ENERGIAEnergia gure inguruan gertatzen diran aldaketa guztien erantzulea da.

ENERGIA MOTAK

Energia mekanikoa mogitzen dagoan objetuek daukien energia da. Adibidez, olatuek edo haizeak daukiena.

Argi energia hainbat gorputzek argi moduan igorten dabena da. Adibidez naturala, eguzkia eta artifiziala, bonbilla.

Bero energia gorputzek bero moduan igorten dabena da. Adibidez eguzkiak edo suak igorten dabena.

Energia kimikoa hainbat sustantziatan batzen dan energia da: adibidez petroleoan, elikagaietan edo dinamitan batzen dena.

Pilek eta bateriek energia kimikoa gordeten dabe, energia elektrikoan bihurtzeko.

Energia nuklearra hainbat subtantziatatik lortzen da, adibidez, uraneotik , erradiotik eta poloniotik.

Energia elektrikoa etxeetan gehien erabilten dan energia da.

ENERGIA ALDATU EGITEN DA

Energia ez da sortzen, ezta suntzitzen ere; aldatu egiten da. Hau da, hainbat motatako energiak beste mota batzuetako energiak bihurtzen dira. Adibidez esku biak igurtzi ezkero, energia mekanikoa (mogimendua) bero energia bihurtzen dugu.

ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK

Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia lortzen da, hau da, ingurumena kutsatzen ez dauana.

Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta bero energia edo energia elektriko bihurtu daikegu.

Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia eolikoa ustiatzen dogu, eta energia elektriko bihurtzen da.

Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da, uraren mogimendua aprobetxatzeko. Energia hidroulikoa zentral hidroelektrikoetan ustiatzen da eta energia mekanikoa elektrikoan bihurtzen da.

Instalazino mareomotrizen bidez, itsasgorako eta itsasbeherako ur masen mogimendua eta itsasoko olatuen mogimendua erabili daiteke.

Materia organikoa (adibidez,landara hondakinak edo zaborrak) errez tratatuz, energia hori termiko edo elektriko bihurtu daiteke. Energia iturri horri biomasa deitzen jako.

ENERGIA ITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK

Energia iturri ez barriztagarriak oso arin kontsumitzen dira, eta ingurumena kutsatzen dau. Adibidez: petroleoa, ikatza, gas naturala, substantzia erradiaktiboak eta beroa.

Petroleoa mundu osoan gehien erabilten dan energia iturria da. Petroliotik abiatu, hainbat erregai lortzen dira, (adibidez, gasolinea eta gasolioa) eta hortik aparte, plastikoak fabrikatzen dira.

Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa lortzen

dabe.

Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan erabilten da.

Zentral nuklearretan, substantzia erradiaktiboetatik abiatuta, energia nuklearra lortzen da eta gero, energia elektriko bihurtzen da.

Lurraren barrualdeko beroen bidez, energia geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko bihurtzeko erabili daiteke.

GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK

Herrialde garatuek energia asko kontsumitzen dabe. Energia hori iturri ez barriztagarrietatik lortua izaten da eta energia konbentzional deitutakoa da.

Gaur egun energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak hartzen dabilz eta energia alternatiboa deitzen da. Energia barriztagarriak ez dira agortzen eta teknologia barriak ikertzea eta garatzea beharrezkoa da.

ENERGIAK INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN ONDORIOAK

Energia lortzeak eta erabilteak ingurumen arazo ugari eragin daikez.

-Gasa, petroleoa edo ikatza lortzeko, meatzak eta hobiak hondeatzen dira, eta paisaia hondatu eta lurzorua eta landaradia suntsitsen dabez.

-Energia lortzeko instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru horretako animalia espezieak. Adibidez aerosorga¡luak arrisku handia dira hegaztientzat.

-Erregaiak erretean, substantzia kutsagarri asko igorten dira atmosferara eta era askotako kalteak eragiten dabez:

*Atmosferara karbono dióxido asko igorten da, eta, horren ondorioz berotegi efektu naturala handitu egiten da.

*Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretean atmosferako ura kutsatzen daben beste gas batzuk askatzen dira eta ur horri euri azido deitzen jako.

-Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gitxi igorten dabe, baina hondakin nuklear deitutako arrisku handiko beste hondakin batzuk sortzen dabez.

EKINTZA KOLEKTIBOAK

Gobernuek eta enpresek oinarrizko egitekoa daukie energia kontsumoaren murrizketan. Adibidez:

Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilerea bultzatzen dabe diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta aerosorgailuak instalatzea sustatuz.

Energia eraginkotasuna hobetzen ahalegintzen dira. Energia gitxiago kontsumituz behar berbera egiten daben makinak fabrikatzea sustatzen dabe.

Energia aurreztea sustatzen dabe, informazino kanpainen bidez. Energia kontsumoa murrizten daben enpresak saritzen dabez eta larregi erabilten dabenei isunak ezarten deutseez.

BANAKAKO EKINTZAK

Gure inguruan energia aurrezteko lagundu daikegu adibidez:

Kontsumo txikiko bonbilak erabiliz.

Argiak eta makinak erabilten ez doguzanean amatatzea.

Berokuntza eta aire girotua beharrezkoa denean bakarrik erabili.

Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.

Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea.

Energia aurrezteko kanpainetan parte hartzea.

EGILEA:NAHIA TORRES