Do nacemento ao parto. Recría de xovencas

8/6/2019 Do nacemento ao parto. Recra de xovencas

1/115

DO NACEMENTO

AO PARTO.RECRA DE XOVENCAS


2/115

DO NACEMENTO AO PARTORECRA DE XOVENCAS


3/115

DO NACEMENTO AO PARTO. RECRA DE XOVENCAS

Xunta de Galicia. Consellera do Medio Rural.

978-84-453-4884-0

HAPPY SYSTEM - COMUNICACIN INTEGRAL

Ra das Leiteiras, 12 - Pol. O Ceao27003 LugoTfno. 982 280 206e.mail: [email protected]

EDITA:

ISBN:

MAQUETA E IMPRIME:


4/115

Coordinador Xeral:- D. Jos Ramn Pedreira Dono.

Xefe de Servizo de Mellora da Competitividade das Producins.

Unidade de Epidemioloxa e Sanidade Animal, Facultade de Veterinaria de Lugo,

Universidade de Santiago de Compostela:

- Dr. D. Eduardo Yus Respaldiza.- Dra. Dna. M Luisa Sanjun Hernn-Prez.

- Dr. D. F Javier Diguez Casalta.

Departamento de Enxeera Agroforestal, Escola Politcnica Superior de Lugo,

Universidade de Santiago de Compostela:

- Dra. Dna. M Elena Fernndez Rodrguez.- Dr. D. Xon Carlos Carreira Prez.

- Dr. D. Ramn A. Mario Allegue.

Africor-Lugo:

- D. Ramiro Fouz Dopacio.

- D. Fernando Rodrguez Gandoy.

Laboratorio de Sanidade e Producin Animal da Xunta de Galicia:

- Dr. D. Ignacio Arnaiz Seco.

- Dra. Carmen Eiras Ferreiro.

Coordinadores do equipo de traballo- Dr. D. Eduardo Yus Respaldiza.

- Dra. Dna. M Elena Fernndez Rodrguez.

1Equipo de redaccin

Equipo de redaccin


5/115

3Organizacin do libro

Do nacemento ao parto: Recra de xovencas


Este libro configrase en das partes:

I. A primeira consiste nunha descricin das distintas fases da recra doanimal, facendo fincap nos aspectos crticos e salientando a alimentacine o control de cada unha das etapas.

II. A segunda incle unha serie de anexos que amplan a informacin quese detalla na primeira parte, para poder afondar nos aspectos mistcnicos.

Dentro dos anexos inclese unha lista de comprobacin onde o gandeiroresponde a determinadas preguntas de manexo, que avalan o seu laborcomo criador.

O libro pretende proporcionar ao gandeiro unha serie de boas prcticas demanexo da recra, cunha serie de obxectivos:

Obter unha xovenca sa cun peso ao parto que lle permita un axeitadoarranque de lactacin, cunha idade (24 meses) que abarate os custos deamortizacin.

Obter un animal que tea un parto doado.

Obter unha vaca que tea unha elevada producin vitalicia.


6/115

5

Do nacemento ao parto:Recra de xovencas

ndice

FASES DA RECRA DA XOVENCA

Secuencia dun proceso de recraNacementoLactacinDestetaTras a destetaDende a desteta ata os sete meses

Xatas de oito a trece mesesXovencas en cubricinXovencas preadas ata o prepartoPreparacin ao parto

ANEXOS

Anexo 1. O coidadorAnexo 2. Manexo dos costros

Anexo 3. Alimentacin

Anexo 4. Bioseguridade

Anexo 5. Benestar animal

Anexo 6. Programas sanitarios

Anexo 7. Aloxamentos e instalacins

Anexo 8. Fichas de avaliacin


79

14232526

29303132


7/115

SECUENCIA DUN PROCESO DE RECRAUnha boa recra comeza co coidado das vacas secas, para iso debemos controlara sa alimentacin, a sa condicin corporal e facilitarlles un lugar de partoaxeitado. O control sanitario das vacas secas fundamental para proporcionar uncostro de calidade s xatas de recra. Asdeben adecuarse s circunstancias destas vacas e permitir a sa vixilancia, sobretodo na fase inicial do secado e no preparto, cando o ubre est evolucionando e

require unha observacin diaria.

As fases da recra son as seguintes:

Nacemento: debe producirse nunhas condicins hixinicas axeitadaspara proporcionarlle os costros xata antes das seis primeiras horas devida.

Lactacin: cunha duracin aproximada de dous meses, unha fasecrtica no desenvolvemento do animal pola sa susceptibilidade sinfeccins. Debe permanecer protexido de calquera fonte de infeccin,hai que proporcionarlle alimento de calidade.

Desteta: fase crtica polos cambios que leva asociados (paso daalimentacin lquida a slida, cambio de aloxamento, agrupamento conoutros animais). As xatas deben inxerir mis dun quilo de penso antesda desteta. O recomendable non facer coincidir a desteta co cambio dealoxamento e co primeiro agrupamento de xatas.

Crecemento: ata os sete meses, dbese vixiar o ritmo de crecemento,as evtase o ensebado.

Puberdade:dos oito aos 15 meses.

Cubricin: hai que controlar os obxectivos de peso e alzada do animalantes de inseminar e levar un programa de apareamentos que optimiceo cruzamento.

Preez: ata dous meses antes da data prevista de parto, sendofundamental o control do crecemento, peso e alzada.

Preparto: adaptacin do animal s instalacins de producin e racinde posparto.

ANEXO-7instalacins para vacas secas

7Secuencia dun proceso de recra

Fases da recra da xovenca


8/115


9/115


9Nacemento

NACEMENTOFactores que condicionan a viabilidade da cra

Hixiene da sala de partos.

Condicin corporal da nai.

Capacidade de inxestin da nai nos das previos ao parto.

Data de parto prevista (adianta ou atrasa).

Administracin dos costros tras o nacemento.

Sala de partos ou parideira

Unha parideira que rena uns requisitos mnimos permite garantir o xito doparto, que non haxa baixas de cras nin de nais e que as das estean en boascondicins.

Anda que a parideira pode ser individual ou colectiva, recomndase individualpor tres motivos:

Maior facilidade de manexo. Se hai que axudar durante o parto a unhavaca que est no medio doutras, estas van entorpecer o proceso.

Asignar de forma correcta as cras a cada nai. Se nunha parideiracolectiva aparecen das vacas paridas, pode ser imposible saber cal anai de cada cra.

Permite unhas mellores condicins de hixiene e evita contaminacinshorizontais.

Debe existir un nmero suficiente deparideiras segundo o tamao do rabao,cunhas dimensins adecuadas para quea vaca se poida deitar con comodidade easistila no momento do parto, se fose

preciso. A vaca debe dispoer naparideira de alimento, auga e unha camabranda e limpa (dbese limpar edesinfectar tras o parto). A situacin dasparideiras debe ser tal que permitagarantir unhas condicins hixinicasadecuadas e que facilite o manexo e aobservacin. Polo tanto, para que un

local sirva para ser unhaaxeitada debe cumprir unha serie derequisitos.

ANEXO-7

parideira

Parideira ampla, ben ventilada, concomedeiro e bebedeiro e cunha cama

en boas condicins.


10/115

10 Nacemento


O coidado do acabado de nacer Reanimar a cra: comprobar a sa respiracin, reanimndoa, se fose

necesario, tirndolle auga fra ou con masaxes. Librar as fosas nasais derestos de placenta.

Suspender a cra polas patas traseiras, se fose necesario, e colocalaposteriormente en posicin external (favorece a ventilacin alveolar e aeliminacin de dixido de carbono, CO ).2

Deixar que a vaca lamba a xata: estimula a sa respiracin, favorece oseu secado e estimula a vaca a comer (ao cheirar o lquido amnitico).

Desinfectar o embigo cunha solucin iodada. Repetir a aplicacindespois de dar os costros.

Separar a xata da nai e trasladala ata o seu aloxamento individual.

Mantela en boas condicins hixinicas, seca e alimentada.

infravermellas para proporcionar calor xata. A temperatura crtica inferior dosxatos acabados de nacer (a que soncapaces de soportar) de 5C se teen opelo seco, e de 10C se teen o pelomollado.

Evitar as correntes de aire sobre a xata.

Identificar a xata (directamente cun colarou marca auricular ou ben o local onde sealoxa).

Anotar os datos do parto: data,identificacin da nai e da cra, incidenciasdo parto (distcico-fcil, lento-rpido,retencin de placenta, etc.).

Pode ser til dispoer de lmpadas

Lmpadas infravermellasen cortes individuais.

Observar que a vaca esteatranquila e asistila en casode ser necesario.

Secar a cra se non se deixa vaca lamber a cra.

Desinfectar o embigo cunhasolucin iodada despois donacemento e despois dedarlle os costros.


11/115


11Nacemento

Os costros

Os costros proporcionan as defensas necesarias fronte s infeccins nosprimeiros das de vida. Para que a transmisin de inmunidade pasiva s xatassexa efectiva, reforzada a travs de , imprescindible un correcto encostrado. Estes costros tamn teen unha funcinprotectora da parede intestinal fronte ao crecemento de microorganismos.

Compre ter reservas de , deste xeito asegrase a sadispoibilidade no momento en que sexan necesarios.

ANEXO-6pautas vacinais aplicadas s nais

ANEXO-2costros conxelados

Os costrosproporcionan

Inmunoglobulinas (Ig), defensas fronte s infeccins.

Nutrientes, para alimentarse.

Enerxa, para manter a temperatura corporal.

O obxectivo que tomen o 10% do seu peso vivo en costrosnas 6 primeiras horas tras o parto (uns 4 litros).

Os costros dbense dar xata antes das seis horas (lmite) despois de nacer,forzando a toma, se fose necesario, cunha sonda para asegurar que inxiren todaa cantidade que precisan. Coa chegada do primeiro alimento, as clulas do tubodixestivo comezan a cambiar, dimine a capacidade de absorcin das molculasde gran tamao, como o caso das inmunoglobulinas. s seis horas de nacer acapacidade de absorcin redcese nun 50%, sendo nula s 24 horas (tamndepende da temperatura).

Dbese controlar a contaminacin bacteriana dos costros (estarase evitando), para iso:

- Procurar ubres limpos.

- Empregar muxidoras desinfectadas.

- Refrixerar os costros que non vaian ser utilizados inmediatamente.

Para garantir uns costros de calidade pdense pasteurizar a 60C durante 30minutos. Este tratamento favorece a transferencia pasiva de inmunoglobulinas.

ANEXO-6diarreas neonatais


12/115

Cantidade de inmunoglobulinas (Ig) en sangue, mg/ml

12


Nacemento

Ensinar a mamar preciso aprender as xatas a tomar o leite da mamadeira/cubo. unha

operacin que require paciencia, pero imprescindible para asegurarse que axata se valla por si soa para alimentarse. Hai que darlle un dedo a chupar (actoreflexo) e irlle aproximando a boca mamadeira ou ao cubo, retirando o dedo edeixando que a xata comece a beber ou mamar o leite. Poden ser necesariosvarios intentos ata que a xata comece a alimentarse por si soa.

S debemos forzar a toma dos costros cuna sonda esofxica se estritamentenecesario, e facelo no menor tempo posible e unicamente para asegurar ainxestin dos costros nas seis primeiras horas de vida, xa que a toma forzada

pode conducir a que non peche a goteira esofxica e que o leite vaia ao rume(timpanismo).

Relacin entre acalidade de costros

inxeridos medida encontido de

inmunoglobulinase a mortalidade das

xatas e outrosndices produtivos

Ganancia Media Diaria (GMD), kg/dandice de Conversin (IC)kg alimento consumido/ kg peso vivo ganadoMortalidade, %

Das con diarrea

Ensinando a mamar.


13/115


13Nacemento

O control sanitario no nacementoSe o destino un centro de recra, importante facer unha anlise de IBR, BVD,neosporose e paratuberculose da nai xa que, sobre todo na neosporose, podeexistir un aumento nos niveis de anticorpos. En xeral, as nais debern serseronegativas a BVD, IBR gE, neosporose e paratuberculose e negativas a BVDantxeno.

No caso da cra acabada de nacer, se posible a recollida do sangue e soro previa

inxestin dos costros, evitaranse as interferencias de anticorpos procedentesda nai nas sas anlises.

Control sanitario en animais comprados

Poderanse aceptar animais procedentes de nais positivas a anticorpos de IBR eBVD, sempre que teamos a certeza de que a explotacin est libre destasenfermidades. No caso de neosporose e paratuberculose, anda que as xatas

sexan seronegativas, a nai ten que selo tamn.Se non coecemos a situacin da explotacin, o animal deber ser tamnnegativo ao antxeno e anticorpos de BVD. A mostra de eleccin para a deteccinde antxeno de BVD nas xatas menores de cinco meses ser a mostra do tecido doepitelio da orella. Para IBR a xovenca ser negativa a anticorpos anti-gE. ANEXO-6

Obxectivos do control sanitarioObxectivo 1 a 60 das 61 a 120 das 121 a 180 das

Mortalidade < 5% < 2% < 1%

Tratamentos por diarrea < 25% < 2% < 1%

Tratamentos por pneumona < 10% < 15% < 2%


14/115

14


Lactacin

LACTACINAlimentacin na lactacin

Tras a toma dos costros as xatas pasan a tomar un .

A alimentacin nesta fase debe constar de das tomas diarias de lacto-substitutivo (ma e tarde); deste xeito, ademais, a supervisin das xatasprodcese cunha frecuencia mnima de das veces por da.

A concentracin do lacto-subsitutivo variar en funcin do fabricante e dbeseadaptar s recomendacins deste.

Debe ser de calidade, e unha vez que se empece cun lacto-substitutivo non facercambios de marca ou dosificacin.

As mesmo fundamental: Controlar a coa que se prepara o lacto-substitutivo. Respectar os horarios das tomas para evitar o estrs das xatas.

Ter sempre auga limpa e fresca a libre disposicin (a partir do 3 da). A augadbese cambiar todos os das e manter limpos os baldes onde se lles deixa sxatas.

Aconsllase non dar auga despois do leite, xa que retarda a formacin do callo.

ANEXO-3lacto-substitutivo

ANEXO-3calidade da auga

Non subministrar nunca leite de vacas tratadas con antibiticoou con mamite.

As xatas tamn poden recibir gran de cereal () dende a primeira semana. Unha pequena cantidade de gran,

xunto coa auga, promove a fermentacin ruminal incrementando de xeito misrpido o seu desenvolvemento e a capacidade funcional dos pre-estmagos. Aforraxe (herba seca) non aconsellable administrala ata despois da desteta.Desta maneira non limita o espazo no estmago e favorece o consumo de penso eo desenvolvemento do rume.

Hai que garantir o bo estado do penso que se lles subministra s xatas. Non debeestar nin sucio nin hmido.

Ao non ter o seu estmago desenvolvido como ruminante, dbense evitarexcesos de protena soluble (non dar silo ata os 6 meses) e o penso de primeiraidade non debe ter exceso de fibra (menos dun 4,5% Fibra cido Deterxente,FAD).

Dende o nacemento desteta, o obxectivo acadar unha xata duns 80 a 95 kg

cunha alzada de 85 cm cruz e obter unha Ganancia Media Diaria (GMD) duns850 g.

penso ou concentradoANEXO-3iniciador

ANEXO-3


15/115


15Lactacin

Pautas bsicas da alimentacin da xata lactante

Lacto-substitutivoo Seleccionar un de boa calidade e non andar facendo

cambios durante a lactacin.o Concentracin segundo indicacin do fabricante.o Auga de boa calidade.o Respectar oshorarios das tomas (das ao da).

Auga

o Dispoible a partir do 3 da. o Fresca e limpa.o Manter limpo o balde de auga/bebedeiro.

Gran de cereal/penso iniciadoro Gran + Auga = mellor desenvolvemento do sistema

dixestivo.

o Sen exceso de fibra (menos dun 4,5% FAD).

Forraxe Non dar ata despois da desteta (fresca ou seca).

Silo Non dar ata despois dos seis meses.

Administracin do leite

Factores que hai que considerarTemperatura: se a temperatura de dilucin e administracin baixa, a graxaqueda mal dispersa e as protenas sedimentan; pdese producir un pechedesaxeitado do suco esofxico ou goteira esofxica e un retardo no tempo decallado do leite no estmago.

Dando o leite.

Dilucin: a dilucin do leite tamn importante, xa que haber unha deficiente

formacin do callo se a homoxeneizacin non correcta. A concentracin debe ser de 125 a150 g de leite en po por litro de auga.

Cantidade que se vai administrar: non se debesobrecargar o estmago polo risco de que seproduzan ulceracins.


16/115

16 Lactacin


Falta de apetito

Se se d inmediatamente tras o parto, pode deberse debilidade do animal por unha xestacin problemtica, un partodistcico ou un parto lento, no que a xata botou moito tempodende a rotura da bolsa ata que sau da vaca. Neses casosdbese forzar a toma de costros cunha sonda, situando a xatanunha zona limpa e ben ventilada.

Cando se d nunha xata de varios das, hai que comprobar atemperatura corporal (alerta se superior a 39C) e facer unhainspeccin do animal (deshidratado, feridas ou lceras na boca,

etc.), verificar que o leite estea ben reconstitudo (mesturahomoxnea, sen grumos) e que non estea fro.

Recipientes para a subministracin do leite

Os cubos son mis baratos que as mamadeiras pero mis fcil que se produzanfallos no reflexo da goteira esofxica, podndose incrementar os trastornosdixestivos.

Nas mamadeiras o leite tmase normalmente en pequenos sorbos e a posicin daxata favorece mis o peche da goteira esofxica.

Dbese revisar periodicamente o burato da mamadeira e repoelas cando sexanecesario. Se o burato moi grande, a xata non capaz de asimilar todo o lquidoe parte fltrase na traquea e os pulmns. Algo similar ocorre co aire, que aspirado en grandes cantidades coa forza de succin e pode chegar a producirpneumonas por aspiracin. Tamn tenden a tragar moito aire cando toman o

leite a prsa, por ter fame ou por non respectar os horarios das tomas.Sexa cal sexa o mtodo empregado, a limpeza dos utensilios tras as tomas fundamental para evitar as diarreas.

Distintos modelos de mamadeiras.Auga limpa e penso en boascondicins en baldes limpos.


17/115


17Lactacin

Goteira esofxica

Permite o paso da alimentacin lquida directamentecara ao estmago. Se non funciona correctamente, oleite vai parar ao rume, onde fermenta, producindocido lctico e metano. Isto orixina xatas barrigudas,infladas e con diarrea.

Os factores que favorecen o bo funcionamento dagoteira esofxica son:

Colocar o cubo con leite en alto para que a xatatea que levantar a cabeza para mamar damamadeira.

Dar as tomas a intervalos de tempo regulares.

Dar pouca cantidade, varias veces ao da.

Subministrar leite a unha temperatura de 38C.

Limpeza dos utensilios

Enxaugar as botellas, baldes e mamadeiras en auga morna, non quente, paraevitar a caramelizacin das protenas do leite. Despois lavar os utensilios en augaquente, cun xabn desinfectante ou con cloro. Como alternativas ao cloro son oortocresolfosfato (OCP) e o amonio cuaternario. A auga debe manterse quentedurante toda a operacin de lavado, senn o leite solidifcase en suspensin.

Despois do lavado, enxaugar con auga morna e deterxente cido (pode ser omesmo que o do equipo de muxidura). Finalmente faise o aclarado.

Deixar os utensilios a secar nunha reixa ou nun armario. Non gardar os baldesamontoados nin boca abaixo nin sobre o chan.

Imaxes de DeLaval.

Paso do leite directamente aoestmago (calleiro).

Paso de parte do leito ao rume.

Alternativa de subministracin

Unha alternativa usar , a libre disposicin, o que facilita omanexo. O acceso libre ao leite permtelle dispoer de mis tempo xata paratomalo, o que fai que trague menos aire e mellore a dixestin. Ao inxerir maiorcantidade de alimento consguese maior peso desteta.

ANEXO-3leite acedo


18/115

18 Lactacin


Os cubos e mamadeiras dbense lavar e desinfectar despois decada uso. Unha vez limpos, gardaranse nun lugar limpo e seco.

Cubos postos a secar.

Programas Sanitarios

As infeccins que producen a diarrea causan dano nas clulas da mucosa

intestinal. Esta pode ter efectos crnicos e producir unha diminucin naabsorcin de nutrientes, co conseguinte atraso no crecemento.

Deshidratacin: as xatas con diarrea poden chegar a perder ata un 12% do seupeso en lquido. Na maiora dos casos as xatas poden chegar a morrer polosefectos da deshidratacin e do desequilibrio electroltico.

Tratamento

Con independencia da causa, a rehidratacin da xata a medida mis

efectiva e inmediata a seguir. Reducir a cantidade de leite ou retirar totalmente por un mximo de 48

horas. Unha retirada prolongada pode causar dano nas clulas intestinaisprodutoras de encimas, o que producir problemas cando lle trate de volverdar leite.

ANEXO-6As diarreas


19/115


19Lactacin

ANEXO-6

Control da enfermidade respiratoria bovinaNesta etapa moi importante o control das pneumonas, ao ser unha dasprincipais causas de baixas ou de morbilidade.

Nas pneumonas o microorganismo elimnase coas secrecins conxuntivais erespiratorias e transmtese directamente por aerosois ou contacto, ouindirectamente a travs da auga ou dos alimentos.

Para previr as pneumonas hai que:

Proporcionar unha boa ventilacin, evitando as correntes de aire e emanacinsgasosas da fosa de xurro.

Manter secas, con boa cama. O pelo acta de illamento e proporciona unha capade aire ao redor do animal. Se o pelo est mollado perde a sa capacidade illante.

Evitar o contacto nariz con nariz das xatas. A saliva e as gotas de humidade dotracto respiratorio poden facer que os microorganismos que causan a pneumonase transmitan dun animal a outro. Manter os grupos separados por idades. O

contacto das xatas con animais adultos, cun sistema inmune mis desenvolvido, unha fonte comn de patxenos.

Todo animal que sofre unha infeccin pode quedar como portador latente dabacteria ou do virus. Esta infeccin pode reactivarse por varios factores como otransporte, o amoreamento ou tratamento con corticoides ou por infeccins poroutros virus ou bacterias.

Pneumonas de aspiracin. Danse cando a xata mergulla acabeza no cubo con leite e aspira o lquido. Tamn frecuentecando o burato da mamadeira moi grande e permite aspirarmoito aire xunto co leite. As ansias de mamar fan que a xatamame con forza, as aumenta a posibilidade de aspirar o aire;para evitalo hai que incrementar o nmero de tomas para que axata non tea excesiva fame no momento de darlle o leite.

ANEXO-6Vacinas e tratamentos

Vacinacins fronte a ERB e clostridiose (esta ltima se se considera oportuno).

Desparasitacins para protexer fronte a criptosporidios e coccidios.


20/115

20 Lactacin


Aloxamento e instalacinsNon se aconsella o agrupamento de animais ata despois da desteta. Cando a fasede lactacin se faga en grupos, recomendable mantelos separados (inclusoatados) durante unha hora despois de mamar, para evitar que se lamban ou semamen entre eles. De non facelo as, poden adquirir o vicio de mamarse emantelo durante a sa vida, provocando mamites en vacas secas ou xovencas aoabrir o esfnter do teto.

As xatas lactantes deben permanecer aloxadas na zona de lactacin ata uns dasdespois de deixar de tomar leite, as evtase a coincidencia do estrs da fin dalactacin cun cambio de aloxamento e co primeiro agrupamento con outrasxatas.

Na fase de lactacin os animais son moi delicados xa que apenas posendefensas, polo tanto hai que proporcionarlles unhas condicins de hixieneextremas, as evtarase sempre calquera contacto con restos de comida ou fecesde animais mis grandes, que poderan causar infeccins fatais para eles. Polo

tanto, hai que buscarlles unha situacin dentro da explotacin que as manteaafastadas de calquera posible contaminacin, directa ou por escorredura,ferramentas de traballo, etc. Por iso se recomenda situar estes animais semprenunha zona un pouco superior en altura (respecto ao resto das instalacins) e conferramentas e tiles de traballo propios, que non deben sar desta zona.

O aloxamento nesta etapa pode ser individual ou colectivo, andaque o individual o mis recomendable.

O ambiente do interior do aloxamento tamn importante: debe estarventilado, pero sen correntes de aire sobre as xatas.

No caso de recrar en grupos, nunca mesturar femias con machos.


21/115


21Lactacin

Temperatura crtica inferior en xatos (C)

Idade Co pelo seco Co pelo mollado

Ao nacer +5 +10

De 8 a 20 das -5 +5

De mis de 20 das -12 +0

Nos aloxamentos individuais cada xatia dispn dun recinto individual, andaque en cumprimento da debemosgarantir un contacto visual con outros animais semellantes. Este tipo dealoxamento presenta moitas vantaxes no relativo sade e hixiene:

Dimine o risco de contaxios horizontais. Isto algo moi importante conxatas tan novas, onde unha diarrea pode acabar coa sa vida ou atrasar deforma considerable o seu desenvolvemento. Evita que as xatas se mamen entre elas.

Permite un mellor control de cada xata. Sbese se come, se bebe ou comoson as sas feces. Evitamos ter que cambiar de situacin unha xata con sntomas deenfermidade, xa que como cada unha dispn dun aloxamento individualizadopdese deixar nel.

Os tipos de aloxamento individuais principais son as e as

ANEXO-5normativa de proteccin dos animais

casetas cortesANEXO-7individuais.

Xatas lactantes en casetas individuaisprefabricadas.

O aloxamento colectivo mellorreservalo para despois da desteta.

As casetas prefabricadas son unha das mellores solucins de aloxamento para

xatas lactantes, anda que teen un custo bastante elevado. Poden estar situadasao aire libre ou ben baixo algn tipo de edificacin.


22/115

22 Lactacin


Os durante a fase de lactacin non sonrecomendables, polo que queda o seu uso limitado, na maiora dos casos, utilizacin de aleitadoras automticas. Este equipo pode ser unha solucin vlidanas explotacins cunha sanidade coecida e comprobada, onde se garanta queos animais que se van recriar cumpren coas especificacins sanitarias adecuadasmediante o control do rabao de nais. Estas aleitadoras tamn teen unha seriede vantaxes que fan que o seu uso vaia en aumento:

ANEXO-7

aloxamentos colectivos

Xatia mamando na aleitadora.

Reducen a man de obra necesaria. Garanten a subministracin do leite temperatura adecuada.

Proporcionan varias tomas ao da deforma que a xatia dixire mellor oalimento que se vai concentrado en dastomas.

Hai que ter en conta que o uso da aleitadoraautomtica leva consigo a identificacin individualde cada xata para que a mquina lle subministre acantidade de leite programada. O uso deste equipoimplica a observacin das xatas durante o da.

Algunhas cuestins de bioseguridade

A presenza de moscas en grande cantidade noslocais onde se recran as xatas son molestas paraos animais, transmiten infeccins e fan que asxatas non descansen e non medren o necesario.

O leite, o penso, as feces e ourios no ambienteson elementos que atraen as moscas. Cando estesfactores se xuntan coa calor e a humidade, danseas condicins ptimas para a sa multiplicacin.Estas condicins danse nos lugares onde sesubministra auga ou penso, como son oscomedeiros e baldes, ao caer o leite, a auga ou openso ao chan. Outro foco que hai que controlarson as camas, dbense manter secas e sen restosde residuos. ANEXO-4

Detalle de proteccin de cubode penso. Subministraralimento en boas condicinstamn unha cuestin debioseguridade.


23/115

Desenvolvemento do rume.

Primeira semana de vida 10-11 semanas Animal adulto


23Desteta

DESTETA unha fase crtica polos cambios que leva asociados (paso da alimentacinlquida a slida, cambio de aloxamento, agrupamento con outras xatas), etc.

Para poder realizar a desteta con xito dbese:

Asegurar que o consumo estea arredor de 1,2-1,5 kg de strter,, na ltima semana previa retirada definitiva do leite. O

obxectivo realizalo s oito semanas, cuns 80-90 kg de peso, e unha altura de 90

cm cruz. Realizala desteta paulatinamente e retirar primeiro unha toma e despois aoutra.

Manter a xata na caseta individual ata unha semana despois de deixar de darlleleite, antes de xuntala con outras xatas.

Verificar que est comendo mis dun quilo de penso ao da. Retirar os posiblesrestos de penso dun da para outro e limpar o comedeiro ou balde utilizado.

Desenvolvemento do rume

O animal nace sen un rume desenvolvido, madurez que non acada ata unha idadede 6 a 8 meses aproximadamente. Precisa dun desenvolvemento anatmico(incremento do tamao e desenvolvemento das papilas), dun cambio encimticoe da instauracin dunha flora bacteriana que ser a encargada de desdobrar afibra (celulosa) que contn a forraxe.

Canto antes se desenvolva o rume, mis eficiente ser a xata consumindoforraxe.

O calleiro (abomaso) pasa de supoer o 49% do estmago ao nacemento ao 15%aos catro meses de idade. Pola contra, o retculo-rume pasa do 38% ao 67%.

pensoANEXO-3iniciador


24/115

24 Desteta


A maiores dos cambios no tamao, o rume precisa desenvolver as papilas. Aonacemento estas teen menos de 1 mm, e pasan a ter uns 6 mm aos catromeses. A capacidade de absorcin do rume depende de que haxa papilas deabondo e suficiente vascularizacin.

S con leite Leite e penso Leite e herba seca

Comparacin do desenvolvemento das papilas do epitelio rumino-reticular enxatas de 6 semanas.

Os cidos Graxos Voltiles (AGV) estimulan o desenvolvemento das papilas.

Estes prodcense coa fermentacin ruminal, xunto co dixido de carbono, CO ,2que estimula o fluxo sanguneo. O o responsable dodesenvolvemento das papilas do rume e do inicio da fermentacin.

En canto flora microbiana, anda que xa aparece dende os primeiros das devida, precisa desenvolverse correctamente, para iso necesita un medio acuoso.As xatas deben ter auga de boa calidade a libre disposicin dende o terceiro dade vida. A restricin de auga limita o desenvolvemento ruminal.

anexo 3penso de iniciacin


25/115


25Tras a desteta

TRAS A DESTETANesta etapa poerase especial atencin en monitorear o tamao de cada grupoou lote e a dispersin idade/peso dentro de cada un, as evtase a masificacindalgn deles e axstase a racin s necesidades de crecemento de cada lote.

As ganancias de peso debern ser estables durante cada unha das fases decrecemento para evitar sobre-engraxamentos ou crecementos lentos nalgunhadelas. Os crecementos lentos aumentan a idade ao parto e reducen o peso vivo

ao parto. Os crecemento rpidos, se non se achega unha racin equilibrada, ricaen protena, levan a engraxamentos excesivos.

O obxectivo acadar un animal duns 600 Kg, 140 cm de altura cruz e prximoao parto aos 24 meses de idade.

A dispoibilidade de espazo facilita un bo desenvolvemento corporal e dimine oestrs entre os animais do lote. A cra en lotes tamn mellora o comportamentosocial, vez que abarata os custos das instalacins.

As tboas que se presentan son orientativas para un seguimento do, anda que se poden acadar os obxectivos con outros ritmos decrecemento.

crecementoANEXO-3do animal

Crecemento da xovenca

MESINXESTIN DE

FORRAXE(Kg MS/da)

GMD(g/da)

PESOVIVO(Kg)

PERMETROTORCICO

(cm)

0 500 40 74

2 1,6 850 71 94

4 2,9 850 122 113

6 3,9 850 174 129

8 4,8 850 226 142

10 5,8 700 278 153

12 6,4 700 321 16214 6,8 700 363 170

16 7,4 600 406 176

18 7,8 600 443 181

20 8,1 600 479 186

22 8,5 350 516 190

24 8,4 150 537 193

-


26/115

26 Dende a desteta ata os sete meses


DENDE A DESTETA ATA OS SETE MESES unha etapa na que os animais se agrupan en lotes. Dbese respectar unhasuperficie mnima por cada un. Esta fase pdese subdividir en lotes mispequenos con intervalos de idade de dous meses, anda que o criterio deagrupamento debe ser o tamao para evitar a competencia dos animais conmaior desenvolvemento sobre os mis pequenos, da mesma idade. Dbesedispoer de espazo de abondo nos comedeiros e limpar periodicamente oscomedeiros e bebedeiros.

A concentracin de animais leva asociado o incremento de risco depneumonas e diarreas, polo que se debe poer especial atencin ventilacine aos cambios de alimentacin: cambio no penso de arranque, pensos de recra,iniciacin inxestin de forraxe, etc.

Esta etapa, que tamn se pode chamar de posdesteta, trtase dunha das misdelicadas na vida da xata. Normalmente, o aloxamento faise en lotes, supoendoas a primeira interaccin social dos animais, polo que se recomenda facer lotes

pequenos de 6-8 xatas, cun mximo de 10-12.O mis recomendable para esta etapa un que inclaunha cama sobre toda a superficie onde estn as xatas, anda que se podeempregar unha solucin mixta de cama parcial e un corredor con soleira deformign de acceso ao presebe.

Pdense distinguir os seguintes tipos principais de aloxamento:

- Casetas colectivas prefabricadas.

- Cortes colectivas dentro dun edificio.

ANEXO-7tipo de aloxamento

Unha densidade de xatas adecuada(ou sexa, unha superficie adecuadapor cada unha) sempre o mellorpara a recra.

A superficie mnima especificada na

a seguinte: animais de peso inferior a 1502kg, 1,5 m por animal; entre 150 e 220 kg,

2 21,7 m ; e de mis de 220 kg, 1,8 m . Trtase

duns requirimentos mnimos, as superficiesrecomendables para un bo aloxamento dasxatas son maiores.

A recomendacin dispoer arredor duns 32m de superficie por xata se se dispn unha

cama total, e con cama parcial: superficie2con palla, 2 m /xata; rea formigonada, 2

2 2m /xata (total 4 m /xata).

ANEXO-5normativa de proteccin dos xatos


27/115


27Dende a desteta ata os sete meses

As xatas en posdesteta son animais moi delicados que precisandunha cama quente e limpa e espazo suficiente para un correctocrecemento.

No interior das edificacins importante que as xatas dispoan dun volume deaire suficiente, que o local estea ben ventilado pero sen que haxa correntes de

aire sobre elas.O manexo sanitario nesta poca incle vacinacins fronte a IBR e leptospirose(esta ltima se se considera oportuno).

ANEXO-7

ANEXO-6

Zona de lactacin + desteta Zona de posdesteta

A aparicin da puberdade est mis relacionada co peso que coa idade. Nestesenso, esta etapa crtica para acadar o obxectivo do primeiro parto aos 24

meses. O ritmo de crecemento ata os 6-7 meses est relacionado coa idade aoparto; canto menor a Ganancia Media Diaria (GMD) nesta fase maior ser aidade ao parto. O ptimo 820 g/da.

A xata non s debe acadar un determinado peso, senn que se debe manternunha axeitada relacin entre o contido magro e adiposo dos tecidos. Unengraxamento excesivo nesta fase relacinase con fenmenos de fgado graxopor unha elevada mobilizacin da graxa arredor do parto. Un consumo excesivode enerxa nesta fase altera o desenvolvemento do parnquima mamario (tecidoglandular) pola contraposicin das hormonas da insulina e hormona docrecemento.


28/115

28 Dende a desteta ata os sete meses


Pautas bsicas da alimentacin da xata trala desteta e ata os sete meses

DESTETA A 3,5 MESES

Gran de cereal/penso iniciadoro Mantelo tras a desteta ata os 3,5 meses.

Forraxeo Boa calidade: alta palatabilidade e dixestibilidade.o De 2 a 4 meses: de 5 a 10% de alfalfa.

Augao Fundamental para o desenvolvemento da flora ruminal.

A PARTIR DOS 3,5 MESES

Penso iniciador/concentrado de crecemento o Substitur gradualmente o penso iniciador por un

concentrado de crecemento.o Concentrado con 18-19% de PB.o Acadar un consumo final de 2-4 kg/da de concentrado

de crecemento (consumo segundo a calidade daforraxe).

Forraxeo Boa calidade: alta palatabilidade e dixestibilidade.o De 4 a 8 meses: de 10 a 15% de alfalfa.

Augao Fundamental para o desenvolvemento da flora ruminal.

DURANTE TODO ESTE PERODOSilo Non dar ata despois dos seis meses (sen superar a metade

da racin de volume).

Melazas As xatas non dixiren a sacarosa.

Pensos que contean urea ou graxa by-pass. Penso de animais adultos.

Forraxes ricasen fibras

Hai unha falta de adaptacin da flora ruminal celulosa.


29/115


29Xatas de oito a trece meses

XATAS DE OITO A TRECE MESESEste grupo de xatas tamn se poden subdividir en lotes con intervalos de idade dedous meses, segundo o nmero de animais e as instalacins das quedispoamos. importante o control dos ritmos de crecemento para evitarengraxamentos, a travs do seguimento da condicin corporal.

O aloxamento pdese facer en cortes con cama parcial e corredor de accesoANEXO-7ao presebe ou en cubculos.

Corte con cama parcial e corredor deacceso a presebe.

Corte con cubculos.

Algns estudos indican que un aloxamento tempern en cubculos (a partir dos 9-10 meses) de duracin curta (arredor dun mes) permite a aprendizaxe das xatas.Antes do parto, dbense volver aloxar en cubculos como recordatorio.

Podemos aloxar as xatas en cubculos xa dende o inicio desta fase ou manter oaloxamento en cama quente ata despois da cubricin e logo aloxar as xovencasxestantes en cubculos. Isto debido a que o maior problema de aloxar as xatasen cubculos dende estas idades que nestas idades os animais teen uncrecemento moi rpido, e para que estas instalacins funcionen ben necesario

que os cubculos estean adaptados ao tamao do animal; polo tanto, habera queestar cambiando as xatas de aloxamento cada pouco tempo para garantir quesempre dispoen de cubculos axeitados ao seu tamao. Este o grandelimtante destas instalacins, a falta de flexibilidade para adaptarse snecesidades de cada momento, xa que nas explotacins o nmero de animais decada idade non constante, porque depende dos nacementos das femias que seproduzan.

O manexo sanitario nesta poca incle vacinacins fronte a BVD, IBR eclostridiose (esta ltima se se considera oportuno). ANEXO-6

30 Xo encas en c b icin


30/115

30 Xovencas en cubricin


XOVENCAS EN CUBRICINEste lote precisa de moita dedicacin por parte do gandeiro aos efectos decontrolar os celos.

As xovencas deben quedar preadas arredor dos 15 meses, para acadar oobxectivo do parto aos 24 meses. No momento da cubricin tern uns 340-360kg de peso (55% do peso adulto) e alzadas superiores aos 124 cm. Pdense facerdous lotes: un lote ata a inseminacin artificial e un lote ata a confirmacin da

xestacin. A xovenca entrara no primeiro lote e estara nel ata a aparicin do celoe a inseminacin; unha vez inseminada pasara ao outro lote ata que seconfirmase a xestacin.

O seu aloxamento debe facerse en recintos con chan antiescorregante,preferiblemente patios de terra, para evitar accidentes na actividade de montado celo. Preferentemente, a sa situacin debe ser nunha zona da estabulacinde fcil acceso ou unha zona de paso, para facilitar a observacin das xatas.

As vacas de primeiro parto normalmente supoen do 30 ao 35 % do rabao,achegando unha porcentaxe equivalente de femias para a reposicin. Se asprimeirizas son as que achegan unha terceira parte da recra, fundamentalrealizar un apareamento que optimice o potencial xentico do rabao.

Por outra banda, dbese evitar os partos distcicos, dos que as cras de grantamao son as principais responsables. Para conseguilo importante que asxovencas estean ben medradas, sen excesivo engraxamento, xunto coa eleccindun touro que proporcione fcil parto.

O chan do lote de xatas en cubricin debe serpreferiblemente de terra.

31Xovencas preadas ata o preparto


31/115


31Xovencas preadas ata o preparto

XOVENCAS PREADAS ATA O PREPARTOA primeira idea unha vez diagnosticada a preez da xovenca xa est, s quedaesperar ao parto para empezar a obter leite deste animal. Pero isto non as, xaque anda que a xovenca superou as fases mis crticas da sa crianza, temos pordiante sete meses nos que non podemos corrixir todo o que se fixo mal nas fasesanteriores (crecemento lento, preez tarda, engraxamento excesivo, etc.), perosi podemos diminur o efecto dun manexo previo inapropiado e, dende logo,estamos moi a tempo de estragar o traballo ben feito anteriormente.

A vixilancia do ubre unha dastarefas a facer durante a xestacindas xovencas.

Durante a xestacin:

- Controlar condicin corporal.

- Vixiar o ubre.

- Coidar os pezuos.

- Adaptar as xovencas s instalacins.

- Realizar os tratamentos precisos.

As xovencas deben iniciar a xestacin cunha condicin corporal de 3 e rematalacon 3,5. Dbese prestar especial atencin ltima fase da xestacin para evitarque perda peso, xa que, se est demasiado gorda, preferible que contine asata o parto antes que poela a dieta nesta fase.

Durante a xestacin hai que controlar o ubre das xovencas para poder detectarposibles ou alteracins, principalmente se os animais estn nopasto. Tamn hai que realizar tratamentos preventivos dos pezuos. De non telo

feito antes, dbese facer unha revisin a todas as xovencas cando esteanpreadas de 6-7 meses para asegurarse de que chegan ao parto en perfectascondicins. Ademais, dbense adaptar as xovencas ao tipo deno que van vivir unha vez paridas para evitar o estrs da adaptacin.

Unha opcin de manexo vlida nesta etapa facer pastoreo.

O manexo sanitario durante esta etapa pode inclur vacinacins fronte IBR,leptospirose, BVD e clostridiose e desparasitacins fronte a nematodos

gastrointestinais e pulmonares, hipodermose e fasciolose.

ANEXO-6mamites

ANEXO-6

ANEXO-7instalacins

ANEXO-3

32 Preparacin ao parto


32/115

Xovenca en pre-parto no pastoreo.

32 Preparacin ao parto


PREPARACIN AO PARTOUnha opcin de manexo cando van parir introducir as xovencasprimeirizas/primparas no lote de vacas secas. Isto supn un estrs grande paraas xovencas pola competencia do alimento cun risco elevado de aparicin detranstornos metablicos.

Se o lote est aloxado nunha estabulacin con cubculos, convn que as xovencasxa vean afeitas ao seu uso, que pode adoptarse ao longo do proceso de recra.

Ademais diso convn que non haxa unha alta densidade, dicir, que non haxamis animais que prazas de cubculos ou de trabadiza, para que as xovencas (demenor xerarqua no rabao) tean acceso a elas sen ter que competir coas vacasmultparas. Isto favorecer que poidan comer e descansar o suficiente. O accesoao bebedeiro tamn debe estar garantido.

No momento do parto importante facer unha anlise de IBR, BVD, neosporose eparatuberculose da xovenca de primeiro parto, xa que, sobre todo naneosporose, pode existir un aumento nos niveis de anticorpos. Estas xovencasdebern ser seronegativas a BVD, IBR-gE, neosporose e paratuberculose enegativas a BVD antxeno.

No preparto aconsllase vacinar fronte a diarreas neonatais como medida de

Para acadar o xito na recra, o criador debe estar atento entodo momento a todas as actividades da recra, avaliandoo xeito de facer as cousas

ANEXO-

8

33Razas autctonas


33/115


33

No caso das razas autctonas a lactacin maternae a desteta ocorre mis tarde, dependendo dacapacidade produtora da vaca matriz e do manexoque se faga.

O desenvolvemento das papilas ruminais similarao descrito para a raza frisoa, polo que preciso

seguir as pautas indicadas ata os 6-8 meses,momento no que se acada a madurez ruminal e noque as xovencas son capaces de aproveitarforraxes de peor calidade e forraxes ensiladas.

A subministracin de alimentacin complementariadurante a fase de lactacin e a partir da destetadebe facerse con pensos de crecemento e non decebo. Por isto convn que as xatas e xovencas de

recra non estean aloxadas no mesmo lugar que osxatos que se ceban, e desta maneira facilitar omanexo da alimentacin.

Os ritmos de crecemento no caso destas razas sondiferentes aos da raza frisoa, pero dbense ter enconta as mesmas referencias de manexo parafavorecer o desenvolvemento do ubre e evitar o

seu engraxamento achegando alimentos ricos enprotena en fases tempers da recra.

Durante o pastoreo, deber suplementarse conconcentrados cando a forraxe non sexa suficienteou sexa de mala calidade.

A lactacin materna un sinalde identidade do manexo dasrazas autctonas.

Non subministrar pensos de

cebo a xatas e xovencas derecra (empregar pensos decrecemento).

Dbese controlar a cantidade e calidade da

forraxe consumida durante o pastoreo.

PARTICULARIDADES NAS RAZAS AUTCTONAS

35Anexo 1. O coidador


34/115

Anexo 1

O COIDADOR

O traballo do coidadorSinais que se poden observar e o seusignificadoControl do crecemento

1ANEXO

36 Anexo 1. O coidador


35/115

Anexo 1

O TRABALLO DO COIDADORO papel do coidador unha pedra angular de todo o proceso da recra. Oresponsable do coidado dos animais debe reunir unha serie de condicins queconstiten o perfil do criador:

Coecemento sobre as necesidades dos animais.

Paciencia no trato con animais.

Concienciacin da importancia da hixiene en todo o proceso de recra.

Os avances nas instalacins e nas medidas de manexo permiten incrementar aratio de xatas por coidador. Anda as, non se debe minimizar o tempo que ocoidador precisa para supervisar todos e cada un dos animais ao seu cargo,principalmente na fase de lactacin.

O traballo do coidador debe ter das premisas fundamentais:

1. A observacin.

2. Establecemento de protocolos de traballo.

A observacin unha parte fundamental do traballo do criador, xa que permitirafrontar os posibles problemas a tempo e diminur as taxas de morbilidade emortalidade:

Comportamento dos animais (tranquilos, descansan correctamente,non existe amoreamento, etc.).

Sade (signos de diarrea, pneumona, feridas, etc.).

Alimentacin (inxiren alimento e auga en cantidades suficientes,seleccionan o alimento, etc.).

Xatias na zona de lactacin.

Dbese realizar un control peridico do alimento rexeitado polas xatasincrementando ou diminundo a cantidade de racin distribuda enfuncin dos restos no comedeiro.



36/115

Anexo 1

Os protocolos de traballo son procedementos de manexo por escrito, queaseguran que as cousas se fan porque sempre se fan do mesmo xeito; a modo deexemplo:

Respectar os horarios de distribucin do alimento.

Coidar a temperatura de administracin do leite.

Controlar os consumos de alimento, especialmente na fase previa desteta.

Establecer unha secuencia na orde de realizacin dos traballos. Vixiar a caducidade dos alimentos, especialmente do lacto-substitutivo.

Levar un rexistro de incidencias de cada un dos animais (estadosanitario, tratamentos, consumos, etc.).

Primeiro deberase alimentar as xatas lactantes e despois as xadestetadas, rematando polas mis grandes.

As mesmo, os traballos de manexo deben empezar polas xatasmis pequenas.

Unha correcta identificacin dos animais fundamental hora de facer unseguimento dos tratamentos, analticas, etc. Os animais dbense identificarsegundo nacen, sen esperar a ser marcados. Pdense empregar marcasauriculares, colares, etc. Se a identificacin se fai no aloxamento individual,

asegurarse de que non poidan saltar dun ao outro.Cada animal dispor dunha ficha co seu historial, que contea todos ostratamentos, cambios de lote, rendementos de peso e crecemento, controisreprodutivos e sanitarios, etc. No caso de xurdir un brote dalgunha enfermidade,toda esta informacin ser de vital importancia para a diagnose e resolucindeste.

A organizacin das tarefas importante para acadar un borendemento do traballo.

Os procedementos de manexopor escrito axudan a acadar o

obxectivo de organizar o traballoe facelo sempre do mesmo xeito.

Sade Comportamento

O COIDADOR

Observacin Protocolos de traballo

Alimentacin Ambiente



37/115

Anexo 1

SINAIS QUE SE PODEN OBSERVAR E O SEU SIGNIFICADO Focio seco e quente: adoita acompaarse de febre. Enxivas plidas: anemia.

Orellas cadas, quentes: febre.

Pelo encrechado: frecuente en animais que tiveron diarrea oupneumona, cun desgaste das sas reservas, tanto de graxa coma deminerais e vitaminas.

Ollos con bgoas: sntoma de conxuntivite ou contaminacinambiental (po ou amonaco), falta de ventilacin.

Secrecins nasais: sntoma dos procesos respiratorios ou falta deventilacin ou calor excesiva.

Cheiro do alento: o olor a acetona pode indicar diarrea con perda dereservas (mobilizacin da graxa corporal).

Zonas sen pelo: parasitos, caros, piollos ou fungos. Tamn pordiarrea, cando falta pelo nas coxas. s veces tan lquida a diarrea quenon vemos restos dela no chan, sen sospeitar dela, sendo a falta de peloun indicador.

Tose: procesos pneumnicos, catarros, parasitos, contaminacinambiental (po ou amonaco), falta de ventilacin, amoreamento (altadensidade de animais).

Ollos afundidos: deshidratacin, diarreas crnicas con perda

abundante de lquidos. Pel acartonada: deshidratacin. Ao beliscar a pel, o pregamento tarda

en desfacerse (falta de flexibilidade).

Feces lquidas: diarrea.

Feces slidas: deshidratacin, falta de auga.

Ourios escuros: parasitos.

Moscas, restos de alimento: falta de hixiene. Disnea / respiracin apurada: pneumona, calor, falta de ventilacin.

Ambiente cargado: falta de ventilacin.

Cheiros fortes: fermentacins de materia orgnica, diarrea, infeccinsde embigo e xeonllos.

Grumos no fondo do balde ou no nariz-beizos da xata: indica unha maladilucin do leite en po.



38/115

Anexo 1

CONTROL DO CRECEMENTOO control peridico do peso e da alzada dosanimais debe ser unha prctica habitual coa fin demonitorizar o crecemento das xatas e validar osprocedementos de manexo e as racinsempregadas.

Para referenciar os valores obtidos, sanse tboaspublicadas por diversas universidades e centros deinvestigacin que presentan poucas variacinsentre si. Nas medicins realizadas para animaisdun mesmo rango de idade (de mes en mes)anotaranse verificando a desviacin sobre o valorda tboa.

Atpanse correlacins do peso e a idade ao partocoa producin e a lonxevidade do animal, polo que

a maiora dos animais deberan acadar os valores de referencia sinalados nastboas. Valores inferiores irn en detrimento da producin e os superioreslevarn consigo un maior gasto na racin e predisposicin a problemasmetablicos por sobreengraxamento. O obxectivo sera que polo menos o 75%dos animais acaden valores entre a media e o percentil 95 (5% do valor misalto).

Os niveis de peso e alzada ao parto dbense acadar idade dos 24 meses. Oparto a idades posteriores leva consigo un maior gasto na recra. Tamn se veunha correlacin dunha maior idade ao parto cunha peor textura do ubre e maiorrisco de edemas mamarios.

Por outra banda, debe existir unha correlacin entre peso e alzada, xa quecumprir un s dos obxectivos denota problemas de equilibrio da racin. Porexemplo, pdese acadar o peso ptimo a unha idade determinada pero sen asuficiente alzada, polo sobreengraxamento do animal, debido a unha racin conexceso de enerxa (por exemplo, con silo de millo).

Para completar a monitorizacin sobre o ritmo de crecemento dbense realizarcontrois da condicin corporal como indicador das sas reservas corporais, paraevitar en todo momento o sobreengraxamento, mantendo niveis de 2 a 2,5(nunha escala de 1 a 5) ata a cubricin e incrementando ata 3,5 ao redor doparto.

Dbense controlar os ritmosde crecemento para procuraro crecemento homoxneo detodo o lote.

Para que a xovenca paira antes dos 24 meses debe pesar 180kg aos 6 meses de idade.



39/115

Anexo 1

Obxectivos Peso Alzada

Aos 13-15 meses (cubricin) de 340 a 362 Kg 122 a 127 cm (cruz)

127 a 132 (grupa)

Ao parto (24 meses) de 516 a 588 Kg 132 a 140 cm (cruz)

As desviacins que obtemos respecto das tboas poden estar relacionadas coaproveitamento do alimento no presebe (relacionado sa vez co deseo das

instalacins), a calidade da forraxe ou o balance da racin (por exemplo,exceso/defecto de protena). Igualmente, o manexo e a sanidade tamn podenafectar o seu crecemento.

A medicin do peso debe realizarse con bsculas, preferentemente situadas naszonas de paso dos animais entre lotes ou ben porttiles para permitir o seudesprazamento polas distintas dependencias. Tamn se poden usar cintas depesada que poden dar unha aproximacin pesada do animal, xeralmente cunhadesviacin de +-5%. Para medir coa cinta, manter erguida a cabeza da xata

colocando a cinta ao redor do seu corpo, xusto por detrs das patas dianteiras. Acinta dbese axustar ao corpo do animal se est tensa.

A alzada dos animais pode medirse tanto na altura da cruz coma na cruz doscadrs do animal. Para realizar a medicin o animal debe situarse sobre unhasuperficie lisa, non inclinada e de chan duro (non sobre terra ou area). A medicinda altura cruz non est tan influenciada pola postura da xata que se vai medir.

Control da alzada, na cruz e nacruz dos cadrs.

Control de peso mediante cinta de pesaxe.



40/115

Anexo 1

Na tboa seguinte recllese a altura cruz e o peso segundo a idade da xata. Asgrficas da pxina seguinte mostran a posible variabilidade destes. Os valores depeso e altura das xatas deben situarse na franxa de cor das grficas, candomenos para a maior parte dos animais.

Altura cruz e peso segundo idade

1 81 84 60 70

2 85 89 81 95

3 89 94 102 119

4 94 99 123 145

5 98 103 145 170

6 101 107 167 195

7 104 110 189 220

8 107 113 211 245

9 110 116 233 271

10 113 119 255 296

11 115 121 277 321

12 118 123 299 345

13 120 125 320 36914 121 127 341 393

15 123 129 362 416

16 125 130 368 438

17 126 131 401 460

18 128 132 420 481

19 129 134 438 502

20 130 135 456 521

21 131 135 472 539

22 131 136 488 557

23 132 137 502 573

24 133 138 516 588

ALTURA CRUZ (cm) PESO (kg)

dende ata dende ata

IDADE(meses)



41/115

Anexo 1

Altura das xatas en funcin da idade

Peso das xatas en funcin da idade

Altura,cm

.

Idade, meses

Idade, meses

P

eso,

kg.

43Anexo 2. Manexo dos costros


42/115

Anexo 1

MANEXO DOS COSTROS

Costros conxelados

Control da calidade

Conservacin

Administracin

2ANEXO

44 Anexo 2. Manexo dos costros


43/115

Anexo 2

COSTROS CONXELADOSTer sempre a disposicin costros conxelados para utilizar nos seguintes casos:

Vacas que perden leite antes do parto.

Xatas con nais positivas a neospora ou paratuberculose.

Xatas con nais con infeccins intramamarias por Staphylococcus aureus(S. aureus) ou Streptococcus agalactiae (Str. agalactiae).

Vacas enfermas.

Prever no posible calquera das situacins descritas para desconxelar a tempo oscostros necesarios.

Que costros son aptos para conxelar?

Empregar costros de vacas adultas, que leven tempo na explotacin,cun historial sanitario controlado, e que fosen vacinadas no perodo de

secado con vacinas fronte a rotavirus, coronavirus e Escherichia coli (E.coli).

Non empregar os costros de vacas que adiantan o parto, con partosdistcicos ou con longos perodos de secado.

Non recoller os costros en pocas estivais por ser de peor calidade.

Non mesturar os costros de varias vacas.

Empregar costros procedentes de vacas cunha boa condicin corporal,

non superior a 4 nin inferior a 2,5.

A extraccin dos costros que se vai conxelar dbese facer antes das dez horasposparto.

Lavar o ubre e desinfectar previamente extraccin dos costros.

Empregar envases limpos e desinfectados.

O leite que contn sangue debe desbotarse, xa que o elevado contido en glbulosvermellos fai que empeoren as diarreas provocadas por bacterias Gramnegativas.

45Anexo 2. Manexo dos costros


44/115

Anexo 2

CONTROL DA CALIDADEO costrmetro un aparello de uso sinxelo que correlaciona a densidade doscostros co seu contido en inmunoglobulinas. As xatas deben inxerir nas primeiras24 horas polo menos 240 g de inmunoglobulinas (ptimo de 240 a 320 g).

vermello amarelo verde

Lerescala

Costrmetro ou densmetro.

A menor densidade dos costros, o costrmetroafundirase mis, indicando que son costros depeor calidade.

CONSERVACIN

Un bo costro debe ter unha densidade superior a 1,050 g/ml (presupn unhaconcentracin de inmunoglobulinas superior ao 5%).

Deberase identificar cada envase co Cdigo de Identificacin Bovina (CIB) davaca e a data de envasado (caducidade dun ano). No caso de que a vaca da que seconxelaron os costros resulte positiva a algunha das enfermidades descritasneste anexo, desbotarase ese envase (por iso deben estar identificados).

Conxelar os costros inmediatamente tras o seu envasado.

Os costros mantense ata 7 das refrixerados.

Tamn se poden sumar 8 g de cido propinico por cada litro de costro parafavorecer a sa conservacin.

ADMINISTRACIN

A desconxelacin previa toma realizarase a temperatura ambiente ou a baomara (auga morna). Os costros a temperaturas arredor de 37C favorecen o seuconsumo pola xata.

Seguirase un protocolo de limpeza e desinfeccin de todos os utensilios usadosna alimentacin da xata (cubos, mamadeiras, etc.).

Composicin do costro segundo a sa densidade

Nmero de muxidos

1

2

3 6

Protena (%)

14,0 8,4 5,1

3,1

Casena (%)

4,8 4,3 3,8

2,5

Inmunoglobulinas (g/litro)

48,0 25,0 15,0

0,6

Graxa (%) 6,7 5,4 3,9 4,0

Lactosa (%) 2,7 3,9 4,4 5,0

Densidade (g/ml) 1,056 1,040 1,035 1,032

Slidos (%) 23,9 17,9 14,1 12,9

Inmoglobulinas (%) 6,0 4,2 2,4 0,09

47Anexo 3. Alimentacin


45/115

Anexo 3

ALIMENTACIN

Etapa de lactacinDende a desteta ata os sete mesesA partir dos oito mesesXovencas en cubricinPastoreo

Auga

3ANEXO

48 Anexo 3. Alimentacin


46/115

Anexo 3

ETAPA DE LACTACINO leite artificial debe cubrir as necesidades da xata ata a desteta. O componentemis importante a protena e debe ser superior ao 20%. Debemos poeratencin na sa orixe, de maneira que polo menos o 60% tea orixe lctea(casena, soro), anda que o recomendable que sexa o 100%.

A porcentaxe de graxa deber ser maior do 17%, procedente de graxashidroxenadas ou de lecitina de soia.

A fonte de carbohidratos debe ser a lactosa (azucre do leite), non sendodesexable a presenza de amidn.

Lacto-substitutivos

No mercado pdense atopar tres tipos de lacto-substitutivos,fundamentalmente:

Lacto-substitutivos. Conteen leite descremado, adoitan ser os nicosque conteen casena e, polo tanto, que poden formar callo.

Leites Cero. Conteen soros lcteos, polo tanto con alto contido enlactosa e coa adicin de protenas de orixe animal ou vexetal (soia, trigo,faria de pescado).

Calquera dos dous grupos son aptos para alimentar as xatas ata a desteta, oraben, os leites 0, ao non formaren callo, abandonan antes o estmago e asensacin de saciedade menor, o que predispn xata a inxerir alimento slido,acelerando o desenvolvemento dos pre-estmagos.

Leites acedos. Basanse en leites descremados ou frmulas 0 que seacedan. A vantaxe do proceso de acedar que permite empregar o leitea temperatura ambiente e a vontade, as facilita o manexo. Teen menor

capacidade saciante en relacin ao seu equivalente non acedado einician antes a xata no consumo de penso iniciador ou strter. Estesleites acedos teen utilidade cando o animal refuse a toma decantidades adecuadas de lacto-substitutivo (restrnxese a auga esubstitese por leite acedo).

As concentracins de protena prximas ao 28% son as quemellor estimulan o crecemento da xata.



47/115

Anexo 3

LACTO-SUBSTITUTIVOS

LACTO-SUBSTITUTIVOSCON LEITE DESCREMADO

Conteen a protena do leite(casena) e poden formar callo.

LEITES CERO CON SOROSLCTEOS

Alto contido no azucre doleite (lactosa).

Protenas de orixe animal ouvexetal.

LEITE ACEDO

Leite descremado/cero quese aceda.

til cando a xata refuse acantidade adecuada de lacto-substitutivo.

Dbese ter en conta que nas das primeiras semanas as xatas teen unhacapacidade limitada de dixerir protenas que non procedan do leite. Autilizacin dun lacto-substitutivo onde a protena non procede de leite leva ataxas de crecemento mis baixas, porn abarata os custos. Normalmente sasecomo fonte de protena o glute de trigo hidrolizado ou concentrado de protena dearroz. As xatas alimentadas con lacto-substitutivo, con estas fontes alternativasde protena, teen unha ganancia de peso dun 15 a un 54% inferior salimentadas con protenas lcteas.

Medio quilo de lacto-substitutivo (dose diaria) achega unhas 2,3 Mcal de EnerxaMetabolizable (EM), 100 g de graxa e uns 100 g de Protena Bruta (PB).

As necesidades da xata pdense incrementar en mis dun 50% a temperaturasbaixas (0C). Igualmente, verifcase un descenso da Ganancia Media Diaria(GMD) en 100 g/da por cada 10C de descenso de temperatura.

Os efectos da restricin do alimento na lactacin son difciles desuperar. Unha xata atrasada por malnutrucin ou enfermidadesnon chega a compensar o atraso no crecemento ocorrido duranteesta fase.

Un lacto-substitutivo con mis dun 0,5% de Fibra Bruta (FB)indica a presenza de produtos de orixe vexetal.



48/115

Anexo 3

O crecemento das papilas ruminais estimulado, principalmente, polo cidobutrico (procedente da fermentacin dos azucres) e polo cido propinico(procedente da fermentacin do amidn). Un bo penso iniciador debe conter dun24 a un 28% de amidn. En canto protena, a sa orixe debe serpreferentemente da soia para favorecer o crecemento bacteriano, responsableda fermentacin do amidn. A fonte do amidn debe ser o millo, pola sa lentadegradabilidade rumial.

O strter debe ser apetecible para a xata e moi dixerible para favorecer o seu

consumo. A presentacin en multipartculas fronte ao granulado (alimentohmido) favorece sensiblemente o consumo.

Consumo de strter por idade

IDADE(semanas)

PESO VIVO(Kg)

CONSUMO(Kg)

1 45


49/115

Anexo 3

O penso debe estar en boascondicins.

Un balde para o penso (cuberto),outro para a auga.

DENDE A DESTETA ATA OS SETE MESESDende a desteta conveniente seguir co mesmo penso iniciador e introducir

paulatinamente forraxes (ata un 10-12% aos 105 das). A forraxe debe ser dealta dixestibilidade e palatabilidade.

Necesidades durante a posdesteta

PESO VIVO(kg)

80 90 100

Ganancia Media Diaria (g/da) 600 700 800

Materia Seca inxerida/da (kg) 1,83 2,28 2,63

Enerxa Neta mantemento (Mcal) 2,30 2,51 2,72

Enerxa Neta ganancia peso (Mcal) 1,49 1,87 2,27

Enerxa Metabolizable (Mcal) 5,68 6,62 7,62

Enerxa Dixestible (Mcal) 6,07 7,00 7,99

Protena Dixestible (g) 225 260 294Protena Bruta (g) 300 346 392

Vitamina A (UI) 8.800 9.900 11.000



50/115

Anexo 3

Penso de crecemento

A partir dos 105 das, na etapa posdesteta, pdese substitur gradualmente o

concentrado de inicio por un penso ou concentrado de crecemento (18-19% PB),ata que consuma s este ltimo; o que marcar unha inxesta duns 2-4 kg/dadependendo da calidade da forraxe, precisamente para que o animal empece amaximizar o seu consumo. A forraxe debe ser de boa calidade.

As caractersticas que debe ter o penso de crecemento son as seguintes: Protena: 18-19% Amidn: 37,5%

FND: 13,5% FAD: 5,5%

Ca: 0,8% P: 0,6%

Penso iniciador,ata os 3,5 meses.Penso de crecemento,

despois dos 3,5 meses.

Forraxe de boa calidade (altapalatabilidade e dixestibilidade).2-4 meses: 5-10% de alfalfa

4-6 meses:10-15% alfalfaSen ensilados ata despois dos 6 meses.

Tras a desteta hai que vixiar o consumo de alimento de cada unha das xatas, xa

que tras xuntrense en grupo mis difcil controlar os consumosindividualizados. Por outra banda, aumenta o risco de pneumonas e coccidiose,patoloxas que minoran o consumo.

Os ensilados non conveniente introducilos ata pasados os 6 meses e non debensuperar a metade da racin de volume.

Dbese obter un bo crecemento evitando o engraxamento, xa que isto podelimitar o desenvolvemento do tecido secretor da glndula mamaria.

Cando se desteta unha xata hai que ter verificadopreviamente que est a consumir mis de 1 kg depenso ao da.

Non dar silo ata que tean misde seis meses.



51/115

Anexo 3

Nesta etapa prodcese a maduracin ruminal, a xata pasa de ser un

monogstrico a un ruminante. Ao nacer, o abomaso vn representar o 50% dacapacidade dos estmagos, fronte a un 38 % do rume. Aos 4 meses, o rumerepresenta case o 70%, fronte a un 15% do abomaso.

Por outra banda, dse un desenvolvemento papilar, de 1 mm ao nacemento aspapilas do rume pasan a medir ata 7 mm s catro semanas. Xunto co incrementode tamao, dse un aumento da vascularizacin que favorecer a capacidade deabsorcin.

A fermentacin ruminal necesaria para o desenvolvemento do rume precisa dunambiente hmido. A auga fundamental para o crecemento da flora ruminal.

A fin de non alterar o desenvolvemento ruminal dbese considerar a achega dedeterminados nutrientes. Non dar melaza, xa que as xatas non dixiren asacarosa. A flora ruminal non est adaptada para fermentar este azucre. Produceatraso no crecemento e dimine a eficiencia de conversin do alimento por malaabsorcin intestinal.

Dado que non dixiren a urea nin a graxa by-pass, non se deben empregarpensos que contean estes compoentes e non se debe dar nunca penso deanimais adultos.

As forraxes ricas en fibra producen malas dixestins pola falta de adaptacin daflora ruminal celulosa. As contraccins ruminais non permiten unha correctaregurxitacin do bolo ruminal, co conseguinte paso da fibra ao abomaso. Oespazo que ocupa a fibra non permitir unha boa transformacin doutros

alimentos que lle proporcionan enerxa xata. En consecuencia, achegar sempreforraxes de alta calidade, con fibra altamente dixerible:

2 a 4 meses: 5 a 10% de alfalfa

4 a 6 meses: 10 a 15% de alfalfa

O consumo de forraxe de 1,5 a 3 kg de MS por cada 100 kg de peso corporal.

De 6 a 8 meses acadan a sa madurez ruminal. A rumia axeitada concontraccins ruminais vigorosas e flora ruminal plenamente capacitada.



52/115

Anexo 3

A PARTIR DOS OITO MESESO desenvolvemento da flora ruminal permite unha maior sntese de protena

microbiana e unha maior eficiencia da enerxa e o nitrxeno da dieta.A transformacin da celulosa polas bacterias permite un aproveitamento dunhaforraxe de inferior calidade.

O exceso de nitrxeno non proteico na etapa prepuberal relacinase concondicins corporais altas e diminucin da velocidade de crecemento e d lugar axatas gordas e pequenas.

Nesta etapa prodcense fenmenos de crecemento alomtrico, isto , cambiosde tamao relativo superiores de determinadas partes corporais en relacin aoscambios de tamao do resto do corpo.

O crecemento en alzada tres veces maior na fase prepuberal (uns 3,3 cm/mes)que tras a puberdade (uns 1,1 cm/mes).

Crecemento alomtrico das xatas:

En peso: 25% de incremento nos 6 primeiros meses.

25% entre os 7 e 12 meses de idade.

50% dos 13 aos 24 meses.

En altura:

50% de incremento nos 6 primeiros meses.

25% entre os 7 e 12 meses de idade. 25% dos 13 aos 24 meses.

Necesidades da recra

Idade

De 3 a 6meses

De 6 a 12meses

meses acubricin

De

parto

Ganancia Media Diaria (g/da)

800 750 750-800

750

Materia Seca inxerida/da (kg)

3,7 - 4,7 5,5 - 6,58,0 - 9,0

10,0 - 12,0

Unidades Forraxeiras Leite/kg MS

1

0,9 0,85 0,84

Protena Dixestible %/kg MS 95 80 65 65

Protena Bruta %/kg MS 17 15 14 14

Fibra cido Deterxente %/kg MS 16 19 19 19

Fibra Neutro Deterxente %/kg MS 23 23 25 25

cubricin aDe 12



53/115

Anexo 3

A deficiencia de protena na dieta pode facer que se incrementea deposicin de graxa no ubre (evitar a achega de penso baixoen protena).

O ubre mantn un crecemento alomtrico nesta fase. Dende os 6 a 12 meses

medra 3,5 veces mis que o resto dos tecidos. Existe o risco de engraxamento,polo que se debe restrinxir a enerxa da racin.

Dbese realizar un control peridico da materia seca da forraxe distribuda,avitando variacins superiores ao 4%. Tamn hai que facer un control da FND daracin, xa que est relacionada directamente coa capacidade da inxesta. Unincremento da FND dun 4% pode reducir en 500g a cantidade de materia secainxerida.

XOVENCAS EN CUBRICINPreparacin da cubricin

Uns dous meses antes da data prevista de cubricin dbese rebaixar a protenada racin (a un 14%) e incrementar a enerxa.

Tanto o exceso de protena coma a falta de enerxa poden reducir a fertilidade.Esta estratexia favorecer as ondas foliculares que darn lugar aos vulos que sevan fertilizar dous meses mis tarde.

As xatas mal alimentadas, con baixa condicin corporal, non presentarn celo,mentres que as que presentan unha elevada condicin corporal (maior de 3)tendern a precisar mis inseminacins por concepcin.

Os obxectivos deben contemplar varios indicadores xa que o peso se pode acadaren xatas gordas sen a alzada suficiente, igual que a altura, e estar fracas.

O obxectivo do parto que este se dea aos 24 meses cun peso duns 600 kg. Istosupn alimentar e manexar as xatas para gaar uns 770 g ao da. Se a ganancia

de peso diaria fose inferior, por exemplo, 550 g/da, supn que acadara o pesoideal ao parto aos 34 meses, incrementndose os custos de amortizacin daxovenca.

Polo xeral, os partos por riba dos 26 meses levan asociada unhamenor producin vitalicia.



54/115

Anexo 3

Despois da cubricin, se a calidade da forraxe boa, ser o nico alimento que

precisen para manter uns ritmos de crecemento axeitados e atender asnecesidades de xestacin.

Dbese controlar o ritmo de crecemento e suplementar con penso se fosenecesario. A maiores, deben dispoer de sal e minerais (bloques) a libredisposicin.

Achegar de forma permanente auga limpa e fresca, especialmente en pocas dealtas temperaturas. Pdense estimar unhas necesidades de 45 litros por xovenca

e da.Na proximidade ao parto dbese evitar o engraxamento, sen exceder ritmos decrecemento de 700 g/da. Por outra banda, as xovencas infraalimentadas adoitanalongar os perodos de tempo entre o parto e o primeiro celo e perden peso tras oparto durante mis tempo.

PASTOREOO mantemento dos animais en pastoreo despois da cubricin pode abaratar oscustos de recra, ora ben, dbese controlar a achega de nutrientes do pasto ecompensalo acorde coas necesidades de crecemento dos animais. As xovencasnunca deben perder peso ou medrar a ritmos lentos durante longos perodos detempo.

O manexo de xovencas en pastoreo debe dirixirse a maximizar a calidade dopasto a fin de asegurar o consumo da enerxa e da protena necesarias. En xeral,

o pasto, como dieta nica, non achega suficientes nutrientes ags en curtosperodos de tempo, como na primavera, polo que se debe contemplar a achegaduns 2 kg por da de cereal e contar coa infraestrutura mnima necesaria para asa distribucin.

Con pastos que acheguen un mnimo dun 16% de PB, un dos cereais a elixir sera avea, polo seu prezo e o baixo contido en amidn, para evitar as problemas deacidose.

A calidade e a cantidade de forraxe son os principais factores que inflen nocrecemento das xovencas. A calidade vn determinada pola dixestibilidade dafibra e a proporcin de leguminosas.



55/115

Anexo 3

Niveis inferiores a 1.800 kg MS/ha son insuficientes en xovencas adultas paramanter ritmos de crecemento de 700 g/da, polo que precisarn suplemento daracin con cereal.

Canto mis curta a herba, mis tempo precisa o animal para obter a mesmacantidade de materia seca. A choiva, pero sobre todo o vento, limitan o tempo depastoreo. Ter en conta que o fro incrementa as necesidades enerxticas doanimal para manter constante a sa temperatura corporal.

Debe evitarse a utilizacin de pastos aproveitados anteriormente por vacas enpastoreo, por non garantir a achega suficiente de nutrientes e por motivossanitarios (parasitos, paratuberculose, etc.).

Inxestin de Materia Seca (MS) e ritmos de crecemento decalidade media (John Moran)

INXESTIN DE MS (RITMOS DE CRECEMENTO)Kg/da (kg/da)IDADE

(meses)PESO VIVO

(kg) 1.300kg MS/ha

1.800kg MS/ha

2.600kg MS/ha

13 350 7,2 (0,4) 8,2 (0,4) 9,0 (0,9)16 400 7,6 (0,3) 8,7 (0,3) 9,5 (0,9)

20 450 7,8 (0,3) 9,0 (0,3) 9,8 (0,8)

xovencas en pastoreo con pastos de



56/115

Anexo 3

AUGAA auga que se vai empregar en todas as fases da recra debe ser potable. Debecumprir os requisitos sanitarios de calidade da auga de consumo: auga de boacalidade microbiolxica (sen coliformes) e qumica (sen sulfatos nin nitratos ecun pH prximo a 7).

No caso de que a auga proceda de pozos ser necesario dotar a instalacin dundispositivo de hixienizacin (filtros e cloracin) que garanta a sa potabilidade.

Dbense facer anlises peridicas da auga, calquera que sexa a sa orixe (fontes,pozos, trada).

A limpeza e desinfeccin diarias dos bebedeiros

axudan a reducir a carga bacteriana.

Consumo de auga

IDADE(meses)

CONSUMO(l/da)

1 5-8

2 6-93 8-11

4 11-13

5 14-17

15-18 22-27

18-24 28-36

59Anexo 4. Bioseguridade


57/115

Anexo 4

BIOSEGURIDADE

XeneralidadesA desinfeccinA desinsectacinA desratizacin

4ANEXO

60 Anexo 4. Bioseguridade


58/115

Anexo 4

XENERALIDADES

A bioseguridade na recra basase en minimizar o impacto das enfermidadessobre a produtividade co obxectivo de:

Previr a introducin de axentes infecciosos.

Incrementar a resistencia s enfermidades.

Diminur a exposicin do rabao infeccin.

Dbese preservar a zona onde se atopa a recra do acceso doutros animais.Tamn se debe impedir o acceso incontrolado de persoas ou vehculos. Asituacin da zona de recra debe ser o mis illada posible do resto da explotacin.

Pode ser interesante a colocacin dun pasoobrigado con desinfectante para o calzado.

O deseo das instalacins para o desprazamento

de persoas ou vehculos debe permitir que oesterco, o alimento e o persoal vaia sempre dosanimais mis novos cara aos mis adultos, paraevitar contaxiar os animais mis novos, ao ser osmis vulnerables.

Nas trabadizas debe haber pasos de home deabondo (onde non hai comida no comedeiro) para

evitar ter que pisar a comida ao cruzar os patiospara acceder aos animais.

A dispoibilidade e a calidade da auga, tanto debebida coma de limpeza, un requisito bsico paraunha boa recra. Deberanse realizar anlisesperidicas da auga de bebida.

Dbese dispoer un local habilitado a modo de

enfermara para poder illar as xatas enfermas eestablecerase un protocolo de reintroducin dosanimais unha vez curados e non tan s candoremiten os sntomas.

Exemplo de felpudodesinfectante.

Paso de home.


ADESINFECCIN


59/115

Anexo 4

A DESINFECCIN

Dbese coidar a desinfeccin de materiais,persoas e equipos que entran na explotacin.O principal obxectivo eliminar a materiaorgnica, especialmente feces, as comorestos de saliva, sangue ou ourios.

Hai que prestar especial atencin aos equipos

que poidan ter contacto coa boca dos animais(forcadas de manexo da forraxe, etc.).

Normas xenricas de desinfeccin

- Antes de empregar calquera produto ler sempre as instrucins dofabricante.

- Conservar os produtos na embalaxe orixinal, hermeticamente pechada,nun lugar seco, ao abeiro da luz e fra do alcance dos animais.

- Empregar sempre produtos homologados, con rexistro sanitario.

- Os locais que se van tratar deben estar ben aireados e as persoas querealicen as aplicacins deben evitar a inhalacin e o contacto coa pel,ollos ou mucosas, polo que se debe utilizar as debidas proteccins e

equipos de proteccin individual.

Os requisitos dunha desinfeccin axeitada, unha vez que os animais saron dascasetas, currais ou cortes, de elementos tales como material desmontable,utensilios e equipos, en especial as casetas, seran os seguintes:

- Limpar en seco as feces, as camas, a sucidade e os restos de alimentos.

- Lavar con auga abundante (alta presin), raspar e aplicar deterxente.

- Enxaugar abundantemente.

- Aplicar desinfectante e deixalo actuar.

- Enxaugar con auga abundante.

- Deixar casetas e/ou cortes baleiras durante tempo de abondo para

aproveitar a accin desinfectante do sol, se posible.


60/115


A DESRATIZACIN


61/115

Anexo 4

A DESRATIZACIN

A desratizacin non s dimine o risco detransmisin de enfermidades a persoas e animais(leptospiras, virus, E. coli, Salmonella spp. ePasteurella spp.), senn que tamn reduce asperdas econmicas polos danos nas estruturas,materiais e equipamentos e polo consumo directode alimento.

Debe complementarse con medidas deprevencin como:

Promover a integridade das instalacins.

Protexer os alimentos.

Eliminar posibles agochos apetecibles polo ratos (maquinaria non

utilizada, lixo, vexetacin circundante). Os signos de infestacin deroedores son a visualizacin de feces, pegadas, tobeiras ou roedurasrecentes; haber que facer as inspeccins ao anoitecer en lugaresatraentes para os roedores, como son os falsos teitos, buratos nasparedes, etc.

Os principais requisitos para que un plan de control de roedores sexa eficaz son:

- Saneamento axeitado: evitar zonas de refuxio en almacns dealimentos, eliminar cascallos e vexetacin.

- Construcins a proba de roedores: materiais resistentes, selar buratos,portas e fiestras encaixadas, etc.

- Colocacin de trampas/cebos: raticidas non anticoagulantes(brometalina, colecalciferol, fosfuro de cinc) ou anticoagulantes

(brodifacoum, bromadiolona, difetiolona) en gran ou pellets, conparafina ou bloques de cera, con alpiste ou cebos lquidos.

- Mantemento do control de roedores: manter trampas ou cebospermanentes ou estacionais. A desratizacin debe ser permanente xaque os ratos se reproducen continuamente. A utilizacin de rateiras debeser espordica (acostmanse) e a sa localizacin variada. Evitar oacceso aos cebos doutros animais. necesaria unha inspeccin diaria

dos postos onde se depositan os cebos e a eliminacin de cadveres.

65Anexo 5. Benestar animal


62/115

Anexo 5

BENESTAR ANIMAL

Estrs e benestar animal

Lexislacin

5ANEXO

66 Anexo 5. Benestar animal

ESTRS EBENESTAR ANIMAL


63/115

Anexo 5

ESTRS E BENESTAR ANIMALO benestar animal un dos principais factores que inflen na recra e polo tantona rendibilidade da explotacin.

A obtencin dun grao aceptable de confort e benestar consecuencia da melloradas condicins de habitabilidade das instalacins, da dispoibilidade, dacantidade e da calidade do alimento e o manexo axeitado das xatas.

A aplicacin de coecementos do comportamento animal no manexo dos animaisaxuda a minimizar o estrs. A base do benestar est en evitalo. O estrs predispn:

Diminucin das defensas, predisponnos a padecer infeccins.

Atrasa a cicatrizacin (embigo).

Prolonga as convalecencias.

Fai que se desenvolvan condutas agresivas e anormais.

Dimine a inxesta de alimento, o que leva perda de peso e atrasos noritmo de crecemento.

O estrs asociado falta de benestar responsable da limitacindo crecemento e da prolongacin da vida improdutiva da xata.

Factores que xeran estrs

Ansiedade: evitar as sensacins de perigo para o animal, a falta de

alimento ou temperaturas extremas. Inadaptacin ao medio.

Amoreamento: non amorear xatas en espazos reducidos. Prever asxatas que van nacer e os espazos necesarios.

Ruxido: tanto duradeiros coma repentinos. Evite ruxidos innecesarios(cans, maquinaria, etc.).

Polucin: evite a formacin de po (pacas de palla ou farias) e amonaco

(ventilacin, non empregar enreixados). Temperatura: tanto o fro coma a calor.

Cambios de alimentacin: non facer cambios drsticos.

Cambios de aloxamento: s os necesarios, acordes co seu ritmo decrecemento.

Restricin de movementos: non atar as xatas. Proporcionar patios derecreo.

Xerarqua social: evitar mesturar xatas de distintos tamaos.

67Anexo 5. Benestar animal

Factores que se van controlar para evitar o estrs


64/115

Anexo 5

q p

Lesins: evitar lesins e malos tratos nos desprazamentos dos animaiss distintas instalacins e durante a sa manipulacin (tratamentos,vacinacins, controis de peso, etc.).

Sanidade: previr sufrimento e enfermidades. Vixiar diariamente todosos animais, inclundo os que permanecen en pastoreo.

Iluminacin: proporcionar luz coa suficiente intensidade e tempo.

Ventilacin: todas as instalacins deben ser aireadas. Evitar ascorrentes de aire directamente sobre o animal.

Instalacins: buscar o confort (cama, espazo), evitar lesins (espazo,deseo das instalacins), evitar o amoreamento (nmero de animaispor lote).

Alimentacin: dispoibilidade de auga e comida e garantir o acceso aoalimento/auga de todos os animais.

O deseo das instalacins xoga un papel fundamental hora de evitar situacinsde estrs, como o acceso aos comedeiros ou bebedeiros ou s zonas dedescanso. A agresividade entre os animais tamn aumenta pola competencia deespazo no comedeiro, polo que se debe evitar o amoreamento de animais noslotes.

A xerarqua social que se establece entre os animais depende do tamao dosgrupos, do espazo dispoible e da facilidade para recoecerse, que est en

funcin dos cambios de grupo. Deste xeito evitaranse grupos numerosos deanimais ou espazos reducidos. Cada lote debe ser unha unidade, cambiando desituacin, se fose preciso, todos os animais do grupo vez, as evtase aincorporacin de novos animais ao lote. Esta operacin dificltase cando algnanimal do lote queda atrasado no seu crecemento ou por non quedar preado aotempo que as sas compaeiras.

O amoreamento de animais incrementa o risco de:

- Transmisin de axentes patxenos.

- Estrs social.

- Mingua no crecemento dos animais xerarquicamenteinferiores.

68 Anexo 5. Benestar animal

LEXISLACIN


65/115

Anexo 5

Directiva 1998/58/CE e a sa transposicin no Real decreto 348/2000(BOE n 61), relativo proteccin dos animais nas explotacinsgandeiras, modificado por Real decreto 441/2001 (BOE n114).

Directiva 1991/629/CEE e a sa transposicin no Real decreto1047/1994 (BOE n 161), relativo s normas mnimas para a proteccinde xatos, modificado polo Real decreto 229/1998 (BOE n 41). Directiva2008/119/CE relativa s normas mnimas para a proteccin de xatos.

Regulamento (CE) 1/2005 sobre benestar animal no transporte.

Aspectos normativos sobre benestar animal que condicionan o manexoe as instalacins de xatos ata seis meses de idade

Os animais non se debern manter nun espazo totalmente recuberto deenreixado.

O tipo de chan un factor que se ten que considerar para procurar obenestar do animal. Son aconsellables as camas de palla, con patios deexercicio.

Os enreixados de material plstico sobre o chan favorecen unincre

Do nacemento ao parto. Recría de xovencas

Documents

Transcript of Do nacemento ao parto. Recría de xovencas