Enekoren Gazteluko Ibilbideak -...

1
Atxorrotxeko gaztelua, lehen aldiz, Atarrabiako foruari buruzko 1184. urteko dokumentu batean aipatzen da, Aizorroç-eko tenentetzat Enecone de Oriz aipatzen denean. Erregeek izendatzen zituzten tenenteak, eta beraien betebeharren artean zeuden bere esku utzitako lurraldea defendatzea eta lurralde hori erregearentzat administratzea. Ezagutzen dugun lehenengo Atxorrotxeko arduradunari dagokionez, hainbat dokumentutan agertzen da Eneco, Enecone, Enequo edo Iñigo izenez. Badakigu Orizen zuela jatorria, bere abizeneko “de” horrek aditzera ematen duen bezala. Nafarroako herri txiki hori Iruñerrian dago, Tiebas eta Beriain artean. Gure gaztelu hau agertzen den lehenengo dokumentuan Enecone aipatzen da Aizorrozeko tenentetzat. Beranduago, 1186. urteko beste dokumentu batean, Ypuzcoako, Arabako eta Aitzorrotzeko tenente bezala agertzen da. 1187. urtetik aurrera Atxorrotx bakarrik aipatzen da Gipuzkoako tenentzia bakartzat, Gipuzkoako tenentzia bera ez baita gehiago agertzen dokumentuetan -eta horrek erakusten du gaztelu honen garrantzia- Antxo VII.a Indartsuak Donostiako tenentzia sortu arte 1199. urtean. Eneco de Orizek bere ardurapean izan zuen Gipuzkoako ekialdetik Kantaurirainoko lurraldea kontrolatzen zuen tenentzia hau. Dokumentuei esker dakigu Atxorrotxen izan zela 1184tik 1189ra arte, Erregeak aginduta Tafallara joan behar izan zuen arte. Eneco de Orizen gazteluak lurralde zabala kontrolatzen zuen, batez ere, merkataritzarako biderik garrantzitsuenak, baina, baita espazio txikiak, larreak eta merkataritzarako bide txikiak ere. Tenentzia administrazio lurralde bat zen, eta bertan, arduradunak, erregearen aginpidez, hainbat lan egiten zituen: zergak bildu, justizia administratu eta mugape hori defendatu. Burdinolak, mendiak eta gatzagak koroaren ondare ziren, eta tenentearen ardura zen horiek ondo administratzea. Erdi Aroan garrantzi txikiko bide sareak zeuden, hiri, herri, monasterio eta gazteluetara merkantziak eramateko. Horrela sortu zen Enecoren gaztelua deitu dugun bide hau. IBILBIDEA El castillo de Atxorrotx se documenta por primera vez en un documento de 1184 sobre el fuero de Atarrabia, cuando se cita como tenente de Aizorroç a Enecone de Oriz. Los tenentes eran nombrados por el rey, y tenían la obligación de defender el territorio que se les encomendaba, y administrarlo para el reino. Respecto a su primer responsable conocido, aparece en varios documentos con nombres como Eneco, Enecone, Enequo o Iñigo. Sabemos que es originario de Oriz, tal y como refleja su apellido “de”. Esta pequeña población navarra se sitúa entre las localidades de Tiebas y Beriain, en la Cuenca de Pamplona. En el primer documento donde aparece nuestro castillo se nombra a Enecone como tenente de Aizorroz. Posteriormente, en otro documento más tardío, fechado en 1186, consta como tenente de Ypuzcoa, Alava y Aitzorrotz. A partir de 1187 se cita exclusivamente Atxorrotx como tenencia única de Gipuzkoa, ya que la propia tenencia de Gipuzkoa no aparece más en los documentos, lo que refleja la importancia de este castillo, hasta que en 1199 el rey Sancho VII el Fuerte funda la tenencia de San Sebastián. Eneco de Oriz tuvo a su cargo esta tenencia que mantenía un control de la zona oriental de Gipuzkoa hasta el Cantábrico. Gracias a los documentos sabemos que se mantuvo en Atxorrotx desde 1184 hasta 1189, hasta que se desplazó a Tafalla por orden del rey. El castillo de Eneco de Oriz controlaba un amplio espacio territorial, sobre todo las rutas comerciales más importantes, pero también los espacios pequeños, los pastos y pequeñas vías comerciales. La tenencia era un territorio administrativo, donde su responsable ejercía por mano real varias tareas, recaudar impuestos, administrar justicia y defender dicha demarcación. Las ferrerías, los montes o las salinas eran patrimonio de la corona, y el tenente se encargaba de asegurar su buen funcionamiento. En la Edad Medía existió una serie de redes de vías y caminos de pequeña importancia por las que llegaban las mercancías a villas, aldeas, monasterios y castillos. Es así como surge esta ruta que llamamos el Castillo de Eneco. LA RUTA Eskoriatza Eskoriatza Leintz Gatzaga Leintz Gatzaga Uxarreko Koba Uxarreko Koba Dorletako Santutegia Dorletako Santutegia Atxorrotx Atxorrotx Gatz Museoa Gatz Museoa ZER IKUSI ESKORIATZAN QUE VISITAR EN ESKORIATZA ATXORROTXEKO GAZTELUA. Erdi Aroko gotorlekua. Eusko Jaurlaritzak 2012an monumentu izendatutakoa. CASTILLO DE ATXORROTX. Castillo de la Edad Media. Designado monumento por el Gobierno Vasco en 2012. ZUBIATE LABEA. XIX. mendeko labea. HORNO DE ZUBIATE. horno del siglo XIX. MUSEO UXAR KOBAZULOAK. 1968an aurkitu zuen I.Barandiaranek. CUEVA DE UXAR. Descubierta en 1968 por I.Barandiarán. 2 1 3 Enekoren Gazteluko Ibilbideak Eskoriatza Atxorrotx Leintz Gatzaga XVIII. mendearen bukaeran eraikia. Barroko estilokoa. Construida durante la segunda mitad del siglo XVIII. De sencillo estilo barroco. XIX. mendeko labe hau Kultur Intereseko ondasuntzat sailkatua du Eusko Jaurlaritzak. Horno del siglo XIX está clasificado por el Gobierno Vasco como Bien de Interés Cultural. XVII. mendearen hasieran eraikia, probintziako monumentu historiko-artistiko izendatua. Construido a principios del siglo XVII. Declarado monumento histórico-artístico de carácter provincial. 1 2 3 7,57 Km. 2h. 45m. Erreza/Fácil Iturria Fuente Hondarrak Ruinas Panoramika Panorámica Bidegurutze Cruce Aterpea Refugio Koba Cueva Santutegia Santuario Gatz Museoa Museo de Sal Parking www.eskoriatza.eus Begiratu ezazu ibilbidea GPSan Visualiza la ruta en el GPS JAN ETA LO Eskoriatza COMER y DORMIR Atxorrotx Eskoriatza 743m 500m 285m 2,6km 3,7km 4km 5,8km 0km 7,57km 7km 7,2km Leintz Gatzaga Luzeera Longitud: 7,57 Km Denbora Tiempo: 2h 45min Sailtasuna Dificultad: Erreza Fácil Desnibela Desnivel: 743 m Nahi izan ez gero ibilbidearen itzulera Eskoloreko PR-Gi100 tik egin daiteke. La vuelta del recorrido se puede hacer por el camino de Eskolore PR-Gi100. PR-Gi 100 e PR-Gi 100 e GATZ MUSEOA. Gatz ekoizpenak eman dio izena herriari . MUSEO DE LA SAL. La industria salinera da el nombre a Leintz Gatzaga. PR-Gi 100 PR-Gi 100 PR-Gi 100 Luzeera Longitud: 5,2 Km Denbora Tiempo: 1h 45min Sailtasuna Dificultad: Erreza Fácil SAN PEDRO ELIZA – IGLESIA DE SAN PEDRO ZUBIATE LABEA – HORNO DE ZUBIATE - MUSEO ERROSARIO SANTUKO OSPITALA HOSPITAL DEL SANTÍSIMO ROSARIO

Transcript of Enekoren Gazteluko Ibilbideak -...

Page 1: Enekoren Gazteluko Ibilbideak - Eskoriatzaeskoriatza.eus/wp-content/uploads/2015/05/panela_eneko.pdfaipatzen denean. Erregeek izendatzen zituzten tenenteak, eta beraien betebeharren

Atxorrotxeko gaztelua, lehen aldiz, Atarrabiako foruari buruzko 1184. urteko dokumentu batean aipatzen da, Aizorroç-eko tenentetzat Enecone de Oriz aipatzen denean. Erregeek izendatzen zituzten tenenteak, eta beraien betebeharren artean zeuden bere esku utzitako lurraldea defendatzea eta lurralde hori erregearentzat administratzea.

Ezagutzen dugun lehenengo Atxorrotxeko arduradunari dagokionez, hainbat dokumentutan agertzen da Eneco, Enecone, Enequo edo Iñigo izenez. Badakigu Orizen zuela jatorria, bere abizeneko “de” horrek aditzera ematen duen bezala. Nafarroako herri txiki hori Iruñerrian dago, Tiebas eta Beriain artean.

Gure gaztelu hau agertzen den lehenengo dokumentuan Enecone aipatzen da Aizorrozeko tenentetzat. Beranduago, 1186. urteko beste dokumentu batean, Ypuzcoako, Arabako eta Aitzorrotzeko tenente bezala agertzen da. 1187. urtetik aurrera Atxorrotx bakarrik aipatzen da Gipuzkoako tenentzia bakartzat, Gipuzkoako tenentzia bera ez baita gehiago agertzen dokumentuetan -eta horrek erakusten du gaztelu honen garrantzia- Antxo VII.a Indartsuak Donostiako tenentzia sortu arte 1199. urtean.

Eneco de Orizek bere ardurapean izan zuen Gipuzkoako ekialdetik Kantaurirainoko lurraldea kontrolatzen zuen tenentzia hau. Dokumentuei esker dakigu Atxorrotxen izan zela 1184tik 1189ra arte, Erregeak aginduta Tafallara joan behar izan zuen arte.

Eneco de Orizen gazteluak lurralde zabala kontrolatzen zuen, batez ere, merkataritzarako biderik garrantzitsuenak, baina, baita espazio txikiak, larreak eta merkataritzarako bide txikiak ere. Tenentzia administrazio lurralde bat zen, eta bertan, arduradunak, erregearen aginpidez, hainbat lan egiten zituen: zergak bildu, justizia administratu eta mugape hori defendatu. Burdinolak, mendiak eta gatzagak koroaren ondare ziren, eta tenentearen ardura zen horiek ondo administratzea.

Erdi Aroan garrantzi txikiko bide sareak zeuden, hiri, herri, monasterio eta gazteluetara merkantziak eramateko.

Horrela sortu zen Enecoren gaztelua deitu dugun bide hau.

IBILBIDEA

El castillo de Atxorrotx se documenta por primera vez en un documento de 1184 sobre el fuero de Atarrabia, cuando se cita como tenente de Aizorroç a Enecone de Oriz. Los tenentes eran nombrados por el rey, y tenían la obligación de defender el territorio que se les encomendaba, y administrarlo para el reino.

Respecto a su primer responsable conocido, aparece en varios documentos con nombres como Eneco, Enecone, Enequo o Iñigo. Sabemos que es originario de Oriz, tal y como refleja su apellido “de”. Esta pequeña población navarra se sitúa entre las localidades de Tiebas y Beriain, en la Cuenca de Pamplona.

En el primer documento donde aparece nuestro castillo se nombra a Enecone como tenente de Aizorroz. Posteriormente, en otro documento más tardío, fechado en 1186, consta como tenente de Ypuzcoa, Alava y Aitzorrotz. A partir de 1187 se cita exclusivamente Atxorrotx como tenencia única de Gipuzkoa, ya que la propia tenencia de Gipuzkoa no aparece más en los documentos, lo que refleja la importancia de este castillo, hasta que en 1199 el rey Sancho VII el Fuerte funda la tenencia de San Sebastián.

Eneco de Oriz tuvo a su cargo esta tenencia que mantenía un control de la zona oriental de Gipuzkoa hasta el Cantábrico. Gracias a los documentos sabemos que se mantuvo en Atxorrotx desde 1184 hasta 1189, hasta que se desplazó a Tafalla por orden del rey.

El castillo de Eneco de Oriz controlaba un amplio espacio territorial, sobre todo las rutas comerciales más importantes, pero también los espacios pequeños, los pastos y pequeñas vías comerciales. La tenencia era un territorio administrativo, donde su responsable ejercía por mano real varias tareas, recaudar impuestos, administrar justicia y defender dicha demarcación. Las ferrerías, los montes o las salinas eran patrimonio de la corona, y el tenente se encargaba de asegurar su buen funcionamiento.

En la Edad Medía existió una serie de redes de vías y caminos de pequeña importancia por las que llegaban las mercancías a villas, aldeas, monasterios y castillos.

Es así como surge esta ruta que llamamos el Castillo de Eneco.

LA RUTA

EskoriatzaEskoriatza

LeintzGatzagaLeintzGatzaga

Uxarreko KobaUxarreko Koba

Dorletako SantutegiaDorletako Santutegia

AtxorrotxAtxorrotx

Gatz MuseoaGatz Museoa

ZER IKUSI ESKORIATZAN QUE VISITAR EN ESKORIATZA

ATXORROTXEKO GAZTELUA. Erdi Aroko gotorlekua. Eusko Jaurlaritzak 2012an

monumentu izendatutakoa.

CASTILLO DE ATXORROTX. Castillo de la Edad Media. Designado monumento por

el Gobierno Vasco en 2012.

ZUBIATE LABEA. XIX. mendeko labea.

HORNO DE ZUBIATE. horno del siglo XIX.

MUSEO

UXAR KOBAZULOAK. 1968an aurkitu zuen I.Barandiaranek.

CUEVA DE UXAR. Descubierta en 1968 por I.Barandiarán.

2

13

Enekoren Gazteluko IbilbideakEskoriatza Atxorrotx Leintz Gatzaga

XVIII. mendearen bukaeran eraikia. Barroko estilokoa.

Construida durante la segunda mitad del siglo XVIII. De sencillo estilo barroco.

XIX. mendeko labe hau Kultur Intereseko ondasuntzat sailkatua du Eusko Jaurlaritzak.

Horno del siglo XIX está clasificado por el Gobierno Vasco como Bien de Interés Cultural.

XVII. mendearen hasieran eraikia, probintziako monumentu historiko-artistiko izendatua.

Construido a principios del siglo XVII. Declarado monumento histórico-artístico de carácter provincial.

1 2 3

7,57 Km.

2h. 45m.

Erreza/Fácil

IturriaFuente

HondarrakRuinas

PanoramikaPanorámica

BidegurutzeCruce

AterpeaRefugio

KobaCueva

SantutegiaSantuario

Gatz MuseoaMuseo de Sal

Parking

www.eskoriatza.eus

Begiratu ezazu ibilbidea GPSan Visualiza la ruta en el GPS

JAN ETA LO Eskoriatza

COMER y DORMIR

AtxorrotxEskoriatza

743m

500m

285m2,6km 3,7km 4km 5,8km0km 7,57km7km 7,2km

Leintz Gatzaga

Luzeera Longitud: 7,57 Km

Denbora Tiempo: 2h 45min

Sailtasuna Dificultad: Erreza Fácil

Desnibela Desnivel: 743 m

Nahi izan ez gero ibilbidearen itzulera Eskoloreko PR-Gi100 tik

egin daiteke.La vuelta del recorrido se

puede hacer por el camino de Eskolore PR-Gi100.

PR-Gi 100

e

PR-Gi 100

e

GATZ MUSEOA. Gatz ekoizpenak eman dio izena herriari .

MUSEO DE LA SAL. La industria salinera da el nombre a Leintz Gatzaga.

PR-Gi 100

PR-Gi 100

PR-Gi 100

Luzeera Longitud: 5,2 KmDenbora Tiempo: 1h 45min

Sailtasuna Dificultad: Erreza Fácil

SAN PEDRO ELIZA – IGLESIA DE SAN PEDRO ZUBIATE LABEA – HORNO DE ZUBIATE - MUSEOERROSARIO SANTUKO OSPITALAHOSPITAL DEL SANTÍSIMO ROSARIO