1

EUSKARA

2

ARABABeethoven 10 behe. 01012 GasteizTelf: 945 21 48 88 Fax: 945 21 50 56araba@esk-sindikatua.org

BIZKAIAGral. Concha 12, I . 48008 BilbaoTelf: 944 10 14 25 Fax: 944 10 14 38bizkaia@esk-sindikatua.org

GIPUZKOAAlfonso VIII 3, 3. esk. 20005 DonostiaTelf.: 943 45 69 II Fax: 943 46 28 66gipuzkoa@esk-sindikatua.org

Garibai 14, 4. esk. 20500 ArrasateTelf.-fax: 943 79 92 43arrasate@esk-sindikatua.org

Artekale 10, 20570 BergaraTelf: 943 76 I3 65bergara@esk-sindikatua.org

NAFARROAEmiliana Zubeldia 5, behea. (Arrotxapea) 31014 IruñeaTelf.: 948 22 41 24esknafarroa@esk-sindikatua.org

www.esk-sindikatua.org

3

etorkizuneanpentsatuz

borrokadezagun

borrokadezagun

4

5

Eskutan duzun txostena, hilabetetan, sindikatuaren estruktura desberdinetan, ESKko afiliatuek eta sindikatuaren inguriko jendeak burutu duten eztabaidaren emaitza da.

Txosten hau egungo eredu sozioekonomikoa aldatzeko baliagarria izango delakoan gaude; eredu honek milioka pertsona miseria gorrira bultzatzen ditu, asko dutenak aberatsagoak eta boteretsua-goak eginaz.

Hau dela eta, estruktura guztiak bide horri lotuko dizkiogu txosten honen hiru ardatz nagusiak begien bistatik alde egin gabe: egungo genero-desberdintasuna gainditzeko estrategia feminista; ba-liabide natural finitodun planeta finitoan planetaren sostengarritasun ekologikoa; eta ondasunen banaketa, aberatsak izanik egunez egun aberatsagoak diren eta egunez egun okerrago dauden gutxi dutelakoen arteko neurririk gabeko lehiari amaiera emateko. Ukaezina da erronka hau itzela dela, ekoizpen- eta kontsumo-ereduak aldatzea hain zuzen, alajaina, mundu justuago baten alde; gure gain hartu behar dugun erronka, eskutan duzun ESKren IV. Biltzar Nagusiaren txostena onartu ondoren.

ESKren Batzorde Nazionala

6

7ESKren IV. Biltzar Nagusia1 atala. Ze ari da gertatzen? Gure azterketa .................................................................................................................................................. 9

l Paktu sozialaren haustura .................................................................................................................................................................................................................................. 10l Ekonomia eta finantza-krisia: baloreen burtsa ala bizitza ............................................................................................................................................... 13l Legimitate politikoa duen krisia: Estatu-kolpe globala ..................................................................................................................................................... 15l Ingurumen-krisi ixila ................................................................................................................................................................................................................................................. 16l Erreprodukzio sozialaren krisia ................................................................................................................................................................................................................. 18

2. atala. Sistema honen barruan ez dago irtenbiderik. Badugu alternatibarik ................................... 21

l Ongizate eta bizitza ikuspuntu feministatik bildu ..................................................................................................................................................................... 22l Material eta energia gutxiago hobeto bizitzeko .......................................................................................................................................................................... 23l Lanaren birkontzeptualizatze eta birbanaketa .............................................................................................................................................................................. 24l Lanak berplanteatu ....................................................................................................................................................................................................................................................... 24l Lan guztien banaketa ................................................................................................................................................................................................................................................ 25l Ondasunaren banaketa erradikala ........................................................................................................................................................................................................... 25l Iragaiterako norbanakako aldaketak eta aldaketa kolektiboak .............................................................................................................................. 26l Politika gerturatu. Soluziobidearen parte izan ................................................................................................................................................................. 27

3. atala. Irudikatu geroa. Borrokatu lortzeko .......................................................................................................................................... 29

l Beharrezko iragaitea .................................................................................................................................................................................................................................................. 30l ESK-k ere, erakunde bezala, iragaiteari ekin behar dio ........................................................................................................................................................ 32 l Jendarte berri baten aldeko estrategiak .............................................................................................................................................................................................. 34

n Sala dezagun sistema kapitalistarekin ez dagoela soluziobiderik.Jar ditzagun antolaketa ekonomiko eta sozialaren muinean ongizatea eta bizitza ................................................ 34

n Bizitzeko beharrak betetzera zuzendutako kalitatezko enplegu iraunkorrasortzeko estrategia .................................................................................................................................................................................................................................. 36

n Enplegua eta hiritarren eskubideetara heltzeko estrategia bereizlea ............................................................................. 38n Zaintza eta etxeko lanak emakume eta gizonen arteko banaketan eta hauen

balorazio sozialean urratsak emateko estrategia ............................................................................................................................................. 38n Enplegua eta hiritarren eskubideetara heltzeko estrategia bereizlea ........................................................................... 38n Ondasunen banaketa erradikalaren defentsarako estrategia ........................................................................................................ 39n Estrategia feminista ...................................................................................................................................................................................................................................... 40n Lan harreman eta babes sozialerako esparru propioaren aldeko estrategia.

Partehartzerako eskubidea ............................................................................................................................................................................................................. 41

4. atala. Egitate sindikala ..................................................................................................................................................................................................................... 43

l Joko-arauen okerragotze erradikalari aurre egin behar dion egitate sindikala ........................................................................ 44l Negoziazio kolektiboa .............................................................................................................................................................................................................................................. 45l Negoziazio kolektiboaz haraindi .................................................................................................................................................................................................................. 47l Genero berdintasunaren aldeko borroka lantegietan ....................................................................................................................................................... 49

8 5. atala. Gure sindikatua ........................................................................................................................................................................................................................ 51

l Eraketa-estruktura ..................................................................................................................................................................................................................................................... 53l Eraketa-autonomia .................................................................................................................................................................................................................................................... 55l Partehartze eta eztabaidarako estrukturak ............................................................................................................................................................................... 56

Eranskina. ESKren Elkartasun Fondoa ......................................................................................................................................................................... 59

l “ESKren elkartasun fondoa”-ren araudia ....................................................................................................................................................................................... 60

Ekarpenak ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 63

Ebazpenak ......................................................................................................................................................................................................................................................................... 65

9

Zer ari dagertatzen?Gureazterketa.

1.

10

I. atala

Zer ari da gertatzen? Gure azterketa.Paktu sozialaren haustura

XX. mendeko 80. hamarkadan giza aurpegia zuen kapitalismoaren eredua lurperatu egin zen; eredu honek Bigarren Mundu Gerraren ondorengo 30 urtetako ustezko bake soziala eratzea posible egin zuen.

Aipaturiko bake sozial hura (eta ongizate eredua) Periferiako eremu zabalak eta pertsonak ustiatuz, eta erreprodukzio soziala etxeko arlo pribatura era ikusezinean zokoratuta izatearen gibeletik eman bazen ere, ukaezina da hala moduzko itun sozial bat eman zela, eta itun sozial honek kapitalismo suntsikor eta desarauturikoaren gehiegikeriak leundu zituela munduko alderdi aberatsean bakarrik eta kapitalis-moaren amaieraren bilari ukoaren bizkarretik.

Ezin dugu ahaztu kapitalismoaren hedapena emakumeenganako zapalkuntzaren areagotzearen bi-zkarretik eman dela, indarrean den sistema patriarkalaren zapalkuntzaren areagotzeari esker. Sis-tema kapitalista eta patriarkalaren arteko osagarritasuna hamarkadetan irmotu eta finkatu egin da, eman diren aldaketa sozial, politiko eta ekonomikoetara egokitu egin delarik, bizitza eta emakumeen gorputzen gainean menderatze-harremanak ezarriz. Osagarritasun hau lanaren ohizko banaketa sexualean oinarritu egin da batez ere; banaketa sexual honek emakumeei erreprodukzio sozial eta zaintzaren zereginak esleitu dizkie, sozialki ikusten ez diren zereginak eta ekonomikoki baloratzen ez direnak. Era berean ezin dugu ahaztu patriarkatu eta kapitalismoaren arteko aliantza indarkeria sexista, estruktural eta sinbolikoaz baliatzen dela emakumeen gorputzak eta bizitzak kontrolatzeko, bizitza publiko eta pribatuaren esparru guztietan inolako zigorrik gabe gauzatzen delarik.

Historia labur bat. Gertatutakoa hobeto ulertzeko, denboran atzera egin behar dugu. Biga-rren Mundu Gerrak, alde batetik, milioika bizitzen galera ekarri zuen hala nola ezarritako kapitalaren suntsiketatzarra (batez Europan eta Japonian) eta bestaldetik, Amerikako Estatu Batuei “bidea” eman zion potentzia inperialistarik indartsuena bezala finkatzeko eta irabazi-tasa handiaz gero kapi-talismoaren funtzionamendua berrabiarazteko, etekin galantekin ekoizten berriro hasteko esparru egokia.

II. Gerra Mundialaren osteko hogeita hamar urteak urte loriatsu eta giza irudiko kapitalismoaren ga-raietaz ezagutzen dira. Hiru hamarkada hauetan gerra aurretiko urteetako arauez bestelako arau

11ekonomiko, sozial eta politikoak onartu zituen kapitalismoak. Fazismoa boteretik botatzeko erabili zituzten armak eskutan zituzten proletalgo eta herri klaseen aldeko indar-harremanaz behartuta arau berriak onartu zituen kapitalismoak, baita ere sistema berri bat, sozialismo erreala hain zuzen, Europatik hedatzen hasi zelako eta lehiaketari bat bezala agertzen zelako.

Garai berri honetako arautze ekonomiko eta sozial berriak Estatuari zeregin nagusia eman zion ekonomiaren funtzionamenduan zein ekoizpenean sorturiko soberakinen birbanaketarako eredu baten indar jartzean; aldi berean, etorkizuneko inbertsioak hornitu eta enplegua bermatzen zituz-ten etekinen metaketek, eskaera pizten zuen soldata-hazkundeak eta zergen hornidurak zerbitzu publikoen garapena posible egiten zuten (Ongizatearen Estatutua). Eta honela hazkunde ekono-mikoaren uhin luze hedakor bati hasiera eman zitzaion.

Hala ere, garai haiekiko kritikak ezin dira ezkutatu. Ongizate Estatuak eta bake sozialak Iparreko he-rrietan bakarrik ezarri zen errealitate bat osatu zuten, eta Hegoko herrien aurkako eraso bat ekarri zuten, herri hauetako lehengaien aurkakoa hain zuzen, hala nola naturaren aurkako erasoa, edozein proposamen ekologistari bizkarra ematen zion filosofia ekonomiko produktibista baten ezarpenare-kin; eta emakumeak bigarren mailako zeregin sozialetan mantendu zituzten (enplegu osoa Iparreko gizon zurientzako zen eta soldata onak familia-soldatak ziren).

Garai horren amaiera 70. hamarkadaren erdialdean eman zen. Irabazi-tasek, egindako kapital-pilatzea-ren ondorioz, beherantza egin zutenean. Kapital produktiboa (ondasunak eta zerbitzuak) ez zen errentagarria. Gainprodukzio krisi batean sartu zen; dagoeneko ez zen saltzen ekoizten zen guztia. Keynesianismoak bere mugak jo zituen eta kapitalak eredu berri bat behar zuen. Honez gain, eta hau klase-borrokarekin lotzen da zuzen-zuzenean; kapitalaren boterea ez zegoen prest lan botereak, ho-nen esanahi zabalean (Ongizate Estatua, gorantzako soldatak, enplegu osoa, botere sindikala, eta abar) indar-erlazioa irabazten joan zedin. Neoliberalismoaren hastapenak dira, Txikagoko Eskolak zuzen-durikoa Milton Friedman buru zelarik. Kapitalismoaren fase berri honen beste ezaugarrietako bi, globalizazioa eta finantzen nagusikeria izango dira.

Neoliberalismoak funtsezko bi bitarteko erabiltzen ditu. Alde batetik merkatuari boterea itzultzen dio, Estatuari zuen eginkizun arautzailea kenduz, eta bestaldetik, birbanaketa-sistemaren itzultzea (oso abe-ratsak ez diren pertsonak alboratzea derramea ezartzeko, hau da, eliteei ahalik eta baliabide gehienak ematea euren jardueraz suspertze ekonomiko berri baterako baldintzak sor ditzaten; honek, ezinbes-tez, esplotazioaren –soldatak, lan baldintzak, Ongizate Estatua– areagotze bizi bat eskatzen du, hala nola kapitala zergapetzen dituzten zergen murrizketa). Honez gain, aurrerapen teknologikoei (infor-matikoak eta abar) esker posible izan den globalizazioak, hala nola garraio eta informazio-teknologien garapenak helburu berri bat egiten dute posible, kapitalismoa planeta osora hedatzearena hain zuzen.

Bestaldetik, finantzen nagusikeria (finantzarizazioa) kapitalismoaren errealitate bat da, duela hamarka-da bakan batzuetako errealitatea. Joan den mendeko 70. hamarkadan funts-pilaketa bat eman zen, inbertitu ez ziren etekin kapitalisten baturaren ondorioz, Bigarren Mundu Gerra ondorengo urtee-tan emandako hogeita hamar urteko gorakada ekonomikoan lortutakoak. Funts hauei petrolioaren herri ekoizleetako errentetatik zetozenak gehitu zitzaizkien 1973 eta 1979ko igoeren ostean, pe-trolioaren krisia eman ziren bi urtetakoak hain zuzen. Funts guzti horiek ezin zuten etekinik eman ez bazen hedapen-fase berri bati ekiten eta finantza-merkatuak ere desarautzen ez baziren.

Potentzia inperialista handienetako bi izan ziren aitzindari neoliberalismoaren ezarpenean herri abe-ratsetan 80. hamarkadan, Ronald Reaganen Amerikako Estatu Batuak eta Margaret Tatcheren Bretainia Handia hain zuzen. Giza aurpegidun kapitalismoaren amaieraren lehen urratsatzat hartu izan badira ere, ikusi dugun legez, ez zion erantzun denboraldi batez suspertu zutenen borondate onari, ikuspuntu

12 ekonomikotik neoliberalismoak, doktrina eta politika ekonomiko bezala, lehenagoko saiakuntzak izan zituen batez ere Latinoamerikan (Pinochetena Txilen borobilena izan zen) hainbat diktaduren eskutik.

Krisiaren egungo fasea. Aurreko hamarkadan izandako gertakari eskas batzuen ondoren, internetarekin loturiko enpresen burbuila espekulatzailea edo kontabilitate-injinerutzaren bidez 68.000 milioiko zorra ezkutatu zuen ENRON energia-enpresaren eskandaluaren ostean, 2007an AEBetako Wall Streeten finantza-krisi sakon batek eztanda egin zuen. 70. hamarkadan, AEBetan ba-tez ere, emandako ekonomiaren finantzatze eta desarautze bizian du hastapena krisi honek.

Kapitalismoaren eredu neoliberalaren funtsezko ezaugarriak diren Estatuaren esku hartzea eta ikuska-penaren erretiratzeak, eta eskaintza eta eskaeraren legeen mendeko merkatu librearen funtzionamen-duaren idealizazioak, historian zehar eman den krisirik handiena ekarri zuten. Ekaitz perfektua, ikusgai egiten dena zorpeturiko milioika pertsonek euren hipotekak ordaindu ezin dituztenean, banku handi eta aseguru-etxeen porrota eraginaz.

Ekonomia globalizatuak aste batzuen buruan krisia Europara eraman zuen, non Estatu desberdi-nek, domino-eragin bati jarraituz, eskua sartu behar izan zuten euren banku-sistemak salbatzeko; hau izan da eta da kapitalaren lehentasun garrantzitsuena. Hilabete batzuen buruan 2,3 bilioi euro mobilizatu zituzten finantza-ekonomiaren arkitektura eraistea mehatxatzen zituzten nahasmenduak egonkortzeko. Garapenerako Nazio Batuen Planaren arabera, guztizko horren berrogeita hamar aldiko kantitate bat nahikoa litzateke edateko uraz, elikagai orekatuez, osasun eta heziketarako funtsezko zerbitzuez hornitzeko planeta honetako biztanle guztiak.

G-20ko lider politikoek garai hartan plazaratu zuten kapitalismoa birsortu egin behar zela, erregula-zioak berreskuratu egin behar zirela eta giza izaera eman behar zitzaiola. Erretorika hau, aurreikusi zitekeen moduan, hilabeteen poderioz diluitzen joan zen. Jarduera murriztean, diru-sarrerak ere gutxiagotu egin ziren eta Gobernuen gastuak biderkatu egin ziren; defizitak eta zor publikoa neu-rrigabeki handitu ziren. Bankuak, krisiaren eragileak, zorraren legitimitatea auzitan ez jartzeko eta finantziazio berriak egiteko Gobernuen aukerez baliatu ziren; hori bai, baldintza drakoniarrak inposatzearen bizkarretik; baldintza hauek erreforma sakonak, publikoa denaren pribatizazioa, gastu sozialaren eta soldaten murrizketak ekarri zituzten, eta ondorioz, baliabide publikoen parte handi bat bankuak ordaintzeko erabiliak izan ziren.

Banku-erreskateari ekiteko sortu zen zorpetze publikoak arrisku-kalifikaziorako agentziei ateak zabal-zabalik utzi egin die. Krisia eragin zituzten hipoteka zaborren kaudimen handiena bermatu zituzten agentzia hauek ezegonkortasun ekonomiko egoera eragin dezakete hainbat Estatuen kau-dimena auzitan jartzeagatik. Inolako kontrolik ez ukan eta hastapen demokratikorik gabeko en-titate hauek herrien etorkizunerako erabakiak hartzen dituzte interes pribatuen mende dauden ebaluaketa-sistema ilunak erabiliz. Europar Batasuneko herri periferikoak, Grezia batez ere, jazar-pen espekulatzailearen biktimak izan dira; jazarpen honek arrisku-primen gorakada ekarri du, herri hauek nazioarteko merkatuetan finantzatzeko aukerak biziki oztopatuz.

Eurozonaldeko herriek euren zor publikoa prezio arrazonagarrietan finantzatu ezin dutenez eta he-rri hauek zituzten tresna ekonomikoak Bruselaren mende daudenez, eraso espekulatzaileetatik des-babesturik aurkitzen dira. Dirua inprimi dezakeen banku bakarra Europako Banku Zentrala (EBZ) da, baina honek Estatuei ez die zuzenean zorrik erosten, baizik eta dirua banku pribatuari ematen dio interes oso baxuetan, bankuek Estatuak finantza ditzaten interes handi batzuekin. Herritarren diruekin ordaindutako zor publikoa bankuen birkapitalizaziorako bitarteko bat bihurtzen da, galerak sozializatuz eta etekinak pribatizatuz.

13Etekin-tasak ahalik eta azkarren birsortzeko sistemaren interesa dela bide, merkatuen presioak bizi eta lan baldintzen aurkako eraso masibo bat dakartzaten politiken ezartzea eta Gobernuen aldetik xantaia onartzea dakartza. Gastu publikoaren kontrol zehatza izan da krisi ekonomiko korapilatsu honetatik ateratzeko eliteen errezeta; kontrol honek osasungintza, hezkuntza bezalako zerbitzu pu-bliko eta babes sozialerako sistemetan murrizketak ekarri ditu, hala nola sektore estrategiko erren-tagarrien pribatizazio-programen indar jartzea likidezia handitzeko eta lanaren baldintza historikoak bortizki erasotzeko.

Duela urte batzuk Naomi Kleinek Shockaren doktrina deitzen zuenaren indar jartzea bizitzen ari gara. Krisiak eragiten dituen kommozioaz, nahasmenaz eta beldurraz baliatuz onartzen diren erre-forma antisozialen segida azeleratu bat ematen da egoera honetan. Beste herri batzuetan baino ez ikusi ditugun neurrien ezartze bat, Europa zibilizatuan inoiz emango ez zela pentsatuz.

Espainiako erresumaren kasuan, oker deituriko hirigintza-arautze eta planifikazio territorial eta urba-noaren aplikazio bat bizi izan dugu, hau da, lurraren liberalizazioari eman zitzaion esparru legala ka-pitalaren erabilerarako, eta ez hiritarren erabilerarako, eta ondorioz higiezin-burbuila espekulatzailea eragin zuen. Egoera honetan, maiz bete ez den sistema legalarekin, garapen-eredu ikaragarriak eta ez sostengarriak suspertzeko hainbatetan erabilia izan da; lurzoruaren balorea arautzeko esku-hartze neurrien eza eman da; udalek lurzoruak birklasifikatzeko eskuduntzaren gehiegizko erabilerak lur-zoruen higiezin-ustiapena handitze bat eta honela higiezin-plusbaliak lortzea ekarri du; urbanizatzea errazteko azpiegitura publiko gaindimentsionatuen diseinu eta egiteak eman dira; informazio, garden-tasun eta partehartze publikorako berme nahikorik gabe aurrera eraman direnak.

Ekonomia- eta finantza-krisia: baloreen burtsa ala bizitza

Finantza-krisia bortizki jausi zaigu eguneroko bizitzan. Kreditu-lehorteak denbora laburra behar izan zuen ekonomia erreala eragiteko, langabezia-tasak areagotu dituen atzerakada eraginaz, zorpetze masiboa eraginaz eta Estatuen dirua biltzeko eskuduntza bermatuz. Finantza-sistemak kapitalistei ekonomia erreala baino errentagarritasun handiago eskaintzen die, eta honek agerian utzi egin du eredua sostengatzen duen logika, hau da, etekin gehiago lortzeko kapitala ekoiztu behar duen logika; eta honek giza beharrak betetzen dituen ala ez beste hariko ezpala da.

Dinamika makroekonomiko honek bizi baldintzen narriadura galant batean gauzatzen da. Espainiako erresumak 1995etik 2007ra bitarte bizi izan duen hazkunde bizia ez zen errentaren bidezko banaketa batean gauzatu, ezta pobreziaren gutxiagotze batean. Higiezin-burbuiluan sustatzen zen hazkunde eko-nomikoaren ameskeriak soldaten jaitsierarekin Barne Produktu Gordinean (BPG) bat egiten du. Atze-rakada honek itxurazko kontraesan bat ematen zuen, zeina agerian geratu zen Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE) azterketetan: nahiz eta enpleguak gora egiten zuen, soldata-errenten parte-hartzeak BPGren banaketan beherantz egiten zuen. Honen argibidea begien bistakoa zen, sortzen zen enplegua oso prekario zen eta gaizki ordaindutakoa; enpresa etekinak eta Estatuari zegokion errenten partea, aldiz, indarrez hazten ziren. Erosteko ahalmenaren beherakada etxe-ekonomien finantzariza-zioarekin ordezkatua izan zena. Eskuratzen errazak izan ziren mailegu hauek inbertitzailea sentitzeko ilusioa piztu zuten. Jendea zorpetzen zen inbertitzen ari zela pentsatzen zuen bitartean, errealitatea oso bestelakoa zenean; bakan batzuk bakarrik inbertitzen zuten eta hauek izan dira krisi honetan onik atera direnak, gainontzea zorpetu egin da.

Espainiako erresumako desberdinatasunaren sorburuak estrukturalak dira, eta Euskal Herrikoak ere. Krisi luze hau, kausa horiek dinamizatu eta areagotu baino ez da egiten ari. Eurostat-Europar Bata-suneko estatistika bulegoaren arabera Espainiako erresumak 1995etik egun arte errenten banaketan Europar Batasuneko bataz bestekoa baino 30-35 puntu gehiago izan ohi ditu. Arrazoi estruktural

14 horien parte bat ulertzen lagunduko gaituen datu oso esanguratsu bat soldaten eraginaren galera da, BPGren gaineko galera hain zuzen. Soldatak, 1977an, BPGren %67,3a suposatzen zuten, 2012an aldiz, %53,4a baino ez.

Krisi garaian, hau da, 2008tik egun arte, pertsona aberatsen errenten bataz besteko igoera %30ekoa izan da Espainiako erresuman. Jende honen bataz besteko errenta biztanleriaren diru-sarreren bataz bestekoa baino zazpi aldiz handiago da. 2012an, diru-sarreren bataz bestekoa 18.500 €-koa urtean zen, 2001eko maila baino bajuago erosteko ahalmenari dagokionean; honegatik esaten da hamakarda bat galduta daramagula. 2007tik 2012ra artean, soldatek %4ko jaitsiera izan dute, Kontsumorako Prezioen Indizea (KPI), aldiz, %10ean igo egin da.

Espainiako erresumako sei milioi langabetuetatik (biztanleria aktiboaren %26a baino gehiago), etxe ba-tean kide guztiak langabezian direnen kopurua 2007an %2,5ekoa zen (380.000), egun, ordea, %10,6koa (1.800.000). Diru-sarreren bataz bestekoaren %60aren atalasearen bidez neurturiko pobrezia 12,7 mi-lioi pertsonakoa da (biztanleriaren %27a), eta UNICEFek dionez, hamar urteren buruan 18 milioikoa izan daiteke (biztanleriaren %38a).

EAEan, EPAren 2013ko bigarren hiruhilekoaren langabeziak 154.900 pertsonengan du eragin, biztaleria aktiboaren %15,45a (gizonezkoen %15,98a eta emakumezkoen %14,88a). Nafarroan, 55.400 langabetu ziren, biztaleria aktiboaren %18,32a (gizonezkoen %18,18a eta emakumezkoen %18,48a).

Pobrezia-arriskua Nafarroan, diru-sarreren bataz bestekoaren %60aren azpitik (936,5€/hilean 2011n) dituztenen pertsonak biztanleriaren %21ekoa da (135.000 pertsona). Pobrezia latzak (417€/hilean baino gutxiagoko diru-sarrerak hilean) 30.000 pertsona eragiten ditu.

EAEn, pobrezia latza %4,2tik 2008an %5,5era pasa egin da. Esku gutxitan ematen den ondasunen metaketak bizi-bizi hazi da. Egun, EAEn, 28.000 pertsonen ondareek BPGren %44,4a suposatzen dute.

Krisi honek biztanleria aberats eta pobrearen arteko dsberdintasuna areagotu ez ezik, emakume eta gizonen arteko desberdintasuna ere areagotu egin du, emakumeen egoera ekonomikoa okerragotu ez ezik, egoera politiko eta soziala ere txartu ditu. Indarrean den sistema ekonomikoa egun diren desberdintasunetaz, lanaren banaketa sexualaz, emakumeen enpleguaren prekarizazioaz baliatu egin da, eta nola ez, emakumeek zaintzan eta etxeko lanetan egiten duten doako lanetaz, bakan batzuen etekinak gizentzeko. Emakumeek behin-behinekotasun, alderdekeria eta pobrezian erortzeko arrisku biziago pairatzen dituzte.

Denbora laburraren buruan mendeetan lorturiko lorpen sozialen parte handi bat galtzen ari gara. Enplegua sortzearen aitzakiaz, negoziazio kolektiboa hankaz gora jartzen dituzten lan erreformak indarrean jartzeko zurigarritzat erabiltzen da. Herstura-irizpideak erabiltzen dituzte (espoliazioare-kiko e-tsipenerako deialdi bat baino ez dena) eta jendarteari “bere ahalmenaren gainetik bizi iza-naren” errua botatzen zaio, eta honela Mendekotasun Lege herbala murriztu, unibertsitate-tasak igo hezkuntza publikoaren kalitatea narriatzen den bitartean, osasun-sariak murriztu eta enplegurik gabeko gazteak eta immigranteak hauetatik at utzi.

Murrizketa sozial hauek biziraupenerako mekanismo indibidualistak aktibatzen dituzte; mekanismo hauek kohesio soziala eteten dute eta “pobreen arteko borroka” suspertzen dute. Langabezian izan edo prekarietatean dauden pertsonak itxurazko kontratu bat eta soldata duin bat duten pertsonak pribilegiatutzat hartzen dituzte; bertakoek euren egoeraren errua atzerritarren presentziari botatzen diote, egunez egun eskasagoak diren baliabide sozialak eskuratzeko lehian...

15Mandatu konstituzionala bihurtu duten zor publikoa (Banku handiei) ordaintzeari eman dioten le-hentasunaren ondorioz, 2013rako aurrekontu-sailarik handiena zorraren interesak amortizatzeko izango da eta ez egunez egun handiagoak diren behar sozialak betetzeko. Honek, gastu publikoan inbertsio sozialaren defizit historikoa larriagotzen du, Europako estandarrekin alderatuz azpigaratua den Ongizate Estatuaren desmantelaketa erraztuz.

Aurreikus daitekeen ekonomiaren erabateko erreskatearekiko perspektibak ez dira oso baikorrak, zeren eta Espainiako erresumako bankuak erreskatatzeko 100.000 milioi eurotako “laguntza” ez dago herriei zuzenduta, zorraren jabe diren bankuei baizik.

Arestira so eginaz lazgarriki frogatzen dugu hazkunde ekonomikoa ez zela birbanaketa eta bizi kalitatearen hobetzearen sinonimoa. Egun ikusten dugu botere desberdinentzat krisia ez dela ereduaren jendarte eta ingurumen ezjasangarritasuna birplanteatzeko unea, baizik eta ekonomia produktibista baten merkatuen urruntzea sakontzen jarraitzeko momentua, jendartearen benetako behar eta ekosistemen ugalketarako aukeren arteko deskonexioa areagotuz.

Finantza-krisiak hutsezintzat bere burua plazaratzen duen sistema sostengatzen dituzten orbain zakarrak agerian uzten ditu. Ustezko jendarte demokratikoak kolpe andana jasotzen ari dira, pertsonak zorabiatuz eta gertatzen ari denaren irismena kalibratzeko gai ez direlarik. Errelatoaren galera honen aurrean, gertatzen ari dena ulertzeko arrazionaltasun minimoaren galeraren aurrean, kapitalismoa honetaz baliatzen da oztoporik jartzen dion guztia hausteko, azalpen bat eta proiektu alternatibo bat eraikitzeko ahalmena barne.

Ezin dugu krisiaren azterketa sinplifikatu egoera ekononikoetaz baino ez hitz eginaz. Erabat partziala den azterketa honek ez liguke eraldatu nahi dugun errealitatea zein den ikusten utziko. Krisiaren azterketa globala egin nahi dugu, esparru ekonomiko estruktural, politiko, ingurunekoa, zaintzena eta ideologikoa jasoko dituena.

Legitimitate politikoa duen krisia: Estatu-kolpe globala

Finantza-krisiak kapitalismo eta jendarteen gobernu demokratikoen arteko kontraesan sakonak areagotzen ditu, hala nola etengabeko hedapenerako dinamika ekonomiko eta planetaren muga fisikoen artekoak.

Demokraziaren gainbehera arriskutsua, krisi honen beste adierazleetako bat da; non demokra-zia prozedura formal huts horren legitimazio-iturri bakarra hauteskundeak diren. Hauteskunde-programen ez betetze sistematikoaz bermaturiko kalitate demokratikoaren narriadura, ustelkeria politiko sareen ugaritzea, politikoek enpresa pribatutik Gobernuetara eta alderantziz pasatzeko erabiltzen dituzten “ate birakari”-en orokortzearengatik ematen den interes publiko eta priba-tuaren arteko nahaste-borrastea, kontuak eman behar direneko gardentasun eza... guzti honi, finantza-krisiaren kudeaketa edo Konstituzioaren erreforma (erreferendumak, kontsultak...) be-zalako funtsezko gaietan partehartze-prozesu esanguratsuen erabateko eza gehitu behar zaio.

Merkatuek, Grezia edo Italia bezalako herrietan, formalki hautatuak izan diren Gobernuak bota egin dituzte eta hauen ordez Goldman Sachs banku espekulatzailearekin loturiko jendilajeekin osaturiko Gobernuak jarri dituzte, demokraziaren alde zeremonialean parterik hartu gabe. Espainiako erresu-maren kasuan, konstituzioaren erreforma espresaren adibidea dugu, duela bi urte PPek eta PSOEk adostu zutena; bertan, gastu publikoaren barruan, zor publikoaren itzultzeari lehentasun bizia ema-ten zitzaion. Klase politikoarenganako sinesgarritasunak behea jo du.

16 Etorkizunarekiko ziurgabetasuna esparru politikoan ere ematen da. Alde batetik, intentsitate biziko demokrazia baterantz zuzenduriko mobilizazio sozial prozesu berriak ikus ditzakegu, eta bestaldetik, PSOEren azken Gobernuek, eta batez ere PPrenak, hartutako deriba autoritarioen sakontze-proze-suak, edota ultraeskuindar talde populisten gorakada baztertu gabe, baita ere immigranteek osasun publikorako duten eskubideen murrizketa, hala nola biztanleria osoarengan eraginik duten era guztie-tako murrizketak; judizial- eta zigor-erreforma murriztaile eta atzerakoiak (abortorako eskubidearen gainekoa, kartzela-zigorren luzatzearen gainekoa, judial-kostak ezartzearen gainekoa, eta abar).

Emakumeen partehartze politikoari dagokionean, gabezia nabarmenak ematen dira esparru politiko desberdinetan emakumeen (etxekoandreak, neska gazteak, ijituak, lesbianak, etorkinak, alargunak...) ordezkaritzari dagokionez; bestaldetik nabaria da gobernu-programetan ematen den agenda feminis-taren eza, hala nola lortutako esparru batzuetan ematen ari den atzerakada (abortoa, indarkeria...).

Krisi ekonomikoa, ordezkaritza politiko eta partiduen sistemarekiko gaitzustearen krisi larbatua areagotzen ari da; hauteskunde-sistemaren proportzionaltasunaren eza edo partehartze soziale-rako kanal eragingarrien eza bezalako hutsen haraindi doan krisia.

Ordezkatzen duten instituzio herdoildu eta hiritarren arteko lotura berreraikitzeak ahalmen sor-tzaile, imajinazio politiko eta partehartzea eskatzen ditu. Demokrazia demokratizatzeak, ordezkat-zen duen demokrazia eta demokrazia partehartzailea bateragarri egitea eskatzen du, hiru eremu nagusien (merkatua, Estatua eta jendarte zibila) aldi bereko demokratizazioari ekinaz. Demokrazia partehartzaileak beste eredu sozial bat eraikitzera lagunduko luke, autoantolaketa eremu eta es-kubide unibertsalen defentsarako bitartekoekin; baita ere norbanakako eta kolektiboaren arteko loturak ezartzera, hala nola herri mailakoa eta globalaren artean, euskal kultura suspertzea interkul-turalitatea errespetatuz, eta honen barruan, funtsezko elementu bezala, euskara.

Instituzioak hiritarrei hurbiltzeko behar egoera honetan, gertutasun espazial handiago bat behar duena besteak beste, lan esparruan zentzu handiago du Lan Harremanetarako eta Babes Soziale-rako Euskal Esparru baten aldarrikapenak.

Ingurumen-krisi ixila

Arlo ekologikoari dagokionean, biosferan Estatu-kolpe bat eman dela esan dezakegu. Ekosistemak gatibu-lanetara zigortuak izan dira kapitalaren pilatzearen zerbitzura eta ez bizitzaren mantentzea-ren zerbitzura.

Lehenik eta behin esan energia-krisia jasaten ari garela. Sistemarekin lerrotuta dauden instituzioek ere, Energiaren Nazioarteko Agentzia kasu, aitortzen dute 2006an deitzen den petrolio konbentzionala-ren gailurra lortu egin zela, hau da, petrolio-erreserben erdia erauzi den unea. Hortik aurrera, urtero aurreko urtean baino %6 bat gutxiago erauzi da. Zein ondorio ekarriko digu petrolioaren agortzeak petrolio “jaten” dugula esan dezakegunean? Bistan da ondorioak munta handikoak izango direla.

Herri aberatsak deitzen diren horiek euren energia-subiranotasuna galdu egin dute. Beste herri ba-tzuetatik etortzen zaizkien lehengaiekiko mendekotasun handia dute. Lehengaiei pertsona immigranteei jartzen zaizkien mugak jarriko balizkiete, ekonomia aberatsek ez lukete denbora luzez iraungo, zeren eta jaten duguna, gure ondare eta zerbitzu banaketa-sistema sostengatzen duen guztia, funtsezko hornigaien bideratzea, janzten gaituena, mugiarazten gaituena, petrolioaren mende dago eta kanpotik datorkigu.

Hiri handi gehienetan ez da bizitzeko baliagarria den ia ezer ekoizten; behar den guztia kamioietan edo beste moduz sartzen da hirietara Pertsona askok kilometro asko egiten dituzte egunero lanera

17joateko, euren sendiak zaintzeko edo erosketak egiteko. Mugikortasun-sistema erokeria hutsa da, eta honek funtzionatzen du erregai fosila merke dagoelako.

Hondamendi honen aurrean, ameskeria nuklearra berpizten da. Indar nuklearra ekoizteko instalakuntzen arriskugarritasunaz eta zentral hauetan sortu eta milaka urte geroago arriskutsuak izaten jarraitzen duten hondakinez gain, bada beste arazo estruktural bat. Indar nuklearra uranioaren mende dago, berriztagarria ez den beste baliabide bat.

Orduan zer geratzen da? Indar berriztagarriak eta garbiak. Berriztagarriek giza beharrak bete ditzake-te, baina ez egun dugun kontsumo-mailarekin, are gutxiago hazten jarraitu nahi duten jendarteen esparruaren barruan. Bizimodu duinezko mailak emateko modukoak dira, baina doiagoak arlo ma-terialari dagokionean. Hau da, arazo estruktural larri bat daukagu, eta badirudi Gobernuek ez dutela B planik. Iradokitzen duten gauza bakarra aurrera egitea da.

Bigarren arazo ekologikoa klima-aldaketarena da, zeina politiko eta hedabideen agendetatik desagertu egin dena. Planetako bataz besteko tenperaturaren igoera azkarrak animali eta landare askoren bizi-zikloetan eragin handia du, berregokitzapenerako aukera handirik gabe geratuz eta elikatzeko edo ugaltzeko ezgauza gelditzen direlarik. Hainbat tokitatik desagerturiko gaixotasunen berragertzea ere dakar. Iraute-nekazaritza eta abeltzaintza egiten duten herrien biziraupena kinka larrian jartzen dituzten lehorte eta uholdeak ekarriko ditu. Poloen urtzeak kostaldeetako pixkanakako uholdetzea ekarriko du eta, ondorioz, bertan bizi direnen habitaren suntsiketa, eta hipotesi latzenetan katas-trofikoa izango da. Hainbat animalia eta landare-espezien populazioen jaitsierak, hauen mende diren beste espezien biziraupena baldintzatzen du, eta intermendekotasun-kateak ekosistema osoa bere atzetik eramaten du. Aldaketa hauek gizakiontzako jakien ekoizpena oztopatzen dute.

Berotegi-efektudun gasen isurtzea era esanahitsu batean murrizten ez bada, egoera oso larria bilaka daiteke. Gehiago aireratu eta erantzukizun historiko handiago duten herri aberatsetako isurien gutxitze adierazgarri batek, ekoizpen, kontsumo, merkataritza eta mugikortasunen eretan aldaketa garrantzitsua ekarriko luke.

Milaka produktu kimiko berrien merkaturatzea gehitzearekin osatzen da narriadura globalaren panorama; produktu kimiko hauek, sistema biziak erregulatzen dituzten hartu-eman kimikoak na-hasten dituzte. Narriaduraren beste aspektuetako bat genetikoki eraldatuak izan diren organismoen askatzea da; hauen eragin kaltegarria egunez egun dokumentatuago dago. Hor ditugu bioteknologian eta nanoteknologian egiten diren esperimentazioak, zeinen ondorioak ez ditugu ezagutzen.

Krisi ekologikoa esparru sozialean adierazten da. Etengabeko hazkunde materialean sustaturiko sistema ekonomikoa ez da gai izan biztanleriaren gehiengoaren bizi-beharrak betetzeko. Egun arte botere gehiago ukan eta faboratuagoak diren sektore sozialek euren lurraldeetako mugak gainditu egin dituzte ez andeatutako eta lehengai ugaritasuna duten munduko beste zonaldeetako bioanizta-suna eta “ingurumen-zerbitzuak” inportatu egin dituztelako.

Kalkuluek diote pertsona bakoitzari lurralde produktiboen 1,8 hektarea global dagozkiola. Munduko bataz besteko kontsumoa 2,2 hektarea baino handiago da, eta kontsumo hau ez da homogeneoa. Hegoko herri askotan ez dira 0,9 hektarerako kontsumora heltzen, Amerikako Estatu Batuetan, aldiz, bataz besteko kontsumo per capita 8,2 hektareretakoa da, Kanadan 6,5ekoa eta Espainiako erresumakoa 5,5ekoa; Hego Euskal Herrian, ikerketa desberdin batzuk diotenaren arabera, biztan-leko kontsumoa 4,6tik 5,5eko hektaereetakoa da.

18 Planeta osoko biztanleriak 5,5 hektarea bakoitzeko erabiliko balitu, hiru planeta baino gehiago beharko genituzke. Hau da hain zuzen edozein herri garatuko ezaugarria, eta eredu hau mundu osora hedatzeko bideraezintasun fisikoa agerian uzten du.

Desberdintasun honen inpaktu fisiko eta sozialek zor ekologikoaren kontzeptua ekarri dute, herri aberatsek baliabide natural, lurralde eta estoldez egiten duten eskuratze malkarra adierazteko. Herri hauek herri txirotuekin zor fisiko bat daukate euren lurraldeetako ahalmena gainditu dutelako eta gainontzeko mundua hobi eta zabortegi bezala erabiltzeagatik.

Diruaren mundua burutzen ari den estrategia, izugarrizko finantza-botere duten multinazionalen inte-resak eta Estatu jakin batzuenak batuz batzuetan, aurrekaririk ez duen kontinente batzuetako lurrak eroste masibora zuzenduta dago (azpimagarria da Afrikan ematen ari dena). Estrategia honek, politika neoliberalen esanak betez, “amankomula” deiturikoaren eskubideari akabera eman nahi dio, hau da, on-dare material edo espiritual ukigai edo ukigaitza guztiei akabera eman nahi die, zeinen pribatizazioaren aurka egin behar dugun.

Une hauetan metabolismo ekonomikoak planetaren mugak erabat gainditu ditu. Egun ez gara globalki sostengatzen naturak lehenerazteko ahalmenaren gainetik, aitzitik, leheneratze hori gauzagarri egiteko beharrezkoak diren ondasunak hondatzen ari gara. Utopia hutsa da pentsatzea eredu sozioekonomiko honek denboran iraun dezakeela.

Krisiak, herri mailako adierazle biofisikoetan eman diren hobekuntza zehatz batzuen haraindi, ez du eredu produktiboaren ezjasangarritasun estrukturala pittin bat ere eraldatzeko balio izan. Aitzitik, ekonomiaren zentraltasunaz baliatzen ari dira ingurumen kontuetan lehendik baden instituzio eta legegintza-arkitektura eraldatzeko.

Erreprodukzio sozial eta bizitza jasangarritasunaren krisia

Geure buruei galdetzen badiegu giza bizitza zeren mendean dagoen, erantzunarekin jabetuko gara izaki oso interdependenteak garela. Jaiotzen garenetik hiltzen garen arte, beste pertsona batzuk ematen diguten denboraren mende izaten gara. Gorputz zaurgarriak gara, gaixotzen eta zahartzen diren gorputzak gara, eta bakarrik bizirik irautea ezinezkoa da.

Giza bizitza terminoetan, gure gorputzak jartzen ditu mugak. Sistema kapitalistak errealitate honi bizka-rra ematen dio eta gorputza merkantziatzat hartzen du. Eta haragiaren zaurgarritasuna onartzen ez bada eta giza bizitzaren kontingentziarena, are gutxiago aitortzen dira gorputz zaurgarriei arreta ematen dizkieten lanak, batez ere emakumezkoek egiten dituzten lan horiek; emakumeek lan horiek egiten dituzte ez lan horiek egiteko hornituagoak daudelako, patriarkatuak lanaren banaketa sexua-lean ezartzen dien rolarengatik baizik.

Sistema kapitalista eta ideologia neoliberala emakumeen etxeko lan, zaintza eta erreproduktiboaz bizi eta sostengatzen da, guztiak ikusiezinaraztuak eta ordaindu gabekoak. Sistema ekonomiko kapi-talistaren existentziarako ezinbestekoa da familia. Aurrez aurre jarri behar dugun elementuetako bat emakumeengan eragin oso negatiboa duen denboraren erabilera kapitalista da. Eraldaketa sozialeko zeregin politiko bat beharrezkoa egiten da “denboraren politika” bat lortzeko, denborak era justu batean banatzeko eta ez irizpide ekonomikopean.

Erreprodukzio soziala eta bizitzaren mantentzea alde batetik, eta bestaldetik geroz eta handiagoa den pilatzea bategarriak egitea oso zaila izan da beti; langileriak, ekologismoak eta feminismoak horren testigantza eman dezakete. Baina partzialki suntsituta dagoen planeta batez ari garenean eta

19sistemarentzat hondakinak diren eta egunez egun handitzen den pertsona kopuruaz ari garenean, bategarri egite hori ezinezkoa egiten da. Lehentasun biek ezin dute aldi berean elkarrekin bizi. Merkatuen helburu nagusia giza beharrak ez betetzea bada, ez du inolako zentzurik merkatuek an-tolaketa sozialaren muin pribilegiatua betetzea.

Lurrazaleko materialak mugatuak diren bezala, eta hondakinak absorbatzeko hobien ahalmena mu-garik gabekoa ez den bezala, pertsonen denborak lan egiteko ez dira azkengabeak. Planetaren muga biofisikoen inguruko ezjakintasunak egun pairatzen dugun krisi ekologiko sakonera ekarri gaituen mo-duan, izaki eta giza beharrentzako arreta bermatzen dituzten denboren antolaketan eta erreprodukzio sozialean ematen diren aldaketen inguruko ezjakintasunak ere deituriko “zaintzen krisi”-ra ekarri gaitu.

Lehen-lehenik soldatapeko enplegura emakumeen heltzea sistema patriarkal baten barruan na-barmentzen da. Emakumeak eskubidedun subjektu politikoa izateko aukera, enpleguaren bidezko independentzia ekonomikoa lortzearekin lotzen da. hala ere, etxeko lanak ezin dira egin gabe utzi, eta enpleguaren mundu publikora emakumeen heltzea gizonezkoen etxeko lanen bidezko onart-zearekin eman da.

Pertsona askoren ongizatea lan horren baitan dagoenez eta ezin denez egin gabe utzi, eta gizo-nezkoak ez direla lan horretaz arduratzen kontuan izanik, emakumeek lanaldi bikoitzak eta hi-rukoitzak euren gain hartu behar izaten dituzte lan horretaz baliatzen den sistema ekonomikoaren tentsioak doituz. Sistema lan horietaz baliatzen da baina emakumeei ez die egiten duten lan hori aitortzen.

Biztanleriaren zahartzeak, jolaserako eremu publikoen suntsiketak eta jolasa kalean ikuskatzeko beha-rrak, hirigintza-transformazioek eta hirien neurririk gabeko hazkundeak eta lan prekarietateak, enpre-sak behartzen dituen erritmo eta ordutegietara makurtzera behartzen dute; jendarte eta auzoko sareen galerak merkatuen mundu publiko eta etxeetako mundu pribatuaren arteko tentsioak area-gotu ditu eguneroko ongizatea eta erreprodukzio sozialaren arazoak konpontzeari dagokienean.

Jasaten ari garen murrizketa sozialek egoera hau biziki larriagotzen dute osasungintzan murriztea-gatik, diru-kopuruak blokeagatik, soldatak murrizteagatik, kaleratzeak errazteagatik... Zeinek jasaten ditu ondorioak? Zerbitzu publikoek betetzen ez dutena eta bizi-beharrei, etxebizitzari, zaintzei, osa-sunari, eta abarrari dagokiena etxearen bizkarren gainean erortzen da. Eta etxeetan patriarkatuaren korporazioekin egiten dugu topo, familiekin hain zuzen.

Familia patriarkaletan, emakumeak dira, batez ere, tentsioak bere gain hartzen dituztenak eta une honetan ematen ari diren murrizketen parte handi bat. Ez da kasualitatea, batez ere krisiaren eztan-daren hastapenetan, gizonezkoak etxean zeudelarik lanik gabe geratzeagatik, denboraren erabile-raren inguruko inkestek diote emakumeen etxeko lanetan ematen duten denborak gorakada izan duela. Gizonezkoak lanik gabe geratzen dira baina ez dute etxeko lana bere gain hartzen, eta emaku-mezkoek bizi-prekarietateak eragiten dituen tentsioen parte handiena bere gain hartzen dutelarik.

Familia-ekonomien sostengua, kasu askotan eta neurri handi batean, emakumeek egiten duten azpi-lan eta prekarioari esker ematen da; azpi-lan eta lan prekarioa ikaragarri hedatzen ari dira krisi honetan. Hau dela bide, gizonezkoek barneratu eta euren gain positiboki hartu behar dituzte emakumeei sozial-ki esleitu zaizkien baloreak (zaintza-gaitasuna, bitartekaritza, abegitza) etxeko lanak banatu ahal izateko eta pertsona zuzen eta libreagoen heziketan aitzina joateko ere.

Jakin badakigu patriarkatua, emakumeek gizonengandik jasan izan ohi duten mendetako esplotazioari izendatzen diogun kontzeptu interdenboral bezala, kapitalismoari dagokion ibilbide historikoa baino

20 gehiago dela. Aldi berean, patriarkatua ez da kapitalismoaren mende desagertu, baizik eta emakumeen-ganako zapalkuntza era eraldatu baino ez dela egin, nahiz eta aitortu hauek euren borrokari esker aurrerapausuak eman dituztela hainbat aldarrikapenetan. Hau deka eta, ESKrentzat, borroka bi ildoei lotu behar zaie: kapitalismo neoliberalaren aurka zein patriarkatuaren kontra. Kolokan jarri behar dugu bizitza sozialean inposatu diguten zentralitate ekonomikoa, hala nola emakumeekiko gizonen nagusikeria.

21

Sistemarenbarruan ez dagoirtenbiderik.Badugualternatibarik.

2.

22

2. atala

Sistema honen barruan ez dago irtenbiderik. Badugu al-ternatibarikOngizatea eta bizitza ikuspuntu feministatik bildu

Dimentsio ekonomikoa da imaginario kolektiboan presenteagoa dagoen krisiaren dimentsioa, hala nola pertso-nen ongizatean botere ekonomikoak eta politikoak krisiari aurre egiteko erak dituen ondoriotzarrak. Hala ere, bizi dugun egoera konplexu honetan, krisi ekonomiko-finantzario batek planteatuko lukeena baino handiagoa da.

Azken mendeetan, eta batez ere azken hamarkadetan, eremu ekonomikoaren tamaina neurririk gabe hazi da biosfera eta pertsonen bizkarretik. Ohiko ekonomia eta bizitza posible egiten duten oinarri materialen arteko deskonexioak, gizakiok bai naturarekiko bai gure gorputz zaurgarriak zaintzen dituzten beste pertsonekiko dugun mendekotasun biziaren ezjakintasunak, ekonomiaren dimentsio fisikoaren gehitzea posible egiten duen teknozientzia indartsuak eta energia fosil merkeak izateak, bizitza duen oro antolatzen duen logikarekin erabat bateraezina den planetan bizitzeko era bat osatzera eraman gaituzte.

Giza bizitzaren izaera ekodependentea eta interdependentea ez aitortu ezta bere gain hartuko duen irtenbide alternatibo eta justu bat osatzea ezinezko misio bat da. Bizitza materialki sostengatzen duenaren kontzientziak, mendekotasun bikoitz horrekin bateragarriak diren politikak, bitartekoak, prozesuak eta instituzioak osa ditzake. Begiak irekirik eta puntu desberdinetatik so eginaz, bizitzari gerra deklaratu dion mundu batean zergatik bizi ga-ren ulertzeko bidea emango digu. Honetarako, ulertu behar dugu globalki zer ari den gertatzen, krisiaren izaera multidimentsionala onartu behar dugu eta krisiaren adierabide guztiak (ekologikoa, politikoa, ekonomikoa eta soziala) nola gainjartzen eta interkonektatzen diren.

Gure eguneroko zeregin sindikalean ahaleginak egin behar ditugu etekin eta metaketaren kulturaren logika eraldatzeko, eta honen ordez, harreman edo bizitzaren zaintzaren kulturaren logika bat ezartzeko, errepro-dukzioaz haraindi, non bakoitzaren denbora-beharrak kontutan hartuko diren diren (denbora familiarako, etxe-ko lanak egiteko, zaintzarako, partehartze sozialarako, ingurumen eta denona den guneen zaintzarako edo aisialdirako). Aurrez aurre diren logika hauek direla bide, behar guztiak asetuko dituen bizitza duin bat era-mateko behar den denboraren exigentziak erreferentziatzat hartuta antolatuko den jendarteari lehentasuna eman behar diogu.

Sindikatuok ezin gara beso gurutzaturik egon gizakiok gure artean eta naturarekin dugun harremana eta ho-nekiko hautematea erabat eraldatzeko beharraz. Moneta-kontabilitate mugatua gaindituko dituzten beste adie-

23razle batzuk erabiltzen ikasi behar dugu; adierazle berri horiek energia eta materialen benetako emarien berri eman beharko dute; lurralde eta ekosistemen historia eta garapena ezagutu behar ditugu; bizitzaren mantentzea eta honen birsorkuntza posible egiten duen antolaketa zikloa ere ulertu behar dugu; erabiltzen dugun ener-giaren gutxiagotze adierazgarri batekin bizitzen jakin behar dugu; pertsonen arteko interdependentzia eta jendarteetan giza harremanek duten funtsezko zeregina gure gain hartu behar ditugu...

Ezin gara biztanleriaren %50ari bakarrik so eginaz ibili, hau da, gizonezkoei bakarrik so eginaz. Ez dago neurririk, irtenbiderik, eredu ekonomiko eta sozial bat bera ez interesa izango duenik gizonezkoei bakarrik zuzentzen ba-zaie. Pertsona guztien ongizatea biltzea indarkeria guztietatik libre egongo den bizitza bat emakumeei bermatuz negoziaezina da. Hausnarketa feministetaz baliatu behar gara nahi dugun antolaketa sozialaren era aztertzeko.

Lan esparrutik ere ezinbestekoa da begirada konplexuago bat ulertzea eta garatzea; soldata eta lanpostu jakin baten defentsatik begiak altxatu behar ditugu (nahiz eta lanpostuak garrantzitsuak izaten darraiten) eta produkziobide, banaketa eta kontsumoari buruzko hausnarketak egin, zein giza beharren soluziobideratzearen ingurukoari buruzkoak.

Emakumeek maila laboralean hainbat esparru publiko lortu dituzten jendarte honetan, denbora-politiken alda-rrikapenak beharrezkoak egiten dira lan guztiak pertsona ororen artean banatzeko, gizonezkoentzako enpresa barruan neurri zehatzak eta berariazkoak azpimarratuz etxeko lanak eta zaintzen zereginak euren gain har ditzaten emakumeekin batera bizitzaren sostengarritasunerako.

Material eta energia gutxiago hobeto bizitzeko

Eremu ekonomikoaren tamaina murriztea ez da onar dezakegun ala onar ez dezakegun aukera bat. Energia eta mine-ralen gainbeherak, klima-aldaketak eta ziklo naturaletan ematen diren nahas-mahasek horrela agintzen dute. Auzitan dago gutxitze saihestezin hori gero eta pertsona gutxiagoen mesedetan emango den ala ez; gutxiengo horrek beren gainkontsumo mailak eta bizi-estiloak mantenduko dituen ala ez, egunez egun zabalagoak diren biztanleriaren sekto-reak at geratzen diren bitartean.

Politika hau ekofaxista da esplizitua denean (“ez dago denontzat eta gure bizi-estiloa ez da aldatuko”) eta po-litikoki era guztietako zuzenak diren aitzakiez janzten denean, gerra humanitarioez ere janzten denean. Iraken, inbasioak petrolio-hobien jabe nahi egiteaz gain, irakiarrek petrolio kontsumo per capita handienetako bat zuten, eta hauen kontsumoa jaistea ere zen inbasioarekin lortu nahi zuten beste helburuetako bat, hala nola, boterean diren ekonomien eskura petrolio gehiago jartzea.

Lehengai eskasek eta hauekiko prozesu espekulatzaileek gero eta pertsona gehiagoen zokoratze materialarekin negozioa egiten dute. Metabolismo ekonomiko globalaren gainbeherak, merkatuen eta gerraren bidez, esplizitu edo inplizituki, baliabideetara nor heltzen den “aukeratzera” laguntzen dituzten prozesuak suspertzen ditu. Ba-liabideen eskasiari buruzko diskurtsoak jendea sobran dagoela esplizitatzen duenean erraza da ekofaxismoa iden-tifikatzea eta berau errefusatzea; baina hazkunde ekonomikorako eredua betikotu behar dela behin eta berriro diotenean, lurraldeen kapazitatea aspaldi gainditu egin dela kontuan hartu gabe, beste herrien “bizi-eremu”-aren jabetzearen praktika finkatzen da.

Beste aukera, gurea alegia, planetaren mugetara egokitzea murrizketa kontrolatu prozesu bateaz gero, justizia eta ekitate-irizpideez sustatuta. Hor datza etorkizuna, eta ez inguru materiala murriztuko dugun ala ez, baizik eta murrizketa hori larderiatsuz egingo den ala ez. Hau dela bide, ekonomia produktibista indartu nahi duten proposamen keynesiar batzuk eginezinak izateko arriskua dute baliabide materialen ezagatik edo sostengatu ezin den eredua sakontzen jarraitu nahi dutelako. Duguna baino ez kontuan izan behar dugu, ezinbestekoa da. Inori ez zaio burutik pasatzen ehun pertsonentzako babarrun-jan bat antolatzea babarrun kilo bakar batekin. Hau dela eta, eredu produktiboaren birmoldaketa irizpide ekologikoekin egiteak garrantzi bizia du.

24 Atakatik at egiteko, erauzte gutxiagorekin eta hondakin gutxiagorekin bizitza on bat garatzen ikasi behar dugu, hemen datza hain zuzen gakoetako bat; eta honela bizitza ona pertsona orori unibertsalizatu. Bizi-kalitatea eta kontsumoaren arteko lotura “sakratua”-rekin haustea geroraezina da. Badira beste balore batzuk (elkarbizitza, konpainia, edertasuna, irudimen-aisialdia, erotismoa); elkarrekin erlazionatzen diren hamaika ondasun eta plazer, handitu ditzakegunak gure gorputzak irauten duen bitartean.

Lanaren birkontzeptualizatze eta birbanaketa

Sistema produktibo, sektore ekonomikoak eta lan eredua berrantolatu ahal izateko funtsezko galderei heldu eta erantzun behar ditugu. Zeintzuk gara? Zerk sostengatzen du gure bizitza? Zer behar dugu? Nola ekoiz dezakegu denontzat? Nola antolatuko gara?

Bizitza bilduko duen ekonomia bat eraikitzeko, merkatuak eremu eta denboren antolatzaile izatetik kenduko dituena, iceberg kapitalistaren tontorra sostengatzen dituzten hainbat kontzeptu deseraiki behar ditugu, ez baitaude kritikapean.

Ekoizpena, bizitza eta honen iraupenarekin bakar-bakarrik loturiko kategoria izatera pasa behar da. Ohiko ekonomian, ekoizpena dirutan neurtzen da. Berdin da zein den ekoizpen hori sostengatzen duen mota. Berdin dio luku-bonbak edo garia ekoiztea, hazkunde ekonomikoak baino ez garrantzia duenez, geure buruei ez diegu galdetzen zer ekoizten den. Muga fisiko handiko eremu batean eredu ekonomikoa birmoldatzeko, ezinbeste-koa da pentsatzea pertsonek zein behar bete behar dituzten. Baldintza materialak suntsitu gabe giza beharrak asetuko dituzten produkzioak, sozialki beharrezko diren produkzioak lirateke.

Produkzio-erreprodukzioaren dikotomia gainditzea garrantzitsua da. Erreprodukzio soziala posible egingo dituz-ten ondasun eta zerbitzuak lortzeko prozesuari ekonomia deitzen bazaio, helburu den bizatzaren zaintza erdi-erdian jarri behar da. Ikuspuntu hau kontutan harturik oso garrantzitsua da etxeak-familiak ikustaraztea, bizitza eta jendartearen erreprodukzioa posible egiten dituzten ondasun eta zerbitzuen parte garrantzitsu bat bertan ematen direlako. Hau dela bide, ESK-k nahitaezkotzat jotzen du gizonek etxeko erantzukizunak bere gain hartzea.

Biosferaren orekekin bateragarri izango den produkzio batek denborarekin harreman berri bat eskatzen du; jen-darteak, teknologiak eta industriak berreraikiz, eta epe luzea kontuan hartuta, biosferaren aldikako zikloetara eta erreprodukzio sozial eta naturalerako behar diren denboretara harmonikoki egokitzea. Beharbada hau da garai honetan aurre egin beharreko erronkarik handiena; hots, azkartasunaren kultura kapitalistaren aurrean geldotasunaren kultura ekologikoaren eranstea.

Bizitzarik duen guztiaren motorra eguzkiaren indarra da. Hau da, jendarte sostengarri bat eguzkiaren edozein agermenetik bizi dena da (eguzki eta haize-energia, energia hidrauliko, eta abar). Sostengarritasuna gertutasun-ereduen gainean eraikitzen da, non ahalik eta garraio minimoa ematen den eta erabiltzen diren produktuak eta baliabideak gertukoak diren. Inguruan den horretan oinarritzen den ekonomia batek hain zaurgarriak izango ez diren jendarteak egiten ditu, hala nola urruti diren botere-guneetan hartzen diren erabakiekiko kontrol handiago eta independentzia.

Baita ere, kontuan izan behar dugu bizitza zikloetan eratzen dela eta ez prozesu linealetan. Ekosistemen historia bera ziklo bat da eta ez gizateriaren historiak dioen lerro jarraitu bat. Birziklaketa, sortutako hondakinen materialen ziklo naturaletara berriz eranste bat bezala ulertuta, funtsezkoa da stock naturalak mantentzeko eta biosfera leheneratzeko.

Lanak berplanteatu

Bete beharreko beharretan eta sozialki beharrezkoak diren produkzioetan pentsatzeak sozialki beharrezkoak diren lanetan pentsatzera garamatza.

25Badira hazi beharreko sektoreak (eraikinen birgaitze energetikoa, nekazalekologia, komertzializazio zirkuitu motzekin loturiko sektoreak, garraio publikoa, zaintzekin loturiko zerbitzu soziokomunitarioak, energia be-rriztagarriak, hezkuntza eta osasungintza, eta abar). Hala ere, beste sektore batzuk txikiagotu edo desagertarazi behar ditugu kaltegarriak baitira; sektore horietan diharduten pertsonak babestuko dituzten iragaite justuek kolektiboki lagunduak behar dute izan eta lehentasun politikoa izan behar dute, baina ezin da krisi estruktu-ralean sakontzen jarraitu. Zenbat eta gehiago sakondu, bertatik ateratzea zailagoa egingo da.

Sistema kapitalistaren sustraitzearekin ezarritako lanaren banaketa sexualak lan batzuk maskulinotzat ditu, eta hauek gizonek egiten dituzte, eta beste batzuk femeninoak, batez ere emakumeek egiten dituztenak. Ba-naketa sexual honek eta emakumeei esleitu zaizkien zaintzen errolek emakumeekiko lan diskriminazio bat dakartzate, eta praktikan lanaldi bikoitzak eta hirukoitzak dakarzkie, hauetako lan asko ez dira ordainduak ezta sozialki aitortuak, soldata diskriminazio bat ere dakazkie, zeina Emakundearen arabera, soldata-arraila Euskadin %17,5ekoa den.

Une hauetan soldata-masa galtzen ez jarraitzeko borroka indartu behar da, hala nola negoziazio kolektiboa desager ez dadin; baina aldi berean, lan mota desberdinen araberako soldata-tarteen inguruko eztabaidari ekin behar zaio. Gure jendarteak ordaindutako lanei eskaintzen dizkien balore desberdinei buruzko haus-narketa interesgarriak aurreratu egin dituzte zerbitzuen trukerako kooperatiben hainbat proposamenek, eta sistema kapitalista heteropatriarkalaren lan antolaketa interesatuarekin zerikusirik duen eta ez ematen duen zerbitzuaren beharrarekin ematen den zerbitzuarekin zerikusirik duen balorazio-irizpide horri buelta emateko bideak eskaintzen dituzte.

Etxe-langile interna bati soldataren %30a arte kendu ahal izatea ostatu eta mantenuen kontzeptuan legala izatea lotsagarria da, edozein enpresetako exekutibo bati, kanpora lanera hiru egunez bidaltzen badute, die-tak eta bidaia ordaintzen zaizkion bitartean. Legalitatearen barruan ere, badira pertsona batzuk zuzenbide-subjektuak ez direnak.

Lan guztien banaketa

Ordaindutako lanaldiaren murrizketa eta honen banaketarekin zerikusirik dituzten gaiak nodalak dira, hala nola gainontzeko lanekin zerikusirik dutenak. Azken lan hauek funtsezkoak dira norberaren bizitzarako zein kolektibitatearentzako. Paradoxikoa bada ere, zenbat eta jende gehiago langabezian izan, handiagoak diren hertsadurekin etxe barruan egiten den lan netoaren masa egunez egun handiago da.

Enpleguari ematen diogun ordu kopuruaren murrizketa nabarmen batek enpleguaren banaketa nahikorik egin-go du posible. 40 lanordu astean eta 35 ordukoarekin ezin da nahi duten guztientzako enplegurik sortu eta are gutxiago interes soziala izango duen enplegurik.

Aldi berean, beste lanetan ere, banaketa bat eman behar da. Gizonek etxeko lan eta zaintzei dagokien euren alderdi proportzionala bete behar dute. Honela baino ez ezingo da lan banaketa justuaz mintzatu.

Ondasunaren banaketa erradikala

Ondasunaren banaketa nodala da. Baliabide mugatuak dituen planeta badugu, eta baliabide hauek partzialki narriatuta badaude eta egunez egun gutxiago badira, justiziazko aukera bakarra ondasunaren banaketa erra-dikalarena da. Hau dela eta, ekonomia kritikoko hainbat sektorek hamaika proposamen desberdin egin dituzte. Ondasunen pilatze eta espekulazioa eragozteko proposamenak; fiskalitate progresibo eta berde baten ezartzearen aldeko proposamenak; etxeko lanen banaketarako proposamenak; Tobin tasa; Elizari zergak; ustelkeria, zerga-iruzur eta zerga-paradisuen aurkako salaketa eta borroka aktiboa; pertsonen beharrak betetzeko hiritarren Oinarrizko Errenta; gehienezko errenten ezarpena...

26 Premiazkoa da orain arte debekatuta izan den eztabaida bati ekitea, jabetzaren eztabaidari hain zuzen ere. Ez erabilerarekin loturiko jabetzaren eztabaidari, baizik eta pilatze eta aldaketarekin loturiko jabetzaren eztabai-dari. Sinpletasun boluntarioa apartako jarrera da; baina zer egin behar dugu ildo horri heltzen ez dietenekin? Bitarteko juridikoak izan behar ditugu pobrezia erauzteko eta ondasunen berdintasunezko banaketa egiteko, eta egun arte ondasun eskubide sakrosantuak blindaturiko eremuetan sartzeko gai izango diren bitartekoak.

ESKren IV. Biltzar Nagusirako txosten honetan aztertzen ari garen ikuspuntu analitiko eta proposamen orok genero-dimentsioa era egoki batean ezarri nahi dute. Jabetzarekin zerikusirik duten gaietan, maila global batean jartzen bagara, gizateriaren mailan hain zuzen, onartu behar dugu emakumeek pairatzen duten desbedintasun egoera gizonen egoerarekin alderatuz lazgarria dela. Nazio Batuen ikerketen arabera, emakumeak, mundu mailan, lurzoroen %2aren jabe dira eta nekazaritzarako maileguen %1a jasotzen dute.

Iragaiterako norbanakako aldaketak eta aldaketa kolektiboak

Kapitalismoak aurkezten zituen utopia sozial eta ekonomiak bideragarriak ez direla abiapuntutzat hartzen badugu eta behar dugun aldaketa, batez ere, kulturala dela, zein ildotik jo behar dugu bakoitzak eta kolektiboki aldatzeko?

Munduari so egiteko betaurrekoak aldatu behar ditugu. Ezinbestekoa da azterketa sakon bat egiteko aspektuak jorratzea, ziklo naturalekin bateragarriak izateko prozesu ekonomiko eta sozialen norabideen ikerketa egitea. Berrazterketa honek azalarazi behar du mendebaleko jendarteak progresuari buruz duen ikuskerak ingurumen-narriadura eta eskubide ekonomiko eta sozialetatik egunez egun handiagoak diren gehiengoen baztertzea dakartzala; abiadura eta urruntasuna ez direla jendarte aberatsen giza eskubideak, baizik eta etorkizuna akatzeko era bat; banakotasuna eta jabetza pribatua ez direla ukaezinak eta historian zehar natura eta izakiak koopera-zio-estrategia kolektiboei esker garatu egin direla. Honek agerian utziko luke hazkunde ekonomikoa erauzketa gehitzeko eta hondakinak sortzeko tresna dela, pertsonen arteko desberdintasunak gutxitu gabe.

Sostengarritasunerako bideak suntsiketara garamatzan garapen-ereduetaz libratzea dakar. Hau dela eta, mundu mailan, globalizazioak inposatzen duen garapen eta ongizate-ereduaren aurkako erresistentzia-borrokak ugaria-goak dira egunez egun; globalizazio honek epe laburrean ahalik eta moneta-etekin gehienak atera nahi ditu, nahiz eta etekin hauek giza komunitateen osasuna eta ekosistemen bizkarretik eta sostengarria ez den sistema bat sos-tengatzeko erantzukizuna duten emakumeen bizkarretik eman behar diren. Erresistentzien historia azaldu behar da; emakumeena, herri indigenena, mugimendu sozialena, klase kontzientzia duten sindikatuena. Sostengarrita-sunerako jendarteek erresistitzen ikasi behar dute, hausten, desobeditzen, eraikitzen, territorioan protagonismoa izaten, aurrekontu partehartzaileak garatzen, denbora bankuak suspertzen, trukerako kooperatibak, aisialdi sos-tengarria eta proiektu kolektiboak, lan kooperatibak, lantegi autogestionatuak, mutua solidarioak, herri jangelak...

Mugen inguruan hitz egindako guztiaz landa, zer esanik du automugatze indibiduala eta kolektiboa sosten-garritasunerako ezinbesteko baldintza dela. Baliabide naturalen erabilera zuhurra, kontsumitzeko garairako herstura-baloreen berreskurapena, eta irauten duen guztia baloratzen duen kultura baten berrartzea, zeregin guzti hauek krisiaren ondorioak minimizatu nahi dituen jendarte batek eginbeharreko zereginak dira.

Sostengarritasuna denborarekin harreman berri bat bezala bideratu egin behar da; jendarteak, teknologia eta industriak berreraikiz, non epe luzea kontuan hartuko duten, eta biosferaren denbora-zikloetara harmonikoki egokituko diren, hala nola partehartze eta kontsensurako beharrezkoak diren denboretara. Hau da une honetan aurre egiteko dugun erronkarik handiena; geldotasunaren kultura ekologiko baten eranstea, kultura kapitalistaren azkartasuna alde batera utziz.

Automugatze eta denboren geldotzeko beharrarekin batera, ezin dugu ekonomia ekologiko eta feminista ba-tean pentsatu geldotze-fase batean sartu gabe, desazelerazio-fase batean alegia, emakume eta gizonen den-boraren erabileraren banaketa kolokan jartzeko gai izango dena. Hau dela eta, sostengarritasuna, desazkunde

27material justuzko egoeran baino ezin da eman. Egungo egoeran, gizateria desagertzerako bidean dago. Bi aukera daude, alde batetik desordenarako bidea hartzea, baliabide eskasak eskuratzeko borroka bortitzaz, miseria eta basakeriaz; eta bestaldetik, kalteak gutxituko dituen beheratze suabe eta boluntarioa, eta egoera berrira pixkanaka-pixkanaka egokitzen joateko parada emango duena.

Jendartea osatzen duten pertsona guztiak jendarteratu eta balore ematen dien jendartean soilik emango da sostengarritasuna. Emakumeen emaitzak ikustarazi eta baloratzea, eta erantzukizun hori gizonekin banatzea bizitzaren sostengarritasuna lortzeko ildo nagusietako bat da.

Sostengarritasuna autosufizientzian sustatzen da, deszentralizazioan, konplexutasunean eta autoantolakuntzan ere. Bizitza, ekosistemak, autoantolakuntzaren estrategiak dira, zeinen bidez orekak bilatzen diren, jendarte sos-tengarriek estrategia honekin zerikusirik dutelarik. Sostengarritasuna lortzeko, arazo eta beharren soluziobide indibidualizatua gainditzea ezinbestekoa da; beraz, sostengarritasuna eta osasun komunitarioa eskuz esku doaz. Egoera honetan, adimen kolektiboa, biziraupenerako alternatibak sortu eta esparru berri bat eraikitzeko gaita-suna izango duen estrategia da. Jendarte osoa nahasten duten hausnarketa eta jarduera prozesuek amets egi-teko leihoa eskaintzen digute, amets egiteko eta naturaren eta gainontzeko pertsonen bizkarretik bizitzeagatik eman den krisiari aurre egingo dion antolaketa sozial eta ekonomikorako eredu bat sortzeko.

Politika gerturatu. Soluziobidearen parte izan

Akademiako jendearen pentsamendu kritikotiktik, politikatik, jendarte mugimendu desberdin eta pentsaera kritikotik egin diren proposamenak estrukturatuko bagenitu, eta ekarpen horiek plantea ditzaketen inkoheren-tziak orraztuko bagenitu, ziur asko programa zabal bat izango genukeela bideari ekiteko.

Beharbada proposamenak ez daude ongi artikulatuta, beharbada ez daukate kontaera borobilik... baina hori heltzear dago. Baina ezin da esan alternatibarik ez dagoenik. Doitzearen zailtasunaren eta berari aurre egiteko ahalmenaren arteko jauzitzarrean datza arazoa. Aparatu neoliberala baliatzen da edozein zuzenbide estaturen oinarriak eraisteko, orain egin dezakeela pentsatzen baitu.

Aurre egin beharreko krisi globalaren muntak, naturaren parte eta izaki interdependente bezala gizonezko eta emakumezkoak sartuko dituen kontratu berri bat ezartzeko ideiara garamatza. Ikuskera berri honek harmonia sozialean eta planetarekin bakean bizitzeko aukera emango liguke, alternatibak ezartzeko, galdutako bidexkak berriro hartzeko eta bide berriak esploratzeko.

Lan eta harreman sozial esparru propio baten alde borrokatzea, bizi-erabakietarako gertuko esparru baten alde egitea, egun inoiz baino beharrezkoagoa egiten da. Erabakien gertutasuna, erabakitzen duenarekiko gure indar-korrelazioa hobetzea eta hartzen diren erabakiak eraldatu nahi den errealitateari lotuta izatea, lortu be-harreko abantailak dira, inolako zalantzarik gabe. Azken batez, esparru propio bat, eredu sozial berrirako egin behar diren aldaketa guztiak erraztuko lukeen tresna litzateke.

Gure erronka, balore eta imaginarioaren aldaketa da, hala nola giza praktiken transformazioa. Mugimendu sindikalak zeregin garrantzitsua du betetzeko aldaketa-prozesu honetan. Arazoaren parte ala soluzioen parte izan daiteke.

Egungo produkzio, banaketa eta kontsumo-eredua betikotzen, eta bideraezinezko mundu baten erreprodukzioa finkatzen lagunduko duen sindikalismoa, genero desberdintasuna eta matxismoarekin amaitzeko borrokatzen ez duen sindikalismoa, arazoaren parte bihurtzen da.

Garai aztoratu hauetan behar, produkzio eta sektoreen birplanteatzeak dakartzan erronkei aurre egin beharko dio soluzioen parte izan nahi duen sindikalismoak, suspertu behar diren eraldaketa kultural eta sozialen zin-gotzarra onartuz, hala nola norabidea biratzeko premia.

28

29

Irudikatugeroa.Borrokatulortzeko.

3.

30

3. atala

Irudikatu geroa. Borrokatu lortzeko.Beharrezko iragaitea

Beste errealitate bat irudikatu behar dugu eta behar diren urratsak eman eraikitzeko. Bidean, iru-dikatutakoak aldaketak, moldaerak... izango ditu, eta azkenean nolabait gauzatu egingo da. Egun, botereak (kapitala), berdin dio instituzioak esatea, edo multinazionalak, edo bere zerbitzuan diren hedabideak, sinestarazi nahi digu politikoki zuzena dena posible den bakarra dela. Baina hori “bere” errealitatea da; muga horiek gainditu behar ditugu “beste” errealitate bat irudikatuz eta sortuz, pixkanaka-pixkanaka ala jauzi handiz. Zeregin honetan ez badugu asmatzen, “bere” errealitatea ja-saten jarraitu beharko dugu, eta aurrez ikus dezakegunez errealitate hori egunez egun latzago izan-go da gehiengoarentzat.

Munduan inoiz baino ondasun gehiago (janaria, etxebizitza, arropa, ura, osasuna, hezkuntza...) dagoen honetan, ondasun horien jabetzan eta hauen erabileran inoiz baino desberdintasun handiagoak daude; alde batetik oso aberatsak diren bakan batzuk, dirudun beste batzuk eta bestaldetik munduko biztan-leriaren gehiengoa behartsu. Aurreko krisiak baino latzagoa den krisiaren fase honetan, gurea bezalako herri aberatsak egokitzen ari dira onurarik ateratzeko, dikotomia gorri horren aurrean jartzeko bir-tualtasuna du fase horrek. Arestian ere munduan krisia zegoen (gosea, gaixotasunak, gerrak...), baina hemendik “urruti” ematen zen. Orain, onerako ala txarrerako, krisiari aurre egiteko izan dezakegun gaitasunaren arabera, egoera, guretzat ere, kritikoa bihurtzen ari da.

Egun, munduan, bizitzarako beharrekoak diren ondasun material ugari dago (janaria, etxebizitza, arropa, ura...). Enplegua edo soldatapeko lana errealitate kontraesankor bat da; errealitate kontraes-ankor honek itxurazko planteamenduak, ilusio faltsuak eta kamusada handiak eragiten ditu esparru sindikalean eta jenderarte osoan. Hasteko onartu behar da kapitalismoa ezin dela ulertu patriarka-tuak ematen dion sostengurik gabe. Lanaren banaketa sexuala eta emakumeentzako zaintza eta erre-produzkio rolaren ondoziozko esleipenak ahalbideratzen du gizonen lan produktiborako erabateko dedikazioa; lan produktiboa kapitalismoaren funtsa da, eta kapitala sistemaren erdi-erdian jartzen du, zaintzen lana aitortu eta baloratu gabe, are gutxiago ordaindu. Patriarkaturik gabe pentsaezina da ezagutu dugun kapitalismoak etorkizunik izatea.

Joan den mendeko 40. hamarkadaren erditik 70. hamarkadaren erdiraino iraun zuen kapitalismoaren urte handietan ezarritako Ongizate Estatuaren ezarpenarekin enplegu osoko kontzeptu faltsua nagu-situ egin zen, langileek jenderarte kapitalistan izan zezaketeen lorpenik handienaren helburu bezala.

31Egungo langabezia-tasa izugarriaren errealitatetik ikusita ESKren hausnarketa probokatzailetzat har badaiteke ere, aipaturiko hiru hamarkada horietako enplegu osoa gezurrez beterik zegoen eta egun enplegurako eskubidearen alde zuzen borrokatu nahi badugu bederen, garai horretan ezkutatzen ziren errealitateak azalarazi behar ditugu:

A. Enplegu osoa ez zitzaien emakumeei ezarri, zeinak II. Mundu Gerraren amaierako desmobili-zazioaren ostean etxeko andreak bakarrik izatera itzuli ziren herri gehienetan, ezta deituriko Hego herriei.

B. Soldatapeko lanetan emakumeek parte hartzen ez zutenez, enplegu osoaren ordainketa erans-ten zituzten soldatak familia-soldatatzat hartzen ziren, eta honek gizonen boterea areagotzea ekarri zuen (etxera ogia ekartzen zutenak ziren), hala nola emakumeen zeregina etxean andeatu eta ikusezinarazten zen.

C. Enplegu osoa eskubide sozial gehienetara heltzeko bide bakarra bihurtu zen, pentsioetatik osa-sungintzaraino, beharbada hezkuntza izan zen salbuespen bakarra. Eskubidetzat har daitekeen enpleguaren ikuskera honek bere atzeko aldea zuen betebeharra bihurtzen zen unean. Herri-tartasuna eta herritarren eskubidetzat aldarrika ditzakegun eskubideak (eskubide politikoez gain sozial guztiak) ez ziren existitzen enplegu osoko ikuspegi honetan.

D. Enplegu osoak zapalkuntza kapitalistaren errealitatea ezkutatzen zuen eta enpresa-munduari ez zegokion ospea eskaintzen zitzaion. Ugazaberiak enplegua eskaintzen du soldatapeko lana behar duelako. Bere etekinak enplegatuta dituzten langileen ustiaketatik sortzen dira.

Egun ez da enplegu osoko egoerarik ematen, eta ez materialki ezinezkoa delako, baizik eta kapitalis-moak joan den mendeko 70. hamarkadaren erdian Ongizate Estatua desmantelatu egin behar zela erabaki egin zuelako, eta honen eskutik funtsezko oinarrietako bat zena, enplegu osoa hain zuzen. IV. Biltzar Nagusi honetara aurkezten dugun ponentziak enplegu osoarekin zerikusirik ez duten beste ildo batzuk ditu, baina honek ez digu eragozten enplegu duinerako aldarrikapena egiten jarraitzea; langabezia, enplegu prekarioa eta eskubide gabekoaren aurka aritzen direnen ondoan jartzen gaituelarik. ESK-k enplegurako eskubidea defendatzen du, enplegurik nahi duten pertsona orok enplegua izan dezaten nahi du, berdin delarik enplegua izateko duten arrazoia, baina eskubide hori aurreko paragrafoetan adie-razi ditugun elementu kritikoetatik lokabetzen du; gizonek enplegurako duten eskubidea berbera izatea defendatzen dugu emakumeentzat, honek, ezinbestez, etxeko lanen banaketa dakar, hala nola beharrezkoak diren zerbitzu publikoez hornitzea; eskubide sozialak ez dira enpleguaren baitakoak behar izan, baizik eta hiritartasunaren baitakoak; hiritartasun eskubideak berak bizimodu duin bat bermatu behar du gure jenderartean; enpresa-mundua inbertitzaile eta enplegu sortzailearen ideia dismitifikatzearen alde borrokatzen dugu, eta diren bezalakoak hartuak izatea nahi dugu, hau da, langileen esplotatzaileak eta ematen duten lanaren bizkarretik bizi direla.

Egungo egoerak produkzio eta kontsumo-sistemak kritikoki baloratzera garamatza. Krisia area-gotzen ari den honetan, kapitalaren aurrean porrot berri bat izan ez dezagun, arestian nola ekoiz-tu eta kontsumitu dugun baloratu behar dugu, hala nola etorkizunean nola ekoiztu eta kontsumitu behar dugun.

Jendarte honek beste errealitate justuago bat irudikatu eta sortu behar du.

Honez gain, erokeria desarrollista, gehiago saltzeko artifizialki sorturiko beharrak ingurumena hankaz gora jartzen ari dira, suntsitzen ari dira. Gure bizi-esparruak eta gure gorputzek mugarik ez balute bezala funtzionatu nahi du sistemak. Ingurumen-krisia egunez egun larriago da; areagotze hau energiaren gehie-

32 gizko erabilkeriaren ondorioz suertatzen ari da, hondakinengatik, hainbat lehengai agortu egin direlako, gure urak pozoindu ditugulako eta abar luze batengatik ematen ari da ingurumen-krisia. Erakunde ofizial batzuk, paperen gainean bada ere, ingurumen-krisia aitortzen dute eta arriskuetaz ohartarazten gaituzte herri aberatsetan produkzio eta kontsumo-sistemetan aldaketa zorrotzik ematen ez bada, eta gai-nontzeko herrietan beste garapen-eredu batzuk ematen ez badira bederen.

Guzti honekin paradigma sozial berri bat irudikatu behar dugu; bizitzeko, harremanak izateko, kontsu-mitzeko eta ekoizteko beste era bat, muga naturalekin bat etorriko dena, hemengo eta planeta osoko pertsonentzako justuago izango dena eta animaliekin ez utilitarista izango dena. “Izatea”-ri garrantzia emango diona, baita ere aberaste pertsonalari harremanetan, zaintzan, kulturan, aisialdi sortzailean... eta munduko biztanleria osoari funtsezko “eduki” nahiko bat (elikagaiak, ura, etxebizitza, osasungintza, jantziak, hezkuntza...) bermatuko diona.

Aitortu behar dugu azken hamarkadetan kontsumorako ahalmena bizi-kalitatearekin lotu egin dugula, eta arduragabekeriaz eta ardura handirik gabe lotu ditugula. Kontsumo-eredu kapitalistak burua janda gintuen eta honen ondorioz hondamena sekulakoa izan da.

Bistan da dena errazagoa litzatekeela kapitalismoa gaindituz gero. Pertsonen ongizaterako balio ez duela frogatu eta frogatzen ari den kapitalismoa gaindituz gero; munduko biztanleen gehiengoari hainbat momentutan sufriarazi egin dion sistema gaindituz gero. Kapitalismoa gaindituko duen estra-tegia batekin hornitu behar gara, eta aldi berean, irudikatutako errealitate horretarako eta egitatean sortua izango den horretarako urrats zehatzak eman.

Klase sentimendua berreskuratzeko ahaleginak egin behar ditugu, talde bateko partaideak izan, sigla guztien gainetik, sozialki identifikatu eta kokatuko gaituena, kolektiboaren defentsan, gurea –letra larriez– denaren defentsan partehartaraziko gaituena..

Hainbat gauza jorra ditzakegu gizarte iraultza bat itxaron gabe. Gauza batzuk epe laburrerakoak dira, beste batzuk patxadagoaz hartzekoak. Batzuk aldaketa txikiak ekarriko dizkigute, beste batzuk, aldiz, helmen handikoak izango dira.

Honetarako, euskal sindikatu txiki hau osatzen dugunok, hau da, ESK osatzen dugunok, gure nahi sozial eta gure eguneroko bizitzaren arteko nolabaiteko koherentzia izateko ahaleginak egin behar ditugu. Bestela, bidea zailagoa egingo zaigu, ibiltzea ezinezkoa egiten ez bazaigu.

ESK-k ere, erakunde bezala, iragaiteari ekin behar dio

IV. Biltzar Nagusi honetan ekingo diogu ideia berri hauen hedatzeari, baina eztabaidatzen jarraitu beharko dugu, hala nola etengabeko prestakuntzari ekin, azkenean erabakiko duguna ESKren arima kolektiboaren parte izan arte.

Hausnarketa hauetan oinarrituriko ESKren praktika, egitate sindikal eta sozialari etengabe loturiko praktika, urteetako ikastaldi bat izango da, gure erakundearen bizitzan eragin izan arte. Enpresako gatazka oro, ESKren kanpaina guztiak, egingo ditugun egitate sozial guztiak, lehenago azaldutako helburuekin pentsatu behar ditugu.

Bai beste sindikatuekin egin beharreko aliantza-politikan bai parte har dezakegun gune sozio-sin-dikaletan, gure alternatiba eta helburuetako ideiak burutzea defendatuko du ESK-k. Ideia horien gauzatzea, aliantza, eszenategi eta egoeren baitan emango da; baina bada krisi honi esker esperien-tzia hori egingarri izan dadin esparrurik, esparru hori dinamizatzeko ahaleginak egiten baditugu bederen.

33Nazio eta herrialde mailako zuzendaritza berriak hausnarketa hauen eraginen mende egon beharko dira, eta hauen bidez ESK-k nahi duen aldaketaz konbentziturik egon beharko dira, baita ere aldaketa honek denbora luzea, irmotasuna eta ardura eskatuko dizkigula.

Egitate sindikala eramaten dutenengana jarraibide hau, delegatuengana alegia, ahalik eta kontraesan txikienekin hel dadin, zuzendaritza berri horiek egitate sindikala apoiatzen oso inplikatu beharko dira. Sindikatuak lantegi bakoitzean uneoro egiten duen jarduerarako lan ildoen zehaztapenetik hasita, propagandaren prestaketan eta abar luzean inplikatu beharko dira zuzendaritza berri horiek.

Erakundean, iragaite-prozesu baterako euskarriak finkatu behar ditugu. Posible eta desideragarriaren arteko tentsio optimoaren bila aritu behar gara; eta arlo ideologikoari dagokionean, ezin gara egungo egoerara egokitu, ezta ere erakundeak beregana dezakeena baino arinago joan, ezta mugi dezakeen zama estrukturala baino gehiago kokatu.

Sekzio sindikal, lan talde, militanteak, Herrialdeetako Batzorde eta afiliatuen arteko harreman arin bat eman eta funtzionatuko duen erakunde baten oinarriak ez baditugu finkatzen, inplementatu nahi den edozein planteamendu alferrikakoa izango da.

Denona izango den proiektuarekiko kidetasuna sortu behar dugu, berarekiko konpromisoa eta berau eraikitzeko gogoak suspertu behar ditugu.

Plantilaren arazo zehatzak edo hainbat hobekuntza lortzeko bakarrik borrokatzen badugu, ikuspegi motz horrekin aritzen bagara, galdu egingo dugu, babes gutxiago eta borrokarako ahalmen gutxiago izango baitugu eta beharbada garrantzitsuago dena, gizarte eta langileriaren arazo nagusiei bizkarra ematen dion sindikalismoa betikotzen arituko garelako.

Sindikatua lan egin eta borrokatzeko eremu eratzailea behar du izan, non ez diren ohiko egitate sindikalaren bidez lan merkatuan hobekien txertaturiko pertsonak bakarrik aurkituko, nahiz eta dis-kurtso desberdinak egiten saiatu. Langile prekarioek, langabetuek, Oinarrizko Errentaren jasotzaileek, kaleratuek... sindikatuan antolaketa-eremu bat ere aurkitu behar dute.

Ildo honetatik, gure aldarrikapenekin bat egiten duten kolektibo sozialekin elkartasun harreman es-tuago eta egunerokoa izan behar dugu; kaleratzeen aurkako plataformak, elikadura-subiranotasuna, oinarri ekimen komunitarioak, eta abarrekin alegia. Lan eta lankidetza harreman paradigma eko-so-zialista baten barruan kokatzen diren erakunde sozial eta sindikalekin ere. Isolamenduarekin hautsi egin behar dugu, esperientziak partekatu, ideia eta borroka metodo berriak ezagutu behar ditugu.

Azkenik, hausnartu behar dugu ea kapitaletik, sinbolikoki bada ere, ESK bezala, deskonektatuko gaituzten erabaki antolatzaileak har ditzakegun, batez ere erakundearen kontsumo atalarekin lo-turiko aspektuetan, ekonomikoak ez diren irizpideak lehenetsiz, eta honela kooperatibekin, banku etikoarekin eta abarrekin egin beharreko kontratuei lehentasuna eman.

Eztabaida eta prestakuntza bitarteko oso onak dira. Eztabaida eta prestakuntza dina-mikek garrantzi bizia dute sindikatuaren eredu honetarako egokitze-prozesuan. Gure egitate sindikala birrideologizatze prozesu bat da, eta honetarako, izaera ideologiko izango duen prestakuntzari ekin behar diogu ESKn.

Eztabaida honetan, afiliazioak neurrigabeko kontsumo-eredu desberdinak konparatu ahalko du eta urratsak eman eredu hauek eraldatzeko. ESK-k prozesu honi aurre emango dio bizi-kalitatearen hobetzearen suspertzearekin loturiko jarrera berriak eraikitzeko konbentzimenduaz, eta kontsumis-moarekin loturarik izango ez dituzten jarrerekin, hau da, bizitza sozial, familiar, pertsonal eta abarrekin.

34 Eztabaida eta prestakuntzan sakontzea ez da osagarria izan beharko, funtsezkoa eta lehentasuna izan-go duena baizik. Honetarako, lan plan on baterako bitartekoak jarri behar ditugu, bertan inbertitu eta berau gauzatu. Helburu hau dela eta, bai Batzorde Nazionalean bai Herrialdeetako Batzordeetan prestakuntza-arduradunak izango dira, eta Batzorde Nazionalak eta Herrialdeetako Batzordeek pres-takuntza planak prestatuko dituzte eta herrialde bakoitzean arduradun estruktura bat izango dugu.

Hartu beharreko neurrien artean, kanpaina guztietan, estrukturak eta delegatuak edukien prestakuntzan oinarrituko den zeregina kontuan hartu beharko dugu.

Militantzia inoiz baino beharrezkoagoa. Gure sindikatuak txosten honen bidez bere gain hartzen duen erronka kontziente den militantziak apoiatu behar du kontutan harturikdenboren erabilerak. Erronka pertsonalak gure gain hartu behar ditugu, bidean sortuko zaizkigun zailtasun eta kontraesan guztiekin. Erakunde batek izan dezakeen balorerik onena koherentzia pertsonala da. Pertso-na erreferentzialak sekzio sindikaletan, bere militanteak eta afiliatuak proposatzen diren hausnarke-tekin koherenteak izatea da aipaturiko plantamenduen euskarri nagusiena.

ESKren estilo militantearen barruan gure sindikatutik at so egitea ohiko kezka izan da, hala nola beste mugimendu sozialetan parte hartzearen susperketa, sindikalki antolatuta ez dagoen beste jende batekin elkarlanean arituz. Jasaten ari garen krisi honen ondoriok luzeak izango dira; egoera honetan, egokia da gaizki igarotzen ari diren sektore edo kolektibo sozialetan aritzen diren pertso-nekin lan taldeen sortzea suspertzea; pertsona hauetako askorentzat sndikalismoa urrutiko gauza bat da. Langabezian den jendea, sariak jasotzen dituztenak, immigranteak... Sektore hauetara heltzea eta sindikatuak duela denbora luzea ekindako lanari segida ematea IV Biltzar Nagusi honek bideratu behar duen nahaia da.

Era berean, mugimendu sozial borrokalarietan partehartzeak gehitzen duen apustua da, perspektiba militantetik bederen. Sinergia positiboak sortzeko aukerak eta helburu amankomunalen alde aritzen diren beste erakundeekin bat egiteak lehentasuna behar dute izan; ESK-k tinkotasunez ekin behar dio jarrera honi.

Sindikatu honetan afiliatuta izatea ezin da kuota baten ordainketan gelditu eta zerbitzuak jasotzera mugatu. Partehartzea ezinbestekoa da, bai sekzio sindikaletan bai lan taldetan, edo zuzendaritza or-ganoetan edo pankartak egiten.

Era berean, bakarrik edo beste erakundeekin batera egiten ditugun deialdiak direla eta, ados egotea ez da nahikoa, ez da nahikoa sindikatuak postura hartzea, kalean gure ideiak eta proposamenak defen-datu behar ditugu deialdietara joanaz. Sindikatua egongo da afiliazioa baldin badago, eta ez estrukturek egotea erabakitzen badute.

Jendarte eredu berri baten aldeko estrategiak

ESKren aurreko Biltzarretan ez dugu estrategiaren gaia bere horretan jorratu. Egia esan, estrategia, “ES-Kren zeregina”, “egitate sindikala” eta “egitate sozial”-en ponentzietan sartzen genuen. Errealitatea eta helburuen azterketaren ondoren eta indar propioen ahalmena baieztatu ostean, honela definitzen genuen estrategia: 1) alternatibetara hurbiltzeko bidean datozen urteetan lortu nahi ditugun helburu zehatzak; 2) erabiliko ditugun bide eta bitarteko sindikal eta sozialak.

Datozen bost urtetarako estrategiaren garapenerako erabaki ditzakegun zehaztasunez haraindi, bistan da bizi garen gizarte eta langileen aldeko indar-korrelazioa hobetzea dela funtsezko tresna; hobetze hau gabe ezer gutxi egin dezakegu. Helburu hau aldioro izan behar dugu eguneroko zereginean.

35Hemen jasotzen diren proposamenak aurrera ateratzeko, aliantzak, aldebiko harremanak, aliantza sin-dikalak eta sozio-sindikalak beharrezkoak dira. ESK-k zeregin honetan ahalegin biziak egin ditu azken urteotan eta egiten jarraituko du.

Beste tokietan burutzen dituzten praktikak kontutan hartu behar ditugu. Borroka eta partehartze eredu horiek aintzat hartu behar ditugu eta aztertu ea gure egoerara egokitu ditzazkegun. Era berean, gazteengana eredu berriekin heltzen ahalgindu beharko gara, euren egoerara hurbilduz eta beraiekin bat eginaz.

Sistemaren inguruetan (komunitatetan, iragaitean diren hiri/herrietan, trukerako taldeak, desazkunde) boluntarioki bizi eta lan egiten saiatzen diren pertsonekin aliantzak egitea beharrezkoa da; esperientzia eta proposamen hauetara hurbiltzeko interesa izan behar dugu.

Prestakuntza eta eztabaida funtsezko bitartekoak dira gure planteamenduak aurrera emateko. Gai zehatzak sakontzeko helburua duten gaiak bezalako argitalpenak bitarteko onak dira, gehiago eta hobeto erabili behar ditugunak. Gure hausnarketak gehiagotan argitaratzeaz gain, sindikatuan ezta-baida-prozesuei ekiteko erabili behar ditugunak. Hona hemen hausnarketarako gai batzuk: zerbitzu publikoen zeregina, fiskalitatea, zaintzen krisia, hiritartasun eskubideak, enplegua eskubide elemen-tua, enplegu eta lanen banaketa, eredu produktiboa eta interes soziala duen enplegua.

Halaber, ESK-k teknologia berriak eta sare sozialak erabiltzen saiatuko da zabalago den espektro sozial batengana heltzeko. Sare sozialen erabilera suspertuko da, honetarako arduradun bat jarriko delarik.

J Sala dezagun sistema kapitalistarekin ez dagoela soluziobiderik. Jar ditzagun antolaketa ekonomiko eta sozialaren muinean ongizatea eta bizitza.

Kapitalismoa jasaten ari den krisi sakon honek, terminala ez bada ere, garbi eta argi adierazten ditu zeintzuk diren bere mugak sistema ekonomiko eta sozial bezala. Historiari so egiten badiogu ikus dezakegu porrot egin duten sistema sozialek euren jendarteei etorkizun iraunkorrik eskaintzeko gai izan ez direnak direla, gero eta suntsitzaileagoak diren krisiak metatuz, autoarautzeko eta birgaitzeko gaitasunik gabe, ingurumenean eta jendartean gero eta hondamen handiagoak eraginaz existitzen ja-rraitzeko. Hau da, hain zuzen, ESK-k sistema kapitalistaz duen ikuskera, eta honek garamatza esatera aurretik jakin ezin den kapitalismoaren etorkizun hori, oraingoz, ez dugula partekatu egin nahi, eta ne-gozio tamalgarria litzatekeela erreformatu nahi duen edozein ikuskera edo alternatibarekin bat egitea. Ikuskera honetan sostengatzen da gure antikapitalismoa.

Irtenbide sozialdemokrata batek, egoerarik hoberenean, pairatzen dugun krisietako bati bakarrik emango lioke soluziobidea, ekonomikoari alegia; baina krisi sistemikoaren beste bi dimentsioak konpondu gabe geratuko lirateke, hau da, ekologikoa eta zaintzena.

ESKren eguneroko egitate sindikala pedagogikoki burutu behar dugu; salaketa antikapitalista eta al-ternatibak eredu berrian pedagogikoki azaldu behar ditugu. Salaketa zabala egin behar dugu; ezin gara termino ekonomizistetan geratu, krisi honi egiten zaion kritika geratu den antzera; krisiaren beste eszenategietara zabaldu behar dugu kritika; bizitzaren zaintza, ingurumena eta erreprodukzioaren kri-sietara alegia.

Honetarako, besteak beste, honako proposamenak egiten ditugu:

l Kanpaina sindikaletan perspektiba antikapitalista eta alternatibei buruzko hausnarketak txertatzea. Era berean, prestakuntza kanpainan bertan sartzea, delegatu guztiengana heltzen saiatuz.

36 l Ponentzia honetako hausnarketak gune sindikal edo sozio-sindikaletan sartzea hauen eztabaida-rako, ideia hauetako batzuk amankomunaleko testuetan sartuak izan daitezen.

l Gure asanblada eta bileretan prestakuntza-eztabaidak egitea.

l Beste helburuetako bat “murrizketarik ez” lematik “eredu sozial berri baten alde” lemara igarotzea da. Lehentasuna eman behar diogu “murrizketarik ez” lematik “eredu sozial berri baten alde” lemara igarotzeari, eta ildo horretatik, trantsizio baten beharraz, alternatiba partzialak defendatu behar di-tugu, nahiz eta hauek ez eten planteamendu kapitalistekin. Gure borraka batzeko alternatiba mota honen adibideetako bat Euskal Herriko Eskubide Sozialen Karta izan daiteke..

Hona hemen helburu horretarako kontuan hartu beharko genituzkeen hainbat gauza:

l Egitate-batasun sindikal eta sozio-sindikaletan ondasun eta lanen (enplegua, zaintzak eta etxeko la-nak) banaketaren inguruko jarrera aldarrikatzailerik proposatzea. Baldintzarik gabeko Oinarrizko Errenta Unibertsal baten exijentzia eta zenbateko nahikoduna ezinbetekoa da, eta besteak beste ondasunaren banaketa benetakoa eta eragingarria izan dadin exijentziaren barruan kokatzen da.

l Gure material guztietan funtsezko bi proposamenetan sustaturiko alternatibetan etengabeko diskurtso bat mantentzea; hau da, ondasunaren banaketa erradikala eta lanen banaketan sustaturiko alternatibak.

l Lanen banaketa eta ondasunaren banaketa erradikalaren aldeko mobilizazio handi bat suspertzea; lanaldiaren laburtzearen aldeko greba orokorra, etxeko lan eta zaintzen banatzearen alde eta Soldata Sozial duin baten aldeko mobilizazio handi bat.

l Eztabaida sindikalean urte sabatikoa, produkzio-lanetan gaueko edo jaiegunetako txandak kent-zea, enplegurako 21 ordu eta zaintza eta etxeko lanetarako 21 orduak...

l EREei aurre egiteko ereduaren aldaketarako proposamenak (produkzio-lanetan gaueko eta jaie-gunetako txandak kentzea, lanaldiaren murrizketa...) egitea.

J Bizitzeko beharrak betetzera zuzendutako kalitatezko enplegu iraunkorra banatzeko eta sortzeko estrategia.

Enplegua sortzeko eta banatzeko suspertu behar dugun ildoa eta interes soziala izango duen enpleguari buruzko hausnarketa egitea, estrategia honen helburuak dira.

Produkziobide guztiak ez dira berdinak, bai hauen jomugarengatik (armagintza adibidez), bai ekoizteko erabiltzen dituzten bitartekoengatik (energiaren gehiegizko erabilera, kutsadura...), bai duten arris-kuarengatik (indar nuklearrerako zentralak), bai sortzen dituzten hondakinengatik (nuklearrak, zahar-kitutako teknologia erabiltzen dituzten lantegiak...), bai aipaturiko aspektuak nahasten dituztelako (norbanakako garraiorako autoak, zementu-fabrikak...), baita ere gainbeheran dauden lehengaien erabileragatik (petrolio-findegiak...).

Lan egiteko era guztiak ere ez dira kaltegarriak. Izatez, Espainiako erresuman krisia baino lehenagoko prekarietate-maila altuak (behin-behinekotasuna batez ere) langabeziaren areagotze handi eta azkar bati eman zion bidea, baita ere Hego Euskal Herrian; behin-behinekoak gupidarik gabe kaleratuak izan ziren (egoera horretan errazago da egitea) gainontzekoen elkartasun eskasarekin. Edozein soldata, edozein kon-tratazio-mota, edozein lan baldintza... onartzea gaurkorako ogia (gutxi) eta biharko gosea da, eta honek, baldintzen prekarietateengatik, gaixotasuna edo heriotza lan istripua ekartzen ez dituenean. Izatez, krisitik ateratzea kapitalaren helburu nagusienetako bat da, antzinako soldata eta lan baldintzekin ateratzea alegia.

37Onartezina da persona batek lan egin nahi izatea eta enplegurik ez izatea, baina onartezinagoa da Euskal Herrian langabezian direnak milaka kontatzea eta Estatuan milioika.

Enplegua sortzeko erarik eragingarri, sostengarri eta berehala egiteko egun den enplegua banat-zea da. Lanaldiaren gehienezko muga baldintza duinetan enplegurik izan dezakenaren bizi-beharraz markatuta beharko litzateke izan.

Lanaldiaren murrizketarako aspektu legalak edota kontraktualak lortu behar ditugu, bai lanordu kopuruari dagokionean egunean/astean (35 ordu 30 orduko lanaldiruntz, gaueko txandak eta jaie-gunetakoak produkzioan kenduz...), erretiratzeko adina jaistea txanda-kontratuarekin edo denboraldi sabatikoekin irakaskuntzako sektore batzuetan ematen den bezala... Kasu guzti hauetan enplegu berria sortuko litzateke; eztabaidagarri litzateke zeintzuetan onar daitezken soldata-jaitsierak eta hauen zenbatekoa.

Badira hiru hobi handi gutxienik enplegu berria, duina eta iraunkorra sortzeko. Alde batetik sektore publikoan enplegu gehiago sor daiteke, pertsonen zaintzan adibidez, haur, heldu, minusbaliatu eta hauek laguntzen dituzten pertsonen zaintzan; kasu hauetarako Espainiako erresuman erabiltzen den Barne Produktu Gordinaren proportzioa Europakoa bataz bestekoarena baino txikiagoa da. Hezkuntza eta osasungintza publikoko baldintzak berreskuratuz eta hobetuz, enplegu gehiago ere sor daiteke.

Administrazio publikoek azpikontrataturiko zerbitzuen leheneratzearen aldekoa da ESK. Lehengo-ratze-prozesuak gardenak izan daitezen eta azpikontrataturiko pertsonen enpleguak defendatseko, ESK-k protokolo bat ezarriko du egoera hauetarako.

Herri mailako nekazaritza eta baxurako arrantza ere susper daitezke. Oso urruti dago elikadura-subiranotasuna; Euskadiko Autonomia Erkidegoan kontsumitzen den elikagaien %5a baino gutxiago ekoizten da. Lurraldearen berrantolaketa, langabezian diren gazteei lurzoruak eskaintzea kalitatezko nekazaritza (ekologikoa ahal dela) baterako bidean, herri mailako kontsumoa suspertzeko eta osasunga-rriago izango dena, lanpostuak sortzeaz gain, biztanleria osoarentzako etekinak ekarriko lituzke.

ESK-k kontzientzia hartu behar du eta kontzientziatu behar du inguruko produktuen kontsumoaren beharraz eta batez ere ekoizleei zuzenean erostearen beharraz. Kontsumo hau gure lantokietan susper-tuko dugu kontsumo-taldeen bidez, eta abarren bidez.

Azkenik, suspertu beharreko produkzio sektoreak daude. Energia-murrizketa ekarriko dituzten sektoreak hain zuzen; eraikita dauden eraikinetako isolamendua eta energia bilketarako sektoreak, eraikin berrietarako teknika bioklimatikoak hedatzekoak, energia berriztagarriak eta aldi berean kont-sumo txikiagoak suspertzen dituztenak, tren “klasiko”-agoak AHT eta autopisten kalterako...

Ildo beretik herri mailako artisau-produkzioaren alde egin behar dugu, ekoizpen-banaketa-kontsumo sare hurbil eta motzekin batera.

Jakin badakigu egoera eraldatzea ez dela batere erraza, hau dela eta, besteak beste honako plantea-menduak egiten ditugu:

l Sekzio sindikal guztiekin eztabaidatzea langile bezala ekoizten dugunaren interesari buruz.

l Gure hausnarketetan ekoizten dugunaren interes soziala sartzea eta iragaiterako beharra ere.

l Elikadura-subiranotasuna eta enplegua sortzearen inguruko hausnarketa bat egitea.

38 l ESK-k sektore publikoan duen estruktura indartzea, sektore honen defentsaren mesedetan. Pu-blikoak izan behar duen zereginari buruzko hausnarketan sakontzea. Irakaskuntza sektorean par-te ez hartzeko erabakia kolokan jartzea.

l Lan egiten dugun enpresetan krisi egoerarik suertatuz gero, ahal dugun guztietan alternatibak eman behar dira; badela ekonomia eta gizartea antolatzeko erarik logika kapitalistaz haraindi.

l Jendarte eredu berri baten eraikuntzan ekoizpen-bideen jabetza, kooperatibismoa bezalako gaien eztabaidari ekin behar diogu, edo Amerikako hainbat tokietan ematen ari diren ekonomia anitzean (publikoa, kooperatiba, komunitarioa eta aurrekoen menpeko pribatua) sustaturiko esperientzien inguruko eztabaidari.

l Alternatiba hauek gure eguneroko egitate sozio-sindikalean izan behar ditugu. “Aldaketa indibi-duala eta kolektiboak iragaiterako” puntutik ideia asko atera ditzakegu, alternatibak positiboan hurbiltasunaz eta pedagogikoki azaltzeko garairako lagungarriak egingo zaizkigun ideiak.

J Enplegua eta hiritarren eskubideetara heltzeko estrategia bereizlea

Estrategia honen barruan, enpleguaren deslegitimazioarantz aitzinatzeko, bai esparru ideologikoan bai praktikan, errentara heltzea eta enpleguaren eskubide sozialak bereiztu behar ditugu.

ESK-k ezin du enpleguaren defentsa helburutzat izan, modu generiko batean bederen; ezta egun, langabezia-tasa izugarria dugun honetan.

Ahal den guztietan alternatibak eman behar ditugu, badirela ekonomia eta gizartea antolatzeko erarik logika kapitalistaz haraindi loturiko alternatibak. Alternatiba hauek gure eguneroko egitate sozio-sindikalean izan behar ditugu.

Honetarako honakoa egin dezakegu:

l Oinarrizko Errenta Unibertsalaren diskurtsoa berreskuratzea planteamendu ekonomiko bezala, baita ere planteamendu politiko bezala, enplegua eta bizitza duin baterako bermea bereiztuz.

l Gutxieneko errentak kobratzen dituzten pertsonen defentsan, izenean eta legitimazioan inplikatuta jarraitzea. Eta legitimazioaren bidean aholku eman gure egoitzetan.

J Zaintza eta etxeko lanak emakume eta gizonen arteko banaketan eta hauen balorazio sozialean urratsak emateko estrategia

Lan oro ez da enplegu, eta enplegua ez da dena, eta enplegua ez da pertsonok aurre egin behar du-gun funtsezko lan bat. Zaintza eta etxeko lanen balorazio handiagorantz urratsak ematea. Hala nola emakume eta gizonen artean lan horien banaketa suspertzea eta aldarrikatzea funtsezko helburuak dira, eta honetarako, besteak beste, honakoa egin dezakegu:

l Gizarte erreprodukzioaren lana balorean jarriko duen kanpaina bat egitea, emakume eta gizonen artean bere banaketa aldarrikatuko duena eta honetarako instituzioek esparru publikotik behar diren bitartekoak jar ditzaten premiatzea.

l Gure argitalpen guztietan lan banaketan (enplegua, zaintza eta etxeko lanak) sustaturiko alternatibak eskaintzea.

l Etxeko langileen sektorean berariazko lana egitea; gure aholkularitzako ateak sektore horri ateak irekiz besteak beste.

39J Ondasunen banaketa erradikalaren defentsarako estrategia

Ondasunen banaketarako dugun tresnarik garrantzitsuenetako bat fiskalitatearena da. Gure helburua datozen urteetarako ildo horretatik egitea da; egunez egun desberdintasun gehiago sortzen duen errenta eta ondarearen egungo ereduari aurre egingo dion zerga-sistema berri baterantz.

Honetarako honakoa egin dezakegu:

l Sindikatuan eztabaidatu ostean, publikoaren defentsaren legez, fiskalitatearen beharra aldarrikatuko duen kanpaina bat egitea; hala nola, gizarte eredu berri eta Oinarrizko Errenta Unibertsalarekin loturiko fiskalitate berri bat aldarrikatuko duena.

l Fiskalitate justu baten aldeko mobilizazio handi bat suspertzea.

l Fiskalitate justu baten inguruko hausnarketak plazaratzea; ondasunen banaketa eta zerbitzu pu-blikoen defentsan zergak balorean jarriko dituzten hausnarketen plazaratzea.

l Jabetza eskubide naturalarekin eta bizi onarekin loturiko zerbait balitz ideia borrokatzea. Okupatzeko legitimitatearen defentsa.

Zerbitzu publiko zabalak, unibertsalak, duinak eta doakoak izatea ondasunak banatzeko beste era bat da. Helburu honen defentsan, garapenean gehiago sartu behar gara, eta honetarako:

l Aurreko puntuan aditzera eman dugun legez, ESK-k sektore publikoan duen estruktura indartu behar dugu, aldarrikatzen dugun gizarte eredu berriaren ardatz izango diren zerbitzu publikoen defentsaren hoberako.

l Publikoa denak gizarte eredu berrian bete behar duen zereginari buruzko hausnarketan sakontzea, zein zerbitzu publikoen zeregina eta sektorerako gure proposamenei buruzkoa.

l Benetako zerbitzu publiko batzuen garapenerako herritarren “plataforma” bat osatzearen alde jar dutea edo berariazko lanak proposatzea gai zabalagoak jorratzen dituzten beste plataformetan.

l Sektore publikoan enplegu gehiago sortzea aldarrikatzea; hezkuntzan, osasungintzan, pertsonen zaintzan (haurrak, helduak, minusbaliatuak eta hauek laguntzen dituztenak...), eta abarretan.

l Hezkuntza eta osasungintza unibertsal eta doakoa exijitzea. Ikastetxe kontzertatu guztien publi-zitazio prozesu berri bat eman dadin aritzea, ikastetxe pribatuak diru publikoa jasotzeko eskubidea auzitan jarriz Nafarroako zonalde ez-euskaldunean dauden ikastolak izan ezik herrialde honetan ema-ten den zonifikazioa dirauen artean

l Ondasunaren banaketa erradikalerako tresnetako bat izango den Oinarrizko Errenta Unibertsa-laren aldeko lanetan sakontzea.

l Etxebizitza duinerako eskubidea defendatzea. Jabego pribatu espekulatzaileari ezezko borobi-la ematea. Kaleratzeen aurkako aldarrikapenekin bat egitea. Eskubide honen inguruan egindako hausnarketa berreskuratu eta berritzea. Dagozkien esparru aldarrikatzaileetan parte hartzea.

Ondasunaren banaketarako beste tresna garrantzitsuetako bat negoziazio kolektiboarena da. Onda-suna banatzeko tresna nagusienetako bat soldata da. Batzuetan, soldatak funtsezko beharrak betetzen dituenean, Kontsumorako Prezioen Indizeren gainetiko igoera ezin da izan gure aldarrikapen nagusia negoziazio kolektiboan; aitzitik, lan eskubideen hobetzea eta kalitatezko eta interes soziala izango duen enpleguaren sortzea aldarrikatu behar ditugu.

40 Erosteko ahalmena ez galtzearen alde jarduteak zeregin garrantzitsua izaten jarraitzen du. Segun eta soldata nolakoa den, erosteko ahalmenaren hobetzeak lehentasuna izan dezake. Baina soldata desber-dintasunei heldu behar diegu, igoera linealaren alde egin, soldata-eskala bikoitzekin amaitu eta soldatei mugak jarri bai behetik bai goitik.

Lanaldiaren murrizka, enpleguaren sortze eta banaketaren alde egitea, ondasunaren banaketarako bitartekoak dira, gure jarduera sindikalean mantendu beharreko aldarrikapenak direlarik.

ESK-k kooperatibismo, ekonomia sozial edo oinarri komunitarioari buruzko hausnarketa bati ekin behar dio.

J Estrategia feminista

“Iraultza, feminista izango da, ala ez da iraultza izango”. Kapitalismoaren krisiaz mintzo garen as-kotan patriarkatua ahazten zaigu. Murrizketei ezetza esaten diegunean, murrizketa hauek gehiago pairatzen dituztenak ahazten zaizkigu. Krisi ekologikoa eta soziala aztertzerakoan beharrezkoak ez diren eta sostengarriak ez diren lanek “gorbata” daramatela ahazten zaigu, eta beharrezkoak eta sostengarriak direnak “amantala”-rekin egiten direla. Beraz, biztanleriaren erdiaz ahazten gara.

Gizonezkoek esparru guztietan dituzten pribilegio guztiak ez baditugu emakumeen eskubideak bi-hur-tzen, nahiz eta kapitalismoarekin amaitzea lortzen dugun, aldaketa hori iruzurra litzateke biztan-leriaren erdi horrentzat.

Errealitatearen irakurketa amankomunala egin behar dugu eta errealitate horri aurre egiteko erak planteatu errealitatea justua izan dadin gizon eta emakumeentzat. Baina erraza eta logikoa dirudiena lortzeko, edo gutxienez urratsak ematen jarraitzeko, bitartekoak jarri behar dira:

l Delegatuak prestatzea, hauek genero-perspektiba batetik errealitatearen analisia egin dezaten, pertsona afiliatu ororen oinarrizko prestakuntza bat posible eginaz eta beste sakonago bat dele-gatu sindikalentzat.

l Enplegua emakumeentzako eremu publiko bezala aldarrikatzeaz haraindi, bizimodu duin bat egite-ko denbora aldarrikatzea, lanaldien murrizketekin eta lanaldien banaketa malguarekin, eta lortzea etxeko eta bizitzaren zaintzen lanen banaketa emakume eta gizonen artean.

l Sindikatua eta mugimendu feministaren arteko aliantza eta hartu-emana mantentzea, bai ekintza publikoetan bai hausnarketa propioetan.

l Ameriketako herri batzuetan ematen ari diren despatriarkalizazio prozesuak edo planak aztertu interes-esperientziak ateraz.

l Sindikatuaren eremu guztietan emakumeen alderdirik handienaren partehartzea suspertuko dituzten neurriak zehazteko sindikatuaren estrukturak, prozedurak eta baloreak berraztertzea, emakumeen botere-kuota handiagotuz eta gizonena mugatuz.

l Sindikatuaren berdintasunerako estruktura sendotzea Berdintasun Talde, Emakumeen Talde eta Berdintasunerako Agenteen bidez.

l Hausnarketa eta prestakuntza suspertuko dituzten sindikatuaren jarrera hartze propioak zehaz-tea, hala nola ondorengo zereginak enpresetan feminismoarentzat funtsezkoak diren gaietan: lan guztien banaketa, koerantzukizuna/bategitea, jazarpen sexuala eta sexista, ordezkaritza politikoa.

41l Berdintasun-planak, genero-bortxaren kontrako protokoloak, hizkuntzaren erabilera ez sexita, eta abar kontsultatu ahal izateko loturak ezartzea ESKren webgunean; baita ere, Berdintasun Taldeek, herrialdeetako Emalume Taldeek eta Berdintasunerako Agenteek baliagarritzat dituzten hausnarketa gaiak eguneratuak izan beharko dira aipaturiko webgunean.

l Negoziazio kolektiboan enpresetako berdintasun planei, indarkeria eta sexu-jazarpenaren aurkako borrokari lehentasuna ematea. Gure hitzarmen aldarrikapenetan berdintasun planek behar duten lehentasuna justifikatuko duen diskurtsoa eraikitzea. Negoziazio kolektiboan, emakume eta gi-zonen arteko berdintasun funtsezko gaiei erabateko lehentasuna ematea: lan berdinari soldata berdina, igotzeko aukera-berdintasuna, sexu-indarkeria eta lan jazarpenaren aurkako protokoloen egitea, eta abar.

J Lan harreman eta babes sozialerako esparru propioaren aldeko estrategia. Partehartzerako eskubidea

Ponentzia honetan jasotzen diren proposamenetan urratsak eman nahi baditugu, instituzio hurbi-lagoen aldarrikapena inoiz baino garrantzitsuago egiten da. “Herri mailan jardun dezagun globalean pentsatuz” lema bat baino gehiago da.

Hemen, Hego Euskal Herrian, lan harreman eta babes sozialerako esparru propioaren aldeko al-darrikapena, herri aldarrikapenaz zeharkatuta dago. ESK-k aurrerago egin nahi du, eta identitate-elementuak konbentzitzen ez dituztenengana hurbiltzea nahi du, bai barne mailan bai sozialki. Sin-dikatuak, bere osotasunean, aldarrikapen hau berea balitz sentitu behar du.

l Lan harreman eta babes sozialerako gertuko esparru baten beharraren inguruko barne eztabaida eta hausnarketa egitea, behar den gizarte ereduaren aldaketa sakonarekin lotuz.

l Aldarrikapen hau beste eragile sozial eta sindikalekin batera jorratu, gizarte ereduaren aldaketa-rako izaera aldarrikatzailea emanaz, aipaturiko aldaketarako beharrezkoa izango den tresnatzat baloratuz gure proposamenetan jasotzen den moduan.

Azkenik, partehartze politikorako eskubidea aldarrikatu behar dugu, eta berau aldarrikatu behar dugu eredua auzitan jartzeko.

l Gobernuen politiken aurrean, mobilizazioa aldarrikatzea sindikalismoaren funtsezko partehartze era bezala, sinetsita baikaude instituzio eta gobernuen aurrean, baita ere ezkerrak kudeatzen dituen instituzio eta gobernuen aurrean, kaleko tentsio mobilizatzaileak pertsona eta langileen aldeko benetako politiken mesederako balio duela.

l Hiritarren eta gizarte erakundeen partehartze iraunkorrago bat bideratu ahal izateko tresnak aldarrikatzea (erabakitzaileak izango diren gizarte partehartzerako organoak, parlamentuetako mahietan trabarik izango ez dituzten Herri Lege Ekimenak, erreferendum lotesleak, eta abar).

l Hurbilagoaz haraindi. Egun, gustatu ala ez, gugan eraginik dituzten erabakiak hartzen dituzten esparruak Hego Euskal Herriko mugetatik urruti daude. Gure tamainak, zailtasunek eta esparru horietan bekaldu ahal izateko behar diren benetako aliantzak sortzeko aukerak eskasak dira. ESK-k ezin ditu zokoratu Espainiako erresuma mailan zein nazioarte mailan diren sare sindikalak ezta mugimendu sozialez osaturikoak.

42

43

Egitatesindikala.

4.

44

4. atala

Egitate sindikalaJoko-arauen okerragotze erradikalari aurre egin behar dion egitate sindikala

2008ko azaroan ESKren III. Biltzarra egin genuenean, jakin bagenekien gure egitate sindikalak ga-bezia garrantzitsuak zituela; gabezia horiek erakunde sindikal guztietan ematen ziren. Garai hartan, krisiak ez zuen egun bezala jipoitzen eta murrizketa sozialak eta lan erreformak ez ziren nabariak; hala ere, indar-erlazioa lan munduan ugazaberiaren aldekoa zen.

Garai hartan langabezia-maila oso baxua zen, egitate sindikalaren ardatz nagusia zen negoziazio kolektiboak gainditu ezinezko defizitak zituen: eduki errebindikatzaile onak lortzeko ezintasuna, batez ere lanal-diaren murrizketari eta lan baldintzen hobetzeari dagokienean; behin-behinekotasunaren ondorioz, baina ez honengatik bakarrik, plantiletan ematen ziren desberdintasun estrukturalak integratzeko ardura eskasa; edukien negoziazioan hobetze kualitatiboari dagokionez, genero-berdintasuna, lan osasuna, ingurumenarekiko begirunea, eta abar bezalako gaiekiko alde batera uzte bat; sindikatuen arteko norgehiagokaren arazoei sindikalismo paktugilearen jarrera ez borrokalaria, sindikatuen ar-teko lehia hau negoziazioaren esparruei (hitzarmen sektorialak edo enpresa mailako hitzarmenak) buruzko joeren arteko lehian oinarritzen zen, baina batzuetan, lehia honek aparatu sindikalen inte-res hutsak ezkutatzen zituen.

Negoziazio kolektibotik at ez zen egitate sindikal handirik ematen; honek, oso pobretzen zuen sindikalismoaren jarduera lantegietan. 2008ra arte gozatu genuen ekonomia oparo garai honetako egitate sindikala ez zen sindikalismoak lantegietan egunero martxan jartzen zuen bitarteko bat; ez zegoen langileen beharrak aintzakotzat hartuko zuen egitate sindikalik hauen eskubideak ugazabe-riaren aurrean baliarazteko. Enpresa-eraso handirik ematen ez baziren, egitate sindikalak zentzurik izango ez balu bezala funtzionatzen zen.

Krisiak, 2008tik aurrera, asalduratzarra eragin zuen egitate sindikalean. Hala ere, ez zen berehalako asaldura izan. 2010aren erdialde arte PSOEren Gobernuak, Europar Batasunaren agindupean, bere politika hersturantzara bideratu zuen arte, sindikatu gehienen jarduera Euskal Herrian ez zen oso bo-rrokalaria izan lantegietan, nahiz eta 2009ko maiatzean Euskal Gehiengo Sindikalak gure herrian krisi honen kontrako lehen greba orokorra egin zuen.

2009an enpleguaren suntsiketa handi bat eman zen. Hala ere, suntsitutako enplegua, neurri handi batean bada ere, behin-behinekoa zenez, erantzun sindikala eskasa izan zen. Egitate sindikala lozo-

45rrotuta zegoen, eta ordezkari gehiago zituzten sindikatuen gehiengoak ez zituen partekatzen elkar-tasuna eta plantilaren sektore ahulenen defentsa bezalako baloreak.

Ugazaberiak behin-behinekotasunaren koltxoia ez zela nahikoa plantilak krisira egokitzeko erabaki zuenean, enplegua erregulatzeko neurriak abian jarri zituen aldi baterako EREen bidez. Honek ez zuen egitate sindikal borrokalariagoa suspertu, nahiz eta ERE hauetako gehienak irtenbide xamurre-nak balira onartuak izan ziren.

Lan erreformak. PSOEren Gobernuaren 2010eko lan erreformaren ostean eta, batez ere 2012ko otsailean PPren Gobernuak ezarri zuen lan erreformaren ondoren, lan mundua jabetu zen lan harremanen fase berrian sartu ginela, hala nola lan harremanen jokalekuak txarrerako aldaketa izan zuela.

Joan den mendeko 80. hamarkadaren erdialdetik pairatu izan ditugun lan erreforma guztiak krisi ga-raietan eman dira, egoera horietan erreformak ezartzea errazago baita, eta era guztietako argudioez indar-erlazioa enpresa-munduaren alde desorekatu dute. Hala ere, desoreka hau ez da 2012ko otsaileko erreformak eragindakoa bezain itzala izan.

Erreforma honek bi helburu ditu; alde batetik, lan eskubideen birrintzea soldaten murrizketa bizia eragiteko, eta bestaldetik, ugazaberiaren boterea areagotzea lan harremanetan. Enpresa-alderdiaren botere indibidualaren indartzea lehiatsuen kontratuen behin-behinekotasun gordearen bidez (urte bateko frogaldia) eman da, baita ere lan agintaritzaren esku hartzeko erak kenduz (ERE, lan baldintzen funtsezko eraldaketa), eta ugazabaren ardurapean egiten den lanaldiaren banaketa irregularra edo malguaz.

Kontratuzko botere kolektiboa gainbeheratu egin da, indarrean diren hitzarmenetako lan baldintzen ez erabilera orokortu delarik, enpresa-hitzarmenak lehenetsi dituzte arau absolutu bezala ezarri baitute eta negoziazio kolektibo sektorialaren degradazioa eman delako, eta hitzarmenetako gain-jarduera kendu egiten dutelako.

Denok jakin bagenekien, baita ere neurria suspertu zuen Gobernuak. Egun ditugun datuekin garbi eta argi esan dezakegu erreformak ez duela enplegurik sortzen ezta honen suntsiketa ekiditen. Aitzitik, aipaturiko suntsiketa errazten ari da; aldi berean, malgutasuna eta enpresa-boterea, lan eskubideak eta soldatak beheratzeko erabiltzen ari dira. Hauek ziren, berriro diogu, erreformaren benetako hel-buruak eta horregatik ugazaberiak oso txalotzen du erreforma eta honen erabilera zabala egiten du.

Negoziazio kolektiboa

Dagoeneko ez da aukera bat, negoziazio kolektiboa deuseztatu egin nahi dute. Langileok erronka historiko bat daukagu. Gure ustetan hitzarmenak ezinbestez defendatu behar ditugu, urtetako bo-rroken ondorioz lorturiko lan eskubideak hitzarmenetan aurkitzen direlako. Egia da sindikatua in-dartzea garrantzitsua suerta daitekeela erronka honi behar bezala aurre egiteko, baina ez da na-hikoa. Hona hemen negoziazio kolektiboari dagokionean zuzentzen gaituzten ideiak:

l Premiazkoa da erakunde sindikalen arteko ahalik eta batasun zabalenaren berreskurapena.

l Borrokan diren sektore eta enpresen konbergentziaren alde aritu behar gara.

l Beren eskubideak mantentze-ahalmen gutxiago duten sektoreak aurrean jarri behar ditugu. Ne-goziazioa ahalik eta kolektiboagoa izan, eraginkorragoago izateaz gain, ugazaberiak zailtasun handia-goak izango ditu gu banatzeko eta gure eskubideak murrizteko.

46 l Negoziazioaren esparruei buruzko eztabaidak desmifikatu egin behar dira; enpresa, herrialde-ko hitzarmen sektorialak, autonomia mailako esparruei buruzkoak alegia. ESKrentzat, eztabaida hauek ezin dute izan egun duten garrantzia, batasunerako oztopoa baitira. Gure ikuspuntutik, eta lan erreformak kontrakoa badio ere, negoziazio kolektiborako esparru desberdinak osagarriak izan daitezke eta behar dute izan.

l Gure ustetan, garrantzitsuena, esparru bakoitzean indar-korrelaziorik onena izateko behar diren bitartekoak jartzea da. Hitzarmena ez da aseguru bat ez badu babestuko duen indar-korrelazio on bat atzetik, eta ez dago esparru ez baliagarririk indar-korrelazio on batekin. Aparatu sindikalen interesek ezin dute estrategia markatu.

l Egun hitzarmen desberdinetan jasota dauden lan eskubideak defendatzeko borondaterik egonez gero, lan planak ezar daitezke honetarako prest diren sindikatuen artean, esparruek finkatzen di-tuzten mugek eragotzi ez dezaketelarik. Hala ere, langileen gehiengoa babesten duten herrialdeko hitzarmenak zokoratzeari hanka-sartzea deritzogu. Enpresen esparruan zuzendu ezin den akatsa da, era zabalean bederen.

l Behe-mailako esparruetan negoziazioa mugatuko dituzten erresuma mailako hitzarmenak sinatzea-ren aurkakoa da ESK. Behe-mailako esparruetan erresuma mailako sindikatuek ordezkaritza txikia-go dutenez, erresuma mailako ordezkaritzaz baliatzen dira.

l Hitzarmenetako aldarrikapenak direla eta, egun ditugun eskubideen aldeko jarrera borrokalaria mantentzen badugu ere, eta eskubide hauen atzera-egite bat onartu beharko balitz, prest geundeke onartzeko baldin eta atzera-egite hau aldi baterako eta itzulgarria balitz; erabaki hau elkartasunaz zuzenduta beharko litzateke lan kolektibo ahulenen mesedetan.

Bestaldetik, aditzera eman dugun bezala, paradigma berrirantzako urratsak ematen hasi behar gara, negoziazio kolektiboari dagokionean ere. Bizitza muinean jarri behar dugu, eta ez merkatu-ekono-mia. Honetarako, negoziazio kolektiboa funtsezko bitartekoa da.

Kontsumoa areagotzea kapitalismoaren helburuetako bat da eta ezin dugu honekin bat egin. Solda-taren aldeko borrokak lehentasuna izaten jarraitu behar du soldaten zenbatekoa bizitza duinerako nahikoa ez den kasuetan, hala ere, soldatarekiko desberdinak izango diren lehentasunak markatu behar ditugu, honek ez du soldatak murrizteko, langileen erosteko ahalmena galtzeko ugazaberiaren estrategiarekiko onarpenik ekarri behar.

Ikuspegi feminista, ekologista eta ezkerrekotik, egungo negoziazio kolektiboa ere kolokan jarri behar dugu; negoziazioak ez du kapitala zalantzan jartzen, pilatzea eta kontsumoa sustatzen dituelako eta zaintzaren gaia erabat zokoratzen duelako.

Hona hemen enplegua sortzeaz gain, langileen bizitza benetan hobetzea gauzagarri egingo dituzten neurri batzuk:

l Bategiteko eskuduntza areagotzea (gizonezkoei zuzenduriko bategite-neurri automatikoak barne; adibidez, nahitaezko hilabete bateko aitatasun baimena), ordu-malgutasuna suspertzea langileak horrela eskatuta. Noruegan ematen den egoerarantzako bidean (nahitaezko 21 egun erditu baino lehen, ondoren 46 aste 56 aste arte luza daitekeena, aitek 10 aste dituzte eta gainontzekoa ama-rekin parteka dezakete) neurriak hartu beharko lirateke.

l Enpresa barruan kanpainak eginaz, zaintza eta etxeko lanen banaketara zuzenduriko kanpainak.

47l Lanaldiaren murrizketa erradikala. Txanda-kontratuaren indarjartzea, urte sabatikoa ezarriz. Apar-teko orduak debekatzea.

l Enpresetan berdintasun-planak indarrean jarriz. eta hauek betetzen direla bermatuz

l Lan osasunari lehentasuna ematea. Lan erritmoen makaltzea, eta abar. Bajen kudeaketa mutuei ez ema-tea edo kudeaketa hau berreskuratzea. Soldata %100era arte osatzea baja guztietan lehen egunetik.

l Errenten banaketan urratsak ematea, gutxieneko soldata duinak eta gehienezko soldata arrazo-nagarriak finkatuz, eta soldata-igoera linealak defendatuz. Borondatezko Gizarte (Jendarte) Au-rreikuspeneko Erakundeen desagertzea.

l Lanpostuetan eman daitezkeen diskriminazioak berraztertzea.

l Egiten dugun produkzioa sozialki desiragarria ez bada, produkzio hau eraldatzeko bitartekoak ezarri beharko dira, hala nola langileak prestatu beste era bateko produkzio eta enpleguetarako iragaiteari begira.

l Azpikontratazioa ekiditea eta azpikontratatutakoaren berreskurapenerako ahaleginak egitea (gar-biketa, jangelak, eta abar). Enpresetan egin daitezkeen kontratu-motak mugatzea eta prekarioenak debekatzea, hala nola AbLEk bertan behera botaz.

l Indarkeria matxisten aurkako protokoloak eginaz eta hauek indarrean jarriz.

Negoziazio kolektiboaz haraindi

Gure egitate sindikalaren ADN. Sindikatu honek bere historiaren zehar izan duen ezauga-rrietako bat ez da eman gure jendeak esparru egoera desberdinetan defendatu dituzten ideiak edo proposomanen eskutik, baizik eta ekiteko eratik, gure sindikalismoaren estiluaz. Gure balore garran-tzitsuenetako bat da eta erakundeak bere transmisioan eta finkapenean du erantzukizuna. ‘Betiko jendeak’ estilo sindikal hau hasiera-hasieratik bizi izan du eta era naturalean eraman du praktikara; egun, ekiteko era hau azaldu behar dugu gal ez dadin.

ESKren egitate sindikalak honako ideietaz edo baloreetaz berizten da:

l Ordezkaritza eta borrokarako esparru unitarioen alde egitea.

l Langileen partehartzea ahal den maila guztietan.

l Langileen Asanblada, eztabaida, partehartze eta erabakitzeko eremu.

l Asanbladan hartutako erabakiekiko konpromisoa.

l Borroka eta erresistentziarako egitate-batasunak ahalik eta gehien hedatzearen alde egitea.

l Langile ororentzako arreta sindikala kontutan hartu gabe zein den honen afiliazio-txartela.

l Erasoekiko erradikaltasuna.

l Mobilizazio eta borrokaren alde egitea.

l Langile desbabestu edo ahulenekiko elkartasuna eta kezka.

48 l Enpresa bateko lantegien arteko harremana, langileen arteko lehiatik ihes egiteko.

ESKren egitate sindikalerako jarraibide eta irizpideak. Krisiak 2008an eztanda egin zuenetik, honako ideiek zuzendu dute ESKren egitate sindikalaren jarraibidea:

l Plantilletako kolektibo kaltetuenei lehentasuna ematea (bere garaian behin-behineko jendea).

l Sozialki eta ekonomikoki gutxietsita dauden enpleguen duintze sozial eta salariala. Enplegu gehienak feminizatuta dauden sektoreetakoak dira: merkataritza, ostalaritza, garkikuntza, etxeko langileak, eta abar.

l Lantegi barruko erresistentziaren batasunari garrantzi bizia ematea.

l Uzkurdura eta atzera egitea borrokatzea. Borroka bat bera ere ezin da aurrez galdutzat eman. Erreforma finkatzen ari den honetan, funtsezkoa da erresistentzia eta borroka etengabeko jar-duera; jarduera hau, askotan, gatazken judizializazioaren eskutik ere eman beharko da.

l Ugazaberiak eta botere ekonomikoek baldintzatzen dituzten itun sozialen aurka egitea, ugaza-beriaren gogobizia bertan behera botatzeko behar bezalako oinarririk gabeko soluziobideak di-relako, eta erreformaren aurkako borrokaren antolaketarako denbora eta indarrak galdarazten dizkigutelako.

l Gatazkak lantegietatik ateratzea eta beste lantegietako borrokekin bat egin, hala nola, mugimendu sozialen konbergentzia eta elkartasunaren bila aritzea.

l Sindikatu borrokalariekin akordioetara heldu, ahalik eta maila zabalenean, enpresetan egin beharreko zeregina errazteko.

Era berean, egia da sektore eta enpresa bakoitzeko borrokak esparru eta une bakoitzeko eradunde sindikalek egiten dutela. Baina sektore eta enpresetako errealitateak desberdinak dira; hau dela eta, borrokan oinarriturik eremu bakoitzean batasunaren bila aritu beharko gara, borrokan eta ez esparru horretan dagoen edo dauden sindikatuen baitan. Azken finean, batasuna borroketan da helburua.

Egitate sindikala ezin da negoziazio kolektiboaren parte izan. Are gutxiago egungo egoeran, non krisia eta lan erreforma lan harremanen alderdi guztiak jipoitzen ari diren, eta ez bakarrik hitzarmenetan eta enpresa-itunetan aitortuta dauden eskubideei dagokionean. Hala ere, negoziazio kolektiboa, egoera honetan, izatera ala ez izatera aurre egiten ari zaio, arestian gertatu ez zaion bezala.

ESKrentzat egitate sindikala, negoziazio kolektiboaz haraindi, delegatuek beren lantegietan egiten duten ohiko jarduera da. Jarduera multitematikoa eta kanbiakorra da, non lan eskubideen aurka eman daitezkeen eraso guztiak sartzen diren eta zeinei langileriak aurre egin behar dien azken erreformak eskutan utzi egin dizkien armez oso harro den ugazaberia baten aurrean.

Krisi urte hauetan ezarritako lan erreformen erasoak oso bortitzak izan badira ere lan eskubideen aurkako erasoan, guretzat eraso horiek ez dira atzeraezinak. Eraso horiek orain gauzatzen ari dire-nean, hauen kontra borrokatzea ezinbestekoa egiten da gure lan harremanen esparrua andeatu ez dezaten ugazaberiaren mesedetan.

Norbanakako kaleratze objektiboak. 2012ko otsailean PPren lan erreforma onartu zute-netik frogatzen ari gara kaleratzea enpleguaren aurkako etengabeko eraso bihurtu dela. Erreforma honek enplegu finkoan eragin zuzena eta bizia du, eta kaleratze kasuetan lortzen diren kalte-ordainak aipaturiko erreforma arte lortzen zirenak baino murritzagoak dira.

49Kaleratze mota hauekiko ESKren jarrera kaleratze bakoitzari aurre egitearena da. Ezin da bat bera ere galdutzat eman. Kaleratzeak plantilletan sozializatu behar dira, protesta egin eta erresistitu uga-zaberia ez dadila berearekin atera, eta ahal denean mobilizatu eta auzitegietara jo, azken bide hau erresistentzia eta borroka sindikalaren osagarri gisa.

Enplegua Erregulatzeko Espedienteak. Hona hemen EREekiko ESK-k dituen jarraibideak:

l Gure ustetan mobilizazioa da EREen aurka dugun tresnarik hoberena. Hau dela eta, lehenik eta behin, ez ditugu enpresen baldintzak onartzen EREak egiteko garaian. Hau da, EREekiko ESKren jarrera EREak ez adostearena da, baizik eta hauei aurre egitearena.

l Edozein EREren aurka borrokatuko dugu, eta gaindiezinezko lerro gorritzat kaleratze trauma-tikoen onarpena jarriko dugu. Hortik aurrera, dokumentazioa eskatzen saiatuko gara, negozia-zioaren jarraipen estua egingo dugularik, prozedura judizialarako terreno formala prestatuz eta funtsezkoena, langileak informatuko ditugu, beraiei kontsultak egin eta mobilizaziorako baldintzak sortu.

l Borroka ostean, ERE adostu behar denean, akordioak solidarioa beharko du izan eta plantilako kolektibo ahuleneei arreta berezia eskaini beharko die. Ponentziaren lehen partean ematen di-ren hausnarketak kontuan hartuko ditugu mobilizazioen ondoren EREei aurre egiteko garaian, jendarte eredu berri baterantz zuzenduriko irtenbideak proposatuz eta ez planteamendu kapitalistak sendotzeko ematen diren irtenbideak.

Hitzarmenen funtsezko aldaketak eta eraisteak. Ugazaberiaren mesedetan azken mu-turreraino eramaten dituen PPren lan erreformaren bi atal hauek lan eskubide asko (soldatak, la-naldiak, lanpostuen baldintzak, eta abar) aldi baterako kentzeko (eraisteen kasuan) edo behin betiko kentzeko (funtsezko aldaketen kasuetan) bidea eskaintzen dute.

Bi esparru hauetan ematen diren erasoei aurre egiteko, nahiz eta epaileen parte baten sentsibilitatea-rekin jarraituko dugun aldi batean, erreforma ugazaberiaren jarreretara jotzen duela uste dutelako, norbanakako kaleratze objektiboekin bezala indar-erlazioan konfiantza izan behar dugu. Indar-erlazio horrek langileen mobilizazioa eskatzen du, eta berau nabariki eman beharko da grebaren bidez.

Genero berdintasunaren aldeko borroka lantegietan

Desberdintasunaren aldeko borroka, borroka antikapitalista da; kapitalismoa desberdintasunaren iturri-tik hornitzen delako, eta genero desberdintasunaren kasuan, heteropatriarkatuaren aurkako borrokari eransten zaiolako.

Gizon eta emakumeen arteko benetako berdintasunerako Lege organikoa 2007an ezarri zenetik, lege honekin lan esparruan egin den lana nahiko eskasa izan da. Honez gain, krisi azken bost urteotan, ber-dintasunaren aldeko aldarrikapenak ahaztu egin dira.

Enpresa guztietan berdintasunaren aldeko zereginak daude egiteko. 250 langile baino gehiagoko en-presetan, berdintasun planak hitzarmenekin batu egin behar dira. Gainontzekoetan, legeak babesten dituen hamaika aspektu desberdin daude jorratzeko. Berdintasun gaiak lan gaien agendetan jartzea da aurre egin beharreko arazo nagusia, eta daitezela sine die erori.

Baina haratago egin behar dugu. Negoziazio kolektiboan ere, kultura sindikal berrirantzako urratsak ematen hasi behar gara. Negoziazio kolektiboaren berrirakurketa egin behar dugu perspektiba fe-ministatik. Bizitza langileen muinean jarri behar dugu, eta ez merkatu-ekonomia. Has gaitezen bada

50 hitzarmen aldarrikapenetan berdintasun planei lehentasuna eman beharra bidezkotuko duen dis-kurtso bat eraikitzen, lantegietan sexu-erasoen aurkako protokoloak ezarriz eta hauek betetzen, soldata-tartea kentzeko bitarteko eraginkorrak ezarriz eta zaintza lanetan gizonen inplikazio han-diagoa ekarriko duten bategite neurriak ezarriz.

Homofobiaren aurkako borroka enpresetan. Lantegietan genero-desberdintasuna ez ezik, diskriminazioa eta indarkeria ere ematen da identitate sexuala dela bide. Identitate sexualaz sexu bereko pertsonekin sexu-praktikak dituzten pertsonak identfikatzen ditugu, edo konbentzionalak ez diren harremanak dituzten pertsonak, gizon-maskulino/emakume-femenino horren barruan kokatzen ez diren genero-errolak mantentzen dituzten pertsonak, pertsona transgenero eta transexualak, eta abar. Oso mingarria da pertsona transek pairatzen duten egoera, zeinek, kasu askotan, pairatzen duten diskriminazioa hain bizia den bazterketa sozialeko egoera larrietara ahokatuak izan daitezkeelarik.

Enpresa askotan praktika diskriminatzaile hauek antolatutako politika baten parte dira; beste batzue-tan, aldiz, lankideen aurreiritzia da diskriminazio eta inkarkeria egoera horien sorburua. Aurreiritzi hauek matxismo eta sexismoarekin lotura bizia dute. Hau dela eta, zapalkuntza sistemaz ari garenean, berau heteropatriarkatu bezala identifikatzen dugu.

Praktika larri hauei aurre egin behar diegu eta negoziazioan eta ematen ditugun aholkularitza sozial eta laboralean eta egiten ditugun berdintasun politiketan kontutan hartuak.

Ondorioz. IV. Biltzar Nagusi honetarako ponentziaren lehen bi atalek orain arte ESKren jokabidea izan den horretan eraldaketa sakon bat proposatzen da. Sindikatuaren bizitza osoa, errealitateari buruzko ideietatik hasita eta defendatzen ditugun alternatiba eta helburuekin jarraituz, gure ohiko praktika sindikalean amaitzeko ikuspegi berriarekin koherente izatea nahi dugu.

Ez gara inozoak, eta aurreko ataletan zehaztu dugun bezala, jakin badakigu gure egitate sindikalaren alderdirik nagusiena ohiko moldeetan emango dela. Errealitateak ez digu aukera handirik emango egin nahi ditugun aldaketak egiteko. Hala ere, ahal dugun guztietan, burua ideia berrien inguruan jarri behar dugu, aldarrikatzen dugun eredu sozial berria sostengatzen dituzten balore berriekin egitate sindikala bideratzeko.

Eta hori nola egiten da? Alternatiba eta helburu estrategikoak egitate sindikalaren jarduera bakoitza-ren planteamendu zehatzekin bat eginaz, eta honela maila intelektualean bada ere, gai izan orain arte ohikoak izan diren eztabaidei ekiteko. Eredu sozialaren eraldaketarantz zuzenduriko egitate sindikala praktikatzen ikasi behar dugu.

51

Guresindikatua.

5.

52

5. atala

Gure sindikatuaESK euskal sindikatu bat da; Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroan diharduen sindikatua. Hori da hain zuzen gure zeregin sindikalerako lurralde-eremua eta eremu horri dagozkio ESKren eraketa es-truktura eta zuzendaritza.

Honetarako, errealitatean bertan sustraitzen den erakundeaz hornitzen gara, errealitate horretaz menderatuak izan gabe eta guretzat injustuak diren errealitateen aurkako etengabeko borrokan. Inguratzen gaituen errealitate larderiatsuaren aurrean amore ematen ez duen erakundea osatzen dugu, eta egungo jendartearekiko oso bestelakoa izango den eredu sozial bat azaltzen eta proposatzen saiatzen dena.

Lortu eta suspertu nahi dugun eredu sozial berri horren adierazgarria izan nahi duen estruktura bat proposatzen da. Militantzia, partehartzea, hala nola horizontaltasuna eta genero-berdintasuna gure erakundean oso presente egon behar diren baloreak dira.

Biltzar Nagusian erabakiko dira gure zeregin sindikala ahalik eta hoberen egiteko funtzionamendu-arauak, arau hauetaz hornitu eta baliagarriak bihurtu. Giza talde orok, eta gure sindikatua gizon-emakumeen talde bat da, pertsona desberdinen elkarbizitza arautuko dituzten itaunduriko irizpi-deak behar ditu. Hau da hain zuzen ondoren doakizuenaren helburua.

Gure barne araudia ezin da zamatzarra inorentzat inoiz izan; baina noiz edo noiz, baten batek dese-rosotasunik senti dezake gai bat ez dela bere nahiekin bat datorren eran soluziobideratu, halabeha-rrezkoa da eta ezin dugu saihestu. Deserosotasun horiek gutxiagotzeko erarik errazena sindikatua-ren estrukturetan parte hartzearen eskutik emango da, gure ikuspuntuak plazaratuz eta gure ideiak besteen ideiekin egiaztatuz. Ezin dugu ez ikusiarena egin edo aintzat ez hartu gehiago dela batzen gaituena banantzen gaituena baino.

Ezin gara estrukturari buruzko hausnarketak egiten hasi azken bost urteotan estrukturetan gizon eta emakumeen arteko parekotasunari dagokion kopuruen hobetzean izan dugun porrot borobila agerian utzi gabe. Boto eskubideari dagokionean soilik esan dezakegu aurrerapausoak eman ditu-gula Batzorde Nazional Zabalean. Jakin badakigu hamaika arrazoi direla tartean, eta Berdintasun Planarekin egin den ahalegin eta lan ona bada ere, barne partehartzearen datuek ez dute hoberantz egin. Hala ere, sindikatuaren Berdintasun Plana bitarteko egokitzat jotzen dugu ildo hau jorratzeko. Aitortzen badugu emaitzak ez direla nahi genituen bezain onak, Berdintasun Planarekin geure

53buruei ezarritako lan ildoak sakontzeko konpromiso tinkoa dugu emakumeen partehartze zabalago bat sindikatuan hobetzen joateko.

Oso egoera kezkagarria da erakundearentzat, alarma gorri egoera. Sindikatuan emakumeak ez badau-de afiliazioaren bataz besteko proportzioan ordezkatuta, eta dagokien mailan ez badituzte eraba-kiak hartzen, erabaki txarrak, desegokiak hartuko ditugu, ziur emakumeak ez ditugula behar bezala kontuan hartzen, beraz, pena merezi ez duen erakundea osatuko dugu.

Arautzea ez da soluziobiderik nagusiena; erabakietan gizonezkoen partehartzea mugatzea, hau beha-rrezkoa balitz, erabaki horietan emakumeen partehartzea bermatuz, gure antolaketak jaso behar duen funtsezko neurri bat behar du izan.

%33a ezarri dugu, kopuru hau baita afiliazoaren %a eta delegatuen %aren arteko bataz bestekoa: erreferentzia hau injustua bada oraindik, gure ustetan une honetan bakarra da aitzina joateko. Funtsezkoa da emakumeak hautatzea delegatu bezala berdintasunezko partehartzera hurbiltzeko sindikatu barruan.

Eraketa-estruktura

Hona hemen sindikatuaren zuzendaritza eta erabakitzeko organoak: Biltzar Nagusia, Batzorde Nazio-nal Zabala, Batzorde Nazionala, Herrialdeko Biltzarra, Herrialdeko Batzordea eta Sekzio Sindikalak.

Hona hemen sindikatuaren zuzendaritza eta erabakitzeko organoak zuzentzen dituzten funtziona-mendurako irizpide nagusiak:

l Organo batek erabakiak hartzeko legitimitatea izango du aipaturiko organoa osatzen dutenen bi herenen gutxieneko presentzia ematen denean.

l Erabakiak, normalean, organora bertaratutakoen gehiengo soilaz hartuko dira.

l Organora bertaratutakoen herenak hartu beharreko erabakiaren garrantziarengatik edo ondorioen-gatik erabakiak garrantzi bizia izan dezakeela uste badu, organo horren gehiengo absolutua beharko da erabakia hartzeko.

l Botoa emateko eskubidea duten hautatutako pertsonez gain, edozein afiliatuk har dezake parte; afiliatu horrek hitza izan dezake baina ez botorik.

Biltzar Nagusia, ESKren adierazpen eta erabakitzeko organorik nagusiena da. Batzorde Nazio-nal Zabalak, araudi baten bidez, zehaztuko du Biltzar Nagusiaren osaketa.

Aipaturiko araudiak herrialde bakoitzaren afiliazio eta ordezkaritza hartuko ditu kontuan, eta han barruan emakume eta gizonen arteko proportzionaltasuna, sekzio sindikal desberdinen eragina, hala nola partehartzea sindikatuaren estrukturetan (Herrialdeko Batzodeak, lan talde...). Aldi berean, herrialdeek ez dute hamar ordezkari baino gutxiagoko ordezkaritzarik izango.

Biltzar Nagusiak sindikatuarekin zerikusirik duten gai guztietaz izango du aginpidea, sindikatuak jen-dartean diharduen eraz eta etorkizunean eraman beharreko politika sindikalaz.

Bere erabakiak sindikatu osoan izango dute eragin; erabakiak bozketaz hartuko dira eta gehiengo soilaz.

Bost urtetik behin gutxienik bilduko da.

54 Batzorde Nazional Zabalaren heren batek edo afiliatuen %10ak eskatuta aparteko Biltzarra egingo da. Kasu honetan, eskaeran adierazten diren gaiei lotuko zaie hertsiki.

Batzorde Nazional Zabala, Biltzar Nagusien arteko gai guztietarako sindikatuaren zuzendaritza izango da. Bere erabakiak ezingo dira izan Biltzar Nagusian hartuko erabakien aurkakoak, azken honen eskutan baitago.

80 pertsona afiliatuez gehienez osaturik izango da, zeinei Batzorde Nazionaleko kideak gehitu beharko zaizkien. Boto eskubidedun emakumeak ezingo dira kide guztien %33aren baino gutxiago izan. Aldi berean, herrialdeek ezingo dute bost pertsona baino gutxiagoko ordezkaritzarik izan.

Kideen banaketa herrialdeen araberakoa izango da, herrialde bakoitzeko afiliazio eta ordezkaritzaren arabera. Herrialdeko Batzordeek pertsona hauek proposatuko dituzte. Herrialde guztietan, aurreko paragrafoan ezarritako emakumezkoen %33ko proportzioa errespetatuko da.

Herrialde bakoitzean egiten diren hautaketetan gizon eta emakumeen arteko proportzionaltasuna hartuko da kontuan, hala nola partehartzea sindikatuaren estrukturetan (Herrialdeko Batzordea, lan taldeak...) eta sekzio sindikal desberdinen eragina ere. Azken kasu honetan, 10 afiliatu baino gehiagoko sekzio sindikal orok pertsona bat izendatzeko eskubidea izango dute, eta bi edo hirura handi daiteke 50 edo 100 pertsona afiliatu baino gehiago izanez gero. hurrenez hurren.

IV. Biltzar Nagusiaren ostean egingo diren afiliatuen Herrialdeko Lehen Biltzarrean berretsiak izango dira boto eskubidedun hautaturiko pertsonak, beti ere Biltzar Nagusia egiten den bi hilabeteren buruan.

Eman daitezkeen plaza hutsak bi hilabeteren buruan bete beharko dira Herrialdeko Batzordearen proposamenaz eta hurrengo Afiliatuen Herrialdeko Biltzarraren berronetsiaz.

Batzorde Nazionalak urtean zehar Batzorde Nazional Zabalerako hiru deialdi egingo ditu gutxienik.

Batzorde Nazional Zabalaren heren batek, edo herrialdeetako bi Batzordek edo afiliatuen %1ak eskatuta egingo da aparteko Batzorde Nazional Zabala. Kasu honetan, Batzorde Nazional Zabalak eskaeran adierazten diren gaiak bakarrik erantzungo ditu.

Organo honek ez beste organo batek greba orokorretarako deialdiak egin ditzake; hala nola, ekitaldi bat baino luzeagoko konpromiso ekonomikoak ekar ditzaketen gaiak eta pertsona berrien kontratazioa.

Batzorde Nazionala hamabost afiliatuez gehienez osatuko da, Biltzar Nazionalean hautatutako pertsonak izango dira. Hauetako bost emakumeak izango dira, eta emakume gutxiago hautatuko balira, emakumeen zenbatekoa ez litzateke boto eskubidea dutenen %33a baino gutxiagokoa izango. Aurreko baldintzak beterik, herrialde bakoitzetik bi pertsonen presentzia gutxienik emango da.

Batzorde Nazional Zabalak, Batzorde Nazionalaren proposamenaz, beteko ditu eman daitezkeen plaza hutsak, huts hauek eman eta hurrengo bileran.

Batzorde Nazionalak, bere ohiko funtzionamendurako eta eman edo erabaki daitezkeen zeregin eta proiektuetarako hainbat pertsona koaukeratu ahalko du, baina inoiz sei baino gehiago. Koaukera-turiko bitik bat gutxienik emakumezkoa beharko du izan. Batzorde Nazional Zabalak egiten duen lehen bileran proposamena berretsi beharko du.

Batzorde Nazional kidea izatea, ordezkaritza politiko karguak izatearekin bateraezina izango da. Ildo beretik, afiliazioa ezingo da baliatu sindikatu kide izateaz edo sindikatuan duen karguaz aukera

55alderdikari baten mesedetan. Sindikatuak ez du alderdi-aukera baten edo beste baten alde egiten eta afiliazioak berau bete dadin egin behar du.

Batzorde Nazionalak sindikatua ordezkatzen du, eta Biltzar Nagusia eta Batzorde Nazional Zabala-ren erabakiak eta jarraibideak praktikara eramaten ditu. Batzorde Nazional Zabalak eskuordetuta, azken honen bileren tarteko sindikatuaren zuzendaritza da, bere mende baita eta berari eman behar dio bere jardueraren berri.

Halaber, sindikatuaren administrazioa hornitzeko, bere ondasunak kudeatzeko, banku-eragiketa oro egiteko, notario-aktetan parte hartzeko, epaitegi edo beste erakundearen aurrean agertzeko, eta oro har, sindikatuaren ordezkaritza publikoak exijitzen duen edozein egintza edo kontratuaz ardu-ratzeko eskuduntza eta ahalmena ditu.

Era berean, Batzorde Nazionalaren esku dira maila nazionaleko argitalpen eta propaganda eta espa-rru nazionalean sortzen diren lan esparruko batzordeak.

Hiru astetik behin bilduko da.

Herrialdeko Biltzarra. Herrialde bakoitzeko afiliatu guztiek osatzen dute Herrialdeko Biltza-rra. Urtean behin gutxienez bilduko da; bertan, Herrialdeko Batzordeak urteko balantzea eta lan egitasmoak aurkeztuko ditu.

Era berean, Batzorde Nazional Zabalean eta Biltzar Nagusian herrialdeko ordezkaritzak berretsiko ditu.

Afiliatuen %5a baino gehiago eskatuta aparteko bilkura egingo da.

Kasu honetan, Herrialdeko Biltzarrak eskaeran adierazten diren gaiak bakarrik erantzungo ditu.

Herrialdeko Batzordea. Biltzar Nagusia egin eta bi hilabeteren buruan, herrialde bakoitzak Afiliatuen Herrialdeko Biltzarra egingo du Herrialde Batzordea hautatzeko.

Herrialdeko Biltzarrak, eraketa-behar eta behar sindikalen arabera, Herrialdeko Batzordearen osaketa numerikoa erabakiko du, beti ere botorako eskubidea dutenen %33a emakumezkoa izango delarik. Aldi berean, herrialdeko sekzio sindikal garrantzitsuak Herrialdeko Batzordean izan daiteze-nerako ahaleginak egingo dira.

Herrialdeko Batzordea herrialdeari bakarrik dagozkion asuntoetarako sindikatuaren zuzendaritza izango da, eta Herrialdeko Biltzar eta biltzarren arteko Batzorde Nazionalaren aurrean erantzun beharko du. Hamabost egunetik behin gutxienez bilduko da, emakumeen partehartzea errazteko beharrezkoak diren bitartekoak (ordutegiak –goizeko eta arratsaldeko txandak–, iraupena, forma-tua) jarriz.

Sekzio sindikalak. Enpresa bateko afiliatu guztiak biltzen duen organoa da eta sindikatuaren funtsezko oinarria. Herrialdeko Batzordearen mende dago.

Eraketa-autonomia

Sindikatuaren estruktura batek, berea baino goi-mailako beste estruktura batek bere esparruan burutzen duen politika sindikalerako desegokiak diren erabakiak hartu dituela pentsatzen duenean, goi-mailako estrukturaren erabaki hau ez onartzeko eskuduntza izango du baldin eta bi instantzien artean eztabaida arrazoitua eman eta bi herenen gehiengo kualifikatua ematen den.

56 Sekzio sindikalen kasuan, delegatuen bi herenen apoioa izan beharko du. Iritzi desberdineko ins-tantziarekin eztabaidatu ondoren, instantzia biek batera eta idatziz afiliazio guztiari bilera egiteko deialdia luzatuko diote eta bertaratzen direnen bi herenen babesa nahikoa izango da.

Partehartze eta eztabaidarako estrukturak

Sindikatuak berarentzat garrantzi biziko beste eraketa-estruktura batzuk ditu, eta erabakitzeko es-kuduntzarik ez badute ere, gainontzeko organoekiko egiaztatze-zereginak dituzte, eztabaidarako funtsezko esparruak betetzen dute, berariazko arloetako lanak burutu, koordinazioa hobetuz, gure zeregin sindikalaren egitea errazten dutelarik. Hona hemen sindikatuarentzat duten garrantziagatik azpimarratu nahi ditugun estrukturak:

Herrialdeko Delegatuen Biltzarra, herrialde mailan partehartze eta ESKren zuzendaritza-rako funtsezko estruktura da.

Bere funtzionamendua erregularrak, normalean hilean behin biltzen delarik, eta bere osaketa za-balak eztabaidarako eremu egokia egiten dute, hala nola ikusteko gure egitate sindikalak ondorio praktikorik duela dihardugun tokietan.

Sektoreak. Egunez egun nabarmenagoa da sindikatuari beharrezkotzat jotzen den tokietan ze-regin sindikala erraztuko dituzten estruktura sindikaletaz ornitzeko beharra. Alde batetik, datozen hilabeteotan garbikuntza sektoreko estrukturaketari ekin behar diogu bai herrialde mailan bai nazio mailan behar diren azpisektoretan. Bestaldetik, beharrezkotzat jotzen dugu berezko estruktura pro-pio bat sortzea sektore publikoko sekzio sindikal guztiak estalpetzeko eta honela sektoreak dituen erronkei erantzun amankomunal eta eragingarri bat eman. ESK-k hezkuntza sektorean ez partehartzeko duen jarreraren inguruko hausnarketari ekin behar dio epe laburrean.

Ildo beretik eta herrialde bakoitzaren errealitatearen arabera, interesgarritzat jotzen dugu sindikatua sektoreka antolatzea (adibidez: metalgintza, merkataritza, eskuhartze soziala, informazio eta komu-nikaziorako teknologiak –IKT–, eta abar) sektore bakoitzean ematen diren dinamikei era egokian erantzun ahal izateko, hala nola jendearen partehartzeari bidea emateko hauen interesen arabera.

Estruktura sektorialetaz mintzo garenean ahalik eta egonkorrenak izango diren lan taldeetaz ari gara; honetarako, lan talde hauek denboran iraunarazteko pertsonen konpromisoa behar da, hala nola aipaturiko taldeak koordinatu eta suspertuko dituztenak. Honela, arduradun ezarengatik iraungo ez dituzten estruktura sektorialak sortzea ekidin nahi dugu.

Bizkaian eta Gipuzkoan, Garbikuntzako Herrialdeko Batzordea dago, hilean behin biltzen dena gar-bikuntzari dagozkion gaiak eztabaidatzeko, bertan, aipaturiko sektoreko delegatu guztiez osatuta dago.

Osatzear dago Sektore Publikoko Biltzarra. Bertan, sektore publikoan diharduten sekzio sindikal 352 eta bertako delegatuek parte hartzen dute; bilkura honek koordinazio hobeago bat ahalbide-ratzen du, zerbitzu publiko doakoak, zabalak, unibertsalak eta kalitatezkoen aldeko aldarrikapena eta defentsa sustapenerako baliagarria egiten delarik.

Lan taldeek, nazio eta herrialde mailako funtzionamendua dute; lan talde hauetan sindikatuan hartzen diren erabakiak eta ildoak zehazten dira eta lehen aipatu ditugun organoen euskarri bilakatzen dira.

Azken urteotan lan osasunaren esparruan erakunde bezala egiten dugun lanaren intentsitatea eta kalitatea jaitsi egin dira. Langileen bizitzak, osasunak eta ongizateak sindikatuaren delegatuen kezketan toki berezia betetzen dute. Beraz, kezka horrek eraketa-adierazpen bat izan behar du.

57Interesgarritzat hartzen da erretiratuta eta aurre-erretiratuta dauden pertsonekin lan talde bat osatzea. Pertsona hauek jasaten dituzten etengabeko erasoek, ESK-k eraso hauei eman behar dien erantzunak eta pertona hauek sindikatuari egin diezaioketen ekarpenak euren eskarmentutik, interesgarria egiten dute erretiratuta eta aurre-erretiratuta dauden pertsonekin lan talde bat osatzea.

Datozen bost urte begira, Egitate Sindikala, Berdintasunerako Plana, Lan Osasuna, Emakumea, Pres-takuntza eta Teknologia Berriak/hedabideak, erretiratuta eta aurre-erretiratuta dauden pertsonen lan taldeak mantendu, berriz osatu edo abian jartzeari lehentasuna ematen diogu.

Etorkizunerako eraketa-erronkak. Aitortu behar dugu IV Biltzar honetarako hausnarketa eta eztabaida prozesuan, eraketa esparruaren azterketari dagokionean, datozen urteotan sindika-tuak soluziobideratu beharko dituen zailtasunak eta oztopoak aurkitu egin ditugula.

ESK-k hasiera-hasieratik hamarkada hauetan bere eraketa-estiloari tinko heldu dio; sekzio sindika-len autonomia, estruktura sindikalen arintasuna eta sindikatuaren jarduerarekiko konpromiso mili-tantea izan dira estilo horren ezaugarriak. Militantzia “gogor” eta zergatik ez esan maskulinizaturiko estilo horiek oso present izan ziren, eraketa-apustu hori oso eragingarri eta dinamikoa izan zen.

Hala ere, azken urteotan, sindikatura hurbildu den eta hurbiltzen den jendearen soziologia aldatu egin da: militantziak txepelagoak dira, jarduera sindikalerako “ordu”-z kanpoko denbora eskasagoa da, prestakuntza politiko-sindikalaren beharra nabarmentzen da, sindikalki lagunduak izatearen beha-rra... Bestaldetik, ESK-k beste erakunde sindikal eta sozialekin dituen aliantzek eta konpromisoek tentsioak eragiten dituzte eraketa-estilo horretan behar den premiaz erantzun beharrarengatik.

Korapiloa ez da erraz askatzen den horietakoa; azken bost urteotan ahaleginak egin ditugu baina oraindik ez dugu korapiloa askatu.

Jakin badakigu erakundea borrokaren zerbitzura dagoela eta egon behar duela. Aurreikus daiteke erresistentzia denboraldi luze bati aurre eman beharko diogula eta denboraldi honetan ponentzia honetako ataletan adierazten dena errealitate bihur dadin oinarriak finkatu behar ditugula. Aipaturiko bi elementuak ‘zamak’ dira erakundearentzat, jasan beharko dituen ‘zamak’.

Hausnarketa eta sindikatuaren berrantolaketa lehentasuna behar dute izan ESK osoarentzat, lehen-tasun hauek Batzorde Nazional berriaren agendan izan beharko dira. Honek zuzendu beharko ditu ESK-k mahai gainean duen antolaketa-eredu berriari buruzko azterketa eta hausnarketa kolektiboa.

Une honetan hausnarketa horrekiko konpromisoa hartu beha dugu, asko baita auzitan dagoena. Denok dakigu defizitak non dauden eta ideiarik dugu nolda egin behar diegun aurre; hona hemen eztabaida horrentzako hainbat ideia:

l Sindikatu honen kultura aldatu behar da. Ezin da autonomia autismoarekin nahastu. Une hone-tan informazio antolatua eta estrukturatua emanak goitik beherakoak ohi dira: nazionaletik edo herrialdeetako batzordeetatik afiliazio edo sekzio sindikaletara. Ez dago kulturarik ezta estruktu-rarik sndikatuaren bizitza aberasteko delegatuek eta militanteek egiten duten lanekin eta hauen esperientziekin. Sindikatua urruti dagoen zerbait balitz dakar honek: egoitzetan dagoen gauza bat edo Herrialdeetako Batzorde edo Nazionaleko jendeak egiten duten zerbait.

l Sekzio sindikalak sindikatuaren euskarriak dira eta hauei arreta handiago eman behar diegu, batez ere euren funtzionamendurako kanpoko laguntza behar duten sekzio gazte edo ahulenei.

l Azken denboraldian, jende gehiago hurbiltzen zaigu militatzera. Jende honek haserako prestakuntza ez ezik, egitate sindikalerako laguntza bat ere behar du, hala nola partehartze eta ekintzarako ere-

58 muak. Egungoa baino handiago izango den liberatuen estruktura bat nahi ez dugunez, behar horiek elkarren arteko laguntzaz osa ditzakegu, non eskarmendu gehiago duen jendeak jende berriarekin joango den eta jende gazteak bere freskotasuna eta gogoa eskainiko dizkien helduei.

l Sektoreei buruz esandakoaz gain, antzeko ildotik sindikatua birkokatu behar dugu. Kontutan izanik herrialdeetako errealitateak oso desberdinak direla, ezin dugu alferrik galdu gure jendea-ren inplikazio eta konpromiso militantea herri mailan (batez ere orain iraunaldi luzeko borrokei aurre egin behar diegunean). Kanpaina globalen herri mailarako traslazioa ezin da utzi ‘lau katuen’ eskuetan ezta propagandaren lekualdaketara mugatu; lan hori berrantolatu behar dugu.

l Sindikatuaren barne eta kanpo komunikazioa birpentsatu behar dugu: egungo argitalpenak, pro-paganda..., gure presentzia webgunean eta sare sozialetan, hedabideetan presentzia.

59

ElkartasunFondoa

Eranskina

60

“ESKren Elkartasun Fondoa”-ren araudiaATARIKOA

Araudi honek “Elkartasun Fondoa”-ren funtzionamendua arautzea du helburu.

ESKko afiliatuek parte hartzen duten grebekiko elkartasun ekonomikoa sindikatuaren barruan ko-lektibizatzeko tresna bezala sortu eta abian jartzen da Elkartasun Fondoa; honen bidez, grebak dirauen bitartean funtsezko diru-sarrera bat emango zaie greban diren afiliatuei greban mantendu ahal izateko eta itomen ekonomikoa ez dadila izan greba deskonbokatzeko arrazoia.

Hau da hain zuzen Elkartasun Fondoaren helburu bakarra, funtsezko eta nagusia. Hala ere, Batzorde Nazional Zabalak erabaki dezake Elkartasun Fondoan diren diruak sindikatuaren aparteko beharrak betetzeko erabiltzea, betetze hau sindikatuaren finantzekin egin ez daitekenean. Eta inoiz ez sindika-tuaren eguneroko funtzionamendurako.

Interes gabeko mailegu izaera izango du; beti ere araudiaren atarikoan ematen den Elkartasun Fon-doaren funtsezko helburuaren betetzea kolokan jarri gabe.

Aurreikus ez daitekeen arrazoiengatik Elkartasun Fondoko diruak agortuko balira, sindikatuak sa-rien ordainketa bere gain hartuko luke, jasotako maileguak ordaindu bitartean.

Elkartasun Fondoko diruak behin betiko agortuko balira, une horretan greban diren pertsonek ez lukete saririk jasoko.

LEHEN ATALA: FINANTZAMENDUA

1. artikulua

Elkartasun Fondoa honako finantziazio-iturriak izango ditu:

l Afiliazio-kuoten %10a.

l Elkartasun Fondoan pilatutako kapitalarengatik lortzen diren etekinak.

2. artikulua

Kuoten %10ari dagozkien hiru hilez behin egiten diren ekarpenak, hiruhileko hirugarren hilabetea bukatu aurretik egin beharko dira.

61Elkartasun Fondoaren finantza-funtzionamendua ESKren finantza erregularren finantza-funtziona-mendutik bananduta egongo da.

BIGARREN ATALA: SARIAK

3. artikulua

Elkartasun Fondoaren sariak jaso ahal izateko, ESKko afiliatuek honako baldintzak bete behar dituzte:

l Kuoten ordainketan egunean izatea.

l Saria izateko eskubidea den momentua baino hiru hilabete lehenago afiliatuta izatea..

4. artikulua

Saria 27 €/egunekoa izango da 2014ko urtarriletik aurrera. Datozen urtetan, sindikatuaren afiliazio-kuotei ezarriko zaien portzentajean igoko da saria.

Sariak hilabete bakoitzaren azken egunean ordainduko da.

5. artikulua

Grebaren hirugarren egunetik aurrera eskubidea izango da Elkartasun Fondoaren saria jasotzeko; grebaren lehen bi egunak ez dira kontuan hartuko saria jaso ahal izateko. Grebak hamabost egun baino gehiagoko iraunaldia izanez gero, saria lehen egunetik ordainduko da. Kasu guztietan, greba egunak nominatik deskontatzen diren egunak izango dira.

6. artikulua

Aldizkako grebetan sarien zenbatekoa zehazteko, greba egunak batuko dira eta 5. artikuluan zehaz-ten den moduan ekingo zaio.

Greba partzialeko grebetan sarien zenbatekoa zehazteko, greba orduak batuko dira greba lanaldiak ka-lkulatu ahal izateko; honetarako, greban den sektore edo enpresaren lanaldia kontuan hartuko delarik.

Edozein arrazoi dela bide bi egun baino gehiagoko grebetan eta hamabost egunen buruan berriro ekiten zaion greba, greba bakar bat balitz aintzat hartu da 5. artikuluari dagozkion xedeetarako.

7. artikulua

Aldi baterako kontratuak dituzten pertsonek egiten dituzten greben kasuetan, sariek honako iriz-pideak izango dituzte:

l Elkartasun Fondoaren sariei dagozkien xedeetarako, aldi baterako kontratua edo hauen batura, egun osoko lanalditzat hartuko dira.

l Lanaldi batean kontratu-aldiberekotasuna ematen denean, eta grebak kontratu bati eragiten dioenean, kontratuetako guztizko orduekiko egiten diren greba orduen proportzioan emango da eguneko sariaren zenbatekoa.

8. artikulua

Jasotako soldata eta sarien batura ezingo da izan hilabeteko soldata baino handiago.

62 HIRUGARREN ATALA: KUDEAKETA

9. artikulua

Elkartasun Fondoaren kudeaketa Batzorde Nazionalaren esku egongo da; Batzorde Nazionalak Batzor-de Nazionala kide izango ez den pertsona bat izendatuko du Elkartasun Fondoaren administrazio eta finantza-kudeaketa egiteko.

Batzorde Nazionalak Elkartasun Fondoaren inguruko txosten bat egingo du urtero eta Batzorde Nazionala Zabalari aurkeztuko dio.

Era berean, Batzorde Nazionalak eman daitezkeen ezohikoak diren kasuen inguruko erabakiak hartu beharko ditu, eta beharrezkoa balitz, iritzi arrazoitu bat eman Batzorde Nazional Zabalaren aurrean, zeinari behin betiko erabakia hartzea dagokion.

Herrialdeetako Batzordeek herrialdean Elkartasun Fondoa kudeatzeko pertsona bat izendatuko dute.

LAUGARREN ATALA: IRAUNALDIA ETA ERALDAKETAK

10. artikulua

Araudi hau 2014ko urtarrilaren batean indarrean sartuko da, ESKren IV. Biltzar Nagusiaren baiezpe-naren ostean eta Biltzar Nagusi berri batek eraldatu arteko iraunaldia izango du.

Bi Biltzar Nagusien artean beharra eta premia dagoela ikusiko balitz, Batzorde Nazional Zabalak araudi hau behin-behinekoz aldatzeko eskuduntza izango du.

63

Ekarpenak

64

Sindikatuaren diruak gestionatzeko garaian gure pentsatzeko erarekin koherenteagoak izango diren alternati-bak aurkitzeko konpromisoa hartu behar dugu, irizpide ekonomizistetatik ahalik eta gehien urrunduz irizpide etikoen alde. Era berean, berdin ekingo diogu zerbitzuak kontratatzerakoan, aldizkariaren paketeatzea kasu edo gure egoitzetako argi-indarra kontratatzerakoan, berau indar berriztatzaileetatik datorrela ziurtatuz.

65

Ebazpenak

66

67Pentsio publikoen sistemaren alde

Azken hiru hamarkadetan, Espainiako erresuman, pentsioen sistema publikoak hamaika erreforma izan ditu. Gehienak krisi egoeretan eman dira, eta pentsiorako eskubidea okorragotzeko eraldaketak ezarri dituzte, batez ere erretiro eskubideari dagokionean. Luzatu egin dira oinarrien neurketarako urteak, eta erretirorako behar diren urteak betetzen ez direnean erretiroa jasotzeko portentajeak murriztu egin dituzte, gutxieneko urteak igo egin dituzte kotizazio-oinarriaren %100a kobratu ahal izateko, erretiro aurreraturako eskubidea ere murriztu eta zigortu dute, eta azkenik, erretiro adi-na 67 urtera atzeratu egin dute; honez gain pentsio guztien erosteko ahalmenaren galera ekarriko duen sostengarritasun-faktorea ezarri dute, galera ekarriko die ez baitzaie balorea handituko KPIren igoeraren bermeaz; etorkizuneko pentsioen zenbateko jaitsiz joango da erretiratzen den jendearen bizi-itzaropena hobetzen den neurrian.

Honenbesteko murrizketa eta eskubideen galerari ekiteko erabili dituzten argudioak betikoak izan dira, eta egun arte errealitate gordinak argudio hauen faltsutasuna frogatu egin du, nahiz eta argudio hauek ekonomista eta soziologo ospetsu batzuk egindako ikerketa tekniko burutsu eta ustez aseptikoetan oinarritzen ziren. Argudio hauek diote pentsionista berrien bizi-itxaropenaren gorantzako bilakaerak eta pentsionisten areagotzea eta erretiratzen direnen bataz besteko pentsio altuek pentsioen sistema publikoaren porrota ekarriko dutela, ezinezkoa egingo baita gastu igoera horri aurre egitea langileek kotizatzen dutenarekin oinarritzen den diru-sarreren aurreikuspenarekin, aurreikuspen optimistenak ez du BPGren %10a gainditzen. Hau dela eta, pentsio sistema publikoa bideraezina egingo da BPGren %4a arteko defizita sortuko duelako, eta Estatu mailako ekonomiak ezingo du honelakorik sostengatu.

1995ean Toledoko Ituna sinatu egin zuten, garai hartako parlamentu-gehiengoaren akordio zabala izan zen, zeinari CCOO eta UGTek euren atxikimendua eman zioten, egun ematen jarraitzen diote-larik. Aipaturiko itunak pentsioen sistema publikoaren finantza funtzionamendurako filosofia ezarri zuen, eta oparoaldi ekonomikoko urteek izkutatu badute ere, pentsio publiko duinerako eskubide subjuktiboa erasotzeko diseinatutako mekanismo maltzur bat bezala funtzionatu du geroztik. Filo-sofia honen arabera, pentsio publikoak langileen kotizazioen bidez finantziatzen dira bakar-bakarrik. Hau da, pentsio publikoen sistema Estatuaren parte ez balitz bezala hartzen da, eta hau, azken finean, erantzule egin behar da, pentsioen sistema publikoak eskubide subjuktiboak betetzen baititu, osa-suna edo hezkuntza bezalako eskubideak.

Baina zalantzarik bagenu, 2011tik egun arte egin diren pentsio erreformak pentsioen sistema pu-blikoaren suntsiketarako horizonte baterantz zuzenduta egon dira, aktiboko soldataren %50a gain-dituko ez dituzten pentsioen eredu ezagutezin batean bilakatu arte, eta tamalez horizonte horren atarian aurkitzen gara; erreforma horiek banku eta aseguru-etxeei negozio itzel baten ateak ireki dizkiete, non zahartzaroa pobrezian ekiditeko, nahi duenak eta ahal duenak bere aurrezkien parte bat ezinbestez gorde beharko ditu produktu horietan, pentsio-fondoetan hain zuzen.

Sindikatu eta erakunde sozialok egun arte pentsioen sistema publikoaren aurkako erasoak oztopatzeko burutu dugun borroka aztertu ondoren, aitortu behar dugu behar denetik oso urrun gaudela. Badiru-di ez garela gehiengo sozialarekin bat egiteko gai izan, batez ere belaunaldi gazteekin, eta zaila egiten zaigula ulertaraztea datorkiguna ez bagara pentsio publikoen sistemaren suntsiketa gelditzeko kapaz, eta beraiei, beste inori baino gehiagori, eragingo diela.

ESK konprometituta dago pentsioen publikoen sistemaren defentsaren aldeko borrokarekin, eta egin ohi dugun bezala, helburu honen inguruan egingo diren mobilizazioekin bat egingo dugu. Gure konpromisoak honako ideien inguruan sostengatzen da:

68

Negoziazio kolektiboaren aurkako erasoa dela eta

2012ko uztailaren 7an, PP eta CiUren botoekin, azken hamarkadetako lan erreformarik kaltegarriena au-rrera atera egin zuten. Erreforma honek ekarri dituen eraso guztietatik larriena negoziazio kolektiboaren arauen aldaketa izan da, aldaketa hau ugazaberiaren aldekoa izan da eta ontzat eman ditu CEOEren aldarrikapen historikoak.

Alde batetik, negoziazio kolektiboaren nondik norakoak erabat eraldatu ziren, herrialde mailako hitzar-menak Estatu mailako hitzarmen eta enpresa mailakoen ezartze-irautearen artean geratu direlarik. Bestaldetik, hitzarmenetan itaundutako baldintzak indarrean ez jartzeko aukerak zabaltzen dira, hala nola lanaldia eta soldaten zenbateko bezalako lan baldintzen funtsezko eraldaketak egiteko aukera. Honez gain, hitzarmenen gainjarduera mugatu egin zuenn hauen iraunaldiaren ondorengo 12 hila-betetara mugatuz.

Eraso hau dela eta, gure ordezkaritzaren apaltasunaz ESK-k honako konpromisoak hartzen ditu:

n Hitzarmen sektorialen negoziazioak defendatu eta mantentzea.

n Hitzarmenen iraunaldiaren alde borrokatzea enpresek kendu edo indargabetu nahi dutenean.

n Lanean ari diren eta kontratazio berrien arteko lan baldintza bikoitzarik ez onartzea.

1. Pentsioen sistema publikoaren arazoa ez da adituen ikerketetan adierazten den arazo finantziario bat, ideia hori biziki errefusatzen dugu, baita ere sistemak exijitzen dituen soluziobide teknikoak oreka finantziarioak lortzeko.

2. Aitzitik, guk diogu arazo ideologiko eta politiko handi baten aurrean aurkitzen garela, eta arazo honek honakoa exijitzen du: a) pentsio publiko duinerako eskubidea defendatzea eskubide sub-juktibo bat bezala,

b) Estatuari exijitzea bere gain har dezala pentsio publikoaren sistema Estatuaren parte bat baita, eta bere kargu hartu dezala honen egoera finantziarioa kontutan hartu gabe eta Toledoko Itunak aurreikusten duen finantziazio autonomiko eta bereiztuaren esku utzi gabe. ESK Tolodeko Ituna-ren aurka dago eta ahalegin guztiak egingo ditu bertan behera botatzeko.

3. ESK-k uste du hutsegite handia eta zentzugabekeria hutsa dela sindikatuek pentsio-fondoak suspertzea edo apoiatzea, berdin delarik hauek banakakoak ala kolektiboak izan. Fondo hauek apoia-tzeak honakoa dakar: a) erasoei bidea ematen die eta pentsio publikoen sistemaren desman-telaketan laguntzen dute, pentsio-fondorik duen jendeak pentsio publikoen murrizketak gutxiago nabarmenduko dituztelako eta hauen alde borroka gutxiago egingo baitute; b) etorkizuneko pen-tsionisten arteko desberdintasunak areagotzea dakartzate, ez baitago soldata guztien eskura horre-tarako behar diren aurrezpenak egitea; c) soldata-masa kentzea pentsio-fondo kolektiboetarako, ez dugu uste orientabide ona denik negoziazio kolektiboaren egoera txepel honetan; d) finantza munduaren kolaboratzea, zeinak fondoetan dirua inbertitzen duen asmo espekulatzaile huts batekin.

69Ingurumena eta bizitzaren aurkako erasoakdirela etaBi erara uler daiteke bizitzaren zikloa posible egiten duen baliabide naturalen erabilera; alde batetik bere erabilera tasatua, hots, baliabideen berreskuratzea posible denean eta, bestaldetik, ahalik eta esplotaziorik handiena ematen denean etekinetan baino ez pentsatuz eta ukitzen duen guztia sunt-situz, pertsona eta izakien habitatak batere axola ez zaienean.

Tamalez ez zaigu naturaren erabilera irrazional honen adibiderik falta. Indar nuklearrarekin hasiko gara eta Garoñako zentralarekin hain zuzen. Garoñak 40 urte baino gehiago dago martxan, hamaika matxura eta pitzatuekin; zaharkituta dago, eta gehiengo sozial, sindikal eta politikoak hamaika aldiz errefusatua. PPren Gobernuak berrireki egin nahi du, nazioarteko erakundeen gomendio eta es-kakizunei ez entzunarena eginaz. Badirudi Nuclenor eta PPren interesek ez dietela uzten ikusten Garoñaren antzekoa den Fukushimaren istripuaren aurrean edo Chernobilegoaren aurrean arretaz aritu behar dela, arrisku larria aintzat ez hartuz euren etekin politikekin jarraitzeko.

Hor dugu AHTren gainazpiegitura; koste handiko obratzarra, EHAEko hiru hiruburuak Espainiako erresuma eta Europa hurbildu nahi omen dituen obra. Ordain dezaketen pertsona bakan batzuk eu-ren bidaietan minutu batzuk irabaz ditzaten, natura suntsitzen da, hala nola hamaika nekazal eta abere-jarduera. Errepide eta komunitatetako hobetze-lanak baztertzen dira, baita ere interes nagusiko obrak, milioi guzti horiek AHTren obretan gastatzeko. Biztanleriaren sektore zabal askok gainazpiegitura hau errefusatu dute eta diru horiek aspektu sozialetara eta ongizatera bideratu behar direla aldarrikatu dute. Obra hauetan bizitza asko galdu egin dira bertan izan diren lan istripu ugariak direla bide, eta naturaren aurkako eraso biziak eragin dituzte. AHTren aurkako mugimenduak jazarpenak jasan ditu eta kriminalizatua ere izan da jendartearen aurkako proiektu honen sustatzaileen eskutik.

Gehiegizko, neurririk gabeko eta esplotazio oldarkor honen erabilaren beste adierazpena gasa aterat-zeko Fracking deituriko metodoan aurkitzen dugu. Etekin borobilak emango dituen sistema bat balitz plazaratzen dena; baina etekinak norentzat. Entsegu eta zulaketak egiten ari dira gas-poltsak zehazteko asmoarekin. Baina metodo honek pozoindutako akuiferoak eta lur aberatsen hondamendia dakartza besteak beste, gizaki eta abereen bizitza galeraziz. Nahiz eta entsegualdian izan, biztanleria kontra azal-du da, eta Arabako Kuartango eta Estatuko hainbat zonaldek gehiengo zabalez errefusatu egin dituzte.

Bizitza eta ingurumenaren aurkako jarrera oldakor hauek direla eta, ESK-k honako hau plazaratzen du:

1. Nafarroa Gobernuko presidente den Barcina andereari tarta bat botatzeagik azaroaren 8an epai-tuak izango direnekiko elkartasuna.

2. Pentsonen bizitza eta natura suntsitzen dituzten obra hauekiko eta industriekiko errefusa. Eta obra hauekiko desadostasuna plazaratzeko egin eta suspertzen diren mobilizazioak apoiatuko ditugu, milioi askoko fondo horiek biztanleriaren onerako izan daitezen.

3. Energia nuklearrekiko errefusa, heriotz eta suntsiketarako duen arriskuarengatik, batez ere pre-sio-eltze den Garoñarekiko errefusa. Energiaren zentzuzko erabileraren aldekoak gara, eta berau era berriztagarriez eta natura errespetatuz lortua izan dadin.

4. Fracking-en aurkako plataformak apoiatzen ditugu, programaturiko entseguen aurka, hala nola epe luzera begira gasa edo beste petrolio-produkturik lortzeko sistema suntsitzaile hori inposatzeko duten prozesuaren aurka.

5. Naturaren mugak eta honen baliabideak errespetatuz sustatuko den eredu sozial baten alde garbi eta argi agertzen gara.

70 Soluziobidearekin konprometituta. Erabakitzeko eskubidearen alde. Harreman laboral eta sozialen esparru propio baten alde.

Euskal egoera politikoa bilakaera bizia izan du III Biltzarra egin genuenetik (2008ko azaroak 7-8); ba-tez ere 2013ko urriaren 20an ETAk iragarritako borroka armatuaren behin betiko etetearen ostean; iragarpen honen aurretik ESK-k sinaturiko Gernikako Akordioa (2010-09-25) eta Aieteko Deklarazioa (2011-10-17) eman ziren.

Bost izan ziren deklarazio biak zuzentzen zituzten printzipioak:

l Jarduera armatuaren behin betiko etetea.

l Espainia eta Frantziako Gobenuek elkarrizketa politikoari ekiteko beharra.

l Benetako neurriak hartzea adiskidetze eta biktima guztien konpentsazioan urratsak emateko, egin-dako mina aitortuz eta zauri pertsonalak eta sozialak osatzen laguntzea.

l Eskubide zibil eta politikoen aitortza (Partidu politikoaren legearen indargabetzea, hala nola salbues-penezko jurisdikzio eta epaitegi guztiak, eta mehatxu, jazarpen, detentzio eta torturen amaiera).

l Zigor-politikaren funtsezko eraldaketa.

Egun ETAk bere jarduera armatua behin betiko eten badu ere, eta urte hauetan euskal jenderartearen gehiengoak ekindako bideari jarraitzearen alde aldarrikatu badu ere, Espainiako eta Frantziako Gober-nuek ez dute jarreraren aldaketarik adierazi eta politika errepresibo berri bat jasaten ari gara: salbues-penezko jurisdikzio eta jurisdikzioetan babesturik egindako atxiloketak (Herrira kasu), makroepaiketa politikoak (egun 76 euskal herritarren aurka egiten ari diren epaiketa kasu), eta abar.

Madrilgo Gobernuak ekindako bide honek ez du inolako babesik euskal jenderartean, azken urte eta hilabeteotan egin diren mobilizazio masiboetan (bai sektorialki bai maila zabal batean) garbi eta argi geratu den moduan edo bide horren aurkako aitorpen instituzionaletan.

Jarrera polizial eta judizial hau Madrilgo Gobernuaren politika birzentralizatzaile eta atzerakoiarekin ba-tera ematen ari da; politika atzerakoi honek esparru guztiak ukitzen ditu: laborala, soziala, politikoa eta ekonomikoa. Espainiako erresuman ematen den gatazka nazionalaren soluziobidea erraztu beharrean, berau erabat areagotzen ari da.

Gure ustetan euskal jenderateak eta beharbada gatazkaren biktimek (denek) ezin dute denbora luzeagoz Raxoiren Gobernuak ezarritako blokeo egoera hau jasan. Urtetan entzun dugu gatazkaren sakoneko gaiei ez ekiteko arrazoia ETAren jarduera armatuan zetzala eta berau amaitzean arazo guztiak hel zitezkeela.

Ildo horretan bistan da erakunde sindikal guztien konpromisoa funtsezkoa dela, honetaz ez dugu zalantzarik, ezin baita soluziobiderik ulertu gehiengoaren partehartzerik gabe eta ezin dugu espero langileen aldarrikapenak jasotzen ez duen soluziobide demokratikorik.

ESK-k Gernikako Akordioa bezalako ekimenetan parte hartu du, Aieteko Deklarazioa txalotu egin dugu eta kaleetan mobilizatu egin gara. IV Biltzar honetan harreman laboral eta sozialerako esparru propioaren alde eta Euskal Herriak erabakitzeko duen eskubidean berresten gara. Era berean, bikti-ma guztien aitortza eta konpentsazioaren alde agertzen gara eta errepresioaren amaiera exijitzen dugu, hala nola presoen eskubideak urratzen dituen zigor-politikarena.

71Euskal presoen eskubideen alde

Euskal presoak Espainiako erresuman eta Frantziako Estatuan pairatzen ari diren egoera oso larria da. Euren eskubideak urratu ez ezik, presoenganako mendeku politika bat ere ezartzen ari dira, hala nola presoekiko edozein elkartasun mugimenduren aurkako errepresioa, Herriraren aurkako sarekada kasu.

Egora hau dela eta, presoei ukatzen zaizkien giza eskubideak errespetatuak izan daitezen ekimenen susperketa inoiz baino beharrezkoa egiten da.

Estrasburgoko Giza Eskubideetarako Epaitegiak Parot doktrinarekiko eman duen errefusa epaiak doktrinaz eraginduta daude 50 eta koxka presoei berehalako aplikazioa exijitzen du. Aldi berean, euskal jenderarteak hamaika ekimen eta mobilizazioen bidez aldarrikaturiko dispertsioaren amaiera eta gaixo larririk duten presoen askapena.

Mobilizazioari lotu, sektore berriak elkartuz, ezinbestekoa da Espainiako eta Frantzia Gobernuek euren jarrerak alda ditzaten eta desblokeo eta soluziobideen prozesu bati ekin diezaioten. Bene-tako soluziobide batek presoen egoera konpondu behar du, eta ahalik eta azkarren kartzeleetatik ateratzen utzi.

ESK-k presoen giza eskubideen aldeko konpromisoa berresten du eta bat egiten dugu urtarrilaren 11rako manifestaldirako deialdiarekin.

Emakumeek euren gorputzen inguruko erabakiak hartzeko duten eskubidea

ESK-k emakumeen eskubideen aldeko konpromisoa plazaratu egin nahi du berriro ere, eta batez ere euren gorputzen inguruko erabakiak hartzeko duten eskubidearen aldekoa. Egungo erreforma me-hatxupeko egoeran edo PPek iragarri duen Osasun sexual eta erreproduktiboa eta haurdunaldiaren etendura boluntariorako Legearen (2/2010) ordezkapen egoeran, aipaturiko edukiek eskubideetan ekarriko luketen atzera-egitea salatzen dugu; edukien elementu nagusia emakumeen kriminalizazioa da abortorako eskubidea gauzatzeagatik, honez gain baditu beste ondorio batzuk: eskubide sexual eta erreproduktiboen fokalizatzearen itzulera aborto kasuetan bakarrik, argudio erlijiosoak emakumeen autonomia urratzeko edo klandestinitateak eragingo dituen aborto ez seguruengatik osasunerako eskubidearen urraketa.

n Emakumeen eskubideak defendatu eta bermatuko duen jenderarte batean sinisten dugulako.

n Emakume eta gizonen arteko benetako berdintasunaren alde egingo duten Gobernu laikoetan sis-nisten dugulako.

n Abortoa eskubide bezala ezinbestez aitortu behar delako, baita ere emakumeek euren gorputzen inguruko erabakiak hartzeko askatasuna, eta Gobernuek praktika hau bermatu behar dute era erraz, doan eta ziurrean.

72

Emakumeenganako indarkeria matxistaren aurka

ESK-k baieztatzen du emakumeok pairatzen dugun indarkeria esparru guztietan eta intentsitate desberdinekin ematen dela, hilketara heltzen diren eraso fisiko bezalako indarkeria basatienetatik hasita ohiko bizimoduko ikusezinak diren mikro-matxismoetarainokoak emakumeak izateagatik. Ez da esparru pribatuko, etxeko edo pasiozko arazo bat. Arazo sozial eta politikoa da, gizon eta emaku-meak ukitzen gaituena. Indarkeria matxista genero-desberdintasunetan sostengatzen da, emakume eta gizonez egiten den balorazio bereizgarrian emakumeak eta gizonak izateagatik.

ESK-k dio erasoen hastapenak jenderartearen ereduan bertan sustatzen direla, eredu horrek gizo-nekiko zeregin ordezkatzaile eta mendekoa esleitzen die emakumeei. Jenderartea lanaren banaketa sexualean oinarritu eta sostengatzen da, non gizonak sostengu ekonomikoetan funtsezko zeregina betetzen jarraitzen duen eta emakumea ordezkaitzailearena pertsonak zainduz eta etxea sostengatuz.

ESK-k salatzen du emakumeok jenderartearen esparru eta gune guztietan indarkeria pairatzen du-gula; etxeko esparruan, kalean, lantokietan, ikastetxeetan, komisarietan, epaitegietan, hedabideetan, eta abarretan.

ESK-k gogorarazten du urtero kolpatzen gaituzten hildako ugariez gain, badirela genero-eraso gehia-go, zeinak ohikotasunean babesturik emakumeen autonomia, duintasuna eta errespetuaren azpijana egiten dituen; tratu txar fisiko eta psikikoa, emakumearen irudiarekiko tratu txarra, mespretxuzko hizkera, txiste matxistak, publizitate-iragarkiak, baztertze soziala, lan prekarietatea... besteak beste.

ESK-k defendatzen du emakumeenganako indarkeria sexistaren aurkako borroka jenderartearen esparru guztietan; hezkuntzan, legalean, laboralean, sindikalean, instituzionalean... emakume eta gizo-nen arteko benetako berdintasunaren alde.

ESK-k dio orban sozial honekin amaitzeko prebentzioaren beharra dugula; emakume eta gizonen berdintasunezko parte-hartzeari bidea emango dioten prebentzioa sentsibilizazio kanpainen bidez, begirune eta ez-diskriminazio baloreen heziketaz, neurri ekonomiko, sozial eta politikoak suspertuz.

Indarkeria matxistarik gabeko jenderarte bat lortu ahal izateko ESK-k parte hartzen duen esparru guztietan lan egiteko konpromisoa bere gain hartzen du ESK-k; lantegietan indarkeria matxistak sus-tatzen dituzten jarrera eta neurri guztien aurka aritzeko; gure hedabideen bidez (arian, enpresetako buletinak, agiriak...) emakumeenganako indarkeriaren aurkako borroka barreiatzera; mugimendu femi-nistarekin batera lan egitera indarkeria matxista erauzteko ekintzetan eta kanpainetan; erasotzaileak publikoki salatzera eta kondenatzera, eta biktimak laguntzera hauen egoerarekin solidarizatuz.

Hau dela eta, ESK-k eskubide honen aldeko konpromisoa plazatu egin nahi du, eta honetarako atzera-egite hau publikoki salatu ez ezik, gai honen inguruko mugimendu feministaren moblizazio soziala apoiatzen dugu.

Gure gorputza, gure erabakia

Aborto libre eta doakoa

73ESK pertsona immigranteekin

ESK-K pertsona immigranteei elkartasuna azaldu nahi die, hala nola gure desakordioa adierazi pertso-na hauek behin eta berriz jasan behar izaten duten giza eskubideen urraketarekiko; egoera nabarmena politika nagusi eta Europar Batasuneko ildoetatik hauen inguruko neurri eta ezartzeraino zein herri mailako propioetaraino.

Europa gotorlekuak bere desberdintasun eta baztertze harresia eraikitzen darrai bizimodu duin ba-terako eskubidea bete dadin gugana etortzen direnentzat; egoera hau larriagotzen da krisi ekono-mikoaren areagotzearekin, gure artean xenofobia eta arrazakeria ere areagotzen ari direlarik.

Instituzio, herritarren, herri mailako eta Europako Gobernuen pasibotasun eta permibisitatearen au-rrean eskuin indarreko eta talde faxisten gorakadak egoera kezkagarri baten aurrean jartzen gaitu; hiritarrek “hemengoak lehenago” lema duten partidu politikoak bozkatzea diogunaren adierazle da. Osasunerako eskubidea bezalako eskubideen murrizketa gure elkartasuna exijitzeaz gain, gure salake-ta ere eskatzen du.

Era berean, zerbitzu sozialetara, babes ofizialeko etxebizitza batera heltzeko diskriminazioa oso esan-guratsu da. Eta zer esanik Hego Euskal Herrian atzerritarrek jasan behar izaten dituzten etengabeko sarekada eta identifikazio polizialak.

Ezin ditugu Lampedusa bezalako tragediak ahaztu, sindikatu bezala konstzienteak izan behar dugu egoera guzti hauen sorburua desberdintasuna dela, eta ezin dugu onartu hemen jaio ez den pertsona batek bere eskubideak urratuak izatea. Iparrak Hegoerari egiten dion balibideen mugarik gabeko ar-pilatzeak eragiten du pertsona askok euren jaioterriak, ohiturak, familiar eta abar utzi behar dituztela.

Hau dela eta, ESK-k bere elkartasun eta salaketa konpromisoa adierazi nahi du, eta sindikatukideak animatu bizi diren tokietan heriotza eta desberdintasuna ekartzen dituen sistema patriarcal injustu honi solidarioki erantzun dezaten.

74 OHARRAK

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................... .....................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

75OHARRAK

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................... .....................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

76

ARABABeethoven 10 behe. 01012 GasteizTelf: 945 21 48 88 Fax: 945 21 50 56araba@esk-sindikatua.org

BIZKAIAGral. Concha 12, I . 48008 BilbaoTelf: 944 10 14 25 Fax: 944 10 14 38bizkaia@esk-sindikatua.org

GIPUZKOAAlfonso VIII 3, 3. esk. 20005 DonostiaTelf.: 943 45 69 II Fax: 943 46 28 66gipuzkoa@esk-sindikatua.org

Garibai 14, 4. esk. 20500 ArrasateTelf.-fax: 943 79 92 43arrasate@esk-sindikatua.org

Artekale 10, 20570 BergaraTelf: 943 76 I3 65bergara@esk-sindikatua.org

NAFARROAEmiliana Zubeldia 5, behea. (Arrotxapea) 31014 IruñeaTelf.: 948 22 41 24esknafarroa@esk-sindikatua.org

www.esk-sindikatua.org