Euskaltzaindiaren hiztegirainoko ibilbidea

www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net

Euskaltzaindiaren Hiztegirainoko ibilbidea

2016ko abendua

www.euskaltzaindia.eus


Lan hau urrats garrantzitsua da euskararen normalizazioan eta araugintzan.

Euskaltzaindiak 2012an Euskaltzaindiaren Hiztegiaren lehen edizioa argitaratu zuen paperean soilik. 2016an bigarren edizioa argitaratu du paperean, eta Interneten jarri du kontsultagai.

Euskararen araugintza ez zen hasi 1968 arte, Euskaltzaindiaren helburu nagusia izan arren Akademia 1919an sortu zen unetik beretik.



Koldo Mitxelenaren planaLehentasun batzuk jarri zituen:1. Ortografia2. Euskararen hitz zaharren forma zehaztea3. Hitzak eratzeko eta maileguak egokitzeko

legeak aztertzea4. Izenaren eta aditzaren morfologia lantzea

Ohiko ondare lexikaleko 2.000 hitzen forma proposatu zituen



Koldo Mitxelenaren plana1968an bertan euskal hitzak euskaraz deskribatuko zituen hiztegia egiteko jarraitu beharreko irizpideak ere proposatu zituen:

1. Hiztegiak orotarikoa izan behar zuen, hau da, euskalki eta garai guztietako hitzak eduki behar zituen.

2. Hiztun, idazle eta irakurleentzako gida izan behar zuen.

3. Zer aldaera jaso eta zein ez erabaki behar zen; zer egin behar zen arkaismoekin, maileguekin, neologismoekin.

4. Hiztegiak lagundu egin behar zion erabiltzaileari, ona eta ez hain ona bereizten.

5. Historian zehar euskal literaturan erabilitako hitzak sistematikoki bildu behar ziren.



1970-1980Euskaltzaindiak

Beste batzuek1970 Batasunaren Kutxa G. Aresti eta X. Kintana1972 Ikastola Hiztegia. Gordailu1974 Idazketa Hiztegia. J. Fernadez Setien, A. Amondarain1976 Natur Zientziak. Hiztegia. Jakin1977 Eskola Hiztegia. X. Gereño1977 Hiztegi teknikoa. L. M. Mujika1977 Euskal Hiztegi Modernoa. X. Kintana eta beste batzuk1978 Banka Hiztegia. Zenbait aurrezki-kutxa eta banketxe1978 Matematika. Hiztegia, hizkera, irakurbidea. M. Zalbide1979 Fisika Hiztegia. UZEI1980 Kimika Hiztegia. UZEI1980 Politika Hiztegia. UZEI1980 Psikologia Hiztegia. UZEI

1974 Merkatalgo Izendegia1975 Zortzi urte arteko ikastola hiztegiaHiztegi txiki batzuk: Filatelia, Arkitektura

K. Mitxelena: “Orga idien aitzinean jartzen ari dira”



1981 Euskaltzaindiak, kezkaturik, hiztegigintzari buruzko jardunaldi batzuk egin zituen. Hauek izan ziren ondorioak:

1. Orotariko Hiztegia eta hiztegi modernoa Euskaltzaindiaren eginkizunak dira.

2. Espezialitateetako hiztegiak egitea ez da Euskaltzaindiaren egitekoa.

3. Euskaltzaindiak begi onez ikusten du beste batzuek, gizabanakoek nahiz taldeek, espezialitateetako hiztegiak lantzea.

4. Euskaltzaindiak Hiztegigintza Batzordea sortzeko premia larria ikusten du.



1983Euskaltzaindiak Hiztegigintza Batzordea sortu zuen helburu hauek izango zituena:

1. Orotariko Euskal Hiztegia egitea.

2. Akademiaren beste hiztegi batzuez arduratzea.

3. Maileguzko hitzak moldatzeko irizpideak lantzea.

4. Hiztegiaren arloko araugintzaz ikertzea.



1984Azkenean lortu dira Koldo Mitxelenaren zuzendaritzapean Orotariko Euskal Hiztegiari ekiteko baliabideak.

Hiztegigintza Batzordeak 1984-1996 eperako plana proposatu zuen:



1987Mitxelena zendu zen eta handik gutxira OEHren lehen liburukia argitaratu zen. Zuzendaritza Ibon Sarasolak hartu zuen

1987-2005OEHren 16 liburukiak argitaratu ziren.

14.000 orrialde6 milioi testu-hitzeko corpusa



Orotariko Euskal Hiztegiaren Ezaugarriak



LEF Batzordea1986-1994

Kudeaketa batzordea: 5 lagunOsoko batzordea: 23 lagun

1. Maileguak egokitzeko irizpideak. 2. Euskal hitzak eratzeko baliabideak



EEBS-XX. mendeko euskararen corpus estatistikoa1987-2000

• XX. mendean euskaraz argitaraturiko guztiaren inbentarioa

• Eredu estatistikoa• Unibertsoa: > 200 milioi testu-hitz• Hasierako lagina: 2 milioi testu-hitz• Azken lagina: 4.655.300 testu-hitz• Laginketa geruzatua: testu argitaratu zen epea (3),

euskalkia (7), testu mota (14) testuaren tamaina (4) • Digitalizatzea + OCR + eskuz zuzentzea• Corpus osoa eskuz lematizatzea



XX. mendeko euskararen corpus estatistikoaren kontsulta-orria



XX. mendeko corpuseko kontsulta-adibidea


Hitz baten erabileraren estatistikak, aldiaren, euskalkiaren eta testu motaren

arabera



1991Hiztegigintza Batzordeak hurrengo bost urtetarako plana aurkeztu zion Euskaltzaindiaren Osoko Bilkurari.

Osoko Bilkurak erabaki hauek hartu zituen:

1. Hiztegi Batuko batzordea (lantaldea) sortzea.

2. Euskararen datu-base lexikografikoa sortzea, Orotariko Euskal Hiztegiaren corpusa eta XX. mendekoa batuz.

3. Hiztegi Batua lantzeari ekitea hurrengo bost urtean bukatzeko.



Egitasmoen sekuentzia

Orotariko Euskal Hiztegia XX mendeko corpusa

Hiztegi Batua



Hiztegi Batuaren lan-fluxua

HBL

euskaltzain osoak

Iritzi-emaileak

Arauak

Oharrak +Proposamen

onartugabeak

HB(2.itz.)

UZEI

HBL

UZEI

Euskaltzaindia



Hiztegi Batua

Lehen argitaraldia 2000. urtean egin zen 20.000 formarekin eta azkena 2015ean 40.000 ingururekin



Hiztegi Batuaren kontsulta Interneten


www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net www.euskaltzaindia.eus

2005

Orotariko Euskal Hiztegiaren azken liburukia, 16.a, argitaratu zenean

Euskaltzaindiaren Hiztegia adierak eta adibideak

egitasmoari ekin zitzaion


2009Bi batzorde ahaldundu sortu ziren: Hiztegi Batukoa eta Euskaltzaindiaren Hiztegikoa.

Helburuak:

1 Hiztegi Batua beste 20.000 formaz hornitzeko lanak (2. itzulia) bizkortzea.

2 Euskaltzaindiaren Hiztegia egiteko lanak gainbegiratzea.

Emaitzak:

1 Hiztegi batuaren 2. itzulia 2015ean bukatu zen

2 Euskaltzaindiaren Hiztegiaren 1. argitaraldia 2012an egin zen



Euskaltzaindiaren Hiztegia


Lexikoaren Behatokiaren corpusa

• 2000. urtetik aurrera argitara emandako testuak

• Urtero elikatzen da

• 50 milioi testu-hitz (2015ean)

• Automatikoki lematizatua, etiketatua eta linguistikoki anotatua, nazioarteko estandarren arabera

• Euskaltzaindiaren Hiztegia eguneratzeko giltzarria


1981 Hondarribiko jardunaldia hiztegigintzaz

1983 Hiztegigintza Batzordea sortzeaHiztegigintza Batzordearen 1984-1996 eperako plana1984

1987 OEHren lehen liburukia argitaratzea eta XX. mendeko corpusa eraikitzen hastea

1986 LEF Batzordea lanean hastea

1991 Hiztegigintza Batzordearen 5 urteko plana. HBB sortzea eta Hiztegi Batua lantzen hastea

1994 LEF Batzordeak bere lana burutzea

2000 XX. mendeko corpusa osatea. Hiztegi Batuaren 1. edizioa

2005 OEHren 16. liburukia argitaratzea. Euskaltzaindiaren Hiztegia lantzen hastea

2008 Lexikoaren Behatokia eraikitzen hastea2009 Batzorde Ahaldunduak sortzea2012 Euskaltzaindiaren Hiztegiaren 1. argitaraldia

20152016

Hiztegi Batua burutzeaEuskaltzaindiaren Hiztegiaren 2. argitaraldia

Euskaltzaindiaren hiztegirainoko ibilbidea

Government & Nonprofit

Transcript of Euskaltzaindiaren hiztegirainoko ibilbidea