EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA …€¦ · 16tik 3. orria ANBIOTEK, SL Uraren Euskal...

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoko jarraipen-sarea Laburpen-dokumentua. 2009 Kanpaina

16tik 1. orria ANBIOTEK, SL Uraren Euskal Agentziarentzat

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA BIOLOGIKOAREN JARRAIPEN-SAREA

Laburpen-dokumentua

2009 Kanpaina

Bilbo, 2010eko maiatza



1. SARRERA, MATERIALA ETA METODOAK ..................................................................................................................................................3 2. EMAITZEN ANALISIA. 2009KO KANPAINA.................................................................................................................................................7 3. EGOERA EKOLOGIKOAREN BILAKAERA (2007-2009) ..............................................................................................................................12



1. SARRERA, MATERIALA ETA METODOAK

AURREKARIAK

Abenduaren 18ko 240/2007 Dekretuaren bidez, Uraren Euskal Agentziaren (Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Hidraulikoa) Estatutuak onartu ziren, eta erakunde horren esku utzi da, beste eginkizunen artean, araudiaren arabera, Euskadiko barne-arroen plangintza hidrologikorako tresnak garatzea, eta komunitate artekoen plangintzaren garapenean parte hartzea.

Bestalde, 2000ko urriaren 23ko Europako Legebiltzarreko eta Kontseiluko 2000/60/CE Zuzentarauak Plan Hidrologikoak ditu aplikazio-ardatz; plan hidrologiko horiek mugape hidrografikoen arabera garatu behar dira (arro hidrografikoak edo euren multzoak) eta mugapean barne hartzen den “ur-masa” bakoitzeko helburuak lortzeko tresna nagusia dira.

Plan Hidrologiko horien edukia Plangintza Hidrologikoari buruzko Erregelamendua onartzen duen uztailaren 6ko 907/2007 Errege Dekretuan ezarrita dago.

Uren Legean emandako definizioaren arabera plangintza hidrologikoaren xede orokorra izango da “Eremu publiko hidraulikoaren egoera ekologiko ona” lortzea, eta horretarako nahitaezkoa da jakitea zein den oraingo egoera ekologikoa eta zeintzuk diren “egoera ona” lortzeko helburua desitxuratzen duten faktoreak.

2000/60/CE Zuzentarauak, 8. Artikuluan, ezartzen ditu azaleko uren egoerari, lurrazpiko uren egoerari eta gune babestuei jarraipena egiteko oinarriak. Halaber, V. eranskinean ezarritakoaren arabera, uren egoeraren jarraipena burutzeko betebeharra ezartzen du.

Egoeraren jarraipen-programen xedeak honako hauek dira:

• Mugapeko ur-masen egoeraren ikuspegi orokor koherente eta osoa lortzea.

• Ingurumen-helburuen betetze-maila zehaztea.

• Plan Hidrologikoaren neurrien programen eraginkortasun-maila zehaztea

Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Hidrauliko honek zenbait urte darama EAEko ibai-ekosistemei buruz informazio esanguratsua lortzen. 90. hamarkadaren hasieratik orduan Hirigintza, Etxebizitza eta Ingurumen Saila zenak “EAEko ibaietako Uren Kalitatea eta Ingurumen-egoera Zaintzeko Sarea”

definitzeko eta abian jartzeko lanei ekitea erabaki zuen, eta estatuko zein Europako legeriaren kontrol-eskakizunetara egokitzeko aldaketa batzuekin eutsi zaio gaur arte.

Ia-ia hasieratik, sare horren kontrolaren planteamendua geroago Europako Legebiltzarrak eta Kontseiluak 2000ko urriaren 23ko 2000/60/CE Zuzentarauean eskatu zituen betekizunen antzekoa zen, eta, ondorioz, erkidegoko esparru bat ezarri da uren politika-eremuan jarduteko, Uraren Esparru Zuzentarau deritzona eta 2000ko abenduaren 22an argitaratu zenean indarrean jarri zena Europako Erkidegoetako Aldizkari Ofizialean.

Abiapuntutzat hartuta, Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. artikuluak ezartzen du mugape bakoitzeko ingurumenaren baldintzen, baldintza sozioekonomikoen eta ezaugarrien irudi eguneratua lortu behar dela, 6. artikuluan aurreikusitako gune babestuen erregistroa barnean hartuz eta, txosten batean jasota, komunitateko administrazioari eraman behar zitzaiola 2005eko martxoaren 23a baino lehen.

Horretarako, Uraren Esparru Zuzentarauaren Inplementaziorako Estrategia Bateratua abiatu zen, zenbait adituk osatutako taldeen lanaren ondorioz gida sorta bat idatzi zuen geroagoko epeetarako aurreikusitako beste alderdiez gain, 5. artikuluan jasotakoak homogeneoki betetzeko.

Gida horien ondoren, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Hidrauliko honek “2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. eta 6. artikuluei buruzko txostena” atera zuen 2004ko abenduan, bere barne arroetako Mugapeen eremurako, erkidegoko administrazioak –ur-edukietan- eskumen esklusiboko tartea lurralderako definitu zuen bezala, 1994ko uztailaren 1ean egin zen eskumen eskualdaketan (www.uragentzia.euskadi.net).

EAEko gainerako lurraldea, Bizkaiko golkoa eta mediterraneo itsasoa EAEko Administrazio hidrauliko honen esku-hartzearen zati dira euren administrazioan, horrek eta Estatuak sinaturiko kudeaketa lehenaren esku uzteko hitzarmenean. Eremu horietan, Bizkaiko Golkoa eta Ebron, eta 2004ko abenduko dagozkien txostenetarako, Euskadiko Barne Arroetako Mugapeetarako “2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. eta 6. artikuluei buruzko Txostena” laneko irizpide eta metodologiei jarraituz informazio oparo



eta landua ere egin eta ekarri zen, dokumentu bereizi eta desberdinetan.

Bestalde, 2000/60/CE Zuzentarauaren 8. artikuluak “2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauko 5. eta 6. artikuluei buruzko Txostena”, txostenean lortutako informazioarekin era koherentean ezartzen du Estatu kideek uren egoeraren jarraipen-programak ezarri behar dituztela mugape hidrografiko bakoitzeko uren egoeraren ikuspegi orokor, koherente eta osoa lortzeko, eta 2006ko abenduaren 22a baino lehen operatiboak izatea; gero, Kontseiluari berri ematea 2007ko martxoaren 22 baino lehen (15. artikulua).

2006ko bukaera aldean, informazio baliagarriarekin eta Uraren Esparru Zuzentarauaren 8. eta 15. artikuluen betetze-eremuan, berriz diseinatu zen “EAEko azaleko ur-masen egoeraren jarraipen-sarea”.

2007ko kanpainan ur-masen egoeraren jarraipen-estrategia berriari ekin zitzaion eta ibai-kategoriako ur-masetarako bi sare sortu zituen: “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea’ eta “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera kimikoaren jarraipen-sarea’.

“EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA BIOLOGIKOAREN JARRAIPEN” SAREAREN DISEINUA

Ibaien kontrolaren eremuan 107 kontrol-estazioko sarea ezarri zen:

• 94 kontrol-estazio nagusi ordezkatzen duten masaren egoera edo potentzial ekologikoaren berri ematen dutenak eta

• 13 kontrol-estazio gehigarri tamaina handiko masen, eskakizun bereziak dituzten masen (esaterako arrain-hazkuntzaren babesa duten tramuak), edo berariazko arazoak dituzten (esaterako inpaktua eragiten duen presio baten edo neurri zuzentzaile baten ebaluazioa) masen informazio osagarria dakartenak.

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarean honako hauen jarraipen eta kontrola egiten da:

• Adierazle biologikoak: ornogabeen fauna bentonikoa, organismo fitobentonikoak eta pigmentuak, fauna iktiologikoa eta makrofitoak.

• Adierazle biologikoak eraginpean hartzen dituzten adierazle hidromorfologikoak: erripako basoa, ibarreko baldintzak eta aldaketa hidromorfologikoak.

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarean honako kontrol-programa hauek ezarri dira

• Kontrol operatiboak xede du ingurumen-helburuak ez betetzeko arriskua duten ur-masen egoera finkatzea. Halaber, masa horien egoeran gertatzen diren aldaketak ebaluatzea ahalbidetzen du neurrien programen ondorioz.

- Maximoen kontrol operatiboen programa (44 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren, organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko bi kontrol egitea dakar; bi urtean behin fauna iktiologikoaren urteko kontrol bat eta bi urtean behin makrofitoen urteko kontrol bat. Hasiera batean potentzial edo egoera ekologiko moderatu gisa diagnostikatu den Ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaio, hau da, ezarritako ingurumen-helburuak ez dituztela betetzen, baina neurri zuzentzaileak aplikatu ondoren lor ditzaketenak.

- Minimoen kontrol operatiboen programa (28 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren, organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko kontrol bat egitea dakar; bi urtean behin makrofitoen urteko kontrol bat eta hiru urtean fauna iktiologikoaren urteko bi kontrol. Ezarritako ingurumen-helburuak argi eta garbi betetzen ez dituzten ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaie (egoera edo potentzial ekologiko txarra edo eskasa) eta esanguratsutzat jotzen diren presio antropogeniko mailen eraginpean daude.

• Zaintzaren kontrolak xede du ur-masen egoeraren ikuspegi orokor eta osoa lortzea. Horien emaitzak etorkizuneko kontrol-programen ikuskera eraginkor eta benetakoa ahalbidetuko du, baita epe luzerako aldaketen kontrol eta ebaluazioa ere baldintza naturaletan edo jardun antropogeniko oso hedatu baten ondorioz.

- Maximoen zaintza-kontrolaren programa (18 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren, organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko bi kontrol egitea dakar; fauna iktiologikoaren urteko kontrol bat eta bi urtean makrofitoen urteko kontrol bat. Ezarritako ingurumen-helburuak betetzen dituzten eta esanguratsutzat jotzen den presio antropogeniko mailaren eraginpean dauden ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaie (egoera edo potentzial ekologiko ona edo oso ona).

- Minimoen zaintza-kontrolen programa (17 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren,



organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko kontrol bat egitea dakar; bi urtean behin makrofitoen urteko kontrol bat eta hiru urtean fauna iktiologikoko bi urteko kontrol. Ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaie, ezarritako

ingurumen-helburuak betez (egoera edo potentzial ekologiko ona edo oso ona) ez-esanguratsutzat jotzen diren presio antropogeniko mailen eraginpean daudenak.

1. irudia EAEko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea. Kontrol-estazioen kokapena eta haiei loturiko programak.



IBAIEN EGOERA EKOLOGIKOAREN EBALUAZIOA

EAEn ibai-kategoriako ur-masen kasuan ebaluazio-sistema eta kalitate biologikorako adierazleak garatu dira, eta horietarako laginketa-teknikak eta egoeraren ebaluazio-sistemak ezarri dira; horiek, elkarrekiko kalibrazio bidez balioztatu dira eta EAEko ibaien tipologia motetarako erreferentziazko baldintzen eta ingurumen-helburuen esleipenerako hurbilketa bat egin da. Ebaluazio-sistema horiek honako hauek dira:

• Ornogabeen fauna bentonikoa. Euskal indize multimetrikoa (MBi1 indizea)

• Organismo fitobentonikoak. Poluosentikortasun espezifikoaren indizea (IPS2 indizea)

Bigarrenik, egoeraren kalifikazio metodoak daude ibaien adierazle biologikoei loturik, EAEko azaleko ur-masen egoeraren zaintza-sareen esparruan garaturik baina oraindik ez dira balioztatu elkarrekiko kalibrazio aren jardunean eta egoeraren sailkapena jakitunaren iritzipean proposatzen da, besteen artean erreferentziazko baldintzen baliagarritasun ezarengatik:

• Fauna iktiologikoa. Arrainen populazioaren kontserbazio-egoeraren indizea (ECP indizea).3

• Makrofitoak. Landareen bizitzan oinarrituriko ibaiaren kontserbazio egoeraren indizea (ECV indizea)3

Adierazle hidromorfologiko eta fisikokimikoen kasuan eta EAEko azaleko ur-masen egoeraren zaintza-sareen esparruan, garapenerako ahalegina egin da eta horren ondorioz egoeraren kalifikazio-sistemak balia ditzakegu:

• Adierazle hidromorfologikoak3. QBR indizea eta aldaketa hidromorfologikoen analisia

• Baldintza fisikokimiko orokorrak. IFQ-R4 indizea.

2000/60/CE zuzentarauaren arabera, egoera ekologikoaren balioespena, lehenik adierazle biologiko bakoitzerako egindako balioespen okerrenari dagokio.

Lehen esan bezala, adierazle biologiko guztientzat garapen metodologiko berdina ez dagoela kontuan

1 Uraren Euskal Agentzia (2008). Euskal Autonomia Erkidegoko

ibaietan makroornogabe bentonikoei buruzko kalitate helburuen ezarpena. www.uragentzia.euskadi.net.

2 Uraren Euskal Agentzia (2008). Ibaietako Organismo fitobentonikoen laginketa- eta balioespen-protokoloak eta egoeraren balioespena 2000/60/CE Zuzentarauaren arabera. www.uragentzia.euskadi.net.

3 Eusko Jaurlaritza (1993-2007). EAEko ibaien egoera ekologikoaren jarraipen-sarea. www.uragentzia.euskadi.net

4 Uraren Euskal Agentzia (2008). EAEko ibaietako adierazle fisikokimiko orokorren helburuen ezarpena. www.uragentzia.euskadi.net.

hartuz, 2009ko kanpainako emaitzen txosten honetan komenigarritzat jo da ponderazoa egitea ornogabeen fauna bentonikoak eta organismo fitobentonikoak garrantzia bera izanik, biek garapen metodologikoaren maila aurreratua eta tipologiaren araberako erreferentziazko balioa baitute.

Egoera biologikoaren balioespena adierazle biologikoak eraginpean hartzen dituzten adierazle fisikokimikoekin osatzean egiten da egoera ekologikoaren zehaztapena; baldintza fisikokimiko orokorrei dagokionez “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera fisikokimikoaren jarraipen Sareak ”ahalbidetzen du.

1. Taulan, egoera ekologikoaren egoeraren bost bometako bakoitzerako, eskatzen diren adierazleen balioespenak jasotzen dira. Aipatu beharrekoa da kalitate fisikokimikoak egoera ekologikoaren kalkuluan parte-hartzen duela kalitate biologikoa Oso ona edo Ona denean soilik, eta kalitate hidromorfologikoak bakarrik parte hartuko luke kalitate biologikoa zein fisikokimikoa oso onak balira.

Egoera ekologikoko motak Egoera ekologikoaren

adierazleak OO O A E Tx Ornogabeen fauna bentonikoa eta organismo fitobentonikoak

(CB1) OO ≥O ≥A ≥E ≥Tx

Fauna iktiologikoa, OO ≥A ≥E ≥Tx -- Baldintza fisikokimiko orokorrak OO ≥O -- -- --

Erripako basoa (QBR) OO -- -- -- -- Aldaketa hidromorfologikoak OO -- -- -- --

1. taula Egoera-potentzial ekologiko mota bakoitzerako eskatzen diren adierazle biologiko, fisikokimiko eta hidromorfologikoen balioespenen konbinazioak. Egoera ekologiko Oso Ona (OO), Ona (O), Moderatua (A), Eskasa (E) eta Txarra (Tx).

Ur-masa oso aldatuen potentzial ekologikoaren diagnostikorako masa naturalen metodologia orokorra aplikatuko da; etorkizunari begira, hala ere etorkizunari begira masa kanalizatuetarako zuzenketa motaren bat aurreikusten da arrain eta makrofitoen ebaluazio-sistemak organismo fitobentoniko eta ornogabeen fauna bentonikoen pareko mailan garatuta izango direnean eta egoeraren kalkuluan garrantzi berdinarekin parte hartuko dutenean.



2. EMAITZEN ANALISIA. 2009KO KANPAINA

EAEn 2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. eta 6. artikuluei buruzko txostenean 123 ur-masa identifikatu ziren guztira ibai kategorian5, eta horietatik 9 urtegi motakoak dira, 95 naturaltzat jotzen dira eta gainerako 19ak behin-behineko ur-masa oso aldatu izendatu dira.

2006an eta 2000/60/CE Zuzentaraueko 8. artikuluko betekizunei erantzuteko berriz diseinatu zen EAEko azaleko ur-masen egoeraren jarraipen sarea”.

Prozesu horretan kontrolik behar ez zuten 14 identifikatu ziren guztira, ingurumen-helburuak ez betetzeko arriskurik ez zutelako eta ez zelako aurreikusten presio antropogeniko maila era esanguratsuan handituko zenik. Masa horietan egoera gutxienez ona izaten jarraitzen duela kontuan hartu da.

Beste 5 masen kasuan kontrol zuzena ez zela egin behar oniritzi zen, eta bere egoeraren balioespena zeharka egin zitekeela beste masa batean lortutako emaitzetatik, hau da, kontrolerako bildutako masatzat hartu ziren.

Beraz, eta egindako beste diseinuaren ondorioz, 2007-09 hirurtekoan ibai-kategoriako 95 ur-masen kontrol zuzena egin zen guztira 107 kontrol-estazioren bidez.

2009ko kanpainan, EAEko ibai-kategoriako (urtegi ez direnak) 114 ur-masen honako emaitza hauek lortu dira, (2. irudia):

• 41 ur-masa (% 36), guztiak naturalak, ingurumen-helburuetara iristen dira, gutxienez egoera ekologiko oneko diagnostikoa lortuz.

• 73 ur-masek (% 64) ez dituzte ingurumen-helburuak lortzen, horietatik 26k (% 23) egoera-potentzial ekologiko moderatua dute, eta gainerako 47 masek (% 41) egoera-potentzial ekologiko eskasa edo txarra.

2009ko kanpainan, naturaltzat jotzen diren EAEko ibai-kategoriako 94 ur-masetatik (2. irudia):

• 41 masek guztira (% 44) ingurumen-helburuak lortzen dituzte gutxienez egoera ekologiko oneko diagnostikoa lortuz.

5 Bidasoaren muga arteko erdi-behe tramuaren arroa barnean hartuz, EAEn ez du masa-entitaterik baina historikoki ezagutza badago, masa bat gehiagoren gisa

• 31 masa guztira (% 33) egoera ekologiko eskasa edo txarrarekin kalifikatzen dira, beraz ingurumen-helburuak argi ez dituzte betetzen.

• 22 masa guztira (% 23) egoera ekologiko moderatuarekin kalifikatzen dira, eta ingurumen-helburuak bete gabe ere, ia-ia betetzen dituzte.

Aldi baterako oso aldatutzat izendatutako 20 ur-masetatik batek ere ez ditu ingurumen-helburuak betetzen, eta 4 masek bakarrik (% 20) dute potentzial ekologiko moderatua eta horren ondorioz lortzeko gertuago daude.

Egoera/potentzial ekologikoaren

EAEko ibaien saileko ur-masak (2009ko Kanpaina)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Egoera Ekologikoa Potentzial Ekologikoa EE/PE

Oso Ona Ona Moderatua Eskasa Txarra

2. irudia Egoera ekologiko moten ehunekoak EAEko ibai-kategoriako ur-masetarako. 2009ko kanpaina: naturalak (Egoera ekologikoa EE), oso aldatuak (potentzial ekologikoa PE) eta guztira (EE/PE)

2009an gauzatutako sarean, beste horrenbeste masen egoeraren berri era zuzenean ematen duten 95 estazioez aparte eta zeharka ematen duten beste 5 estazioez aparte (masa taldekatuak), beste 12 estazio gehigarri baliatzen dira helburu zehatzekin:

• Bi estaziok arrain-hazkuntzako babeseko bi tramuren egoeraren berri ematen dute, Artibai ibaiko goi-tramua (Artibai-A masa) eta Oka ibaiko erdi-goi tramua (Oka-A masa), biek dute egoera ekologiko ona:

• Lau estaziok ematen dute hondakin-uren araztegi-estazioen funtzionamenduaren berri, ezta batek ere ez du kalitate-helburua betetzen eta horietako 3k ahal den kalitate txarrena dute (ZAD060, ZAD522 eta ZSE288); Beste, kalitate moderatua izanik, lortzeko hurbilago dago (URO158).

• Tamaina handiko ur-masetako sei estazio gehigarri: bik kalitate-helburua betetzen dute (OTU136 Omecillo-A masan eta ZAI018 Ayuda-A masan); beste bik, egoera moderatuan, ez-betetze txikiagoa dute (ASU045 Asua-



A masan eta EGA138 Ega-B masan) eta beste biek argi ez dute betetzen ingurumen-helburuak (IBA428 eta

NER520 estazioak, Ibaizabal-G masari lotuta).

3. irudia Ur-masen egoera-potentzial ekologikoa (ibai-kategoria) eta EAEko estazioak. 2009ko kanpaina.

Emaitzak arroen arabera aztertuz eta 3. irudian erakutsitako emaitzetatik abiatuz honako hau nabari da:

• Ingurumen-helburuak betetzen dira egoera ekologiko oneko kalifikazioarekin ibai-kategoriako ur-masa hauetan:

- Kantauri isurialdea: Bizkaiko aldean: Aguera, Barbadun eta Learen arroak, Kadaguako goi-tramua, Estepona, Artigas, Mape eta Golako kostako ibai txikiak; eta Larrainazubi, Orobio eta Garatondo masak (kontrolik gabeko masak, balioetsitako datua). Gipuzkoako aldean: Urumea eta Bidasoako arroak; Debaren ibaiadar batzuk (Arantzazu, Angiozar eta Kilimoi), Urolarenak (Ibaieder, Altzoralatz eta Larrondoa) eta Oriarenak (Agauntza, Zaldibia eta Leizaran. Baita ere Aramaio-A, Oinati-A, Urola-A, Añarbe-A eta Endara-A masak (kontrolik gabeko masak, balioetsitako datua).

- Mediterraneo isurialdea: Omecillo eta Baiaren goi-eta erdi-tramuen masak, Ayudaren goi-tramua eta

Purón, Zaia alto, Añarri eta Larrondoaren masak (kontrolik gabeko masak, balioetsitako datua).

• Ingurumen-helburuak ez dira betetzen egoera edo potentzial ekologiko moderatua duten ibai-kategoriako honako ur-masa hauetan:

- Kantauri-isurialdea: Bizkaiko aldean: Ibaizabal-Nerbioi ardatzeko behe-tramuan (Ibaizabal-G) eta horren ibaiadar diren Arratia eta Altube, eta Kadaguako erdi- eta behe-tramuak. Gipuzkoako aldean: Antzuola-A arroan, Debaren ibaiadarra, Urolaren erdi- eta goi-tramuak eta Oriaren erdi-tramua (Oria-A eta C masak), baita horren Asteasu ibaiadarra eta Inurritza kostako ibai txikia ere.

- Mediterraneo isurialdea: Inglares, Ega eta Arakilen arroak. Gainera, Baiaren behe-tramua eta Zadorraren erdi-tramuko zati handi bat, eta horren ibaiadar Undabe eta Zaia eta Ayuda ibaiadarren behe-tramuak.

• Ingurumen-helburuak argi ez dira betetzen egoera edo potentzial ekologiko eskas edo txarreko



kalifikazioarekin ibai-kategoriako honako ur-masa hauetan:

- Kantauri isurialdea: Bizkaiko aldean: Karrantza, Butroe, Oka eta Artibairen arroak: Ibaizabal-Nerbioien arroan goi- eta erdi-tramu guztiak, zein Sarria, Aretxabalgane, Izoria eta Zeberio ibaiadarrak eta behe-Ibaizabaleko kontrolpeko hiru arro-masak (Galindo, Asua eta Gobelas);. Gipuzkoako aldean: Debaren arroan: bere ardatz nagusia, Onati eta Egoren behe-tramuak; Urolaren erdi-tramua (Urola-B eta C masak) eta Oriarena: 3 masa bere ardatzean eta Estanda, Amezketa, Araxes eta Zelai ibaiadarrak. Baita Jaizubia kostako ibai txikia ere.

- Mediterraneo isurialdea: Omecilloren behe-tramua eta bere ibaiadar La Muera, Zadorraren erdi-tramua eta behekoaren zati bat eta bere ibaiadar Santa Engrazia, eta Alegría eta Riomayorren arroa.

2009ko kanpainako emaitzak egoera edo potentzial ekologikoaren kalkuluan adierazle esanguratsuen arabera aztertuz honako emaitza hauek lortzen dira:

• Ornogabeen fauna bentonikoa (Mbi indizea). Ibai-kategoriako 94 masa aztertu dira guztira eta horietatik:

- % 33k ingurumen-helburuak betetzen ditu, hau da, 31 masak; horietatik 15 masa egoera oso onean daude eta 16 egoera onean.

- Gainerako % 67ren artean, % 23k egoera moderatua du, eta ingurumen-helburuak betetzea gertu du, eta beste % 42k, egoera eskas edo txarrarekin, urrun.

• Organismo fitobentonikoak (IPS indizea). Ibai-kategoriako 93 masa aztertu dira guztira eta horietatik:


- Gainerako % 33tik, % 22k egoera moderatua du eta ingurumen-helburuak betetzea hurbil dute, eta gainerako % 11k, egoera eskas edo txarrarekin, urrun. Adierazi behar da 4 masak bakarrik dutela egoera txarra.

• Fauna iktiologikoa (ECP indizea). Ibai-kategoriako 74 masa aztertu dira guztira eta horietatik:

- % 50ek ingurumen-helburuak betetzen ditu, hau da, 37 masak; horietatik 2 bakarrik dauden egoera oso onean.

- Gainerako % 50etik, % 36k egoera moderatua du, eta ingurumen-helburuak betetzea gertu du, eta gainerako % 16, egoera eskas edo txarrarekin, betetzea urrun dute. Adierazi behar da 2 masak bakarrik daudela egoera txarrean.

• Baldintza fisikokimiko orokorrak (IFQ-R indizea) Ibai-kategoriako 95 masa aztertu dira guztira eta horietatik:


- Gainerako % 32tik, % 23k egoera moderatua du, eta ingurumen-helburuak betetzea gertu du, eta gainerako % 9, egoera eskas edo txarrarekin, betetzea urrun dute. Gainera adierazi behar da 2 masak bakarrik dutela kalifikazio txarra.

***

Emaitza horiek ikusita, aipagarria da ornogabeen fauna bentonikoaren egoeraren ebaluazio-sistemarako balio duen MB indizea egoera edo potentzial ekologikoa zehazteko adierazlea dela kasu gehienetan.

IPS indizea, organismo fitobentonikoak ebaluatzen dituena, eta IQFQ-R indizea, baldintza fisikokimiko orokorrak ebaluatzen dituena dira emaitza baikorrenak dakartzaten adierazleak, izan ere, % 67 edo % 68ak betetzen dutela azaltzen dute eta kalitate txarrena (egoera txarra) kasuen % 2 edo % 4ak bakarrik azaltzen dute. Mediterraneo isurialdea aipagarria da ez-betetze gutxieneko aldea delako.

Fauna iktiologikoa ebaluatzen duen ECP indizeak tarteko egoera erakusten du, ingurumen-helburuen ez-betetze erdiarekin. Aipagarria da karezko kantabriar-atlantiko motako ibaien masa batek bakarrik (Lea-A) lortzea egoera oso oneko kalifikazioa fauna iktiologikoaren ebaluazioan.

Fauna iktiologikorako, fitobentoserako eta baldintza fisikokimiko orokorretarako ez bezala, emaitza okerrenak mediterraneo-isurialdean atzematen dira, bai espezie potentzialen gabeziagatik, bai espezie aloktonoengatik.

Adierazgarria da ere kanpaina honetan kontrolatu diren arrain-hazkuntzaren babeserako gune babestu gisa izendatutako lau tramuetatik bik euren ingurumen-helburuak bete dituztela (Artibai eta Ibaiederren ibai-tramuak) eta beste biek ez dituztela bete (Oka eta Omecilloren tramuak).

OO O A E Tx Guztira



Estazio kopurua Mbi indizea 19 17 25 19 26 106 IPS indizea 36 32 25 8 4 105 ECP indizea 1 41 28 7 5 82

IFQ-R indizea 29 42 24 8 4 107 % Estazioen ehunekoa

Mbi indizea 18 16 23 18 24 IPS indizea 35 31 23 7 4 ECP indizea 1 49 34 9 6

IFQ-R indizea 27 39 22 7 4

2. taula Kalitate-adierazleen egoera ekologiko moten araberako estazioen kopurua eta estazioen ehunekoa EAEko ibai-kategoriako ur-masetarako. 2009ko kanpaina. OO: Oso Ona, O: Ona; A: Moderatua; E: Eskasa eta Tx: Txarra.

Kalitate-adierazleakEAEko ibaien saileko ur-masak: 2009ko kanpaina

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Ornogabeen faunabentikoa (MBi)

Ornoganismofitobentikoak (IPS)

Fauna ikctiologikoa(ECP)

Egoera f isiko-kimikoorokorrak generales

(índice IFQ-R)


4. irudia Kalitate-adierazleen egoera-ekologiko moten

ehunekoak EAEko ibai-kategoriako ur-masetarako. 2009ko kanpaina. OO: Oso Ona, O: Ona; A: Moderatua; E: Eskasa eta Tx: Txarra.

5. irudia Ornogabeen fauna bentonikoa. 2009ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.



6. irudia Organismo fitobentonikoak. 2009ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.

7. irudia Fauna iktiologikoa. 2009ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.



8. irudia Baldintza fisikokimiko orokorrak. 2009ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.

3. EGOERA EKOLOGIKOAREN BILAKAERA (2007-2009)

Jarraipen-sareak, 90eko hamarkadan hasiera izan zuenetik kontrolaren estrategia-aldaketak izan ditu, hala ere, 2007ko kanpainan berregituraketa garrantzitsua egin zen 2000/60/CE Zuzentarauaren 8. artikuluko betekizunetara egokitzeko eta egonkortasun maila handia planteatzeko guztira 107 kontrol-estazioren bidez.

2007-2009 aldiari loturiko egoera edo potentzial ekologikoa aldi horretan adierazle bakoitzaren diagnostikotik kalkulatu da.

2007-2009 aldian adierazle biologikoei eta baldintza fisiko-kimiko orokorrei buruz EAEko ibaien egoera ekologikoaren jarraipen-sarea osatzen duten ibai-kategoriako ur-masei loturiko 107 kontrol-estazioen informazioa dago baliagarri. Horrek ahalbidetu du era zuzenean 94 masen egoera edo potentzial ekologikoaren diagnostikoa egitea eta zeharka gainerako 19 masen egoera ekologikoaren balioespena egitea (3. taula eta 9. irudia).

Egoera biologikoa

Baldintza Fisikokimiko orokorrak

Egoera/ Potentzial Ekologikoa

Laginketa-estazioak Oso Ona 1 30 0

Ona 29 36 30 Moderatua 26 28 26

Eskasa 26 9 26 Txarra 25 4 25

Ur-masak Oso Ona 1 26 0

Ona 24 33 40 Moderatua 26 26 28

Eskasa 23 8 25 Txarra 21 2 21

3. taula 2007-2009 aldian sailkaturiko ibai-kategoriako kontrol-estazio eta ur-masen kopurua (egoera biologikoa eta baldintza físikokimikoak kontrol zuzeneko 94 masetarako, egoera-potentzial ekologikoa 114etarako).

2007-2009 (3. taula) aldirako egoera ekologiko ona lortzeko ingurumen-helburua betetzen dela ondoriozta daiteke ibai-kategoriako ur-masen % 35ean.

% 25ak ez du egoera ekologiko oneko ingurumen-helburua lortzen, hala ere egoera moderatu gisa diagnostikatu dira, hau da, ingurumen-helburua lortzeko tarteko tramu hurbilean daude.



Ibai kategoriako ur-masen % 40ak ingurumen-helburua betetzea urrun dute, % 22ak egoera eskasa dute eta % 18k txarra.

Egoera edo potentzial ekologikoa zehazteko adierazle determinatzaileenak adierazle biologikoak dira, bereziki ornogabeen fauna bentonikoari buruzkoak (10. irudia).

Baldintza fisikokimiko orokorrei loturiko diagnostikoak egoera mesedegarriagoa islatzen du orokorrean ingurumen-helburuak lortzeko adierazle biologikoek islatutakoa baino (11. irudia). Hortaz, kontuan hartutako 107 estazioetatik % 62ak ingurumen-helburuak betetzen ditu, eta % 12ak ingurumen-helburua lortzea urrun du eta egoera eskas (% 8) eta txar (% 4) gisa diagnostikatzen dira.

Baldintza fisikokimiko orokorrei loturiko egoera gatazkatsuago horiek goi Nerbioin, behe Butroen, behe Okan, Debaren ardatzan (goi-tramua eta Ego salbu),

Zadorran (Agurainen) eta Vitoria-Gasteizen eta Santa Engrazian Urrunaga urtegitik ibaian behera.

Agerikoa da uraren errekuperazio fisikokimikoa eta horri loturiko ingurumen-helburuak lortzea, kasu askotan, ingurumena errekuperatzeko eta adierazle biologikoei loturiko ingurumen-helburuak lortzeko lehen urratsa direla soilik. Errekuperazio hori ez bada eusten denboran eta kalitate maila handiagoarekin, komunitate biologikoak ez dira gai erabat errekuperatzeko, batez ere narriadura handiko egoeratik abiatzen badira eta arroak ez badu gordailu ekologiko onik.

Emari zirkulatzaileen eta erripako ibarren tankerako baldintza hidromorfologikoen egoera ona lortu eta hari eusteko garrantzia erantsi behar zaio aurrekoari, izan ere beren jardun sinergikoarekin adierazle biologikoei loturiko ingurumen-helburuak lortzea ahalbidetzen duten baldintzak dira.

9. irudia Ibai-kategoriako ur-masen egoera-potentzial ekologikoa eta EAEko estazioak 2007-2009 hirurtekorako.



10. irudia Ibai-kategoriako ur-masen kalitate biologikoaren diagnostikoa eta EAEko estazioak 2007-2009 hirurtekorako.

11. irudia Ibai-kategoriako ur-masen baldintza fisikokimiko orokorrei buruzko diagnostikoa eta EAEko estazioak 2007-2009

hirurtekorako.



Ibai-kategoriako 114 ur-masen urteen arteko azterketen artean 95 masen kontrol zuzena lortzen da. Masa horietatik gehienek nahiko egoera egonkorra dute 2007-2009 aldian eta egoera-potentzial ekologikoaren diagnostikoan urteen arteko aldeak badaude ere, gertatutako eguraldiaren baldintza aldakorrei dagokie gehienbat, presio antropikoen igoeraren inpaktuari zor zaion egoeraren okertze bati baino, edo dauden presioen

neurri zuzentzaileak aplikatzeari zor zaion egoeraren hobekuntza baino (4. taula eta 12. irudia).

2007 2008 2009 2007-09 Oso Ona 0 0 0 0

Ona 35 39 41 40 Moderatua 30 30 26 28

Eskasa 20 28 23 25 Txarra 29 17 24 21

4. taula EAEko ibai-kategoriako 114 ur-masen egoera-potentzial ekologikoaren kalifikazioa. 2007-09.

Egoera/potentzial ekologikoaren bilakera

Ibaien saileko ur-masak: 2007-2009 kanpainak

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2007-09


12. irudia EAEko ibai-kategoriako ur-masen egoera-potentzial ekologikoaren bilakaera. 2007-09.

Egoera/potentzial ekologikoaren bilakera

(EAEko ibaien saileko ur-masak)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2007-09


13. irudia Egoera-potentzial ekologiko moten ehunekoak. Kontrol zuzena duten EAEko ibai-kategoriako ur-masak: 2007-09.

Kalitate biologikoaren bilakaera (EAEko ibaien saileko ur-masak)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2007-09

Oso Ona Ona Moderatua Eskasa Txarra 14. irudia Kalitate biologikoko moten ehunekoak. Kontrol

zuzena duten EAEko ibai-kategoriako ur-masak: 2007-09.

Uraren kalitate fisiko-kimikoaren bilakaera

( EAEko ibaien saileko ur-masak)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2007-09


15. irudia Uraren kalitate fisikokimiko moten ehunekoak. Kontrol zuzena duten EAEko ibai-kategoriako ur-masak: 2007-09

EAEko ibai-kategoriako (urtegi ez direnak) 114 masetatik, 2007-2009 aldiko emaitzak:

- % 35 (% 30 edo % 36, urtearen arabera) egoera ekologiko ona lortzen du, beraz ingurumen-helburuak betetzen ditu.

- % 25 (% 23 edo % 26, urtearen arabera) ez ditu ingurumen-helburuak betetzen eta egoera-potentzial moderatua diagnostikatu zaio, hau da, tarteko egoera.

- % 40 (% 39 edo % -43, urtearen arabera) egoera-potentzial eskas edo txarra diagnostikatu zaie, beraz euren ingurumen-helburuak ez dituzte betetzen argi eta garbi.

Hirurtekorako, egoera-potentzial ekologiko eskas edo tzarreko masen ehunekoak antzekoak dira, % 22 eta % 18 hurrenez hurren. Baina, urtetik urtera ezberdintasunak atzematen dira, 13. irudian ikusten den bezala. 2007. urtean lortu ziren emaitza ezkorrenak egoera-potentzial ekologiko txarra masen % 25ak baitzuen. Eta 2008. urtea (ehuneko hori 15eraino jaitsi zen), baikorrena. 2009. urteak tarteko egoera azaltzen du egoera-potentzial ekologiko txarrean masen % 21 izanik.

2007-09 hirurteko azterketatik kontrol zuzena duten 95 masetarako egoera / potentzial ekologikoaren balioespenak honako emaitza hauek dakartza:

• betetzearen ehunekoak (egoera ekologiko ona) % 21 eta % 27 bitartean dabiltza.



• arinki betetzen ez dutenak (egoera-potentzial ekologiko moderatua) % 25 eta % 31 bitartean

• argi eta garbi betetzen ez dutenak % 44 eta % 51 bitartean, eta ezberdintasun handia dago urtearen arabera egoera-potentzial ekologiko eskas edo txarra duten masen ehunekoen artean; 2008. urtea aipagarria da egoera-potentzial ekologiko txarrean dauden masen ehuneko txikiena izateagatik, % 15 2007ko % 31ren aldean.

Nahiz eta ez den joera argia ikusten (2008. eta 2009. urteek antzekotasun gehiago dute prezipitazioekiko atipikoa izan zen 2007. urtea baino), udako izaera nabarmenik gabe eta euri ugarirekin laginketako bi kanpainetan (maiatza eta iraila-urria), makro-ornogabeen komunitatean arraste garrantzitsuak jaso ziren; horrek ekarri zuen kalitate biologiko txarra eta ondorioz egoera-potentzial ekologiko eskas-txarra.

14. irudian ikus daitekeenez, kalitate biologikoaren diagnostikoa egoera-potentzial ekologikoaren berdin-berdina da, 13. irudia.

Hala ere, baldintza fisikokimiko orokorrarekiko aldeak oso garrantzitsuak dira (15. irudia): euren helburua betetzen duten masen ehunekoa (kalitate fisikokimiko ona edo oso ona) % 65 eta % 75 bitartean dabil, nahiko handia izanik (% 26 eta % 38) kalitate onena lortzen duten masen ehunekoa, eta % 8 eta % 11 bitartekoan soilik ez dute betetzen argi euren helburu fisikokimikoak kalitate eskas edo txarra dutelako.

Gainera, kalitate biologikoarekin gertatzen zenaren alderantziz, 2007an diagnostikoa 2008an eta 2009an baino arinki hobea izan zen, biak oso antzeko. Azalpena berdina da, 2007an udaberrian nahiz udan euri oparoak jaso zirela eta agorraldiko baldintzak erabakiorrak ez izatea.

Emaitzak ia-ia berdinak dira egoera-potentzial ekologiko moten masa kopurua aztertu beharrean EAEko ibai-sarearen kilometroak edo estazio kopurua aztertzen badugu.

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA …€¦ · 16tik 3. orria ANBIOTEK, SL Uraren Euskal...

Documents

Transcript of EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA …€¦ · 16tik 3. orria ANBIOTEK, SL Uraren Euskal...