Jardunaldi teknikoak 2 Ibilbideak 3

Banbua, Panpa Lezka eta Mimosa 4 Fallopia, Tximeleten Lorea eta

Sasiakazia 5

Udal Foroak 6-8 Ikasturteko zenbait ekintza in-

teresgarri 9-15

Eskolako Agenda 21 proiektua 2006-2007 urtea geroztik hasi zen martxan

Nerbioi-Ibaizabalgo eskualdean. Aurtengoa HAMAIKAGARREN edizioa izan

da eta Arrigorriaga, Etxebarri, Galdakao, Ugao-Miraballes eta Urduñako

10 ikastetxek hartu dute parte.

2016-2017 ikasturterako ESPEZIE EXOTIKO INBADITZAILEAK gaia landu da.

Buletin honen bitartez ikasturteko lana eta ekintzarik esanguratsuenak

nabarmendu nahi ditugu.

Eskolako Agenda 21 Nerbioi Eskolako Agenda 21 Nerbioi

Ibaizabal 2016Ibaizabal 2016--2017 2017

Aurkibidea

ESPEZIE EXOTIKO INBADITZAILEAK

BULETIN DIGITALA 11Zb. Ekainak 30

2

1. Zer da espezie exotiko bat?

2. Eta espezie inbaditzaile bat?

3. Zer nolako kalteak eragin ditzakete ingu-

rugiroan, ekonomian edota giza osasunean?

4. Zure inguruan landare edo animali inba-

ditzaileak topa ditzakezu?

5. Espezie inbaditzaileak pertsonok ekartzen

ditugu gure jardueren ondorioz. Nahita

eta nahi gabeko sarbideen adibide batzuk

jarri.

6. Zein da espezie inbaditzaile bat geldia-

razteko momentu aproposena?

7. Espezie inbaditzaileen kontra gure egune-

rokotasunean egin ditzakegun hainbat eki-

men daude. Zein izan litezke?

8. Jardunaldian ikasi eta ateratako ondo-

rioak kontutan hartuta zer eskatu die-

zaiokegu Udalari espezie exotiko inba-

ditzaileen egoera ekidin eta edo murriz-

teko gure herrian?

JARDUNALDI TEKNIKOAK

Lehendabizi gelan ikasi:

Ikastetxeek bide ezberdinak erabili dituzte Jardunaldi teknikoko emaitzak

ikastetxeetan zabaltzeko (Txoko berdeak, web orriak, blogak, eta abar.)

NERBIOI-IBAIZABALGO IKASTETXEETAKO 600

IKASLEK HARTU DUTE PARTE ESPEZIE EXOTIKO

INBADITZAILEEN INGURUAN ANTOLATUTAKO

JARDUNALDI TEKNIKOETAN ETA IBILBIDEETAN.

Otsailean zehar eskualdeko hamar ikastetxetako 350 ikaslek hainbat gauza

ikasi dituzte:

3

HERRI IBILBIDEAK

Ondoren lekua aztertu:

Espezie exotiko inbaditzaileak zer eta zeintzuk diren behin ikasi ondoren,

martxoan zehar 250 ikaslek ibilbideak egin dituzte eskola inguruetako espe-

zieak identifikatzeko.

Bi orduko ibilbide hauen bitartez ikastetxe inguruan dauden espezie inba-

ditzaileak ezagutzeko aukera izan dute. Aztertutako espezieak ondorengoak izan

dira: Sasi akazia, Tximeleten lorea, Panpa lezka, Fallopia Japonikoa, Mimosa,

Bidens Aurea, Kañabera eta Banbua.

4

.

Oso azkar hazten den belarra da. Hala

ere, ez dauka belar itxura, zuhaitz

txiki batena baizik. Gainera, oso

sustrai sakonak izaten ditu.

Korea, Txina eta beste hainbat Ekial-

deko herrietatik dator.

Ekialdean banbua erabiltzen da etxeak

egiteko. Bestalde, banbua jan daite-

ke, eta panda artzak ezezik, jendeak

ere jaten du.

Hemen nagusiki ortuetan erabiltzen

da.

Hego Amerikan du bere jatorria.

Europan 1775 eta 1862 artean sartu

zuten.

Lorea, lehorra dagoenean, apainga-

rri gisa erabiltzen da.

Landare txikiak oso sentiberak

dira hotzarekin.

Zona hezeetan zehar edo uraren

ibilbidean zehar sakabanatzen da.

Mimosa, Acacia generoko zuhaitz

espezie bat da, jatorria Austra-

lia hego-ekialdean dauka.

Azkar hazten den hosto iraun-

korreko zuhaitza da mimosa. 10 m

garai izan daiteke, eta adaburua

irregularra du.

Ibilbideetan ikusitako zenbait espezieen

ezaugarriak, ikasleen hitzetan:

5

.

Asiatik dator.

Hostoak obalatua eta zabalak dira 7-

14 cm-ko luzera eta 5-12 cm-ko zaba-

lera.

Loreak txikiak, zuriak edo beige ko-

lorekoak ditu. Loraketa udaren amaie-

ran eta udazkenaren hasieran dauka.

Txinatik dator.

Infloreszentzia batek 40.000 hazi

sortu ditzake.

Landare hauek itzal asko sortzen

dute eta espezie autoktonoen haz-

kundea zailtzen dute.

Bere loreak tximeleteei asko gus-

tatzen zaizkie, hau da, elikatzeko

erabiltzen dute.

Ibilbideetan ikusitako zenbait espezieen

ezaugarriak, ikasleen hitzetan:

Ameriketako Estatu Batuetatik da-

tor.

Bai hostoak eta baita haziak ere,

pozoitsuak dira.

Loraldia: Martxotik uztailera arte

izaten da.

FOROAK: Ikusi eta ikasitakoaren ondorioak Udalari aurkezteko topagune

ezin hobeak!

ARRIGORRIAGA UGAO-MIRABALLES

ETXEBARRI

ARRIGORRIAGA ETXEBARRI

UGAO MIRABALLES URDUÑA

GALDAKAO

6

UDAL FOROETAKO PROPOSAMENAK 2016-2017

Arrigorriaga

Landare inbaditzaileak erre, moztu edo pozoia bota landare inbaditzailee-

kin amaitzeko. Bakteria batzuk sortu pozoi moduan, espezie horiekin amai-

tzeko.

Espezie exotikoak jaten dituzten animaliak ekarri.

Animali exotikoak gure ingurunean askatzea debekatu kartelen bitartez.

Espezie inbaditzaileak dauden eremuak mugatu eta ahal den neurrian hauek

desagerrarazi.

Ingurunea birsortu bertako espeziekin.

Tailerrak egin kontzientziatzeko.

Etxebarri

Kanpaina informatiboak martxan jarri herritarrak kontzientziatzeko eta es-

pezie inbaditzaileak ezagutu ditzaten.

Telefono informatibo bat jarri herritarren galderak erantzuteko eta baita

espezie inbaditzaileak ikustean abisua eman ahal izateko.

Herritik zehar, eta batez ere, espezie inbaditzaileak dauden lekuetan pa-

nel informatiboak instalatu.

Inguruko herrien artean antolatu ekimen bateratuak martxan jartzeko.

Espezie inbaditzaileak kentzeko jardunaldiak antolatu. Era berean, bertako

landare eta zuhaitzak landatu ingurunea birsortzeko.

Galdakao

Herriko lorategietan bertakoak diren landareak ipini eta inbaditzailea

izan daiteken landaredia ekidin. Nahiz eta landarea polita izan inbadi-

tzailea bada kaleetan ez jarri.

Behin sartuta dagoenean, espezie inbaditzailea kontrolatu eta/edo desage-

rrarazi eta ingurunea birsortzeko

Landare exotiko berri bat ateratzen den bakoitzean Udalak kontrolatzea.

Landare exotikoak kentzeko talde bat sortu. Taldea sortzeko bi aukera

daude: boluntarioez sortutako taldea eta/edo Udal aurrekontuko diru par-

tida bat bideratu herrian langabezian daudenak kontratatzeko eta espezie

inbaditzaileak kentzeko lanetan ibili daitezen.

Kontrol biologiko eta kimikoak egin espezie exotiko inbaditzaileen au-

rrean: landareen kasuan sustraietatik ateratzea lehene-

tsi eta animalien kasuan harrapatu eta gune kontrolatu-

etara eraman (egokitze momentuan desagerraraztea) 7

UDAL FOROETAKO PROPOSAMENAK 2016-2017

Ugao-Miraballes

Informazio kanpainak abiarazi herritarrak kontzientziatzeko eta espezie

inbaditzaileak zeintzuk diren erakusteko.

Baso eta errekak garbitzeko ekimenak antolatzen jarraitu. Inbaditzaileak

kendu (Tximeleten lorea, Panpako lezka, Sasiakazia, Fallopia japonica) eta

bertako ekosistemak birsortu bertako zuhaitzak landatuz.

Informazio telefono bat jarri.

Urduña

Erreka eta baso inguruak garbitu, espezie inbaditzaileak kendu eta berta-

koak landatu.

Kanpaina informatiboak martxan jarri herritarrak kontzientziatzeko.

Isunak jarri espezie inbaditzaileak askatzen dituztenentzat edo ,kontrolik

gabe, euren etxe inguruetan landatuta dituztenentzat.

8

9

EKORDEZK

ARIAK OS

ATU ETA

TXOKO BE

RDEAK AT

ONDU

IKASTURTEKO ZENBAIT EKINTZA INTERESGARRI

10

Tailer honekin bakoitzak bere nezeserra prestatu dugu bertako landare ga-

rrantsitzuenak erabiliz (salbia,kalendula,kamomila, eta abar), aintzinako

erremedioak egiten ikasi dugu:

-Hortzetarako pasta.

-Ezpainetarako zein sudur ingururako balsamoa.

-Krema hidratantea.

-Erredurentzako kalendulazko ukendua.

ANDRA MARI BHI

Sendabelar tailerrak

11

.

Urduñako ikastetxean beste urteetan bezala, negutegian garai desberdinetako

produktuak erein, landatu eta jaso ditugu.

ORDUÑA HLHI Urduñan garaian garaikoa

UGAO-MIRABALLES HLHI

Espezie inbaditzaileak “Click-atu”

Hainbeste hilabete espezie inbaditzaileen inguruan gauza batzuk entzunda,bazen

ordua ikusteko ea egia den gure inguruan bizi direla. Horretarako, familiei

argazki lehiaketa zabaldu genien. Lehiaketak arrakasta handia ez zeukala

ikusita, geletan bultzatzea erabaki genuen umeak animatzeko.

Hauek izan dira argazki lehiaketako irabazleak, ZORIONAK!

12

BENGOETXE BHI

Bankalak handitu ditugu ikastetxean. 2. mailako ikasle guztiok bizi dugu ortu-

ko esperientzia. Ortuaren kudeaketaz arduratu gara: garbitu, ongarritu, landa-

tu eta ureztatu.

Ortu ekologikoa

ELEXALDE BHI

DBH 1 mailako ikasleok kaskabel eta amilotxentzat txorietxeak egin ditugu eta

bertako espezieak ezagutzeko joko elektriko bat ere egin dugu.

Teknologia proiektuaren barruan, DBH 2. mailako ikasleok eguzki labe bat egin

dugu.

Txorietxeak, eguzki labea eta jokoak.

13

Gizarte Zientzietako EKIko 3.Unitateak ikasleei “Izan Zaitez Munduan Ikusi

Nahi Duzun Aldaketa / Be The Change You Wish To See In The World” proposatzen

die “Sentitu-Pentsatu-Ekin”metodologia jarraituta, hau da; nahiz eta gazte

izan, arazo baten aurrean benetako hausnarketa egin ondoren, posible da ir-

tenbideren bat aurkitzea. Bideoa ikusi ondoren, ikasleok berehala nahi izan

dugu zerbait egin, ondorioz, Gorputz Hezkuntzako irakasleari proposatu genion

Balasporteko baloiak erostea. Balasport, Eskoziako kooperatiba berri bat da

eta bidezko merkataritzako baloiak saltzen ditu.

Gure eguneroko klase praktikoetan sortzen ditugun kartoi, brickak eta tapoi

hondakinekin produktu berriak ekoizten ditugu. Hauek iraunkorrak izateaz

gain, sormena sustatzen dute: billeteroak, tabletentzako fundak, poltsak edo

karpetak apunteak eramateko.

OSTALARITZA ESKOLA

Sormen iraunkorra

EGUZKIBEGI IKASTOLA

Bidezko merkataritzako baloiak

14

GALDAKAOKO HHI

Literatur lehiaketa Aurtengo leloa: “Aniztasuna-Aberastasuna”

Badira urte batzuk Galdakaoko Helduen Hezkuntza ikastetxean ikasleen idatz-

sormena lantzeko Liteatur Idazlan Saioak antolatzen ditugula. Aurten ere, jar-

dun honi ekin diogu ikasleen parte hartzea bultzatzeko asmoz.

Eskolako talde guztiek hartu dugu parte eta hizkuntza ezberdinetan aurkeztu

ditugu lanak: gazteleraz, euskaraz, ingeleraz, frantsesaz, arabieraz, e.a.

Egindako lanak lehiaketaren Blogean aurkitu daitezke.

http://certamenliterariocepagaldakaohhi2017.blogspot.

com.es/

http://ea21arrigorriaga.blogspot.com.es/

ARRIGORRIAGA BHI

Blog berria martxan!

Arrigorriagako institutoan Eskolako Agenda 21eko Blog berria martxan ipini dugu. Hemen, Eskolako Agenda 21aren inguruan egindako gure lan guztiak

zintzilikatzen ditugu.

15

.

ANDRA MARI BHI

BENGOETXE BHI

ELEXALDE BHI

OSTALARITZA ESKOLA

EGUZKIBEGI IKASTOLA

GALDAKAOKO HHI

ARRIGORRIAGA BHI

ESKERRIKASKO DANOI

EGINDAKO LANAGATIK!

Parte hartutako ikastetxeak:

UGAO-MIRABALLES HLHI

ORDUÑA HLHI