1. ENERGIA Energia modu askotan agertzen da, eta honeexek dira:
ENERGIA MEKANIKOA: mugitzen dagoan objetuen energia da adibidez,
olatzuak edo haizeak.ENERGIA ELEKTRIKOA: etxean gehien erabilten da
energia da. Errez lortzen da, ur jauziak adibidez.ENERGIA
NUKLEARRA: hainbat sustantziatik lortzen da, erradioa adibidez.BERO
ENEGIA: gorputzak bero moduan sustatzen dauana da, sutik edo
eguzkitik atera daiteke.
2. ARGI ENERGIA: gorputz barruan argi moduan igorten doguna da,
suziriak esate baterako.ENERGIA KIMIKOA: hainbat sustatzia batzen
dauan energia da. Eta sustantzia horreek erretean oxidatu edo
lehertzean askatzen dira.ENERGIA ALDATU EGITEN DAenergia ez da
sortzen ez da suntzitzen, aldatu baizik. Hau da energia mota at
beste energia mota bihurtzen da,adibidez esku biak igurtzis energia
mekanikoa bero energia sortzen da.Energia elektrikoa oso errez
lortu daiteke edo beste energia bihurtu ere, mekanikoa, bero
energia, nuklearra...horreegaitik gehien erabilten dogun energia
mota da, energia elektrikoa sortzean ingurumena hondatzen da.
3. ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK energia iturri honek ez dau
kutsatzen ingurumena. EGUZKI PANELAK: eguzki energia aprobetxatu
eta bero energia bihurtzen da.AEROSORGAILUAK: haize energia edo
energia eolikoa eta energia hori energia elektrik bihurtzen
da.PRESAK ETA URTEGIAK: ura batzen da, eta gero eta garaiera jakin
batetik isurtzen da. Energia hidraulikoa zetraletan ustiatzen da,
energia elektrikoa lortzeko.
4. INSTALAZINO MAREMOTRIZA: itsas gora eta itsa behera ur masen
mugimendua da, itsasoko olatuena ere erabili daitekeMATERIA
ORGANIKOA: zaborrak errez edo tratatuzenergia lortzen da. Energia
termiko edo elektriko behurtu daiteke. Energia iturri hori biomasa
izena hartzen dau,ENERGIAITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK oso ari
kontsumizen dira, oso mantso birsortzen dira. Eta ingurumena
kutsatzen dau. PETROLEOA:ia mundu osoak erabilten dau, gehien
erabilten dan iturria da. Gaur egungo kontsumoari erritmoa eutsiz
50 urte barru amaituko da. Petroliotik abiatuta hainbat erregai
lortzen doguz adibidez;gasoleao edo gasolinea. I
5. IKATZA: zentral termikoek energia elektrikoa lortzen
dabe.GAS NATURALA: etxe eta sukaldetan eta berokuntzan erabilten
da.ERRADIOAKTIBOA: energia nuklearra lortzen da, eta ostean energia
elektriko bihutu.
6. ENERGIA GEOMETRIKOA: energia elektriko bihurtzeko erabili
daiteke.Herrialdeen garapenean oinarrizkoa da energia. Zenbat eta
garatuago egon makina gehiago beharko dauz, bai lanerako eta bai
aisialdirako. Horreek hainbat arazo sortu leike, adibidez energia
iturri ez barriztagarriak agortzeaHerrialde garatuak eta garapen
bidean dagozan herrialdeak energia asko kontsumitzen dabe, eta hori
energia ez barriztagarrietatik lortua izaten da. Horri energia
konbentzional deitzen jako, gehien erabilten dan energia dalako.
Eta erritmo honeetara jarraitzen badogu erabilten azkenean agortu
egingo da.Energia konbentzionala hainbat sonaldetan kokatuta dagoz,
eta herieldeen arteko gatazkak eta mendekotasun hartuemonak sortzen
dira. Baliabide natural horreek eskuratzeko lehiaren eraginez, hori
gerran amaitzen da askotan.
7. Energia konbentzionalak agortu baino lehen, energia
alternatiboaren erabilera sustatzen ari dira, energia
barriztagarriak ez dira agortzen eta horreegaitik hainbat 3ta
gehien aprobetxatu behar dira.ENERGIA INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN
ONDORIOAK Energia lortzeak ingurua kutsatu eta ondati egiten dau.
Gasa, petroleoa edo ikatza lortzeko meatzeak eta hobiak hondatzen
dira. Paisaia eta paisaia eta landaraldia hondatu egiten dau.
Energia barriztagarriak lortzeko instalazinoak era paisaia
hondatzen dau, urtegien eraginez haranak urperatu eta parke
eolikokoak ere inpaktu bisual handia eragiten dabe.Energia lortzeko
instalazinoak arriskuan jarri leikiez inguruko animali espezieak.
Adibidez, aerosorgailuak, bere aspakaz animali bati ahal deutzo
emon. Urtegiak barriz, aspiegitura horreek ibaietako bizitza
hondatzen dabe.
8. Erregaiak erretean substantzia asko eta asko igorten dira,
atmosferara eta substantzia horreek asko kaltetzen dabe.Atmosferara
karbono dioxido asko igorten da, eta horreegaitik erotegi efektua
handitzen da. Eta gas horreen kantitate aso badago atmosferan
lurraren tenperatura igoten dau eta kaltegarria da.Horreetaz aparte
beste gas batzuk ere igorten dira, eta atmosferako ura kutsatzen
dabe, horri euri azido deitzen jako, eta euri azidoa jauztean
landaraldia eta fauna suntzitu eta kutsatu egiten dau. Zentral
nuklearrak karbono dioxido oso gitxi igorten dau, baina hondakin
nuklear deitutako beste hondakin batzuk sortzen dabez. Horrek
lurperatzean bere alboko lurzorua hondatu egiten dau.
9. ENERGIA ARDURAZ ERABILTEA Esan dabe ekonomia eta
ingurumeneko adituek gure bizimodua aldatu behar dogula, garapen
iraunkorrari eusteko. Garapen iraunkorra baliabide naturalen eta
energiaren erabileraren arduratzuan oinarritzen da. Garapen
iraunkorraren helburua energia kontzumoa eta kutsadura murriztea.
EKINTZA KOLEKTIBOAK Gobernuak eta enpresek oinarrizko kontzumoa
daukie murrizteko kontzumoa. Herrialde askok gobernuen kompromesua
adostu eta era askotako planak eta estrategiak proposatzen dabe:
Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilera bultzatzen
da, laguntza publikoen bidea adibidez eguzki plakak edo
aerosorgailuak jarteko.Energia eraginkortasuna energia hobeto
aprobetztzeko neurriak hartzen dabez, energia gitxiago kontzumitzen
dabezan makinak ari dira egiten.
10. Energia aurreztea sustatzen dabekanpainen bidez. Energia
kontzumoa murrizten daben enpresak saritu ega energia asko
erabilten daben enpresei isunak jarri egiten deutxoe.BANAKAKO
EKINTZAK Eskolan edo etxean ahal dozuzan egin ekintzak dira.
Kontzumo baxuko bonbilak erosi
11. Argiak eta makinak erabilten ez doguzanean amataBerokuntza
bakarrik behar dogunean jarriGarbigailua guztiz beteta dagoanean
jarriEz erabili autoa bide laburrak egiteko