FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADARI, EUSKADIN

HASIERA EMATEKO EKITALDIA

Laburpen oharra

2019ko abenduaren 5a

Fco. De Vitoria Entzunaretoa (Europa Jauregia)

Vitoria-Gasteiz

FAMILIA NEKAZARITZA EUSKADIN

Familia Nekazaritza, 2014an Familia Nekazaritzaren Nazioarteko Urtean ofizialki adostu zen bezala,

nekazaritza eta basogintzako ekoizpena antolatzeko modu bat da, baita arrantza, artzaintza eta

akuikultura ere. Familia batek kudeatzen eta operatzen du, eta nagusiki familiaren eskulanaren mende

dago, emakumeak eta gizonak barne.

Gainera, garrantzi handiko zeregin sozioekonomikoa, ingurumenekoa eta kulturala betetzen du, eta,

beraz, garapen iraunkorraren, pertsonen eta planetaren alde egiten du.

Familia-nekazaritzak funtsezko zeregina betetzen du 2030erako Garapen Iraunkorraren agendan.

Garapen Iraunkorreko 17 helburuetatik 10ek lotura zuzena dute Familia Nekazaritzak hori lortzeko duen

eginkizunarekin (Familia-Nekazaritza Garapen Iraunkorreko Agendan. ML, 2017).

Euskadi, zalantzarik gabe, familia-nekazaritzaren lurraldea da.

Familia nekazaritzak gure lurraldearen %85 kudeatzen du (Nekazaritza Errolda. Eusko Jaurlaritza, 2009),

eta modu orekatuan eta errespetuz egiten du, eta, gainera, gure nekazaritza-ondarearen aberastasuna

kontserbatu eta hobetzeaz, gure paisaia moldeatzeaz eta gure ingurune naturala zaintzeaz arduratzen

da.

Familiako nekazaritzak kalitatezko produktuak eskaintzen dizkigu gure elikadurarako, eta gure kultura

gastronomikoa mantentzen laguntzen du.

Eta, gainera, gure familiako nekazariek bizirik mantentzen dute gure landa-ingurunea, zuzeneko eta

zeharkako enplegu-iturri izanik.

GAZTEAK – EMAKUMEAK: Euskadin, ustiategien %10a soilik kudeatzen dute 40 urtetik beherako

titularrek. Gainera, ustiategien titular diren emakumeak %30 inguru dira (Nekazaritza Errolda. Eusko

Jaurlaritza, 2009). Sektorearen gaztetzea eta gizonen eta emakumeen aukera-berdintasuna

ezinbestekoak dira eredu sozial eta ekonomiko honen iraunkortasuna bermatzeko.

KOOPERATIBISMOA: Euskadiko familia-nekazaritza oso lotuta dago kooperatibismoarekin. Nekazariek

kooperatibetan duten lankidetzak elkartasunaren, lankidetzaren eta demokraziaren printzipioak

sustatzen ditu, eta, aldi berean, garrantzi handiko ustiategien errentagarritasuna hobetzeko aukerak

sortzen ditu.

MENDIKO NEKAZARITZA: argi dago Euskadi, nagusiki, mendi-lurraldea dela, eta, oro har, nekazaritza

berritzailearekin lotuta dagoela, nekazaritza estentsiboa, ekoizpen-modu desberdinak eta aldaera

genetikoak kontserbatzea ahalbidetzen duena. Aipagarria da, gainera, garrantzi handiko zerbitzu eko-

sistemikoak ematen dituelako, hala nola paisaia zaintzea, uraren kalitatea eta suteen aurkako babesa.

FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA

2017ko abenduaren 17an, Nazio Batuen Batzar Nagusiak, Familia Nekazaritzarako Nazio Batuen

Hamarkada 2019-2028 (UNDFF, ingelesezko siglengatik) deklaratzen zuen ebazpena onartu zuen.

Munduko nekazari familiarren bizi-kalitatea hobetzea lortzeko Familia-nekazaritzako erakundeek eta

gizarte zibileko beste erakunde batzuek gidatutako kanpaina baten emaitza da UNDFFa,.

Zalantzarik gabe, gizarte zibilaren lorpen handia da, eta hamarkada honetan salaketa jarri zuen AIAF-

2014ren arrakastan oinarrituta, gizartearen aintzatespenari eta politika publikoak eraikitzeko prozesu

garrantzitsuak hasi eta indartzeari dagokienez.

UNDFFa aukera paregabea da bizitzeko baliabideak hobetzeko eta etorkizun duin eta iraunkorra

ziurtatzeko munduko alde guztietako nekazari familiarrentzat, eta, horrela, Garapen Iraunkorreko

Helburuak (GIH) betetzen eta lurraldea egituratzen laguntzen du.

FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA EUSKADIN

Testuinguru horretan, 2019ko abenduaren 5ean, Euskadin Familia Nekazaritzarako Hamarkadaren

hasiera ospatu zen Gasteizen. Ekitaldiaren grabazioa online dago eskuragarri: FAMILIA

NEKAZARITZARAKO HAMARKADA EUSKADIN.

Ekitaldiak euskal erakunde publikoetako, ikerketa-zentroetako, unibertsitateetako, kooperatibetako,

nekazaritzako sindikatuetako, elkarteetako eta beste eragile batzuetako ordezkariak bildu zituen, eta

horien parte-hartzea garrantzitsua izango da hamarkada Euskadin arrakastaz ezartzeko (I. ERANSKINA,

AGENDA).

Prentsa estaldurari esker, ekitaldiak 3 milioi ikus-entzuleko audientzia metatua lortu zuen. Euskal

prentsa osoak, herrialdeko irrati nagusiek eta TVEk ekitaldiaren eta Euskadiko familia-nekazaritzaren

erronken berri eman zuten (II. Eranskina, ekitaldiaren eragina komunikabideetan). El Correo, Diario

Vasco, Gara, Noticias de Álava, Noticias de Gipuzkoa, Público, Nius, 20 minutos, Ser, Radio Euskadi,

Radio Vitoria, Cope, Onda Vasca, Onda Cero, Herri Irratia, Europa Press, EFE eta TVE erreportaje eta

pieza informatiboen estaldura eman zuten. Nabarmentzekoa da, gainera, El Correo eta Diario Vasco

egunkarietan argitaratutako iritzi artikulua, Euskadiko tirada eta hedapen handiena duten goiburuak

direlarik.

1. IREKIERA

Ekitaldiaren irekiera ekitaldian, Bittor Oroz, Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura

Politikako sailburuordeak eta Eduardo Aguinaco, Arabako Nekazaritzako foru diputatuak, UAGAko

Batzorde Exekutiboko Eva García Gagorekin, Bizkaiko EHNEko ordezkaria, Alazne Intxausperekin,

Gipuzkoako ENBAko koordinatzaile, Xabier Iraolarekin eta Euskadiko Nekazaritzako Elikagaien

Kooperatiben Federazioko lehendakaria, Pablo Duranarekin batera, Euskadin familia-nekazaritza

sustatzeko eta defendatzeko Hamarkadak eskaintzen duen aukeraz aritu ziren. Beren erakundeen

ikuspegia eman zuten hamarkada Euskadin ezartzeari buruz. Martin Uriartek, Munduko Landaguneko

lehendakariak, irekiera-mahaia itxi zuen, eta azpimarratu zuen oso garrantzitsua dela elkarrekin lan

egitea UNDFFa Euskadin modu arrakastatsuan ezartzeko, eta, azkenean, Euskadin familia-nekazaritzak

duen garrantziari buruzko bideo bati ekin zion.

2. FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA

Ondoren, Laura Lorenzok, Munduko landaguneko zuzendari ondokoak, Familia Nekazaritzaren

Hamarkadari buruzko informazioa zabaldu zuen mundu mailan. (III. eranskina, Laura Lorenzoren

aurkezpena)

UNDFFak Ekintza Plan Global ofizial bat du, nazioarteko erakundeek eta gobernuek Hamarkadaren

esparruan onartua, FAO eta FIDAk abiarazitako eta eragile desberdinei, batez ere nekazaritza-

erakundeei, egindako kontsulta-prozesu zabal baten ondorioa. Plan hori, halaber, MLk 2019ko martxoan

antolatutako Familia Nekazaritzaren VI. Konferentzia Globalean Bilbon izandako eztabaiden emaitza da,

bertan emandako ekarpen ugari plana eraikitzeko kontutan hartu izan direlarik.

Ondoriozko Ekintza Plan Globala neurri zehatzak eta koordinatuak mobilizatzeko marko interesgarria da,

eta datozen 10 urteetan Hamarkadaren garapena gidatu beharko du.

Plana 7 oinarritan egituratzen da; azken batean, familia-nekazaritzaren aldeko politikak, programak eta

erregulazioak garatzeko ekintza-arloak dira.

• 1. OINARRIA: familia-nekazaritza indartzeko ingurune politiko egokia sortzea

• 2. OINARRIA: gazteei laguntzea eta familia-nekazaritzaren belaunaldien iraunkortasuna

bermatzea

• 3. OINARRIA: familia-nekazaritzan genero-berdintasuna eta emakumeen lidergo-eginkizuna

sustatzea

• 4. OINARRIA: familia-nekazarien erakundeak indartzea, bai eta horiek ezagutza sortzeko, haien

kideak ordezkatzeko eta etengabeko hiri-landa-eremuan zerbitzu inklusiboak emateko duten

gaitasuna indartzea ere.

• 5. OINARRIA: familiako nekazarien inklusio sozioekonomikoa, erresilientzia eta ongizatea

hobetzea, baita landa -etxe eta –komunitateena.

• 6. OINARRIA: familia-nekazaritzaren iraunkortasuna sustatzea, klima-aldaketaren aurrean

erresilienteak diren elikadura-sistemak lortzeko

• 7. OINARRIA: familia-nekazaritzaren dimentsio-aniztasuna indartzea, lurralde-garapenari eta

biodibertsitatea, ingurumena eta kultura babestuko dituzten elikadura-sistemei lagunduko

dieten gizarte-berrikuntzak lortzeko.

Hamarkada honek dei egiten du lurraldeko eragileen artean epe ertain/luzeko agenda bat eraikitzera,

familia-nekazaritzaren erronkei aurre egiteko eta haren rola ikusarazteko. Nazio Batuen Hamarkada,

beraz, aukera bikaina da familia-nekazaritzak Euskadin dituen erronkei aurre egiteko.

3. MAHAI INGURUA

Laura Lorenzoren hitzaldiaren ondoren, mahai-inguru bat egin zen UNDFF-ari eta egungo euskal landa-

testuinguruari dagozkien gaiei buruz, hala nola emakumeek sektorean duten parte-hartze eskasa eta

belaunaldien arteko erreleboa eta gazteak sektorean sartzea.

Mahai-inguru hori Jone Fernandez Eusko Jaurlaritzako Landaren eta Itsasertzaren Garapeneko eta

Europar politiketako zuzendariak moderatu zuen, eta honako hauek parte hartu zuten: Oneka Zaballa

(Landa XXI), Amets Ladislao (EHNE Bizkaia), Nuria Martinez (UAGA), Marga Areta (Labastida

Kooperatiba) eta Garikoitz Nazabal (EHNE Gipuzkoa).

Luze eta zabal jorratu ziren UNDFFaen Ekintza Planean jasotako bi gai:

2. Oinarria: gazteei laguntzea eta familia-nekazaritzaren belaunaldien iraunkortasuna bermatzea

Gazteak nekazaritzan sartzea funtsezko faktorea da nekazaritza eta elikagaien ekoizpena sustatzeko, bai

eta landa-eremuetako bizitasuna ere. Nekazaritzan etorkizun bat lortu nahi duten gazteek, ordea,

oztopo estruktural eta instituzional ugariri egin behar diete aurre. Nekazaritzaren belaunaldien

iraunkortasuna bermatzeko eta landa-eremuak biziberritzeko, funtsezkoa da gazteei nekazaritzan

aritzea errazten eta sustatzen dieten mekanismoak sustatzea.

3. oinarria: familia-nekazaritzan genero-berdintasuna eta landa-eremuko emakumeen lidergo-

eginkizuna sustatzea

Euskadin, gure tokiko testuinguruan, nekazaritzaren sektoreko gazteek eta emakumeek ere bi (edo hiru)

oztopo gehigarriak dituzte, nekazariak, gazteak eta/edo emakumeak direlako. Nahiz eta talde horiek

errealitate desberdinak izan, zailtasunek bereziki eragiten diete, eta paradoxikoki, biak dira

ezinbestekoak familia-nekazaritza garatzeko eta indartzeko.

2009ko nekazaritza erroldaren arabera, ustiategien %10 bakarrik kudeatzen dute 40 urtetik beherako

titularrek. Ustiategien titular diren emakumeak %30 inguru dira. Aurrerapauso batzuk eman dira

positiboan, hala nola Emakume Nekazariaren Estatutua, baina bai gizonen eta emakumeen arteko

aukera-berdintasuna bai nekazaritza-sektorearen gaztetzea lehentasun dira oraindik ere eredu sozial eta

ekonomiko horren iraunkortasuna bermatzeko.

Mahai-inguru hau, beraz, eztabaida-gune bat izan zen Euskadiko familia-nekazaritzan emakumeen eta

gazteen rola bultzatzeko UNDFFak eskaintzen dituen aukerei buruz.

Hamarkada oso aukera ona da, bat dator diagnostikoarekin eta sektoreko eragileen artean modu

koordinatuan jardun behar da erronka horiei aurre egiteko. Hamarkada euskal nekazarien

etorkizunerako aukerak hobetzeko tresna izan daiteke, bereziki emakume eta gazteen etorkizuna

hobetzeko eta landa-ingurune erakargarria lortzeko, bizi-kalitate duina eta prestigioa duena. Erronka da,

zalantzarik gabe, landa-eremuko gazteek jardueran geratzea erabakitzea eta ahal izatea nekazari berriek

jardueran hasteko erabakia hartzen duten bitartean eta aukera duten bitartean.

4. EUSKADIKO FAMILI NEKAZARITZAKO BATZORDEA

Ekitaldi hori funtsezkoa izan zen Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen sorrera bultzatzeko.

Batzorde honek eragile ugari biltzea eta Euskadin UNDFFa modu arrakastatsuan ezartzeko ekintzak

diseinatzea espero da. Horrela, Euskadiko nekazaritza-sektorearen erronketako batzuei heltzen

lagunduko du.

Alfredo Montoya batzordeko koordinatzaileak, aurkeztu zuen ofizialki honen sorrera. (IV. eranskina,

Alfredo Montoyaren aurkezpena)

Familia Nekazaritzaren aldeko aliatuak batu nahi dira, batzorde ireki eta inklusibo bat sortu, non ongi

etorriak diren sindikatuak eta sektoreko kooperatibak, baina baita beste hainbat erakunde ere, hala nola

gazte-elkarteak, emakume-elkarteak, kontsumitzaileen elkarteak, banaketa edo nekazaritza ikertzeko

zentroak edo beste batzuk.

Ekitaldian, Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen helburuen lehen proposamen gisa aipatu ziren,

batzordearen lehen bileran eztabaidatu beharrekoak:

• Familia-nekazaritzak euskal gizartean duen aintzatespena handitzea.

• Sektorearen aldeko politika publiko hobeak sustatzea.

Goian aipatutako helburuekin bat etorriz, gaur egun sektorean egiten ari denari balioa eman

diezaioketen zenbait jarduera proposatzen dira:

1. Komunikazio-plan bat sortzea, Nekazaritza eta Arrantza Zentroan parte hartzen duten erakunde

guztiek batera erabaki eta ezartzeko.

2. Urteko bilera bat Eusko Legebiltzarreko Ekonomiaren Garapen eta Azpiegitura Batzordearekin

(nekazaritzako gaiak aztertzen dituen batzordea delako), Batzordeak urteko aldi bakoitzean

landutako politika publikoko proposamenak helarazteko.

Jardunaldiko eztabaiden argitan, batzordeak landu beharreko lehentasunezko zenbait gai aipatu ziren:

belaunaldien arteko erreleboa sustatzea, ustiategietan emakumearen egoeraren hobekuntza bultzatzea,

familia-nekazaritza kontsumitzaileei hurbiltzea, despopulazioa geldiarazten laguntzea (bereziki Araban)

eta landa-garapena sustatzea. Nolanahi ere, batzordea irekita dago proposa daitezkeen beste gai

garrantzitsu batzuk aztertzeko.

Oraingoz, Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen taldean parte hartzea erabaki dute:

• AGA

• Erkide-Nekazaritza,

• EHNE-Bizkaia,

• ENBA-Gipuzkoa,

• ENBA-Bizkaia,

• Cándido Iturriaga eta María Dañobeitia Fundazioa

• HAZI

• LURSAIL

• UAGA

• Unesco-Etxea

Alfredo Montoyak, amaitzeko, gonbidapen irekia egin zien parte hartzen duten erakunde guztiei, bai

eta, bileran egon ez arren, ezarritako helburuen ildotik proposamenak sortzen lagundu nahi duten

guztiei ere. Parte hartu nahi izanez gero, idatzi mezu labur bat WRFSecretary@ruralforum.org helbidera.

I.ERANSKINA

AGENDA

8:00-9:00 Café de bienvenida e inscripción / Ongietorri kafea eta izen-ematea

9:00-10:30 APERTURA: La Agricultura Familiar en Euskadi

IREKIERA: Famili Nekazaritza Euskadin

Bittor Oroz Vice consejero de Agricultura, Pesca y Política Alimentaria del Gobierno

Vasco

Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Politikako Sailburu

ordea

Eduardo Aguinaco Diputado Foral de Agricultura de Álava

Arabako Nekazaritza Saileko Foru diputatua

Martin Uriarte Presidente del Foro Rural Mundial / Munduko Landagunearen Lehendakaria

Eva García Gago Comité Ejecutivo de UAGA / UAGAko Batzorde Betearazlea

Alazne Intxauspe Representante de EHNE BIZKAIA / EHNE Bizkaiako ordezkaria

Xabier Iraola Coordinador de ENBA / ENBAko Koordinatzailea

Pablo Durana Presidente de ERKIDE NEKAZARITZA / ERKIDE NEKAZARITZAKO Lehendakaria

10:30-11:00 DECENIO PARA LA AGRICULTURA FAMILIAR: Proceso a nivel global y en Euskadi

FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA: Prozesua maila globalean eta Euskadin

Laura Lorenzo Directora Adjunta del FRM / MLren Zuzendari-ondokoa.

11:00 - 11:30 Pausa café / Kafe-etenaldia

11:30–13:00 JÓVENES Y MUJERES EN LA AGRICULTURA FAMILIAR: Mesa redonda

GAZTEAK ETA EMAKUMEAK FAMILI NEKAZARITZAN: Mahai-ingurura

Modera

Moderatzailea Jone Fernández

Directora de Desarrollo Rural y Litoral y Políticas Europeas de Gobierno

Vasco / Eusko Jaurlaritzako Landaren eta Itsasertzaren Garapeneko eta

Europar politiketako zuzendaria

Oneka Zaballa Landa XXI

Amets Ladislao Representante de EHNE BIZKAIA / EHNE Bizkaiako ordezkaria

Nuria Martínez UAGA

Marga Areta Cooperativa Labastida / Labastida Kooperatiba

Garikoitz Nazabal Representante de EHNE Gipuzkoa / EHNE Gipuzkoako ordezkaria

TURNO ABIERTO A PREGUNTAS / GALDERENTZAKO TXANDA IREKIA

13:00–13:30

CIERRE: Invitación abierta a participar en el Comité Regional de Agricultura Familiar de

Euskadi (CRAF Euskadi)

ITXIERA: Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordean parte hartzeko gonbite irekia

Alfredo Montoya Coordinador del CRAF Euskadi

Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen Koordinatzailea

II.ERANSKINA

EKITALDIAREN ERAGINA KOMUNIKABIDEETAN

III.ERANSKINA

LAURA LORENZOREN AURKEZPENA

IV.ERANSKINA

ALFREDO MONTOYAREN AURKEZPENA