Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la...

44
1 Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005

Transcript of Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la...

Page 1: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

1

Exames de selectividade de Bioloxía

Anos 1998-2005

Page 2: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

2

BIOLOXÍA.SETEMBRO-98. Pregunta Obligatoria. (2,5 puntos)

Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes cuestiones:

a) ¿Qué ocurre en el intervalo de tiempo 2 a 3?. b) ¿Cómo se denomina la fase que transcurre en

este intervalo? 4n c) ¿La gráfica corresponde a un ciclo mitótico o a

un ciclo meiótico?. ¿por qué?: 2n d) ¿Cuáles son las diferencias más destacables

entre mitosis y meiosis? 1 2 3 4 5 tiempo Bloque I. De las cinco cuestiones , hay que responder sólo a tres cuestiones.

Valoración 4,5 puntos (1,5 p. por cuestión).

I.1) ¿Cómo se define la estructura primaria de una proteína?. ¿Qué tipo de enlace la caracteriza?. ¿Qué grupos intervienen en el enlace?. ¿Qué se entiende por desnaturalización de una proteína?. ¿Qué orgánulos están implicados en la síntesis y empaquetamiento de proteínas?.

I.2) ¿Qué tienen en común los siguientes grupos de estructuras: a) mitocondrias, cloroplastos y núcleo. b) un polipéptido, un ácido nucleico y un homopolisacárido. c) linfocitos T, linfocitos B y macrófagos. d) vacuolas, cloroplastos y pared celular. e) células procariotas, células eucariotas y virus.

I.3) Dibuja la estructura de una mitocondria señalando sus componentes. y los lugares donde ocurren las diferentes fases de la respiración

I.4) Clasifica las siguientes biomoléculas según su composición: Glucofosfolípido, ribosa, ATPasa, histona y celulosa. Indica alguna de sus funciones biológicas. ¿Podrías decir en que estructuras de la células se localizan.

I.5) ¿En qué proceso obtiene una célula más energía, a partir de la glucosa, en la fermen-tación o en la respiración?. Razona la respuesta. ¿En qué parte de la célula se realizan cada uno de estos procesos.

Bloque II: Valoración 1,5 p. (0,3 p. x 5 frases). Los alumnos deben elegir un grupo de

términos y agruparlos de tres en tres mediante una frase. No se pueden mezclar términos de los dos apartados. En caso de que se respondan los dos, se valorará el primero en responderse.

II.1) Centriolos, membrana tilacoidal, fase luminosa, inmunoglobulinas, ácidos nucleicos, cilios, polímeros, nucleótidos, lípidos, microtúbulos, fotosistemas, anticuerpos, colesterol, proteínas, membranas celulares.

II.2) Nucleolo, SIDA, gametos, almidón, síntesis, VIH, variabilidad, recombinación, ARNr, células, mutación, de reserva, haploides, polisacárido, virus

Bloque III. Hay que responder a un máximo de 15 apartados. En caso de que se respondiera

a más se corregirán solamente los 15 primeros. Las respuestas erróneas puntúan negativamente.

1.- Los lisosomas y los peroxisomas son orgánulos de doble membrana. 2.- Un polímero de glucosa es un polisacárido. 3.- En los procesos alérgicos se producen alergenos. 4.- En las células procariotas existen algunos poros nucleares. 5.- Las mutaciones provocan la degene-ración del código genético. 6.- Las membranas celulares son estructuras simétricas. 7.- La reversotranscriptasa cataliza la síntesis de ADN a partir de ARN. 8.- En la glucolisis se genera acetil-CoA, ATP y NADH. 9.- En las células vegetales la β-oxidación tiene lugar en la matriz mitocondrial. 10.- La bomba de Na+/K+ interviene en el transporte activo sin que haya gasto energético. 11.- La fase oscura de la fotosíntesis ocurre siempre en ausencia de luz. 12.- El retículo endoplasmático liso no está relacionado con la síntesis de proteínas. 13.- Las bases

Page 3: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

3

nitrogenadas del ARN son Adenina, citosina, Timina y Uracilo. 14.- La desnaturalización de las proteínas y de los ácidos nucleicos no implica la pérdida de sus estructuras primarias. 15.- La celulosa es un polisacárido de reserva de la pared celular vegetal. 16.-Los linfocitos T y B maduran en los mismos órganos hematopoyéticos. 17.- La actina es una proteína que se encuentra en el citoesqueleto de las células. 18.- Durante la citocinesis los microtúbulos se organizan para formar el aparato mitótico. 19.- En la fermentación alcohólica se descarboxíla el ácido pirúvico en ausencia de oxígeno. 20.- El colesterol es necesario para la síntesis de hormonas esteroideas. BIOLOXÍA.SETEMBRO-98. CRITERIOS DE CORRECCION Pregunta Obligatoria. (2,5 puntos)

a) ¿Qué ocurre en el intervalo de tiempo 2 a 3?: duplicación del ADN (fase S) (0,3 p). b) ¿Cómo se denomina la fase que transcurre en este intervalo? La fase de síntesis (fase S) de la interfase (0,3 p) c) ¿La gráfica corresponde a un ciclo mitótico o a un ciclo meiótico? A un ciclo mitótico (0,3 p); d) ¿por qué?: porque la cantidad de ADN al principio y al final es la misma (si fuera un ciclo meiótico, la cantidad de ADN al final del ciclo se habría reducido a la mitad (0,4 p). e) ¿Cuáles son las diferencias más destacables entre mitosis y meiosis? Se valorarán como máximo 4 diferencias (0,3 p x 4 = 1,2 p)

*en la mitosis tiene lugar una división celular mientras que en la meiosis se producen dos divisiones consecutivas (primera y segunda divisiones meióticas)

*la mitosis da lugar a dos células hijas con igual número de cromosomas que la célula madre mientras que la meiosis da lugar a cuatro células hijas con la mitad de cromosomas que la célula materna

*en meiosis existe apareamiento entre cromosomas homólogos lo que conduce a intercambios genéticos (entrecruzamientos) entre ellos mientras que en la mitosis no.

*en la mitosis se separan cromátidas hermanas mientras que en la meiosis se separan cromosomas homólogos en la primera división y cromátidas hermanas en la segunda división

*la mitosis es el mecanismo de división de las células somáticas mientras que la meiosis sólo ocurre en células especializadas de la estirpe germinal (células madre de los gametos y de las meiosporas)

Bloque I. Valoración 4,5 puntos (1,5 p. por cuestión). Si se responden más de tres

cuestiones NO se corregirá la última respuesta

I.1) ¿Cómo se define la estructura primaria de una proteína?: Secuencia de aminoácidos (0,3 p). ¿Qué tipo de enlace la caracteriza?: Enlace peptídico (0,3 p). ¿Qué grupos intervienen en el enlace?: El grupo amino de un aminoácido y el carboxilo de otro, con liberación de una molécula de agua (0,3 p). ¿Qué se entiende por desnaturalización de una proteína?: Cuando se pierden la configuración espacial característica de la proteína así como su función biológica, como consecuencia de variaciones en las condiciones ambientales (0,3 p). ¿Qué orgánulos están implicados en la síntesis y empaquetamiento de proteínas?: Retículo endoplásmico rugoso y Aparato de Golgi (0,15 por orgánulo)

I.2) ¿Qué tienen en común los siguientes grupos de estructuras: a) mitocondrias, cloroplastos y núcleo: son orgánulos de doble membrana y contienen ADN (0,3 p); b) un polipéptido, un ácido nucleico y un homopolisacárido: son moléculas formadas por la unión de unidades monoméricas (polímeros) (0,3 p); c) linfocitos T, linfocitos B y macrófagos: son células que intervienen en los procesos inmunitarios de defensa (0,3 p); d) vacuolas, cloroplastos y pared celular: son componentes característicos de las células vegetales (0,3 p); e) células procariotas, células eucariotas y virus: son organismos (o seres vivos) con capacidad para reproducirse gracias a los ácidos nucleicos que contienen (0,3 p).

I.3) Dibuja la estructura de una mitocondria señalando sus componentes: en el dibujo deben señalar y nombrar correctamente la membrana mitocondrial externa, la cámara externa (o cámara mitocondrial o espacio intermembranas), la membrana mitocondrial interna con las crestas mitocondriales y la matriz mitocondrial con el ADN mitocondrial (0,15 x 5= 0,75), y los lugares donde ocurren

Page 4: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

4

las diferentes fases de la respiración: formación de acetil-CoA y ciclo de Krebs, en la matriz mitocondrial (0,25 x 2), y cadena de transporte electrónico (cadena respiratoria) en la membrana mitocondrial interna (0,25),

I.4) Composición: 0,1 x 5. Función biológica: 0,1 x 5. Estructuras de la célula en que se localizan: 0,1 x 5. Glucofosfolípido: lípido saponificable, formación de bicapas, en membranas celulares; ribosa: pentosa, formar parte de la estructura del ARN, en ribosomas y en nucleolo; ATPasa: enzima, catalizar la síntesis del ATP, membrana interna mitocondrial (o crestas mitocondriales); histona , proteína, empaquetamiento del ADN, en la cromatina; celulosa: polisacárido, función esquelética o estructural, en la pared celular vegetal.

I.5) ¿En qué proceso obtiene una célula más energía, a partir de la glucosa, en la fermen-tación o en la respiración?: En la respiración (0,2 p). Razona la respuesta: en ambos casos el proceso de degradación de la glucosa se inicia con la glucolisis en el hialoplasma, originándose piruvato y ATP, pero mediante el proceso de la respi-ración, el piruvato se degrada completamente a CO2, lo que produce más ATP, mientras que en la fermentación el piruvato se transforma en los productos finales (alcohol, lactato...) pero sin que se forme más ATP que el originado mediante la glucolisis. (0,8 p). ¿En qué parte de la célula se realizan cada uno de estos procesos?: La fermentación ocurre en el hialoplasma y la respiración en la mitocondria. (0,5 p)

Bloque II: Valoración 1,5 p. (0,3 p. x 5 frases). Los alumnos deben elegir un grupo de términos y agruparlos de tres en tres mediante una frase. Las frases no tienen por qué ser idénticas a las indicadas. No se pueden mezclar términos de los dos apartados. En caso de que se respondan los dos, se valorará el primero en responderse.

II.1) (Los ácidos nucleicos son polímeros de nucleótidos). (Centriolos y cilios están formados por microtúbulos). (Los fotosistemas que actúan durante la fase luminosa se localizan en la membrana tilacoidal). (Los anticuerpos son proteínas llamadas inmunoglobulinas). (El colesterol es un tipo de lípidos de las membranas celulares).

II.2) (En el nucleolo tienen lugar la síntesis del ARNr). (Los gametos son células haploides). (La recombinación y la mutación aumenta la variabilidad). (El almidón es un polisacárido de reserva). (El VIH es el virus de SIDA)

Bloque III. Hay que responder a un máximo de 15 preguntas. En caso de que se respondiera a más se corregirán solamente las 15 primeras. (0,1 x 15 = 1,5 p). Las respuestas erróneas puntúan negativamente.

1 F- 2 V- 3 F- 4 F- 5 F- 6 F- 7 V- 8 F- 9 V- 10 F- 11 F- 12 V- 13 F- 14 V- 15 F- 16 F- 17 V- 18 F- 19 V- 20 V --------------------------------------------------------------------------------------------------------

XUÑO-99. CRITERIOS DE CORRECCION Pregunta Obligatoria. Todos los alumnos deben responder a esta pregunta aunque no es eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. MEMBRANAS CELULARES. El siguiente esquema representa un modelo actualizado de la organización molecular de las membranas biológicas.

a) ¿De qué modelo se trata? Modelo de mosaico fluido, según el cual las membranas celulares están formadas por una bicapa

lipídica y un conjunto de proteínas irregularmente distribuidas a un lado u otro de la bicapa o inmersas en ella (0,5).

b) ¿Qué tipos de moléculas son las representadas con los números del 1 al 4? 1- colesterol, 2-carbohidratos, 3-proteína, 4-fosfolípido (0,25x 4= 1).

c) ¿Qué propiedades le confieren a la membrana cada una de las biomoléculas indicadas con un número? 1-el colesterol se fija al resto de componentes lipídicos disminuyendo

Page 5: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

5

la fluidez de la membrana y como consecuencia mantiene la estabilidad de la bicapa; 2- por su disposición asimétrica, en la cara externa de la membrana, los carbohidratos actúan como señalizadores en procesos de reconocimiento y comunicación intercelular; 3- las proteínas le proporcionan a la membrana, fundamentalmente, la capacidad de transportar moléculas a su través de forma selectiva, asi como de intervenir en procesos de comunicación intercelular; 4- por su disposición, los fosfolípidos originan la bicapa lipídica, que actúa como barrera impermeable a todo tipo de sustancias polares y por su tendencia a desplazarse dentro de la bicapa, le proporcionan fluidez (0,25 por biomolécula=1)

Bloque I. De las 5 cuestiones responde sólo a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u).

I.1) ¿Qué es una fermentación?. Una reacción anaeróbica en la que el ácido pirúvico producido en la glucolisis se transforma en otros compuestos orgánicos como etanol o lactato (0,5). Cita dos tipos de fermentaciones que se apliquen en la industria alimentaria. Fermentación alcohólica, mediante la cual azúcares fermentan para originar cerveza, vino o pan; fermentación láctica, mediante la cual se fermenta la leche para originar el yogur o el queso. Aunque no es una fermentación en sentido estricto pues se produce en condiciones aeróbicas, es válida también la fermentación acética mediante la cual a partir el alcohol fermenta para formar vinagre. (0,25 x 2= 0,5) . ¿Qué tipo de microorganismos se utilizan en estos procesos?. Sacharomyces en la fermentación alcohólica, Lactobacillus en la fermentación láctica, Acetobacter en la fermentación acética. (0,25 x 2= 0,5)

I.2) Indica tres semejanzas entre mitocondrias y cloroplastos. Semejanzas: poseen una doble membrana, contienen ADN, en ellos tiene lugar un transporte de electrones, en ambos se forma ATP gracias al enzima ATP-sintetasa (0,3 por cada semejanza hasta un máximo de 0,9). ¿Cuáles son las diferencias estructurales y funcionales? Estructurales: La membrana mitocondrial interna presenta crestas y el cloroplasto presenta un tercer tipo de membranas en su interior, las membranas tilacoidales (0,3). Funcionales: La principal función de la mitocondria es la respiración celular y la del cloroplasto es la fotosíntesis (0,3)

I.3) En la inmunidad humoral el organismo produce anticuerpos en respuesta a la presencia de un antígeno. a) ¿Qué tipo de biomoléculas son los anticuerpos? Proteinas globula-res llamadas inmunoglobulinas (0,15). b) ¿y los antígenos? Cualquier partícula o sustancia que el organismo considera extraña (0,15). c) ¿qué características tiene la reacción antígeno-anticuerpo? Especificidad:cada anticuerpo reconoce y se une con determinado antígeno formándose el complejo antígeno-anticuerpo según el modelo llave-cerradura (0,25). d) ¿qué células del organismo producen anticuerpos? Linfocitos B (es válido también plasmocitos o células plasmáticas) (0,25). e) ¿en qué se diferencia la inmunidad humoral de la celular? En la humoral los linfocitos B, activados por la presencia de antígenos, producen anticuerpos que reaccionan específicamente con los antígenos anulando su carácter tóxico mientras que en la celular los macrófagos que detectan un antígeno lo fagocitan y posteriormen-te presentan fragmentos del antígeno a los linfocitos T que pueden destruir di- rectamente a las células infectadas o facilitar el desarrollo de los linfocitos B (0,7)

I.4) De los siguientes acontecimientos: apareamiento de cromosomas homólogos, separación de cromátidas, crecimiento celular, separación de cromosomas, recombinación génica, descondensación de cromosomas, duplicación del ADN, a)indica los que tienen lugar en la mitosis: separación de cromátidas y descondensación de los cromosomas (0,15x2) b) indica los que no tienen lugar ni en la mitosis ni en la meiosis: crecimiento celular y duplicación del ADN (0,15x2) c) ordena cronológicamente los que suceden en la meiosis: 1º) apareamiento de cromosomas homólogos, 2º) recombinación génica, 3º) separación de cromosomas, 4º) separación de cromátidas, 5º) descondensación de cromosomas (0,15 por cada acontecimiento bien seleccionado=0,75 más 0,15 si el orden es correcto)

I.5) En una mujer, una célula del hígado y un óvulo (justifica todas las respuestas) a) ¿tienen el mismo número de cromosomas? No, el óvulo tiene la mitad porque ha sufrido la meiosis (0,5). b) ¿tienen la misma secuencia de bases nucleotídicas en sus ADNs?, Si, porque todas proceden de la misma célula original, el cigoto (0,5). c) ¿las proteí-

Page 6: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

6

nas expresadas son las mismas?. No, en cada célula se expresan distintos genes (0,5).

Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres, mediante una frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

II.1) (La bomba Na+-K+ actúa en el transporte activo) (El antibiótico penicilina fue descubierto por Fleming). (En la fijación del CO2 se consume ATP y NADPH). (La celulosa es un polisacárido vegetal). (Pasteur demostró que la teoría de la generación espontánea era falsa).

II.2) (La maduración de los linfocitos T se produce en el timo). (El locus es el lugar que ocupa el gen en el cromosoma). (El bacilo de Koch provoca la tuberculosis). (La lactosa es el disacárido de la leche). (Los lisosomas son orgánulos que contienen hidrolasas)

Bloque III. De las 20 preguntas de Verdadero/Falso hay que responder sólo a 15. Las respuestas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.

1-F, 2-V, 3-F, 4-F, 5-V, 6-F, 7-F, 8-V, 9-F, 10-V, 11-V, 12-V, 13-F, 14-F, 15-V, 16-F, 17-V, 18-F, 19-F, 20-F ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

SETEMBRO-99.CRITERIOS DE CORRECCION Pregunta Obligatoria. Todos los alumnos deben responder a.esta pregunta aunque no es

eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. El siguiente esquema representa una célula en meiosis.

a) Identifica la fase representada y describe sus características. Es una ANAFASE I (0,2 p.). Se caracteriza porque los cromosomas homólogos de cada par se desplazan hacia polos opuestos de la célula (0,4 p.)

b) Pon nombre a las estructuras señaladas con un número: 1= par de cromosomas homólogos, 2= centrómero/ cinetocoro (cualquiera es válida), 3= diplosoma/centriolo (idem), 4= huso acromático, 5= cromátidas que se han entrecruzado, 6= cromátidas hermanas. (0,2x6=1,2)

c) ¿Por qué se puede afirmar que la figura no representa una mitosis? Porque se separan pares de cromosomas homólogos y no cromátidas hermanas (0,2 p.)

d) Al final de la meiosis, ¿qué variaciones habrá en la cantidad de ADN y en el número de cromosomas respecto al principio? La cantidad de ADN se reduce a la cuarta parte y el número de cromosomas a la mitad (0,25x2=0,5 p)

Bloque I. De las 5 cuestiones responde sólo a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u). I.1) a).Describe mediante un esquema el ciclo lítico de un virus.Esquema completo:

máximo 0,5p. Se valorará la descripción sintetizada de las distintasfases del ciclo (fijación y penetración, replicación, síntesis y ensamblaje, y lisis) hasta un máximo de 0,5 p. b) ¿Qué es la lisogenia? Infección vírica caracterizada por la integración del ácido nucleico vírico en el genoma bacteriano por lo que puede transmitirse a las generaciones siguientes (0,5 p.)

I.2) Explica brevemente el significado de los siguientes procesos: a) duplicación: formación

de una copia de ADN que sucede previamente a la división celular (0.3 p.), b) transcripción, proceso por el que la información contenida en el ADN se transfiere en forma de moléculas de ARNm (0,3 p.), y c) traducción: proceso de síntesis de proteínas a partir de la información contenida en el ARNm (0,3 p.). ¿Cuál es la localización intracelular de estos procesos en eucariotas?: duplicación y transcripción en el núcleo y traducción en el citoplasma (0,3 p), ¿y en procariotas?: los tres suceden en el citoplasma (0,3).

I.3) a) Explica, de modo general, cómo se emplean los microorganismos para la producción de

sustancias de interés médico (por ejemplo: insulina, hormona del crecimiento, etc). Se valorará con 0,5 p. máximo la explicación sobre métodos directos de producción

Page 7: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

7

de sustancias de interés médico mediante cultivo de microorganismos para obtener, por ejemplo, antibióticos, y con otros 0,5 p. máximo por la explicación del empleo de bacterias que se transforman con el gen de interés (ingeniería genética) para obtener, por ejemplo, insulina, hormona del crecimiento, etc. b) ¿Qué ventajas tiene para los enfermos la utilización de sustancias producidas por ingeniería genética frente a las obtenidas a partir de sangre de donantes? Que se reducen los fenómenos de rechazo o histoincompatibilidad (0,5 p.)

I.4) Define: transporte activo, exocitosis, ósmosis, difusión simple y difusión facilitada.

Transporte activo: transporte a través de membrana que se realiza en contra de gradiente electroquímico mediante proteínas de transporte y con gasto de energía. Exocitosis: expulsión al medio externo de la célula de sustancias transportadas por vesículas. Osmosis: paso de agua a través de una membrana semipermeable desde la solución más diluida a la más concentrada. Difusión simple: transporte de sustancias a través de una membrana a favor de su gradiente de concentración. Difusión facilitada: paso de moléculas a través de una membrana a favor de su gradiente electroquímico gracias a la actividad de proteínas transportadoras. (Al no aparecer el término ómosis en la versión escrita en gallego se puntuará cada definición con 0,4 p. hasta un máximo de 1,5 p.)

I.5) a)¿Qué células desencadenan la reacción inmunitaria para combatir una infección vírica?.

Linfocitos T, macrófagos y linfocitos B (0,5 p.).b) Describe el proceso que tiene lugar: se valorará la descripción del proceso en que intervienen linfocitos T y macrófagos (respuesta celular) con 0,5 p. máximo, y la del proceso en que actúan los linfocitos B (respuesta humoral) con otros 0,5 p. máximo.

Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres, mediante una

frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1) lisosomas, lipoproteínas, transporte, radiación, colesterol, hidrolasas, ultravioleta,

ácidas, nucleótidos, prostaglandinas, mutación, ácidos nucleicos, hormonas, polímeros, locales

(Los lisosomas contienen hidrolasas ácidas). (El colesterol se transporta en sangre como lipoproteínas). (La radiación ultravioleta produce mutación). (Los ácidos nucleicos son polímeros de nucleótidos). (Las prostaglandinas son hormonas locales) II.2) retículo endoplásmico liso, mitótico, nuclear, de reserva, síntesis, microtúbulos,

envuelta, retrovirus, polisacárido, lípidos, aparato, enzima, reversotranscriptasa, glucógeno, poros.

(En el retículo endoplasmático liso tiene lugar la síntesis de lípidos). (El aparato mitótico está formado por microtúbulos). (La envuelta nuclear tiene poros). (El glucógeno es un polisacárido de reserva). (Los retrovirus utilizan el enzima reversotranscriptasa). Bloque III. De las 20 preguntas de Verdadero/Falso hay que responder sólo a 15. Las respuestas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. 1(F- La desnaturalización de las proteínas se debe a la rotura del enlace peptídico entre aminoácidos) 2 (F- Los enzimas hidrolíticos catalizan la rotura de la molécula de agua). 3 (V- En el proceso de plasmolisis las células se deshidratan). 4 (F- La Adenosína-5’- monofosfato (AMP) es un ribonucleótido del ADN). 5 (F- En el Aparato de Golgi tiene lugar la síntesis de proteínas). 6 (F- El ARN ribosómico se sintetiza en los ribosomas). 7 (F- La pared celular de las bacterias está formada por celulosa). 8 (V- Las prostaglan-dinas son lípidos reguladores). 9 (V- Los genes que codifican para el ARN ribosómico se transcriben pero no se traducen). 10 (V- Varios tripletes distintos pueden codificar el mismo aminoácido). 11 (V- En las células vegetales el ADN se localiza en el núcleo, las mitocondrias y los cloroplastos). 12 (F- La membrana plas-mática de las células eucariotas vegetales contiene celulosa). 13 (F- La Km es la concentración de enzima necesaria para alcanzar la mitad de la velocidad máxima de reacción). 14 (V- La penicilina es un antibió-tico producido por un hongo). 15 (V- Los plásmidos son moléculas de ADN circular). 16 (F- El nucleosoma está formado solamente por ADN). 17 (F- El operón lac se encuentra en células eucariotas). 18 (F- La lactosa es un

Page 8: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

8

monosacárido de la leche). 19 (V- La fluidez es una propiedad de las membranas celulares). 20 (V- Mitocondrias y cloroplastos son orgánulos de doble membrana). ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

XUÑO-2000.CRITERIOS DE CORRECCION Pregunta Obligatoria. Todos los alumnos deben responder a esta pregunta aunque no es

eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. El ADN.

a) Asocia los siguientes investigadores con sus aportaciones al conocimiento del material genético: Avery y colaboradores: demostraron experimentalmente que es el ADN, y no las proteínas, la molécula portadora de la información genética; Watson y Crick: elaboraron el modelo de la doble hélice de ADN; Meselson y Stahl: demostraron experimentalmente que la duplicación del ADN es semiconservativa (0,2x3=0,6 ptos).

b) En los organismos eucarióticos, cita las diferencias en la composición química y en la

estructura entre el ADN y el ARN. Están compuestos por pentosas diferentes (ribosa en el ARN y desoxirribosa en el ADN), y también por diferentes bases nitrogenadas (el ARN contiene uracilo y el ADN timina); estructuralmente se diferencian en que el ADN tiene cadena doble (bicatenario) y el ARN es monocatenario (0,2x3=0,6 ptos.).

c) ¿Cómo es el flujo de información genética en los seres vivos?: (0,7 ptos.)

Replicación Transcripción Traducción ADN ← → ADN → ARN → Proteínas

← Reversotranscripción

d) Características generales del código genético: es universal porque es utilizado por to-dos los organismos; está degenerado, es decir, es redundante ya que hay codones (tripletes) que significan los mismo; todos los tripletes se leen de la misma manera, en sentido 5’ → 3’; carece de solapamientos pues los tripletes se disponen uno a continuación del otro sin compartir ninguna base (es suficiente con mencionar justificadamente dos características: 0,3x2=0,6 ptos.)

Bloque I. De las 5 cuestiones responde sólo a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u). I.1) a) ¿Qué es la gluconeogénesis?: la síntesis de glucosa a partir del ácido pirúvico

(0,5 ptos.).b) ¿Mediante qué procesos generales pueden sintetizarse grasas a partir de azúcares?. Se dará la máxima puntuación (1 pto.) cuando se mencionen todas las moléculas y los procesos que se indican a continuación de forma esquematizada . La respuesta se valorará tanto si se hace mediate un esquema equivalente al indicado, como si se hace mediante una explicación.

GLUCOLISIS Glucosa −−−−−−−−−−−−−−−− → GLICERINA

+ GLUCOLISIS DESCARBOXILACIÓN OXIDATIVA LIPOGÉNESIS

Glucosa → Ácido pirúvico → Acetil CoA → ACIDO GRASO ↓

TRIACILGLICÉRIDO O GRASA I.2)

Page 9: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

9

a)¿A qué grupo de lípidos pertenece la siguiente biomolécula?: fosfolípidos (0,3 ptos.) b) ¿En qué componentes se convertirá si experimenta hidrólisis simultáneamente en cuatro lugares diferentes (A,B,C y D)?: un aminoalcohol

(vale también etanolamina), ácido fosfórico, glicerol, un ácido graso saturado y un ácido graso insaturado (0,1x5=0,5 ptos.) .c) ¿En qué estructura celular son especialmente abundantes estas biomoléculas?: en las membranas biológicas (0,3 ptos.; si sólo se menciona la membrana plasmática, la respuesta no es completa). d) ¿Cómo se justifica su organización en estas estructuras celulares?: los fosfolípidos constan de una región polar o hidrofílica(cabeza) y otra apolar o hidrofóbica (cola); en medio acuoso los fosfolípidos orientan las cabezas hacia el agua mientras que las colas se enfrentan al repeler el agua formando, como consecuencia, bicapas o micelas (0,4 ptos.). I.3) a) Estructura y función del Aparato de Golgi. - Estructura (0,9 ptos): se deben men-

cionar los siguientes componentes: dictiosomas (0,2 ptos), las vesículas de transición, las cuales proceden del retículo endoplásmico (0,1+0,1), las caras de formación (cis o proximal) y de maduración (trans o distal) (0,1+0,1), y las vesículas de se-creción (0,1). Si se hace un esquema representando los componentes anteriores, se valorará dicho esquema hasta un máximo de 0,2 ptos. b)- Función: empaquetamien-to/almacenamiento de sustancias de secreción, glicosilación de lípidos y proteínas, renovación o reciclaje de membrana plasmática (0,2x3=0,6 ptos.)

I.4)

Haz un esquema del ciclo vital del virus del SIDA. Cualquier otro esquema será válido siempre que se indi-quen los siguientes procesos: transcripción inversa, inte-gración, ensamblaje y liberación (0,3 x4=1,2 ptos.). La valoración global del esquema se puntuará con un máximo de 0,3 ptos. I.5)

a) ¿Qué propiedades de los enzimas permiten considerarlos como catalizadores?: Aceleran las reacciones químicas; no se consumen en las reacciones; se necesitan en muy poca cantidad; no modifican el sentido de la reacción. (Basta con mencionar tres de las propiedades; 0,3x3=0,9 ptos.) b)¿Qué es un centro activo?: el lugar del enzima donde se encaja específicamente el sustrato (0,6 ptos.).

Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres, mediante una frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

II.1) NADH, oxígeno, liposoluble, ribulosa, ciclo de Krebs, carga negativa, fijación del CO2, aerobia, visión, pentosa, anión, FADH2, bacterias, vitamina A, ión.

(En el ciclo de Krebs se forman NADH y FADH2 ) (La vitamina A es liposoluble y nece-saria para la visión). (La ribulosa es una pentosa que intervienen en la fijación del CO2 ). (Las bacterias aerobias necesitan oxígeno). (Un anión es un ión con carga negativa).

II.2) electrones, histocompatibilidad, lisosomas, ADN, rechazo, ácido, respiración, hidrolíticos, anfótero, reversotranscriptasa, antígeno, oxígeno, enzimas, ARN, base.

(En la respiración, el oxígeno es el aceptor de electrones). (Los antígenos de histo-compatibilidad son responsables del rechazo en los transplantes). (Los lisosomas contienen enzimas hidrolíticos). (La reversotranscriptasa es el enzima que cataliza la síntesis de ADN a partir de un molde de ARN). (Anfótero es un compuesto que actúa como ácido y como base).

Page 10: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

10

Bloque III. De las 20 preguntas de Verdadero/Falso hay que responder sólo a 15. Las

respuestas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.

1 (F. Las levaduras son organismos procarióticos que se utilizan con fines industriales.2 (F. El colesterol es un lípido que da rigidez a la pared celular animal y vegetal.). 3 (V. Pasteur fue un eminente científico que demostró que la teoría de la generación espontánea era falsa.). 4 (V. Los enlaces de van der Waals son uniones de tipo débil (no covalente) ). 5 (F. Los anticuerpos son moléculas de naturaleza lipoproteica.). 6 (F. Los linfocitos T maduran en el timo y los B en el bocio.) 7 (V. La traducción es la biosíntesis de proteínas y la transcripción la biosíntesis de ARN.). 8 (V. La bomba de sodio-potasio es un ejemplo de transporte activo.). 9 (F. Los aminoá-cidos se unen mediante enlaces glicosídicos para formar proteínas.).10 (F. Las bacterias se dividen a veces por mitosis.). 11 (V. La fosforilación oxidativa es la síntesis de ATP acoplada al transporte electrónico.). 12 (V. El ciclo de Krebs es una ruta que participa en procesos anabólicos y catabólicos.). 13 (V. La Km es la concentración de sustrato necesaria para alcanzar la mitad de la velocidad máxima.). 14 (V. La fase oscura de la fotosíntesis ocurre en presencia de luz.). 15 (V. Las aminoacil-ARNt-sintetasas catalizan la unión de los aminoácidos al ARNt correspondiente). 16 (V. Los plásmidos se utilizan como vectores de clonación.). 17 (V. La estructura primaria de una proteína es su secuencia de aminoácidos.). 18 (V. Las moléculas de agua se unen mediante puentes de hidrógeno.). 19 (F. Las células con pared celular no necesitan membrana celular.). 20 (V. Los antibióticos no sirven para combatir las infecciones virales.).

.....................................................................................................................

SETEMBRO-2000.CRITERIOS DE CORRECCIÓN Pregunta Obligatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que

non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. INMUNIDADE. a) ¿Que tipo de biomoléculas son os anticorpos? Proteínas ( 0,1 ptos.). Debuxa a estructura

dun anticorpo indicando as súas principais rexións. Vale calquer esquema no que se repre-senten as cadeas lixeiras, as cadeas pesadas e o sitio de unión ó antíxeno (0,3 p ).

b) Define autoinmunidade e antíxeno. Autoinmunidade: Enfermidade na que o sistema

inmune perde a capacidade para diferenciar o propio do estraño, reaccionando coa fabricación de anticorpos contra elementos do propio organismo (0,2 ptos).

Antíxeno: Calquera sustancia capaz de estimular unha resposta inmune (0,2 ptos.). c) ¿Que son as vacinas e os soros?. Vacina: preparado artificial que contén o

microorganismo patógeno morto ou atenuado (ou a súa toxina) para que cando sea inxectada no organismo estimule a fabricación de anticorpos e células de memoria, conseguindo inmunidade permanente fronte ao axente patóxeno. (0,2 ptos.). Soro: Preparado artificial que contén anticorpos específicos contra unha determinada enfermidade. Neste caso o sistema inmune do organismo non se activa polo que non se fabrican células de memoria (0,2 ptos.)? ¿Cando se emplean? As vacinas utilízanse como medida de prevención da enfermidade e os soros como medida curativa cando o individuo ten unha enfermidade e necesita anticorpos para combatila (0,1 pto.).

d) Unha persoa sofre unha infección por un microorganismo: describe brevemente as

sucesivas barreiras que tendría que superar o microbio. A pel (e as secreccións das superficies mucosas) actúan como unha primeira barreira : mecánica, debido á sua estructura que presenta; química, debido as secrecións que produce; e biolóxica debido á microflora que contén (0,5 ptos.). Se o microbio invade os tecidos, actívase a segunda barreira ou resposta celular inespecífica, cando as células afectadas reaccionan producindo sustancias anti-microbianas (como o interferón), e outras (como a histamina), que desencadean unha reacción inflamatoria cuio obxectivo é a chegada á zona afectada de fagocitos que se encargarán de dixerir ó microbio (0,2 ptos.).

Page 11: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

11

Se os mecanismos de defensa anteriores non bastan para controlar a infección, actívase unha terceira barreira (sistema de defensa específico), na que o organismo pon en marcha a resposta inmunitaria para que os linfocitos produzcan anticorpos que provocan a destrucción do microbio (resposta humoral), ou ben o ataquen directamente (resposta celular) (0,5 ptos.).

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u). I.1) Escribe a ecuación global da Fotosíntese:

CO2+H2O LUZ → CH2O+O2 (0,3 ptos.) e destaca as principais diferencias coa respiración celular. (abonda con mencionar

catro diferencias: 0,3x4=1,2 ptos.)

Fotosíntese Respiración

Ten lugar no cloroplasto

Proceso anabólico

Síntese de glicosa a partir de CO2+H2O

Obténse enerxía da luz solar

Síntese de ATP por fotofosforilación

Realizada por organismos autótrofos

Ten lugar na mitocondria

Proceso catabolico

Oxidación de glicosa (e outros) a CO2+H2O

Obténse enerxía de moléculas orgánicas

Síntese de ATP por fosforilación oxidativa

Realizada por organismos auto- e heterótrofos

I.2) A seguinte figura representa unha célula.¿É animal ou vexetal?: animal (0,1 pto.), ¿por qué?: porque non ten parede celular nin cloroplastos (0,4 ptos.). Nombra as estructuras sinaladas cun número (0,1x10=1 pto.): 1- membrana plasmática, 2- mitocondria, 3- retículo endoplásmico rugoso, 4- ribosomas, 5- nucleolo, 6- cromatina, 7- citosol (=hialoplasma), 8- diplosoma (=centriolos), 9- retículo endoplásmico liso, 10- Aparato de Golgi I.3) En eucariotas cada cromátida está constituida por unha soa molécula

de ADN. Nunha especie cuio número diploide é 8 (2n=8), ¿cantas moléculas deADN presenta a) un espermatozoide: 4 (0,5 ptos.), b) unha célula en metafase mitótica: 16 (0,5 ptos.), c) unha célula en período G1: 8 (0,5 ptos.)? I.4) Fai o esquema do fluxo de información xenética nos seres vivos (0,7 pto.): Replicación Transcripción Traducción ADN ← → ADN → ARN → Proteínas

← Reversotranscripción

¿Pódese alterar a secuencia de ADN sin que se altere a proteína codificada por ela?. Xustifica a resposta (0,8 ptos.): Sí, porque tripletes distintos poden codificar o mesmo aminoácido. I.5) Función dos microorganismos no ciclo do Nitróxeno: (abonda con mencionar tres

funcións: 0,5x3=1,5 ptos.)

Page 12: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

12

- Fixación do nitróxeno: conversión do nitróxeno atmosférico en amoníaco por bacterias aeróbicas libres ou que actúan en simbiosis con vexetais (leguminosas) - Nitrificación: oxidación aeróbica do amoníaco. Ten lugar en dous pasos: unhas bacterias transforman o amoníaco en nitritos e outras os nitritos en nitratos. - Desnitrificación: proceso levado a cabo por bacterias anaeróbicas para que os nitratos se transformen en nitróxeno gaseoso. - Amonificación: formación de amoníaco a partir de derivados nitroxenados procedentes de animais e vexetais. Lévano a cabo as bacterias amonificantes ou descompoñedoras. Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos. Bloque II. De los dos grupos de términos elige uno y agrupa de tres en tres,

mediante una frase, los términos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1) ADN, fagocíticas, fermentación, Koch, coenzima, pan, PCR, óxido-reducción, células,

levadura, NADH, tuberculose, amplificación, macrófagos, bacilo. (A técnica da PCR permite a amplificación do ADN). (Os macrófagos son células fagocíticas). (As levaduras utilízanse para a fermentación do pan). (Koch descubreu o bacilo da tuberculose). (O NADH é un coenzima que intervén nas reaccións de óxido-reducción).

II.2) SIDA, ARN, ciclo celular, fosforilación oxidativa, timina, ATP, ácidos graxos, uracilo, S, virus, insaturados, replicación ADN, mitocondrias, VIH, dobre enlace.

(O VIH é o virus da SIDA). (O ARN contén uracilo en vez de timina). (Durante a fase S do ciclo celular ten lugar a replicación do ADN). (Nas mitocondrias fórmase ATP mediante a fosforilación oxidativa). (Os ácidos graxos insaturados son os que teñen dobre enlace) Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As

respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. 1) V- O glucóxeno é un polisacárido de reserva animal. 2) F- Os lisosomas xenéranse ó lisarse o soma celular. 3) V- O timo é unha glándula onde maduran os linfocitos T. 4) V- A croma-tina contén ADN e proteínas básicas. 5) F- A oxidación completa da glicosa xenera auga e osíxeno. 6) F- A desnaturalización proteica implica pérdida da estructura primaria. 7) V- A hipótese quimiosmótica postula que na respiración celular fórmase un gradiente de protóns. 8) V- A interfase divídese en tres períodos: G1, S, G2. 9) F- Na célula eucariótica toda a información xenética está no núcleo. 10) V- As aminoacil-ARNt-sintetasas interveñen na traducción. 11) V- O auga ten un calor específico moi elevado. 12) V- Os sistemas tampón sirven para manter o pH constante. 13) V- O citosol é a fracción soluble do citoplasma. 14) F- O ARNr sintetízase nos ribosomas. 15) V- Os enzimas aceleran as reaccións químicas reducindo a enerxía de activación. 16) V- Os retrovirus son virus ARN. 17) F- Os homopo-lisacáridos son polisacáridos propios da especie humana. 18) V- A alerxia é unha reacción anormal do organismo fronte a determinados antíxenos. 19) V- Os fosfolípidos son un dos compoñentes das membranas. 20) V- Os procesos anabólicos consumen enerxía. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

BIOLOXÍA : XUÑO 2000-2001 Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que

non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. VIRUS a) Elabora a túa propia definición de virus incluindo catro características dos mesmos. b)¿Cal é a diferencia esencial entre os ciclos lítico e lisoxénico dos virus?. c) ¿Por que as enfermidades víricas non se curan con antibióticos?. d) ¿Que é un plásmido?. ¿Que aplicacións teñen en enxeñería xenética?. e) ¿Por que o virus da SIDA produce inmunodeficiencia?.

Page 13: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

13

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).

I.1 Relaciona as seguintes macromoléculas coa súa función biolóxica indicando en cada caso

as súas unidades estructurais básicas: a) fosfolípidos, b) ácido desoxirribonucleico, c) glucóxeno, d) triglicéridos, e) ATPasas. Indica tamén en qué rexión da célula se localizan.

I.2. Cita 3 orgánulos delimitados por unha dobre membrana e 3 por membrana simple, sinalando en cada caso a función correspondente.

I.3. Debuxa un cromosoma metafásico e indica as súas partes mediante flechas. ¿Que relación existe entre cromosoma e cromatina?, ¿e entre cromatina e nucleosoma?.

I.4. Sinala 3 semellanzas e 3 diferencias entre mitocondrias e bacterias. Di qué teoría relaciona bacterias e mitocondrias e explica brevemente o seu enunciado.

I.5. Sinala as diferencias en estructura, composición e función entre a membrana celular e a parede celular

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante

unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1. ARN, ósmose, ribosomas, colesterol, bacilo, membrana, Koch, precursor, fase lu-minosa,

hormonas, tuberculose, proteínas, semipermeable, estroma, cloroplasto. II.2. Schleiden e Schwann, proteínas, envoltura, fermentación, monosacárido, teoría, láctica,

enlaces peptídicos, ARN, músculo, celular, nuclear, poros, aminoácidos, ribosa. Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As

respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. 1. As plantas teñen cantidades de graxa similares aos animais. 2. O axente patóxeno causante do mal das vacas tolas denomínase virión. 3. O ciclo de Krebs e a beta-oxidación lévanse a cabo na matriz mitocondrial. 4. A ADNpolimerasa participa na formación do ARNmensaxeiro. 5. Durante a meiose non se duplica o ADN. 6. Os aminoácidos esenciais son os que poden ser sintetizados polo organismo. 7. Unha hipótese que foi confirmada moitas veces denomínase teoría. 8. O etanol da cervexa procede da glucosa da uva. 9. A glucolise é a síntese de glucosa a partires do ácido pirúvico. 10. A reacción de Fehling utilízase para identificar azucres reductores. 11. O microscopio electrónico utiliza electróns para iluminar a mostra. 12. O fuso mitótico está formado por microfilamentos. 13. Na fotosíntese consúmese glucosa e prodúcese O2. 14. A glucolise ten lugar na matriz mitocondrial. 15. Un organismo con número diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose 16. Os ribosomas son exclusivos das células eucariotas. 17. A replicación do ARN é semiconservativa. 18. Nos seres aeróbicos o aceptor final de electróns é o osíxeno. 19. O enzima RUBISCO non se encontra en células eucariotas animais. 20. O termo célula foi acuñado por Hooke

……………………………………………………………………………………………………………………

CRITERIOS DE AVALIACIÓN. XUÑO Curso 2000-2001 Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é

eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. VIRUS a) Elabora a túa propia definición de virus incluíndo catro características dos mesmos. Características que

deben incluirse na definición: son formas acelulares microscópicas; son parásitos intracelulares obrigados porque non teñen metabolismo propio; só se multiplican dentro das células que parasitan; están formados por un ácido nucleico (ben ADN ou ben ARN) envolto nunha cápsula proteica (0.8 ptos.)

b)¿Cal é a diferencia esencial entre os ciclos lítico e lisoxénico dos virus?. No ciclo lítico prodúcese a lise da célula infectada cando finaliza a multiplicación do virus, mentras que no ciclo lisoxénico os virus permanecen en estado latente dentro da célula gracias á integración do xenoma vírico no ADN celular (0.4 ptos.)

Page 14: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

14

c) ¿Por que as enfermidades víricas non se curan con antibióticos?. Como os virus non teñen metabolismo propio non poden ser eliminados por sustancias como os antibióticos, xa que éstes alteran rutas metabólicas, por exemplo, nas bacterias, nas que si impiden a súa reproducción (0.4 ptos.)

d) ¿Que é un plásmido?. Porción de ADN circular que se atopa en moitas bacterias independente do cromosoma bacteriano (0.2 ptos.) ¿Que aplicacións teñen en enxeñería xenética?. Poden ser usados como vectores para introducir xenes en bacterias o outros organismos para que produzan as proteínas codificadas polos xenes introducidos. De esta forma, obtéñense industrialmente proteínas como a insulina ou a hormona do crecemento (0.2 ptos.).

e) ¿Por que o virus da SIDA produce inmunodeficiencia?. Porque infecta a linfocitos provocando a súa destrucción e, como consecuencia, a incapacidade para a resposta inmune (0.5 ptos.)

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión). I.1 Relaciona as seguintes macromoléculas coa súa función biolóxica indicando en cada caso as súas

unidades estructurais básicas: a) fosfolípidos, b) ácido desoxirribonucleico, c) glucóxeno, d) triglicéridos, e) ATPasas. Indica tamén en qué rexión da célula se localizan. (0.1x3x5=1.5)

función unidades estructurais básicas localización nas

células

Fosfolípidos formar bicapas 1 aminoalcohol + 1 ácido fosfatídico (1 ácido fosfórico + 1 glicerina+ 2 ácidos graxos)

membranas

ácido

desoxirribonucleico

conter a información

xenética

desoxirribonucleótidos = 1 pentosa (desoxirribosa) + 1 ácido fosfórico + 1 base nitroxenada (adenina, timina, citosina ou guanina)

núcleo,

mitocondrias

e cloroplastos

glucóxeno reserva enerxética glucosas citosol

triglicéridos reserva enerxética 1 glicerina + 3 ácidos graxos citosol

ATPasas Catalizar a síntese do ATP

aminoácidos membrana interna de mitocondrias e

membrana tilacoidal de cloroplastos

I.2. Cita 3 orgánulos delimitados por unha dobre membrana e 3 por membrana simple (0.1x6), sinalando

en cada caso a función correspondente (0.15x6). Dobre membrana: núcleo (dirixir as actividades da célula, contér a información xenética e ser responsable da súa transmisión durante a división celular), mitocondrias (producir a maior parte do ATP da célula e realizar a maioría das oxidacións celulares) e cloroplastos (realizar a fotosíntese e producir enerxía química en forma de ATP). Membrana simple: retículo endoplásmico liso (síntese de lípidos de membrana e de esteroides, detoxificación), retículo endoplásmico rugoso (síntese e glucosilación de proteínas), aparato de Golgi (organización da circulación molecular na célula; glucosilación de lípidos e proteínas, síntese de mucoplosicáridos), lisosomas (dixestión intracelular de macromoléculas)(abonda con citar 3 orgánulos e unha función por cada un).

I.3. Debuxa (0.2) un cromosoma metafásico e indica as súas partes mediante frechas (Débense sinalar e

nomear correctamente polo menos 5 compoñentes de entre os seguintes: centrómero, brazos, telómero, constricción secundaria, satélite, cinetocoro, cromátidas) (0.5 ptos.). ¿Que relación existe entre cromosoma e cromatina? Os cromosomas, visibles só durante a división celular, representan o último nivel de compactación da cromatina (0.4 ptos.), ¿e entre cromatina e nucleosoma? A cromatina está formada por unha serie de unidades en

Page 15: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

15

forma de contas de colar de perlas que se chaman nucleosomas e que están formadas por un núcleo de histonas rodeadas dun filamento de ADN (0.4)

I.4. Sinala 3 semellanzas e 3 diferencias entre mitocondrias e bacterias. Semellanzas (sinalar 3 de entre as

seguintes): no tamaño, na forma, no ADN (dobre hélice circular), nos ribosomas, no modo de división (por división binaria), na capacidade de realizar oxidacións (respiración). (0.15x3 ptos.). Diferencias: as mitocondrias non poden sobrevivir fóra da célula mentras que as bacterias son organismos independentes; as mitocondrias teñen dobre membrana e as bacterias teñen unha soa membrana celular rodeada dunha parede; as bacterias sintetizan todalas proteínas que necesitan para o seu funcionamento mentras que as mitocondrias só poden fabricar algunhas das proteínas que necesitan (0.15x3 ptos.). Di qué teoría relaciona bacterias e mitocondrias (teoría endosimbióntica: 0.3 ptos.) e explica brevemente o seu enunciado: as mitocondrias proceden de organismos procariotas que nun momento determinado da evolución, hospedáronse noutro organismo procariota (0.3).

I.5. Sinala as diferencias en estructura, composición e función entre a membrana celular e a parede celular

(0.25x3x2) Membrana celular Parede celular

Estructura De mosaico fluido: bicapa lipídica con proteínas integradas na bicapa ou sobre a súa superficie

Fibras de celulosa embebidas nunha matriz de polisacáridos e de proteínas

Composición Lípidos, proteínas e carbohidratos Celulosa

Función Regular o paso de sustancias entre dentro e fóra da célula

Dar forma, soporte e protección

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase,

os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1. ARN, ósmose, ribosomas, colesterol, bacilo, membrana, Koch, precursor, fase luminosa, hormonas, tuberculose, proteínas, semipermeable, estroma, cloroplasto.

Os ribosomas están formados por ARN e proteínas O bacilo de Koch é o causante da tuberculose Os productos da fase luminosa da fotosíntese atópanse no estroma do cloroplasto/A fase luminosa non ten lugar no estroma do cloroplasto (valorarase calquera das dúas) O colesterol é o precursor dalgunhas hormonas Ósmose é o paso de auga a través dunha membrana semipermeable

II.2. Schleiden e Schwann, proteínas, envoltura, fermentación, monosacárido, teoría, láctica, enlaces peptídicos, ARN, músculo, celular, nuclear, poros, aminoácidos, ribosa.

Schleiden e Schwann propuxeron a teoría celular A fermentación láctica prodúcese no músculo A ribosa é un monosacárido que forma parte estructural do ARN A envoltura nuclear presenta poros Os aminoácidos únense mediante enlaces peptídicos para formar proteínas Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. 1F. As plantas teñen cantidades de graxa similares aos animais. 2F. O axente patóxeno causante do mal das vacas tolas denomínase virión. 3V. O ciclo de Krebs e a beta-oxidación lévanse a cabo na matriz mitocondrial. 4F. A ADNpolimerasa participa na formación do ARNmensaxeiro. 5V. Durante a meiose non se duplica o ADN. 6F. Os aminoácidos esenciais son os que poden ser sintetizados polo organismo. 7V. Unha hipótese que foi confirmada moitas veces denomínase teoría. 8F. O etanol da cervexa procede da glucosa da uva. 9F. A glucolise é a síntese de glucosa a partires do ácido pirúvico. 10V. A reacción de Fehling utilízase para identificar azucres reductores. 11V. O microscopio electrónico utiliza electróns para iluminar a mostra. 12F. O fuso mitótico está formado por microfilamentos. 13F. Na fotosíntese consúmese

Page 16: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

16

glucosa e prodúcese O2. 14F. A glucolise ten lugar na matriz mitocondrial. 15V. Un organismo con número diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose. 16F. Os ribosomas son exclusivos das células eucariotas. 17F. A replicación do ARN é semiconservativa. 18V. Nos seres aeróbicos o aceptor final de electróns é o osíxeno. 19V. O enzima RUBISCO non se encontra en células eucariotas animais 20V. O termo célula foi acuñado por Hooke ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

CONVOCATORIA DE SETEMBRO Curso 2000-2001 Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é

eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. Nun segmento da cadea de ADN a secuencia de bases é 3’-TACCTACTGGCATTCATGCGAACG-5’. a) ¿Cal sería a secuencia de bases dunha cadea de ARNmensaxeiro transcrita a partires de ese segmento de

ADN?, ¿en que lugar da célula eucariota realízase este proceso?. b) Tendo en conta o código xenético do cadro adxunto, escribe a secuencia de aminoácidos codificada po lo

ARNm do apartado anterior. ¿En que lugar da célula eucariota realízase este proceso?. c) ¿Que ocorrería si a última base escrita (G), debido a unha mutación, se cambiara por A? ¿e si se

cambiara por C?. Explica as consecuencias de cada una de estas mutacións sobre a estructura e a función da proteína.

d) Define: cromatina, nucleosoma, cromátida hirmán, cromátida homóloga. e) ¿Cal é o papel da reversotranscriptasa? ¿En que organismos encóntrase?

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión). I.1) Pon nome as partes do microscopio sinaladas cun número e indica a función de cada unha.

Define o poder de resolución dun microscopio.

I.2) Indica como afectaría (aumentando ou disminuindo) a velocidade dunha reacción catalizada por un enzima se a) aumenta a concentración do sustrato, b) aumenta a concentración do enzima, c) se engade un inhibidor do enzima, d) aumenta a temperatura. Xustifica as respostas. ¿Que é un holoenzima? ¿e un apoenzima?

I.3) Define os seguintes conceptos: fagocitose, plasmolise, saponificación, fermentación e inmunidade.

I.4) Explica nunha frase en que consisten os seguintes procesos: a) ciclo de Calvin, b) cadea respiratoria e fosforilación oxidativa, c) beta-oxidación dos ácidos graxos, d) glucolise, e) ciclo de Krebs. Indica de forma precisa en que lugar da célula realízase cada un de esos procesos.

I.5) Fai un esquema para indicar a estructura dunha bacteria poñendo nome a 5 dos seus compo-ñentes. Sinala as principais diferencias (en composición e estructura) entre a parede celular vexetal e a parede bacteriana. Fai unha clasificación de bacterias en canto ó tipo de nutrición.

Page 17: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

17

Bloque II. Dos dous grupos de térmos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

II.1) Aparato de Golgi, clorofila, nucleolo, lípidos, insaponificables, síntese, contracción muscular, ácidos graxos, vesículas, pigmento, miosina, cisternas, membrana tilacoidal, actina, ARN ribosómico.

II.2) fase lumínica, base, fosfolípidos, ácido, citoplasma, ATP, láctica, colesterol, NADPH, músculo, citocinese, membranas celulares, división, anfótero, fermentación.

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas

erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.

1. Unha pentosa e unha base nitroxenada forman un nucleótido. 2. A fotosíntese é un proceso mediante o cal a materia orgánica transfórmase en inorgánica. 3. O colesterol entra na célula mediante o proceso de endocitose mediada por receptor. 4. A anafase é a fase da división celular na que os cromosomas organízanse na placa ecuatorial. 5. O enzima RUBISCO atópase no citosol. 6. Nos seres humanos, o número de tétradas formadas durante a mitose é 23. 7. Nas células vexetais o ADN atópase no núcleo, mitocondrias e cloroplastos. 8. O amidón atópase nas paredes celulares vexetais. 9. Existen aminoácidos que non forman parte das proteínas. 10. Os protozoos son eucariotas unicelulares. 11. O coláxeno é unha proteína con función estructural. 12. Nas células adiposas acumúlase glucóxeno. 13. Os bacteriófagos son as bacterias que infectan a virus. 14. A meiose é o proceso que fai posible a formación de células diploides a partires de células haploides. 15. O antibiótico penicilina é producido por bacterias. 16. Os lisosomas son orgánulos onde realízase a dixestión celular. 17. Os organismos heterótrofos poden transformar compostos inorgánicos en orgánicos. 18. O ADN mitocondrial é semellante ó ADN bacteriano. 19. O acetil CoA acumúlase na matriz mitocondrial. 20. A insulina estimula a síntese de glucóxeno. ………………………………………………………………………………………………………………………………

CRITERIOS DE AVALIACIÓN.SETEMBRO 2000-2001

Fig. 1 Fig. 2 Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é

eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.

Nun segmento da cadea de ADN a secuencia de bases é 3’-TACCTACTGGCATTCATGCGAACG-5’. a) ¿Cal sería a secuencia de bases dunha cadea de ARNmensaxeiro transcrita a partires de ese segmento de

ADN? (0,2 ptos): AUGGAUGACCGUAAGUACGCUUGC. ¿En que lugar da célula eucariota realízase este proceso? (0,2 ptos): no núcleo, e tamén en mitocondrias e plastos.

b) Tendo en conta o código xenético do cadro adxunto (Fig. 1), escribe a secuencia de aminoácidos codificada po lo ARNm do apartado anterior (0,2 ptos): met-asp-asp-arg-lys-tyr-ala-cys. ¿En que lugar da célula eucariota realízase este proceso? (0,2 ptos): no citosol, e tamén en mitocondrias e plastos.

c) ¿Que ocorrería si a última base escrita (G), debido a unha mutación, se cambiara por A? ¿e si se cambiara por C? Explica as consecuencias de cada una de estas mutacións sobre a estructura e a función da proteína. (0,5 ptos.). No primer caso, o ARNm transcrito tería no triplete do extremo 5’ a secuencia de nucleótidos UGU, que tamén codifica o aminoácido cys, polo que non cambiaría a secuencia de aminoácidos da proteína, que seguiría coa mesma estructura e función. No segundo caso, o ARNm transcrito tería no triplete do extremo 5’ a secuencia de nucleótidos UGG, que codifica o aminoácido trp. Ao cambiar a secuencia de aminoácidos da proteína, a súa estructura veríase alterada e en consecuencia tamén a súa función.

d) Define: cromatina, nucleosoma, cromátida irmán, cromátida homóloga. (0,2X4= 0,8 ptos). Cromatina: material do que están feitos os cromosomas, estando formado por ADN asociado a proteínas (histonas). Nucleosoma: unidade básica de empaquetamento da cromatina. Cromátida irmán: cada unha das

Page 18: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

18

cromátidas que forma o cromosoma metafásico e que son copias idénticas formadas pola por replicación do ADN. Cromátida homóloga: cada unha das cromátidas non irmáns dun cromosoma bivalente ou tétrada (formado por dous cromosomas homólogos, un procedente do pai e outro da nai) que durante a profase I da meiosis intercambiarán (recombinarán) segmentos.

e) ¿Cal é o papel da reversotranscriptasa? (0,2 ptos.): Enzima que permite sintetizar ADN a partires dun molde de ARN (é decir, transcribir ARN en ADN). ¿En que organismos encóntrase? (0,2 ptos): En retrovirus

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión). I.1) Pon nome as partes do microscopio (Fig. 2) sinaladas cun número ( 0,1x6=0,6 ptos.) e indica a

función de cada unha (0,1x6=0,6 ptos): 1) ocular; permite acceder visualmente á mostra, aumentando a imaxen da mesma, 2) tornillo micrométrico/macromético, que serve para enfocar as lentes, 3) obxetivo, permite, xunto co ocular, aumentar a imaxe da mostra, 4) condensador/diafragma, que permite concentrar a luz que chega á mostra, 5) fonte de luz, permite a iluminación da mostra. Define o poder de resolución dun microscopio (0,3 ptos.): capacidade para distinguir dous puntos moi próximos.

I.2) Indica como afectaría (aumentando ou disminuindo) (0,1x4=0,4 ptos.) a velocidade dunha reacción catalizada por un enzima se a) aumenta a concentración do sustrato, b) aumenta a concentración do enzima: aumenta, c) se engade un inhibidor do enzima, d) aumenta a temperatura. Xustifica as respostas (0,2x4=0,8 ptos.). a) Aumenta porque o aumento do sustrato facilita a formación do complexo enzima-sustrato pero cando todo o sustrato está unido á enzima alcánzase a velocidade máxima, b) aumenta porque ó aumentar a concentración do enzima os complexos enzima-sustrato fórmanse mais rápidamente, c) disminue porque o inhibidor se une á enzima impedindo a unión de ésta co sustrato, d) aumenta porque a temperatura favorece a mobilidade das moléculas, pero si a temperatura supera un certo valor a enzima desnaturalízase e perde actividad. ¿Que é un holoenzima? (0,15 ptos.): enzima que para realizar a sua función necesita estar unida a un compoñente non proteico (cofactor). ¿E un apoenzima? (0,15 ptos.): porción proteica dunha holoenzima.

I.3) Define os seguintes conceptos: fagocitose, plasmolise, saponificación, fermentación e inmunidade. (0,3x5=1,5 ptos.). Fagocitose: proceso polo cual se introducen partículas na célula. Plasmolise: perda excesiva de auga que se produce nunha célula cando se atopa nun medio hipertónico. Saponificación: proceso de hidrólise de ésteres de ácidos graxos mediante unha base e que orixina unha sal coñecida como xabón. Fermentación: proceso polo que se degradan moléculas orgánicas en ausencia de osíxeno (anaerobiosis). Inmunidade: capacidade dun organismo de diferenciar as estructuras propias das alleas mediante o seu sistema inmune.

I.4) Explica nunha frase en que consisten os seguintes procesos: a) ciclo de Calvin, b) cadea respiratoria e fosforilación oxidativa, c) beta-oxidación dos ácidos graxos, d) glucolise, e) ciclo de Krebs. (0,2x5=1). Indica de forma precisa en que lugar da célula realízase cada un de esos procesos (0,1x5=0,5 ptos.). a) ciclo de Calvin: conxunto de reaccións que conducen á incorporación do CO2 atmosférico en compostos orgánicos; ten lugar no estroma do cloroplasto; b) cadea respiratoria e fosforilación oxidativa: transporte de electróns ata o osíxeno molecular a través de complexos enzimáticos (cadea respiratoria); este transporte está acoplado á síntese de ATP (fosforilación oxidativa); ambos procesos teñen lugar na membrana interna mitocondrial; c) beta-oxidación dos ácidos graxos: degradación dos ácidos graxos para formar moléculas de acetil-CoA; sucede na matriz mitocondrial; d) glucolise: conxunto de reaccións polas que unha molécula de glucosa se escinde en dúas de piruvato formándose ATP; ten lugar no citosol; e) ciclo de Krebs: serie de reacción polas que os átomos de carbono do acetil-CoA se oxidan totalmente para formar CO2 xenerándose tamén poder reductor; sucede na matriz mitocondrial.

I.5) Fai un esquema para indicar a estructura dunha bacteria poñendo nome a 5 dos seus compoñentes (0,5 ptos.): sobre unha representación esquemática se debe siñalar alomenos 5 das seguintes estructuras: cápsula, parede, membrana plasmática, mesosoma, nucleoide (ADN), citoplasma, ribosomas, fimbrias, flaxelo, Sinala as principais diferencias (en composición e estructura) entre a parede celular vexetal e a parede bacteriana (0,5 ptos.): a parede celular vexetal está formada por un entramado de fibrillas de celulosa embebidas nunha matriz de polisacáridos; a parede bacteriana está formada por unha armazón de polisacáridos con aminoácidos entrelazados (peptidoglucanos). Fai unha clasificación de bacterias en canto ó tipo de nutrición (0,5 ptos.): Dependendo da fonte de carbono que usan:

Page 19: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

19

AUTÓTROFAS se poden crecer en ausencia de materia orgánica e como fonte de carbono utilizan CO2. Poden ser: fotótrofas (fotosintéticas), se usan luz como fonte de enerxía, ou ben quimio-litótrofas (quimiosintéticas), se utilizan compostos inorgánicos como fonte de enerxía.

HETERÓTROFAS (ou quimiorganótrofas) se necesitan carbono orgánico procedente de compostos orgánicos.

Bloque II. Dos dous grupos de térmos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

II.1) Aparato de Golgi, clorofila, nucleolo, lípidos, insaponificables, síntese, contracción muscular, ácidos graxos, vesículas, pigmento, miosina, cisternas, membrana tilacoidal, actina, ARN ribosómico.

(A clorofila é un pigmento que se atopa na membrana tilacoidal). (A actina e a miosina interveñen na contracción muscular). (O Aparato de Golgi está formado por cisternas e vesículas). (Os lípidos insaponificables non conteñen ácidos graxos). (No nucleolo ten lugar a síntese do ARN ribosómico)

II.2) fase lumínica, base, fosfolípidos, ácido, citoplasma, ATP, láctica, colesterol, NADPH, músculo, citocinese, membranas celulares, división, anfótero, fermentación.

(Na fase lumínica fórmase ATP e NADPH). (A citocinese é a división do citoplasma). (Anfótero é unha sustancia capaz de comportarse como ácido e como base). (A fermentación láctica prodúcese no músculo). (Os fosfolípidos e o colesterol son compoñentes das membranas celulares)

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos.

1. F. Unha pentosa e unha base nitroxenada forman un nucleótido. 2. F. A fotosíntese é un proceso me-diante o cal a materia orgánica transfórmase en inorgánica. 3. V. O colesterol entra na célula mediante o proceso de endocitose mediada por receptor. 4. F. A anafase é a fase da división celular na que os cromo-somas organízanse na placa ecuatorial. 5. F. O enzima RUBISCO atópase no citosol. 6. F. Nos seres huma-nos, o número de tétradas formadas durante a mitose é 23. 7. V. Nas células vexetais o ADN atópase no núcleo, mitocondrias e cloroplastos. 8. F. O amidón atópase nas paredes celulares vexetais. 9. V. Existen aminoácidos que non forman parte das proteínas. 10. V. Os protozoos son eucariotas unicelulares. 11. V. O coláxeno é unha proteína con función estructural. 12. F. Nas células adiposas acumúlase glucóxeno. 13. F. Os bacteriófagos son as bacterias que infectan a virus. 14. F. A meiose é o proceso que fai posible a formación de células diploides a partires de células haploides. 15. F. O antibiótico penicilina é producido por bacterias. 16. V. Os lisosomas son orgánulos onde realízase a dixestión celular. 17. F. Os organismos heterótrofos poden transformar compostos inorgánicos en orgánicos. 18. V. O ADN mitocondrial é semellante ó ADN bacteriano. 19. F. O acetil CoA acumúlase na matriz mitocondrial. 20. F. A insulina estimula a síntese de glucóxeno.

………………………………………………………………………………………………………. Bioloxía XUÑO. Curso 2001-2002.CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.

Na figura móstranse TRES biomoléculas identificadas cun número:

a) ¿Que biomoléculas se representan?: 1- péptido ou proteína; 2- ácido graxo; 3- disacárido. (0,2x3=0,6 ptos.)

b) ¿Que tipo de enlace característico aparece na 1?: peptídico, ¿e na 3?: glucídico. (0,2x2=0,4 ptos.)

c) ¿Como se comportaría a molécula 2 nun medio acuoso?: ó ter unha cabeza polar ou hidrofílica e unha cola apolar ou hidrofóbica (características de molécula anfipática) formaría micelas e bicapas.(ata 0,3 ptos.)

d) Cita unha ruta metabólica específica da molécula 2 (beta-oxidación; 0,2 ptos.) ) e outra relacionada coa 3 (glucólise ou glucoxenolise; abonda con mencionar unha delas; 0,2

Page 20: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

20

ptos). Indica dúas rutas metabólicas comúns á 2 e á 3: o ciclo de Krebs, a fosforilación oxidativa e a cadea respiratoria.(0,2x2=0,4 ptos.)

e) ¿Que niveis estructurais poden establecer as moléculas do tipo 1?: estructura primaria, que corresponde á secuencia de aminoácidos que integran a proteína; estructura secundaria, que é a disposición espacial que adopta a secuencia de aminoácidos para ser estable; estructura terciaria, que se refire ó xeito en que a proteína se atópa pregada no espacio; e estructura cuaternaria, que fai referencia a asociación de subunidades ou protómeros que constite a proteína activa. (ata 0,4 ptos.)

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).

I.1) a) ¿Cal é a importancia da mutación e a recombinación nos seres vivos?: proporcionan un incremento da variabilidade xenética ó crear novas combinacións xénicas que poden resultar mais favorables en relación coa adaptación do individuo ó medio, polo que fan posible a evolución das especies. (ata 0,75 ptos.). b) ¿Por que unha mutación puntual pode causar unha enfermidade?. Razoa brevemente a túa resposta: Unha mutuación puntual supón unha alteración da secuencia de nucleótidos dun xen (ben por unha sustitución de bases ou ben por desplazamento da pauta de lectura) o cal se póde traducir nunha alteración na secuencia de aminoácidos e como consecuencia nunha alteración na funcionalidade da proteína codificada por ese xen. (ata 0,75 ptos.).

I.2) a) ¿Que é unha levadura?: é un organismo eucariota unicelular que se utiliza na industria como responsable das fermentacións que teñen lugar durante a fabricación de certos productos alimenticios (0,5 ptos.). b) Cita 2 procesos industriais nos que participa: obtención de pan e de certas bebidas como cervexa ou viño (0,5 ptos.). c) ¿Que é unha fermentación?: proceso anaeróbico no que moléculas orgánicas son degradadas incompletamente para formar moléculas orgánicas mais sinxelas (cun rendemento enerxético menor que na respiración) (0,5 p).

I.3) a) Brevemente, explica a relación estructural que hai entre nucleosoma, cromatina e cromosoma: Os nucleosomas son ás unidades en forma de contas de colar nas que está organizada a cromatina, a cal é un complexo nucleoproteico que se condensa durante a divi-sión celular para formar ós cromosomas, que representan o estado de máxima condensación da cromatina. (ata 0,9 ptos.). b) ¿É igual o material xenético dos cromosomas homólogos?: non, porque cada homólogo procede de cada un dos pais (0,1 pto. si só contesta non; ata 0,3 ptos. se xustifica a resposta).,c) ¿e o das cromátidas irmáns?: si, porque resultan do proceso de duplicación do ADN que orixina copias idénticas da hebra de ADN (0,1 pto. si só contesta si; ata 0,3 ptos. se xustifica a resposta).

I.4) Definir os seguintes termos: (0,3x5=1,5 ptos.). Antíxeno: calquer sustancia que é recoñecida como extrana polo sistema inmunolóxico dun organismo, e que é capaz de desencadear nel unha resposta inmunitaria. Macrófago: células (monocitos diferenciados) que se encargan de eliminar os patóxenos mediante fagocitose. Interleucina: moléculas secretadas por linfocitos T colaboradores para activar o sistema inmunitario. Soro: preparado de anticorpos específicos contra un organismo patóxeno que é inxectado no individuo que sofre a infección antes de que se active nel a resposta inmune contra o patóxeno. SIDA: enfermidade (coñecida como síndrome de inmunodeficiencia adquirida) producida polo VIH ou virus da inmunodeficiencia humán cando este infecta ós linfocitos diminuindo a capacidade de resposta inmune do organismo.

I.5) a) Debuxa a estructura dun cloroplasto sinalando os seus compoñentes. Débese dibuxar, situar correctamente e nomear 6 estructuras entre as seguintes: membrana externa, membrana interna, espacio intermembrana (ou cámara externa), estroma, grana, tilacoides dos grana, tilacoides do estroma, ribosomas, ADN. (0,15x6 ptos.). b) ¿Onde ocorren as fases escura (no estroma; 0,3 ptos) e luminosa da fotosíntese (nos tilacoides; 0,3 ptos).

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase,

os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

Page 21: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

21

II.1) (Microtúbulos e microfilamentos son compoñentes do citoesqueleto). (O ATP proporciona a enerxía necesaria para o transporte activo). (Os lisosomas son orgánulos que conteñen encimas hidrolíticos). (Os triacilglicéridos están formados por glicerol e ácidos graxos). (A ma-duración dos linfocitos B ten lugar na médula ósea)

II.2) (A RUBISCO é a enzima que cataliza a fixación do CO2). (O retículo endoplásmico rugoso contén ribosomas). (A timina é unha base nitroxenada do ADN). (A parede celular vexetal contén celulosa) (Durante a fotofosforilación cíclica ten lugar á síntese de ATP)

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas

erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.

1) F. As vacinas proporcionan inmunidade artificial pasiva. 2) F. Algúns xenes teñen intróns, exóns e axóns. 3) F. A difusión pasiva non require transportadores. 4) V. Os polisomas parti-cipan na síntese de proteínas. 5) V. O código xenético é universal con excepcións. 6) V. Ó quentar suficientemente ó ADN pode desnaturalizarse. 7) F. As moléculas de encima destrúen-se ó finalizar a reacción. 8) F. Tódolos aminoácidos teñen C, N, S, O e H. 9) F. Okazaki demostrou que a replicación do ADN é semiconservativa. 10) F. Os virus que infectan vexetais posúen clorofila para autorreproducirse. 11) V. Os monosacáridos dan positiva a reacción de Fehling. 12) V. O anticodón ten a secuencia complementaria ó codón. 13) F. O almidón é un polisacárido de reserva animal. 14) F. Un microscopio electrónico é todo aquel que necesita conectarse á corrente eléctrica. 15) V. Os linfocitos T participan na inmunidade celular. 16) F. Unha ponte de H é un tipo de enlace covalente. 17) V. O colesterol é o precursor metabólico dalgunhas hormonas. 18) F. O promotor dun xene encóntrase localizado no extremo 5’. 19) F. Os plásmi-dos son fragmentos de ARN bacteriano. 20) V. Os microtúbulos son un tipo de estructuras do citoesqueleto. CONVOCATORIA DE SETEMBRO. Curso 2001-2002 Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é

eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.

A figura anexa é unha representación tridimensional dun orgánulo típico das células eucariotas.

a) Pon nome a 10 das 11 estructuras sinaladas. 1-espacio intermembrana, 2-membrana nuclear externa, 3- membrana nuclear interna, 4- retículo endoplásmico liso, 5- retículo endoplásmico rugoso, 6- cromatina, 7- nucleolo, 8- lámina nuclear ou fibrosa, 9- poro

nuclear, 10-riboso-mas, 11- nucleoplasma, xugo nuclear ou carioplasma (0,1x10=1 punto) b) Describe brevemente a función das partes sinaladas cos números 4, 5, 6, 7, 9 e 10. Retículo endoplásmico liso: síntese de lípidos de membrana (e de hormonas esteroideas a partires do colesterol). Retículo endoplásmico rugoso: empaquetamento, acumulación e transformación das proteínas sintetizadas nos ribosomas adheridos. Cromatina: servir de soporte ó material xenético (e capacitalo para que se condense durante a división celular). Nucleolo: formar as subunidades dos

ribosomas. Poro nuclear: regular os intercambios de moléculas entre o núcleo e o citosol. Ribosomas: síntese de proteínas. (0,2x6=1,2 p.)

c) ¿En que fase do ciclo celular dirías que se encontra a célula que contén estas estructuras?: Na interfase (0,15 p.)

d) ¿Cal é a estructura equivalente en procariotas?: O nucleoide (0,15 p.) Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).

Page 22: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

22

I.1) Indica en qué orgánulos e en qué parte dos mesmos teñen lugar os seguintes procesos: a) β -oxidación dos ácidos graxos: mitocondria/matriz , b) ciclo de Krebs: mitocondria/matriz , c) cadea de transporte de electróns: mitocondria/membrana interna e cloroplasto/membrana tilacoidal, d) ciclo de Calvin-Benson: cloroplasto/estroma. (4x(0,15+0,15=1,2 p.) ¿Por que os animais non poder convertir os ácidos graxos en glucosa e as plantas si? Porque as células animais non posúen as enzimas que transforman o producto último do catabolismo dos ácidos graxos (o acetil-CoA) na molécula común a tódalas vías da gluconeoxénese (o ácido oxala-cético), enzimas que sí están presentes nas prantas (nos glioxisomas) (0,3 p.)

I.2) Funcións dos microorganismos no ciclo do Carbono (0,3 puntos máximo por nomear cada

grupo de organismos xunto coa súa función; total: 0,3x5= 1,5 p.).

I.3) a) Define o proceso de ósmose: proceso polo cal dúas solucións de distinta concentración

que están separadas por unha membrana semipermeable, tenden a igualar as súas concentracións mediante o paso de auga dende a mais diluida á mais concentrada (paso de auga a traverso dunha membrana semipermeable dende a solución mais diluida á mais concentrada) (0,5 p.). b) ¿Por que a auga de mar non calma a sede? Porque ó estar mais concentrada que o medio intracelular, provoca a perda de auga nas células (0,4 p.). c) ¿Cando se produce plasmolise (cando a célula perde excesiva auga por atoparse nun medio hipertóni-co) e cando turxescencia (cando a célula se hincha de auga ó atoparse nun medio hipotónico)?: (0,3x2=0,6 p.)

I.4) a)Define: Histona, proteína á que se une o ADN para formar a cromatina; Intrón, secuen-

cia de bases que se transcribe pero que non se traduce (non codifican unha secuencia de aminoácidos); ARNpolimerasa, enzima que cataliza á síntese do ARN a partires dunha cadena de ADN; Reversotranscriptasa: enzima dos retrovirus que cataliza a síntese do ADN a partires dunha molécula de ARN. (0,3x4=1,2 p.) b)¿Que xenes se transcriben pero non se traducen?: os do organizador nucleolar (0,3 p.).

I.5) a) Concepto de fermentación: proceso anaeróbico no que moléculas orgánicas (como

ácido pirúvico producido na glucolise) son degradadas incompletamente en ausencia de osíxe-no para formar moléculas orgánicas mais sinxelas (cun rendemento enerxético menor que na respiración) (0,75 p.). b)Tipos: Fermentación alcohólica: é a transformación de azúcares en etanol que levan a cabo levaduras para producir cervexa, viño ou pan; fermentación láctica: na que deter-minadas bacterias forman ácido láctico a partires da degradación da glucosa para producir iogur ou queixo. (0,75 p.).

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase,

os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1) núcleo, RUBISCO, lisosomas, Oparin, VIH, síntese, CO2, ácidas, fixación, retrovirus,

hipótese, SIDA, hidrolasas, ARN, coacervados.

(No núcleo ten lugar a síntese de ARN). (A enzima RUBISCO cataliza a fixación do CO2) (Os lisosomas conteñen hidrolasas ácidas). (Oparin estableceu a hipótese dos coacervados) (O VIH é un retrovirus causante da SIDA)

Page 23: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

23

II.2) Margulis, nucleósido, linfocitos B, fuso, anticorpos, virus, teoría, inmunidade humoral, mitótico, oncoxénicos, endosimbióntica, nucleótido, grupo fosfato, cáncro, microtúbulos.

(Margulis estableceu a teoría endosimbióntica). (Un nucleótido é un nucleósido cun grupo fosfato). (Os linfocitos B producen anticorpos en resposta a inmunidade humoral). (O fuso mitótico está formado por microtúbulos). (Os virus oncoxénicos provocan cáncro).

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas

erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.

1) F. As células eucariotas vexetais carecen de mitocondrias. 2) V. Os virus son estructuras acelulares. 3) V. A quitina forma parte da parede celular dos fungos. 4) F. As lipoproteínas transportan ferro. 5) F. O ATP é un trinucleótido monofosfato. 6) V. As mitocondrias conteñen ADN e ARN. 7) F. En procariotas a transcripción ten lugar no núcleo e a traducción no citoplas-ma. 8) F. Un mesmo triplete pode codificar dous ou mais aminoácidos diferentes. 9) V. O colesterol sintetízase no retículo endoplásmico liso. 10) V. Poder de resolución dun microsco-pio é a capacidade de distinguir dous puntos que se atopan moi próximos. 11) F. A síntese de glucosa a partires do ácido pirúvico denomínase glucoxenoxénese. 12) F. A fase luminosa da fotosíntese ten lugar no estroma do cloroplasto. 13) V. Os cilios e os flaxelos diferéncianse basicamente na lonxitude. 14) V. Ramón y Cajal contribueu ó recoñecemento universal da teoría celular. 15) V. Os peroxisomas e as mitocondrias utilizan o osíxeno para realizar o seu metabolismo. 16) F. A desnaturalización das proteínas débese á rotura do enlace peptídico entre aminoácidos. 17) F. Tras a comprobación experimental dunha teoría pódese elaborar unha hipótese. 18) F. Segundo o modelo actual, a membrana celular é unha bicapa de lípidos recuberta por proteínas. 19) V. Os ácidos graxos almacénanse no citosol en forma de triglicéridos . 20) V. A reacción de Fehling básase na reactividade do grupo carbonilo.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

BIOLOXÍA- PROBA XUÑO 2003 Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que

non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. a) ¿Que representa o conxunto das figuras?

b) ¿Que representa cada unha das figuras indicadas cunha letra maiúscula?

c) ¿Cal ou cales desas estructuras se poden observar có microscopio de luz (óptico)?

d) Indica 5 diferencias entre células procariotas e eucariotas Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por

cuestión).

I.1) Unha célula con dous pares de cromosomas sofre unha mitose, e cada célula filla resultante sofre unha meiose. a) ¿Cantas células se forman ó final?, b) ¿cal será a dotación cromosómica de cada unha delas? (Responde facendo un debuxo esquemático), c) no esquema indica que células son haploides e cales diploides.

I.2) Elabora un texto breve (de aproximadamente 70 palabras) relacionando entre si os seguintes 15 termos: Eucariotas, ADN, núcleo, transcripción, ARNmensaxeiro, ARNtransferente, ARNribosómico, nucleolo, proteínas ribosómicas, poros nucleares, citoplasma, ribosomas, traducción, Retículo endoplásmico rugoso, Aparato de Golgi

I.3) ¿Que papel xogan os lisosomas nos mecanismos de defensa celulares?. ¿Que son os

Page 24: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

24

anticorpos?

I.4) Indica, por orde de actuación, as rutas metabólicas que interveñen no seguinte proceso: Glucosa + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + 38 ATP

Indica tamén que finalidade ten cada unha delas e en que lugar da célula se producen

I.5) Define os seguintes termos: condensador dun microscopio; centriolos; celulosa; levaduras; holoencima.

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante

unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

II.1) ADN, membrana plasmática, insectos, fase luminosa, asimetría, tilacoides, fotosíntese, catión, exoesqueleto, ARN, fluidez, ión, quitina, carga positiva, transcriptasa inversa

II.2) RUBISCO, retículo endoplásmico liso, inmunoglobulinas, antibiótico, fixación, proteínas, penicilina, transporte, carbono inorgánico, síntese, pasivo, lípidos, enerxía, defensa, Fleming

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.

1) Ramón y Cajal universalizou a Teoría celular. 2) A ósmose é a difusión dun soluto a través

dunha membrana semipermeable. 3) A fructosa é un disacárido formado por sacarosa e glu-cosa. 4) O reactivo de Lugol sirve para detectar a presencia de amidón nun material biolóxi-co. 5) Os virus son formas celulares causantes de enfermidades. 6) O Aparato de Golgi está formado por un conxunto de unidades chamadas dictiosomas.7) Os peroxisomas interveñen na detoxificación de diversas sustancias. 8) A glucoxenoxénese ten lugar nas células do músculo e do fígado. 9) Os aminoácidos son precursores na síntese de hormonas como a tiroxina. 10) Os plásmidos son porcións circulares de ADN que non forman parte do cromo-soma bacteriano. 11) Na fotosíntese consúmese auga e prodúcese CO2. 12) Moléculas anfóteras son as que presentan rexión polar hidrofílica e rexión apolar hidrofóbica. 13) Os anticorpos de histocompatibilidade son responsables do rexeitamento nos transplantes. 14) Un composto anfipático é o que actúa como ácido e como base. 15) A estructura primaria dunha proteína é a súa secuencia de nucleótidos. 16) Os encimas aceleran as reaccións químicas incrementando a enerxía de activación. 17) A técnica da PCR permite a amplificación do ARN. 18) As prostaglandinas son proteínas que actúan como hormonas. 19) Os protozoos son organismos unicelulares eucariotas. 20) A transxénese é a introducción de ADN extrano nun xenoma.

BIOLOXÍA XUÑO 2002-2003 CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.

a) ¿Que representa o conxunto das figuras?: O pregamento do ADN en asociación con proteínas (é dicir, da cromatina) para formar o cromosoma metafásico (0,4 pts.)

b) ¿Que representa cada unha das figuras indicadas cunha letra maiúscula?: (0,2x4=0,8 p) A) doble hélice do ADN . B) fibra cromatínica de 10 nm ou estructura en colar de contas ou fibra nucleosómica . C-D-E) fibra cromatínica pregada en forma de solenoide con distintos graos de espiralización. F) cromosoma metafásico,

c) ¿Cal ou cales desas estructuras se poden observar có microscopio de luz (óptico)?: D, E e F (0,3 ptos.)

d) Indica 5 diferencias entre células procariotas e eucariotas (0,2x5=1 pto.) CELULAS PROCARIOTAS CELULAS EUCARIOTAS Non existe compartimentación no citoplasma Citoplasma compartimentado mediante

membranas Un solo cromosoma circular Varios cromosomas Sin núcleo definido ADN separado do citoplasma por unha

Page 25: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

25

envolta membranosa De menor tamaño ca célula eucariota De mayor tamaño ca célula procariota Encimas respiratorios localizados nos Encimas respiratorios localizados nas mesosomas da membrana plasmática mitocondrias

Ribosomas de 70s Ribosomas de 80s División simple por fragmentación División por mitosis ou por meiosis

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión).

I.1) Unha célula con dous pares de cromosomas sofre unha mitose, e cada célula filla resultante sofre unha meiose. a) ¿Cantas células se forman ó final?: 8 (0,3 ptos.) b) ¿cal será a dotación cromosómica de cada unha delas? (Responde facendo un debuxo esquemático) (0,6 ptos. máximo, si indican a dotación 2n=4 na célula que sofre mitose e nas fillas, e a dotación n=2 nas oito que resultan ó final das meioses; se no debuxo inclúen a representación dos cromosomas coas súas cromátidas, puntuarase ata un máximo de 0,9 ptos.) c) no esquema indica que células son haploides e cales diploides (0,1x3=0,3 ptos.).

I.2) Elabora un texto breve (de aproximadamente 70 palabras) relacionando entre si os seguintes 15 termos: Eucariotas, ADN, núcleo, transcripción, ARNmensaxeiro, ARNtransferente, ARNribosómico, nucleolo, proteínas ribosómicas, poros nucleares, citoplasma, ribosomas, traducción, Retículo endoplásmico rugoso, Aparato de Golgi: (0,1x15=1,5 ptos.) No núcleo das células eucariotas ten lugar a transcripción do ADN para formar os ARNs mensaxeiros, transferentes e ribosómicos. No nucleolo fórmanse os prerribosomas mediante ARN ribosómicos e proteínas ribosómicas abandonando o núcleo polos poros nucleares. Nos ribosomas que están libres no citoplasma ou formando parte do retículo endoplásmico rugoso terá lugar a traducción ou síntese proteica mentras que a glucosilación de proteínas terá lugar no aparato de Golgi.

I.3) a) ¿Que papel xogan os lisosomas nos mecanismos de defensa celulares?: Nos mecanismos de resposta celular non específica, interveñen fagocitos (por exemplo, macrófagos) que son células capaces de fagocitar os axentes extranos (patóxenos) que deben ser eliminados; dentro destas células hai unha gran cantidade de lisosomas que serán os encargados de degradar esos materiais gracias ós encimas dixestivos que conteñen. (max. 1 pto.)

b) ¿Que son os anticorpos? (max. 0,5 ptos.): son proteínas con función protectora (tamén chamadas inmunoglobulinas) que son producidas polos linfocitos B para que se unan específicamente ós antíxenos.

I.4) Indica, por orde de actuación, as rutas metabólicas que interveñen no seguinte proceso (0,5 ptos.): Glucosa + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + 38 ATP. Indica tamén que finalidade ten cada unha delas (0,15x4=0,6 ptos.) e en que lugar da célula se producen (0,1x4=0,4 ptos.)

1º- Glucolise / romper a glucosa en dous moléculas de piruvato / no citosol (Ainda que non é unha ruta metabólica en sí, valorarase tamén a mención da conversión do piruvato en acetil-CoA)

2º- Ciclo de Krebs / converter o acetil-CoA en CO2, obténdose poder reductor / na matriz mitocondrial

3º- Cadea respiratoria e fosforilación oxidativa / o paso dos electróns, que se desprenden no ciclo de Krebs, a traverso da cadea de transportadores liberándose enerxía que se utilizará para a síntese de ATP que ten lugar mediate a fosforilación oxidativa / na membrana mitocondrial interna

I.5) Define os seguintes termos: (0,3x5=1,5 ptos.) Condensador dun microscopio: lente que concentra os raios de luz sobre a mostra para obter unha maior iluminación. Centriolos: cilindros formados por 9 tripletes de microtúbulos que interveñen na organización de cilios e flaxelos que só se atopan nas células animais. Celulosa: polisacárido formado por unidades de glucosa con función estructural ó constituir o principal compoñente das paredes celulares das células vexetais.

Page 26: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

26

Levaduras: fungos unicelulares que se utilizan na industria para á obtención de pan e certas bebidas (cervexa e viño) pois son as responsables das fermentacións que teñen lugar durante a súa fabricación. Holoencima: encima formado por unha parte proteica chamada apoenzima e unha parte non proteica chamada cofactor (ou coencima si é de naturaleza orgánica) que é indispensable para que teña lugar a reacción enzimática.

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante

unha frase, os termos relacionados. Valoración 0,3x5= 1,5 puntos.

II.1) Un catión é un ión con carga positiva O exoesqueleto de insectos está composto por quitina A membrana plasmática presenta as propiedades de asimetría e fluidez A transcriptasa inversa cataliza a síntese de ADN a partires de ARN A fase luminosa da fotosíntese ten lugar nos tilacoides

II.2) O transporte pasivo ten lugar sin consumo de enerxía No retículo endoplasmático liso ten lugar a síntese de lípidos O encima RUBISCO cataliza a reacción de fixación do carbono inorgánico Fleming descubriu o antibiótico penicilina As inmunoglobulinas son proteínas con función de defensa

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 0,1x15= 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.

1) V. Ramón y Cajal universalizou a Teoría celular. 2) F. A ósmose é a difusión dun soluto a través dunha membrana semipermeable. 3) F. A fructosa é un disacárido formado por sacarosa e glucosa. 4) V. O reactivo de Lugol sirve para detectar a presencia de amidón nun material biolóxico. 5) F. Os virus son formas celulares causantes de enfermidades. 6) V. O Aparato de Golgi está formado por un conxunto de unidades chamadas dictiosomas. 7) V. Os peroxisomas interveñen na detoxificación de diversas sustancias. 8) V. A glucoxenoxénese ten lugar nas células do músculo e do fígado. 9) V. Os aminoácidos son precursores na síntese de hormonas como a tiroxina. 10) V. Os plásmidos son porcións circulares de ADN que non forman parte do cromosoma bacteriano. 11) F. Na fotosíntese consúmese auga e prodúcese CO2. 12) F. Moléculas anfóteras son as que presentan rexión polar hidrofílica e rexión apolar hidrofóbica. 13) F. Os anticorpos de histocompatibilidade son responsables do rexeitamento nos transplantes. 14) F. Un composto anfipático é o que actúa como ácido e como base. 15) F. A estructura primaria dunha proteína é a súa secuencia de nucleótidos. 16) F. Os encimas aceleran as reaccións químicas incrementando a enerxía de activación. 17) F. A técnica da PCR permite a amplificación do ARN. 18) F. As prostaglandinas son proteínas que actúan como hormonas. 19) V. Os protozoos son organismos unicelulares eucariotas. 20) V. A transxénese é a introducción de ADN extrano nun xenoma.

BIOLOXÍA- PROBA SETEMBRO 2003

Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.

B En relación cos lípidos representados nas figuras A e B, responde ás seguintes cuestións

a) ¿A que tipo de lípido pertence o ç A? ¿e o B?. Xustifica as túas respostas.

b) ¿Son lípidos saponificables?, ¿son moléculas anfipáticas?. Xustifica as túas respostas.

c) ¿Cal deles é un lípido de embrana?; indica, ademáis, outros dous tipos de lípidos de

Page 27: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

27

membrana e representa a súa disposición nas membranas celulares. ¿En que lugar da célula se sintetizan os lípidos de membrana?.

d) ¿Cal deles ten función enerxética?. ¿En que consiste a beta-oxidación dos ácidos raxos?, é un proceso catabólico ou anabólico?. Indica en qué rexión da célula ten lugar e cales son os productos iniciaies e os finais. Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p. c/u).

I.1) a) Reescribe este texto no teu examen cambiando as 11 palabras erróneas que contén por outras verdadeiras: En 1953 James Watson e Francis Crick elaboraron o modelo da dobre hélice de ADN, segundo o que, a molécula de ADN consiste en dúas longas cadeas de polinucleósidos, complementarias, paralelas e enroladas ó redor dun mesmo eixo imaxinario, formando unha dobre hélice levóxira. As bases nitroxenadas están dirixidas ó exterior da

dobre hélice mentras que as unidades de fosfato e de ribosa sitúanse no interior. As duas cadeas mantéñense unidas por enlaces covalentes entre as bases complementarias. Así, a adenina sempre se une á guanina por dous enlaces covalentes e a timina á citosina por tres.

b) Indica de forma esquemática o dogma central da bioloxía molecular.

I.2) Debuxa unha célula eucariota vexetal indicando alomenos 7 dos seus compoñentes. De tódolos compoñentes das células eucariotas vexetais, a) ¿cales non se atopan nunca nas células eucariotas animais?, b) ¿cales se atopan tamén nas células procariotas?

I.3) Sinala as diferencias entre os termos seguintes : a) antíxeno e anticorpo; b) autótrofo e heterótrofo; c) vacina e soro

I.4) Representa esquemáticamente a dotación cromosómica dunha célula cun par de cromoso-mas, a) na fase G1 da interfase que precede á meiose, b) na fase G2 da mesma interfase, c) na profase I da meiose, d) na telofase I, e) na telofase II. ¿Como variou a cantidade de ADN entre o principio e o final da meiose?. ¿Cando e como se crea variabilidade xenética durante a meiose?.

I.5) ¿Que é un encima de restricción?. ¿Que é un plásmido?. ¿Que utilidade teñen ambos en enxeñería xenética?. ¿Utilízanse na reacción en cadea da polimerasa (PCR)?; xustifica a túa resposta.

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

II.1) bacterias, lisosomas, insulina, obxectivo, orgánulos, cadea respiratoria, condensador, proteína, homólogos, función hormonal, mesosomas, meiose, cromosomas, microscopio, dixestión celular

II.2) ARN ribosómico, fotosíntese, maltosa, cápside, ribosomas, auga, amidón, membrana semipermeable, hidrólise, cuberta proteica, osíxeno, disolvente, soluto, virus, proteínas

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.

1) As células heterótrofas nútrense tanto de substancias inorgánicas como de orgánicas. 2) Cada nucleosoma está formado por un núcleo central de ADN con histonas ó redor . 3) O estroma do cloroplasto contén os encimas que interveñen no transporte electrónico. 4) Ácidos nucleicos e coencimas están formados por nucleótidos. 5) Bacterias e mitocondrias teñen

A

Page 28: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

28

tamaños similares. 6) O enlace fosfodiéster é o que se establece entre dous grupos hidroxilo de diferentes monosacáridos. 7) Durante a conxugación bacteriana as fimbrias facilitan o paso de ADN dunha bacteria a outra. 8) A reacción de Fehling baséase na reactividade do grupo carboxilo. 9) As cisternas do aparello de Golgi poden presentar ribosomas adheridos. 10) Os cromosomas están formados por ARN e proteínas. 11) A citocinese é o reparto de citoplasma entre as dúas células fillas ó final dunha división celular. 12) Na fotosíntese a enerxía química transfórmase en enerxía lumínica. 13) A transcripción do ADN é o proceso de síntese de ARN mensaxeiro. 14) A actina e a miosina son constituíntes dos microtúbulos. 15) Na turxescen-cia as células ínchanse. 16) O ADN de procariotas non posúe intróns. 17) O encima RUBISCO non se atopa nas células eucariotas animais. 18) Schleiden e Schwann formularon a teoría celular. 19) En procariotas, o ARN atópase tanto no citoplasma como no núcleo. 20) Un orga-nismo con número diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose.

BIOLOXÍA SETEMBRO 2002-2003 CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos.

En relación cos lípidos representados nas figuras A e B, responde ás seguintes cuestións:

a) ¿A que tipo de lípido pertence o A? ¿e o B?. Xustifica as túas respostas. B: triglicéri-do (0,1 p.) (acilglicérido ou grasa puntúan a metade), porque está formado por unha molécula de glicerina esterificada con tres ácidos graxos (0,2 p.); A: fosfolípido (=fosfoglicérido=glicerofosfolípido) (0,1 p.), porque está formado por unha molécula de glicerina esterificada con dous ácidos graxos e un grupo fosfato, que a súa vez está unido a un alcohol (0,2 p.).

b) ¿Son lípidos saponificables?, ¿son moléculas anfipáticas?. Xustifica as túas respostas. Os dous son saponificables porque conteñen ácidos graxos na súa molécula e están esterificados e por iso forman xabróns (sales de ácidos graxos) ó sometelos a hidrólisis alcalina (0,3 p.). Somentes a A é unha molécula anfipática porque presenta dúas zonas, unha polar de carácter hidrófilo (a cabeza) e outra apolar de carácter hidrófóbico (a cola) (0,3 p.).

c) ¿Cal deles é un lípido de membrana?: A (0,1 p.); indica, ademáis, outros dous tipos de lípidos de membrana (colesterol/esfingolípidos/glucolípidos/lipoproteínas; 0,1x2=0,2 p.) e representa a súa disposición nas membranas celulares (0,3 p.) ¿En que lugar da célula se sintetizan os lípidos de membrana? No retículo endoplásmico liso (0,1 p.)

d) ¿Cal deles ten función enerxética? B (0,1 p.). ¿En que consiste a beta-oxidación dos ácidos graxos? No proceso oxidativo dos ácidos graxos (0,1 p.), ¿é un proceso catabólico ou anabólico? Catabólico (0,1 p.). Indica en qué rexión da célula ten lugar (matriz mitocondrial; 0,1 p.) e cales son os productos iniciaies (unha molécula de ácido graxo; 0,1 p.) e os finais (acetil CoA, FADH2, NADH+H+; 0,1 p.)

Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 p por cuestión).

I.1) a) Reescribe este texto no teu examen cambiando as 11 palabras erróneas que contén por outras verdadeiras:

En 1953 James Watson e Francis Crick elaboraron o modelo da dobre hélice de ADN, segundo o que, a molécula de ADN consiste en dúas longas cadeas de polinucleósidos (polinucleótidos), complementarias, paralelas (antiparalelas) e enroladas ó redor dun mesmo eixo imaxinario, formando unha dobre hélice levóxira (destróxira). As bases nitroxenadas están dirixidas ó exterior (interior) da dobre hélice mentras que as unidades de fosfato e de ribosa (desoxirribosa) sitúanse no interior (exterior). As duas cadeas mantéñense unidas por enlaces covalentes (pontes de hidróxeno) entre as bases complementarias. Así, a adenina sempre se une á guanina (timina) por dous enlaces covalentes (pontes de hidróxeno) e a timina (guanina) á citosina por tres. (Cada palabra falsa detectada e correxida valorarase con 0,1 p., 0,1x10=1 p.)

b) Indica de forma esquemática o dogma central da bioloxía molecular. (0,5 p.)

Page 29: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

29

I.2) Debuxa unha célula eucariota vexetal indicando alomenos 7 dos seus

compoñentes (ó debuxo valorarase ata 0,3 p. e cada un dos 7 compoñentes ben nomeados 0,1 p. (0,1x7=0,7 p.). De tódolos compoñentes das células eucariotas vexetais, a) ¿cales non se atopan nunca nas células eucariotas animais?: os cloroplastos e a parede celular vexetal (0,2 p.), b) ¿cales se atopan tamén nas células procariotas?: ribosomas, hialoplasma e ADN (0,3 p.)

I.3) Sinala as diferencias entre os termos seguintes : a) antíxeno e anticorpo: o antíxeno e calqueira sustancia allea ó organismo capaz de provocar nel unha resposta inmunitaria mentras que o anticorpo é una sustancia de naturaleza proteica que fabrica o propio organismo en resposta a presencia dun antíxeno; b) autótrofo e heterótrofo: os organismos autótrofos utilizan carbono inorgánico (CO2 ambiental) para nutrirse mentras que os heterotrofos necesitan obter o carbono dos compostos orgánicos; c) vacina e soro: as vacinas conteñen o microorganismo patóxeno atenuado (ou antíxenos do axente infeccioso) e utilízanse de forma preventiva para conferir inmunidad artificial (adquirida ou adaptativa) activa mentras que os soros conteñen anticorpos contra un determinado axente infeccioso e utilízanse como medida curativa, conferindo inmunidad artificial pasiva (0,5 x3= 1,5 p.)

I.4) Representa esquemáticamente a dotación cromosómica dunha célula cun par de cromosomas (0,2x5=1 p.), a) na fase G1 da interfase que precede á meiose, b) na fase G2 da mesma interfase, c) na profase I da meiose, d) na telofase I, e) na telofase II. ¿Como variou a cantidade de ADN entre o principio e o final da meiose?: reduciuse a cuarta parte (0,2 p.). ¿Cando e como se crea variabilidade xenética durante a meiose?: durante a profase I mediante os entrecruzamentos das cromátidas (0,3 p.).

I.5) ¿Que é un encima de restricción?: o que corta ó ADN por secuencias específicas

(secuencias de recoñecemento) (0,3 p.) ¿Que é un plásmido?: porción de ADN non cromosómico de forma circular (0,3 p.) ¿Que utilidade teñen ambos en enxeñería xenética?: fragmentos de ADN obtidos pola acción dos encimas de restricción pódense integrar na estructura dun plásmido dando lugar a unha mólécula de ADN recombinante que se utiliza como vector de clonación para introducir xenes nun hóspede (0,4 p.) ¿Utilízanse na reacción en cadea da polimerasa (PCR)?; xustifica a túa resposta. Non porque a PCR é un método de clonación de ADN in vitro que permite obter múltiples copias complementarias dun fragmento de ADN mediante o uso de oligonucleótidos complementarios das secuencias final e inicial e a acción da ADN polimerasa (0,5 p.)

Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

Page 30: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

30

II.1) bacterias, lisosomas, insulina, obxectivo, orgánulos, cadea respiratoria, condensador, proteína, homólogos, función hormonal, mesosomas, meiose, cromosomas, microscopio, dixestión celular

A insulina é unha proteína con función hormonal Nas bacterias, a cadea respiratoria localízase nos mesosomas Os lisosomas son orgánulos onde se realiza a dixestión celular Na meiose emparéllanse os cromosomas homólogos Obxetivo e condensador son partes do microscopio

II.2) ARN ribosómico, fotosíntese, maltosa, cápside, ribosomas, auga, amidón, membrana semipermeable, hidrólise, cuberta proteica, osíxeno, disolvente, soluto, virus, proteínas

Os ribosomas están formados por ARN ribosómico e proteínas Unha membrana semipermeable permite o paso de disolventes pero non de solutos A cápside é a cuberta proteica dos virus Na fotosíntese consúmese auga e prodúcese osíxeno A maltosa obténse por hidrólise do amidón

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.

1) F- As células heterótrofas nútrense tanto de substancias inorgánicas como de orgánicas. 2) F- Cada nucleosoma está formado por un núcleo central de ADN con histonas ó redor . 3) F-O estroma do cloroplasto contén os encimas que interveñen no transporte electrónico. 4) V- Ácidos nucleicos e coencimas están formados por nucleótidos. 5) V- Bacterias e mitocondrias teñen tamaños similares. 6) F- O enlace fosfodiéster é o que se establece entre dous grupos hidroxilo de diferentes monosacáridos. 7) V- Durante a conxugación bacteriana as fimbrias facilitan o paso de ADN dunha bacteria a outra. 8) F- A reacción de Fehling baséase na reactividade do grupo carboxilo. 9) F- As cisternas do aparello de Golgi poden presentar ribosomas adheridos. 10) F- Os cromosomas están formados por ARN e proteínas 11) V- A citocinese é o reparto de citoplasma entre as dúas células fillas ó final dunha división celular. 12) F- Na fotosíntese a enerxía química transfórmase en enerxía lumínica. 13) V- A transcripción do ADN é o proceso de síntese de ARN mensaxeiro. 14) F- A actina e a miosina son constituíntes dos microtúbulos. 15) V- Na turxescencia as células ínchanse. 16) V- O ADN de procariotas non posúe intróns. 17) V- O encima RUBISCO non se atopa nas células eucariotas animais. 18) V- Schleiden e Schwann formularon a teoría celular. 19) F- En procariotas, o ARN atópase tanto no citoplasma como no núcleo. 20) V- Un organismo con número diploide 20 (2n=20) presenta 10 tétradas durante a profase I da meiose.

Page 31: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

31

Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. A figura A adxunta é unha representación esquemática típica dunha célula eucariota. a) Pon nome ás Estructuras sinaladas cun número; b) ¿é unha célula animal ou vexetal?. Xustifica a resposta; c) describe brevemente a función das estructuras sinaladas cos números 1, 2, 9 e 10; d) a figura B adxunta é unha fotografía feita co microscopio electrónico de transmisión dun dos orgánulos representados na figura A, ¿de que orgánulo se trata? ¿é posible observalo co microscopio óptico?. Xustifica a resposta. Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión). I.1. Os seguintes procesos teñen lugar durante a mitose: a)

migración de cromátidas irmáns ós polos, b) descondensación dos cromosomas, c) organización dos cromosomas no plano ecuatorial do fuso acromático, d) rotura da envolta nuclear, e) condensación da cromatina para formar os cromosomas, f) reconstrucción da envolta nuclear, g) formación do fuso acromático. A) Ordéaos cronolóxicamente e indica en qué fase da mitose ocorre cada un deles. B) Unha célula que vai sufrir meiose contén 44 autosomas (cromosomas non sexuais) e 2 cromosomas sexuais. ¿Cantas células fillas se formarán? ¿Cantos cromosomas terán cada unha das células fillas? Xustifica as respostas. I.2. Concepto de antíxeno. ¿Que son as inmunoglobulinas?, ¿por que se producen?, ¿que función teñen?. ¿Quecélulas producen inmunoglobulinas?, ¿en que órgano ou órganos se producen e maduran esas células? I.3. Define: nucleósido, nucleótido, nucleoplasma, nucleolo, nucleosoma. I.4. ¿Qué proceso bioquímico representa a seguinte reacción? C6H12O6 + 6 O2 6 CO2+6 H2O+ enerxía (ATP) Indica brevemente en qué consiste a glucolise, o lugar da célula onde se realiza e si é un proceso aerobio ou anaerobio.

Page 32: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

32

¿É a gluconeoxénese o proceso inverso da glucolise?. Razoa a resposta. I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico 2003/04). Para un determinado carácter hereditario, escribe o xenotipo de: a) un individuo da liña pura dominante; b) un individuo homocigótico recesivo; c) un individuo heterocigótico; d) os descendentes do cruzamento entre a) e b); e) os descendentes do cruzamento entre b) e c) I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou anteriores). Indica as diferencias entre a estructura secundaria en alfa-hélice e en lámina pregada das proteinas. Características da estructura terciaria. Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1. VIH, fotosíntese, colesterol, replicación, disolvente, hormonas, ADN, soluto, ATP y NADPH, retrovirus, esteroideas, SIDA, semiconservativa, fase luminosa, membrana semipermeable II.2. ADN, cápside, catión, fase escura, lactosa, replicación, cuberta proteica, fase S, sacarosa, ion, disacáridos, fotosíntese, virus, carga positiva, fixación do CO2.

Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla. 1. A estructura básica das membranas celulares é unha bicapa de proteínas con fosfolípidos insertados. 2. O amidón é o compoñente básico das paredes celulares vexetais. 3. Os enzimas incrementan a velocidade das reaccións. 4. O ARN ribosómico utilízase como molde na síntese de proteínas. 5. Segundo o código xenético, cada aminoácido especifícase por un codón que consta de tres nucleótidos.6. Os ions son transportados a traverso das membranas celulares por proteínas de transporte. 7. Os retrovirus sintetizan ADN a partires de ARN mediante a transcriptasa inversa.8. Nun microscopio, o condensador e a lente que concentra os raios de luz sobre a mostra. 9. As partículas F das crestas mitocondriais son complexos de ATP-sintetasas .10. A traverso dos poros nucleares pasan moléculas de ADN do núcleo ó citoplasma. 11. Mediante a endocitose, a célula elimina ó exterior moléculas de gran tamaño. 12. A célula procariota ten un só cromosoma. 13. Na plasmolise as células deshidrátanse. 14. Quimiosíntese é o proceso polo que a materia orgánica é transformada en inorgánica mediante a enerxía.procedente de reaccións químicas. 15. Os organismos onde o xenoma foi modificado cos xenes doutras especies chámanse organismos clonados. 16. As cadeas de ADN son paralelas e complementarias. 17. A vacinación é un tipo de inmunidade artificial activa.18. Os antibióticos non serven para combatir as enfermidades causadas por virus. 19. Os plásmidos son moléculas de ADN circular e de dobre cadea.20. A fermentación láctica produce grandes cantidades de lactosa.

RESOLUCIÓNS. CONVOCATORIA DE XUÑO (2004) Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. A figura A adxunta é unha representación esquemática típica dunha célula eucariota. a) Pon nome ás estructuras sinaladas

cun número. (0,1x10=1 p.).1- cloroplastos, 2- mitocondrias, 3- vacuola, 4- ribosomas, 5- retículo endoplásmico liso, 6- retículo endoplásmico rugoso, 7- nucleolo, 8- núcleo/nucleoplasma/cromatina, 9- aparato de Golgi, 10- parede celular b) ¿É unha célula animal ou vexetal?: vexetal (0,1 p.). Xustifica a resposta: Vexetal porque ten parede celular, cloroplastos e vacuolas que son estructuras características das células eucariotas vexetais: (0,1 p.) c) Describe brevemente a función das estructuras sinaladas cos números 1, 2, 9 e 10 (0,2x4=0,8 p.)

Page 33: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

33

1- cloroplastos: transformar a enerxía lumínica en enerxía química mediante a fotosíntesis 2- mitocondrias: realizar a mayoría das oxidacións celulares (ciclo de Krebs, betaoxidación dos ácidos graxos, fosforilación oxidativa) e producir a mayor parte do ATP da célula 9- aparato de Golgi: transporte e concentración de proteínas, glicosilación de lípidos e proteínas e renovación da membrana plasmática 10- parede celular: da forma e protección á célula e permite manter o balance osmótico d) A figura B adxunta é unha fotografía feita co microscopio electrónico de transmisión dun dos orgánulos representados na figura A, ¿de que orgánulo se trata?: dun cloroplasto (0,3 p.); ¿é posible observalo co microscopio óptico?. Xustifica a desposta: Si, porque o seu tamaño, mayor de 0,5 mm ( ver figura) (similar o das mitocondrias e bacterias), é superior ó límite de resolución do microscopio óptico (0,2 mm). (0,1p.+0,1 p. si o razoamento é correcto) Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por.cuestión). I.1. Os seguintes procesos teñen lugar durante a mitose: a) migración de cromátidas irmáns ós polos, b) descondensación dos cromosomas, c) organización dos cromosomas no plano ecuatorial do fuso acromático, d) rotura da envolta nuclear, e) condensación da cromatina para formar os cromosomas, f) reconstrucción da envolta nuclear, g) formación do fuso acromático. A) Ordéaos cronolóxicamente (0,4 p.) e indica en qué fase da mitose ocorre cada un deles (0,7 p.) . e (profase), d (profase), g (profase), c (metafase), a (anafase), b (telofase), f (telofase) B) Unha célula que vai sufrir meiose contén 44 autosomas (cromosomas non sexuais) e 2 cromosomas sexuais. ¿Cantas células fillas se formarán? 4 (0,1 p.) ¿Cantos cromosomas terán cada unha das células fillas? 23 (22 autosomas e 1 cromosoma sexual) (0,1 p.). Xustifica as respostas: fórmanse 4 células porque teñen lugar dúas divisións sucesivas; na primeira división repártese un xogo de cromosomas entre as células fillas polo que ó final o número de cromosomas redúcese a metade. (0,2 p.) I.2. Concepto de antíxeno: calquera sustancia extrana ó organismo capaz de inducir nel a formación de anticorpos que reaccionen específicamente a esos antíxenos (0,3 p.) ¿Qué son as inmunoglobulinas?: unha familia de glucoproteínas, tamén chamadas anticorpos (0,3 p.); ¿por que se producen?: como resposta a un antíxeno específico (0,3 p.); ¿que función teñen?: recoñecer e unirse ós antíxenos específicos para formar o complexo antíxeno-anticorpo o cal activa reaccións defensivas que permiten destruir o axente extrano (infeccioso) (0,3 p.). ¿Que células producen inmunoglobulinas?: os linfocitos B (células plasmáticas) (0,15 p.); ¿en que órgano ou órganos se producen e maduran esas células?: na médula ósea (0,15 p.). I.3. Define: nucleósido (asociación dunha base nitroxenada e mais unha pentosa), nucleótido (unión mediante enlace éster dun nucleósido co ácido fosfórico), nucleoplasma (medio interno do núcleo onde se atopan o resto dos componentes: a cromatina e proteínas non cromatínicas), nucleolo (lugar do núcleo onde se forman as subunidades dos ribosomas), nucleosoma (cada unha das unidades a modo de contas de colar en que está organizada a cromatina, estando formado por un núcleo de proteínas histónicas rodeado do filamento de ADN. (0,3x5=1,5 p.) I.4. ¿Qué proceso bioquímico representa a seguinte reacción? C6H12O6 + 6 O2 6 CO2+6 H2O+ enerxía (ATP) : A respiración (0,3 p.). Indica brevemente en qué consiste a glucolise, o lugar da célula onde se realiza e si é un proceso aerobio ou anaerobio: conxunto de reaccións mediante as que unha molécula de glucosa se transforma en dúas de ácido pirúvico (0,3 p.) Ten lugar no citosol (0,3 p.) e en anaerobiose (ausencia de osíxeno) (0,3 p.) . ¿É a gluconeoxénese o proceso inverso da glucolise?. Razoa a resposta. Aínda que se produce glucosa a partires de ácido pirúvico e os metabolitos intermedios son case idénticos ós da glucolise, non é o proceso inverso pois varían algúns dos enzimas que catalizan ás reaccións (0,3 p.) I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico 2003/04).

Page 34: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

34

Para un determinado carácter hereditario, escribe o xenotipo de: (Deben representar o carácter por unha letra, sendo mayúscula para o carácter dominante e minúscula para o recesivo) a) un individuo da liña pura dominante (AA); b) un individuo homocigótico recesivo (aa), c) un individuo heterocigótico (Aa), d) os descendentes do cruzamento entre a) e b) (todos heterocigóticos: Aa), e) os descendentes do cruzamento entre b) e c) (a metade heterocigóticos, (Aa) e a outra metade homocigóticos recesivos (aa)). (0,3x5=1,5 p.) I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou anteriores). Indica as diferencias entre a estructura secundaria en alfa-hélice e en lámina pregada das proteinas: na estructura en alfa-hélice a cadea de aminoácidos está enrolada en hélice e as cadeas laterales dos animoácidos quedan ó exterior mentras que na estructura en lámina pregada as cadeas de aminoácidos dispóñense en zig-zag e as cadeas laterales de aminoácidos sitúanse por enriba e por debaixo do plano en zig-zag (0,4x2=0,8 p.). Características da estructura terciaria: (0,7 p.) - é a configuración espacial da estructura secundaria, prodúcese por interaccións (atracción e repulsión) entre distintos restos de aminoácidos - estabilízase por forzas de van der Waals, pontes disulfuro, interaccións iónicas e pontes de H . Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1. VIH, fotosíntese, colesterol, replicación, disolvente, hormonas, ADN, soluto, ATP y NADPH, retrovirus, esteroideas, SIDA, semiconservativa, fase luminosa, membrana semipermeable. O colesterol é o precursor das hormonas esteroideas. O VIH é o retrovirus causante da SIDA. A replicación do ADN é semiconservativa. Na fase luminosa da fotosíntese prodúcese ATP e NADPH. Unha membrana semipermeable permite o paso de disolvente pero non de soluto II.2. ADN, cápside, catión, fase escura, lactosa, replicación, cuberta proteica, fase S, sacarosa, ion, disacáridos, fotosíntese, virus, carga positiva, fixación do CO2 Na fase S do ciclo celular ten lugar a replicación do ADN. Na fase escura da fotosíntese prodúcese a fixación do CO2. A cuberta proteica dos virus chámase cápside. Un catión é un ión con carga positiva. A lactosa e a sacarosa son disacáridos. Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla. 1F. A estructura básica das membranas celulares é unha bicapa de proteínas con fosfolípidos insertados 2F. O amidón é o compoñente básico das paredes. 3V. Os enzimas incrementan a velocidade das reaccións. 4F. O ARN ribosómico utilízase como molde na síntese de proteínas. 5V. Segundo o código xenético, cada aminoácido especifícase por un codón que consta de tres nucleótidos. 6V. Os ions son transportados a traverso das membranas celulares por proteínas de transporte. 7V. Os retrovirus sintetizan ADN a partires de ARN mediante a transcriptasa inversa. 8V. Nun microscopio, o condensador e a lente que concentra os raios de luz sobre a mostra. 9V. As partículas F das crestas mitocondriais son complexos de ATP-sintetasas .10F. A traverso dos poros nucleares pasan moléculas de ADN do núcleo ó citoplasma. 11F. Mediante a endocitose, a célula elimina ó exterior moléculas de gran tamaño. 12V. A célula procariota ten un só cromosoma. 13V. Na plasmolise as células deshidrátanse. 14F. Quimiosíntese é o proceso polo que a materia orgánica é transformada en inorgánica mediante a enerxía.procedente de reaccións químicas. 15F. Os organismos onde o xenoma foi modificado cos xenes doutras especies chámanse organismos clonados. 16F. As cadeas de ADN son paralelas e complementarias. 17V. A vacinación é un tipo de inmunidade artificial activa.18V. Os antibióticos non serven para combatir as enfermidades causadas por virus. 19V. Os plásmidos son moléculas de ADN circular e de dobre cadea. 20F. A fermentación láctica produce grandes cantidades de lactosa. CONVOCATORIA DE SETEMBRO (2004) Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración:2,5 puntos.

Page 35: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

35

Acerca das figuras adxuntas, responde ás seguintes cuestións: a) ¿que proceso se repre- senta en A? ¿e en B?; b) sinala catro diferencias entre ambos procesos; c) ¿que sucede en 1? ¿e en 2?; d) explica brevemente a importancia

biolóxica da meiose; e) define os conceptos de célula haploide e célula diploide; f) ¿as células somáticas dun mesmo organismo teñen o mesmo ADN? ¿e os mesmos ARN mensaxeiros? . Xustifica as respostas. Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión). I.1. Indica cales destas propiedades son dos linfocitos T, cales dos linfocitos B e cales de ámbolos dous: a) forman células plasmáticas, b) maduran no timo, c) maduran na médula ósea, d) producen anticorpos, e) son responsables da resposta celular, f) poden ser colaboradores, supresores ou citotóxicos, g) levan na súa membrana receptores para recoñecementos celulares, h) son responsables da resposta humoral, i) chegan ós tecidos por vía sanguínea ou linfática, l) orixínanse na médula ósea. I.2. ¿Como se introducirá na célula unha macromolécula?, ¿e o auga?. ¿Como se introducirá a glucosa a favor de gradiente de concentración? ¿E como o fará o ion sodio a favor de gradiente electroquímico?, ¿e en contra de dito gradiente?. I.3. Características do Retículo endoplásmico. Diferencias en estructura e función entre o Retículo endoplámico liso e o rugoso. ¿Que relación ten o Retículo endoplásmico co Aparato de Golgi? ¿e coa envolta nuclear? I.4. Dos seguintes procesos metabólicos: glucolise, ciclo de Krebs e ciclo de Calvin, indica: a) a súa inalidade, b) os productos iniciais e finais, c) a sua ubicación intracelular, e d) si son procesos catabólicos, anabólicos ou anfibólicos. I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico 2003/04). Define: locus, alelo, heterocigoto, xenotipo e fenotipo. I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou anteriores). Explica esquematicamente a estructura secundaria das proteínas. ¿Que tipos de enlaces interveñen para estabilizala? ¿Por que a presen-cia de aminoácidos con cargas iguais ou radicais moi grandes pode desestabilizar a estructura secundaria? Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos. II.1. ADN e ARN, cloroplasto, antibiótico, celulosa, grana, maduración, linfocitos T, parede celular, Fleming, vexetal, nucleótidos, timo, tilacoides, polímeros, penicilina. II.2. ADN, asimétrica, variabilidade xenética, orgánulos, plásmidos, transcripción, recombinación, fluída, vectores, dixestión celular, núcleo, membrana plasmática, clonación, lisosomas, mutación. Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla.

Page 36: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

36

1. Os polisacáridos serven como marcadores en procesos de recoñecemento celular. 2. Os coenzimas traballan xunto cos enzimas para transportar grupos químicos entre sustratos. 3. O ARN replícase por un mecanismo semiconservativo. 4. A síntese de glucosa é unha fonte importante de enerxía para a célula. 5. SIDA é o nome que recibe o virus da inmunodeficiencia en humanos 6. As células inxeren partículas grandes, como bacterias, por fagocitose. 7. A transcripción é a síntese de proteínas. 8. A gluconeoxénese é a síntese de glucosa. 9. As vacinas proporcionan inmunidade artificial pasiva. 10. Os virus son parasitos intracelulares obrigados. 11. O código xenético é un código de tripletes de aminoácidos. 12. A plasmólise prodúcese cando a célula se atopa nun medio hipertónico. 13. O tamaño de bacterias e mitocondrias é similar. 14. Moléculas anfóteras son as que presentan rexión polar hidrofílica e rexión polar hidrofóbica. 15. A información xenética flúe dende o ARN ó ADN e de este a proteínas. 16. O obxectivo dun microscopio recolle os raios de luz que atravesan a mostra e produce unha imaxen aumentada da mesma. 17. Os prions son fragmentos de ácidos nucleicos causantes de encefalopatías esponxiformes. 18. Na dobre hélice do ADN, a adenina sempre está enfrentada ó uracilo e a citosina á guanina. 19. O etanol da cervexa procede da glucosa da cebada. 20. Nas células procariotas chámase núcleo á rexión onde se atopa condensado o ADN.

RESOLUCIÓNS CONVOCATORIA DE SETEMBRO (2004)

Pregunta Obrigatoria. Tódolos alumnos deben responder a esta pregunta aínda que non é eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. Acerca das figuras adxuntas, responde ás seguintes cuestións: a) ¿que proceso se representa en A? (a meiose) ¿e en B? (a

mitose); (0,2 p.) b) sinala catro diferencias entre ambos procesos: (0,2x4=0,8 p.) - No número de divisións que teñen lugar (unha na mitose e duas na meiose) - No número de células que se xeñeran (duas na mitose e catro na meiose) - No número de cromosomas das células fillas respeito ó das células maternas (o mesmo no caso da mitose e a metade no da meiose) - No comportamento dos cromosomas durante a división (na meiose prodúcese intercambio de material xenético entre cromosomas homólogos e na mitose non) - No tipos de células que as sofren (a meiose só ocorre en células de estirpe xerminal mentras que a mitose é o mecanismo de división das células somáticas) c) ¿que sucede en 1? ( a replicación do ADN) ¿e en 2 (apareamento de cromosomas homólogos e entrecruzamento)?(0,2x2=0,4 p.) d) explica brevemente a importancia biolóxica da meiose: A meiose é imprescindible paraque poda ter lugar a reproducción sexual xa que asegura que o número de cromosomas se manteña constante de xeneración en xeneración: a meiose é a causa de que os gametos teñan a metade do número de cromosomas que as células somáticas da especie; nos organismos con reproducción sexual, coa unión de dous gametos na fecundación se recupera o número de cromosomas da especie. Ademais, a meiose aumenta a variabilidad xenética debido, por un lado, á recombinación ou entrecruzamento dos cromosomas, que orixina novas combinacións xénicas, e por outro, ó reparto aleatorio dos romosomas maternos e paternos entre os gametos, que se mezclarán ó azar na fecundación. (0,5 p.) e) define os conceptos de célula haploide (só posúe unha serie/xogo de cromosomas todos distintos entre sí) e célula diploide (contén dous series/xogos de cromosomas homólogos entre sí; os cromo-somas homólogos de cada par teñen o mesmo tamaño e forma e conteñen os xenes para os mesmos caracteres (0,2x2=0,4 p.) f) ¿as células somáticas dun mesmo organismo teñen o mesmo ADN? (SI), ¿e os mesmos ARN mensaxeiros? (NON). Xustifica as respostas. As células dun organismo conservan todolos xenes presentes no cigoto que o orixinou pero nos distintos tipos de

Page 37: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

37

células exprésanse (transcríbanse) xenes distintos, polo que se forman ARN distintos para seren traducidos en proteínas (0,2 p.) Bloque I. Das 5 cuestións responde só a 3. Valoración: 4,5 puntos (1,5 puntos por cuestión). I.1. Indica cales destas propiedades son dos linfocitos T, cales dos linfocitos B e cales de ámbolos dous: (0,15x10=1,5 p.) a) forman células plasmáticas: linfocitos B; b) maduran no timo: linfocitos T; c) maduran na médula ósea: linfocitos B; d) producen anticorpos: linfocitos B; e) son responsables da resposta celular: linfocitos T; f) poden ser colaboradores, supresores ou citotóxico: linfocitos T; g) levan na súa membrana receptores para recoñecementos celulares: linfocitos T; h) son responsables da resposta humoral: linfocitos B; i) chegan ós tecidos por vía sanguínea ou linfática: ambolos dous; l) orixínanse na médula ósea: ambolos dous I.2. ¿Como se introducirá na célula unha macromolécula? (mediante a formación de vesículas de ndocitose) ¿e o auga?: por difusión simple a través da bicapa (ósmose). ¿Cómo se introducirá a glucosa a favor de gradiente de concentración?: por difusión facilitada por proteínas transporte. ¿E como o fará o ion sodio a favor de gradiente electroquímico? Por simple difusión a través de canles proteicos; ¿e en contra de dito gradiente? o ión sodio pasará por transporte activo mediante unha bomba de sodio/potasio (0,3x5=1,5 p.) I.3. Características do Retículo endoplásmico: forma parte do sistema de endomembranas e está formado por unha serie de vesículas e sacos revestidos de membrana sinxela e intercomunicados. Diferencias en estructura e función entre o Retículo endoplásmico liso e o rugoso: Estructura: o rugoso presenta ribosomas adheridos e o liso non. Función: no Retículo endoplámico liso prodúcese a síntese de lípidos de mem-brana e de hormonas esteroideas e a detoxificación mentras que no rugoso ten lugar o empaqueta-mento, acumulación e transformación das proteínas sintetizadas nos ribosomas adheridos. ¿Que rela-ción ten o Retículo endoplásmico co Aparato de Golgi? ¿e coa envolta nuclear?: as tres estructuras son contínuas estructuralmente ó formar parte do sistema de endomembranas da célula: a envolta nuclear é contínua co Retículo endoplásmico e as vesículas de transición do Retículo intégranse no Aparato de Golgi (1,5 p.) I.4. Dos seguintes procesos metabólicos: glucolise, ciclo de Krebs e ciclo de Calvin, indica: a) a súa finalidade, b) os productos iniciais e finais, c) a sua ubicación intracelular, e d) si son procesos catabólicos, anabólicos ou anfibólicos. (0,5x3=1,5 p.)

I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o actual curso académico 2003/04). Define: Locus (lugar que ocupa un xen no cromosoma), alelo (cada unha das alternativas ou variantes que pode presentar un xen para un carácter), heterocigoto (individuo que posúe alelos distintos para un determiñado carácter), xenotipo (conxunto de xenes que posúe un individuo diploide, a metade herdados do pai e a mitade da nai) e fenotipo (conxunto de caracteres que manifesta un individuo). (0,3x5=1,5 p.) I.5. (Para os alumnos que aprobaron Bioloxía durante o curso 2002/03 ou anteriores). Explica esquemati-camente a estructura secundaria das proteínas. A

Page 38: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

38

descripción ten que ir complementada por esquemas das dúas conformacións; os esquemas e a definición teñen que representar que a estructura secunda-ria é a disposición espacial da cadea de aminoácidos e que se produce debido a pregamentos en dis-tintas zonas da cadea que poden ocorrer de dúas formas posibles: a cadea de aminoácidos enrólase en hélice, quedando as cadeas laterales dos aminoácidos dirixidos ó exterior (estructura secundaria en alfa-hélice) ou tramos de cadeas de aminoácidos dispóñense en zig-zag quedando as cadeas late-rales de aminoácidos por enriba e por debaixo do plano en zig-zag (estructura secundaria en lámi-na pregada). 0,5 p. (esquema)+0,5 p. (descripción); ¿Que tipos de enlaces interveñen para estabilizala? Enla-ces de hidróxeno (0,25 p.)¿Por que a presencia de aminoácidos con cargas iguais ou radicais moi gran- des pode desestabilizar a estructura secundaria? Porque non se poden formar pontes de hidróxeno (0,25 p.) Bloque II. Dos dous grupos de termos elixe un e agrupa de tres en tres, mediante unha frase, os termos relacionados. Valoración 1,5 puntos.

II.1. ADN e ARN, cloroplasto, antibiótico, celulosa, grana, maduración, linfocitos T, parede celular, Fleming, vexetal, nucleótidos, timo, tilacoides, polímeros, penicilina. A maduración dos linfocitos T prodúcese no timo. ADN e ARN son polímeros de nucleótidos. A celulosa é o principal compoñente da parede celular vexetal. Os grana son as pilas de tilacoides dos cloroplastos. Fleming descubríu o antibiótico penicilina. II.2. ADN, asimétrica, variabilidade xenética, orgánulos, plásmidos, transcripción, recombinación, fluída, vectores, dixestión celular, núcleo, membrana plasmática, clonación, lisosomas, mutación. A membrana plasmática e asimétrica e fluida. Os plásmidos empréganse como vectores de clonación. A transcripción do ADN ten lugar no núcleo. Os lisosomas son orgánulos encargados da dixestión celular. A recombinación e a mutación aumentan a variabilidade xenética Bloque III. Das 20 preguntas de Verdadeiro/ Falso hai que responder só a 15. As respostas erróneas puntúan negativamente. Valoración: 1,5 puntos. Non escribir as respostas nesta folla. 1. V. Os polisacáridos serven como marcadores en procesos de recoñecemento celular. 2. V. Os coen-zimas traballan xunto cos enzimas para transportar grupos químicos entre sustratos. 3. F. O ARN replí-case por un mecanismo semiconservativo. 4. F. A síntese de glucosa é unha fonte importante de ener-xía para a célula. 5. F. SIDA é o nome que recibe o virus da inmunodeficiencia en humanos. 6. V. As células inxiren partículas grandes, como bacterias, por fagocitose. 7. F. A transcripción é a síntese de proteínas. 8. V. A gluconeoxénese é a síntese de glucosa. 9. F. As vacinas proporcionan inmunidade artificial pasiva. 10. V. Os virus son parásitos intracelulares obrigados. 11. F. O código xenético é un código de tripletes de aminoácidos. 12. V. A plasmólise prodúcese cando a célula se atopa nun medio hipertónico. 13. V. O tamaño de bacterias e mitocondrias é similar. 14. F. Moléculas anfóteras son as que presentan rexión polar hidrofílica e rexión polar hidrofóbica. 15. F. A información xenética flúe den-de o ARN ó ADN e de este a proteínas. 16. V. O obxectivo dun microscopio recolle os raios de luz que atravesan a mostra e produce unha imaxen aumentada da mesma. 17. F. Os prions son fragmentos de ácidos nucleicos causantes de encefalopatías esponxiformes. 18. F. Na dobre hélice do ADN, a adenina sempre está enfrentada ó uracilo e a citosina á guanina. 19. V. O etanol da cervexa procede da glucosa da cebada. 20. F. Nas células procariotas chámase núcleo á rexión onde se atopa condensado o ADN.

Page 39: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

39

XUÑO

Page 40: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

40

CRITERIOS DE CORRECCIÓN DE BIOLOGÍA PAAU (LOXSE). JUNIO 2005 Pregunta obligatoria. Todos los alumnos deben responder a esta pregunta aunque no

es eliminatoria. Valoración: 2,5 puntos. a) X: Polisacárido/Glúcido. Y: Cadena polipeptídica/ Péptido/Proteína. Z: Fosfolípido/Lípido.

(0,1x3= 0,3p) b) X: moléculas de α-D-glucosa. (0,1p) Y: aminoácidos. (0,1p) Z: glicerina, ácidos grasos,

ácido fosfórico y un aminoalcohol. (0,2p). c) X: Enlace O-glucosídico (1-4) entre el hidroxilo del carbono anomérico de una glucosa y

otro grupohidroxilo de la siguiente glucosa Y: Enlace peptídico entre el grupo α-amino de un aminoácido y el grupo carboxilo del siguiente aminoácido. Z: Enlace éster entre los grupos hidroxilo y los grupos carboxílico (COOH) de los ácidos grasos, enlace éster fosfórico entre el ácido fosfórico y el hidroxilo de la glicerina y entre el ácido fosfórico y el hidroxilo del aminoalcohol. (0,3x3=0,9p)

d) X: Molécula de reserva energética (almidón o glucógeno) o bien estructural como la celulosa. Y: Función estructural (fibrosas: pelo, uñas; globulares: membrana), enzimática, transportadoras (lipoproteínas), de defensa (anticuerpos), reguladora (hormonas), motora (actina, miosina), de reserva (ovoalbúmina). Z: Componentes de las membranas celulares (0,3X3=0,9p)

BLOQUE I: Valoración 4,5 puntos (1,5 p por cuestión). Si se responden más de 3 cuestiones

no se corregirá la última. I.1 Telómero: son los extremos de los brazos de los cromosomas.

Centrómero o constricción primaria. La región del cromosoma que mantiene unidas a las cromátidas hermanas. Tiene una posición variable dentro del cromosoma. Es la región por la que se une el cromosoma al huso acromático. Cromátida: Cada una de las dos partes simétricas de un cromosoma metafásico que están constituidas por dos moléculas de ADN idénticas. Se llaman cromátidas hermanas y están unidas por el centrómero. Cariotipo: Representación fotográfica de los cromosomas de una individuo/especie ordenada siguiendo criterios como tamaño del cromosoma, posición del centrómero, patrón de bandas.

Page 41: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

41

Cromosomas homólogos: cada uno de los cromosomas que contienen información genética para los mismos caracteres procedentes uno del padre y otro de la madre y que se aparean durante la meiosis (0,3x5=1,5p)

I.2 a) Se produce una respuesta primaria (0,25p) con la formación de anticuerpos por los linfocitos B (0,5p). b) Se produce una respuesta secundaria (0,25p). Los linfocitos B o células memoria reconocen al antígeno en su segundo contacto y producen anticuerpos con gran rapidez (0,5p).

I.3 a) Todo organismo vivo está formado por células o la célula es la unidad estructural de un ser vivo. Cada célula procede de la división de otra célula anterior y la información genética se transmite de una generación a la siguiente. Las reacciones que constituyen el metabolismo tienen lugar en las células. La célula es la unidad vital que cumple las tres funciones que caracterizan al ser vivo: nutrición, relación y reproducción (0,2x4=0,8p)

b) célula vegetal: microscopio óptico; célula animal: m. óptico; bacteria: m. óptico; la grana de un cloroplasto: m. electrónico; mitocondria: m. óptico; virus : m. electrónico; ribosomas: m. electrónico. (0,1x7=0,7p)

I.4 a) Esquema: (0,2p). Imprescindible que señalen: Bases nitrogenadas: A=T y C=G (complementareidad de bases), esqueleto azúcar- fosfato: desoxirribosa y fosfato, dos cadenas indicando la polaridad 5’-3’ (0,1x3=0,3p)

b) En forma de secuencias específicas de ADN que se transcriben formando un ARN mensajero el cual lleva la información, en forma de tripletes o codones que será traducido según el código genético. (0,4p)

c) Son pequeños fragmentos de ADN y ARN que se sintetizan de forma discontinua en la cadena retardada (0,15p), en sentido 5’-3’, en la replicación del ADN (0,15p). Intervienen como enzimas: Primasa y la ADN polimerasa, helicasas, topoisomerasas, proteínas de unión a cadena sencilla (0,3p).

I.5 (Para los alumnos que han aprobado Biología durante el actual curso académico 2004/2005 o en 2003/2004) a) R: roja, r: blanca; RR(rojas)x rr(blanca) F1 (Rr) rosa. b) F2 proporciones genotípicas: Rr

x Rr 1/4RR, 2/4Rr, 1/4rr; proporciones fenotípicas: rojas ¼ , blancas ¼, rosas 2/4 c) Rr(rosa) x RR (roja) ½ Rr rosa y ½ RR rojas; Rr(rosa)x rr (blanca) ½ Rr (rosa) y ½ rr (blanca).

a) 0,2 si representan correctamente los alelos, 0,2 los genotipos y 0,1 el fenotipo de la F1.

b) 0,25 p. genotipos y proporciones. 0,25 fenotipos y proporciones en la F2 c) 0,25 por cada uno de los retrocruzamientos. (0,25x2=0,5)

I.5 (Para los alumnos que aprobaron Biología durante el curso 2002/2003 o anteriores). a) Ribosomas formado parte del retículo endoplasmático rugoso y aparato de Golgi (válido dictiosomas) (0,6p) b) En el retículo endoplasmático rugoso (0,3p) c) Vesícula surgidas por gemación de los sáculos del aparato de Golgi llenas de enzimas hidrolíticos (hidrolasas) (0,3p) cuya función es la digestión intracelular (0,3p)

BLOQUE II: Valoración 1,5 puntos (0,3 p x 5 frases). Se calificará un grupo de términos de 5 frases pertenecientes a un solo bloque .

II.1. La celulosa es un homopolisacárido vegetal . Un enzima reduce la energía de activación de una reacción. La hidrólisis de un péptido produce aminoácidos. La respuesta humoral se basa en la síntesis de anticuerpos por los linfocitos B. El locus es el lugar que ocupa un gen en un cromosoma

II.2 El ADN de las bacterias es circular. El bazo y el timo son órganos linfoides. El glucógeno y el almidón están formados por unidades de α-D-glucosa. La luz constituye la fuente de energía en la fotosíntesis. En las mitocondrias y cloroplastos se sintetiza ATP

BLOQUE III. Valoración 1,5 puntos (0,1 x 15p) Tienen que re sponder a un máximo de 15 preguntas. En caso de contestar más, se corregirán solo las 15 primeras. Las respuestas erróneas puntúan negativamente.

1-V, 2-V, 3-F, 4-F, 5-F, 6-V, 7-V, 8-F, 9-V, 10-V, 11-V, 12-F, 13-V, 14-F, 15-F, 16-V, 17-V, 18-V, 19-V, 20-F

Page 42: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

42

Page 43: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

43

CRITERIOS DE CORRECCIÓN DE BIOLOGÍA PAAU (LOXSE). Setembro /05

PREGUNTA OBLIGATORIA. Valoración 2,5 puntos a) Válido cualquier esquema bien hecho que indique: membrana externa, membrana interna,

estroma, tilacoides o membrana tilacoidal, grana, ADN, espacio intermembrana, lumen tilacoidal/espacio intratilacoidal. (0,1x8=0,8p)

b) 6CO2 + 6H2O -- luz --C6H12O6 + 6 O2 /// n CO2 + nH2O—luz--(CH2O)n + n O2 (0,4p) c) En las membranas tilacoidales formando parte de los fotosistemas (complejo antena,

centros reacción fotoquímico). La función es captar la energía de la luz. (0,4p) d) Se obtiene O2, NADPH y ATP. En el ciclo de Calvin se utilizan el ATP y NADPH. El ATP como

fuente de energía y el NADPH como poder reductor, ambos en la fijación y reducción del CO2 (0,3x3=0,9)

BLOQUE I: Valoración 4,5 puntos (1,5 p por cuestión). Si se responden más de 3 cuestiones

no se corregirá la última en responderse. I.1 El ADN tiene cadena doble y el ARN cadena sencilla. El ADN tiene como azúcar la

desoxirribosa y el ARN ribosa. Bases nitrogenadas en el ADN, A, T, C y G y el ARN, A, U, C y G. Un solo tipo de ADN y varios tipos de ARNs . El ADN es el portador de los genes, contiene la información genética, y el ARN es el. intermediario en el paso de la información genética a proteínas. (0,25px5=1,25). En la matriz de las mitocondrias y en el estroma de los cloroplastos. (0,25p)

I.2. A) 1.Anafase; 2. Profase tardía; 3. Profase temprana; 4. Metafase; 5. Telofase. (0,1x5=0,5p)

B) 3-2-4-1-5. (0,5p) C) célula de tallo, 48 cromosomas; y grano de polen 24 cromosomas (0,25x2=0,5p)

I.3. Celulosa : polisacárido/glúcido, estructural o de soporte, pared celular vegetal.

Fosfolípido: Lípido polar, estructural, membranas celulares. Insulina: Polipéptido/Proteína, hormonal, páncreas/sangre

Page 44: Exames de selectividade de Bioloxía Anos 1998-2005 · Ciclo celular: La gráfica representa la variación en el contenido de ADN durante el ciclo celular. Contesta a las siguientes

44

Queratina: Proteína; estructural; pelo, uñas, cuernos. Progesterona: Lípido, hormonal, ovarios/placenta. (0,1x3x5=1,5p)

I.4. A) Anfótero: compuesto químico que puede actuar como ácido o base. Antipático:

Molécula que tiene una parte polar o hidrófila y una apolar o hidrófoba. (0,25x 2=0,5p). B) Centrómero: región cromosómica que se une al huso acromático durante mitosis y

meiosis/ Región del cromosoma que mantiene unidas a las cromátidas hermanas. Centrosoma: centro organizador de los microtúbulos de la célula compuesto por dos centriolos, fibras del áster y matriz del centrosoma/materia pericentriolar. (0,25x2=0,5p).

C) Traducción: Síntesis de proteínas a partir de una molécula de ARNm que tiene lugar en los ribosomas. Transcripción: Síntesis de ARN a partir de la cadena molde de una molécula de ADN. (0,25x2=0,5p).

I.5. h: hemofilia; H: normal.

a) Abuelos maternos: abuela XHXH o XHXh ; abuelo: XhY Padres: Madre XHXh y padre XHY Descendencia: Hijas: XHXH y XHXh; Hijos: XHY y XhY (0,3x3=0,9p)

b) No por ser el alelo h recesivo, las hijas siempre tendrán el cromosoma XH del padre. El 50% de los hijos sufrirá hemofilia porque éstos reciben un Xh de la madre portadora y el Y del padre. El 50% de las hijas serán portadoras porque reciben un Xh de su madre portadora El 50% de los hijos serán XhY ( el alelo Xh lo heredan de su madre) y por tanto serán portadores y padecerán la enfermedad. (0,15x4=0,6p)

I.5 (2002/2003 o anteriores)

a) Colesterol es un lípido que forma parte de las membranas celulares animales y como molécula precursora de los ácidos biliares, hormonas sexuales masculinas y femeninas y hormonas de la corteza suprarrenal (cortisol o aldosterona).( 0,8p)

b) Endurecimiento y engrosamiento de las paredes de los vasos sanguíneos al depositarse en su cara interna lípidos como el colesterol (0,7p)

BLOQUE II: valoración 1,5 puntos (0,3 p x 5 frases). Se calificará un grupo de

términos de 5 frases pertenecientes a un solo bloque. II.1. La actina y la miosina son las proteínas responsables de la contracción muscular

En las bacterias se llama nucleoide a la región donde se encuentra el ADN Los lisosomas son los responsables de la digestión celular La gluconeogénesis es la síntesis de glucosa a partir de compuestos orgánicos El huso mitótico está formado por microtúbulos

II.2. Los anticuerpos son un tipo de glucoproteínas llamadas inmunoglobulinas

El ATP es un nucleósido trifosfato (Nota de Julia: donde pone nucleósido debería poner nucleótido)

Meselson y Stahl demostraron que la replicación del ADN es semiconservativa Los bacteriófagos son los virus que infectan bacterias La vacuna es un tipo de inmunidad artificial

BLOQUE III. Valoración 1,5 puntos (0,1 x 15) Tienen que responder a un máximo de 15

preguntas. En caso de contestar más, se corregirán solo las 15 primeras. 1-F, 2-F, 3-F, 4-F, 5-V, 6-V, 7-F, 8-V, 9-F, 10-F, 11-V, 12-V, 13-V, 14-V, 15-F, 16-V, 17-V, 18-V, 19-F, 20-V