ELKARRIZKETA: ABEL ARIZNABARRETA ETA IMANOL IGEREGI .... hh.pdf · bilten horiek, entzuna eta...

hhELKARRIZKETA: ABEL ARIZNABARRETA ETA IMANOL IGEREGI •ESPERIENTZIAK: COS ART • EKARPENAK: LABIRINTOAREN ERBESTEAN •GALDEIDAZUE: JUAN MATA • SAGARDOETXEA • MARTXEL TOLEDO

146hik hasi4 EURO • 2010EKO MARTXOA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA

Emmi Pikler: haurraren autonomia Neus Pañella, Ezozi Arizaga eta Montse Fabres

GAIA

aurkibidea8gaia

EMMI PIKLEREmmi Pikler Hungariarraren ildo pedagogikoa ezagutzenari da pixkanaka Euskal Herrian. Autonomia lantzeko haurtxikienekin nola jokatu behar den ez zegoen oso argi etabadirudi Piklerren teoriak eta praktikak argia eskaintzenari direla.

16elkarrizketak

IMANOL IGEREGI ETA ABEL ARINAZBARRETAEuskal Herriko Ikastolek europar kooperatiba elkartea osatudute. Antolaketa berrian eragina handia izango duten bi kideelkarrizketatu ditugu. Erakunde berriak izango duen eragina etaaurrera begirako erronkei buruz aritu gara.

Argitaratzailea: XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408 ; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa:[email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690. Erredakzioa: Joxe Mari Auzmendi,Ainhoa Azpiroz, Izaskun Beraza eta Arantxa Urbe. Erredakzio batzordea: NereaAgirre, Miren Guilló, Mari Karmen Irastorza, Pello Jauregi,Aritz Larreta, Josi Oiarbide, Maite Saenz, Xabier Sarasua. Aholkulkariak: Nerea Alzola,Abel Ariznabarreta, Felix Basurko, Be-goña Bilbao,Mariam Bilbatua, Aines Dufau,Luis Mari Elizalde,Lore Erriondo,Gurutze Ezkurdia,Idoia Fernandez,Xabier Isasi,Irene Lopez-Goñi,Izaskun Madariaga,Karmele Perez Urraza,Amaia Vazquez,Lontxo Oihartzabal,Fito Rodriguez eta Matilde Sainz. Administrazioa:Arantxa Goiburu. Diseinua:TRAM•Graf!k. Maketazioa: Xangorin. Inprimategia:ANtzA S.A.L. Azalekoirudia:hik hasi. Hezkuntza,Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia (2010-02-24). Kopurua:3.700 ale.

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke. hik hasik ez ditu beregain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

5 editoriala6 kronika8 gaiaEMMI PIKLERHAURRAREN AUTONOMIA

16 elkarrizketaSIMANOL IGEREGI ETA ABEL ARIZNABARRETA

24 esperientziakCos Art ezagutzen. Elena Gorrotxategi

26 ekarpenakLabirintoaren erbestean. Galtzagorri

28 galdeidazueEgia al da irudiaren egungo indarrak irakurketaren praktika kolektiboakaltetu duela?Juan Mata

33 berriak40 nora joango gara?SagardoetxeaZuhaitzetik upelera

42 Atzeko atetikMartxel Toledo

www.hikhasi.com

Harpidetza orria

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoz

Izena 1. Deitura

Telefonoa

Posta Kodea

2. Deitura

Helbidea

Herria Herrialdea

Lantokiaren herriaLantokia

IFZ-NAN

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

hik hasi Euskal heziketarako aldizkariaErrekalde hiribidea, 59 Aguila eraikina, 1. solairua

20018 DONOSTIA. GIPUZKOA Tel: 943/37 14 08 Faxa: 943/37 21 54

HARPIDETZA SARIAK (BEZ barne) 50 euro

Prezio horren barruan 10 aldizkari, ale monografikoaketa Euskal Herriko baliabidepedagogikoen gida.Horrez gain, prezio bereziakUdako Topaketetan etaargitararatzen ditugungainontzeko materialetan

hik hasik zure parte-hartzeaezinbestekoa du,harpide zaitez!50 euro urtean

Posta elektronikoa

146. zenbakia. 2010eko martxoa • hik hasi • 5

e d i t o r i a l am a r t x o a

EEuusskkaarraa,, eesskkuu aarrtteeaann iirrrriissttaann ddooaakkiieenn ggaaiiaa

Zirauki Lizarraldeako herri bat da,Nafarroako Gobernuak egin zuen he-rrialdearen zatiketa artifizial hartan zo-nalde ez-euskaldunean geratu zena.

Zonalde bakoitzari bere hizkuntzalegeak ezarri zitzaizkionez, besteen ar-tean, eta horren ondorioz, Ziraukinezin da euskal ereduen eskaintza publi-korik egin. Eta hori horrela da legez.

Ikasturte honetan Ziraukiko eskolaitxi egin behar izan dute ikaslerik ez da-goelako. Arazoa, logikoena hori litzate-keen arren, ez da herrian haurrik ez da-goela. Aitzitik, ez dago bere seme-ala-bak euskara ezagutu eta ikasi gabe hezinahi duen gurasorik. Eta hori horrelada, euskal eredurik ez duen eskolaren i-txiera, alegia, gurasoen borondatez.

Ziraukiko kasua ez da, gainera, eus-kal ereduko eskaintzarik ez egiteagatikitxi den eskola bakarra.

Guraso horiek nahiago izan duteberen seme-alabak eredu euskaldunakeskaintzen dituzten beste herrietakoeskoletara eraman. Horrek suposatzen

Sailak eta hainbat alderdi politiko etaeragile kontrakoan tematu badira ere,jendartearen gehiengoak, esanak esaneta eginak egin, beren seme-alabakeleaniztunak nahi ditu; eleaniztun eus-kaldunak, baina.

Demokrazia hitzetik hortzera dara-bilten horiek, entzuna eta ikusia behar-ko lukete dagoeneko jendartearengehiengoa, askatasunez, esaten arizaiena.

Gero eta argiago ikusten ari garaeuskararen gaiak irrist egiten dielaadministrazioei esku artean. (Euskarariestuegi gertatu zaio administrazioekezarri zioten trajea. Ez da han kabitzeneta lehertzen ari da handik eta hemen-dik).

Urtetako eskarmentua, egindakoebaluazioak, eta ikerketa zientifikoakmahai gainean dituzte. Baita hezkuntzaeragile nagusienek babestu eta ontzatemandako proposamenak ere.

Zer da, orduan, falta dena? Ikusinahi duenak hortxe du bista aurrean!

duen gastu, arrisku, esfortzu eta herriengarapen normalerako desorekarekin.

Nafarroako Parlamentuak eremuez-euskaldunean zeuden Aranguren,Beraskoain, Galar eta Noain, eremumistoan sartzea erabaki du. Ondorioz,besteen artean, eskolan euskaraz ikasiahal izango dute. Hori, herri bakoitze-ko udalbatzek gehiengo osoz onartzenbadute aldaketa.

Lapurdiko Makean, berriz, ikastolaberri bat eraikitzeko lehen harria ipinidute bertakoek. Izan ere, herriko esko-lak B eredua besterik ez baitu eskain-tzen, eta herritarrek jada badakite ere-du hori ez dela nahikoa euskaldun-tzeko.

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan a-maitu da aurrematrikulazioa. Datuakargiak eta zalantzarik ez uzteko modu-koak dira: 4 ikasletik 3 ikaslen gurasokbere seme-alabak euskarazko eredue-tan ikasteko borondatea eta nahia ager-tu du.

Eta dena esate aldera, Hezkuntza

Eskolak itxi dituzte, ez ikaslegaltzeagatik, baizik eta berenseme-alabak euskara ikasi gabeutzi nahi duten guraso faltagatik.

6 • hik hasi • 146. zenbakia. 2010eko martxoa

Prest dago guztia martxoaren13an EHBE Euskal Herriak Bere

Eskolak deituta Bilbon egingoden manifestaziorako.

“Mobilizatzeko arrazoiak ugariakdira. Inposaketaz inposaketa bizigara gure ikastetxeetan”, salatu

du EHBEk. Agintariek euskalhezkuntzari hegoak moztu nahi

dizkiotela uste du EHBEk.“Egunez egun eta herriz herri

eraikuntzan murgildu etaeuskaldunduko duen eskola bat

eraiki; euskal curriculumagaratu; Euskal Herrian

oinarritutako unibertsitate bateraiki; pedagogia aurrerakoia

garatu...”, lan handia dagoegiteKo, eta horiek guztiak bildu

nahi ditu EHBEk HezkuntzaDeialdian. Ekitaldia eta

manifestazioa aldi berean egingodira. Arriagan hasiko da

17:30ean eta bertan bukatuko da,Plaza Biribiletik eta Udaletxetikpasa ondoren. “Inposaketarik

ez! Euskal Herriak berehezkuntza! lelopean, kultura,

aldarrikapena eta koloreakbatuko dira Bilbon”.

kronika

Seaska (Euskal Herria), Bressola

(Katalunia), Diwan (Bretainia), Calan-

dreta (Okzitania) eta ABCM-Zweispra-

chigkeit (Alsazia) lurralde hizkuntzeta-

ko murgiltze eskolen bost sareek osa-

tzen dute iaztik Eskolim elkartea. Tal-

dea Ziburun sortu zen joan den urtean,

murgiltze pedagogia sustatzeko eta

zaintzeko helburuarekin. Horixe baita

beraien ustez «lurraldeko hizkuntzen

erabilpen soziala eta ikasle elebidunak

erdiesten dituen eredu bakarra».

Seaskak jakinarazi duenez, Esko-

lim elkarteak bere lehen ohiko biltzar

nagusia egin zuen otsailean Ingershei-

men (Haut-Rhin, Alsazia). Lehen biltzar

nagusian murgiltze ereduko eskolekelkarlanaren indartzeko nahia berretsidute. Ipar Euskal Herriko ikastolak ba-tzen dituen konfederazioak azalduduenez, «gure pedagogi ereduak da-kartzan emaitza baikorrak eta arrakastagoraipatu dira, bereziki lurralde hiz-kuntzen mailan. Baina baita frantsesaeta bertze ikasgai guzien lorpen mailanere».

Lege baten beharraBestalde, Eskolim elkarteak adiera-

zi duenez, lurralde hizkuntzen gainekolege baten onarpena beharrezkoa damurgiltze sistema garatzen duten esko-lentzako. « Hemendik aurrera, lurraldehizkuntzak Frantses ondarearen barnedirela kontsideratzen ditu Konstituzio-ak, baina lege batek baizik ez ditu gureeskubideak finkatuko eta hizkuntzahauen erabilpen soziala bermatuko»,gaineratu du. Era berean, biltzar nagu-si horretan elkartearen zuzendaritzaberretsi zen. Hartara, Patrig Herve bre-tainiarra izanen da Eskolim-en lehen-dakaria, eta Seaskako lehendakaria,Paxkal Indo, berriz, elkarteko idazka-ria. Diruzain lanetan Jean-Louis Blenerokzitaniarra ariko da.

Eskolim elkartearen lehen

biltzar nagusian izan da

Seaska, Alsazian


"Familiak eta eskolak, sozializatze lanera muga-tu beharrean soilik, jendea bere buruarekikoaskatasun eta erantzukizunaz kontziente densubjektuan eraldatu behar dute"

Alain TouraineNafarroako Parlamentuak

eremu mistoa beste lau herritarahedatzea onartu du. Aranguren,

Beraskoain, Galar eta Noainherriek izango dute eremu

mistoan sartzeko aukera. Orain,Iruñerriko lau herrietako

udalbatzek erabaki beharko duteeremuz aldatu edo ez; gehiengo

absolutua beharko dute. Nafarroako Parlamentuak1986. urtean onartu zuen

Euskararen legea, eta joan denotsailaren 18an aldatu zen lehenaldiz. Hain zuzen ere, IU-NEBek

egin zuen eremu mistoazabaltzeko proposamena. Alderdi

horrez gain, NaBaik, PSNk etaCDNk bozkatu zuten

proposamenaren alde. UPNalderdia izan zen aurka bozkatu

zuen bakarra. NaBaik eremu mistoa

zabaltzearen alde bozkatu duenarren, Euskararen Legearekin osokritikoa izan da Maiorga Ramirezbozeramailea. Euskararen Legeak

nafarrak bizi diren tokiarenarabera mailakatu eta

diskriminatu egiten dituela salatudu. «Ni Tafallakoa naiz, hirugarren

mailako nafarra, eremu ez-euskaldunean bizi naizelako».Haren irudiko, 1986ko legeak,

euskararen alde egin beharrean,herritarren eskubideak

«murrizten» ditu.

Lau ikasle berritik hiruk

euskara hutsezko eredua

aukeratu dute EAEn

Bi urteko ikasleen guraso gehien-

gehienek euskararen aldeko hautua

egin dute aurten ere Araban, Bizkaian

eta Gipuzkoan. Iaz baino bi urteko 660

ikasle gehiago eskolatuko dira aurten,

18.240 guztira. Horietatik, 13.589 hau-

rrek D ereduan ikasiko dute. B ereduan

4.135 izango dira eta A ereduan, aldiz

732. Beste modu batera esanda, A ere-

duan ikasiko duen haur bakoitzeko he-

mezortzi ariko dira D ereduan. Dena

den, iaz baino 144 eskari gehiago izan

dira A ereduan eskolatzeko. Eta B ere-

duak ere zertxobait egin du gora, iaz

baino 170 izen emate gehiago izan bai-

tira.

Aurtengo aurrematrikulazio kan-

paina diseinatzerako orduan, Jaurlari-

tzak arreta berezia jarri nahi izan dio

hizkuntz ereduen «eskaera erreala» eza-

gutzeari, batez ere eskaintzen ez diren

hizkuntz ereduen eskaerari. Datuak es-

kuan, Jaurlaritzak onartu behar izan du

datuak ez direla esanguratsuak izan.

Lurraldez lurraldeHerrialde guztietan da nagusi D ere-

dua. Aipagarria da Arabaren kasua,

izan ere, D ereduak goruntz jarraitzen

du, eta B ereduari gailendu zaio aurten

ere. Haur Hezkuntzako ikasleen erdia

baino gehiago euskarazko ereduan ari-

tuko dira, eta ia beste erdia B ereduan.

Gipuzkoa da oraindik D ereduak

indar gehien duen herrialdea. Lehen al-

diz matrikulatu diren bi urteko haurren

%88,79k euskara hutsezko ereduan ha-

siko dute hurrengo ikasturtea. Hamar

ikasletik batek B eredua hautatu du, eta

erdarazko A eredua oso gutxik aukera-

tu dute, 153 ikaslek baino ez.

Bizkaian ere D eredua da nagusi,

izan ere, %70ek euskara hutsean ikaste-

ko nahia adierazi dute. B ereduak iazko

kopuruei eutsi die, eta A ereduan ikas-

teko nahia 465 haurrek erakutsi dute.

G A I A


Emmi Pikler

Haurraren autonomia

Pikler-Loczy Institutua:haur hezkuntzan erreferentea

Haur Hezkuntzako 0-3 urte bitarte-ko umeek, batez ere gizarte idustriali-zatuetan, 4-5 hilabetetik aurrera den-bora asko pasatzen dute hezitzaileekin.Ume horiek denbora luzea pasatzendute haur eskolan. Eta garai horretan,oraindik, menpekotasun handia etaharreman egonkor baten beharra di-tuzte. Hori dela eta, haurraren psikis-moa kaltetua gerta ez dadin oinarrizkozenbait kontzeptu barneratu behar di-tugu. Bestalde, prebentzioari dagokio-nez egin daitezkeen zenbait gauza erehartu behar dira kontutan. Horren guz-tiaren inguruan lanean ari garen profe-sional askoren ardurak eraman gaituEmmi Piklerren metodoan sakontzera.

Piklerren biografiaEmmi Pikler 1902an Vienan (Aus-

tria) jaio zen hungariar familia judu ba-tean. Ama maistra izan zuen eta aita ar-tisaua. Lehen haurtzaroa Budapestenpasatu bazuen ere, Vienara itzuli zenmedikuntza ikastera. Budapesteko ki-rurgia ospitalean lortu zuen 1927an,pediatriako doktoretza. Garai hartakoirakasle batek, gerora bizitza osoan era-biliko zuen sendagile ikuspegia irakatsizion. Hau da, haurraren behar fisiologi-koak kontutan hartzeaz gain, preben-tzioa lantzeak zuen garrantzia. Pikle-rrek eta gainerako ikasleek, behin eta

berriz entzuten zuten hori irakaslearenahotik, baina ez hori soilik. Egunean ze-har haurrak zaintzeko izaten ziren uneguztiek, eta bereziki umearekin zuze-nean egotekoak zirenek, ahalik etaegokienak izan behar zutela esatenzuen. Horrela, adibidez, zorrozki debe-katuta zegoen ospitale hartan haurragaixorik egonda ere berak onartzen ezzuen goilarakada bat gehiago ematea.

Ospitale hartan, haurrak ez zirendenbora guztian ohean egoten. Jolasegiteko txokoak zituzten, berezikihorretarako pentsatuak. Sendagileekagintzen zietena ez zen ohean egoteaizaten, jolas egitea baizik. Era berean,kontutan izaten zuten haurrentzakoohe edo sehaskak txikiak eta estuak ezizatea. Nahiko zabalak ziren, umearenmugimendua errazten zutenak. Sasoihartan, haurrak faja batekin biltzekoohitura zegoen; baina erietxe hartanhaurren mugimenduak errazten zituz-ten arropak jartzen zizkieten. Beste go-mendio bat ere bazen: umeari edozeinazterketa edo tratamendu egin beharzitzaionean, desatseginena izanik ere,haurra negarrez jarri gabe egin beharzela. Kontutan eduki behar zuten eskuartean zuten haurra bizia eta sentikorradela eta guztiaz jabetzen dela.

Erietxe hartan bazen Emmi Piklerriatentzioa eman zion gauza bat: estatisti-ken arabera, ospitaleko istripuetan he-zur haustura gutxiago izaten zituztenlangile klaseko familietako haurrek,gainerakoek baino. Hau da, kalean jo-las egiten denbora gehien pasatzen zu-tenei gutxiago apurtzen zitzaizkien he-zurrak, etxeetan babestuta eta diziplinahandiaren menpe bizi zirenei baino.Orduan hasi zen Pikler libre mugi daite-keen haurra kontu handiz aritzen delaeta erortzeko modu egokiak aurkitzendituela benetan sinisten.

1935ean familiako pediatra laneanhasi zen Pikler, Budapesten. Hamar ur-tez aritu zen horretan lanean eta bere la-

G

Joan den otsailaren 5ean Du-rangon eta 6an Donostian 380 lagu-nek hartu zuten parte HIK HASIkantolatutako Emmi Plikler: haurra-ren autonomia jardunaldietan.

Ezozi Arizaga Euskal HerrikoPikler-Loczy sareko partaidea,Montse Fabres Kataluniako Mes-tres per l´autonomia taldeko kidea,Neus Pañella Kataluniako Torrelleshaur eskolako esperientzia bate-kin, Aintzane Buldain eta AlfredoHoyuelos Txantreako (Iruñea) Izar-tegi haur eskolan egindako espe-rientziarekin eta Ana Araujo Txan-treako Egunsenti haur eskolako es-perientziarekin aritu ziren.

Ekarpenak aurkezten joangogara hurrengo aleetan. Ondorengoorrialdeetan Ezozi Arizagak egin-dako ekarpenaren atal nagusiakirakurri ahal izango dituzue.


Ezozi ARIZAGA

Emmi PIKLER


Pikler-Loczy Institutua

naren ardatz nagusia, haurrak artatzeazgain, behaketa izan zen. Piklerrek be-rehala aitortu zuen haurrak jaiotzenden unetik garatzeko konpetentziaprograma konplexu eta sendo bat da-karrela. Hurrengo urteetan ehun fami-liarekin elkarlanean ikerketa eta azter-keta lan sakon bat egin zuen.

Piklerren lanaren zutabeetako batgurasoei euren haurrak behatzen la-guntzea izan zen: “Zer daki zuen hau-rrak egiten? Ez zer falta zaion ikasteko,zer dakien baizik”. Horrela, haurrekberez garatzeko duten gaitasuneankonfiantza izateak duen garrantziadeskubritu ahal izango zutela esatenzien. Piklerrek azaltzen zien haurrare-kin zaintzako uneetan lasai egotea etaguraso eta umearen arteko harremanaplazerean oinarritzea ona zela; haurra-ri ongizate fisikoa, neurologikoa etapsikikoa handia ematen ziola. Hona-koa behin eta berriz errepikatzen ziengurasoei: “Umeari bere iniziatibek era-giten diote ikaskuntzarako gogoa, ha-rremanetan sozializatzeko bidea etapertsona izateko sentimendua eduki-tzea”. Piklerren ustez, prebentzioa ezzen gaixotasunei aurre egiteko senda-gaiak erabiltzea. Beretzat garrantzi-tsuena, prebentzioari buruzko ezagu-tzak edukita, haurrak gaixotu ez zite-zen eguneroko lana nola egin beharzen jakitea zen. Era berean, gurasoei a-zaltzen zien haurrak beti ikasten duelaberez, bere unea iristen denean. Baieserita egoten eta baita ibiltzen ere.Helduak esertzera eraman ez arren,edo oinez ibiltzera eskutik helduta joanez arren.

Piklerren metodoaren originaltasu-naren funtsa ondokoan oinarritzen da:haur txikiak bere iniziatibaz sortutakoekintzan aritzeak, bere garapenari es-kaintzen dion funtzio konstruktiboa-ren eta elaboratzailearen kontzeptu

pedagogikoa aitortu izana. Hori guzti hori, bere kontsultetan -

egiaztatzen zuen, haurrek nola funtzio-natzen zuten behatzen zuelako. Hau-rrak, bere kabuz uzten zuenean (ama-ren presentzian), egiten zituen mugi-menduak behatu zituen. Ikusi zuen,txikitatik eskutxoekin jolas egiten du-tela, eta ekintza horretan zentratzen di-rela. Hankatxoekin ere egiten dutelajolas, edo eskuartean duten objekturenbatekin. Piklerren metodoaren besteoinarrietako bat jaio zen hortik: “Hau-rrak bere zereginetan bakarrik egotekogaitasuna du, harreman egonkorrekoheldu baten presentzian, giro ezagune-an, lasaian eta seguruan sentitzen bal-din bada”.

Pikler ohartu zen, berak esku har-tzen ez zuenean, haurrak une horretanegin behar zuena egiteko estimulu pro-pioak sortzen zituela. Mugimendu be-rri bat egin behar baldin bazuen, horilortzeko jarraitzen zuen prozesua ikusizuen; zein mugimendu txiki egiten zi-tuen bere burua erregulatzeko. Beha-ketei esker ikusi ahal izan zuzen hau-rraren jarduera etengabekoa dela ikas-keta berri baten lorpen osoa izan arte.

Ondorengo lanetan, datu gehiagobildu zituen eta bere sendagile ikuspe-girarekin batera, bere ikuspegi peda-gogikoa sendotzen joan zen. Lan horie-tan argi utzi zuen umearen berezko ga-ratze gaitasunak kontutan hartzen ezbadira, eta pentsatzen bada, helduarenesku-hartze zuzena behar duela gara-tzeko, haurra sekula ez dela zeharo au-tonomoa izatera ailegatuko.

Piklerrentzat haurraren autonomiakontzeptua ez da, soilik, haurrak modumekanikoan zer egiten dakien ikustea.Helduarekin dagoenean berarekin ba-tera izandako iniziatiba, kooperazioeta elkarrekintza esperientzien lorpe-na baizik. Piklerren hitzetan, haurra-

renganako begirada enpatikoak, hots,bizitzako lehenengo momentutik hau-rra pertsona bezala hartzeak garrantziaizugarria du.

Horrelaxe pasatu zituen hamar urtepediatra lanean, eta ideiak gero eta ar-giago zituenean honako agindu edo ar-gibideak idatzi zituen:

- “Errespetua izan behar zaio hau-rraren izate osoari. Bizitzako lehenunetik pertsona aktiboa, bizia, sentiko-rra eta harbera dela kontutan hartuz”.

- “Konfiantza izan haurraren berez-ko gaitasunetan eta bere kabuz eginda-ko ekintzak aitortu, bere bizitzako pro-tagonista dela onartuz”.

- “Gorputza zaintzeko uneetan erehaurra aktiboa dela eta harreman ho-rren bizipenak pertsona izatearen sen-timendu, bai fisiko eta baita psikikoaere, sortzen diola aintzat hartu”.

- “Prozesuak ez aurreratu. Ez eraginjarrera edo mugimendurik ez bada be-re kabuz horraino iritsi. Helduak ezesku-hartzea garrantzitsua da”.

- “Haurrak bere kasa dagoenean,helduaren gertuko distantzia behar du,ez estutuko duen inor”.

Pikler une historiko zailean arituzen lanean, Hungarian. 1917tik 1945e-ra, hau da, 30 urteren buruan Erruma-niaren okupazioa, gerra zibila, urtee-tan gobernu ezegonkorrak, nazien


G A I Aokupazioa eta juduen aurkako jazarpe-na, Armada Gorriaren okupazioa etahorrekin Errusiak ezarritako erregimenkomunista bizi behar izan zituzten, be-rak eta hungariar guztiek. Hala ere,emakume hark ekimen handia erakutsizuen.

Piklerri II. Mundu Gerra profesionalbezala ezagutzea egokitu zitzaion. Ga-rai hartan, haur asko geratu zen ume-zurtz eta beste asko familietatik aterabehar izan zituzten tuberkulosia zabal-du zelako. Piklerrek haur horiek zeinbaldintzatan bizi ziren ikusi ahal izanzuen eta kostatu egiten zitzaion onar-tzea. Bere ikuspegi pediatrikoa ezagu-tarazi ostean, 1946an Loczy hirikoumezurztegiko ardura eta zuzendari-tza hartzea eskaini zioten. Etxearen ize-na Loczy zen, izen bereko kalean koka-tuta zegoelako. Etxe ederra zen, familiabat bizitzeko ezinhobea. Baina umer-zuztegiarentzat, instituzio gisa, ez zi-tuen baldintza egokiak betetzen. Denaden, bazuen Pikler liluratu zuen zer-bait: kanpoko aldean zeuden lorategiederra eta zuhaitz ugariak.

Piklerrek benetan sinisten zuen fa-milia ez izatea ez zela oztopo bat hau-rraren garapen fisiko eta afektiboa ber-matzeko. Uste zuen, haurraren gara-pen orekatua ahalbidetu zitekeela bal-dintzak eskainiz gero. Era berean, argi

zeukan bere proiektuan ez zela inon-dik inora haurrarekin esperimentatu-ko, eta praktika hartan ez zela inprobi-saziorik egongo. Piklerrek, bere hezi-keta pedagogikoa nola gauzatuko zenzehazten zuen gidoia ongi irudikatutazeukan. Batetik, haurraren zaintzen es-parruan beti heldu erreferentzial berdi-na izatea atxikimendu ziurra bermatuahal izateko. Eta bestetik, heziketa ho-rretan haurrak autonomoak eta jakin-min handikoak izatea. Hori ez zen as-mo soil bat, institutuko eguneroko la-nean bete egiten zen. Eta egun ere halaizaten jarraitzen du.

Praktika hori aurrera eraman ahalizateko behar beharrezkoa da haurraketa helduak elkar ezagutzea. Piklerrek,baina, Loczyra iritsi zenean ez zuen lanerraza izan. Baldintza materialak kas-karrak eta desegokiak ziren. Gainera,bertan zeuden giza baliabideek zeriku-si gutxi zuten umearen bizitzarekin.Bertako langile, hezitzaile eta zaintzai-leek lan ordu gehiago pasatzen zituz-ten beste zereginetan umearen inguru-ko lanetan baino. Hori horrela, beremetodologia aurrera eramango bazen,instituzioko esparrua berrantolatu be-har zuen. Baldintza materialei zegokie-nean irtenbidea aurkitu zezaketen, bai-na beretzat kezkagarriagoa zen hezi-tzaileek konfiantza gutxirekin eta kon-trakotasunez ikusten zutela ezagutzenez zuten lan bat egitea. Umearekin ego-tea, hain zuzen.

Pikler ez zegoen batere gustura aur-kitu zuen lan egiteko moduarekin etahiru hilabeteren buruan ia hezitzaileguztiak kaleratu zituen. Segituan aurki-tu zituen ordezkoak, titulazio handirikgabeak baina umeekin eta umearenmunduan interesatuta zeudenak.

Piklerrek haurraren heziketa inte-grala aldarrikatzen zuen. Pediatra natu-rista gisa, haurrak osasuntsu egoteko

gorputz zaintzaren kalitate ona oso ga-rrantzitsua dela zioen. Baina ez hori ba-karrik, oso garrantzitsua da, baita ere,kanpoko bizitza egitea eta elikadurazaintzea.

Loczyn, hasieran, 0-3 urte bitartekohaurrak besterik ez ziren hartzen. Den-borarekin, egonaldia 6 urtera arte luza-tzea erabaki zuten, harreman egonko-rrek umearen garapenean zuten ga-rrantziaz ohartu zirelako. Bitarte horre-tan, adopzioak edo etxera bueltatzeakematen ez baziren, behintzat.

Loczyko praktika ezaguna egitenhasi zen Hungariatik kanpo ere. Horre-la, 1968tik 1970era bitartean OME Osa-sunerako Mundu Erakundearekin ba-tera ikerketa lan sakon bat abiatu zuten.Lehen haurtzaroa instituzioetan pasa-tzen duten umeek kalte psikikoak,neurologikoak eta fisikoak izatea nahi-ko ohikoa zen. Loczyn zeuden umeek,baina, ez zuten horrelako patologiarikageri. Hori frogatzeko ehun umeren ga-rapena aztertu zuten hamar urtetan.

1970.urtean Loczy Hungariakoumezurztegietako institutu metodolo-giko nazionala izendatu zuten, eta1984an hil zen Emmi Pikler Budapes-ten bertan. Ondoren, bere obraren ja-rraitzaileek, Pikler-Loczy izena jarri zio-ten institutuari, eta 1989az geroztik fun-dazio bezala funtzionatzen ari da. Etaformazio zentro bezala zabalik jarrai-tzen du.

Emmi PiklerHaurraren autonomia

“Haurraren berezko garatze gaitasunak kontutan hartzen ez

badira,eta pentsatzen bada,helduaren esku-hartze zuzena

behar duela garatzeko,haurra sekula ez da

zeharo autonomoa izatera iritsiko.”


Piklerren metodo pedagogikoa

Metodo pedagogikoa

Adituek diote Loczyn haurrarenzaintzak zientzia eta artea uztartzen di-tuela. Loczy metodoak badu zerbaitmiresgarria ikuspegi pedagogikotikbegiratuta: egunerokotasuna hezkun-tzaren mamia bilakatu izana, hain zu-zen. Pikler Loczy metodoak hiru zuta-be nagusi ditu, eta bakoitzak heziketaglobalaren balioa du.

1.- Umearen ziurtasun fisiko-afekti-boa bermatzea heldu erreferentzialegonkor batekin, eta bakarkako harre-manean oinarritua. Adin horretan be-har fisiologikoak ez direlako psikikoe-tatik bereizten.

2.- Umeari mugimendu autonomolibrean garatzeko behar dituen baldin-tzak eskaintzea. Bere garatzeko gaita-sunetan konfiantza izatea, bere ekime-nak errespetatuz eta ulertuz, mugi-menduak eta jarrerak bereganatzekoprozesuan helduak esku-hartzerikizan gabe.

3.- Umeari bere beharrak asetutaizan ondoren, ekintza autonomoansortutako berezko jarduera librean ari-

tzeko denbora eskaintzea. Horretara-ko beharrezkoak izango diren objektueta jostailu ezberdinak bere eskurajarriz.

Metodo hori gauzatzea ez zen lanerraza, ezta gutxiagorik ere. Metodolo-gia barneratuta izateaz gain, bihotzeanere eduki beharra zegoen. Judith Falkdoktoreak, Piklerren ondoren Loczyinstitutuko zuzendari izan zenak, haus-narketa garrantzitsua egin zuen horrenildotik: “Eman daitekeena baino gehia-go ezin da eman, baina ematen denorok maitekorra eta segurua behar duizan”.

Hezitzaileen prestakuntzaPiklerren metodologia aplikatze-

ko, institutuan lan egiten duten guztiekjakin behar dute zer den esku-arteandaukatena eta zein den proiektuarenfuntsa. Hori dela eta, bertako hezitzai-leak ez dira umearekin egotera pasa-tzen formazioa amaitu arte. Honakoaikasten dute hezitzaile guztiek haurrahartu aurretik:

- Haur talde baten zaintza guztienardura izango duela umearen egonaldiosoan zehar.

- Errespetua eta entzute osoa eskai-niko zaizkiola haurrari, bai momentupribilegiatuetan eta baita gertuko dis-tantzian ere.

- Haurraren erritmoak eta seinaleakkontutan hartzen.

- Haurraren gorputza tratatzerako-an: nola zaindu, nola hartu, nola jaso,nola sostengatu, nola utzi…

- Gorputz zaintzak samurtasunez eta umearekin aurrez-aurre egiten.

- Haurrari egingo zaion guztia, au-rrez, hitzez jakinarazten.

- Zaintza uneetan haurra solaskideaktibo gisa hartzen, bere kolaborazioaeta ekimena itxaroten eta aitortzen.

- Haurraren garatzeko gaitasunetankonfiantza izaten, eta prozesuetan ezaurreratzen. Mugimendu edo jarrerazehatz bat aurkitzera behartu gabe.

- Besoetan edo altzoan dueneanmugimenduak egiteko askatasuna es-kaintzen.

- Haurraren garapenaren ingurukobehaketak egiten eta jasotzen.

- Ez dela haurraren ama.

ZaintzakLoczyko lan metodo proposamena

ez da zorrotza, baina bai oso zehatza.Dena aztertzen da, eta egunero jaso-tzen da, idatziz, haurrari gertatutakoguztia. Zerbaitek indarra badu Loczynhori haurrarekiko errespetua da. Egu-nerokotasunean umearen erritmoa ze-haro errespetatzen da eta hasieratikadierazten zaio gertatuko dena.

Egiteko modu horri koreografia


G A I A Internet eta eskolaGero eta aukera gehiagoG A I A

deitzen diote Loczyn. Umeari iristenzaion guztia zeharo erritualizatuta da-goelako. Haurrak uneoro daki zer da-torkion, hasieratik horrela irakatsi zaio-lako. Bere bizitzako sekuentzia bakoi-tzak bestea dakar ondoren. Haur batbesoetan hartzen dutenean beti orde-na berdina mantentzen dute. Hau da,haur bat besoetan duela zaintzailea hu-rrengo umearengana joaten da eta esa-ten dio: “Mikelen ondoren, zu izangozara” Horrek bere bizitzan zer gerta-tzen den ulertzen laguntzen dio haurra-ri. Eta era berean, umearen segurtasunfisikoa eta afektiboa integratzen lagun-tzen du.

Zaintzetako une erritualizatu horie-tan behin eta berriz adierazten zaio zeregingo zaion, eta haurrak nola erreak-zionatzen duen behatzen da. Hasierantxikiegia izango da, baina, handitzen

doan heinean zer etorriko zaion uler-tzen joango da. Haurrak gertatu aurre-tik jakingo du zer espero behar duenhelduarengandik. Ez dago ezusteko-rik, haurrak badaki, hitzez esaten zaio-lako.

Txikitatik hezitzaileak bere gorpu-tzean zer gertatzen den ulertzen lagun-tzen dio haurrari Loczyn. Baina ez hori,soilik. Prozesu horretan biak elkarre-kin daudela ere ulertarazten dio. Hau-rren ekimena, txikia izan arren, erres-petatu egiten da eta baita goraipatu ere.“Lortu dugu!” bezalako adierazpenakentzuten dituzte umeek.

Hori guztia gune fisiko berean ema-ten da. Haurrek hasieratik ezagutzendute lekua, dena dago ordenatuta etahori da une bakoitzean haurrari era-kusten zaiona. Adibidez, aldatzekomahaia beti da berdina, bainuontzia le-ku berean dago, jateko espazioa betiberdina da… Hau da, umeari, espazioaezagutu arte ez zaio gune berririk era-kusten. Hori ondo ezagutu duenean,pixkanaka gune berriak erakutsikozaiozkio, unean unekoak. Eta gaineraaurrez jakinarazi egiten zaio.

Haurrak koreografia horri esker

Emmi PiklerHaurraren autonomia

ikasten du bere txanda itxaron beharduela. Hezitzaileak erakutsi egiten diobere momentua iristi arte zain egoten,bere unea iristen denean ez diolako hu-tsik egiten. Loczyko metodoak erakus-ten du zaintza momentuetan, heldua-rekin harreman pribilegiatua duelako,haurrak proban jartzen duela probanjartzeko duen guztia. Hau da, harre-man horretan nola dagoen eta nola aur-kitzen den. Egiteko modu horrekin,helduarengan aurrerantzean izangoduen konfiantza sortzen da haurraren-gan, lehen esan bezala hutsik egiten ezdiolako.

Txikiak, zaintzetako uneetan duenjarrera aktiboak eragin zuzena izango

“Mugitzea,azken batean,mundurantz bidea egitea da. Eta osogarrantzitsua da bide hori norberak

egitea. Haurra,bide hori egiten aridenean,bere burua aurkitzen ari da.Nolako funtzionamendu autonomoaizan duen ezagutzen du pixkanaka,

zer nolako estrategiak erabilikodituen independentea izateko,

sozializatzeko...”


Piklerren metodo pedagogikoa

du bere bizitzan. Eta era berean, harre-man horretan benetako solaskide izanbaldin bada, helduarengandik dator-kion maitasunak eskaintzen dion ongi-zatea ere nabarituko du.

Haurrak gorputz zaintzetako inti-mitate uneetan (pixoihala aldatzeanesaterako), erregulazio sentimenduabi espaziotan kokatzen duela esan dai-teke: batetik, helduarekin, eta, beste-tik, bere gorputzarekin. Besteak beste,helduak dena hitzetan azaltzen diola-ko gertatzen da hori, hau da, berea den

errealitatea hitzetan erakusten diolako.Zaintzako une horiek ez dira edo-

zein modutan amaitzen, Loczyn. Hau-rra eta heldua ez dira edozein modutanbata bestearengandik bereizten. Zain-tza uneetan izandako bizipenetan hau-rrak bizitza osorako baliagarria izangozaion tresna garrantzitsu bat beregana-tzen du: autoerregulaziorako estrate-giak aurkitzeko gaitasuna, hain zuzen.

Loczyn loa eta atsedenerako den-bora nola erabiltzen dituzten ere aipa-tzekoa da. Oheak edo sehaskak bi fun-tzio izan ditzake Loczyn. Batetik, lotara-ko erabiltzen da, noski. Eta bestetik, be-raientzat oso garrantzitsua da egunekozenbait momentutan haurrak lotarakobeharrik izan ez arren, gune intimo ho-rretan lasai egoteko denbora izatea. Ba-koitzak bere sehaskatxoan segurtasu-na ematen dion objektutxo bat izatendu; instituzioan bertan aurkitu duenzerbait eta haurrarentzat esanahi bere-

zia duena. Hezitzaileek txikitatik era-kusten diete une intimo hori dutela se-haskan egoteko, eta zenbaitetan onadela beraientzat. Haurra oinez ibiltzenhasten denean, hots, autonomiaz fun-tzionatzen duenean, bere kabuz eraba-kitzen du noiz joan daitekeen gune ho-rretara eta noiz irten nahi duen bertatik.Horretarako, baina, ohe edo sehaskabereziak dituzte, hots, albo batean berabakarrik igotzeko eta jaisteko modukoatetxo bat dutenak.

Mugimendu autonomo libreaLoczyko altxorra mugimendu auto-

nomo librea da. Munduan ezaguna daEmmi Piklerren Moverse en libertadliburua eta lan horretan zehatz eta me-hatz azaltzen du zein den egiteko moduhorren funtsa. Piklerren hitzetan, mugi-mendu autonomo librean hazten denhaurrak bere gorputzaren eta gaitasu-nen ezagutza osoa lortzen du, bere mu-

“Helduak beti erakusten dio –urrunbaina hurbil– ez duela, soilik,besoetan duenean aintzat hartzen.Baizik eta bere buruan daramalabesoetan ez duenean ere. Horregatik,haurra, lasai egoten da. Badaki bereharreman egonkorreko pertsona hordabilela; entzun egiten du, somatu...”


G A I A Internet eta eskolaGero eta aukera gehiagoG A I A Emmi PiklerHaurraren autonomia

gak ondo ezagutuz eta bere buruaren-gan konfiantza edukiaz.

Baina haurrak bere buruarengankonfiantza izan dezan, aurretik, berare-kin dagoen hamarreman egonkorrekopertsonak bere gaitasunetan konfidan-tza duela erakutsi behar izan dio. Psiko-logikoki derrigorrez sentitu behar izandu hori.

Era berean, ulertu beharra duguedozein ekintza motriz, ekintza menta-laren ekoizpena dela. Batak bestea da-karrela. Haurrak, mugimendu bat egi-ten ari denean, dituen sentimendu etapertzepzioak ondorengo jarrera edomugimendu bat indartzen dutelakogertatzen dira, beti. Hau da, burua pres-tatzen dute; behin eta berriz errepika-tzen dute mugimendua, pixkanakakonfiantza hartzen dute… Horri eskerindar berezi bat sortzen da ondorengojarrerak eta mugimenduak garatzenjoateko.

Mugitzea, azken batean, mundu-rantz bidea egitea da. Eta oso garrantzi-tsua da bide hori norberak egitea. Hau-rra, bide hori egiten ari denean, bereburua aurkitzen ari da. Nolako funtzio-namendu autonomoa izan duen eza-gutzen du pixkanaka, zer nolako estra-tegiak erabiliko dituen independenteaizateko, sozializatzeko... Eta zalantza-rik gabe bere buruarengan konfiantzalortzen joango da: “Ni hori egiteko gainaiz”, pentsatuko du. Baina nola uler-tzen da mugimendu libre espontane-oa? Haurrari berez egindako mugimen-duan garatu dadin uzten.

Haurrak, bere kabuz, jarrera batedo beste aurkitzeko mugimenduakegiten baditu, uneren batean bertikal-tasuna ere bere kabuz lortuko du. Hel-burua bere kabuz lortzeak sendotasu-na eskaintzen dio. Eta bere gorputzare-kin kofiantza duelako gustura, ondo

eta batez ere seguru sentitzen denean,gai izango da kanpotik edo mundutikdatorkion bizitza fisiko guztia integra-tzen joateko.

Oso ohikoa da gurasoak parkeeta-ko jostailuetan ikustea haurrak ‘behar-tzen’, eta nola egin behar duten azal-tzen: “Orain hanka bat, orain apur batgoraxeago, ondo ondo segi horrela!”Haurrak, baina, arraro begiratzen dio,ez duelako ulertzen. Ez duelako beregorputzean ez eta bere buruan integra-tu. Prozesuak aurreratzen saiatzen ga-renean horrelakoak gertatzen dira. Bai-na modu naturalean egiten direnean,haurrek konpetentzia maila garrantzi-tsua erakusten dute.

Ekintza autonomoaHaurrari, bere beharrak asetuta di-

tuenean (logura, gosea…), gune berezibat eskaintzen diote Loczyn, bere adi-naren eta garapen mailaren araberakomaterialez hornitua. Baina helburua ezda haurra gune horretan utzi eta hezi-tzailea itzuli arte hor egotea. Ez! Ingu-ruan dagoen helduak, uneoro helarazibehar dio haurrari, bere aldameneanegon ez arren bere buruan dagoela.Helduak beti erakusten dio –urrun bai-na hurbil– ez duela, soilik, besoetanduenean aintzat hartzen. Baizik eta be-re buruan daramala besoetan ez due-nean ere. Horregatik, haurra, lasai ego-ten da. Badaki bere harreman egonko-rreko pertsona hor dabilela; entzun egi-ten du, somatu. Ekintza autonomokoune horietan oso era naturalean egitendute haurrek elkarrekin egoteko bidea.Batez ere lasai daudenean eta ezagu-tzen duten leku baten babes osoa senti-tzen dutenean.

Amaitzeko,hainbat aipamenLoczyn garrantzia handia ematen

zaio eraikinetik kanpora irteerak egite-ari. Astean bi edo hirutan kalera atera-tzen dira taldetxotan. Kanpoko aldeanbizitza handia egiten dute haurrek. Baiudan eta baita neguan ere, behar beza-la jantzita.

Bestalde, gaur egun Loczyn eskain-tzen duten Haur Eskolan txokoak etamaterial bereziak dituzte. Baina badaeraiki berria duten beste gune bat ere,guk, hemen, familia eta haurren guneadeitzen dioguna. Ludoteketakik kanpodagoen gune bat da. Hau da, haur esko-lara ez doazen haurrak, bere gurasoekhala nahi baldin badute, astean saio bategitera joan daitezke. Hara joaten direngurasoei gauza bakarra eskatzen diete,ez dezatela inolako esku-hartzerikizan. Haurrak zer egiten dakien, zein ja-rrera dituen, zein mugimendu egitekogai den, nola erregulatzen duen bereburua… horiek guztiak behatzera gon-bidatzen dituzte. Gelako jarduna,Loczyko pedagogo batek zuzentzendu.

Oinarrian metodologia horretatikjaso nahi den ideia nagusia honakoada: haur txikiak familietatik atera etainstituzioetan sartzen direnean, be-raien garapenerako ezinbestekoak di-ren zenbait gauza kontutan izatea. Hauda, haurraren autonomia errespeta-tzea, bere segurtasun fisikoa eta emo-zionala bermatuko dituen harreman e-gonkorra eskaintzea eta egunerokota-suneko errealitateak heziketan duenbalioa aintzat hartzea.

“Metodologiaren oinarria hau da:haurraren autonomia errespetatzea,

bere segurtasun fisikoa eta emozionalabermatuko dituen harreman egonkorra

eskaintzea eta egunerokotasunekoerrealitateak heziketan duen balioa

aintzat hartzea.”

“Curriculum propioa da EuskalHerriko edozein haurrek eskolaratzegaraian barneratu beharrekoa

”

EHIko pedagogia alorreko arduraduna eta zuzendaria

abel ariznabarreta imanoligeregiE L K A R R I Z K E TA


Imanol IgeregiAbel Ariznabarreta

18 • hik hasi • 146.zenbakia. 2010eko martxoa

abelariznabarretaimanoligeregi

E

“‘Hezkuntza’ereduan, ikastolakbaditu berezitasunak,baina, batez ere,‘eskola’ eredu modura

osatzen du ikastolakbere kontzeptu propioa.Gurasoen esku-hartzea,eta baita langileena ere,zentroaren titularitateari

ere eutsiz; taldeanjardutea; hezkuntza

proiektu bati erantzutendion ikas materialasortu eta garatzea;

Euskal Herrikoerakunde funtzionalinstituzionalizatuan

jardutea...

”

Euskal Herriko Ikastolakeuropar kooperatiba elkarteakbatu ditu Abel Ariznabarretaeta Imanol Igeregi. Dena den,nork bere ibilbidea du bizkargainean.

Ariznabarreta EHU EuskalHerriko Unibertsitatean Histo-rian lizentziaduna da, eta ber-tako irakasle da egun, Gasteiz-ko irakasle eskolan. EuskoJaurlaritzako Hezkuntza, Uni-bertsitatea eta Ikerketako sail-buruordea izan zen 2001etik2005era eta Euskal Curriculu-ma zehazteko lanean aritu dentaldeko kide ere izan zen.Egun, EHIko Pedagogia alorre-ko arduraduna da.

Igeregi hautatu dute koope-ratibako zuzendari. Ikastoleta-ko zuzendaritza eta kudeaketalanetan eskarmentu handia duIgeregik, baita kooperatibenarloan ere. Hain zuzen ere, Par-taideko zuzendaritza taldekokidea eta Erkide Euskadiko Ira-kaskuntza Kooperatiben Fede-razioko koordinatzailea ereizan da.

Antolaketa berria du EuskalHerriko Ikastolak (EHI) europarkooperatiba elkarteak. Zeraldatzen du antolaketa berrihorrek?

Hasteko, kokatu egingo dugu eki-men hau. Sortu berri dugun europarkooperatiba hau prozesu zabalagobatean txertatuta dago. Hain zuzen ere,ondoko bi hauen artean dago kokatutakooperatiba: Ikastola 2020 proiektua,gure izaera eta curriculuma definitzendituena, eta 2009-2014 bitarteko PlanIntegrala, nora eta nola joan nahidugun finkatzen duena. Beraz, europarkooperatiba elkarri lotuta doazen biproiektu horietan aurreikusitako tres-na da.

Kokapena egin ondoren, argi esanbehar da kontzeptu aldaketa garrantzi-tsua dagoela egitura horren funtsean.Ikastola ereduarekin berarekin lotutadago nagusiki. Eredu nazional berriakoherenteagoa da ikastolek hezkuntzakomunitateari buruz daukaten oina-rrizko kontzeptuarekin. Eredu koope-ratiboa dute ikastolen titularrek, etagurasoak kooperatiba horien bazki-deak dira. Esan behar da gure arteankooperatiba integral batzuk ere badau-dela, eta, horietan, gurasoak eta langi-leak direla bazkide. Baina, beti ere, baz-kideak dira titularrak, zuzenean, bitar-tekaritzarik gabe.

Eredu horri jarraituz, orain, erakun-de nazional berria ere kooperatiba da,lehen aldiz, eta bazkideak dira zuzen-zuzenean titularrak, kasu honetan,ikastola bakoitzaren ordezkariak, lu-rraldeetako erakundeen (federazioak)bitartekaritzarik gabe. Ikastoletan etaerakunde berrian bazkideen BatzarNagusia da organo subiranoa. Lehengo


konfederazioa ere Euskal Herri maila-koa zen, oraingoa bezala. Baina orain-go Batzar Nagusian zuzen-zuzeneandaude ikastola guztiak eta ikastola ba-koitzaren ordezkaritza, Santurtzikoa(Bizkaia) zein Sohütakoa (Zuberoa).

Beste hitz batzuetan esanda, era-kunde nazionalean ikastolaren eredusozial eta demokratiko berbera hartudugu. Demokrazia zuzena, lehen de-mokrazia ordezkatua zegoen lekuan.

Aldaketa honek eragin nabarmenaizango du egunerokofuntzionamenduan?

Noski. Organigrama asko erraztenda, bai kanpotik jaso behar denean, etabai ikastolek euren beharrak adierazieta horiei erantzuteko orduan ere. Dis-pertsiotik ez zentralismora baizik etazentralitatera egiteko apustua egitenda, eta dispertsiotik homogeneota-sunera egitekoa, uniformismoan erorigabe.

Barrura begira, gure zerbitzuak an-tolatzeko garaian, Ikastolen Taldeanerabakigune bakarra egongo da, ikas-tola guztientzako erreferentzia bat,gure artean leihatila bakarra deituduguna, hots: egitura sinple eta eragin-korragoa. Kanpora begira, ahots etaordezkaritza bakarra, gure egiteko etaekimen guztietan.

Horrekin batera, erabaki nagusie-tan ikastolen partaidetza indartu etanabarmendu nahi dugu.

Lehen bi erantzun hauen sintesigisa, hauxe esan dezakegu: Euskal He-rriko ikastola guztiak bazkidetza etapartaidetza zuzenaren bitartez (botoeskubidea barne) elkarte bakar bateanbiltzeak, batetik, eta, bestetik, ikastoleizuzendutako hezkuntza zerbitzuakeuskal lurralde guztietako ikastolenartean eraikitzeak, bi gertakari horiekbatera, ez dute aurrekaririk ikastolenmugimenduaren historian.

Eta horrek ez du talka egiten,Euskal Herriaren zatiketaadministratiboa dela eta,bakoitzak bere eremuan landubeharreko estrategiekin?

Ez, baldintza horiek ezagutzen di-tugulako eta tokian tokiko beharretaraegokitzeko aurreikuspenak egin ditu-gulako. Zentzu horretan, Seaskak edoNIEk (Nafarroako Ikastolen Elkarteak),beraien administrazioaren aurrean jar-duteko autonomia historikoa galdu ga-be, organigrama orokorra erraztu iza-naren abantaila guztiak izango dituzte.

EHIren egitasmoa garatzeko,zuzendaritza talde berria osatuduzue. Zeintzuk dira zuzendaritzaberriaren erronka nagusiak?

Ez da asmatzen zaila. Ebatzi berriaden egituraren atal bakoitzari lehen ga-rapen formala eta funtzionala emateaeta egonkortzea da hurrengo urratsa.Horrekin batera, eta hainbat agerraldi-tan esan dugu jada, Curriculuma daikastolek XXI. menderako aurreikusiduten ekarpen nagusia, XX. mendekoaeuskara eta euskal kultura hezkuntzasisteman sartu eta normalizatzea izanzen moduan. Hor daukagu erronka, etahorren arabera antolatu ditugu gure es-trategia pedagogiko berriak, hainbatataletan.

Zeintzuk dira atal horiek?Prestakuntza (profesionalena zein

gurasoena), Ebaluazioa eta Kalitatea,Materialgintza, Aisialdia eta EskolazKanpoko Jardunak, IKT, eta HizkuntzaPlangintza. Hori guztia, curriculum

proiektuarekin lotuta eta horren arabe-ra. Bada beste atal garrantzitsu bat,etxean Egonkortasuna deitzen dugu-na, finantzazioa, administrazioa etaantolakuntza biltzen dituena. Horiekdira gure lan arloak.

Aipatu izan da ikastolek badutelaberezko hezkuntza eredua. Halabada, zeintzuk dira berezkotasunhorren ezaugarriak?

‘Hezkuntza’ ereduan, ikastolak ba-ditu berezitasunak, baina, batez ere,‘eskola’ eredu modura osatzen du ikas-tolak bere kontzeptu propioa. Guraso-en esku-hartzea, eta baita langileenaere, zentroaren titularitateari ere eutsiz;taldean jardutea; hezkuntza proiektubati erantzuten dion ikas materiala sor-tu eta garatzea; Euskal Herriko erakun-de funtzional instituzionalizatuan jar-dutea, administrazio eremuen gainetikhizkuntza eta kultura ezaugarrien ara-bera mugaz gaindiko politika gauza-tuz, Unescoren irizpideei jarraituta;ebaluazio kulturari dagokionez zeininspirazio pedagogikoari dagokionez,80ko hogeikadako kalitate kudeaketa-ren ildoari jarraitzea, eta ez eredu bakareta jakin bati. Horiek izango lirateke es-kola eredu modura ikastolak izangolituzkeen ezaugarri berezi nagusiak.

Euskal Herriaren mapa 172ikastolak osatzen omen zuten

20 •hik hasi • 146. zenbakia. 2010eko martxoa

E

“Ikastolaguztientzat baliagarriaden HizkuntzaPlangintzak bi zutabenagusi ditu: bata,

eleaniztasuna, euskaraardatz hartuta, etabestea, hizkuntzen

curriculum integratua.Ikastola bakoitzak

hezkuntza etacurriculum proiektuan

plangintza horijasotzeko konpromisoa

hartzen du, berorrenkokapen

administratiboa edozein delarik

ere.

”

1979an.Gaur ere gauza bera esandaiteke?

Gaur egun 101 dira ikastolak. Or-duan zirenetako batzuk ez daude gauregun, Euskal Autonomi Erkidegoan(EAE) publiko egin zirelako edo desa-gertu zirelako; baina orduan ez zirenbatzuk daude gaur, batez ere, Iparral-dean eta Nafarroan sortu direlako.Horrek ez du esan nahi EAEn ikastolaberriak sortu ez direnik. Sortu dira, bai,ikastola berriak, eta badira hitzarmen-dun eskolen sarean zeuden eta ikastolabilakatu diren eskolak ere. Hala ere,azken hamarkadan, EAEko ikastola ko-puruaren hazkundean garrantzi bere-zia izan du Lanbide Heziketatik etorri-tako ekarpenak. 2004/2005. ikasturte-an, ikastolek iragarri zuten apustu bere-zia egingo zutela Lanbide Heziketarenalorrean. Geroztik, ikastolen mapanLanbide Heziketa sartu da, oraingozzehazki zazpi zentro, Bizkaian eta Gi-puzkoan.

Euskal Herrian euskararen estatusjuridiko desberdinak egoteakeragiten al dio EHIri, hizkuntzaproiektuak finkatzeko,eleaniztasuna lantzeko...?

Bai, eragiten dio. Curriculumarenalorrean eta, ondorioz, materialgintzangauzatzen da nagusiki gune adminis-tratibo batetik besterako desberdinta-suna. Iparraldean, bereziki hizkuntzaproiektuetan daude Hegoaldearekikodesberdintasunak. Horretan eta, noski,curriculum frantsesarekiko loturetan.Nafarroan, bestalde, ikastoletako ma-terialean egokitzapenak egitera behar-tu ditu hezkuntza administrazioak. Ha-la ere, Seaskaren bidez kasu batean etaNafarroako Ikastolen Elkartearen bitar-

tez bestean, egokiro erantzuten zaiebeharrizan horiei. Baina, horren gaine-tik, ikastola guztientzat baliagarria denHizkuntza Plangintzak bi zutabe nagu-si ditu: bata, eleaniztasuna, euskaraardatz hartuta, eta bestea, hizkuntzencurriculum integratua. Ikastola bakoi-tzak hezkuntza eta curriculum proiek-tuan plangintza hori jasotzeko konpro-misoa hartzen du, berorren kokapenadministratiboa eta, horren arabera, in-guru horretan euskarak duen estatusjuridikoa dena delakoa izanik ere.

Arlo pedagogikoan, oro har,ikasleen gaitasunak garatzea daplanteatzen ari dena. Ildohorretan, zer egiten ari zarete?

Ondo esan duzu. Egun hezkuntzannagusitzen ari den ildoa zera da: gaita-sunetan oinarritutako curriculumarendiseinua, garapena eta ezarpena. Edu-kietan baino areago, ikasleak garatubeharreko gaitasunetan jartzen du arre-ta. Horrek sakoneko aldaketa bat da-kar, edo ekarri behar du, ez horrenbes-te edukien formulazioan, baina bai egi-teko moduetan. Paradigma aldaketabat dator, azken finean, gure hezkuntzasisteman benetako hobekuntza txerta-tu nahi badugu.

Gaitasunetan oinarritutako hez-kuntzaren ikuspegitik, jakitea eta egi-ten jakitea baino zabalagoak dira ikas-kuntza edukiak. Egoera jakin bateanerreakzionatzen eta erantzun egokiakantolatzen jakitea balioetsiko da. Etahorrek, ezinbestean, eskolan erabil-tzen ditugun irakaskuntzako eta ikas-kuntzako prozesuei eragiten die; ira-kaskuntzaren paradigmari, hain zuzen.Orain arte, erronka horri erantzutekoprestakuntza egokirik ez du izan orohar irakasleriak, gureak ere ez. Curricu-lumaren diseinua osatzearekin batera,hortik hasi gara, ikasleak gaitasunenalorrean ‘trebatzeko’ hezitzaileen pres-takuntza antolatzetik. Esan bezala, horida XXI. mendeko pedagogiaren erron-ka nabarmena, hemen eta Europa guz-tian. Badakigu hori dela jardunbidea,baina denok daukagu zer ikasia, etadena daukagu ikasteko alor horretan.



Hezkuntza prozesuenhobekuntzan, irakasleen etalangileen prestakuntzakberebiziko garrantzia dauka. Nolaantolatzen duzue hori guztia?

Taldean berebiziko garrantzia ema-ten zaio etengabeko prestakuntzari eta,irizpide horren arabera, baliabidegehien eskaintzen zaizkion atala daprestakuntzarena, material propioarenatalarekin batera. Ikastolek eurek fin-katzen dituzte batez ere prestakuntzabeharrizanak, eta horren arabera anto-latzen ditugu saioak. Prestakuntzak lo-tura zuzena dauka, bestalde, I+G+Batalarekin. Azken honetan egiten ditu-gun urratsak materialgintzara eta pres-takuntzara bideratzen ditugu. Presta-kuntza, bestalde, ez da irakasleen espa-rrura mugatzen. Administrariek, esatebaterako, garrantzi handia daukateikastolen funtzionamenduan, eta ho-riek ere beren ildoa daukate, kudeake-tan etengabe trebatzeko. Gurasoenprestakuntzak ere bere tartea daukaatal horretan.

Epe laburrean irakasle askosistematik atera, eta berriaksartuko dira. Zein ondorioekarriko ditu mugimendu horrek?

Uste dugu bost urte barru, 2015ean,estualdi edo inbutuaren zulo estuareneraginpean egongo garela Hegoalde-ko hezkuntza sistema osoan, berezikiEAEkoan. Adin kontuak tartean, ikas-toletatik zein beste sareetatik ere, ira-kasle ugari irtengo da erretiroa hartuta,eta, horien ordez, irakasle eskoletan ezda ‘ekoitziko’ haien hutsunea betetze-ko irakasle berri nahikorik. Lehenerronka, beraz, irakasle berrien ‘ekoiz-pena’ izango da, edo zelan erakarri etamantendu ikastoletan behar ditugunirakasleak. Imajinazioa, irudimena be-harko dugu. Bestalde, Boloniako pro-zesuaren eragina ere kontuan hartu be-harko dugu.

Argi dago belaunaldi aldaketa han-dia egongo dela. Ikastolen kasuan, so-rreran edo sorreratik gertu ibili ziren an-dereño eta irakasleak desagertuz joan-go dira. Transmisioari arreta berezia ja-

rri behar diogu. Ikastola eskola ereduberezia da, lehen esan bezala. Garran-tzitsua da ikastolara datorren profesio-nalak hori ondo barneratuta izatea; es-kola eredu desberdin bat dela ulertubehar du, desberdintasun horretaz ja-betuta, bertan ondo integra dadin.Aparteko tutoretza beharko dute ira-kasle berri horiek. Ikastolak XX. men-dearen erdialdetik aurrera garatu ziren,80ko hamarkadara arte, batez ere. Ira-garritako belaunaldien arteko txanda-katze hori XXI. mendean gertatuko da,sorreratik urrun. Esperientzia ondotransmititzen bada, operazio perfektuaegingo da: esperientzia eta indar berri-kuntza, biak batera. Baina, horretara-ko, transmisioa ondo egin behar da.

Transmisio horretan egungo eta da-tozen urteetako zuzendariek, zuzen-daritza taldeek, zeregin edo egiteko be-rezia izango dute, ikastolen izaerarieusteko eta transmisioa bermatzeko;bereziki, zuzendaritzak prestatu etagaitzeko taldeak ahalegin berezia eginbeharko du.

Elementu hauek guztiak bilduz,proiektu bat abian jarri nahi dugu, etahelburu horiek gauzatzeko ezinbeste-ko aliatuak aurkitzen saiatuko gara.

Hainbat hezkuntza-eragilerekinadostu zenuten EuskalCurriculumaren gaineko akordioa.Nola ari da garatzen?

Hezkuntza sareetako berrogeitahamar talde inguruk parte hartu zutenCurriculumaren inguruko akordioan,eta akordio horri beren egiteko kon-promisoa hartu zuten. Hortik aurrera,ikastolok curriculum hori garatzen arigara, gaitasunetan oinarritutako hez-kuntzaren ikuspegitik, nahitaezko es-kolaldiko etapa eta arlo guztientzakoesparru komunean oinarrituta. Eginki-zun horretan, ezinbesteko erreferente-ak bilakatzen ari dira, alde batetik,adostutako Euskal Curriculuma beraeta, bestetik, ikas materialgintzaren ar-loan orain arte ondo egindako lanareneskarmentua eta ekoizpena, eta baitagune administratibo bakoitzeko curri-culum ofiziala ere. Hezkuntzaren plan-

teamendu berriak eskatzen dituen al-daketak gauzatzera eta horretarako pe-dagogia egokia txertatzera eramangogaitu horrek guztiak.

Euskal Herria terminoaren afera,ikasleak doktrinatzeari buruzkoadierazpenak, curriculumofizialak... Horiek guztiek ez aldute EHIren materialgintzagehiegi baldintzatuko?

Nafarroan baldintza dezake, hangogobernua oso zorrotz jartzen ari delakomaterialen edukiaren kontrolean, ba-tez ere, materialoi finantzazio publikoaematerakoan. Besteetan, ez. Guk ezdiegu uko egingo gure sorrerakoakdiren oinarriei. Beti aurkitu izan duguzirrikitua geureari eusteko, eta horrelaizango da aurrerantzean ere. Ikastole-tan, daukagun eskola autonomiarenarabera, badugu geureari eusterik.Ikastolen heziketa proiektuaren oina-rria da bertan ekoizten den ikas mate-riala, eta hezkuntza sisteman egin du-gun benetako apustu eraldatzailearenisla da, azken finean. Bestalde, sortzeneta lantzen ditugun materialak zabal-tzen dira beste eskola sareetara ere.

22 •hik hasi • 146. zenbakia. 2010eko martxoa

E

“Ikastolensorreran edo sorreratikgertu ibili zirenandereño eta irakasleakdesagertuz joango dira.

Transmisioari arretaberezia jarri behar

diogu. Garrantzitsua daikastolara datorren

profesionalak ikastolaeskola eredu berezia

dela ondo barneratutaizatea; eskola eredu

desberdin bat delaulertu behar du,desberdintasun

horretaz jabetuta,bertan ondo integra

dadin.

”

Horietan, erabaki egin beharko duteguk ekoiztutako eta merkaturatutakomaterialak erabiliko dituzten ala ez.

Ikerketen arabera, gurasoenparte-hartzeak eragin handiadauka hezkuntza prozesuenhobekuntzan, bizikidetzan,emaitza akademikoetan ... Nolaikusten duzue hori?

Ikastoletara jotzen duten gurasoaketa beste eskoletara joaten direnak gi-zarte berekoak dira, noski. Beste esko-letako gurasoek bezalako bertuteakzein gabeziak dituzte. Unean uneko gi-zarte joera nagusiei erantzuten diete.Haurren ikasketa eta hezkuntza proze-suetan inplikatzeari dagokionez erehorrela da. Baina, historikoki eta gauregun ere, ikastoletara doazen gurasoekikastolan inplikatzeko joera handiagoadaukate. Pentsa, zentroaren titularita-tearen erantzukizunari heltzen diotezuzen-zuzenean. Eta ikastolan inplika-tzearekin batera, bakoitza bere seme-alaben hezkuntza prozesuan bustitzeadator. Horrek gauzak erraztu egiten di-tu, baina, hala ere, lan handia egin be-har da inplikazio hori gauza dadin.Duela 30 urte, inplikazioa handiagoazen. Gaur egun, ez da horrela. Eta horsartzen da guraso eskolen eragina, edo

orientatzaileen eragina. Egunez egun,gurasoekiko harremanean sakontzekoestrategiak lantzen dira ikastola bakoi-tzean, hara doazen gurasoen ezauga-rrien arabera, inguru sozialaren ezau-garrien arabera. Dena den, bide berriakbilatzen ari gara, eta gustura hartukogenituzke ekarpenak, egungo gizarte-aren isla diren gurasoei egokitutako in-plikazio estrategiak.

EHIrentzat ikasleak zer dira,objektu, subjektu ala merkatukobalio?

Gaur egun, guretzat zein pedago-giako joera nagusientzat, ikasleak, per-tsona izanik, batez ere subjektu dira,hezkuntza prozesuaren subjektu akti-boak dira, objektu hartzaileak izateramugatu gabe. Besterik da zerbitzu pe-dagogikoak antolatzeko orduan ikas-leak zein familiak objektu ere bihur-tzea. Merkatua, azkenik, pedagogiarenfilmeko gaiztoa da, karikatura erabiliahal bada. Eta ez dakigu hau nola har-tuko den, zeren melodia honek peda-gogoen tinpanoa urratu egiten baitu,baina esan beharra dagoela uste dugu:egiaren izenean, aitor dezagun hez-kuntza prozesua, batez ere azken fase-an, ezin dela garatu merkatua kontuanhartu gabe. Merkatuaren intereserako?



Ez. Batez ere hezkuntzaren subjektua-ren beraren, ikaslearen, intereserako.Merkatua kontuan hartu gabe jardutea,gizarteari bizkarra emanda jardutealitzateke, eta baita ikaslearen intereseibizkarra emanda jardutea ere.

Oro har, nola ikusten du EHIkhezkuntza antolaketa?

Hasteko, iruditzen zaigu Espainia-ko Erreinuaren eta Frantziako Errepu-blikaren arabera antolatuta dagoela,eta ez euskal gizartearen ezaugarrienzein interesen arabera. Hego EuskalHerrian indarrean diren bi autono-miak, Gasteiztik zein Iruñetik kudeatu-takoak, ez dira behar bezala garatuHezkuntzaren alorrean. Ez dira apro-betxatu dituzten eskumenak sistema-ren beste egitura eredu bat bultzatzekoedo, Europan txertatuta, hezkuntzazberen kontzepzioa garatzeko. Iparral-dean, jakobinismo frantsesak ez duinolako zirrikiturik uzten, beste gara-pen arlo guztietan bezala, euskal gizar-tearen neurrira egokitutako ibilbidepropiorik egiteko. Une honetan, mun-duko hezkuntza eredu arrakastatsuekbereziki bi ezaugarri hauek dituzte: au-tonomia eman ikastetxeei, eta erantzu-kizuna (“accountability” sistema) eska-tu, haien egitekoaren ebaluazioa gau-zatuz. Eredu horietatik oso urrun gau-de. Hegoaldean deszentralizatu bestebiderik ez zuten ereduetan, ‘bertakozentralismoa’ txertatu dute; mimetis-moz, Estatuko Administrazio Nagusia-ren joera ‘arautzaile’ historikoa errepi-katu dute, besterik gabe, bertako gizar-tearen eta eskola komunitatearenezaugarrietara egokitu gabe.

Hezkuntza sistemaren egituraaldatzea proposatzen duzue?

Gure aspaldiko borroka da, siste-maren antolaketari dagokionez, sareenbanaketa historikoa gainditu beharra.Guk beti esan dugu hezkuntza, gizarte-an, eskubide unibertsala dela kontuanhartuta bermatu behar duela Estatuak.Baina eskubide hori bermatzeko, oraineta hemen, ez ditu soilik titularitate pu-blikoko zentroak. Badira estatuaren

planifikazioan inplikatzeko prest direnzentroak, titularitate publikokoak izangabe. Beste hitz batzuetan esateko,sareak ezin dira bereizi titularitatearenarabera, gizarteari ematen dioten zerbi-tzuaren arabera baizik. Eta zerbitzuhori bera interes publikokoa den edoez erabakitzeko, ezaugarri objektiboenarabera ebaluatu beharko litzatekeelauste dugu. Ikuspuntu horren arabera-ko hezkuntza sistema nahi genuke, egi-turatzeari dagokionez. Gaur egun inda-rrean dagoen egitura higatutako oina-rrien gainean eraikita dago. Alde bate-tik, gaur egungo hemengo klase sozia-lek XX. mendearen erdialdeko klaseenezaugarri berdintsuak dituzte, bainabadituzte desberdintasun nabarmenakere. Beste alde batetik, Estatu orotutela-tzaileak gurea bezalako gizarte eman-tzipatuari lekua utzi beharko lioke.

Krisi ekonomikoa dela eta, eraginhandia izango al dute aurrekontuberriek ikastoletan?

Krisiak izango du eragina aurre-kontuetan, bai, kontatzen dugu horre-kin. Baina krisiarekin batera beste fak-tore batzuek ere agian eragina izandezakete, ikusteko dago. GasteizkoAdministrazioan alderdi bakarra dagoagintean, ikuspegi zehatza dauka hez-kuntza sistemari buruz, eta estatu heda-durako alderdia da. Hau ez da inoizgertatu autonomi estatutua indarreandagoenetik. Azken urteetan, ikastolekaurrerapausoak lortu dituzte finantza-zio publikoan, poliki bada ere. Aurrera-pauso horiek geldituko ote diren edoagian atzera ere egin dezaketen, alamotelago izanda ere aurrerapideanjarraituko duten, hori jakitean dagokoska..

Proiektu sozialetan epeak jarri ohidira helburuak finkatzeko.2020rako, zein dira zuenhelburuak?

Curriculum propioa da, Euskal He-rriko edozein haurrek eskolaratze ga-raian barneratu beharrekoa, une hone-tako eta etorkizun hurbileko gure hel-buru eta erronka nagusia. Curriculum

propioa, ez bakarrik ikastoletarako.Hezkuntza eremu zabalari eta, oro har,euskal gizarteari egin nahi diogun ekar-pena da. Eta curriculum propioarekinbatera, aldaketa sakona dator hezkun-tzaren alorrera, arestian aipatu bezala,gaitasunen lanketan oinarritutakoaizan behar badu. Irakaslerian, belau-naldi txandaketa ere badator, eta ho-rrek transmisio egokiaren erronka jarridigu mahai gainean. Baina, curriculu-marekin batera, ikastolen beste erron-ka nagusia aitorpena da, hezkuntza sis-temaren egituraren barruan eskola ere-du propiotzat aitortua izatea. Curricu-lum propioa eta aitorpena, beraz, hel-buru nagusiak.


e s p e r i e n t z i a k

Andoaingo Udala eta Musika Es-kola, musika instrumentuen irakas-kuntzaren ikuspegi guztiz berritzai-lea duen Cos Art metodo pedagogikoabultzatzen ari dira. Bi ikastaro antola-tu dituzte:2009ko azaroan lehena etaorain, martxoan, bigarrena. Metodohorren arabera,pertsona da bere gor-putzarekin batera musika egiten due-na, eta instrumentua, aldiz, hori gau-zatzeko bidea. Instrumentuaren tek-nika, antza, ez da instrumentua har-tzen denean hasten. Instrumentuarenteknika aldez aurretik eta jakitun eginbehar den gorputzaren entrenamen-dutik hasten da.

Eguneroko bizitzan eta baita musi-ka instrumentu baten interpretazioanere, oso garrantzitsua da jarrera eta pos-tura egokiak edukitzen ikastea. Gorro-txategik azaldu duenez, horretarakometodo pedagogiko artistikoa da CosArt metodoa. Pedagogikoa zergatik?Irakasle batek, gorputz hezkuntzakoeskolen bitartez transmititzen duelako.Eta artistikoa? Azken batean, metodo-aren helburua hobeto adieraztea de-lako.

Cos Art metodo honen sortzaileaYiya Diaz piano jotzaile eta musika pe-dagogoa da. Diaz argentinarra da, etaBuenos Airesen egin zituen piano ikas-ketak, Fedora Aberastury piano jotzaileeta pedagogoarekin. Eta Aberasturyk

berak sortutako mugimendurako siste-ma kontzientea ikasteko aukera ereizan zuen. Urteak pasatuta, Yiya DiazKataluniara joan zen eta ordura arte ika-sitako guztien sintesia egin zuen. Ho-rrela sortu zen Cos Art metodoa. Gor-putza eta artea uztartzen dituena.

Adierazpena hobetuAipatu dugunez, metodo honen

helburu nagusia adierazpena hobe-tzen ikastea da. Zer da, baina, hobetoadieraztea? Andoaingo Musika Eskola-ko flauta irakaslearen arabera, bai Dia-zek eta baita Aberasturyk ere, piano jo-tzaile eta artista gisa, pianoa jotzerako-an askatasun handiagoa lortzea zutenhelburu. Hori dela eta, gorputza entre-natzeari ekin zioten, une jakinetan–kontzertu batean, azterketa batean...–ahalik eta modu onenean erantzunahal izateko. Metodoaren helburueta-ko bat pentsamenduaren, emozioeneta mugimenduaren arteko batasuna

lortzea da. Elementu horiek guztiek ba-tera erantzutea, traba psikofisikorik ga-be. Horretarako, beharrezkoa da gor-putzarekin harremanetan jartzea, kon-tziente izanik. Hau da, modu kontzien-tean. Gure arreta eta kontzientzia hain-bat gorputz ataletara bideratzen baditu-gu, gorputzak berak erantzun bat sorra-razten du. Azken batean, pentsamen-duak gorputzarengan duen eragineanoinarritzen da Cos Art metodoa.

Esate baterako, gure burua arris-kuan ikusten dugunean, berehala, guregorputza ihes egiteko edo borrokarakoprestatzen da. Era berean, azterketa ba-tean musika instrumentu bat jo behardugunean edo kontzertu bat emanbehar dugunean, nahiz eta fisikokiarriskuan ez egon, psikologikoki arris-kuan ikusten dugu geure burua, geureegoa. Gorputzak arrisku horren arabe-ra erantzuten du une horretan; uzkurtuegiten gara, tentsioan jarri, ahoa lehor-tzen zaigu, eta horrek guztiak ez digubehar bezala adierazten uzten, ez diguadierazkorrak izaten laguntzen. Musi-ka egiteko, ikusleak hunkitzeko, gor-putz eta arima aritu beharra dago, guresentimenduak bideratu eta transmititubehar ditugu, eta, horretarako, guregorputza prestatu, entrenatu eginbehar dugu.

Irakaslea bidelagunEntrenamendu horretarako, ezin-

bestekoa da arropa erosoa izatea, etagaltzerdi lodiak jartzen dira, oinutsiklan egiten delako. Lastaira bat, mantaedo zapi bat eta kitto, ez da gehiagobehar. Hasieran, beti, kokapena egitenda. Kokapen horren helburua gure ba-

Cos Art metodoa ezagutzen

Elena GORROTXATEGI

rrualdearekin harremanetan jartzea da.Barrualde hori izango da jarraian lan-duko diren eduki berriak barneratuahal izateko oinarrizko abiapuntua.

Hasierako kokapena edo ezarpenaegiteko, lehenik eta behin, ikasleak bu-ruz gora etzaten dira eta Cos Arteko ira-kasleak hainbat azalpen ematen dizkie,eskuekin laguntzen dien bitartean.Ikasleen arreta hainbat gorputz ataleta-ra bideratzen du, eta atal horietaz jabe-tu daitezen, ukimenaren bidez puntuzehatzak azaltzen dizkie. Esaterako,burua lantzen denean, oinarrizko pun-tuak dira masaileko giltzadurak eta bu-ru atzean dagoen giltzadura atlento-okzipitala. Bi giltzadura horiek itxitaegoten dira normalean, tentsioan ego-ten dira, eta horiek askatzea izaten dakokapenaren xedeetako bat. Irakasle-ak giltzadura horiek ukituko ditu, ikas-leak ezagutu ditzan.

Jendearen erantzunaHorrelako ikastaroren batean parte

hartu duen jendea, normalean, osogustura egoten da. Egindako lanak gu-re barne erritmoarekin jartzen gaitu ha-rremanetan, eguneroko erritmo bizkoreta zorrotzetik aldenduz. Ikasleek, az-ken batean, beren denbora berreskura-tzen dute, eta, horregatik, sentipenonak izaten dituzte. Bestalde, eskolaraetorritakoan baino lasaiago eta barea-go ikusten dute euren burua. Zenbaite-tan, lehendik zituzten minak ere joanegiten zaizkie.

Hainbat esparrutanHasiera batean musikan soilik era-

biltzen bazen ere, geroago beste espa-rru artistikoetara ere zabaldu da Cos Artmetodoa: dantzara edo antzerkira, adi-bidez. Mallorcako (Herrialde Katala-nak) kontserbatorioko Mona Belizanirakasleak dantza klasikoko presta-


kuntza izan zuen, eta, gerora, Cos Artmetodoko irakasle egin zen.

Era berean, emakumeekin lan egi-ten duten Cos Art metodoko aditu askodago. Izan ere, metodo horrek, norbe-raren gorputza ezagutzen, onartzen etabalioesten irakasten du. Hori musika-rientzat oso lagungarria izan daiteke,gure gorputzaren mugak eta indarrakerakusten dizkigulako. Baina, era bere-an, Gorrotxategik dio onuragarria delabeste edozein pertsonarentzat ere.

Metodoaren sortzailea,DonostianEusko Jaurlaritzak antolatzen di-

tuen irakasleen prestakuntzarako Ga-ratu ikastaroen bidez ezagutu zuen YiyiDiaz argentinarraren metodoa Gorro-txategik. Baita Diaz bera ere. Hain zu-zen ere, Hondarribiko (Gipuzkoa) mu-sika eskolak ekarri zuen Diaz Donostia-ra. Musikarekin lotura duen gorputza-ren lanak erakarrita eman zuen izenaGorrotxategik: “Asko gustatu zitzai-dan, une horretan bilatzen ari nintzena-rekin bat etorri zelako. Ikuspegi huma-nista iruditu zitzaidan, pertsona goitikbehera errespetatzen duelako eta mu-sikalki aplikagarria iruditu zitzaidala-ko”. Esperientzia garrantzitsua izan zenGorrotxategirentzat, eta urte batzuk ge-roago Bartzelonan (Herrialde Katala-nak) egin ziren espezialistentzakoprestakuntza ikastaroetan eman zuenizena. Prestakuntza ikastaro haietan,musikariak eta abeslariak ez ezik, dan-tzariak, psikologoak, gizarte-hezitzai-leak, komunikazioko profesional bat...bildu ziren.

Gorputzarekin harremanetan jar-tzea

Gorrotxategiren ustez, metodo ho-nek egin dion ekarpenik garrantzitsue-na gorputzarekin harremanetan jartzeaizan da. Gorputzak berak bere espazioeta indar propioa ditu, pentsamendutikat. Gorputza bizitzen ikastea, bakoitza-ren egoitza bilakatzea eta sentimen-duak bideratzeko modua ezagutzeada. Horrek guztiak plazer eta ziurtasunhandia ematen diola azaldu du flautairakasleak. Bestalde, bere osasunarengaineko ardura hartzen ere lagundudiola nabarmendu du. Lehen, ikasketaorduak zirela eta, masajistarenera joanbehar izaten zuen mina eta ondoezakentzeko. Orain, ordea, Cos Art meto-doarekin bere burua osasuntsu man-tentzea lortzen du.

Proiektu berriak Orain arte, Andoainen egindako

ikastaroen helburua metodoa ezaguta-raztea izan da, eta orain, datorren ikas-turterako Cos Art metodoko taldeiraunkor bat sortzeko asmoa dute. Bes-talde, Maria Vega piano jotzaile bilbota-rrarekin hainbat proiektu prestatzen aridira. Vegak, Zaragozako (Aragoi) goimailako kontserbatorioan lan egitendu, eta Bartzelonan egin zuen, Gorro-txategirekin batera, Cos Art metodokoprestakuntza. Besteak beste, dituztenproiektuen artean, erdi eta goi mailakokontserbatorioetako ikasleekin ikasta-ro trinkoak egitea dago. Era berean,abesbatza eta orkestrekin lan egitea eregustatuko litzaieke.


e k a r p e n a k

Bi sarrera eta bi irteera ditu, eta bi-dean, makina bat ezusteko. Labirintobat da. Harrigarria, beldurgarria, polita,lasaia, argia, iluna… Bidaia jostagarribat egiteko leku aproposa. Horixe da,hain zuzen, Galtzagorri Elkartearen La-birintoaren erbestean jolas literarioakproposatzen duena, irudimena erabilizbidaia bat egitea. Hernaniko (Gipuz-koa) udaletxeko aretoan egin zuten ur-tarrilean labirintoaren muntaia, eta, he-rriko ikastetxeetatik ez ezik, ingurukoherrietatik ere hurbildu ziren 8 urtetik10era bitarteko haurrak. Miren Gonza-lez margolariaren laguntza izan zutenmunduko txoko batetik bestera jauziegiteko. Hik Hasik ere izan zuen labi-rintoan galtzeko aukera, HernanikoElizatxo ikastolako haurrekin batera.

Hiri liluragarriakUdaletxeko aretora ailegatu, eta Mi-

ren Gonzalezek ongi etorria egin zien

Elizatxo Ikastolako gaztetxoei. Aztora-tuta zeuden denak, urduri. Bazekitenlabirinto batean sartu behar zutela. Ezzekiten, baina, zer aurkituko zuten labi-rinto barruan. Ispiluak, uharteak, ura,sua, beroa, ekaitza, argia, iluna… guz-tiak batzen dira bidezidorrez betetakoleku itxi horretan. Labirintoan, lehen-dabiziko sartu-irtena Gonzalezekin ba-tera egin zuten, eta berehala entzun zi-ren lehendabiziko harridurazko deia-darrak. Horrela ailegatu ziren bidaiarenerdira; eta han, ametsetako mundu ba-tekin egin zuten topo. Hiri bereziak,etxeorratz luzeak, arrainak hegan, erle-ak, zubiak, txabola txikiz osatutako he-rrixka bat…. “Haiti izango da!”, eginzuen oihu gaztetxo batek. Izan ere, astehorretan bertan jazo zen lurrikara. “Ez,ez da Haiti. Brasilgo ‘favela’-k dira. Eza-

gutzen dituzue?”, erantzun zien Gonza-lezek.

Beste sarrera batetik egin zuten bi-dearen beste erdia. Hasierako lekuraitzuli ziren denak elkarrekin. Berehala,baina, taldeetan banatu, eta euren kasaegin behar izan zuten bidaia. Gonzale-zek ohar garrantzitsu bat egin zienabentura hasi aurretik: “Lau altxor dau-de labirintoaren barruan. Taldeka joan-go zarete altxor batetik bestera, eta hannola sentitzen zareten pentsatu beharduzue, ados?”.

Jokoaren gidoiaGonzalezek mapa bana eman zien

ikasleei. Mapa horren laguntzaz ibili zi-ren labirinto barruan. Bidaia horretan,hainbat mundu ikusi eta sentitu zituz-ten. Baina, era berean, atsedenleku ba-

Labirintoaren erbesteanAmetsetako bidaia

Galtzagorri elkartearen Labirinto-aren erbestean areto literarioa Her-nanin eta Zumarragan (Gipuzkoa)izan zen urte hasieran. Literatura ai-tzakiatzat hartuta, eta labirinto batekeskaintzen duen zirrarari esker, bi-daia imaginarioa egin ahal izan zutenhurbildu ziren haurrek. Beti ere, Mi-ren Gonzalez dinamizatzailearen la-guntzaz.


tzuk ere bazeuden, eta horietan zeu-den gordeta altxorrak. Literaturarekineta musikarekin lotutako altxorrak.Izan ere, atsedengune horietan libu-ruak ikusteko eta diskoak entzutekoaukera izan zuten Elizatxoko ikasleek.Musikak, liburuek, irudiek, atsedenle-kuko egoerak… Horiek guztiek zeinsentimendu pizten zizkieten pentsatubehar zuten.

Asaldagarria,harrigarria,beldur-garria,desberdina

Sarritan zaila izaten da sentimen-duak azaleratzea. Labirinto horretan,ordea, jolasera hurbiltzen diren hau-rrek laguntza izango dute horretarako.Hain zuzen ere, koloretako gometxakaurkituko dituzte atseden leku bakoi-tzean. Kolore bakoitzak esanahi batizango du: asaldagarria, harrigarria,beldurgarria edo desberdina. Kolorebat aukeratu, eta hasieran emandakomapa horretan itsatsi beharko dutehaientzat egokiena dena.

Itzuli osoa egin ostean, hau da, tal-de guztiek lau altxorrak bisitatu etaatseden hartu ostean, ametsetakomunduan elkartu ziren Elizatxokoikasleak eta Gonzalez. Sentimendueiburuz hitz egin zuten lehendabizi. La-birinto barruan garrasi bat edo besteentzun bazen ere, inork ez zuen bel-durgarria adjektiboari zegokion go-metxa itsatsi mapan. Harrigarriak iru-ditu zitzaizkien gehienei labirintokotxokoak.

Ipuin kontalariakAbentura txiki horren helburueta-

ko bat ikasleek beste mundu batzukezagutu eta sentitzea zen. Baina baita,era berean, literaturaz modu ludiko ba-tean gozatu eta zaletasuna –apur batbada ere– bultzatzea ere. Hori dela eta,

Gonzalezek ipuin edo narrazio berezibatekin amaitu zuen bidaia. Berak ha-siera baino ez zien eman ikasleei, etahaiek, labirintoan ikusi eta bizitakoare-kin edota euren irudimena erabilitaosatu zuten istorioa.

Elizatxoko ikasleek bezala, EuskalHerriko ikastetxe askotako gaztetxoekere ez dute sormen arazorik, irudime-na dute barra-barra. Lantzea da gakoa.Eta Galtzagorri elkartearen Labirintoa-ren erbestean jolas literarioa izan daite-ke horretarako parada.

Egia al da irudiaren gauregungo indarrak

irakurketaren praktikakolektiboa kaltetu duela

HIK HASI aldizkariaren ardura-dunek irakurketari buruzko hausnar-keta bat egiteko gonbita egin didate.Gai zehatz honen inguruan: “Egia alda irudiaren gaur egungo nonahiko-tasunak irakurketaren praktika kolek-tiboa kaltetu duela?” Edo, beste modubatean galdetuta: benetan murriztuda irakurleen kopurua, berezikiirudian oinarritzen diren teknologiaberrien zabalkundearen ondorioz? Ja-kin badakit oso zaila dela artikulu la-bur batean horrelako gai konplexu ba-ti heltzea. Baina, dena den, ez diot de-safioari ihes egingo, eta ahalik eta mo-du argienean erantzuten saiatukonaiz.

Lehenik, galderak berak erreparoasortzen didala esan nahi nuke, zoritxa-rrez, oinarri handiegirik gabe, orainoindarrean dagoen aurreiritzi bat berre-giten duelako. Gurera lehenik zinema,ondoren telebista eta bideoa, eta, azke-nik, ordenagailuak eta Internet ailega-tu zirenetik irakurketak nabarmen be-hera egin duela ziurtatzen dute askok.Hasteko, ustezko porrot hori dela eta,atsekabetuta dauden horiek ez dira ira-

kurleak, aurretik ere ez dira hala izan,eta ez dute uste irakurtzea ezinbeste-koa denik. Beraz, horien guztien kexekindarra galtzen dute. Gogoz egingonizkieke galdera batzuk hain nahiga-betuta dauden herritar horiei (irakasleasko daude horien artean): zergatikdeitoratzen dute ustezko galera hori?Dagoeneko desagertu den zein ezau-garri ordezkaezin zuen irakurketak,horien ustez? Behin eta berriz salatzenduten gainbehera horren atzean, zeinzoritxarreko ondorio antzematen di-

tuzte? Ziurrenik, kasu gehienetan, isil-tasun deseroso bat etorriko litzatekegalderaren ostean. Izan ere, frogatutadaukat irakurketaren inguruko zori-gaiztoko baieztapen askoren atzeanoso hausnarketa gutxi dagoela.

Era berean, esan beharra daukat au-rreiritzi horren gainean badela bestebat, are handiagoa: haurrak eta gazteakdira hondamendi horren biktima nagu-siak. Esplizituki esaten ez den arren,haiengan pentsatzen dugu ikus-entzu-nezko bitartekoen indarraren aurreanirakurketak atzera egin duela esatendugunean. Baina zergatik ez dugu se-kula gai hori helduen inguruan plante-atzen, horiei ere badagokienez? Bada,gutxi axola zaigulako irakurleak izandaitezkeen heldu horiek euren denbo-ra irakurtzen pasatu beharrean telebis-taren aurrean pasatzea (horixe da be-netan pentsatzen dena irudiaren nagu-sitasunaz hitz egiten denean). Aitzitik,haur eta gazteek gauza bera egiteak(horien kasuan telebista esan beharre-an bideo-jokoak edo Tuenti sare sozia-la aipa ditzakegu) hamaika aiene etaseinale tamalgarri sortzen ditu. Badiru-di helduen kasuan aisialdia dena, haur

galdeidazue

?Juan MATA

GRANADAKO UNIBERTSITATEA



Gurera lehenik zinema, ondo-ren telebista eta bideoa, eta,azkenik, ordenagailuak etaInternet ailegatuzirenetik irakurke-tak nabarmen behe-ra egin duela ziurta-tzen dute askok.Zorigaiztoko baiez-tapen askoren atzean osohausnarketa gutxi dago.

?

eta gazteen kasuan, degradaziotzathartzen dela. Uste dut, gazteen eta libu-ruen inguruko arrazoirik gabeko alar-ma sentimendu horiek gehiago daude-la kezka moralei lotuta, argudio inte-lektualei baino. Egia esan, irakurketa-ren inguruko eztabaidak ez daude gi-zartearen aurreiritzi, topiko eta kezke-tatik urrun. Zehaztasuna eta arrazoike-ta, sarritan, zehaztasun ezarekin eta iri-tzi hutsalekin gurutzatzen dira. Eta ho-rrek guztiak zaildu egiten du horrenkonplexua den kultur praktikarenulermen zentzuduna.

Lehen baino gutxiagoIrakurketaren gainbehera geldiezi-

na salatzen dugunean, inplizituki aldigoren bat izan zuela baieztatzen ari ga-ra, eta une hartatik aurrera hasi zela ira-kurle kopurua jaisten. Beherakada horiesaldi honek laburtzen du: “Orain, le-hen baino gutxiago irakurtzen da”. Taxigidari, irakasle, kazetari edo liburu-sal-tzaile, jende askoren ahotan dabilenesaldia da. Baita sekula liburu bat iraku-rri ez duenaren ahotan ere. Baina zeha-tza al da baieztapen hori? Errealitate ob-jektibo bati dagokio, ala iraganaren ide-alizazio soil bati? Berrikuntzak eta au-rretik jakin ezin daitekeenak sortzen di-tuzten zalantzen ondorioa al da?

Zailena erabateko ziurtasunez ai-patzen den irakurketa oparoko garaihura zehaztea da. Noiz kokatu behardugu ‘lehen’ hori? Orain dela hamabosturte? Hogeita hamar? Espainiako de-mokraziaren hasieran? Frankismoan?Gerraostean? Bigarren Errepublikakobost urteetan? XX. mendeko lehenda-biziko urteetan? Ez dirudi erraza ‘lehen’hori kokatzea. Izan ere, une batez ohar-kabetu, eta berehala eraso egiten digu-te datuek: pasatu den mendean Espai-nian izandako analfabetismo tasa gai-tzesgarriak, eskolatze kopuru ikaraga-rri txikiak, liburutegi publikoen gabe-ziak, liburuen argitaraldi eskasak… Ezdirudi, buru inuzente edo nostalgikoeiizan ezik, XX. mendeko espainiar esta-tuko historiak, oro har, kulturari eta be-

reziki irakurketari mesede egin dionik.Nik, behintzat, ez dut oroitzen nirehaurtzaroan eta gazte garaian (XX.mendearen bigarren erdiaren zati han-di bat hartzen du garai horrek) irakur-ketaren goratze aldirik. Eta, beraz, ezindut esan ordutik hona etengabeko be-herakada izan denik. Memoriak edosen onak nahikoa izan behar luke ira-kurketaren iragan distiratsuaren gale-raren topikoa behin betiko zokoratze-ko.

Baina bada argudio sendoago bat:estatistikak. Gure arreta zenbakietanjartzeak giza esperientzia kontu kuanti-tatibo eta uniforme bihurtzeko arriskuadakarren arren, irakurtzeko ohitureiburuzko inkestek orientabideak emandiezazkigukete. Irakurketaren espe-rientzia ezin da epaitu, soilik ezer ereez, asko edo gutxi irakurtzen den esa-nez. Hori baino konplexuagoa da. Ira-kurketaren maiztasunarekin eta kopu-ruarekin baino gehiago, moduarekin,intentzioarekin edo irakurketaren on-dorio kognitibo eta emozionalekin duzerikusia. Sarritan irakurtzen duen nor-baitek denboraldi batez alboratu deza-ke ohitura hori lanagatik, edo gogo-aldartearen arabera, eta, ondoren, be-rriro irakurtzera itzul daiteke. Edo libu-ruak noizean behin soilik irakur ditza-ke, baina horrek eragin bizia izatea lor

dezake. Horrelako datuak ez dira in-kestetan islatzen. Une jakin bateko kul-tur praktika zehatz baten errefusatzeedo erabilera datuak agertzen dituzte.Hala ere, metodologien arteko ezber-dintasunak, analisi motak edo ondozondoko inkesten zehazgabetasun ter-minologikoak gorabehera, faltsua da e-maten dizkiguten datuen arabera hai-zatzen den beherakada hori. Edo hobe-to esanda, datuek diote ez dela oroko-rra; eta ustezko beherakada horrek ezdiela eragiten helduen beldur eta ma-darikazioak jasaten dituzten haur etagazteei. Ikus dezagun, adibide mo-duan, liburuen irakurketaren ingurukodatuek nolako garapena izan duten az-ken hamarkadan1.

%35

%30

%25

%20

%15

%10

%5

%0

20002008

Liburu irakurketaren maiztasuna2000-2008 urteak

Egunero edo ia egunero

Astean behinedo bitan

Hilean aldianbehin

Hiruhileanaldian behin

Ia inoiz Inoiz ez

1 Hábitos de lectura y compra en España. Madril: Federacion de Gremios de Editores de España.http://www.federacioneditores.org/SectorEdit/Documentos.asp

hezkuntza mailarekin lotuta daude.Hortaz, zenbat eta ikasketa maila altua-goa izan, orduan eta handiagoa da ira-kurleen indizea. Ikus daitekeenez,egoera horrek ez du zerikusirik irudia-ren nagusitasun mailarekin.

Baina lehen? Zer gertatzen zen, esa-terako, duela hiru hamarkada?

1978an, sortu berria zen Kultura Mi-nisterioak Demanda cultural en Espa-ña

2izeneko inkesta erraldoia egin

zuen. Demokraziaren hasieran Espai-nian zegoen egoera kulturalaren islaegokitzat har daiteke gaur egun. Libu-ruen irakurketari dagokionez, emaitzahauek atera ziren: herritarren % 36,4kegunero edo noizean behin irakurtzenzuela zioen (2008an % 54,6ra igo zendatu hori), eta, aldiz, % 63,6k zioen ezzuela inoiz edo ia inoiz irakurtzen(2008an datu hori % 45,4koa zen).

Datu horien arabera, ez dirudi herri-tarrek irakurtzeari utzi diotenik, itsuke-riaz behin eta berriz horixe esaten badaere. Hobeto esanda, guztiz aurkakoagertatu da. Gainera, kontuan izan be-har dugu irakurketaren mantentze edozabalkunde txiki hori ikus-entzunezkohedabideen eta teknologia berrien lo-raldian gertatu dela. Zehatzagoa da za-balkunde txiki bat izan dela edo ohikoirakurleen eta aldizkakoen ehunekoeieutsi egin zaiela esatea. Herritarren %50en inguruko datu hori ez dago Euro-

pako beste herrialdeetako datuetatikoso urrun.

Beste gauza bat da, guztiz ezberdi-na, irakurleen kopurua nabarmen igodadin nahi izatea. Eta ez soilik elebe-rriak irakurtzen dituztenen kopurua,baita egunkariak edota saiakera filoso-fikoak edo zientifikoak irakurtzen di-tuztenena ere. Paperezko liburuen bi-dez ez ezik, mota guztietako pantailenbidez. Gogo edo nahi hori guztiz zile-gizkoa da, baina, ezin da nahastu ira-kurketaren gainbeheraren propagan-darekin. Azken ideia hori indartzen ja-rraitzen badugu, eskolatze unibertsala,liburutegi publikoen sorrera edo libu-ruen edizioetan egindako berrikun-tzak alferrikako neurriak direla onar-tzen ariko gara. Eta hori ez da zentzuz-koa.

Eta gazteak, zer?Esan dudan bezala, irakurketaren

gainbeheraz hitz egiten denean, gazte-ak jotzen ditugu galera handi horrenerantzuletzat. Salaketa bidegabea dahori. Baieztapen biribil bat egin badai-teke, honako hau litzateke: egungogazteek irakurketarako jarrera ona du-te, aurreko belaunaldiekin alderatuta.

Gaur egun, 24 urte arteko herrita-rren artean % 71,1ek sarri edo aldizkairakurtzen dute; aldiz, 2000. urtean % 71ziren. Bestalde, 2008an, 25 eta 34 urte


OHIKO irakurleak (egunero edoastero irakurtzen dituzte liburuak) %40,4 dira, 2008ko datuen arabera.2000n, aldiz, % 36 ziren.

ALDIZKAKO irakurleak (hilabete-an edo hiruhilabetean noizbait irakur-tzen dute) % 14,2 ziren 2008an. Aldiz,2000. urtean, % 22.

Irakurle EZ DIRENAK (ez dute inoizedo ia inoiz irakurtzen) % 45,4 dira,2008ko datuen arabera. Aldiz, 2000. ur-tean % 42 ziren.

Horrek esan nahi du XXI. mendekolehenengo hamarkadan irakurtzekoohitura duten pertsonen ehunekoak,hau da, ia egunero edo gutxienez aste-an behin irakurtzen dutenenak, goraegin duela; eta sekula irakurtzen ez du-tenekin ere horixe gertatu da. Erdikotarteetan, hau da, aldizkako irakurleakdauden lekuan, berriz, ez da aurrera-pen esanguratsurik egin. Inkestekbehin eta berriz agerian uzten dutendatuetako bat honako hau da: irakur-ketaren ehuneko handienak zuzenean

Beherakada hori irrika han-dienaz honako esaldi honeklaburtzen du:“Orain,lehen

baino gutxiago ira-kurtzen da”. Taxi gi-dari, irakasle,kaze-

tari edo liburu-saltzaile,jende asko-

ren ahotan dabilenesaldia da. Baita sekula liburubat irakurri ez duenaren aho-

tan ere. Baina zehatza al dabaieztapen hori? Errealitate

objektibo bati dagokio,ala ira-ganaren idealizazio soil bati?

Berrikuntzak eta aurretik jakinezin daitekeenak sortzen

dituzten zalantzen ondorioa al da?

?

%80

2000 2008

Ohiko eta aldikako irakurleen portzentaia adinaren arabera

16-24urte

%70%60%50%40%30%20%10%0

25-34urte

35-44urte

45-54urte

55 etagehiago

2 Demanda cultural en España (1978), Madril: Kultura Ministerioa. Secretaría General Tecnica. Gabinete de Estadistica e Informatica.


Bada argudio sendo bat:estatistikak. Gure arreta zen-bakietan jartzeak giza espe-rientzia kontu kuan-titatibo eta uniformebihurtzeko arriskuadakarren arren, ira-kurketa ohitureiburuzko inkestekorientabideak eman diezazki-gukete. Irakurketaren espe-rientzia ezin da epaitu, soilikezer ere ez, asko edo gutxiirakurtzen den esanez. Horibaino konplexuagoa da.Irakurketaren maiztasunarekineta kopuruarekin baino gehia-go, moduarekin, intentzioare-kin edo irakurketaren ondoriokognitibo eta emozionalekindu zerikusia.

?

arteko gazteen % 63,10ek irakurtzenzuen; duela hamar urte, ostera, % 61 zi-ren irakurleak. 2008an, 35 eta 44 urte bi-tarteko helduen % 67 ziren irakurleak,eta 2000. urtean, berriz, % 62k irakur-tzen zuen. 45 eta 54 urte arteko herrita-rren % 58,2k irakurtzen du orain; etaduela hamar urte, % 52 ziren irakurleak.Azkenik, 2008an, 55 urtetik gorakoen%37,5e irakurtzen zuen, eta hamar urtelehenago, % 42k.

Gaur egungo datuak 1978. urtekoe-kin alderatzen baditugu, 30 urteko de-mokrazian, ukaezina da irakurle gazte-ek aurrera egin dutela. Inkesta batetikbestera berresten joan den errealitateada.

Zein ondorio ateratzen dugu horre-tatik guztitik? Gazteak direla, alde han-diz, gehien irakurtzen dutenak. Eta, al-diz, helduek elikatzen dutela irakur-tzen ez dutenen kopurua (zenbat etazaharrago, nabarmenago). Era berean,esan dezakegu ehunekoek ia bere ho-rretan jarraitzen dutela, ez dagoela al-daketa esanguratsurik. Orduan, zerga-tik jarraitzen dugu helduen gabeziaketa porrotak haur eta gazteei lepora-tzen? Ez daukat erantzun argirik. Ez ba-da belaunaldi guztiek, heldutasunerairisten direnean, iraganeko oroitzape-nen malenkoniara jo, eta nork bere gaz-taroa imitatu beharreko eredu gisa go-raipatzeko ohitura izaten dutela pen-tsatzea. Bide batez esanda, milaka urtedituen ohitura da. Izan ere, Sokratesengaraian ere gazteen ohitura onak gal-tzen ari zirelako kexatzen ziren.

Ez dirudi, behintzat, arazoa gazteenirakurtzeko ohituren beherakada de-nik. Errua beraiei botatzea okerra izate-az gain, bidegabea ere bada. Horrek,era berean, gazteen irakurtzeko zaleta-sun faltaren ardura eskolari botatzeadakar. Eta onartezina da. Izan ere, na-gusiki eskolari esker mantentzen baiti-ra irakurleen datuak. Okerrena, baina,zera da: irakasle askok iruzur horiek be-ren egin, eta zabaldu egiten dituztela.Jarrera horrekin euren lanari sona ken-

du baino ez diote egiten. Irakasleak eu-rak ari baitira, eta ez beti baldintza one-netan, gazteak irakurle bilakatzen.

Gaur egun, sarean hitz egiten eta jo-lasten pasatzen dute aisialdia gazteek.Ho

ELKARRIZKETA: ABEL ARIZNABARRETA ETA IMANOL IGEREGI .... hh.pdf · bilten horiek, entzuna eta...

Documents

Transcript of ELKARRIZKETA: ABEL ARIZNABARRETA ETA IMANOL IGEREGI .... hh.pdf · bilten horiek, entzuna eta...