Eguzki kolpea

Horacio Quiroga

Jesús Mari Mendizábal “Bizargorri”

Hernani, Udal Liburutegia, 2011 abendua Biblioteca Municipal, diciembre 2011

http://liburutegiak.blog.euskadi.net/hernani/

Horacio Quiroga ( Uruguay 1878)

Biografía1

Horacio Silvestre Quiroga Forteza (Salto, Uruguay, 31 de diciembre de 1878 – Buenos Aires, Argentina, 19 de febrero de 1937), cuentista, dramaturgo y poeta uruguayo. Fue el maestro del cuento latinoamericano, de prosa vívida, naturalista y modernista.2 Sus relatos breves, que a menudo retratan a la naturaleza como enemiga del ser humano bajo rasgos temibles y horrorosos, le valieron ser comparado con el estadounidense Edgar Allan Poe.

La vida de Quiroga, marcada por la tragedia, los accidentes de caza y los suicidios, culminó por decisión propia, cuando bebió un vaso de cianuro en el Hospital de Clínicas de la ciudad de Buenos Aires a los 58 años de edad, tras enterarse de que padecía de cáncer de próstata.

Lanak

• Los arrecifes de coral (poemas,1901)• El crimen del otro (cuentos, 1904)• Los perseguidos (cuentos,1905)• Historia de un amor turbio (novela, 1908)• Cuentos de amor de locura y de muerte (cuentos, 1917)• Cuentos de la selva (cuentos infantiles, 1918)• El salvaje (cuentos, 1920)• Los sacrificados (teatro, 1920)• Anaconda (cuentos, 1921)• El desierto (cuentos, 1924)• La gallina degollada y otros cuentos (cuentos, 1925)• Los desterrados (cuentos, 1926)• Pasado amor (novela, 1929)• Más allá (cuentos, 1935)• El hombre muerto (cuentos)

1 Informazioa hartuta [2011-11-16]: http://es.wikipedia.org/wiki/Horacio_Quiroga

Eguzki kolpea

«Ipuinak, hasieratik akaberara, esku ikara gabe batek taxututako lerro bakarra izan zezan borrokatu nintzen. Ez traba, ez apainduria, ez barreiamendu bat bera ere ager zitekeen hariaren tentsioa lasaitzera. Ipuina, berez zertarako den aintzat hartuta, gezi bat da. Behin helmuga tirabidean arretaz jarri ostean, arkutik haraxe xuxen abiatzen den gezia. Haren hegaldia ederragotze aldera, gezi gainean pausatzera letorkeen tximeleta orok ez luke oztopoa besterik ekarriko».

Euskadi literatura sariak 20102

Jesus Mari Mendizabalek Euskarazko literatura itzulpen saria irabazi du. Epaimahaiak ikusitako merituak hauek izan dira: "Jatorrizkoaren hizkera bizia euskarazko hizkera biziaz ongi ordezkatu du itzultzaileak, gaztelaniazko hiztegi oparoa euskaraz ere oparo emanez, eta Quirogaren idazkera gihartsua ongi gordez". Aipagarriak dira, halaber, "itzultzaileak hizkuntzari indarra, bizitasuna eta adierazkortasuna emateko erakutsi dituen baliabideak, haiei esker lanak sortzez euskaraz idatzia ematen baitu".

2 Informazio gehiago [2011-11-16]: http://www.irekia.euskadi.net/eu/news/3611-euskadi-literatura-sariak-2010?t=1

Ipuin irakurle perfektuaren dekalogoa 3

I. Har itzazu aintzat irakurgaien egileak (Horacio Quiroga, idazle, eta J.M. Mendizabal, itzultzaile) Jainkoa bera balira legez. Gero, hil itzazu, idolo aizunak izateagatik. Irakurlea da Jainko bakarra.

II. Sinets ezazu leitu behar dituzun ipuinak ezin iritsizko gailurrak direla arte mota honetan. Ez ezazu amestu gaina erraz hartuko diezunik. Sinets ezazu, halaber, itzultzaileak, gutxienez, idazleak izkiriatzean eta zuk irakurtzean beste neke hartu duela kontakizunak euskaratzean

III. Pentsa ezazu itzultzailea dela irakurlerik onenetako bat, testuaren erraietarainoko bidaia egin behar izaten duelako jatorrizkoa ahalik eta fidelen emango badu. Ez ahaztu, dena dela, artearekin zerikusia duten langintza guztien antzera, itzulpengintza ez dela zientzia zehatz bat. Idazketa ere ez den modu-moduan. IV. Esku artean darabilzun ipuin sorta itzuli hau idazleak eta itzultzaileak egin dizuten oparia da. Izan zaitez esker onekoa haien eskuzabaltasunaren aurrean.

V. Idazleak ipuin hauen bitartez garaipena lortuko zuen fede itsua zuen. Bihotzeko maite kuttunari bezalaxe on irizten zien. Itzultzailea fede itsu horri eta maitasun sutsu horri traiziorik ez egiten ahalegindu da. Senti itzazu zuk sentipen horiek guztiak diren-direnean

VI. Idazleak indar bera eman zien lehenengo lerroei zein azkenei. Itzultzailea neurri berean lehiatu da jatorrizkoa ordaintzen. Ez zaitez irakurtzen hasi benetan bidaia hori haiek bezain kementsu egin gura ez baduzu.

VII. Idazleak zehatz eta xehe aukeratu ditu ipuinetan erabiliriko berbak, adierazi gura zuena aditzera emateko berba doiagorik ez zuelako bere hizkuntzan. Itzultzailea jatorrizkoan bezain zehatz eta gertatzea, gertatu ere. xehe jarduten ahalegindu da; dena dela, gogoan izan hamaika itzultzaile onek itzulgai beraren hamaika bertsio on ezberdin emango luketela, eta balitekeela haietako batzuk ez denon gustukoak

VIII. Ez ezazu, beharrik ezean, egilearen lana edo itzultzailearena adjektiboz hornitu. Alfer-alferrekoak izan ohi dira itsasten dizkiezun itsas guztiz-guztiak. Zure sentipena doien azaltzen duen kalifikazioa topatu beharrean zaude, idazleak eta itzultzaileak idazterakoan egin legetxe, hitz horrexek besterik ez duelako izango halako kolore paregaberik. Alorra, dena dela, topatzea da!

IX. Idazleak eta itzultzaileak pertsonaiak eskutik eraman dituzte kontakizunaren amaieraraino irmoki. Ez ezazu, beraz, arreta galdu, ez begiratu haiek ikusi ezin dutenari edo batere axolarik ez dienari. Ez ezazu idazleaz edo itzultzaileaz abusa, ez eskatu eman ezin dutenik: ipuina ez da eleberria, ipuina ez da antzerkia, ipuina ez da poesia. Baina ipuin hauetan hori dena ere topatzeko gauza izan behar duzu.

X. Idazleak eta itzultzaileak letretan jarri dituzten emozioak, zelan edo halan, berpiztera heltzen bazara, erdietsi beharreko muga lortuta izango duzu.

Eta erregaluko bat:

XI. Itzultzaileak hainbat eskuren eta begi treberen laguntza izan duen arren, guztiarekin ere, sorta honetan akatsik

3Informazioa hartuta [2011-11-16]: http://www.eizie.org/Argitalpenak/itzulpena/quiroga1.pdf

Horacio Quiroga Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean4

Cuentos de navegantes / selección de Juan Bautista Duizeide ; prólogo de Arturo Pérez-Reverte

(2008)

Cuentos de terror y misterio / E.A. Poe ... [et al.] ; traducciones de J.A. Molina Foix ... [et al.] ; invitación y actividades de José Manuel Cabrales Arteaga

(2005)

Cuentos hispanoamericanos del siglo XX / Horacio Quiroga...(et al.) ; edición, introducción, notas y orientaciones para el estudio de la obra, Juan Carlos Peinado ; ilustración, Tino Gatagán

(2004)

Los mejores relatos de terror : Antología / prólogo y selección de Mauricio Molina

(2000)

Munduko ipuin literarioak / M. Zarate ... [et al.] ; moldatzailea [eta] bildumaren arduraduna, Mari Eli Ituarte ; lan liburuskaren arduraduna, Seve Calleja ; diseinua, Alvaro Sánchez ; marrazkiak, Asier Sanz Nieto

(1999)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Oihaneko ipuinak / Horacio Quiroga ; Pablo Jurado-ren marrazkiak ; Alex Aldekoa-Otaloraren itzulpena

(1994)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Cartas de un cazador / Horacio Quiroga (1999)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Cuentos / Horacio Quiroga ; edición de Leonor Fleming (1991)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; ilustración, José María Lago (1981)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; apéndice, Emilio Pascual ; ilustración, José María Lago

Quiroga, Horacio (1878-1937) Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; ilustraciónes de Pablo Jurado ; [introducción y notas Alberto Marín] (1990)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Los desterrados y otros textos : antología, 1907-1937 / Horacio Quiroga ; edición, introducción y notas de Jorge Lafforgue

(1990)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Los cuentos de mis hijos / Horacio Quiroga ; prólogo de Angel Rama ; ilustraciones de Francisco Meléndez (1988)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Anaconda : y otros cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; ilustraciones Angel Domínguez ; actividades, Delmiro Antas

(2003)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Anaconda / Horacio Quiroga (1981)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Anaconda / Horacio Quiroga ()

Quiroga, Horacio (1878-1937) Cuentos de la selva / Horacio Quiroga (1985)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Cuentos para mis hijos / Horacio Quiroga (1991)

Quiroga, Horacio (1878-1937)El síncope blanco : y otros cuentos de locura y terror / Horacio Quiroga (1999)

Quiroga, Horacio (1878-1937) El potro salvaje / Horacio Quiroga

Quiroga, Horacio (1878-1937) El vampiro / Horacio Quiroga ()

Quiroga, Horacio (1878-1937) El yaciyateré / Horacio Quiroga (1991)

4 [2011-11-16]: http://www.katalogoak.euskadi.net/cgi-bin_q81a/abnetclop/O9276/ID69c57776/NT9

Quiroga, Horacio (1878-1937) La insolación y otros relatos / Horacio Quiroga (1991)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Anaconda / Horacio Quiroga (1991)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; apéndice, Emilio Pascual ; ilustración, José María Lago (1984)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; apéndice, Emilio Pascual ; ilustración, José María Lago (1987)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; apéndice Emilio Pascual ; ilustración José María Lago (1994)

Quiroga, Horacio (1878-1937) El simún y otros relatos / Horacio Quiroga (1986)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Los desterrados y otros textos / Horacio Quiroga ; edición, introducción y notas de Jorge Lafforgue (1990)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de amor, de locura y de muerte / Horacio Quiroga; prólogo y presentación Francesc L. Cardona

Quiroga, Horacio (1878-1937) Cuentos de la selva / Horacio Quiroga (1982)

Quiroga, Horacio (1878-1937) El salvaje y otros cuentos / Horacio Quiroga (1982)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga; proceso y dirección editorial de José Cubero, Pilar Rubio, Javier Villalba

(1981)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de amor, de locura y de muerte / Horacio Quiroga (1985)

Quiroga, Horacio (1878-1937)

Cuentos de amor, de locura y de muerte / Horacio Quiroga (1985)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Pasado amor / Horacio Quiroga (1981)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; ilustraciones Pablo Jurado (2005)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Las fieras cómplices / Horacio Quiroga ; ilustraciones, José Muñoz (2007)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Dos cachorros de coatí y dos cachorros de hombre / Horacio Quiroga, [ilustraciones] Diego Egli (2003)

Quiroga, Horacio (1878-1937)La abeja haragana / texto Horacio Quiroga ; ilustraciones Alfredo Benavidez Bedoya (2002)

Quiroga, Horacio (1878-1937)El loro pelado / Horacio Quiroga ; [ilustraciones] Diego Egli (2003)

Quiroga, Horacio (1878-1937)El salvaje / Horacio Quiroga; grabados, Alfredo Benavídez Bedoya (2007)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de amor de locura y de muerte / Horacio Quiroga ; ensayo preliminar de Andrés Neuman (2004)

Quiroga, Horacio (1878-1937) Historia de un amor turbio / Horacio Quiroga (2008)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Eguzki kolpea eta beste ipuin batzuk / Horacio Quiroga ; Jesus Mari Mendizabal "Bizargorri", itzultzailea

(2009)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva para niños / Horacio Quiroga ; edición de Ana Alcolea (2008)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; ilustraciones Miguel Carini ; [prólogo de Santiago Roncagliolo] (2009)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Cuentos de la selva / Horacio Quiroga ; ilustraciones de Pere Roca Ros (2007)

Quiroga, Horacio (1878-1937)El almohadón de plumas [Grabación sonora] : y otros relatos / Horacio Quiroga (2011)

Quiroga, Horacio (1878-1937)La gallina degollada [Grabación sonora] ; La cámara oscura ; El perro rabioso / Horacio Quiroga (2011)

Quiroga, Horacio (1878-1937)La meningitis y su sombra [Grabación sonora] / Horacio Quiroga (2011)

Quiroga, Horacio (1878-1937)Quiroga íntimo : correspondencia : diario de viaje a París / Horacio Quiroga ; edición de Erika Martínez (2010)

Relatos fantásticos latinoamericanos. 2 / Augusto Monterroso...[et al.] (2007)