Enfermedad por hígado graso no alcohólico€¦ · Resumen. RELACIÓN ENTRE EHGNA, OBESIDAD Y...
Transcript of Enfermedad por hígado graso no alcohólico€¦ · Resumen. RELACIÓN ENTRE EHGNA, OBESIDAD Y...
Enfermedad por hígado graso no alcohólico
Ingrid Arteaga P.En nombre del Grup de Recerca de Malalties del fetge a l’Atenció Primària
Granollers, 15 de febrero de 2019
Institut Català de la SalutDirecció d’Atenció Primària Metropolitana NordUnitat de Suport a la Recerca (USR)
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
Esteatohepatitis Cirrosis/HCCEsteatosis
INTRODUCCIÓN
La EHGNA se caracteriza por el depósito de ácidos grasos libres ytriglicéridos en el citoplasma de los hepatocitos,preferentemente en forma macrovacuolar, en sujetos sinconsumo de alcohol y sin asociarse a otras enfermedadeshepáticas.
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
Esteatohepatitis Cirrosis/HCCEsteatosis
ObesidadResistencia a la insulinaDiabetes tipo 2DislipemiaHipertensión arterial
FármacosCirugía bariátricaNutrición parenteralMalnutriciónAlteraciones metabólicas congénitasTóxicos
ETIOLOGÍA
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
EPIDEMIOLOGÍA
Población Prevalencia
Diagnóstico por histología
Candidatos a donantes vivos de hígado en Europa
Candidatos a donantes vivos de hígado en EEUU
3-16%
20%
Diagnóstico por imagen
Población general Europa
Población EEUU
20-30%
30-40%
Vernon et al, Aliment Pharmacol Ther 2011Marcos et al, Transplantation 2009
Loomba et al, Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2013Williams et al, Gastroenerology 2011
Caballeria et al, Eur J Gastroenterol Hepatol 2010Younossi et al, Hepatology 2016
EPIDEMIOLOGÍA
Población Prevalencia
Diagnóstico por histología
Candidatos a donantes vivos de hígado en Europa
Candidatos a donantes vivos de hígado en EEUU
3-16%
20%
Diagnóstico por imagen
Población general EEUU
Población Europa
30-40%
20-30%
Población con factores de riesgo
Pacientes obesos
Pacientes diabéticos
75-90%
40-70%Portillo-Sanchez P et al. J Clin Endocrinol Metab 2015Amstrong MJ et al. QJM. 2014Pappachan JM. Endocrine. 2014Hazlehurst JM. Metabolism 2016
El hígado graso no alcohólico es la enfermedad hepática más frecuente del mundo
Younossi ZM et al. Hepatology. 2016
EPIDEMIOLOGÍA
PREVALENCIA 25,4%
Sexo masculino 2,13 1,52-2,99 <0,0005 2,17 1,48-3,17 <0,0005 Edad 40-60 años 2,49 1,47-4,23 <0,001 1,03 1,02-1,05 <0,0005
> 60 años 4,15 2,44-7,04 <0,0005Sobrepeso (IMC 25-30 kg/m2) 2,43 1,45-4,10 <0,001 Obesidad (IMC 25-30 kg/m2) 6,80 3,96-11,7 <0,0005 Obesidad central (≥102cm/88cm) 2,72 1,87-2,58 <0,001 HTA (≥135/ ≥ 85 mmHg) 1,82 1,28-2,58 <0,001 Diabetes (Glicemia ≥110 mg/dl) 3,42 2,29-5,12 <0,0005 HDL (<40 mg/dl/ 50 mg/dl) 1,88 1,26-2,81 <0,002 Triglicéridos (≥150 mg/dl) 3,23 2,18-4,79 <0,0005 ALAT (≥ 45 U/L/ ≥ 34 U/L) 5,34 3,01-9,47 <0,0005 4,64 2,51-8,58 <0,0005 Síndrome metabólico (NCEP) 3,78 2,38-6,01 <0,0005 2,30 1,37-3,86 0,002Resistencia insulina (HOMA ≥3.8) 7,47 4,55-12,1 <0,0005 5,45 3,19-9,31 <0,0005
OR IC95% p
EPIDEMIOLOGÍA
• 766 individuos; edad 53±14 años (17- 83)• Mujeres 58% y hombres 42%• 198 presentaron EHGNA
PREVALENCIA 25,8%
Caballeria et al. Eur J Gastroenterol Hepatol 2010
OR IC95% p
Sexo masculino 2,05 1,34-3,15 0.001
Edad 1,02 1,01-1,04 0.003
Obesidad central 1,77 1,15-2,72 0,009
Hipertensión arterial 1,80 1,19-2,70 0,005
Diabetes 1,98 1,24-3,18 0,005
HDL 1,15 0,72-1,85 0,558
Triglicéridos 1,67 1,05-2,65 0,030
Resistencia insulina 3,99 2,26-7,03 <0,0005
ALT 4,19 2,20-7,97 <0,0005
OR IC95% p
Caballeria et al. Eur J Gastroenterol Hepatol 2010
EPIDEMIOLOGÍA
Factores de riesgo asociados a EHGNA según los componentes del SM
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
RELACIÓN ENTRE EHGNA, OBESIDAD Y DIABETES
Portillo-Sanchez P et al. J Clin Endocrinol Metab 2015 Bril F and Cusi K, Diabetes Care 2017
Importante problema de salud pública. 1 de cada 4 niños tiene exceso de peso.
EPIDEMIOLOGÍA DE LA OBESIDAD INFANTOJUVENIL
EPIDEMIOLOGÍA DEL HGNA EN NIÑOS Y ADOLESCENTES
Anderson et al. Plos One. 2015;10(10):e0140908
Prevalencia 7,6%
ECO: 56%ALT (>40U/L): 44%
Población: 1-19 años
ECO: 73%ALT (>40U/L): 34%RM: 16%
Anderson et al. Plos One. 2015;10(10):e0140908
Población: 1-19 años
Prevalencia 34,2%
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
Nobili, V et al. J Hepatol 2013;58:1218−29Byrne CD, Targher G. J Hepatol 2015;62:S47–64
Copyright © 2013 European Association for the Study of the Liver Terms and Conditions
FISIOPATOLOGÍA DE LA EHGNA
Multiple organs are likely to be involved in NAFLD
FISIOPATOLOGÍA DE LA EHGNA
Microbiota
miRNA
Marino L et al. World J Gastroenterol 2015
Fibrosis hepática:
Proceso dinámico caracterizado por el depósito excesivo de proteínas de la matriz extracelular quealtera la funcionalidad hepática y en su estado avanzado da lugar a la cirrosis y sus complicaciones.
Friedman SL, Physiol Rev 2008
FISIOPATOLOGÍA DE LA FIBROSIS HEPÁTICA
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
MANIFESTACIONES CLÍNICAS Y DE LABORATORIO
• Enfermedad asintomática u oligosintomática
• Discreta elevación de transaminasas
• Hígado brillante en pruebas de imagen
• Discreta astenia y molestias en hipocondrio derecho
• Hepatomegalia
• Discreta elevación de GGT y FA
• Aumento de ferritina y IST
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
DIAGNÓSTICO
EASL clinical practice guidelines 2016
MÉTODOS NO INVASIVOS MÉTODOS INVASIVOS
MARCADORES SEROLÓGICOS
PRUEBAS IMAGEN/TÉCNICAS ELASTOGRÁFICAS
BIOPSIA
ESTEATOSIS
ESTEATOHEPATITIS
FIBROSIS
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS INVASIVOS
BIOPSIA HEPÁTICA:
Gold-standard para el diagnóstico de la enfermedad.
Único método capaz de distinguir entre esteatosis simple y esteatohepatitis.
Capaz de determinar el grado de fibrosis (F1-F4).
EASL clinical practice guidelines 2016Kleiner D, et al. Hepatology 2005Brunt EM, et al. Am J Gastroenterol 1999Regev et al. Am J Gastroenterol 2002; 97:2614-8Bedossa et al. Hepatology 2003;38: 1449-57Rousselet et al. Hepatology 2005; 41: 257-64.
Invasivo
Riesgo
Coste elevado
Error de muestra
Variabilidad interobservador
Limitaciones de la biopsia hepática
Dx histologic Score
Steatosis 0-3Inflammation 0-3Ballooning 0-2
Maxim score 8
Kleiner D, et al. Hepatology 2005; Bedossa P. Hepatology 2014
Diagnosis of non-alcoholic fatty liver disease: Liver biopsy
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS INVASIVOS
Diagnostic algorithm for NASH
Activity score
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS INVASIVOS
Diagnóstico de Fibrosis: Biopsia hepática.
Grado de fibrosis
F0 Ausencia de fibrosis
F1 Fibrosis portal sin septos
F2 Fibrosis portal con algunos septos
F3 Numerosos septos sin cirrosis
F4 Cirrosis
Kleiner DE. Hepatology. 2005
Escala METAVIR
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOS
Marcadores serológicos Técnicas de imagen/elastográficas
Esteatosis
Esteatohepatitis
Fibrosis
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOSMarcadores serológicos Técnicas de imagen/elastográficas
Esteatosis
Steatotestα2macroglobulina, haptoglobina, apolipoproteína A1, GGT, bilirrubina, ALT, IMC
Ecografía abdominal
Esteatosis >30%. Variabilidad interobservador. Gas intestinal. Obesidad.
FLI IMC, perímetro abdominal, IG, GGT TC abdominal Irradiación, menos
accesible.
NAFLD liver fatscore
SM, diabetes, insulina, ALT y AST
RNM/RNM espectroscópica
Esteatosis >5%, artefactos metálicos, coste elevado.
LAP Perímetro abdominal, triglicéridos, sexo CAP Fácil, cuantifica, poco
accesible.
HSI AST, ALT, IMC, diabetes
Esteatohepatitis
Fibrosis
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOSMarcadores serológicos Técnicas de imagen/elastográficas
Esteatosis
Steatotestα2macroglobulina, haptoglobina, apolipoproteína A1, GGT, bilirrubina, ALT, IMC
Ecografía abdominal
Esteatosis >30%. Variabilidad interobservador. Gas intestinal. Obesidad.
FLI IMC, perímetro abdominal, IG, GGT TC abdominal Irradiación, menos
accesible.
NAFLD liver fatscore
SM, diabetes, insulina, ALT y AST
RNM/RNM espectroscópica
Esteatosis >5%, artefactos metálicos, coste elevado.
LAP Perímetro abdominal, triglicéridos, sexo CAP Fácil, cuantifica, poco
accesible.
HSI AST, ALT, IMC, diabetes
Esteatohepatitis
Fibrosis
FATTY LIVER INDEX (FLI)
FLI= (e 0.953*loge (TAG) + 0.139*BMI + 0.718*loge (GGT) +
0.053*WC - 15.745)/(1 + e 0.953*loge (TAG) + 0.139*BMI
+ 0.718*loge (GGT) + 0.053*WC - 15.745)*100
TAG: triglicéridos GGT: gamma glutamiltransferasaBMI: índice de masa corporal WC: perímetro abdominal
<30 30-60 ≥60
Normal Indeterminado Esteatosis
Bedogni G et al. BMC Gastroenterol 2006
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOS
ESTEATOSIS:
EASL clinical practice guidelines 2016
Ventajas Inconvenientes
Ecografía abdominal Técnica de elecciónAcesible, fácil, bajo coste.
Poca sensibilidad para esteatosis leve (<20%).Variabilidad interobservador. Obesidad, gas intestinal.
TAC (tomografía axial computarizada)
Fácil de realizar.Rendimiento similar a la ecografía.
Menos accessible, coste elevado. Poco sensible para esteatosis leve. Irradiación.
RMN (Resonanciamagnética)
Muy sensible (diagnóstico esteatosis >15%).No irradiación.
Poco acesible, coste muy elevado. Artefactos metálicos.
RMN espectroscopia Diagnóstico esteatosis >5%.Determina cambios >0.5% con pérdida de peso.
Coste muy elevado.Poco disponible.
CAP (controlledattenuation parameter)
Fácil. Útil para predecir presencia de esteatosis > 11%. Esteatosis si CAP > 260 dB/m
Limitada para determinar grado de esteatosi. Poco accesible (de momento).Faltan estudios de validación.
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOS
CAP (controlled attenuation parameter):
N. Fabrellas et al. 2018
Correlation between CAP and FLI values in the 215 subjects with metabolic risk factors of NAFLD included in the study.
Predictive accuracy of FLI, AST and ALT, as assessed by AUROC curves, in the diagnosis of severe steatosis in the group of patients with metabolic risk factors of NAFLD.
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOS
Marcadores serológicos Técnicas de imagen/elastográficas
Esteatosis
Esteatohepatitis OWL Liver Test
Fibrosis
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOS
Marcadores serológicos Técnicas de imagen/elastográficas
Esteatosis
Esteatohepatitis
Fibrosis
NAFLD score Edad, IMC, diabetes, AST, ALT, plaquetas, albúmina
Elastografía transitoria (Fibroscán ®)
Fácil, rápida, poco accesible.
BARD score IMC, diabetes, AST y ALT ARFI Fácil, experiencia limitada
FIB 4 score Edad, AST, ALT, plaquetas RM elastográfica Coste elevado, poca disponibilidad, experiencia limitada
Fibrometer NAFLD Edad, peso, ALT, glucosa, ferritina, plaquetas
HepascoreEdad, sexo, α2macroglobulina, AH, bilirrubina, GGT
Fibrotest Fórmula patentada
ELF AH, P3NP, TIMP1
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOS
Marcadores serológicos Técnicas de imagen/elastográficas
Esteatosis
Esteatohepatitis
Fibrosis
NAFLD score Edad, IMC, diabetes, AST, ALT, plaquetas, albúmina
BARD score IMC, diabetes, AST y ALT
FIB 4 score Edad, AST, ALT, plaquetas
Fibrometer NAFLD Edad, peso, ALT, glucosa, ferritina, plaquetas
HepascoreEdad, sexo, α2macroglobulina, AH, bilirrubina, GGT
Fibrotest Fórmula patentada
ELF AH, P3NP, TIMP1
http://nafldscore.com
Angulo P et al. Hepatology 2007
ÍNDICES SEROLÓGICOS PARA EL DIAGNÓSTICO DE FIBROSIS
NFS <-1,455 excluye fibrosis avanzadaNFS >0,676 identifica fibrosis avanzada
FIB-4 <1,30 descarta fibrosis significativa FIB-4 entre 1,30-2,67 indeterminadoFIB-4 >2,67 indica fibrosis avanzada
FIB-4: edad (años) x AST [U/L]/(plaquetas [109/L] x (ALT [U/L])1/2
Vallet-Pichard A et al. Hepatology 2007
ÍNDICES SEROLÓGICOS PARA EL DIAGNÓSTICO DE FIBROSIS
DIAGNÓSTICO: MÉTODOS NO INVASIVOS
Marcadores serológicos Técnicas de imagen/elastográficas
Esteatosis
Esteatohepatitis
Fibrosis
NAFLD score Edad, IMC, diabetes, AST, ALT, plaquetas, albúmina
Elastografía transitoria (Fibroscán ®)
Fácil, rápida, poco accesible.
BARD score IMC, diabetes, AST y ALT ARFI Fácil, experiencia limitada
FIB 4 score Edad, AST, ALT, plaquetas RM elastográfica Coste elevado, poca disponibilidad, experiencia limitada
Fibrometer NAFLD Edad, peso, ALT, glucosa, ferritina, plaquetas
HepascoreEdad, sexo, α2macroglobulina, AH, bilirrubina, GGT
Fibrotest Fórmula patentada
ELF AH, P3NP, TIMP1
METODOLOGIA
Diagnóstico de Fibrosis:
•Elastografía hepática transitoria.
Fibroscan ®
0 10 20 30 40 50 60 70 80
20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Time (ms)
Dep
th (m
m)
0 10 20 30 40 50 60 70 80
20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Time (ms)
Dep
th(m
m)
0 10 20 30 40 50 60 70 80
20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Time (ms)
Dep
th (m
m)
VS = 1.1 m/s~ 3 kPa
VS = 1.7 m/s~ 9 kPa
VS = 3.6 m/s~ 40 kPa
F0 F2 F4F1 F3
2.5 cmVolumen explorado
1 cm 4 cm
Boursier J. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2008Lucidarme D. Hepatology. 2007Bamber J. 2013
2,5 a 75 kPa
DIAGNÓSTICO NO INVASIVO: FIBROSIS
PACIENTS AMB FACTORS DE RISC1 I/O FETGE GRAS PER ECOGRAFIA
FLI ≥ 60 o fetge gras per ecografía 2
Risc baixNFS* ≤-1.45 i/o FIB-4* ≤1.3
Risc mig/altMig: NFS ≤-1.45-0.67
i/o FIB-4 ≤1.4-2.67ALT: NFS >0.68
i/o FIB-4 >2.68Canvis d’estil de vida
Control malalties associades
Seguiment cada 2-3anys ambanalítica i marcadors de fibrosi
Derivació especialista
Fatty Liver Index (FLI)
Estudi de fibrosi hepàtica: NAFLD fibrosis score i/o FIB-4
Seguiment cada 2-3 anys ambdeterminació del FLI
FLI < 60
1 Factors de risc: obesitat, diabetis tipus 2, dislipemia, hipertensió arterial, síndrome metabòlica 2 Pacients que presenten fetge gras en ecografia feta per qualsevol motiu
*En pacients amb edat > 65 anys es tindrien que usar valors de tall mes
alts per excloure fibrosi<0.12 i < 2.0
Document de Consens de la Malaltia per Fetge Gras no Alcohòlic de les SocietatsCatalanes de Digestologia, Endocrinologia i Nutrició, Diabetis, Medicina Interna iMedicina Familiar i Comunitària, Barcelona, novembre 2018.
Marcadores serológicos de fibrosisNFS o FIB-4
NFS ≤ -1.45FIB-4 ≤ 1.3
Baja probabilidad de fibrosis significativa(VPN 93%)
NFS= -1.45-0.67FIB-4 = 1.4-2.67
NFS ≥ 0.68FIB-4 ≥ 2.68
Alta probabilidad de fibrosis significativa(VPP 90%)
Probabilidad intermedia de fibrosis significativa
Elastografia hepática
Sonda M <7,9 kPaSonda XL < 7,2 KPa
Sonda M >9,6 kPaSonda XL > 9,3 kPa
Sonda M = 8-9,6 kPaSonda XL= 7,3-9,3 kPa
Fibrosis no significativaSEGUIMIENTO
biomarcadorEs Y/o elastografia
Sugestivo de fibrosis significativa:Considerar biopsia hepática
Probablemente fibrosis avanzada(VPP 72%).
Considerar biopsia por estadiaje
Seguimiento con marcadores serológicos
cada 1-2 años
Augustin S et al., Med Clin 2017
ALGORITMO PARA EL DIAGNÓSTICO NO INVASIVO DE FIBROSIS
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
IMPORTANCIA DEL EHGNA
-Enfermedades cardiovasculares-Aterosclerosis-SAHS
Osteoporosis
Hipotiroidismo
Enfermedad renal crónica Cáncer colorectal
-Insulino resistencia-DM2
-Obesidad-Sd metabólico
RGE
• Enfermedad hepática• Manifestaciones
extrahepáticas
Armstrong et al. Hepatology 2013
Hipopituitarismo
FACTORES DE RIESGO ASOCIADOS A HGNA
Factores de riesgo asociados a EHGNA y a mayor progresión de la enfermedad
Prev
alen
cia
Tiempo
ObesidadDM2SMEdad
NAFLD
Incidencia SM: aumento x2-3 en las últimas décadas.
NASH: segunda etiología más frecuente en lista de espera detrasplante (2013, USA)
- Obesidad (central)
- Hipertensión
- Dislipemia
- Diabetes mellitus tipus 2
- Síndrome metabólico: Circunferencia cinturaNiveles triglicéridosNiveles HDLTensión arterialGlucemia basal
- Resistencia a la insulina
Bellentani S. Liver Int 2017
Resistencia InsulinaObesidad
Dislipidemia
Estress oxidativoPeroxidación lípidica
Citoquines pro-inflamatoriasDisfunción mitocondrial
HÍGADO SANO
ESTEATOSIS
EHNA+/- F0-F1
ApotptosisNecrosisInflamación
CIRROSIS (F4)
CHC
EHNA+/- F2-F3
1 estadio de fibrosis /7a
1 estadio de fibrosis / 14 a
EHGNA: ESTADIOS Y PROGRESIÓN
30-60%
5-10%
5-10%
ENFERMEDAD CARDIOVASCULAR
Day CP. J Hepatol 2008;48:S104–12
12-40%
Natural history of NAFLD over 8–13 years
15%
7%
Targher et Al, J Hepatol 2016
EHGNA Y ENFERMEDAD CARDIOVASCULAR
Putative connection between NAFLD, CVD and CKD
Byrne CD, Targher G. J Hepatol 2015;62:S47–64Copyright © 2014 European Association for the Study of the Liver Terms and Conditions
FIBROSIS COMO FACTOR DE MALA EVOLUCIÓN DE HGNA
Angulo P et al., Gastroenterology 2015
McPherson et al. J Hepatol 2015
EVOLUCIÓN DE LA EHGNA
McPherson et al. J Hepatol 2015
EVOLUCIÓN DEL HGNA
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
ENFERMEDAD POR HÍGADO GRASO NO ALCOHÓLICO: 1980-2018
Avances importantes en: - Epidemiología
- Relación con el síndrome metabólico
- Fisiopatología
- Diagnóstico invasivo y no invasivo
- Historia natural
Ningún tratamiento farmacológico aprobado
TRATAMIENTO DE LA EHGNA
Diana terapéutica Tratamiento Consideraciones Recomendaciones
Obesidad
Dieta hipocalórica y ejercicio físico
Mejora HGNA /EHNA con descenso de transaminasas y mejora la sensibilidad a la insulina
Principal recomendación. Dietas con grasas mono y poliinsaturadas y pobres en hidratos de carbono. Dieta mediterránea.
Cirugía bariátrica Mejora HGNA/ EHNAPacientes con obesidad mórbida que no responden a dieta.
Diabetes y resistencia a la insulina
MetforminaDescenso de las transaminasas. No mejoran la EHNA
HGNA con diabetes. No recomendado en esteatohepatitis
Pioglitazona
HGNA sin diabetes; mejora la esteatosis y EHNA pero no la fibrosis. Causa incremento de peso
Esteatohepatitis con o sin diabetes tipo 2
DislipemiaEstatinas Pueden provocar aumento de
las transaminasas HGNA o EHNA con dislipemia
FibratosDislipemia aterogénica: aumento triglicéridos y descenso de HDL
HTA ARA II Mejora la fibrosis HGNA/EHNA con HTA
TRATAMIENTO DE LA EHGNA
Diana terapéutica Tratamiento Consideraciones Recomendaciones
Obesidad
Dieta hipocalórica y ejercicio físico
Mejora HGNA /EHNA con descenso de transaminasas y mejora la sensibilidad a la insulina
Principal recomendación. Dietas con grasas mono y poliinsaturadas y pobres en hidratos de carbono. Dieta mediterránea.
Cirugía bariátrica Mejora HGNA/ EHNAPacientes con obesidad mórbida que no responden a dieta.
Diabetes y resistencia a la insulina
MetforminaDescenso de las transaminasas. No mejoran la EHNA
HGNA con diabetes. No recomendado en esteatohepatitis
Pioglitazona
HGNA sin diabetes; mejora la esteatosis y EHNA pero no la fibrosis. Causa incremento de peso
Esteatohepatitis con o sin diabetes tipo 2
DislipemiaEstatinas Pueden provocar aumento de
las transaminasas HGNA o EHNA con dislipemia
FibratosDislipemia aterogénica: aumento triglicéridos y descenso de HDL
HTA ARA II Mejora la fibrosis HGNA/EHNA con HTA
CAMBIOS DE ESTILO DE VIDA: PÉRDIDA DE PESO
Vilar-Gómez et al., Gastroenterology 2016
Hallsworth K et al. Clin Sci (Lond) 2015Houghton et al. ClinGastroenterol Hepatol 2017Rómero-Gómez et al. J Hepatol 2017
CAMBIOS DE ESTILO DE VIDA: EJERCICIO FÍSICO
TRATAMIENTO DEL HGNA
Diana terapéutica Tratamiento Consideraciones Recomendaciones
Obesidad
Dieta hipocalórica y ejercicio físico
Mejora HGNA /EHNA con descenso de transaminasas y mejora la sensibilidad a la insulina
Principal recomendación. Dietas con grasas mono y poliinsaturadas y pobres en hidratos de carbono. Dieta mediterránea.
Cirugía bariátrica Mejora HGNA/ EHNAPacientes con obesidad mórbida que no responden a dieta.
Diabetes y resistencia a la insulina
MetforminaDescenso de las transaminasas. No mejoran la EHNA
HGNA con diabetes. No recomendado en esteatohepatitis
Pioglitazona
HGNA sin diabetes; mejora la esteatosis y EHNA pero no la fibrosis. Causa incremento de peso
Esteatohepatitis con o sin diabetes tipo 2
DislipemiaEstatinas Pueden provocar aumento de
las transaminasas HGNA o EHNA con dislipemia
FibratosDislipemia aterogénica: aumento triglicéridos y descenso de HDL
HTA ARA II Mejora la fibrosis HGNA/EHNA con HTA
METFORMINA
Indicada en pacientes con HGNA y diabetes.
No indicada en pacientes con EHNA.
Leve descenso de las transaminasas.
Clinical Practice Guidelines, J Hepatol 2016Chalasani et al., Hepatology 2012
PIOGLITAZONA Y VITAMINA E
Efectos secundarios:
Aumento de peso no siempre reversible al retirar la medicación Riesgo de insuficiencia cardíaca congestiva Riesgo de cáncer de vejiga Osteoporosis con riesgo de fracturas óseas
Si bien no hay recomendaciones claras, se puedeutilitzar la piolglitazona en pacientes sin DM2, o lavitamina E o combinadas para el tratamiento de laEHNA (B2)
Clinical Practice Guidelines, J Hepatol 2016
TRATAMIENTO DE LA EHGNA
Diana terapéutica Tratamiento Consideraciones Recomendaciones
Obesidad
Dieta hipocalórica y ejercicio físico
Mejora HGNA /EHNA con descenso de transaminasas y mejora la sensibilidad a la insulina
Principal recomendación. Dietas con grasas mono y poliinsaturadas y pobres en hidratos de carbono. Dieta mediterránea.
Cirugía bariátrica Mejora HGNA/ EHNAPacientes con obesidad mórbida que no responden a dieta.
Diabetes y resistencia a la insulina
MetforminaDescenso de las transaminasas. No mejoran la EHNA
HGNA con diabetes. No recomendado en esteatohepatitis
Pioglitazona
HGNA sin diabetes; mejora la esteatosis y EHNA pero no la fibrosis. Causa incremento de peso
Esteatohepatitis con o sin diabetes tipo 2
DislipemiaEstatinas Pueden provocar aumento de
las transaminasas HGNA o EHNA con dislipemia
FibratosDislipemia aterogénica: aumento triglicéridos y descenso de HDL
HTA ARA II Mejora la fibrosis HGNA/EHNA con HTA
TRATAMIENTO DE LA EHGNA
Diana terapéutica Tratamiento Consideraciones Recomendaciones
Obesidad
Dieta hipocalórica y ejercicio físico
Mejora HGNA /EHNA con descenso de transaminasas y mejora la sensibilidad a la insulina
Principal recomendación. Dietas con grasas mono y poliinsaturadas y pobres en hidratos de carbono. Dieta mediterránea.
Cirugía bariátrica Mejora HGNA/ EHNAPacientes con obesidad mórbida que no responden a dieta.
Diabetes y resistencia a la insulina
MetforminaDescenso de las transaminasas. No mejoran la EHNA
HGNA con diabetes. No recomendado en esteatohepatitis
Pioglitazona
HGNA sin diabetes; mejora la esteatosis y EHNA pero no la fibrosis. Causa incremento de peso
Esteatohepatitis con o sin diabetes tipo 2
DislipemiaEstatinas Pueden provocar aumento de
las transaminasas HGNA o EHNA con dislipemia
FibratosDislipemia aterogénica: aumento triglicéridos y descenso de HDL
HTA ARA II Mejora la fibrosis HGNA/EHNA con HTA
Ampuero et al., Gastroenterol Hepatol 2017
TRATAMIENTO DEL HGNA
ÍNDICE
1. Introducción
2. Etiología
3. Epidemiologia
4. Relación entre EHGNA, obesidad y DM
5. Fisiopatología
6. Manifestaciones clínicas
7. Diagnóstico
8. Importancia de la EHGNA. Evolución y pronóstico
9. Tratamiento
10. Resumen
Resumen
• El hígado graso no alcohólico es el componente hepático del síndrome metabólico. Es unaenfermedad muy frecuente y su prevalencia va en aumento, en paralelo con el aumento dela obesidad y diabetes tipo 2.
• El diagnóstico de certeza de la esteatohepatitis no alcohólica debe efectuarse mediantebiopsia hepática, aunque se están desarrollando y validando métodos no invasivos para eldiagnóstico.
• La esteatosis simple tiene un buen pronóstico, mientras que la esteatohepatitis es unaenfermedad progresiva, pudiendo evolucionar a fibrosis avanzada, cirrosis y carcinomahepatocelular. También favorece la aparición de eventos cardiovasculares adversos.
• Es importante identificar y controlar a los pacientes con hígado graso no alcohólico,especialmente en poblaciones de riesgo.
•El cambio del estilo de vida y el tratamiento de los factores relacionados con el síndromemetabólico son las medidas terapéuticas recomendadas. Actualmente no existe untratamiento específico que haya demostrado su eficacia.
Gracias