Euskal Eskultura

XX. mendean

Euskal Eskultura• Gerra Zibilaren ondoren XIX.

mendeko eskultore batzuk lanean jarraitu zuten, haietako bat Julio Beobide izanik. Baina eskulturak forma abstraktuetara eboluzionatu zuen.

• Jorge de Oteiza kontsideratua izan da Gerra osteko belaunaldiko aita eta irakaslea.

• Bestaldean, Eduardo Chillidaren irudia dago, lana oso definituaz eta nazioarte mailako errekonozimendua jaso zuela.

• Beste talde batean sartzen dira Basterretxea, Mendiburu, Ugarte, etab.

• Haien ondoren eskulturan boom bat dago Oteiza eta Chillidaren teoriak jarraituz eta haien arrakasta ikusiz.

Euskal Eskulturako ezaugarriak• XX. mendean eskulturako ekoizpena beste arloetatik bereiz

daiteke. Kontestuak eta materiak eraina izan zuten artisten lanetan.

• Arraza eta nortasuna lan honetako elementutzat hartu dira, tradizioa erabat baztertu gabe. Tradizioek lagunduko dute estilo berria jasotzen baina ez artearen suntsipenera eramaten.

• Giza kontzeptzio bat dago fideltasuna eta monumentalitatean oinarriturik. Mentalitate pertsonala ikusten da, abstrakzioarekiko joera batekin formetan, hutsunetan, eskulturak barrura begira, ikerketa moduko batean ez zela beti lanetara eraman. Interpretatzeko joera bat dago eta eskultore batzuen irakaskuntza, Oteiza bezala, mugimenduko teorizatzaile bezala haien papera asumitu zutela.

• Egitura enpirikoaren aurka, eskultore berriek abstrakzio edo arrazionalista borroka nahiago zuten orden berri batean, hizkuntza komun bat, hiztegi figuratiboa sinplifikatzeko eta eklektizismoa gainditzeko.

Euskal Eskulturako ezaugarriak• Artisten nortasuna. Ez ziren eskola bateko kideak. Burdineko eta igeltsoan

lan egiten zutenen langilen tradizioa bazegoen, beste artisauekin batera eta hau benetako eskola bilakatu zen. Artisten arteko desberdintasunak haien nortasunen ondorioa dira.

• Presio zibilari erantzuna eman behar zioten, abstrakzioaren bidez bideratua. Puntu bateraino, egoera politikoa, Frankismoaren erasoekin, abstrakzioko munduan aritetze bideratu zituen erregimeneko jendearentzat ulertzeko zaila zelako oso garbia izanik.

• XX. mendeko eskulturan erabilera, irudikapena, figurazioa baztertu egiten dira. Bisio intelektual bat jarraitu zuten, lan egiten zuten espazioa kuestionatzeko bide bat bezala.

• Eskultura hauek aurkezten dira forma plastiko itxiak eta definituak bezala, hau da, formako garaipena azpimarratuz argiaren gainetik eta eskulturako formaren gainetik, Gargallo edo Calderren lanetan bezala.

• Euskal eskultura monumentala da, espazio irekietan kokatua. Hauetako batzuk Haizeen Orraziak bezala Donostian edo Gasteizko Foruetako Enparantza elkarguneak dira aintzinean elizetako portikoak izan ziren bezala eta eguzkiko sinbolo batzuk aurkitzen dira.

Euskal Eskulturako ezaugarriak• Euskal eskulturako hizkuntza hau antzinako metodoetan baina

dimentsio berri batean oinarrituta dago. • Erabilitako materialak burdina, alabastroa edo egurra dira. Chillida

lehena izan zen materialak berrerabiltzen, eta haren ondoren Oteiza eta Mendiburuk berdina egin zuten.

• Materialak oinarrizko espresioko medio bezala asumitzen dira, ez euskarri fisiko bezala bakarrik.

• Euskal kirolean bezala, eskulturan forma funtzionaletatik herriko tresnetan oinarriturik esanahi osoko formetara konbertsio bat dago.

• Eskultoreak materiako artisauak dira, elementu naturalen transformatzaileak, objektu eta formen sortzaileak, indarrak, sua, burdina eta brontzeren manipulatzaileak, harria pasiboa den bitartean zizelaren erasoa jasotzen, burdinak eutsi egiten du eta beharrezkoa da hau bideratzea prozedura bizia eta bukatu ezin batean.

Oteiza

• Jorge Oteiza Euskal artista garaikide bat da.

• Bere karrera Gerra Zibila aurretik has izen, bere eskultura sendoa, primitibo eta arkaikoa zenean.

• Gerra ostean organikoa, eskultura espresionista esploratzen hasi zen, experimentazio abstraktu arrazional batera mugitzeko.

Oteiza• Elementu formalen konbinaketak

lotzen du “Odiseoi zeneko gudari baten erretratua” Oteizaren kutxa hutsak edo metafisikoekin. Hau da, eskultura kutxa metafisikoan sartutako bariantetatik ateratzen da.

• Barruko espazioa mugatzen duten azaleren zenbakia handitu egiten da, konplexutasun espazial handiago batera eramaten.

• Itxi beharrean, planoak luzera eta neurri desberdinetakoak dira, espaziora mugatuak ere.

• Beraz, eskultura kutxa metafisiko bat bezala ulertu daiteke aldaketa formal eta espazial gero eta ugariagoekin.

Oteiza• Hasieran eskultura figuratiboa

egin zuen.• Exiliotik itzuli ondoren

Arantzatzun lan egiten has izen.• Prestigio handia eman zioten lan

batzuk egin zituen. Hauetako bat Luis Balleten kapera funerarioko monumentua Agiñan (Nafarroan), paisai batean non cromlech neolitikoak zeuden eta eraman zuela esatera: zirkuluan harreman bat dago eguzkiaren zirkulu eta ilargi betearekin, erabat lotuta daudela kronletx zirkular hauekin, gure kontzientzia moral  erregeneratiboaren gogoeta bat.

Chillida• 1943-47 bitartean arkitektura ikas

izuen Madrilgo Unibertsitatea hau utzi aurretik bere interesekoa zen pinturarekin jarraitzeko.

• 1948.ean Parisera joan zen eta eskulturara pasatu zen.

• Bere garaikideen artean Bigarren Mundu Gerra ondorengo Parisen daude Le Corbusier, Jose Luis Sert, Jean Arp eta Isamu Noguchi, denak debate filosofiko batean sartuak ibili zirena Bauhaus eta De Stijl-eko gerra aurreko mugimenduekin eta arteak elkartzen bukatu zuela.

• Pintura, eskultura, arkitektura, musika eta literatura teorian eta forman konektatuak izan zitekela abiapuntutzat hartuz, bisionario hauek ohiko muga guztiak gaindituko zituzten obrak ekoiztu zituzten.

Chillida• Urteetan zehar, Chillidaren

materialak aldatu ziren eta galdera kontzeptualak kezka metafisikoak bilakatu ziren.

• Euskal Herrira 1951. ean etortzean, Chillidak utzi zuen Parisen erabiltzen zuen igeltxoa, burdina, egurra eta altzairua erabiltzeko. Material hauek Euskal industriako tradizioa irudikatzen dute, arkitektura eta nekazaritza, paisaia eta zonaldeko argi iluna.

• 1970.etik aurrera egindako obretan Euskal Herriko etxeak hartu zuen eredutzat.

• Bere ideiak espazioari buruz forma material abstraktuetan aldatu zituen eta bere lanak propietateak dentsitate, eskala, erritmo eta mugak bezala esploratzen ditu.

Chillida• Alabastroa berarentzat, ez dauka

lotura zuzen bat Euskal tradizioarekin baina pisu handia dauka eskulturaren historian.

• 1963.ean Grezia, Erroma, Umbria, Toskana eta Probentzako bere bidaien ondoren eta Medardo Rosso eta Piero dell Francesca ikasi ondoren, Chillidak bere hasieretan Louvren aurkitu zuen argiaren kalitatea bereganatu nahi zuen.

• Greziako argi zurira hurbiltzeko eta Rossoren erretratu transluzentetara Chillidak alabastroa erabil izuen.

• Bere kualitatea distira egiteko barrutik, argi bati zango balu bezala baina belatua Chillidari gogoratzen zion bere herriko hodeiez betetako atmosfera.

Basterretxea

• Euskal eskultura espresio gogorrekoa da, askea izan behar du, ez egotea etxeetan eta museoetan.

• Hau ikusten da Nestor Basterretxearen kosmogonian: ez daude beste tokietako ekarritako lanak gure mundua dekoratzeko gure sustraietara lotuta baizik.

• Ez dira berriak baina errekurrenteak eta artista erritmoak sortzen saiatzen da.