DECRETO 231/06-XULLO-2002 - CiUG · sedentarismo, drogas, alcoholismo, tabaquismo, ana-bolizantes,...

No 135 L Luns, 15 de xullo de 2002 DIARIO OFICIAL DE GALICIA 10.921

CONSELLERÍA DE EDUCACIÓNE ORDENACIÓN UNIVERSITARIA

Decreto 231/2002, do 6 de xuño, poloque se modifica o Decreto 275/1994, do29 de xullo, polo que se establece o currí-culo do bacharelato na Comunidade Autó-noma de Galicia.

A Lei orgánica 1/1990, do 3 de outubro, de orde-nación xeral do sistema educativo, no seu artigo 4atribúe ó Goberno a determinación dos aspectos bási-cos do currículo das diferentes etapas educativas,correspondendo ás comunidades autónomas estable-cer eses currículos no seu ámbito de xestión, e dosque formarán parte as ensinanzas mínimas.

O Decreto 275/1994, do 29 de xullo, polo quese establece o currículo do bacharelato na Comu-nidade Autónoma de Galicia, está inspirado nos reaisdecretos 1700/1991, do 29 de novembro, polo quese establece a estructura do bacharelato, e 1178/1992,do 2 de outubro, polo que se establecen as ensinanzasmínimas do bacharelato.

O Real decreto 3474/2000, do 29 de decembro,polo que se modifican o Real decreto 1700/1991,polo que se establece a estructura do bacharelato,e o Real decreto 1178/1992, do 2 de outubro, poloque se establecen as ensinanzas mínimas do bacha-relato, fai necesario adaptalo-lo Decreto 275/1994,en virtude da habilitación expresa da súa disposiciónderradeira segunda.

En consecuencia, por proposta do conselleiro deEducación e Ordenación Universitaria e logo deinforme do Consello Escolar de Galicia e da deli-beración do Consello da Xunta de Galicia, na súareunión do día seis de xuño de dous mil dous,

DISPOÑO:

Artigo único.

Modifícase o Decreto 275/1994, do 29 de xullo,polo que se establece o currículo do bacharelatona Comunidade Autónoma de Galicia, nos termosque se determinan a seguir:

* 1. O artigo 9º queda modificado nos seguintestermos:

-«As materias comúns do bacharelato son asseguintes:

-Primeiro curso.

-Lingua galega e literatura I.

-Lingua castelá e literatura I.

-Lingua estranxeira I.

-Filosofía I.

-Educación física.

-Segundo curso:

-Lingua galega e literatura II.

-Lingua castelá e literatura II.

-Lingua estranxeira II.

-Historia.

-Filosofía II».

* 2. Modifícase o artigo 10º nos seguintes termos:

-«Son materias propias da modalidade de artes:

-Debuxo artístico I.

-Debuxo técnico I.

-Volume.

-Debuxo artístico II.

-Historia da arte.

10.922 DIARIO OFICIAL DE GALICIA No 135 L Luns, 15 de xullo de 2002

-Técnicas de expresión gráfico-plástica.

-Fundamentos do deseño.

-Imaxe.

-Debuxo técnico II».


-«Son materias propias da modalidade de cienciasda natureza e da saúde:

-Bioloxía e xeoloxía.

-Física e química.

-Matemáticas I.

-Debuxo técnico I.

-Bioloxía.

-Ciencias da terra e do ambiente.

-Física.

-Química.

-Matemáticas II.



-«Son materias propias da modalidade de huma-nidades e ciencias sociais:

-Latín I.

-Grego I.

-Historia do mundo contemporáneo.

-Matemáticas aplicadas ás ciencias sociais I.

-Economía.

-Latín II.

-Grego II.

-Matemáticas aplicadas ás ciencias sociais II.

-Economía e organización de empresas.

-Historia da arte.

-Xeografía.

-Historia da música».


-«Son materias propias da modalidade de tec-noloxía:

-Física e química.

-Matemáticas I.

-Debuxo técnico I.

-Tecnoloxía industrial I.

-Física.

-Matemáticas II.

-Tecnoloxía industrial II.

-Electrotecnia.

-Mecánica.



«1. A Consellería de Educación e Ordenación Uni-versitaria determinará a organización das materiaspropias das modalidades en cada curso.

2. O alumnado deberá cursar, tanto en 1º comoen 2º, as materias comúns e tres materias propiasda modalidade elixida».


«A Consellería de Educación e Ordenación Uni-versitaria determinará o horario das diferentes mate-rias do bacharelato, respectando o disposto noanexo II do Real decreto 3474/2000, do 29 dedecembro».

Disposición adicional

Única.-Substitúese o anexo do Decreto 275/1994,do 29 de xullo, polo recollido no presente decreto.

Disposición transitoria

Única.-O establecido no presente decreto implan-tarase no primeiro curso do bacharelato desde o anoacadémico 2002-2003 e no segundo curso desde oano académico 2003-2004.

Disposición derrogatoria

Única.-Quedan derrogadas cantas normas de igualou inferior rango se opoñan ó establecido no presentedecreto.

Disposicións derradeiras

Primeira.-Autorízase o conselleiro de Educacióne Ordenación Universitaria para dicta-las disposi-cións que sexan precisas para aplicación do dispostoneste decreto.

Segunda.-O presente decreto entrará en vigor odía seguinte ó da súa publicación no Diario Oficialde Galicia.

Santiago de Compostela, seis de xuño de dous mildous.

Manuel Fraga IribarnePresidente

Celso Currás Fernández.Conselleiro de Educación e Ordenación Universitaria

ANEXO

Educación física.

Filosofía I e II.

Historia.

Lingua castelá e literatura I e II.

Linguas estranxeiras I e II -Alemán.

Linguas estranxeiras I e II -Francés.

Linguas estranxeiras I e II -Inglés.


Linguas estranxeiras I e II -Italiano.

Linguas estranxeiras I e II -Portugués.

Lingua galega e literatura I e II.

Debuxo artístico I e II.

Debuxo técnico I e II.

Fundamentos do deseño.

Historia da arte.

Imaxe.

Técnicas de expresión gráfico-plástica.

Volume.

Bioloxía.

Bioloxía e xeoloxía.

Ciencias da terra e do ambiente.

Física.

Física e química.

Matemáticas I e II.

Química.

Economía.

Economía e organización de empresas.

Grego I e II.

Historia do mundo contemporáneo.

Historia da música.

Latín I e II.

Matemáticas aplicadas ás ciencias sociais.

Xeografía.

Electrotecnia.

Mecánica.

Tecnoloxía industrial I e II.

Educación física

Introducción.

A educación física nesta etapa está orientada, fun-damentalmente, a profundar e perfecciona-lo coñe-cemento do propio corpo e das súas posibilidadesmotrices. Non significa isto que soamente se debandesenvolver contidos xa traballados na etapa ante-rior, tamén se propón a aprendizaxe de novos con-tidos, que contribúan a ampliar e mellora-las capa-cidades xa adquiridas.

No contexto da sociedade actual o proceso for-mativo que debe guia-la educación física oriéntasearredor de dous eixes claros de actuación:

* A mellora da saúde, entendida non só comoausencia de enfermidade senón como responsabi-lidade individual e como construcción social. Nestaconcepción ten cabida o desenvolvemento de com-poñentes saudables da condición física e a adopciónde actitudes críticas ante as prácticas que incidennegativamente nela.

* A orientación instrumental do perfeccionamentode habilidades específicas: deportivas (convencio-nais, no medio natural e recreativas) e de ritmo eexpresión, para o desfrute activo do tempo libre.

Nesta etapa, e tendo en conta as finalidades atri-buídas ó bacharelato, este proceso debe contribuírtamén a consolida-la autonomía plena do alumnadopara satisface-las súas propias necesidades motri-ces. Para logra-lo anterior é necesario completa-loscoñecementos referidos ó saber cos relativos ó saberfacer, de forma que teoría e práctica contribúan áesencia da educación física, propiciando nos alum-nos a adquisición dos procedementos que lles sonnecesarios para planificar, organizar e dirixi-las súaspropias actividades, sen esquece-lo seu marcadocarácter procedemental.

A práctica regular de actividades físicas adaptadasós intereses e posibilidades do alumnado facilitaa consolidación de actitudes de interese, desfrute,respecto, solidariedade e cooperación.

A participación en actividades baseadas no ritmoe na expresión constitúen unha vía para potencia-lasposibilidades de expresión e de comunicación.

Todos estes aspectos configuran unha visión daeducación física como unha materia que favoreceo desenvolvemento das distintas finalidades atribuí-das ó bacharelato.

Igualmente, en atención ó carácter propedéuticoda etapa, esta materia tratará de presentar diferentesposibilidades orientadoras na dirección de futurosestudios, ben sexa en carreiras universitarias, benen ciclos formativos.

Obxectivos.

* Planificar actividades físicas e deportivas quelle permitan satisface-las súas necesidades de cre-cemento e lle sirvan como recurso para ocupa-loseu tempo libre.

* Avalia-lo seu nivel de condición física e elaborare poñer en práctica un programa de actividade físicae saúde, incrementando as capacidades físicasimplicadas.

* Participar en actividades deportivas (conven-cionais e recreativas), cooperando cos compañeirose valorando os aspectos de relación que aquelassupoñen.

* Deseñar e realizar actividades físico-deportivasno medio natural que contribúan á súa conservacióne mellora.

* Utilizar e valorar técnicas de relaxación comomedio de coñecemento persoal e como recurso parareducir desequilibrios e aliviar tensións producidasna vida diaria.

* Adoptar unha actitude crítica ante as prácticasque teñen efectos negativos para a saúde individuale colectiva.


* Deseñar e practicar, en pequenos grupos, coreo-grafías cunha base musical como medio de comu-nicación e expresión creativa.

Contidos.

I.

Condición física e saúde.

-Realización de probas de avaliación da condiciónfísica favorable.

-Coñecemento dos beneficios e riscos da activi-dade física nos diferentes niveis de esixencia: espo-rádica, mantemento, alto rendemento...

-Práctica de sistemas e exercicios para o desen-volvemento das capacidades físicas: sistemas dedesenvolvemento da resistencia, da forza e daflexibilidade.

-Planificación do traballo das capacidades físicasrelacionadas coa saúde. Principios e factores quese considerarán.

-Elaboración e posta en práctica, de forma autó-noma, dun programa persoal de actividade física esaúde, atendendo á frecuencia, intensidade, tempoe tipo de actividade.

-Coñecemento e valoración dos hábitos e prácticassociais que prexudican a saúde: sedentarismo, con-sumo de sustancias tóxicas (drogas, alcoholismo,tabaquismo, anabolizantes, dieta, etc.).

II.

Habilidades deportivas.

-Perfeccionamento dos fundamentos técnicos eprincipios tácticos dun deporte practicado na etapaanterior.

-Aprendizaxe das técnicas básicas e coñecementodas regras do xogo dun deporte recreativo colectivo.

-Práctica de técnicas específicas de actividadesde pa e/ou raqueta.

-Perfeccionamento e profundización de activida-des de recreo no medio natural: cicloturismo, rutasecolóxicas e culturais.

-Planificación e organización de actividades espe-cializadas (montañismo, cross de orientación, depor-tes de neve, deportes de remo, vela, etc.).

-Análise das saídas profesionais relacionadas coaactividade física.

III.

Ritmo e expresión.

-O ritmo. Efectos sobre a actividade física.

-Manifestacións rítmicas. Orixe e evolución his-tórica.

-Práctica de movementos danzados.

-Exploración e utilización do espacio e do tempocomo elemento de expresión e comunicación.

-Realización de actividades físicas, utilizando amúsica como fondo e/ou axuda rítmica.

-Elaboración e representación dunha composiciónindividual ou colectiva.

IV.

Actitudes, valores e normas.

-Actitude crítica, coñecemento e valoración dehábitos e prácticas sociais que prexudican a saúde:sedentarismo, drogas, alcoholismo, tabaquismo, ana-bolizantes, dieta, etc.

-Valoración da incidencia da práctica habitual dundeporte na saúde e nas relacións sociais.

-Valoración da expresión e comunicación a travésdo corpo e do movemento.

-Aceptación da responsabilidade e/ou mellora dacondición física.

-Interese por coñecer e realizar formas de ocupa-lotempo de lecer noutros ambientes diferentes óshabituais.

Criterios de avaliación.

* Mellora-las capacidades físicas relacionadas coasaúde, achegándose ós valores normais do mediode referencia, tendo en conta as característicasindividuais.

* Realizar de forma autónoma un programa deactividade física e saúde, utilizando as variables defrecuencia, intensidade, tempo e tipo de actividade.

* Deseñar e organizar actividades de carácter físi-co-recreativas para o emprego do tempo libre, uti-lizando os recursos dispoñibles no centro educativoe no medio natural.

* Perfecciona-las técnicas específicas das acti-vidades no medio natural e organizar actividadesnel.

* Perfecciona-las habilidades específicas dodeporte seleccionado e mostrar un dominio técnicoe táctico en situacións reais de práctica.

* Elaborar composicións corporais tendo en contaos elementos técnicos das manifestacións de ritmoe expresión, cooperar cos compañeiros e transmitirunha mensaxe ós demais.

* Utilizar de forma autónoma algunha das técnicasde relaxación aprendidas, tomando conciencia dosbeneficios que reporta para a mellora da saúde.

Filosofía I e II

Filosofía I.

Introducción.

A filosofía é un modo de saber racional peculiar-distinto das ciencias e doutros saberes- que se vaiconstruíndo ó longo da súa historia facendo unha«reflexión radical e crítica» sobre os problemasespecíficos referidos á totalidade da experienciahumana.


Un curso introductorio debe proporcionarlle óalumnado unha visión coherente da filosofía e esixea consideración integral dos seus problemas estruc-turais, sen limitarse a reflexións illadas sobre cues-tións inconexas que poidan privilexiar partes damateria en detrimento doutras igualmente relevan-tes, porque só deste modo o alumnado pode facersecargo do que significou e significa a filosofía comosaber arredor da totalidade.

Dado que a introducción nesta materia se poderealizar desde calquera consideración sistemática,o profesorado pode adopta-la perspectiva que llepareza máis oportuna, pero o esencial para que afilosofía cumpra coa súa función integradora, nesteperíodo de formación da persoa, é que lle dea óalumnado unha visión coherente dos problemas filo-sóficos da experiencia humana e dos seus distintosintentos de solución. Con esta finalidade introdu-cirase o alumnado na linguaxe dos textos filosóficos.

Coa filosofía, como materia do bacharelato, pre-tendemos que o alumnado sexa capaz de:

* Adquirir unha actitude reflexiva e crítica creán-dolle o hábito da análise rigorosa das ideas, feitosou valores.

* Utiliza-la capacidade de pensar de modo cohe-rente, usando a razón como instrumento de análise,diálogo e persuasión.

* Habituarse a pensar de modo autónomo, adop-tando unha actitude persoal ante os problemas.

* Integrar nunha visión de conxunto a diversidadede coñecementos, crenzas e valores.

* Valora-la capacidade normativa da filosofía comoinstrumento de transformación e cambio.

Para cumprir estas funcións, neste curso intro-ductorio, a materia deberá dota-los alumnos dunhaestructura conceptual suficiente de carácter filosó-fico. Débese adoptar unha actitude crítica e reflexi-va; dotarémolos de criterios axeitados para esixirlleás teorías ou feitos -de modo especial ós feitossociais- un grao suficiente de evidencia ou nece-sidade; deben aprender a usa-la razón, deberáncoñecer, alomenos de modo práctico, as principaisregras da lóxica; deberán pensar de modo autónomo,aprendendo filosofía á vez que filosofan, débesellesesixir que traten de fundamenta-lo que digan ouescriban... A filosofía debe servirlles para acadarunha concepción integrada do seu mundo, debe pro-porcionarlles unha visión global do papel que desem-peñan os distintos saberes e crenzas, e tamén daorganización sistemática do propio pensar filosófico.

Obxectivos.

* Comprende-los principais problemas filosóficostratados ó longo da historia.

* Empregar con propiedade e rigor os principaistermos e conceptos filosóficos.

* Analiza-la coherencia interna dos textos filo-sóficos, indentificando os problemas propostos e

valorando criticamente os supostos filosóficos e assolucións presentadas.

* Adoptar unha actitude crítica ante cuestións teó-ricas e prácticas, esixindo a súa debida funda-mentación.

* Reflexionar sobre as opinións, posicións filo-sóficas ou crenzas dos outros e aprecialas como unmodo de enriquecer, clarexar ou poñer a proba ospropios puntos de vista.

* Argumentar de modo racional e coherente ospropios puntos de vista, tanto de forma oral comoescrita.

* Utiliza-lo diálogo para contrastar e debater dife-rentes puntos de vista.

* Coñecer e valora-la importancia da acción huma-na, libre e responsable, desde un punto de vistaético, técnico e artístico.

* Valora-la capacidade normativa e transformadorada razón para construír unha sociedade máis xustana que exista unha efectiva igualdade de opor-tunidades.

* Valora-los intentos por construír unha sociedademundial baseada no respecto polos dereitos humanosindividuais e colectivos, na convivencia pacífica ena defensa da natureza.

* Adoptar unha actitude crítica ante todo intentode xustificación das desigualdades sociais e antetoda discriminación, xa sexa por razón de sexo, raza,crenzas ou doutras características individuais esociais.

Contidos.

Trátase dun currículo aberto co único condicio-nante de que se aborden cuestións fundamentais nahistoria do pensamento. Polo tanto, parece oportuno,atendendo a unha certa orde lóxica na formulacióndos problemas, distribuí-lo contido da materia enseis núcleos temáticos, cada un cun número variablede unidades, que o profesorado deberá desenvolvertendo en conta, na selección dos contidos, ás carac-terísticas específicas do seu alumnado.

O desenvolvemento do programa non ten por queseguir, necesariamente, a orde e a lóxica que aquíse presenta, recomendándose en todo caso buscarunhas liñas conceptuais que determinen un criteriode elección da orde dos núcleos temáticos.

I.

O saber filosófico.

* Preténdese proporcionar unha visión de conxuntodo que representou e segue a representar para omundo occidental o saber filosófico. Deberá falarse,polo tanto, do seu sentido e necesidade como acti-vidade teórica distinta doutras -saberes científicos,artísticos, relixiosos ou populares- e complementa-ria. De igual modo, é preciso resalta-la estreita vin-culación en todo momento da filosofía co seu contextohistórico.


I.1.

Unidade 1:

-Especificidade do saber filosófico.

-Sentido e necesidade da filosofía.

-A filosofía e a súa historia.

II.

O coñecemento.

* No núcleo anterior vimos que a filosofía é unpeculiar modo de saber; parece oportuno, agora,seguir analizando a problemática que suscita o coñe-cemento humano, tanto desde o punto de vista psi-colóxico como desde unha consideración lóxico-gno-seolóxica.

* Para este efecto, o profesorado deberá presentaró alumnado os problemas filosóficos que foron xerán-dose historicamente arredor do coñecemento: o pro-blema da verdade, dos seus posibles criterios e doalcance do coñecemento tanto científico coma filo-sófico; e deberá lograr que o alumnado comprendae practique o rigor lóxico, a coherencia do discursoe as regras básicas da argumentación.

II.1.

Unidade 2:

-O coñecemento científico: orixes, método elímites.

II.2.

Unidade 3:

-Lóxica formal e informal: falacias, paradoxos efalsos argumentos.

II.3.

Unidade 4:

-O problema da verdade e dos criterios de verdade.

-Linguaxe e coñecemento filosófico e os seuslímites.

III.

A realidade.

* Dedicarase este núcleo ós problemas filosóficosque presenta a realidade, entendida como todo oconxunto de obxectividades non realizadas polo serhumano e que configuran o mundo físico ou natureza.Acceder a esta realidade foi unha aspiración his-tórica constante da filosofía.

* A variedade histórica das explicacións cientí-ficas do mundo físico, así como dos modelos teóricossobre o universo, pode ser un punto de partida útilpara potencia-lo sentido crítico do alumnado, á vezque lle facilitará o descubrimento de teoríasdiverxentes sobre o espacio, o tempo, a constitucióndo cosmos e outros conceptos físico-filosóficos.

* A investigación do mundo físico suscitou na filo-sofía unha serie de grandes problemas ou cuestiónsclásicas de índole metafísica que o profesorado debe-rá dar a coñecer ó alumnado, e tratará de conseguir

que este analice as principais respostas dadas nahistoria do pensamento occidental.

III.1.

Unidade 5:

-O mundo físico e a ciencia. As cosmovisiónscientíficas.

III.2.

Unidade 6:

-Metafísicas espiritualistas e materialistas.

III.3.

Unidade 7:

-Os grandes problemas da metafísica occidental.

IV.

O ser humano.

* A pregunta polo ser humano é unha preguntafundamental na filosofía; é unha pregunta pola súaespecificidade, polas características esenciais dasúa humanidade, e nese sentido, é unha preguntaaberta enfrontada, cada vez con maior radicalidade,ós avances científicos e tecnolóxicos.

* Como o ser humano se sitúa nunha realidadeintermedia entre o natural e o cultural, pode come-zarse este núcleo cunha consideración científica dohome -biolóxica, psicolóxica e antropolóxica- paraculminar nunha antropoloxía filosófica na que seaborden os temas clásicos: relación mente-corpo,a persoa, a liberdade e os determinismos, etc.

IV.1.

Unidade 8:

-Filoxénese, antropoxénese e socioxénese.

IV.2.

Unidade 9:

-Natureza e cultura.

-Relativismo e universalismo.

IV.3.

Unidade 10:

-Reflexión filosófica sobre o ser humano: temase concepcións principais ó longo da historia.

V.

Acción humana.

* A relación do ser humano co seu medio nonse reduce a unha interpretación teórica, senón queproduce formas de acción especificamente humanas.Interesa aquí insistir na articulación profunda econstante entre a dimensión teórica (razón teórica)e práctica (razón práctica) do ser humano, así comona capacidade normativa e innovadora que dimanadesta relación.

* Así, neste núcleo, deberanse abordar temas comoa transformación que o ser humano fai do mundomaterial (técnica e tecnoloxía), o seu labor creador


de formas simbólicas e artísticas e a súa busca dafelicidade individual e colectiva, apoiándose noscontidos de cuarto de E.S.O.

V.1.

Unidade 11:

-Acción humana transformadora: traballo e tec-noloxía.

V.2.

Unidade 12:

-A creación artística e a reflexión sobre a obrade arte.

V.3.

Unidade 13:

-Fundamentación da ética.

-Autonomía e heteronomía moral.

VI.

A sociedade.

* A acción humana é basicamente acción social.En consecuencia, o eixe deste núcleo será a reflexiónsobre a dimensión social do ser humano e as súasconstantes tentativas para construír unha sociedadexusta, democrática e solidaria.

* Neste núcleo deberanse tratar cuestións relativasó dereito e á xustiza: teorías sobre a orixe da socie-dade e do Estado, o poder e a súa lexitimación,..., cuestións claves nunha sociedade democrática;así como as referidas á capacidade humana paratransforma-lo mundo: temas de organización social,económica, política e xurídica.

VI.1.

Unidade 14:

-Interacción, cultura e estructura social.

VI.2.

Unidade 15:

-Dereito e xustiza. Orde económica e cambiosocial.

VI.3.

Unidade 16:

-Principais teorías sobre a orixe da sociedade edo Estado.

VII.


* Valoración da reflexión filosófica como formade acceso ós problemas fundamentais do ser humanoactual.

* Valoración das distintas formas de coñecemento,mantendo unha posición crítica respecto das súasposibilidades e limitacións.

* Interese por comprende-las transformaciónssociais, económicas e políticas do mundo actual.

* Toma de consciencia da necesidade de criteriospara emitir xuízos e valoracións.

* Aprezo pola coherencia, claridade e rigor naexpresión e na argumentación.

* Valoración positiva do dereito e a xustiza demo-cráticas como formas de regulación da convivencia.

* Sensibilidade cara a utilización da razón e dodiálogo como formas de regula-la acción humana,individual e colectiva.

* Comprensión do pluralismo cultural, social epolítico como necesidade para convivir en harmonía.

* Descubrir e supera-los propios prexuízos.

* Tolerancia e respecto para coas distintas cos-movisións e formas ideolóxicas.


* Recoñecer problemas filosóficos e relacionaloscos principais sistemas filosóficos que os desen-volveron.

* Comentar textos filosóficos significativos, tantodesde o punto de vista comprensivo como crítico,identificando o seu contido temático.

* Realizar traballos monográficos sobre algún pro-blema filosófico, utilizando información procedentede diversas fontes, tanto de forma individual comogrupal.

* Argumentar de forma oral e escrita, razoandoos propios puntos de vista, sobre cuestións de inte-rese persoal extraídas das tratadas nos distintosnúcleos temáticos.

* Adoptar unha actitude razoada e crítica anteas cuestións das que se ocupan as cosmovisións ea metafísica.

* Coñecer e valora-las distintas interpretaciónscientíficas e filosóficas sobre a especificidade doser humano.

* Coñecer e analiza-la natureza das accións huma-nas en tanto que libres, responsables, normativase transformadoras.

* Recoñecer e explica-las características da vidaen sociedade, da organización social e das distintasformas de goberno.

* Coñecer e xustifica-la necesidade de que a razónhumana se utilice para construír unha sociedademáis xusta, democrática e solidaria.

* Aplica-los coñecementos adquiridos á analisede informacións e ás situacións propias do mundocontemporáneo, en relación ó respecto polos dereitoshumanos, á guerra e á paz, ás formas de goberno,ás desigualdades sociais, ás relacións do ser humanoco seu medio, ás novas tecnoloxías, etc.

Filosofía II.

Introducción.

Coa filosofía II (historia da filosofía) culmina ociclo de educación filosófica no bacharelato. Esta


materia debe estar en estreita relación coa filosofíade primeiro curso de bacharelato, xa que supón unafondamento intelectual e unha visión histórica dosgrandes problemas que se analizaron neste cursoarredor do coñecemento, a realidade, o ser humanoe a sociedade.

A función que debe desempeña-la historia da filo-sofia no currículo de bacharelato é dobre: por unhaparte, debe proporcionar unha información básica,que permita ós alumnos localizar filósofos e sistemas;e, por outra parte, debe atender a completa-la for-mación filosófica mediante o estudio e a análise dal-gúns dos filósofos máis representativos de cadaépoca.

A función informativa, sen embargo, non debe con-fundirse cunha mera historiografía de tódalas corren-tes e tendencias filosóficas que houbo en Occidentedesde Grecia ata os nosos días, nin menos aíndacomo unha simple doxografía, na que aparezan osdistintos autores como creadores de opinións filo-sóficas, sen maior valor que o da sucesión crono-lóxica e a contraposición de pareceres. Convén, nonobstante, presentarlles a alumnos e alumnas unhasvisións de conxunto de cada época e un esquemadas principais tendencias e filósofos que as repre-sentaron. Esta función informativa non debe esixirdesenvolvementos historiográficos exhaustivos, perosen ela, como é obvio, resulta difícil afondar naque-les filósofos que permitan completa-la formaciónfilosófica do alumno. Tamén é necesario resalta-lafunción reconstructiva desta materia, que destacaa relevancia dos problemas teóricos formulados edas respostas ofrecidas polos filósofos no pasado paraa nosa comprensión deses mesmos temas no pre-sente.

A historia da filosofía que se imparte en segundocurso de bacharelato non pode ser tampouco unhahistoria de toda a cultura occidental en tódalas súasmanifestacións; sen embargo, débese manter unhaanálise do contexto que permita capta-lo sentido dia-crónico e dialóxico das ideas.

Polo tanto, evitaranse varios perigos na articula-ción do currículo: o historicismo filosófico exhaus-tivo, o historicismo culturalista, a mera doxografíae, por último, a excesiva erudición hermenéuticano comentario dos textos.

Sobre a base, pois, dunha contextualización esque-mática, pode abordarse a análise dos problemas tra-tados no curso anterior, explicados no contexto dascorrentes e autores máis importantes da filosofíaoccidental, e todo isto mediante unha non moi exten-sa antoloxía de textos filosóficos significativos, quepodemos denominar «canónicos», que presenten deforma coherente e relevante os problemas estudia-dos; non hai que esquecer que a filosofía se mostranos seus textos orixinais, sendo a lectura, comentarioe interpretación deles indispensable.

A historia da filosofía concíbese como unha materiacomún a tódalas modalidades do bacharelato, tantomáis necesaria nas de carácter científico e tecno-lóxico, dado que os seus alumnos, se non é por inte-rese persoal, non volverán ter contacto coa filosofía;cómpre, por tanto, unha sistematización necesariaque poña de manifesto a relación que existe entrea ciencia e a filosofía, así como unha atención espe-cial a aqueles científicos que tivesen relevancia nahistoria das ideas.

Débese completar este ciclo da educación filo-sófica coñecendo a historia da filosofía nas súas gran-des liñas de desenvolvemento e tendo afondado naanálise dos filósofos máis relevantes, o que constitúeunha base de formación humanística indispensable,calquera que sexan as opcións futuras do alumno.

Obxectivos.

* Coñecer e comprende-los diferentes aspectos (te-mas, autores, escolas) que integran os períodos nosque se divide a historia da filosofía.

* Comprende-la relación entre os problemasexpostos e as teorías propostas con outras manifes-tacións teóricas e prácticas do contexto históricoonde foron enunciados.

* Comprende-la historia da filosofía como un avan-ce en espiral, onde os problemas son retomados cuncrecente nivel de radicalidade metodolóxica.

* Recoñecer e situa-los problemas filosóficos ana-lizados no curso anterior como cuestións xurdidasó longo da historia.

* Comprende-los problemas filosóficos fundamen-tais que ocuparon os filósofos ó longo da historiae recoñece-la súa trascendencia para a comprensióndo mundo actual.

* Aprender a ler e comentar textos filosóficos esta-blecendo entre eles un diálogo crítico que leve ásúa interpretación, á súa comparación e á súalocalización.

* Asimilar comprensivamente os conceptos filo-sóficos máis importantes e utilizalos como ferramen-tas intelectuais que permiten formular e explicaradecuadamente cuestións tanto humanísticas comocientíficas.

* Aprender a analizar e expoñer adecuadamente,de modo oral e escrito, os problemas e as teoríasfilosóficas estudiadas prestando especial interese órigor conceptual e lóxico.

* Desenvolver e consolida-la actitude crítica anteopinións contrapostas, someténdoas a unha reflexiónracional, e analiza-los conceptos previos, prexuízose posicións ideolóxicas que poidan existir comocondicionantes.

* Comprender e valora-lo desenvolvemento dasideas como un continuado esforzo racional e com-prender e valorar que o diálogo racional é a súaorixe.


* Valora-lo debate de posicións contrapostas comomedio para practica-lo respecto ós demais e a tole-rancia positiva contra calquera forma de discri-minación.

Contidos.

Esta materia de filosofía II, como xa se dixo naintroducción, representa a continuación e afonda-mento da filosofía I estudiada no curso anterior, namedida en que se trata de comprende-los problemase as teorías filosóficas tanto no seu contexto históricocomo no seu decurso temporal. Isto supón, por unhabanda, proporcionar ó alumno unha visión coherentee completa, na medida das posibilidades, da con-tinuidade histórica dos problemas filosóficos e, poroutra banda, a especificidade e progresivo afonda-mento das respostas propostas para a súa solución.

Para cumprir estes obxectivos considérase nece-sario dividi-la historia da filosofía en catro bloquesou períodos históricos e sinalar, en cada un deles,os autores máis importantes e representativos. Ómesmo tempo, cada un destes autores constitúe unhaunidade didáctica. Tratándose dun currículo abertoe básico, só se establece un número de unidadespara desenvolver en cada período, deixando a elec-ción das unidades concretas a criterio do profesorado(agás no caso da filosofía grega onde se indicanexpresamente os autores que tratar).

Considerouse necesario, por último, establecer encada unidade didáctica uns núcleos conceptuais outópicos básicos que posibiliten organizar lóxica ecoherentemente o seu desenvolvmento. Desta manei-ra proporciónase unha visión diacrónica dos núcleostemáticos desenvoltos de modo sistemático no cursoanterior.

I.

Filosofía grega.

* As principais cuestións que cabe considerar nes-te período son: o paso do mito ó logos nos filósofospresocráticos; os primeiros intentos metafísicos deParménides e Heráclito; a significación dos filósofospluralistas; Sócrates e os sofistas; o nacemento dapolis e da democracia en Atenas; e os proxectoséticos do epicureísmo e do estoicismo.

* Polo significado e a importancia para compren-de-la historia da filosofía occidental, parece nece-sario estudiar de modo específico a Platón e Aris-tóteles.

I.1.

Unidade 1: Platón.

-A Teoría das Ideas como síntese da tradición filo-sófica grega.

-Realidade e coñecemento desde a Teoría dasIdeas.

-Home e sociedade desde a Teoría das Ideas.

I.2.

Unidade 2: Aristóteles.

-Un novo enfoque filosófico fronte ó platonismo.

-Teoría hilemórfica, potencia-acto, causalidade eteleoloxía na explicación da realidade.

-A ética e a análise das formas de goberno.

II.

Filosofía medieval e renacentista.

* A filosofía medieval debe contextualizarse a tra-vés dos problemas que se suscitan arredor da nece-sidade de harmoniza-la fe, representada polasrelixións monoteístas, e a razón, representada fun-damentalmente polas filosofías de Platón e Aristó-teles. O platonismo cristián ten a súa expresión máiscompleta no pensamento de Santo Agostiño de Hipo-na, en tanto que a síntese entre cristianismo e filo-sofía aristotélica quedou plasmada no pensamentode San Tomás de Aquino. A partir do século XIViníciase a crise da escolástica como consecuencia,por unha banda, da filosofía de Guillerme de Ockhame, por outra banda, dos desenvolvementos científicosdo século XIV (Oresme, Buridan).

* O pensamento renacentista supón a inclusiónde novos temas para a reflexión filosófica entre osque cabe subliña-los seguintes: a matematizaciónda natureza, un novo concepto de home, as posi-bilidades técnicas do saber ou a fundamentaciónmoderna da política. Neste sentido as figuras deN. Maquiavelo e de F. Bacon adquiren un lugardestacado.

* Entre as unidades que se citan a seguir, o pro-fesorado elixirá dúas para o seu estudio pormeno-rizado. Tendo en conta que é moi desexable pro-porcionar un desenvolvemento coherente e sen gran-des lagoas da historia da filosofía, suxírese que unhadas unidades seleccionadas pertenza ó períodomedieval e outra ó período renacentista.

II.1.

Unidade 3: Santo Agostiño de Hipona.

-A filosofía medieval: os novos conceptos.

-A realidade como creación e o problema de razóne fe.

-O sentido da historia: A Cidade de Deus.

II.2.

Unidade 4: San Tomás de Aquino.

-O aristotelismo e a Escolástica.

-A existencia de Deus e o problema de razón efe.

-Lei eterna, lei natural e lei positiva.

II.3.

Unidade 5: Guillerme de Ockham.

-A crise da escolástica e o novo espírito crítico.


-O problema dos universais e o nominalismo; oproblema de razón e fe.

II.4.

Unidade 6: N. Maquiavelo.

-Novo contexto cultural: Humanismo e Renace-mento.

-O poder e o realismo político.

II.5.

Unidade 7: F. Bacon.

-A teoría dos ídolos.

-Ciencia e utopía social.

III.

Filosofía moderna.

* O tema central deste período é o novo conceptode racionalidade que xorde nos séculos XVI e XVIIe que se caracteriza polos seguintes trazos: a secu-larización do pensamento, o nacemento da cienciamoderna, a procura dunha antropoloxía baseada nosuxeito consciente e unha nova forma de fundamen-ta-la orixe da sociedade (contractualismo) e dogoberno, tendo como horizonte a democracia.

* Neste contexto débense considera-las grandescorrentes constituídas polo racionalismo e o empi-rismo, que teñen como representantes máis impor-tantes a Descartes, Spinoza, Locke e Hume. No sécu-lo XVIII, ou Século das Luces, xorden diferentesmodos de interpreta-la Ilustración. No campo da filo-sofía política a figura de Rousseau cobra unha espe-cial relevancia pola súa fundamentación da demo-cracia e a crítica das desigualdades sociais. Por últi-mo, co criticismo kantiano realizarase unha síntesesuperadora dos supostos gnoseolóxicos do raciona-lismo e do empirismo e unha nova maneira de con-cibi-la ética.

* Neste período histórico o profesorado elixirá dúasunidades entre as propostas. Por motivos similaresós subliñados no anterior bloque, suxírese que seestudie un autor do século XVII e outro do XVIII.

III.1.

Unidade 8: R. Descartes.

-O problema do método e o proxecto cartesiano.

-Razón e realidade.

-O dualismo antropolóxico e as súas consecuen-cias.

III.2.

Unidade 9: B. Spinoza.

-O monismo substancial.

-A ética.

III.3.

Unidade 10: J. Locke.

-O empirismo fronte ó racionalismo.

-O coñecemento de ideas: orixe, tipos e límites;o problema da substancia.

-O liberalismo político.

III.4.

Unidade 11: D. Hume.

-Os elementos do ceñecemento e o fenomenismo.

-O emotivismo moral.

III.5.

Unidade 12: J. -J. Rousseau.

-Do estado de natureza ó estado social.

-O contrato social e a soberanía popular.

III.6.

Unidade 13: I. Kant.

-Kant e a Ilustración.

-O criticismo kantiano como síntese superadorado racionalismo e do empirismo.

-O formalismo moral.

IV.

A filosofía contemporánea.

* Entre as correntes filosóficas do século XIXteñen especial relevancia o liberalismo utilitaristade J. S. Mill, o materialismo histórico-dialéctico domarxismo e o vitalismo de Nietzsche, posto que cons-titúen algunhas das reflexións máis importantessobre os problemas da súa época, que tamén terángran transcendencia no pensamento actual. Destemodo, o liberalismo utilitarista propón unha con-cepción individualista que lexitima tanto o sistemaeconómico como o modelo político vixente; mentresque o marxismo se centra sobre todo nas contra-diccións do sistema económico do capitalismo indus-trial e da democracia liberal burguesa. Por outrolado, o vitalismo de Nietzsche baséase na críticada cultura occidental dominada polos valores racio-nalistas dos gregos e os valores morais do cristia-nismo que conxugados desembocan no nihilismo.

* A diversidade de correntes filosóficas do sécu-lo XX pódese articular arredor da reflexión dosseguintes temas: a preocupación pola fundamenta-ción e os fins do coñecemento científico; a análiseda linguaxe tanto nas súas formas naturais comoartificiais; a busca dunha nova racionalidade ética;a análise da existencia e da esencia do ser humano,tanto en termos ontolóxicos como asiolóxicos. Parafinalizar, a figura de José Ortega y Gasset debe des-tacarse pola súa vinculación con algunhas destascorrentes filosóficas europeas e tamén polo seu sig-nificado dentro da historia do pensamento español.

* Entre as unidades didácticas que se indicana seguir, o profesorado elixirá dúas para o seu estudiopormenorizado. Polas mesmas razóns sinaladas nosbloques segundo e terceiro, recoméndase a selección


dunha unidade pertencente ó século XIX e outraó século XX.

IV.1.

Unidade 14: J. S. Mill.

-O utilitarismo moral.

-A liberdade e a defensa dos dereitos da muller.

IV.2.

Unidade 15: K. Marx.

-O materialismo histórico.

-A alienación humana.

IV.3.

Unidade 16: F. Nietzsche.

-A crítica dos valores fundamentais.

-O nihilismo.

-O superhome e a vontade de poder.

IV.4.

Unidade 17: L. Wittgenstein.

-Filosofía e linguaxe.

-A filosofía como actividade e como terapéutica.

IV.5.

Unidade 18: M. Heidegger.

-Ser, estar, existir.

-O esquecemento do ser e o dominio da técnica.

IV.6.

Unidade 19: J. Habermas.

-Coñecemento e interese.

-A razón dialóxica.

IV.7.

Unidade 20: J. Ortega y Gasset.

-A vida como realidade radical.

-O perspectivismo.

V.


* Interese pola perspectiva histórica para com-prende-los problemas e as concepcións do mundopresente.

* Atención á precisión lóxica e conceptual naexpresión das propias reflexións filosóficas.

* Interese e curiosidade pola comprensión trans-versal das diferentes manifestacións culturais decada época.

* Valoración e actitude crítica ante as distintasformas de creación intelectual e ante as posibili-dades explicativas dos diversos ámbitos da activi-dade humana.

* Interese e curiosidade pola lectura de obras etextos filosóficos.


* Situar e contextualizar adecuadamente os prin-cipais filósofos estudiados no seu marco históricoe filosófico.

* Relaciona-los problemas filosóficos coas prin-cipais condicións socioculturais nas que aparecene ás que pretenderon dar resposta.

* Mostrar e recoñece-la implicación dos sistemasfilosóficos no desenvolvemento histórico das idease dos cambios sociais.

* Coñecer e manexar adecuadamente o vocabulariofilosófico básico adquirido nos dous cursos de filo-sofía do bacharelato.

* Analizar e comenta-lo contido dun texto filosóficocon rigor metodolóxico, identificando os problemas,os conceptos e os termos específicos que aparecen.

* Comparar e relacionar textos filosóficos de dis-tintos autores, co fin de establecer entre eles seme-llanzas e diferencias de formulación e de expli-cación.

* Expoñer, de modo claro e ordenado, as liñasfundamentais dos problemas e sistemas dos filósofosque se estudiaron de modo analítico.

* Elaborar e expoñer, oralmente ou por escrito,algún aspecto do pensamento dun autor ou o contidodunha das obras analizadas.

* Elaborar, individualmente ou colectivamente,táboas sincrónicas nas que cada un dos filósofosestudiados se contextualice con outros acontecemen-tos históricos (políticos, artísticos, literarios, cien-tíficos, etc.).

* Participar en debates sobre problemas filosóficosactuais, nos cales achegarán as súas propiasreflexións, sendo capaces de relacionalas con outrasposicións de épocas pasadas, previamente estu-diadas.

Historia

Introducción.

Entre os retos que enfronta o sistema educativoa comezos do novo milenio ocupa un lugar preferenteo de concilia-las necesidades de formación dos xovesno uso das novas tecnoloxías coa práctica dos valoresesenciais do Humanismo. Só a harmonización nocurrículo de ciencia, técnica e humanismo pode con-tribuír á formación de cidadáns responsables e cons-cientes dos seus dereitos e deberes coa sociedadee á defensa dos valores democráticos e dos dereitoshumanos fronte á intolerancia.

Dentro das ciencias humanas, a historia ocupa unlugar particularmente vertebrador que a converte noeixe ordenador do pensamento e, xa que logo, a faiespecialmente útil para proporcionar uns sólidos ali-cerces sobre os que edifica-la comprensión doconxunto das disciplinas vinculadas á actividadehumana. Este alto valor formativo esixe que a pre-sencia desta materia nos plans de estudio dos novos


bacharelatos estea suficientemente garantida nunsmomentos nos que os fondos cambios que experi-mentan as modernas sociedades, acelerados polasnovas tecnoloxías, puidesen ir en detrimento da for-mación integral dos alumnos.

O ensino da historia resulta esencial para a con-servación da nosa mentalidade colectiva, polo quetamén debe proporciona-los coñecementos sobre opasado que axuden á comprensión crítica do presente,ó tempo que fomenta o desenvolvemento dunha seriede capacidades e técnicas intelectuais propias do pen-samento abstracto e formal, como a observación, aanálise, a interpretación, a capacidade de comprensiónempática, o exercicio da memoria comprensiva e osentido crítico, aspectos que deben ser desenvolvidoscos procedementos axeitados.

O currículo da materia de historia de segundo cursode bacharelato, en coherencia co disposto poloR.D. 3474/2000 no relativo ós seus contidos míni-mos, inclúe a totalidade das etapas históricas desdea Antigüidade ata os nosos tempos, aínda que cunprotagonismo maior das sociedades contemporáneae actual. Por outra banda, tendo en conta que unhadas funcións dos centros educativos é a de trans-miti-la cultura propia da sociedade na que se insiren,trátase de garanti-la presencia neste currículo dosaspectos máis salientables do pasado histórico deGalicia, non como un catálogo pechado senón comoelementos orientativos que desenvolverá o profeso-rado de acordo coa súa propia programación. Destexeito, preténdese que tódolos estudiantes teñan oca-sión de coñece-la historia de España e de Galiciatratada de xeito continuo e global e atendendo tantoós elementos comúns como ós diversos.

Obxectivos.

* Comprender que a interpretación do pasado éo resultado de proxectar sobre este os nosos propioscondicionamentos ideolóxicos, éticos e culturais dopresente.

* Descubri-los procesos e mecanismos básicos querexen o funcionamento da dinámica histórica, empre-gando este coñecemento para a mellor comprensióndas sociedades actuais.

* Distinguir e valora-los signos permanentes dosprocesos de transformación e cambio nas diferentesetapas históricas, analizando secuencialmente onacemento dos problemas, as diferentes tentativasde solución e a súa pervivencia nos nosos días.

* Identificar e analiza-las interrelacións existentesentre os feitos económicos, sociais, políticos e cul-turais que condicionan a traxectoria histórica deEspaña e de Galicia, así como o papel que os indi-viduos e os grupos desempeñan nela, asumindo quea súa evolución é o resultado de complexos e longosprocesos de cambio que se proxectan no futuro.

* Adquirir unha visión de conxunto da evoluciónhistórica de España e de Galicia, situando este pro-ceso no contexto europeo e mundial.

* Identificar, analizar e explicar, situándoos notempo e no espacio, os feitos, personaxes, problemas,etapas e procesos máis significativos e relevantesdo devir histórico, común e diverso, de España ede Galicia.

* Expresar razoadamente ideas propias sobre osaspectos esenciais da evolución histórica de Españae de Galicia.

* Consolidar actitudes e hábitos de tolerancia esolidariedade entre os diversos pobos de España,respectando e valorando positivamente os aspectoscomúns e as diferencias, tendo en conta a posibi-lidade de pertencer de maneira simultánea a máisdunha identidade colectiva.

Contidos.

I.

As raíces históricas.

I.1.

Os inicios do poboamento peninsular.

-O proceso de hominización na Península Ibérica:novos achados. Os primeiros poboadores de Galicia.

-Os pobos prerromanos. A cultura castrexa.

I.2.

A Hispania romana. Gallaecia.

-O proceso da romanización. Especial atención ócaso galego.

-O reino suevo. A monarquía visigoda.

I.3.

A Península Ibérica na Idade Media: Al-Ándalus.

-Evolución política e organización económica esocial.

-A presencia musulmana en Galicia.

-Cultura e arte.

I.4.

A Península Ibérica na Idade Media: os reinoscristiáns.

-A formación dos reinos peninsulares. Etapas dareconquista e modelos de repoboación.

-Galicia e a monarquía asturo-leonesa. O Reinode Galicia.

-A organización política. As institucións.

-O feudalismo. Economía e sociedade.

-A expansión marítima no Mediterráneo e no Atlán-tico. As Illas Canarias.

-A crise dos séculos XIV e XV. O exemplo galego:vida urbana e conflictos sociais. As revoltas irman-diñas.

-Unha cultura plural. O Camiño de Santiago. Mani-festacións artísticas.


II.

O Antigo Réxime.

II.1.

Os Reis Católicos: a construcción do Estadomoderno.

-Unión dinástica. Conquista do Reino Nazarí eincorporación do Reino de Navarra.

-O programa centralizador en Galicia: o somete-mento da nobreza galega e o control do clero.

-A proxección exterior. O descubrimento de Amé-rica.

II.2.

A España do século XVI.

-O Imperio de Carlos V e a Monarquía Hispánicade Felipe II.

-O modelo político dos Austrias. O goberno e aadministración de América.

-O impacto do descubrimento en Galicia.

II.3.

A España do Barroco.

-O sistema de Westfalia-Pirineos: ocaso da hexe-monía dos Habsburgo. Crise interna.

-A representación política de Galicia. A «Juntadel Reino» e a cuestión do voto en Cortes.

-Mentalidade, cultura e arte no Século de Ouro.O Barroco en Galicia.

II.4.

O século XVIII: os primeiros Borbóns.

-Cambio dinástico: as reformas internas.

-A práctica do despotismo ilustrado: Carlos III.

-Poboación, economía e sociedade en Galicia.A consolidación da fidalguía.

-A política exterior. América.

III.

A desestructuración do Antigo Réxime e as orixesdo Estado liberal.

III.1.

Crise do Antigo Réxime.

-Os factores causais da crise.

-Guerra e revolución. Galicia na Guerra de Inde-pendencia.

-As Cortes de Cádiz e a Constitución de 1812.

-Absolutismo e liberalismo. A emancipación daAmérica española.

III.2.

A construcción do Estado liberal.

-A oposición ó sistema liberal. A cuestión dinásticae as guerras carlistas. A problemática foral.

-Isabel II: a organización do réxime liberal. O Esta-do dos moderados e o seu labor.

-Galicia nos inicios do réxime liberal. Carlismoe provincialismo.

-O Sexenio democrático (1868-1874). O republi-canismo en Galicia.

III.3.

As grandes transformacións socioeconómicas.

-Revolución liberal e cambio agrario: as desamor-tizacións. O caso galego.

-O proceso de industrialización. As grandes pautasrexionais.

-A estructura social. As orixes do movementoobreiro.

-Os cambios ideolóxicos e culturais.

IV.

O réxime da Restauración.

IV.1.

As bases do réxime.

-O sistema canovista: a Constitución de 1876 ea quenda pacífica.

-O funcionamento real do sistema: caciquismo efraude electoral. As grandes familias políticas deGalicia.

-A oposición ó sistema. Rexionalismo e naciona-lismo. O caso galego.

-A liquidación do imperio colonial: Cuba.

IV.2.

A crise da Restauración.

-O reinado de Alfonso XIII.

-Rexeneracionismo e revisionismo político.

-A dictadura de Primo de Rivera.

IV.3.

Os desequilibrios económicos e sociais.

-As desigualdes do crecemento económico. Atrasoe modernización.

-As transformacións demográficas. O proceso deurbanización e os movementos migratorios. O casogalego.

-Conflictividade social. O agrarismo e a liquida-ción da problemática foral.

V.

V. República e guerra civil.

V.1.

A IIª República.

-A caída da Monarquía. As forzas políticas esociais.


-A Constitución de 1931 e o bienio reformista.

-A evolución política da II República.

-Os nacionalismos na II República. O Estatutogalego de 1936.

-A cultura española e galega desde os inicios daIdade de Prata ata 1936.

V.2.

A Guerra Civil.

-A sublevación militar. O alzamento en Galicia.

-Evolución política das dúas zonas.

-A internacionalización do conflicto.

VI.

Dictadura e democracia.

VI.1.

España durante o franquismo.

-Fundamentos ideolóxicos e sociais do réximefranquista.

-Evolución política e conxuntura internacional.

-A oposición ó réxime. A oposición armada e aoposición política en Galicia.

-As transformacións socioeconómicas e os cambiossociais e culturais.

VI.2.

A España democrática.

-A transición política. A Constitución de 1978 eo Estado das autonomías.

-A transición política en Galicia. O Estatutogalego.

-Economía e sociedade na España actual.

-Os gobernos democráticos e a integración enEuropa. Galicia no marco español e europeo.

VII.


-Adopción dunha postura crítica e de rigor anteas distintas fontes de producción do coñecementohistórico.

-Promove-lo interese polo coñecemento crítico desociedades e culturas diversas, tanto históricas comoactuais, e a súa percepción como elementos enri-quecedores da existencia colectiva da humanidade.

-Fomentar un sentimento positivo de pertenza aunha Comunidade nacional (Galicia), a un Estadohistórico (España), e a unha cultura europea e uni-versal desde posicións solidarias e respectuosas conoutras comunidades, Estados e culturas.

-Consolidar actitudes e hábitos de tolerancia e soli-dariedade entre os diferentes pobos de España, res-pectando e valorando positivamente os aspectoscomúns e diferenciais e a pertenza simultánea a máisdunha identidade colectiva.

-Fomento do compromiso activo, responsable econsciente coa paz, a democracia e os dereitos huma-nos e sensibilidade fronte ós problemas derivadosdas situacións de desigualdade.


* Recoñece-los criterios valorativos propios danosa época nas diferentes interpretacións do pasado.

* Comprende-los trazos esenciais da sociedadeespañola e galega actual a partir da identificacióndos procesos e mecanismos básicos que rexen o fun-cionamento da dinámica histórica.

* Recoñecer na realidade actual as posibles per-vivencias do pasado.

* Análise da interrelación causal entre os dife-rentes factores que condicionan a traxectoria his-tórica de España e de Galicia.

* Relaciona-los procesos e acontecementos pro-pios da historia de España e de Galicia cos corres-pondentes ós ámbitos europeo, hispanoamericano einternacional.

* Caracteriza-las grandes etapas do pasado his-tórico de España e Galicia, destacando as súas ache-gas básicas e sinalando os seus aspectos comúnse diversos.

* Coñecer e analiza-los procesos, feitos e perso-naxes máis relevantes da historia de España e deGalicia, situándoos cronoloxicamente dentro dosdiferentes ritmos de cambio e permanencia.

* Obtención e valoración crítica de informaciónrelevante procedente de diferentes fontes e empregodela para a emisión dun xuízo razoado sobre osaspectos esenciais da evolución histórica de Españae de Galicia.

* Apreciación de actitudes de tolerancia, relati-vismo crítico e respecto á realidade plural e mul-tiforme que caracteriza as sociedades actuais.

Lingua castelá e literatura I e II

Introducción.

O valor primordial das linguas é o seu carácterinstrumental, que as converte en canle imprescin-dible de expresión dunha comunidade lingüística.O pensamento e a afectividade moldéanse coa falae, por iso, o coñecemento das linguas é a base doproceso de formación durante o bacharelato.

Na Comunidade Autónoma galega, as linguas coo-ficiais deben ser ensinadas desde o respecto mutuo,unificando os métodos e diversificando os contidosen tanto estes sexan diferentes. A colaboración entreensinantes de ámbalas dúas linguas debe evita-lareiteración excesiva de contidos iguais, a explicaciónen tempo e nivel distintos, o uso de terminoloxíaconfusa ou dispersa... Débese procurar, pois, a coor-dinación dos departamentos das dúas disciplinas senque iso implique menoscabo de ninguha delas, senóntraballo científico e didáctico común para que oalumno vexa simplificada a súa tarefa e acade os


obxectivos desde a simplicidade dos programas ea complexidade e diversidade da riqueza que cadalingua poida achegar á súa formación.

O obxectivo desta materia é o coñecemento dosdiferentes tipos de discursos e, en particular, docientífico e do literario. Proponse consolidar eamplia-la competencia comunicativa do estudiantede bacharelato como condición imprescindible paraacada-los fins formativos e propedéuticos marcadospara esta etapa. O obxectivo do ensino da linguaneste nivel educativo non é unicamente o saber orga-nizado propio das ciencias da linguaxe, senon taméno desenvolvemento harmónico das capacidades lin-güísticas dos alumnos. Proponse, pois, un equilibrioentre a solidez duns coñecementos e a súa constanteaplicación ó emprego do idioma.

A educación en lingua, entendida como desen-volvemento da competencia comunicativa, é un con-tinuo ó longo das diversas etapas. Así, recoméndaseseguir traballando as catro destrezas básicas: escoi-tar, falar, ler e escribir. Dun xeito especial, coidarasea producción das mensaxes orais perante dun audi-torio atendendo á fluidez, dicción, entoación, correc-ción, propiedade, etc. Analogamente buscarase man-te-lo interese pola lectura e a participación activados alumnos e alumnas no proceso lector. Taménconvén non esquecer que o desenvolvemento nestacompetencia esixe dar unha resposta ás novas rea-lidades en cada tramo de idade. Cómpre que nobachalerato a reflexión lingüística e as actividadesde análise e creación de textos atendan tanto ó dis-curso literario e cultural como ó científico e técnico.

As necesidades que derivan do proceso de amplia-ción de coñecementos que o adolescente realiza nomedio escolar obrigan a estudiar detidamente o dis-curso científico para que este tipo de creacións faci-lite o acceso ó saber e ós procesos de aprendizaxeno marco das institucións académicas. Así mesmo,teranse en conta os usos formais da lingua que sedan na comunicación interpersoal na vida social enas relacións coas distintas institucións. O discursodos medios de comunicación adquire importanciaporque, a través deste tipo de textos, os cidadánsamplían o seu coñecemento do mundo e mesmo reci-ben valoracións e achegas ideolóxicas. Facilitarlleó estudiante de bacharelato a comprensión deste tipode texto e contribuír á formación dun pensamentocrítico potenciarán a autonomía e a responsabilidadedunha vida adulta en contacto con importantes evariadas fontes de coñecemento sobre o medio.

Nesta etapa, aínda que se seguirán utilizando tex-tos narrativos, descritivos e dialogados, terase quedar prioridade ós textos expositivos e argumenta-tivos; débense analizar, resaltando as súas carac-terísticas máis sobresaíntes, textos científicos, perio-dísticos, técnicos, humanísticos e literarios. Os exer-cicios relacionados con estes textos deben ser decarácter diverso: resumo do contido, reelaboraciónoral e escrita, busca da organización interna do texto,análise dos procedementos de construcción textual(cohesión e coherencia), etc.

Aprender lingua supón o coñecemento dos prin-cipios gramaticais básicos, entendidos como coñe-cementos sistemáticos das clases de palabras, dascombinacións posibles entre elas e das relacións des-tas expresións cos significados. Existen uns coñe-cementos fundamentais: principios que rexen as nor-mas gráficas, gramaticais e léxicas no uso culto pan-hispánico. O coñecemento destes principios funda-mentais, como continuación da etapa anterior, aplí-case á observación das principais funcións lingüís-ticas e ós textos de natureza científica e culturalnun dobre proceso, de estudio e creación. No estudioda gramática e do léxico, pódense propor exerciciosque dean conta das estructuras oracionais (ou uni-dades de rango inferior) empregadas e do léxico usa-do, explicando, ademais, a adecuación entre os ele-mentos lingüísticos e o tipo de discurso no que seformalizaron.

Potenciaranse as técnicas de traballo práctico paraconsolida-los módulos de coñecemento teórico, poisa lingua sempre vai se-lo instrumento primordialnos traballos dos alumnos ó longo da súa vida; aestas técnicas, engadiránselle-los instrumentos pro-porcionados polas novas tecnoloxías, vitais xa nasociedade actual. Os alumnos teñen que coñece-lasrelacións que se establecen entre lingua e sociedade,como xa se ensinou na educación secundaria obri-gatoria, pois este coñecemento vailles permitir afon-dar no carácter plurilingüe de España e, en par-ticular, no feito bilingüe da comunidade galega.

O estudio da literatura tamén contribúe á amplia-ción da competencia comunicativa desde a súa cali-dade lingüística. A través da literatura, o alumnoentra en contacto con xéneros, rexistros e estilosvariados; este contacto permitiralle unha achega ássituacións comunicativas ficcionais e serviralle debase para a reflexión sobre de modelos textuais ede estratexias comunicativas, que foron as canlesde transmisión dos pensamentos e emocións dosseres humanos en diferentes contextos sociais.

A práctica habitual na clase de lingua e literaturadeberá se-lo traballo con textos, ben para analizalose interpretalos, ben para crealos. Nos planos da com-prensión e a análise, débese traballar con todo tipode textos, na procura dun achegamento directo ófeito literario de xeito que o alumno se familiaricecoas obras e os autores e, principalmente, coñezaos medios expresivos da lingua como producto nonsó lingüístico, senón tamén social e estético. A aná-lise dos valores literarios dos distintos tipos de textospermitiralles ós alumnos completa-la súa formaciónlingüística e posibilitará a comprensión das distintasfacetas da realidade humana, as bases da súa impli-cación social e da súa potencialidade creadora.

A formación literaria será contemplada, pois, comoun proceso de aprendizaxe baseado nos feitos lin-güísticos, enriquecido con valores sociais e poten-ciado con valores estéticos de obras e autores nunproceso diacrónico, de xeito que o alumno, ó rema-ta-lo bacharelato, estea capacitado para ler textosliterarios de distinta dificultade e de diversos xéne-


ros pois, aínda que algúns non vaian seguir estudiossuperiores, todos deberán posuír capacidade lectora.

O estudio de lingua e literatura castelá en bacha-relato debe tentar, pois, dota-lo alumno dunha maiorcapacidade para coñecer discursos, principalmentecientíficos e literarios, e para formaliza-lo discursopropio. Por outra parte, debe eleva-lo seu nivel decoñecementos e a súa capacidade de reflexión, ade-mais de incrementa-la experiencia lectora e a poten-cialidade creadora.

Obxectivos.

* Utiliza-la lingua de xeito oral e escrito concorrección e adecuación a cada situación comu-nicativa.

* Identifica-los diferentes tipos de textos orais eescritos e as súas distintas estructuras formais, asícomo os textos escritos específicos (humanísticos,xornalísticos, científicos, ...).

* Fomenta-la lectura e a composición escrita comoformas de adquisición de léxico, de novos coñece-mentos, de reflexión, de autoaprendizaxe e de enri-quecemento persoal.

* Redactar diferentes tipos de textos (humanís-ticos, xornalísticos, científicos, etc.) respectando assúas esctructuras formais básicas.

* Coñece-los principios fundamentais da gramá-tica española, recoñecendo as distintas unidades dalingua e as súas combinacións.

* Valora-la realidade plurilingüe e pluriculturalde España, coñecendo a orixe e o desenvolvementodas distintas linguas constitucionais e das súas varie-dades, dedicando especial atención ó español deAmérica.

* Coñece-las características xerais (históricas,políticas, sociais, ...) dos períodos máis represen-tativos da literatura española, así como os seus auto-res e obras máis significativas.

* Ler e valorar obras literarias representativas,recoñecendo os procedementos de estilo máis impor-tantes de cada xénero, movemento literario e época.

* Empregar técnicas de busca, elaboración e pre-sentación da información, utilizando medios tradi-cionais e novas tecnoloxías.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

Comunicación.

I.1.

A comunicación.

-Elementos. Intención comunicativa. Funcións dalinguaxe.

I.2.

As variedades da lingua.

-Históricas, espaciais, sociais e de estilo. Situaciónlingüística de España. Linguas en contacto: inter-ferencias.

I.3.

Comunicación oral e comunicación escrita: o texto.

-Xéneros orais e escritos. Tipos e característicaslingüísticas.

II.

Estudio da lingua.

II.1.

A gramática:

-As categorías gramaticais (I).

-Oración e enunciado. Funcións sintácticas. Ora-cións simples.

II.2.

Estructura do texto. Os marcadores (I).

II.3.

Principios básicos da corrección lingüística. Nor-mas ortográficas (I).

II.4.

O léxico:

-Compoñentes básicos do léxico da lingua española(I).

-Estructura do léxico español: constituíntes. Aslocucións.

-Formación de palabras. Préstamos e neoloxismos.

-O vocabulario científico e técnico.

-O léxico e o diccionario. Características das obraslexicográficas básicas. Principios do uso do diccio-nario en soportes del tipo CD-Rom e nas páxinasda Internet.

III.

Técnicas de traballo.

III.1.

Técnicas de busca de información.

-Medios tradicionais e novas tecnoloxías (CD-rom,bases de datos e Internet).

III.2.

Técnicas auxiliares para a comprensión e creaciónde textos na vida académica.

-O tratamento da información.

IV.

Literatura.

IV.1.

Características da lingua literaria. Os xénerosliterarios.


IV.2.

Evolución histórica das formas literarias.

-Idade Media: marco histórico e cultural.

-Lírica tradicional e lírica culta: lectura e análisede poemas representativos de Gonzalo de Berceo,o Arcipreste de Hita, Jorge Manrique e o Roman-ceiro.

-A épica medieval: estudio e comentario dalgúnsfragmentos do Mío Cid.

-As orixes da prosa romance: Alfonso X o Sabioe Don Juan Manuel.

-A Celestina. Lectura e análise dalgunas escenas.

-S. XVI e XVII. Renacemento e Barroco: marcohistórico e cultural.

-Lírica: temas e estructuras. Lectura e análise depoemas representativos de Garcilaso, Fray Luis deLeón, Lope de Vega, Quevedo y Góngora.

-Modelos narrativos. Tipoloxía da novela. A novelapicaresca. Miguel de Cervantes e a novela moderna.Lectura de textos. Análise de capítulos represen-tativos de Don Quijote de la Mancha, das NovelasEjemplares e de El Buscón.

-O teatro: lectura e comentario dalgunhas escenasde obras de Lope de Vega, e de Calderón de laBarca.

IV.3.

Análise e comentario dunha obra de cada época.

-Lectura dos fragmentos máis representativos dal-gunhas das literaturas das linguas constitucionaise das literaturas estranxeiras, en relación coa lite-ratura española.

V.


-Respecto polas normas básicas que rexen o inter-cambio comunicativo.

-Valoración da lingua como instrumento cognitivoe medio de comunicación privilexiado, así como ele-mento configurador da identidade persoal e colec-tiva.

-Consciencia da importancia que ten un axeitadouso da lingua para o desenvolvemento persoal esocial.

-Aceptación das diferentes variedades lingüísti-cas, tanto das existentes entre as distintas linguascomo das que se atopan no uso cotián.

-Estimación positiva da competencia en máis dunhalingua. Valoración das restantes linguas constitu-cionais.

-Valoración positiva das produccións caracteriza-das pola súa corrección, eficacia comunicativa, crea-tividade e beleza.

-Interese pola lectura como fonte de información,aprendizaxe, coñecemento e pracer.

-Valoración do feito literario como producto lin-güístico, estético, cultural e social.

-Interese e gusto pola lectura de textos literariosde diferentes xéneros, épocas e países, empregandocriterios propios de selección, interpretación evaloración.

-Interese e gusto por transmiti-las propias ideasutilizando as posibilidades expresivas, estéticas elúdicas da lingua, descubertas principalmente a tra-vés da lectura de textos literarios.

-Coidado na planificación, execución, revisión eautocorrección dos propios textos.

-Consciencia da importancia dos medios de comu-nicación de masas na actualidade.

-Interese e apertura ante as novas tecnoloxías ecapacidade crítica para seleccionar información.


* Sintetizar oralmente e por escrito textos oraise escritos, sinalando as ideas principais e as secun-darias e a intención comunicativa, recoñecendo posi-bles incoherencias ou ambigüidades e dando unhaopinión persoal.

* Consultar fontes de diverso tipo e integra-la súainformación en textos de síntese que presenten osdatos principais e os distintos puntos de vista, assúas relacións e a perspectiva propia.

* Crear textos escritos de diferente tipo (narrativos,descritivos, expositivos e argumentativos) axeitadosá situación de comunicación, utilizando mecanismosque lles dean coherencia e cohesión e atendendoás súas diferentes estructuras formais.

* Recoñece-las diferentes unidades da lingua, assúas combinacións e a relación entre elas e os seussignificados.

* Discerni-los compoñentes básicos e a estructurado léxico español.

* Distingui-las variedades da lingua, así como asdiferentes linguas constitucionais de España e assúas variedades, coñecendo a súa orixe e evolución.

* Coñecer e identifica-las diferentes variedadesdo español (históricas, espaciais, sociais e de estilo)mediante a observación directa, prestando especialatención ó español de Galicia.

* Identifica-lo xénero ó que pertence un texto lite-rario e recoñece-los seus elementos estructuraisbásicos e os seus recursos lingüísticos.

* Valorar e coñece-la evolución histórica das for-mas literarias da Idade Media e os séculos XVI eXVII, atendendo ó marco histórico e cultural e asúa relación cos autores e obras máis destacadas.

* Analizar e comentar obras completas das dife-rentes épocas e dos autores máis destacados de cadaunha de elas.


* Coñecer e valora-las obras e os autores máisrepresentativos da literatura da Idade Media e dosséculos XVI e XVII. Coñece-las relacións entre aliteratura española e as literaturas das diversas lin-guas constitucionais e coas grandes liñas da lite-ratura universal.

* Manexa-los recursos informáticos básicos (pro-cesadores de textos, correctores ortográficos, basesde datos, Internet, multimedia, etc.) e aplicalos ábusca e elaboración da información.

Segundo curso.

Contidos.

I.

Comunicación.

I.1.

Lingua e sociedade.

-Orixe e desenvolvemento da lingua española.

-As linguas constitucionais. O bilingüismo.

-Variedades do español: o español de América.

-A norma lingüística común: español estándar.

I.2.

O texto.

-Procedementos de coherencia, cohesión e ade-cuación.

I.3.

Modelos textuais: textos escritos específicos.

-Características xerais dos textos científicos, téc-nicos, xurídicos, administrativos, humanísticos, xor-nalísticos e publicitarios.

-A especificidade do texto literario.

II.

Estudio da lingua.

II.1.

A gramática.

-As categorías gramaticais (II).

-A oración composta: coordinación, xustaposicióne subordinación.

II.2.

Estructura do texto.

-Os marcadores e os conectores (II).

II.3.

Principios básicos da corrección lingüística (II).

II.4.

Compoñentes básicos do léxico da lingua española.O significado lingüístico (II).

-Do significado da palabra ó significado do enun-ciado. Denotación e connotación.

-Relacións de significado entre as palabras. Cam-bios de significado.

-Familia léxica e campo semántico.

II.5.

O acceso á lingua española a través da Internet.Recursos lingüísticos fundamentais.

-RAE, axencias de prensa, medios de comunica-ción dixitais, coleccións de textos, etc.

III.


III.1.

Técnicas de análise e comentario de textos.

-Comentario lingüístico, histórico e literario.

III.2.

Redacción de traballos académicos que incorporenos elementos complementarios.

-Fichas, índices, esquemas, repertorios e biblio-grafías.

IV.

Literatura.

IV.1.

Innovación e modernidade no século XVIII.

-O ensaio: análise de textos de José Cadalso ede Gaspar Melchor de Jovellanos.

-O teatro: lectura e comentario dalgunhas escenasdunha obra de Leandro Fernández de Moratín.

IV.2.

A literatura no século XIX.

-O Romanticismo: marco histórico e cultural.Orixinalidade do Romanticismo.

-A lírica: análise de poemas de José de Espron-ceda, Gustavo Adolfo Bécquer e de Rosalía deCastro.

-A prosa: lectura de artigos de Mariano José deLarra.

-O teatro romántico: lectura e análise de escenasdunha obra do Duque de Rivas, Antonio GarcíaGutiérrez ou José Zorrilla.

-O realismo: marco histórico e cultural. A inno-vación narrativa na segunda metade do século XIX:Benito Pérez Galdós, Leopoldo Alas Clarín e EmiliaPardo Bazán.

IV.3.

A literatura no século XX.

-Marco histórico e cultural.

-A renovación da poesía na primeira metade doséculo XX: análise e comentario de poemas deMiguel de Unamuno, Antonio Machado, Juan RamónJiménez e dun poeta da xeración do 27.


-Tendencias da lírica na segunda metade do sécu-lo XX: análise e comentario dalgúns poetas sig-nificativos.

-A narrativa na primeira metade do século XX:análise e comentario dalgúns textos representativosde Miguel de Unamuno, Pío Baroja, Valle Inclán...

-Análise e comentario dalgúns textos representa-tivos de autores da segunda metade do século XX.

-Evolución e transformación do teatro: análise ecomentario dalgunhas escenas dunha obra de ValleInclán e doutra de García Lorca.

-Análise e comentario dalgunhas escenas dunhaobra dramática da segunda metade do século XX.

-A novela e o conto hispanoamericano: análise ecomentario dalgún conto ou de textos representativosdunha obra de Borges, García Márquez...

-O ensaio: Miguel de Unamuno. José Ortega yGasset.

-Análise e comentario dunha obra de cada época.

-Lectura dos fragmentos máis representativos dal-gunhas das literaturas das linguas constitucionaise das literaturas estranxeiras, en relación coa lite-ratura española.

V.


-Respecto polas normas básicas que rexen o inter-cambio comunicativo.

-Valoración da lingua como instrumento cognitivoe medio de comunicación privilexiado, así como ele-mento configurador da identidade persoal e colec-tiva.

-Consciencia da importancia que ten un axeitadouso da lingua para o desenvolvemento persoal esocial.

-Aceptación das diferentes variedades lingüísti-cas, tanto das existentes entre as distintas linguascomo das que se atopan no uso cotián.

-Estimación positiva da competencia en máis dunhalingua. Valoración das restantes linguas constitu-cionais.

-Valoración positiva das produccións caracteriza-das pola súa corrección, eficacia comunicativa, crea-tividade e beleza.

-Interese pola lectura como fonte de información,aprendizaxe, coñecemento e pracer.

-Valoración do feito literario como producto lin-güístico, estético, cultural e social.

-Interese e gusto pola lectura de textos literariosde diferentes xéneros, épocas e países, empregandocriterios propios de selección, interpretación evaloración.

-Interese e gusto por transmiti-las propias ideasutilizando as posibilidades expresivas, estéticas e

lúdicas da lingua, descubertas principalmente a tra-vés da lectura de textos literarios.

-Coidado na planificación, execución, revisión eautocorrección dos propios textos.

-Consciencia da importancia dos medios de comu-nicación de masas na actualidade.

-Interese e apertura ante as novas tecnoloxías ecapacidade crítica para seleccionar información.


* Sintetizar oralmente e por escrito textos de dife-rente tipo e de distinto nivel de formalización, sina-lando as ideas principais e as secundarias e a inten-ción comunicativa, recoñecendo posibles incoheren-cias e ambigüidades e achegando unha opiniónpersoal.

* Consultar fontes de diverso tipo e integra-la súainformación en textos de síntese que presenten osdatos principais e os distintos puntos de vista, assúas relacións e a perspectiva propia.

* Recoñecer, interpretar e valorar textos escritosespecíficos (humanísticos, xornalísticos, científicos,literarios, etc.), analizando a súa construcción inter-na e as relacións do autor co texto e coa obra.

* Crear textos escritos de diferente tipo axeitadosá situación de comunicación, utilizando mecanismosque lles dean coherencia e cohesión e atendendoás súas diferentes estructuras formais.

* Comprende-la orixe e desenvolvemento da linguaespañola, na súa historia e no momento actual, valo-rando ás súas variedades.

* Distingui-las diferentes linguas constitucionaisde España, coñecendo a súa orixe e evolución evalorando as situacións de bilingüismo.

* Coñecer e identifica-las diferentes variedadesdo español (históricas, espaciais, sociais e de estilo)mediante a análise de textos, prestando especialatención ó español de Galicia.

* Recoñece-las diferentes categorías gramaticais,as funcións sintácticas e as relacións entre propo-sicións, as súas combinacións e correlación entreelas e os seus significados.

* Recoñece-las unidades léxicas que singularizanas diferentes manifestacións científicas (neoloxis-mos, préstamos, etc.).

* Ser capaz de aplica-los conceptos básicos dalexicoloxía e da semántica á interpretación, produc-ción e análise dos textos.

* Identifica-lo xénero ó que pertence un texto lite-rario e recoñece-los seus elementos estructuraisbásicos e os seus recursos lingüísticos.

* Analiza-la evolución histórica das formas lite-rarias desde o século XVIII ata a actualidade, aten-dendo ó marco histórico e cultural e á súa relacióncos autores e obras máis destacados.


* Coñecer e valora-las obras e os autores máisrepresentativos da literatura dos séculos XVIII, XIXe XX. Coñece-las relacións entre a literatura espa-ñola e as literaturas das diversas linguas consti-tucionais e coas grandes liñas da literatura universal.

* Manexa-los recursos informáticos básicos (pro-cesadores de textos, correctores ortográficos, basesde datos, Internet, multimedia, etc.) e aplicalos ábusca e elaboración da información.

* Coñecer e aplicar técnicas de análise e comen-tario de textos, así como de elaboración de traballosacadémicos.

Linguas estranxeiras I e II -AlemánIntroducción.O aumento das relacións internacionais por moti-

vos educativos, laborais, profesionais, culturais,turísticos ou de acceso a medios de comunicación,entre outros, fai que o coñecemento de linguasestranxeiras sexa unha necesidade crecente nasociedade actual. Ademais, o desenvolvemento denovas tecnoloxías, converte as linguas estranxeirasnun instrumento indispensable para a inserción nomundo laboral e a comunicación en xeral.

O dominio de linguas estranxeiras, que nos permitecomprender mellor a nosa propia lingua, implicaa posibilidade de acceder a outras culturas, costumese idiosincrasias, ó tempo que fomenta as relaciónsinterprofesionais, favorece unha formación integraldo individuo e desenvolve o respecto por outros paí-ses, falantes e culturas.

A integración na Unión Europea de países confalantes de linguas diversas fai necesario o coñe-cemento de linguas estranxeiras para facilita-lacomunicación entre os membros da comunidade.Neste contexto recoñécese o papel das linguasestranxeiras como elemento fundamental na cons-trucción da identidade europea: unha identidadeplurilingüe e multicultural, ó mesmo tempo que éun dos factores que favorece a libre circulación depersoas e facilita a cooperación cultural, económica,técnica e científica entre os países.

O Consello de Europa establece un marco de refe-rencia común europeo para a aprendizaxe de linguasestranxeiras, indicando que para desenvolver pro-gresivamente a competencia comunicativa nunhadeterminada lingua, o alumnado debe ser capaz delevar a cabo unha serie de tarefas de comunicación.

As tarefas de comunicación configuran un conxun-to de accións que teñen unha finalidade concretadentro dun ámbito específico. Para a súa realización,actívase a competencia comunicativa, póñense enxogo diversas estratexias e utilízanse diferentes des-trezas lingüísticas e discursivas de forma contex-tualizada. Polo tanto, as actividades nas que se usaa lingua estranxeira están enmarcadas en ámbitosque poden ser de tipo público (todo o relacionadocoa interacción social cotiá), persoal (relacións fami-liares e prácticas sociais individuais), laboral oueducativo.

A competencia comunicativa, que se desenvolveráno proceso de realización de tarefas de comunica-ción, incluirá as seguintes subcompetencias: com-petencia lingüística (elementos semánticos, morfo-sintácticos e fonolóxicos), competencia pragmáticaou discursiva (funcións, actos de fala, conversa,etc.), competencia sociolingüística (convenciónssociais, intención comunicativa, rexistros, etc.). Acompetencia estratéxica poderíase incluír taméncomo subcompetencia da competencia comunicativa.

O alumnado utilizará estratexias de comunicaciónde forma natural e sistemática co fin de facer eficacesos actos de comunicación realizados a través dasdestrezas comunicativas. As destrezas que se desen-volverán serán: productivas (expresión oral e escri-ta), receptivas (comprensión oral, escrita e inter-pretación de códigos non verbais) baseadas na inte-racción ou na mediación.

O proceso de ensino e aprendizaxe da linguaestranxeira contribuirá, ademais, á formación edu-cativa do alumnado desde unha perspectiva globalfavorecendo o desenvolvemento da súa personali-dade, a integración social, as posibilidades de accesoa datos de interese, etc. Especialmente nesta etapaeducativa, o estudio dos idiomas utilizarase parapromove-la formación intelectual e coñecer infor-macións específicas propias doutras áreas de coñe-cemento que permitan ó alumnado estar en contactocos cambios no saber científico, humanístico etecnolóxico.

A aprendizaxe da lingua estranxeira no bacharelatosupón, por unha parte, a prolongación do coñecidoe, por outra, un desenvolvemento das capacidadesmáis especializadas en funcións dos intereses aca-démicos e profesionais que guiarán o futuro laboraldo alumno.

Deste xeito, os estudios do bacharelato contribúena amplia-lo horizonte de cada alumno, a que pro-funde no achegamento a outras formas de vida eorganización social diferentes ás súas, a intercam-biar opinións sobre problemas internacionais, adiversifica-los seus intereses profesionais e a con-solidar valores sociais que favorezan o encontro nunmundo no que a comunicación internacional se fagacada vez máis patente.

Obxectivos.

* Utiliza-la lingua estranxeira de forma oral eescrita, co fin de comunicarse con fluidez e correc-ción, mediante o uso de estratexias adecuadas.

* Comprender e interpretar criticamente os textosorais, escritos e visuais emitidos en situacións decomunicación habitual e polos medios de comu-nicación.

* Ler de maneira autónoma textos de temática xeralou adecuados ós intereses dos alumnos, compren-de-los elementos esenciais e capta-la súa funcióne a organización discursiva.


* Utilizar estratexias de comprensión que permitaninferir significados de léxico descoñecido a travésdo contexto, o seu propio coñecemento do mundoe aspectos sociolingüísticos tales como a formacióndas palabras, prefixos e sufixos, sinónimos e antó-nimos, etc.

* Reflexionar sobre o funcionamento da linguaestranxeira na comunicación, co fin de mellora-lasproduccións propias e comprende-las alleas, ensituacións cada vez máis variadas e imprevistas.

* Reflexionar sobre o propio proceso de apren-dizaxe, utilizando recursos autónomos, baseados naobservación, corrección e avaliación, co fin de coñe-cer en todo momento o estado da aprendizaxe e decontinuar no futuro co estudio da lingua estranxeira.

* Reflexionar sobre o funcionamento das linguas,establecendo paralelismos e contrastes entre as lin-guas coñecidas e a lingua estranxeira.

* Desenvolve-la imaxinación, a sensibilidade e acreatividade no uso e aprendizaxe da linguaestranxeira.

* Aprecia-lo valor da lingua estranxeira comomedio para acceder a outros coñecementos e a outrasculturas, facilitando deste xeito a comprensión dalingua e da cultura propias.

* Coñece-los aspectos fundamentais do mediosociocultural da lingua estranxeira, co fin de acadarunha mellor comunicación e unha mellor interpre-tación das diferentes culturas, na procura dun mellorentendemento internacional.

* Valorar criticamente outros modos de organiza-laexperiencia e estructura-las relacións persoais com-prendendo o valor relativo das convencións e normasculturais.

* Reflexionar sobre os parecidos e as diferenciasentre as diversas culturas e desenvolver respectopor elas, na procura dunha maior convivencia entreos pobos.

Primeiro curso.

Contidos:

I.

Habilidades comunicativas.

-Obtención de información global e específica detextos orais e escritos con fins específicos (iden-tificación de ideas principais, comprobación dedatos previos, dar opinión sobre as ideas contidasno texto, debater, etc.).

-Predicción e deducción de información en dife-rentes tipos de textos e comprobación posterior dasideas ou suposicións anticipadas por medio dunhaaudición ou lectura posterior.

-Audición comprensiva de mensaxes emitidas porfalantes con distintos acentos.

-Interacción oral con outras persoas, planificandopreviamente a mensaxe que se desexa transmitir ou

a información que se desexa requirir, coidando tantoa coherencia como a corrección formal.

-Descricións e narracións baseadas en experien-cias ou opinións persoais.

-Formulación de hipóteses sobre as expectativas,intereses ou actitudes comunicativas que poidante-los receptores dos textos.

-Ordenación lóxica de frases e parágrafos co finde realizar un texto coherente, empregando os ele-mentos de enlace axeitados.

-Redacción de distintos tipos de textos (narrativos,descritivos, cartas, resumos, traballos, etc.), tantoformais como informais, respectando a súa estruc-tura.

II.

Reflexións sobre a lingua.

II.1.

Funcións da linguaxe e gramática.

II.1.a.

Describir cousas e persoas, expresar xuízos devalor sobre persoas e cousas. Comparar e contrastar.

-Adxectivo en posición predicativa e atributiva.

-Declinación do adxectivo.

-Coordinación de oracións (und, oder, aber, denn,sondern).

-Orde dos elementos na oración.

-Comparación do adxectivo (wie; so ... wie).

-Oración de relativo.

II.1.b.

Indicar dirección, invitar e rexeitar unha invita-ción. Organiza-lo discurso e asegura-la comprensión.

-Preposicións de dirección.

-Pronomes persoais es e man.

-Conectores do discurso falado e escrito.

II.1.c.

Expresar un estado de ánimo, expresa-la filiación,comparar.

-Pronome interrogativo welch-.

-Graos do adxectivo. Formas regulares e irre-gulares.

-Oracións interrogativas positivas e negativas.

-Declinación dos graos do adxectivo.

II.1.d.

Relatar feitos acontecidos no pasado, desculparse,expresar modalidade.

-Conxugación do pretérito perfecto.

-Adxectivos indefinidos e posesivos.


-Conxugación dos verbos modais.

-Oracións temporais (als, wenn, bevor, bis, nach-dem, während).

II.1.e.

Expresar datos acerca dun mesmo, expresar pre-ferencias e gustos, invitar.

-Declinación dos pronomes persoais.

-Uso das preposicións.

II.1.f.

Expresar unha necesidade, causa, pertenza.

-O caso xenitivo.

-Oracións subordinadas causais.

-Oracións subordinadas completivas.


II.1.g.

Describir, expresar unha opinión e fundamentala.

-Declinación do adxectivo atributivo con e senpresentador.

-Sistema pronominal.

-Pronomes de relativo.

II.1.h.

Expresar temporalidade, transmitir unha infor-mación.

-Verbos con complemento preposicional.

-Adverbios pronominais.

-Oracións subordinadas concesivas.

II.2.

Léxico.

-Ademais do vocabulario previsto na etapa ante-rior, o relacionado cos temas: experiencias, noticias,lugares, amizade, correspondencia, mundo laboral,etc.

-Fórmulas e expresións.

II.3.

Fonética.

-Consolidación da pronuncia.

-Acentuación de palabras.

-Entoación de frases.

-Ritmo.

III.

Aspectos socioculturais.

-Valoración positiva do uso da lingua estranxeiracomo medio para eliminar barreiras de entendementoe comunicación entre pobos.

-Contraste entre aspectos culturais da vida cotiáque transmite a lingua estranxeira e os propios: cos-tumes familiares, deportes, sistema educativo, etc.

-Adecuación das mensaxes ás características dointerlocutor.

-Identificación de costumes e trazos da vida cotiápropios doutros países e culturas onde se fala a lin-gua estranxeira: horarios, festividades, etc.

-Uso de fórmulas lingüísticas axeitadas ás situa-cións comunicativas: saúdos e despedidas, peticiónscon cortesía, etc.

-Recoñecemento da presencia e importancia dalingua estranxeira nas novas tecnoloxías da infor-mación e comunicación.

IV.


-Usa-lo discurso adecuado ás diferentes situaciónsde comunicación en lingua estranxeira.

-Valorar criticamente as informacións recibidas nalingua estranxeira.

-Interesarse por usa-la lingua estranxeira de xeitocreativo.

-Valora-la importancia das convencións sociolin-güísticas nos actos de comunicación na linguaestranxeira.

-Utiliza-la lingua estranxeira como acceso á infor-mación sobre as diferentes materias do currículo.

-Valora-lo enriquecemento que a nivel persoal ouprofesional supón o coñecemento de varias linguas.

-Reflexionar sobre o funcionamento das linguas,a partir das similitudes e diferencias que se podenestablecer entre os seus sistemas lingüísticos.

-Valora-lo coñecemento da lingua estranxeiracomo medio de acceso e comunicación entre os pobose outras culturas; así como a súa presencia no usodas novas tecnoloxías.

-Valora-las diferencias existentes entre as diversasculturas e manifestar unha actitude de toleranciae respecto cara a elas.


* Habilidades comunicativas.

-Extraer información global e específica nas men-saxes orais emitidas polos compañeiros, o profesorou os medios de comunicación, recoñece-las estra-texias comunicativas utilizadas polos interlocutoresen textos que versen sobre temas de interese xerale utilizar destrezas e estratexias relacionadas condistintos tipos e finalidades de lectura.

-Participar en conversacións e debates preparadosde antemán sobre temas de interese, utilizando asestratexias adecuadas, e producir mensaxes cohe-rentes e coa corrección formal necesaria para facerposible a comunicación.

-Extraer de xeito autónomo a información contidanos documentos referidos á actualidade e á culturaen xeral dos países da lingua estranxeira, e ós temasrelacionados cos intereses e cos estudios dos alum-


nos, anticipando e deducindo datos a partir docontexto.

-Redactar coa axuda do material de consulta per-tinente textos diversos coa corrección sintácticanecesaria para a súa comprensión e utiliza-los dis-tintos elementos que aseguren a cohesión e a cohe-rencia do texto.

* Reflexións sobre a lingua.

-Reflexionar sobre o sistema lingüístico da linguaestranxeira, razoando, argumentando, deducindo,sintetizando e inducindo as regras correspondentes.

-Utiliza-los elementos lingüísticos de referencia(gramaticais, léxicos, ortográficos, fonéticos e tex-tuais) que faciliten a sistematización da aprendizaxe.

-Transferi-lo coñecemento das regras de funcio-namento da lingua estranxeira a situacións novas.

-Usar de forma autónoma recursos, fontes de infor-mación e materiais de referencia para contrastar con-clusións, sistematizar e consolidar coñecementos.

-Reflexionar sobre o propio proceso de aprendi-zaxe, aceptando e corrixindo os erros, reformulandoregras, expresando definicións sobre o aprendido eavanzando nas novas aprendizaxes.

* Aspectos socioculturais.

-Interpretar rasgos que definen a cultura ou cul-turas dos países onde se fala a lingua estranxeirae mostrar coñecementos de datos de tipo xeográfico,histórico, artístico, literario, etc. e incorpora-lodevandito coñecemento na comunicación en situa-cións contextualizadas.

-Achegarse á diversidade social e cultural quetransmite a lingua estranxeira e busca- las simi-litudes e as diferencias con respecto á propia.

-Profundar no coñecemento e valoración da culturapropia a partir das informacións socioculturais quetransmite a lingua estranxeira.

Segundo curso.

Contidos.

I.


-Obtención de información global e específica entextos orais e escritos e identificación das ideas prin-cipais contidas neles co fin de realiza-las tarefasrequiridas: transferencia de información, compro-bación de datos previos, etc.

-Predicción e inferencia de información en dis-tintos tipos de textos e comprobación das ideas ousuposicións feitas mediante a lectura ou audiciónposterior.

-Participación e contribución activa en discusiónsou debates sobre diversos temas.

-Expresión de argumentación e contra-argumen-tación, tanto oralmente como por escrito, sobre diver-sos temas.

-Resolución de problemas de forma cooperativae toma de decisións en grupo sobre un temaespecífico.

-Lectura de forma autónoma de textos escritos refe-ridos á actualidade, á vida cultural ou relacionadoscos intereses profesionais, presentes ou futuros, dosalumnos.

-Comparación e contraste entre textos sobre o mes-mo tema publicados en diferentes medios de comu-nicación.

-Narracións orais e escritas de acontecementos,experiencias e opinións persoais.

-Planificación das mensaxes que se desexa trans-mitir tendo en conta os interlocutores, a intencióncomunicativa e os esquemas textuais axeitados.

-Participación na elaboración de proxectos, talescomo a elaboración dun periódico, folleto, enquisa,sondaxe, etc., integrando as destrezas de formaaxeitada.

-Construcción de textos coherentes, atendendo ácorrección no uso de elementos lingüísticos, estruc-turación de frases e parágrafos, e a relevancia docontido e ideas expostas en relación cun temadeterminado.

-Finalización de textos dos que se proporciona unou varios parágrafos, acadando un texto final conelementos que lle dean cohesión e coherencia.

II.


II.1.


II.1.a.

Comprender narracións escritas de acontecemen-tos pasados.

-O Präteritum dos verbos regulares.

-O Präteritum dos verbos irregulares.

-Correspondencia temporal dos verbos.

II.1.b.

Relatar feitos acontecidos no pasado e no presente.Informar sobre o dito por outro.

-O pretérito perfecto dos verbos regulares eirregulares.

-O pluscuamperfecto.

-Oracións subordinadas temporais.

-Conxugación completa do sistema verbal en vozactiva.

-Estilo indirecto (K I).

II.1.c.

Expresar relacións de finalidade e de restricciónentre varias accións.

-Oracións finais (damit, um ... zu + infinitivo).

-Oracións concesivas.


II.1.d.

Expresar relacións espaciais, temporais, causais,finais, restrictivas entre obxectos ou persoas.

-Preposicións de dativo.

-Preposicións de xenitivo.

-Verbos con complemento preposicional.

-Oracións interrogativas indirectas.

II.1.e.

Ordenar acontecementos cronoloxicamente, des-tacar informacións, matizar, expresar feitos concoherencia.


-Organización do discurso.

II.1.f.

Expresa-la posesión, ampliar información sobreobxectos e persoas.

-Declinación do pronome relativo en xenitivo.

-Declinación do pronome posesivo en xenitivo.

-Pasiva de estado.

II.1.g.

Describir obxectos e persoas mediante atributosque expresan temporalidade.

-O Partizip I.

-O Partizip II.

II.1.h.

Expresar condición, irrealidade. Solicitar e pre-guntar con cortesía. Expresar opinións, facer pro-postas.

-A perífrase verbal con würde ... infinitivo.

-Formas de Konjunktiv II dos verbos modais eauxiliares.

-Oracións subordinadas condicionais con e sennexo.

II.1.i.

Expresar e comprender procesos de elaboración.Expresar accións de modo impersoal.

-Conxugación da voz pasiva en presente de indi-cativo, Präteritum e pretérito perfecto.

-O complemento axente.

-Construccións impersoais con man e en vozpasiva.

II.1.j.

Expresar desexo, ganas, posibilidade, a convenien-cia ou inconveniencia de facer algo. Facer pre-diccións.

-Construccións de infinitivo con zu.

-Os infinitivos activo, pasivo e perfecto.

-Conxugación do futuro.

II.2.

Léxico.

-Consolidación e ampliación do vocabulario dostemas tratados nos cursos anteriores.


II.3.

Fonética.

-Perfeccionamento da pronuncia.

-Acentuación de palabras.


-Ritmo.

III.


-Identificación dos trazos dialectais máis signi-ficativos da lingua estranxeira.

-Recoñecemento de diferencias culturais e de com-portamentos sociais entre grupos de falantes da mes-ma comunidade lingüística.

-Reflexión sobre similitudes e diferencias entreculturas.

-Reflexión sobre outros modos de organiza-lasexperiencias, co fin de desenvolver actitudes de com-prensión cara a outras convencións culturais.

-Uso de rexistros axeitados segundo o contextocomunicativo, o interlocutor e a intención dosinterlocutores.

-Recoñecemento da importancia da linguaestranxeira para afondar en coñecementos que resul-ten de interese ó longo da vida profesional.

IV.




-Interesarse por usa-la lingua estranxeira de xeitocreativo.






-Valora-lo coñecemento da lingua estranxeiracomo medio de acceso e comunicación entre os pobose outras culturas.

-Valora-las diferencias existentes entre as diversasculturas e manifestar unha actitude de aceptacióne respecto cara a elas.



-Extraer informacións globais e específicas de tex-tos orais emitidos polos medios de comunicaciónsobre cuestións xerais de actualidade, aspectos dasculturas asociadas coa lingua estranxeira e temasxerais relacionados cos seus estudios e intereses.

-Extraer informacións globais e específicas de tex-tos escritos variados, utilizando as estratexias máisadecuadas para inferir significados de datos des-coñecidos e demostra-la comprensión cunha tarefaespecífica.

-Participar con fluidez en conversacións impro-visadas e en narracións, exposicións, argumenta-cións e debates preparados previamente sobre temasde interese para o alumno, relacionados con outrasáreas do currículo ou con aspectos sociais e culturaisdos países onde se fala a lingua estranxeira e uti-liza-las estratexias de comunicación e o tipo de dis-curso adecuado á situación.

-Ler de maneira autónoma a información contidaen textos escritos referidos á actualidade, á vidacultural ou relacionados cos seus estudios e interesespresentes ou futuros.

-Redactar coa axuda do material pertinente textosque demanden unha planificación e unha elabora-ción reflexiva de contidos e coida-la corrección lin-güística, a cohesión e a coherencia.

-Reflexións sobre a lingua.

-Reflexionar sobre os coñecementos lingüísticos,sociolingüísticos, estratéxicos e discursivos adqui-ridos e aplicar con rigor e precisión os mecanismosde autocorrección que reforcen a autonomía naaprendizaxe.

-Utilizar de maneira espontánea as estratexias deaprendizaxe adquiridas e consultar materiais de refe-rencia (gramáticas, diccionarios, etc.) para resol-ve-los problemas e profundar na aprendizaxe do sis-tema lingüístico e sociocultural.

-Identifica-los distintos compoñentes da compe-tencia comunicativa, facilitadores dunha correctacomunicación.

-Valora-la efectividade das regras que se coñecencomo resultado de procesos inductivo-deductivos emostrar dispoñibilidade para completalas ou modi-ficalas, en caso de necesidade.

-Valora-lo coñecemento lingüístico como medio deentendemento entre os pobos e as culturas.

-Detecta-los erros, reflexionar sobre as causas ecorrixilos, na procura da autonomía na aprendizaxe.


-Analizar, a través de documentos auténticos, asmanifestacións culturais e aspectos sociolingüísticostransmitidos na lingua estranxeira, desde unha pers-pectiva enriquecida polas diferentes linguas e cul-turas que coñece o alumnado.

-Identifica-los elementos non verbais da comuni-cación que difiren entre os membros dunha mesmacomunidade lingüística e entre membros de culturasdiferentes.

-Usar rexistros adecuados e considera-lo contextono que se produce a comunicación.

-Comprender datos e informacións que favorezano desenvolvemento profesional, que sexan propiasde países onde se fala a lingua estranxeira e noámbito da comunicación internacional.

Linguas estranxeiras I e II -Francés

Introducción.

O aumento das relacións internacionais por moti-vos educativos, laborais, profesionais, culturais,turísticos ou de acceso a medios de comunicación,entre outros, fai que o coñecemento de linguasestranxeiras sexa unha necesidade crecente nasociedade actual.

O dominio de linguas estranxeiras, que nos permitecomprender mellor a nosa propia lingua, implicaa posibilidade de acceder a outras culturas, costumese idiosincrasias ó tempo que fomenta as relaciónsinterprofesionais, favorece unha formación integraldo individuo e desenvolve o respecto por outros paí-ses, falantes e culturas.



As tarefas de comunicación configuran un conxun-to de accións que teñen unha finalidade concretadentro dun ámbito específico. Para a súa realización,actívase a competencia comunicativa, póñense enxogo diversas estratexias e utilízanse diferentes des-trezas lingüísticas e discursivas de forma contex-tualizada. Polo tanto, as actividades nas que se usa


a lingua estranxeira están enmarcadas en ámbitosque poden ser de tipo público (todo o relacionadocoa interacción social cotiá), persoal (relacións fami-liares e prácticas sociais individuais), laboral oueducativo.

A competencia comunicativa, que se desenvolveráno proceso de realización de tarefas de comunica-ción, incluirá as seguintes subcompetencias: com-petencia lingüística (elementos semánticos, morfo-sintácticos e fonolóxicos), competencia pragmáticaou discursiva (funcións, actos de fala, conversación,etc.), competencia sociolingüística (convenciónssociais, intención comunicativa, rexistros, etc.). Acompetencia estratéxica poderíase incluír taméncomo subcompetencia da competencia comunicativa.

O alumnado utilizará estratexias de comunicaciónde forma natural e sistemática co fin de facer eficacesos actos de comunicación. As destrezas que se desen-volverán serán: productivas (expresión oral e escri-ta), receptivas (comprensión oral, escrita e inter-pretación de códigos non verbais) e baseadas nainteracción ou na mediación.

O proceso de ensino e aprendizaxe da linguaestranxeira contribuirá ademais á formación edu-cativa do alumnado desde unha perspectiva globalfavorecendo o desenvolvemento da súa personali-dade, a integración social, as posibilidades de accesoa datos de interese, etc. Especialmente nesta etapaeducativa, o estudio dos idiomas utilizarase parapromove-la formación intelectual e coñecer infor-macións específicas propias doutras áreas de coñe-cemento que permitan ó alumnado estar en contactocos cambios no saber científico, humanístico etecnolóxico.

A aprendizaxe da lingua estranxeira no bacharelatosupón, dunha banda, a prolongación e consolidacióndo coñecido e, doutra, un desenvolvemento de capa-cidades máis especializadas en función dos interesesacadémicos e profesionais que guiarán o futuro labo-ral do alumno.

Deste xeito, os estudios do bacharelato contribúena amplia-lo horizonte de cada alumno, a que coñezaoutras formas de vida e organización social diferentesdas súas, a intercambiar opinións sobre problemasinternacionais, a diversifica-los seus intereses pro-fesionais e a consolidar valores sociais que favorezano encontro nun mundo no que a comunicación inter-nacional se faga cada vez máis patente.

Obxectivos.



* Ler de maneira autónoma textos de temática xeralou adecuados ós intereses dos alumnos, compren-

de-los elementos esenciais e capta-la súa funcióne a organización discursiva.









* Reflexionar sobre os parecidos e as diferenciasentre as diversas culturas e desenvolver respectopor elas, na procura dunha maior tolerancia entreos pobos.

Primeiro curso.

Contidos.

I.


-Obtención de información global e específica detextos orais e escritos con fins específicos: iden-tificación de ideas principais, comprobación dedatos previos, dar opinión sobre as ideas contidasnun texto, debater, etc.




-Interacción oral con outras persoas, planificandopreviamente a mensaxe que se desexa transmitir oua información que se desexa requirir, coidando tantoa coherencia como a corrección formal.




-Redacción de distintos tipos de textos (narrativos,descritivos, cartas, resumos, traballos, etc.), tantoformais como informais, respectando a estructuradestes.

II.


II.1.


II.1.a.

Describi-lo aspecto físico, estado de saúde, carác-ter, gustos e intereses. Comparar e contrastar, dife-renciando datos de opinións. Expresar preferencias.

-O condicional.

-Oracións comparativas.

-Expresa-las accións en curso: être en train de.

-Pronomes relativos: formas simples e compostas.

-Presentativos.

II.1.b.

Falar de hábitos e de costumes no pasado. Expre-sa-los cambios que se producen neles e nas cousasque nos rodean.

-Revisión de tempos verbais simples e compostos.

-Adverbios. Locucións. Conxuncións (as máisusuais).

-Pronomes persoais.

-Emprego de en e y en expresións correntes.

II.1.c.

Expresar plans e disposicións con distintas refe-rencias temporais. Expresa-la localización no tempo,a duración e a frecuencia. Concertar citas. Prediciracontecementos e facer prognósticos.

-As subordinadas temporais: quand, lorsque, en+ ...-ant, après + infinitivo composto, au momentoù, tant que, aussi longtemps que, pendant que, cha-que fois que, aussitôt que, dès que, avant que, jusqu’àce que, etc.

-Emprego do futuro simple.

-Emprego do passé composé e do imperfecto.

-O presente de subxuntivo.

II.1.d.

Expresa-la obriga e a prohibición, a necesidade,a capacidade e a posibilidade.

-Devoir + infinitivo. Il faut que + subxuntivo.

-Il est indispensable/nécessaire, interdit, etc.

-Emprego do imperativo e do infinitivo.

II.1.e.

Expresar posibilidades reais e formular hipóteses.

-Expresión da condición: si, au cas où, à conditionque, à moins que, pourvu que.

-As relacións lóxicas.

II.1.f.

Conta-lo que outra persoa dixo, preguntou, ordenouou suxeriu.

-O estilo indirecto e a concordancia de tempos.

-Oracións declarativas. Ordes e suxerencias.

II.1.g.

Facer deduccións sobre o presente e o pasado.

-Verbos modais: devoir, pouvoir + infinitivo (pre-sente e pasado).

-Expresión do tempo: autrefois, il y a, ça fait,depuis longtemps, etc.

II.1.h.

Expresa-la oposición, a consecuencia, a causa ea finalidade.

-Expresión da oposición: cependant, néammoins,toutefois, tandis que, bien que, malgré, même si, quoi-que, avoir beau, qui que, quoi que, où que, tout ...que, etc.

-Expresión da consecuencia: de sorte que, si bienque, par conséquent, si ... que, tant ... que, tellement... que, etc.

-Expresión da causa: pour, par, étant donné que,puisque, comme, grâce à, du fait de, vu, etc.

-Expresión da finalidade: pour, pour que, afin de,afin que, etc.

II.1.i.

Comentar lecturas de tipo literario, científico, tec-nolóxico, filosófico, cultural, etc.

-Expresión do acordo ou do desacordo: être pour,être contre.

-Presentación de argumentos: dabord ... ensuite... enfin, d’une part ... d’autre part ... par ailleurs,soit ... soit, premièrement ... deuxièmement ..., etc.

II.1.j.

Comentar emisións de televisión, vídeo, etc. (pe-lículas, telexornais, documentais, etc).

-Expresión e xustificación da opinión: ce qui meplaît, ce que je déteste, il n’est pas question de, ilest évident que, c’est peut-être dû à, je suis frappé(e)par, etc.


II.2.

Léxico-semántica.

-Relacionado cos temas tratados. Descrición, ali-mentación, saúde, vestiario, carácter, preferencias,gustos, intereses, proxectos, viaxes, dúbidas, loca-lización, cine, xeografía, historia, literatura, etc.


II.3.

Fonética.

-Pronunciación de fonemas vocálicos e consonán-ticos de especial dificultade.

-Acentuación. Entoación. Ritmo.

III.





-Identificación de costumes e rasgos da vida cotiápropios doutros países e culturas onde se fala a lin-gua estranxeira: horarios, festividades, etc.



IV.


-Usa-lo discurso adecuado ás diferentes situaciónsde comunicación en lingua extranxeira.


-Interesarse por usa-la lingua de xeito creativo.





-Valora-lo coñecemento da lingua estranxeiracomo medio de acceso e comunicación entre os pobos

e outras culturas; así como a súa presencia no usodas novas tecnoloxías.




-Extraer información global e específica nas men-saxes orais emitidas polos compañeiros, o profesorou polos medios de comunicación; recoñece-lasestratexias comunicativas utilizadas polos interlo-cutores e en textos escritos auténticos que versensobre temas de interese xeral, e utilizar destrezase estratexias relacionadas con distintos tipos e fina-lidades de lectura.


-Extraer de xeito autónomo a información contidanos documentos referidos á actualidade e á culturaen xeral dos países da lingua estranxeira, e ós temasrelacionados cos intereses e cos estudios dos alum-nos, anticipando e deducindo datos a partir docontexto.











-Achegarse á diversidade social e cultural quetransmite a lingua estranxeira e busca-las simili-tudes e as diferencias con respecto á propia.


Segundo curso.

Contidos.

I.


-Obtención de información global e específica entextos orais e escritos e identificación das ideas prin-cipais contidas nestes co fin de realiza-las tarefasrequiridas: transferencia de información, compro-bación de datos previos, etc.








-Planificación das mensaxes que se desexan trans-mitir tendo en conta os interlocutores, a intencióncomunicativa e os esquemas textuais axeitados.

-Participación na elaboración de proxectos, talescomo a confección dun periódico, folleto, enquisa,sondaxe, etc., integrando as destrezas de formaaxeitada.



II.


II.1.


II.1.a.

Dar e pedir opinións e consellos. Persuadir, adver-tir, argumentar.

-Oracións explicativas e especificativas.

-Expresións para da-la opinión, o asesoramento,etc.: d’après moi, selon moi, je suis sûr(e) que, jesuis persuadé(e) que, etc.

-Expresión da negación.

II.1.b.

Solicitar información a través de preguntas indi-rectas. Referirse a unha información recibida ante-riormente utilizando verbos específicos.

-Frases feitas.

-Locucións interrogativas. Estereotipos.

II.1.c.

Narrar acontecementos, películas, biografías. Pla-nifica-lo relato, respectando as técnicas de expre-sión.

-Emprego do imperfecto, passé composé e futuro.

-Recoñecemento do passé simple.

-Saber estructurar un relato simple.

II.1.d.

Formular hipóteses e especulacións. Establecercondicións das verdades xerais. Expresar queixas,desexos e sentimentos de pesar e arrepentimento.

-Revisión das oracións condicionais.

-Emprego do subxuntivo: Je doute que, je ne croispas que, je crains que, j’ai peur que, c’est dommageque, etc.

II.1.e.

Describir detalladamente o aspecto físico e ocarácter dunha persoa real ou imaxinaria.

-Masculino/feminino: Diferencias gráficas e foné-ticas.

-Singular/plural: Diferencias gráficas e fonéticas.

-Colocación de adverbios e adxectivos.

-Adxectivos compostos.

-Explicar rasgos de carácter e comportamento.

-Participio de presente e participio pasado.

-Locucións e frases feitas.

II.1.f.

Mostrar acordo ou desacordo. Dar explicacións.

-Conectores: par conséquent, pour cette raison,donc, c’est pourquoi, etc.

-Locucións e frases feitas.


-Formación de palabras por composición e deri-vación.

II.1.g.

Expresar sentimentos e falar das relacións per-soais.

-Être + adxectivos.

-A expresión da comparación. Locucións com-parativas.

-A expresión da consecuencia.

-Revisión das oracións subordinadas.

-Verbos pronominais + adxectivos.

-Verbos para expresa-lo desenvolvemento das rela-cións persoais.

II.2.

Léxico-semántica.

-Relacionado cos temas tratados: familia, vivenda,lugares, estudios, traballo, deportes, lecer, transpor-tes, ecoloxía e medio ambiente, medios de comu-nicación, tradicións, etc.


II.3.

Fonética.

-Pronunciación de fonemas de especial dificul-tade.

-Acentuación. Entoación. Ritmo.

III.


-Identificación dos rasgos dialectais máis signi-ficativos da lingua estranxeira.






IV.













-Extraer informacións globais e específicas requi-ridas de textos orais emitidos polos medios de comu-nicación sobre cuestións xerais de actualidade,aspectos das culturas asociadas coa lingua estranxei-ra e temas xerais relacionados cos seus estudios eintereses.







-Utilizar de maneira espontánea as estratexias deaprendizaxe adquiridas e consultar materiais de refe-rencia (gramáticas, diccionarios, etc.) para resol-


ve-los problemas e profundar na aprendizaxe do sis-tema lingüístico e sociocultural.






-Analizar, a través de documentos auténticos, asmanifestacións culturais e os aspectos sociolingüís-ticos transmitidos na lingua estranxeira, desde unhaperspectiva enriquecida polas diferentes linguas eculturas que coñece o alumnado.




Linguas estranxeiras I e II -Inglés

Introducción.








O proceso de ensinanza e aprendizaxe da linguaestranxeira contribuirá ademais á formación edu-cativa do alumnado desde unha perspectiva globalfavorecendo o desenvolvemento da súa personali-dade, a integración social, as posibilidades de accesoa datos de interese, etc. Especialmente nesta etapaeducativa, o estudio dos idiomas utilizarase parapromove-la formación intelectual e coñecer infor-macións específicas propias doutras áreas de coñe-cemento que permitan ó alumnado estar en contactocos cambios no saber científico, humanístico etecnolóxico.


Deste xeito, os estudios do bacharelato contribúena amplia-lo horizonte de cada alumno, a que coñezaoutras formas de vida e organización social diferentesdas súas, a intercambiar opinións sobre problemasinternacionais, a diversifica-los seus intereses pro-fesionais e a consolidar valores sociais que favorezan


o encontro nun mundo no que a comunicación inter-nacional se faga cada vez máis patente.

Obxectivos.













Primeiro curso.

Contidos.

I.










II.


II.1.


II.1.a.

Describi-la aparencia física, estado de saúde,carácter, gustos e intereses. Comparar, contrastare diferenciar entre datos e opinions. Expresarpreferencias.

-Present Simple/Present Continuous.

-Like/enjoy/love/hate/prefer ... + xerundio (-ing)ou to + infinitivo.

-Verbos non utilizados en forma continua: believe,know, seem, etc.

-Adxectivos. Comparativos e superlativos.

-Phrasal verbs para expresar rasgos físicos.

-Pronomes relativos.

-Oracións de relativo especificativas e explica-tivas.


II.1.b.Falar de costumes e hábitos no pasado. Expresar

os cambios que se producen neles e nas cousas quenos rodean.

-Past Simple/Past Continuous.-Pretérito Perfecto + just/yet/already.-For/since/ago/during.-Pretérito pluscuamperfecto.-Voz pasiva.-Would/used to + infinitivo.-Could/was able to ...-Be/get used to + -ing.-Usos do xerundio despois de preposicións e como

suxeito.-Adverbios de modo e intensidade.II.1.c.Expresar plans e disposicións con distintas refe-

rencias temporais. Concertar citas. Predicir acon-tecementos e facer prognósticos.

-Present Continuous/Will/Be going to. Revisión dasdiferencias.

-When/as soon as/before/after ... + presente simple.-When/as soon as/before/after ... + pretérito per-

fecto.-Futuro continuo.II.1.d.Expresar obrigación e ausencia de obrigación,

necesidade, capacidade, posibilidade, prohibición,pedir e dar permiso ou consello.

-Must/mustn’t.-Should/ought to.-Need/needn’t.-Have to/don’t have to.-Can/be able to/could.-Can/could/may.II.1.e.Expresar posibilidades reais e formular hipóteses.-Oracións condicionais tipo I, II e III.-Uso de unless.II.1.f.Relatar o que outra persoa dixo, preguntou, orde-

nou ou suxeriu.-Estilo indirecto: preguntas, oracións declarativas,

ordes e suxestións.-Verbos introductorios: ask, declare, apologise,

explain, invite, offer, say, suggest, tell, etc.II.1.g.Facer deduccións, suposicións ou referencias a

accións presentes e pasadas.-Must, can, may, could, should + infinitivo.

-Must, can, may, could, should + infinitivoperfecto.

II.1.h.

8. Expresar consecuencia, resultado e causa.

-Oracións subordinadas introducidas polos nexos:because, since, so as, as a result, consequently, etc.

-Have/get + something + participio.

II.2.

Léxico-semántico.

-Relacionado cos temas tratados: experiencias per-soais, noticias, ocio (deportes, viaxes, vacacións),intereses, lugares, aspecto físico, saúde, relaciónsfamiliares e de amizade, as novas tecnoloxías, a cien-cia, etc.).


II.3.

Fonética.

-Pronunciación de fonemas vocálicos, consonán-ticos e ditongos de especial dificultade: fonemasmudos, semivocais, semiconsonantes, etc.

-Pronunciación de formas débiles: have/has/was/were,etc.

- P r o n u n c i a c i ó n d e f o r m a s c o n t r a c t a s :mustn’t/can’t/shouldn’t/’ll, etc.

-Acentuación de palabras e frases.


-Ritmo.

III.








IV.


-Usa-lo discurso adecuado ás diferentes situaciónsde comunicación.












-Extraer información global e específica nas men-saxes orais emitidas polos compañeiros, o profesorou polos medios de comunicación; recoñece-lasestratexias comunicativas utilizadas polos interlo-cutores e en textos escritos que versen sobre temasde interese xeral, e utilizar destrezas e estratexiasrelacionadas con distintos tipos e finalidades delectura.














Segundo curso.

Contidos.

I.















II.


II.1.


II.1.a.

Dar e pedir opinións e consellos. Persuadir eadvertir.

-Oracións de relativo especificativas e explica-tivas.

-Oracións subordinadas consecutivas introducidaspor so/such ... that.

-Should/had better.

-Nexos: although, even if, in spite of, etc.

II.1.b.

Solicitar información empregando preguntas indi-rectas. Referirse a unha información recibida ante-riormente empregango verbos específicos.

-Estilo indirecto: afirmacións, preguntas, ordes,suxestións.

-Estilo indirecto cos seguintes verbos introduc-torios: accept, advise, agree, apologise, ask, beg,declare, explain, insist, invite, offer, etc.

II.1.c.

Narrar unha biografía e planificar un relato.

-Subordinadas de finalidade introducidas por so(that), (in order) to, in order not to, so as to, soas not to.

-Adxectivos + enough/too + adxectivo.

-Usos do infinitivo ou xerundio despois de deter-minados verbos e adxectivos (easy to understand,pleased to see you).

-Phrasal verbs.

II.1.d.

Formular hipóteses e especular. Establecer con-dicions e falar de verdades xerais. Expresar queixas,desexos e sentimentos de pesar e arrepentimento.

-Oracións condicionais, revisión dos tres tipos.

-Futuro. Revisión das distintas formas de expresaro futuro, (will, be going to, present continuous).

-Futuro continuo.

-Futuro perfecto.

-Oracións condicionais con unless/as long as/pro-viding that, etc.

-Wish + pasado simple (I wish you were...).

-Wish + pretérito pluscuamperfecto (I wishI hadn’t ...).

-Wish + would (I wish you would ...).

II.1.e.

Describir detalladamente o aspecto físico e ocarácter dunha persoa real ou imaxinaria.

-Orden de adxectivos e adxectivos compostos.

-Phrasal verbs para explicar rasgos de carácter oumodos de comportamento.

-Participio de presente e de pasado.

-Expresiones idiomáticas.

-Prefixos e sufixos para formar substantivos.

II.1.f.

Mostrar acordo e desacordo e dar explicacións.

-Regret/remember + xereundio/infinitivo.

-Conectores: for this reason, in addition, moreover,on the other hand, because, whereas, for example,consequently, etc.

II.1.g.

Analizar cambios en diferentes lugares e cousase na sociedade.

-Voz pasiva.

-Pretérito perfecto continuo.

-Preterito pluscuamperfecto continuo.

-Need/needn’t + infinitivo.

-Could/may/might/must/should/ought to + have +participio.

-Have/get something done.

-Verbos seguidos de xerundio ou infinitivo.

II.1.h.

Expresar sentimentos e falar de relacións persoais.

-Be + adxectivos.

-Comparacións: as if, as ....as, as though.

-Verbos pronominais seguidos de adxectivos: lookangry/smell good, etc.

-Phrasal verbs para falar do desenvolvemento dasrelacións persoais.

-Prefixos e sufixos para formar adxectivos.

II.2.

Léxico-semántico.

-Relacionado cos temas tratados: experiencias,noticias, ocio, intereses, lugares, relacións persoais,traballo, estudios, medio natural, etc.



II.3.

Fonética.

-Pronunciación de fonemas vocálicos e consonán-ticos de especial dificultade.

-Pronunciación de fonemas mudos, semivocais,semiconsonantes, etc.

-Pronunciación de formas débiles: have/has/was/we-re/been, etc.

- P r o n u n c i a c i ó n d e f o r m a s c o n t r a c t a s :can’t/mustn’t/shouldn’t/’ll, etc.

-Acentuación de palabras e frases.


-Ritmo.

III.








IV.































Linguas estranxeiras I e II -Italiano

Introducción.





As tarefas de comunicación configuran un conxun-to de accións que teñen unha finalidade concretadentro dun ámbito específico. Para a súa realización,actívase a competencia comunicativa, póñense enxogo diversas estratexias e utilízanse diferentes des-trezas lingüísticas e discursivas de forma contex-tualizada. Polo tanto, as actividades nas que se usa

a lingua estranxeira están enmarcadas en ámbitosque poden ser de tipo público (todo o relacionadocoa interacción social cotiá), persoal (relacións fami-liares e prácticas sociais individuais), laboral oueducativo.



O proceso de ensinanza e aprendizaxe da linguaestranxeira contribuirá ademais á formación edu-cativa do alumnado desde unha perspectiva globalfavorecendo o desenvolvemento da súa personali-dade, a integración social, as posibilidades de accesoa datos de interese, etc. Especialmente nesta etapaeducativa, o estudio dos idiomas utilizarase parapromove-la formación intelectual e coñecer infor-macións específicas propias doutras áreas de coñe-cemento que permitan ó alumnado estar en contactocos cambios no saber científico, humanístico etecnolóxico.



Obxectivos.



* Ler de maneira autónoma textos de temática xeralou adecuados ós intereses dos alumnos, compren-


de-los elementos esenciais e capta-la súa funcióne a organización discursiva.










Primeiro curso.

Contidos.

I.










II.


II.1.


II.1.a.

Expresar hipóteses e suposicións:

-Credere, pensare... + di + infinitivo: credere; pen-sare... + che + infinitivo.

-Futuro para expresa-la probabilidade. Probabil-mente, forse + futuro.

-Uso do condicional simple para expresar desexos(vorrei, mi piacerebbe + infinitivo).

-Uso do imperfecto de subxuntivo en frases con-dicionais (verbos regulares e irregulares máis fre-cuentes).

II.1.b.

Reaccionar ante unha información:

-Mi sorprende + che + subxuntivo.

-Mi sembra strano, incredibile + che + subxuntivo.

II.1.c.

Falar de hábitos e costumes no pasado. Expresa-loscambios que se producen nelas e nas cousas quenos rodean:

-Marcadores temporais para indicar comezo e finaldunha acción, datas, etc..

-Os ordinais.

II.1.d.

Falar de accións futuras (proxectos, hipóteses,desexos):

-Presente de indicativo.

-Dovere + infinitivo. Dovere + di + infinitivo.

-O futuro do indicativo nas frases cun grao deincerteza.


-Uso de vorrei, mi piacerebbe + che + imperfectode subxuntivo.

-Uso de vorrei, mi piacerebbe + infinitivo, para expre-sar desexos.

-Uso de sperare + di + infinitivo.

-Uso de sperare + che + presente subxuntivo oufuturo.

-Condicional simple.

-Marcadores (forse, probabilmente, etc.).

II.1.e.

Predicir acontecementos e facer prognósticos.

-Uso do futuro de indicativo.

II.1.f.

Comparar, contrastar, diferenciar, expresar pre-ferencias:

-Comparativos baseados na cantidade (il piú/ilmeno; quello piú, etc.).

-Expresións. Di più, di meno; in più, in meno;il doppio, il triplo, etc.

-Miggliore/meglio.

-Peggiore/peggio.

II.1.g.

Describir lugares e situar xeograficamente:

-Facer descricións baseadas nas experienciaspersoais.

-Marcadores para situar xeograficamente.

II.1.h.

Expresar acordo e desacordo, reaccionar ante unhainformación:

-Uso do indicativo e do subxuntivo.

-Credere, pensare + che + imperfecto de subxun-tivo.

II.1.i.

Solicitar unha información por escrito:

-Redacción de cartas formais e informais con dis-tintos fins.

-Fórmulas.

-Léxico-semántico.

-Actividades comúns, anuncios, horóscopo, supers-ticións, compras, viaxes, gastronomía, cartas.

-Fonética.

-Repaso de sons.


III.








IV.




























Segundo curso.

Contidos.

I.














II.


II.1.


II.1.a.

Repaso dalgunhas funcións:

-Expresar opinións, hipóteses, acordo e desacordo.

-Describir persoas, obxectos, lugares.

-Contar feitos pasados.

II.1.b.

Mostrar acordo e desacordo, protestar:

-Expresa-lo noso punto de vista (indicativo esubxuntivo).

-Rexistro formal e informal.

II.1.c.

Solicitar e dar información por escrito:

-Cartas comerciais con distintos fins.

-Fórmulas.


II.1.d.

Relata-lo que unha persoa dixo, preguntou, orde-nou ou suxeriu:

-O estilo indirecto (tempos verbais, pronomes,marcadores temporais e espaciais, etc.).

-Verbos domandare, chiedere + se + verbo conxu-gado.

-Verbos domandare, chiedere + se + subxun-tivo/indicativo.

-Verbos domandare, chiedere + di + infinitivo.

II.1.e.

Interpretar e resumir cousas ditas por outraspersoas:

-Elementos que se repiten/se anulan no paso doestilo directo ó indirecto.

-Tempos verbais (transformación).

-Marcadores.

II.1.f.

A forma pasiva:

-Uso da forma pasiva.

-Verbos usados (essere, venire). Tempos simplese compostos.

-Diferencias entre rexistros formais e informais,entre lingua oral e escrita.

-Elementos para presentar informacións sobre asque non estamos seguros ou foron pronunciadas poroutras persoas.

II.1.g.

O passato remoto:

-Uso do tempo verbal na lingua falada e escrita.Verbos regulares e irregulares máis frecuentes.

-Outras cartas de rexistro formal.

-Léxico-semántico.

-Lugares, hoteis, estradas, transportes, ofertas detraballo, linguaxe burocrático (bancos, oficinas decorreos, etc.).

-Fonética.

-Consoantes dobres.

-Énfases.

III.








IV.































Linguas estranxeiras I e II -Portugués

Introducción.








O proceso de ensinanza e aprendizaxe da linguaestranxeira contribuirá ademais á formación edu-cativa do alumnado desde unha perspectiva globalfavorecendo o desenvolvemento da súa personali-dade, a integración social, as posibilidades de accesoa datos de interese, etc. Especialmente nesta etapaeducativa, o estudio dos idiomas utilizarase para


promove-la formación intelectual e coñecer infor-macións específicas propias doutras áreas de coñe-cemento que permitan ó alumnado estar en contactocos cambios no saber científico, humanístico etecnolóxico.



Obxectivos.













Primeiro curso.

Contidos.

I.










II.


II.1.


II.1.a.

Caracterizar persoas, física e psicoloxicamente.Comparar, contrastar e diferenciar distinguindodatos de opinións. Expresar gustos e preferencias:

-Presente de subxuntivo con frases dubitativas eexclamativas.


-Adverbios cualificativos: comparativo.

-Adverbios: fisicamente, inesperadamente, inicial-mente, pouco, menos, demasiado.

II.1.b.

Falar de hábitos e costumes no pasado. Reforzarunha idea co relación ó pasado. Falar de acciónspasadas inconcretas:

-Pretérito mais-que-perfeito simples de indicativo.

-Adverbios: sobretudo, anteriormente, acaso, por-ventura.

-Verbo: dar + preposicións.

II.1.c.

Expresar plans e disposicións con distintas refe-rencias temporais. Falar de accións concluídas enrelación con outras. Falar de accións repetitivas:

-Xerundio composto.

-Perífrases de: vir a + infinitivo.

-Locucións adverbiais: de longe.

-Pretérito perfecto composto do subxuntivo.

II.1.d.

Facer deduccións sobre o presente e o pasado.Expresar dúbida, desexo, orde e sentimento:

-Presente do subxuntivo con verbos de desexo,orde, dúbida e sentimento.

-Verbo: passar + preposicións.

-Locucións conxuncionais: assim que, uma vez que.

-Condicional presente (verbos regulares e irre-gulares).

II.1.e.

Expresar posibilidades reais e formular hipóteses.Expresar desexo, intención e finalidade:

-Adverbios: porventura, acaso.

-Exclamativas de desexo: pretérito imperfecto desubxuntivo vs. Presente de subxuntivo.

-Locucións adverbiais: de certo, por acaso.

-Pretérito imperfecto de indicativo.

II.1.f.

Expresar eventualidade no futuro. Falar de acciónsfuturas anteriores a outras tamén futuras:

-Presente de subxuntivo: verbos regulares en -ar,-er, -ir.

-Futuro perfecto de indicativo.

-Locucións de subordinación: assim que, uma vezque.

-Futuro do subxuntivo con oracións relativas.

II.1.g.

Expresa-la consecuencia, o resultado e a causa.Falar de accións concluídas en relación con outras:

-Locucións adverbiais: de certeza, em alternativa.

-Adverbios: pessoalmente, prioritariamente, públi-camente.

-Pares idiomáticos: a olhos vistos, de cor e salteado.

-Infinitivo composto: (forma persoal).

-Locucións de subordinación: visto que, já que,pois que, uma vez que.

II.2.

Léxico-semántico.

-Relacionado cos temas tratados: persoas, lugares,tempo, relacións persoais e sociais, profesións, ali-mentación, vestiario, intereses, ocio, viaxes, etc.


II.3.

Fonética.

-Acentuación tónica e gráfica.

-Relación fonema/grafema: casos de especialdificultade.

-Entoación (tipos e formas da frase).

-Ritmo.

III.








IV.




























Linguas estranxeiras II. Portugués.

Contidos.

I.















II.


II.1.


II.1.a.

Caracterizar, detallada, física e psicoloxicamentepersoas reais ou imaxinarias. Falar de cualidadese defectos:

-Comparacións.

-Perífrases de: ir (p.p.s.) + infinitivo.

-Adxectivos cualificativos: comparativo e super-lativo.

-Verbo ver e os seus derivados: prever, antever,entrever, rever.

II.1.b.

Dar e pedir opinións e consellos. Persuadir eadvertir. Suxerir e expresar desexos:

-Presente de subxuntivo con: quem quer que, ondequer que, o que quer que, quer... quer.

-Frases enfáticas: verbo ser.

-Pronomes e oracións do relativo.

-Imperativo (verbos regulares e irregulares).

II.1.c.

Solicitar información utilizando preguntas indirec-tas. Referirse a unha información recibida anterior-mente utilizando verbos específicos. Descifrar anun-cios:

-Concesivas con repetición do verbo. Presente desubxuntivo + partícula de ligazón + futuro desubxuntivo.

-Verbo ter e os seus derivados: obter, conter, deter,manter.

-Estilo indirecto-estilo directo.

-Derivación por sufixación e prefixación.

-Interrogativas indirectas.

II.1.d.

Narrar unha biografía e planificar un relato:

-Verbo ficar + preposicións.

-Conxuncións e locucións de subordinación: que,para que, a fim de que, assim como... assim.

-Numerais ordinais.

II.1.e.

Amosar acordo, desacordo e dar explicacións. Emi-tir xuízos de valor:

-Oracións con: quanto mais, quanto menos, quantopior + presente de indicativo/futuro de subxuntivo...mais, menos, pior + presente ou futuro de indicativo.

-Adverbios: rápidamente, principalmente.

-Locucións preposicionais: de acordo com, ao lon-go de.

-Adverbios de negación: nem, nunca, jamais.

II.1.f.

Formular hipóteses e especular. Establecer con-dicións e falar de verdades xerais. Protestar e expre-sar sentimento de pesar e arrepentimento:

-Presente de subxuntivo con: por mais que, pormuito que, por pouco que.

-Pretérito imperfecto de subxuntivo con oraciónscondicionais.

-Expresións idiomáticas: dar o braço a torcar, nãoter papas na língua.

-Condicional pretérito.

II.1.g.

Expresar sentimentos e falar de relacións persoais.Reforzar unha idea:

-Pronomes persoais complemento (énfases).

-Pretérito imperfecto de subxuntivo con: quem medera que, oxalá, como se.

-Conxugación pronominal con futuro imperfecto deindicativo e condicional presente.

II.1.h.

Analizar cambios en diferentes lugares e cousasna sociedade. Expresar eventualidade no futuro:

-Presente de subxuntivo con expresións non per-soais, conxuncións e locucións.

-Futuro de subxuntivo con conxuncións e locu-cións.

-Adverbios: acolá, algures.

-Se + futuro do subxuntivo.

II.2.

Léxico-semántico.

-Relacionado cos temas tratados: lugares, persoas,alimentación, vestiario, tempo, novas, novas tecno-loxías, ocio, viaxes, transportes, etc..


II.3.

Fonética.

-Entoación e ritmo.

-Pronunciación.


-Énfases.

III.








IV.














-Extraer informacións globais e específicas de tex-tos escritos variados, utilizando as estratexias máisadecuadas para inferir significados de datos des-

coñecidos e demostra-la comprensión cunha tarefaespecífica.

















Lingua galega e literatura I e II

Introducción.

Somos galegos, en palabras de Castelao, por obrae gracia do idioma. A lingua é a creación colectivamáis importante do pobo galego. Por iso, a súa nor-malización e preservación, é unha responsabilidadecomún. Desde a escola pódese facer moito para con-servar ese ben cultural pero non podemos esquecerque é a sociedade, no seu conxunto, a que decidesobre as linguas que quere usar. A normalizaciónlingüística é un proxecto de gran complexidade queexcede o ámbito docente e, por suposto, a respon-sabilidade da materia de lingua galega e literatura.Sobre a normalización inciden entre outros, de formadeterminante, os seguintes factores:

* A preocupación dos gobernantes e o seu graode sensibilización sobre o valor da lingua.

* A globalización das comunicacións que priorizao inglés como lingua franca sobre tódalas demais,incluídos o castelán, o francés, o portugués etc.

* A resposta individual e colectiva da sociedadegalega ó proceso de normalización.

A responsabilidade da normalización lingüística,vista desde a materia de lingua galega e literatura,comeza porque alumnas e alumnos teñan probado,e aprobado, a súa competencia nas destrezas e noscoñecementos básicos que se esixen nesta disciplina.Consideramos sobre todo útil para a normalizaciónque o alumnado aprenda con solvencia e rigor alingua e a literatura e que adquira, nesta materia,as mesmas destrezas e capacidades de comunicaciónque adquiren os escolares de todo o mundo nas súaslinguas respectivas. Trátase de propiciar, antes deulteriores iniciativas na súa defensa, o coñecementoe, especialmente, o uso.

O obxectivo central para a etapa de bacharelatode lingua galega e literatura é que alumnas e alumnosaprendan correctamente o idioma, e que poidan xus-tificar a través de probas obxectivas eses coñe-cementos.

Preténdese, con este obxectivo, que ó remata-laetapa, alumnas e alumnos teñan demostrado coñe-cementos solventes sobre fonética e fonoloxía, mor-fosintaxe e léxico-semántica, así como sobre as eta-pas da literatura galega, recoñecendo autores eobras; preténdese, igualmente, abordar sistematica-mente os principios gramaticais a través do estudiodas clases de palabras, das relacións entre elas edos seus significados. Alumnas e alumnos deberán,así mesmo, coñecer conceptos básicos de psicolin-güística e de sociolingüística, de forma que poidanemitir xuízos persoais fundamentados. Esa análiseincluirá na medida do posible o estudio comparativo,en relación co galego, das outras linguas ibéricase do mundo.

En definitiva, o obxectivo será a plena competenciacomunicativa, incluídos aspectos teóricos e prác-ticos, de forma que ó remata-la etapa estean en dis-

posición de utilizar con propiedade as normas orto-gráficas, gramaticais e léxicas que definen o usoculto do idioma galego.

Os contidos están enunciados como mínimos paraque se poidan traballar, de forma razoable, na súatotalidade, pero se quedase marxe recoméndase asúa ampliación nos aspectos procedementais e ins-trumentais. Inclúense os mesmos contidos actitu-dinais (arredor de tres palabras: respecto, valoracióne interese) para toda a etapa. Pola orientación quese pretende para a materia, teñen menor entidadee son, sobre todo, difíciles de avaliar con obxec-tividade.

A orientación que vimos de describir apunta óbloque «O estudio da lingua» como centro das acti-vidades. Na súa estructuración interna optamos,finalmente, por estudiar en primeiro a morfoloxíae, en segundo, a sintaxe, canda as propiedades dotexto e a súa tipoloxía; tamén por integrar fonéticae fonoloxía e por separar lexicoloxía e semántica.Agora ben, unha parcelación completa, en lingua,é imposible, e cuestións prácticas de ortofonía eortografía, léxico e morfosintaxe deberán ser desen-volvidas ciclicamente nos dous cursos.

A aprendizaxe da lingua nesta etapa oriéntase caraa dous tipos de discurso: o literario e o científi-co-técnico. Non se pretende só o coñecemento docódigo, senón a súa aplicación con destreza paraorganiza-los outros saberes. As técnicas de traballo,mesturando os medios tradicionais e as novas tec-noloxías, responden a esa necesidade.

En lingua e medios de comunicación procúrasea utilización do galego na elaboración da informa-ción, sen outros xuízos de valor porque a recepción,mesmo crítica, das súas mensaxes é unha cuestiónmoi subxectiva. Importante é o coñecemento dos for-matos dos programas e das características da linguanestes medios, de imprescindible coñecemento nasociedade actual.

A literatura, como modelo de calidade lingüística,pon en contacto os escolares cunha tradición culturalpropia e con formas de expresión e estilos que llespermiten coñecer, en palabras doutros, experiencias,ideas, sentimentos e fantasías. A lectura con pracere o estudio sistemático dos textos, co obxecto decapta-las súas dimensións estéticas, semellan ocamiño axeitado para a elaboración das súas propiasproduccións.

Recoméndase o estudio da lingua e da literaturacomo partes diferenciadas, por máis que ambas secomplementen mutuamente como elementos de cul-tura que son; si é recomendable a profusa utilizaciónde textos literarios, entre outros, á hora de traba-lla-los contidos de lingua. Así mesmo, recoméndanseactividades que estimulen tanto o interese e o hábitoda lectura como a capacidade para expresarsecorrectamente en público.

O estudio de lingua e literatura galegas no bacha-relato debe dotar a alumnos e alumnas dunha for-


mación lingüística sistematizada, coherente e rigo-rosa no que atinxe ós coñecementos teóricos e ásdestrezas prácticas e, igualmente, debe de propor-cionárlle-los elementos para comprender de formaautónoma, e crítica, a realidade sociolingüística dopaís.

Obxectivos.

* Utiliza-la lingua galega, oralmente e por escrito,como instrumento para a comunicación interpersoale para a comprensión, análise e organización de fei-tos e saberes de calquera tipo.

* Utiliza-la lingua galega para a comprensión, epara a elaboración, de informacións orais e escritas,atendendo as características formais de cada unhadelas.

* Valora-la lingua galega como propia de Galicia,comprendendo as circunstancias históricas que con-dicionaron a súa evolución.

* Analiza-la realidade sociolingüística de Galicia,interpretando criticamente os factores que interve-ñen nela.

* Analiza-las linguaxes específicas dos medios decomunicación e utiliza-las seccións e os programasen galego para mellora-las propias produccións.

* Aplica-los principios fundamentais da gramáticagalega, recoñecendo as distintas unidades da lingua,e as súas posibles combinacións, no plano fónico-fo-nolóxico, morfosintáctico, léxico-semántico e tex-tual.

* Coñece-las características das principais etapasda literatura galega, así como dos autores e das obrasmáis significativas, utilizando de forma crítica asfontes documentais para o seu estudio.

* Ler e comenta-las obras máis representativasdas diferentes épocas da literatura galega, como fontede pracer persoal e como manifestación artística doser humano nun ámbito cultural concreto.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

Lingua e sociedade.

-A comunicación: elementos. Funcións da lin-guaxe. O signo lingüístico: significado e significante.A dobre articulación do signo lingüístico.

-Historia externa da lingua (desde a Idade Mediaó século XX): os contextos sociolingüísticos.

-Historia interna da lingua: aspectos pertinentespara a comprensión dos textos.

-Linguas en contacto: as interferencias lingüís-ticas.

-A norma estándar e as variedades xeográficas esociais da lingua galega.

-Programas, seccións e características da linguanos medios de comunicación de masas.

II.

Estudio da lingua.

-O fonema: fonemas vocálicos e fonemas conso-nánticos. O sistema fonolóxico do galego. Os aló-fonos. A sílaba. Os trazos suprasegmentais: acentoe entoación.

-Clases de palabras: o substantivo; o pronome per-soal; as palabras adnominais (adxectivo, artigo,demostrativos, posesivos, cuantificadores, relativos,exclamativos, etc. ). Forma e funcións.

-Clases de palabras. As formas do verbo: as conxu-gacións; as perífrases verbais. O tempo e o modo.O adverbio, a preposición e a conxunción.

-Lexicoloxía: estructura do léxico. A renovaciónléxica: formación de palabras e préstamos; léxicopatrimonial e cultismos; as terminoloxías especí-ficas.

-A competencia lexical: prácticas de enriquece-mento do uso do léxico e da fraseoloxía.

III.


-Estratexias de procura de información: mediostradicionais e novas tecnoloxías (CD-ROM, basesde datos, Internet, etc.).

-Redacción e tratamento da información: fichas,índices, esquemas, bibliografías, etc.

-Modelos para análise e comentario de textosliterarios.

IV.

Literatura.

-Características xerais da lingua literaria: xénerose recursos estilísticos.

-A literatura como creación cultural e como expre-sión da realidade histórica e social.

-A literatura galega na historia (principais etapas):

-Idade Media: marco histórico e cultural.

-A lírica medieval: lectura, análise e comentariode cantigas representativas.

-A prosa medieval: lectura e análise de fragmentos.

-Séculos XVI, XVII e XVIII: marco histórico ecultural.

-Literatura de tradición oral e literatura de autor:lectura e análise de textos representativos.

-Autores da Ilustración: lectura e análise defragmentos.

-Século XIX: marco histórico e cultural do Rexur-dimento.

-Autores da primeira metade do século XIX: carac-terísticas xerais.

-Rosalía de Castro, Curros Enríquez e EduardoPondal. Lectura e comentario de textos represen-tativos.


-A prosa do século XIX: autores e características.

-O teatro galego: orixes. O teatro do século XIX:autores e características.

V.


-Respecto polas normas básicas de conducta querexen o intercambio comunicativo.

-Respecto polas regras de coherencia, propiedadee corrección que facilitan a comunicación lingüís-tica.

-Respecto pola lingua do interlocutor e rexeita-mento crítico de expresións que supoñan prexuízoslingüísticos.

-Valoración da lingua galega como manifestacióncultural colectiva e consideración positiva dos esfor-zos individuais, colectivos e institucionais en favorda normalización lingüística.

-Valoración crítica dos factores políticos, econó-micos e sociolingüísticos que condicionaron a evo-lución da lingua e da literatura galegas.

-Valoración dos medios de comunicación de masasna sociedade actual a partir do coñecemento pro-gresivo das súas linguaxes específicas.

-Interese pola propiedade expresiva, oral e escrita,e polo emprego de locucións, léxico e frases carac-terísticas da lingua galega.

-Interese pola lectura de obras literarias de dife-rentes xéneros e épocas, utilizando criterios fun-damentados de selección.

-Interese por expresa-las propias ideas, sentimen-tos e fantasías mediante as distintas formas literarias.


* Utiliza-la lingua galega para comunicarse, oral-mente e por escrito, con corrección fonética eortográfica.

* Diferencia-las variedades da lingua (xeográficase sociais) da norma estándar, con vistas ó reforzodesta última.

* Identifica-las interferencias lingüísticas entregalego e castelán, valorando a producción correctado galego.

* Analiza-los usos sociais da lingua, valorandoa ausencia de prexuízos e estereotipos.

* Elabora-la información, oralmente e por escrito,a partir dos medios tradicionais de comunicacióne dos medios informáticos (Internet, bases de datos,procesadores de textos...).

* Coñece-los conceptos teóricos e os procedemen-tos lingüísticos (flexión, clasificación, análise, etc.)propios da gramática galega.

* Coñece-los mecanismos da renovación léxica eutilizar correctamente as palabras patrimoniais, oscultismos, os semicultismos e as terminoloxíasespecíficas.

* Producir textos propios do ámbito académico(resumos, traballos monográficos, recensións biblio-gráficas, etc.), servíndose de procedementos dedocumentación e de estratexias que faciliten a com-prensión e a expresión (fichas, esquemas, etc.).

* Coñece-los autores e comenta-las obras máisrepresentativas da literatura galega da Idade Mediae dos séculos XVI, XVII, XVIII e XIX, e establecerrelacións entre os textos e a etapa na que foroncreados.

* Interpretar textos e obras literarias e emitir xuí-zos fundados sobre aspectos formais e temáticos.

Segundo curso.

Contidos.

I.

Lingua e sociedade.

-Historia externa da lingua (o século XX e XXI):os contextos sociolingüísticos.

-A normalización lingüística: a diversidade plu-rilingüe e pluricultural de España.

-Bilingüismo e diglosia: análise dos aspectossociolingüísticos e psicosociais que configuran asituación actual do idioma.

-Análise da presencia do galego nos medios decomunicación de masas escritos e audiovisuais.

II.

Estudio da lingua.

-Revisión dos conceptos básicos de fonética, fono-loxía, morfoloxía e lexicoloxía.

-A semántica: o estudio do significado. O camposemántico. As relacións semánticas. Os cambiossemánticos.

-Propiedades do texto: procedementos de adecua-ción (intención, relación emisor-receptor...), cohe-rencia (progresión da información, tema e rema...)e cohesión (elipse, sinónimos...). A estructura dotexto: marcadores e conectores; os signos de pun-tuación. Tipos de textos: as súas características.

-Enunciado e oración; tipos. Oración simple e ora-ción composta. Constituíntes da oración: a frase;tipos de frases. A oración simple; as funcións sin-tácticas na oración. Coordinación e subordinaciónde unidades. A oración composta: tipos.

-A competencia lexical: prácticas de enriquece-mento do uso do léxico e da fraseoloxía.

III.


-Modelos para análise e comentario de textosliterarios.

-Coñecemento e manexo de recursos da informa-ción: Internet, medios de comunicación, axenciasde prensa, bibliotecas, etc.


-A redacción: técnicas auxiliares para a compren-sión e a creación de diferentes tipos de textos.

IV.

Literatura.

-A literatura galega nos séculos XX e XXI: marcohistórico e cultural. Etapas.

-Noriega Varela e Ramón Cabanillas: análise ecomentario de poemas representativos.

-Os movementos de vangarda: análise e comentariode poemas de Manuel Antonio e doutros poetasvangardistas.

-A Xeración Nós: lectura e análise de textos deCastelao, Otero Pedrayo e Vicente Risco.

-O teatro das Irmandades (Cabanillas), das Van-gardas (Dieste) e da Xeración Nós.

-A literatura galega do exilio: autores (Blanco-A-mor, Luís Seoane, Lorenzo Varela...) e obras.

-Tendencias da lírica na segunda metade do séculoXX: Celso Emilio Ferreiro, Aquilino Iglesia Alvariñoe Uxío Novoneyra. Grupos de poetas.

-Tendencias da narrativa galega de posguerra: lec-tura de textos de Álvaro Cunqueiro, Ánxel Fole eXohana Torres.

-Tendencias do teatro galego de posguerra: lecturade fragmentos de Cunqueiro, Blanco-Amor e Car-ballo Calero.

-Os modelos narrativos de finais do século XX:Neira Vilas, Mª Xosé Queizán, Méndez Ferrín e Car-los Casares.

-Tendencias actuais da lírica, da narrativa, da dra-mática e da ensaística.

V.


-Respecto polas normas básicas de conducta querexen o intercambio comunicativo.

-Respecto polas regras de coherencia, propiedadee corrección que facilitan a comunicación lingüís-tica.

-Respecto pola lingua do interlocutor e rexeita-mento crítico de expresións que supoñan prexuízoslingüísticos.

-Valoración da lingua galega como manifestacióncultural colectiva e consideración positiva dos esfor-zos individuais, colectivos e institucionais en favorda normalización lingüística.

-Valoración crítica dos factores políticos, econó-micos e sociolingüísticos que condicionaron a evo-lución da lingua e da literatura galegas.

-Valoración dos medios de comunicación de masasna sociedade actual a partir do coñecemento dassúas linguaxes específicas.

-Interese pola propiedade expresiva, oral e escrita,e polo emprego de locucións, léxico e frases carac-terísticas da lingua galega.

-Interese pola lectura de obras literarias de dife-rentes xéneros e épocas, utilizando criterios fun-damentados de selección.

-Interese por expresa-las propias ideas, sentimen-tos e fantasías mediante as distintas formas literarias.


* Utiliza-la lingua galega para comunicarse concorrección, oralmente e por escrito, con propiedadeléxica, morfolóxica e sintáctica.

* Coñece-la evolución histórica da lingua galegae comprender criticamente as circunstancias quecondicionaron o seu uso.

* Analiza-las valoracións sobre o idioma e as acti-tudes psicolingüísticas e sociolingüísticas, a partirde situacións de comunicación concretas.

* Elabora-la información a partir dos medios decomunicación de masas, diferenciando as caracte-rísticas das seccións e dos programas e prestandoatención ás súas linguaxes específicas.

* Coñece-los conceptos teóricos e os procedemen-tos lingüísticos (flexión, clasificación, análise, etc.)propios da gramática galega.

* Recoñece-las diferentes unidades da lingua, assúas combinacións e a relación entre elas e os seussignificados.

* Desenvolver un tema, oralmente e por escrito,de forma coherente e ordenada, utilizando un guiónprevio.

* Producir textos específicos (narracións, descri-cións, exposicións, argumentacións, instruccións,etc.), con diferente nivel de formalización e varie-dade de contidos (científicos, humanísticos, litera-rios etc.).

* Utilizar con propiedade o léxico galego (comúne específico), a partir de contextos significativos.

* Coñece-los autores e comenta-las obras máisrepresentativas da literatura galega dos séculos XXe XXI, e establecer relacións entre os textos e aetapa na que foron creados.

* Interpretar e valora-las obras da literatura galegacomo contribucións culturais dunha comunidadediferenciada e como modelos de lingua.

Debuxo artístico I e II

Introducción.

O debuxo artístico é unha forma natural de expre-sión, unha linguaxe de carácter universal que per-mite satisface-la necesidade de comunicación do serhumano dunha maneira perdurable, intelixible edirecta. É tamén unha linguaxe que carece de barrei-ras idiomáticas e que posúe unha inmediatez únicapara a decodificación da súa mensaxe.


O debuxo permite a transmisión de informaciónsde distinta natureza, a descrición de feitos e a ilus-tración e representación de fenómenos e sentimen-tos. A súa preeminencia ó longo de toda a historiada humanidade require que se lle preste a atenciónque merece, sobre todo no momento actual, no queo auxe das novas tecnoloxías parece querer relegaró esquecemento os procedementos tradicionais, sen-do como é tan necesario dota-lo individuo de coñe-cementos básicos para desenvolver unha linguaxepropia, capaz de servirlle no futuro para un granabano de posibilidades de desenvolvemento persoal.

O debuxo é un contido básico na formación dosalumnos do bacharelato de artes, non só porque acre-centa os coñecementos da linguaxe gráfico-plásticaadquiridos ó longo da ESO, senón tamén porqueguía o alumno cara a un cultivo máis rigoroso daagudeza perceptiva, suscitando o interese e o aprecioda riqueza formal do contorno e potenciando a uti-lización de recursos procedementais máis sólidose específicos. O seu valor formativo reside en pri-meiro lugar no desenvolvemento da capacidade decomprensión e de aprehensión das formas do con-torno, e en segundo lugar na expresión medianteregras e procedementos básicos adquiridos. O desen-volvemento e potenciación destas capacidades debe-rá ser un obxectivo fundamental da materia, facendofincapé no paulatino dominio dos recursos materiais,dos instrumentos e das técnicas que permitirán aexpresión do propio pensamento dunha forma visual(gráfico-plástica) ó final do proceso. Atendendo aeste carácter icónico do debuxo e á súa funcióncomunicativa cabe distinguir dúas vertentes nodesenvolvemento da materia: a analítica, que inter-preta a realidade dun modo racional, lóxico e obxec-tivo, e a subxectiva ou sintética, na que adquireun maior valor a expresión de sentimentos ou deemocións. Ámbalas dúas atópanse recollidas de for-ma gradual nos seus contidos ó longo dos douscursos.

No debuxo artístico I préstase atención prioritariaó vocabulario dos elementos básicos constitutivosda forma e ás articulacións e organizacións elemen-tais no espacio dunha forma obxectiva, evitando asintencións expresivas de carácter subxectivo, senesquece-la utilización creativa das regras da pers-pectiva e o uso da cor.

No debuxo artístico II afóndase no estudio dasrelacións estructurais máis dinámicas, interpretandoas formas desde distintas intencións comunicativas,exercendo o correcto uso dos instrumentos e mate-riais e considerando con maior énfase a incidenciade variables espaciais e lumínicas.

A contribución desta materia ás finalidades pro-pedéutica e formativa do bacharelato concrétase naachega para o alumno de coñecementos e destrezasútiles en moitas opcións profesionais ou na conti-nuación de estudios que requiran capacidades derepresentación gráfica e de expresividade plástica,facilitando a comprensión e análise das realidadesformais do contorno, o aumento da sensibilidade

estética e a aparición de criterios de valoraciónpropios.

Primeiro curso.

Obxectivos.

* Coñece-la terminoloxía básica da materia, asícomo os materiais e procedementos máis adecuados,adquirindo o dominio necesario para desenvolve-laspropias ideas dunha maneira racional e ordenada.

* Recoñecer e describi-los elementos básicos deconfiguración da forma, utilizándoos correctamentena representación analítica de obxectos do contorno.

* Entende-la realidade formal dos obxectos en fun-ción da súa estructura, latente ou explícita, paraa correcta representación gráfica deles.

* Comprende-la importancia dos distintos datosvisuais das formas como partes relacionadas dunconxunto, prestando especial interese á relación deproporción entre eles, representándoos gradualmen-te segundo a súa importancia e ignorando detallessuperfluos.

* Utiliza-la mancha como elemento configuradorda forma, desenvolvendo ó máximo as súas posi-bilidades estéticas e descritivas.

* Utilizar adecuadamente a cor, as súas bases teó-ricas e as súas aplicacións gráfico-plásticas dunhamaneira razoada e directa.

Contidos.

I.

A forma.

-Terminoloxía, materiais e procedementos propiosdo contido.

-Elementos básicos na configuración da forma. Aliña como elemento configurador de formas planasde estructura xeométrica sinxela. A liña como ele-mento configurador de formas volumétricas deestructura sinxela. Partes vistas e partes ocultas.

-Transformacións da forma tridimensional. Sec-cións e cortes.

-Proporción entre as partes dunha mesma formatridimensional.

II.

As formas asociadas. A composición.

-Proporción entre distintas formas no plano.

-A perspectiva. Aplicación da perspectiva cónicaó debuxo artístico.

-Organizacións compositivas no plano e no espacio.Simetrías, contrastes, tensións e ritmos.

III.

O claroscuro.

-Terminoloxía, materiais e procedementos básicospropios do contido. Natureza da luz. Percepción egradación lumínica.


-A mancha como elemento configurador da forma.Escala de grises. Sombras.

-Importancia do claroscuro para a expresión dovolume. Análise de formas segundo a iluminación.

IV.

A cor.

-Terminoloxía, materiais e procedementos básicos.

-Percepción da cor. Sínteses aditiva e substractiva.Cor luz e cor pigmento.

-Modificacións da cor. Saturación-ton-valor.Gamas cromáticas.

-Cores complementarias. Relacións harmónicas einteracción da cor.

-Fenómenos ópticos. Psicoloxía da cor. Aplica-cións.

V.


-Organización e constancia no traballo.

-Interese por utiliza-los procedementos e materiaismáis adecuados á finalidade da obra.

-Interese pola realización de obras anovadoras encanto ós recursos plásticos empregados.

-Interese por desenvolve-la destreza técnica nece-saria para favorece-la expresividade persoal.

-Valoración do claroscuro na representación dovolume.

-Actitude aberta de cara á utilización da cor comoelemento expresivo.


* Utilizar con propiedade a terminoloxía específicacorrespondente ós distintos contidos da materia, asícomo os procedementos e materiais máis adecuados.

* Describir graficamente obxectos do contorno,distinguindo neles elementos básicos da configura-ción da súa forma (liñas e planos, tanto vistos comoocultos).

* Representar con intención descritiva formas tri-dimensionais sobre o plano, prestando especial aten-ción á proporción e ás deformacións perspectivas.

* Representar graficamente obxectos volumétricospor medio de liñas e manchas, traducindo o volumeen diferentes planos de grises.

* Demostra-lo coñecemento dos fundamentos físi-cos da cor e a súa terminoloxía básica.

* Realizar representacións plásticas de formassinxelas utilizando procedementos e técnicas cro-máticas, atendendo ás modificacións da cor produ-cidas pola incidencia de distintos tipos de luz.

Segundo curso.

Obxectivos.

* Interpreta-las formas desde diferentes formu-lacións estéticas y significativas, realizando modi-

ficacións que leven a resultados diverxentes respectodas formas iniciais.

* Comprender e valora-la importancia do estudiodo natural das formas orgánicas.

* Aplica-las variables da forma na composición,experimentando coas relacións entre os elementosgráfico-plásticos desta.

* Desenvolve-la memoria visual e a retentivamediante a realización de exercicios que potencienos mecanismos perceptivos e expresivos ó servicioda representación artística.

* Coñecer, apreciar e utilizar adecuadamente asposibilidades expresivas das distintas técnicas emateriais, utilizándoas dunha maneira ordenada eeficaz.

* Desenvolve-la sensibilidade artística, concien-ciándose da necesidade do equilibrio entre emocióne razón, necesario para a aprendizaxe do debuxoartístico.

* Utilizar conscientemente os coñecementosadquiridos como medios de expresión das propiasideas e como recurso para comprender mellor asexpresións plásticas alleas.

Contidos.

I.

Análise e modificación da forma.

-Estudio da forma. Apunte, esquema, boceto.

-Representación analítica.

-Representación sintética.

II.

Análises de formas naturais.

-Xeometría e natureza.

-Estudio descritivo.

-Modificacións comunicativas.

III.

Aproximación subxectiva ás formas.

-Psicoloxía da forma e a composición. Distintasorganizacións espaciais das formas.

-Equilibrios e tensións.

-Variacións da aparencia formal respecto ó puntode vista perceptivo.

-Valor expresivo da luz e a cor.

-Estudio da composición en obras de arte dapintura.

IV.

Forma real. Memoria visual.

-Traballos de retentiva.


-Interpretacións expresivas.

V.

Análise da figura humana.

-Relacións de proporcionalidade.

-Estudio do movemento na figura humana.

-Apuntamentos do natural.

VI.

Análises espaciais.

-Antropometría.

-Espacios interiores. Tratamento da luz.

-Espacios exteriores. Espacios urbanos e naturais.

-Apuntamentos do natural.

VII.


-Interese por analiza-la realidade e experimentarnovos procedementos.

-Interese por achegar solucións orixinais ás pro-pias produccións.

-Interese pola observación do contorno e súainterpretación.

-Valoración do corpo humano como medida e orixedunha visión estética do mundo.

-Actitude de autoesixencia para a busca de novassolucións e resultados creativos.

-Sensibilidade polo patrimonio artístico e cultural.


* Utilizar correctamente a terminoloxía específica,os materiais e os procedementos correspondentes óscontidos da materia.

* Saber interpretar unha mesma forma ou obxectoen diferentes niveis icónicos (apuntamento-esque-ma-boceto) en función de distintas intencións comu-nicativas.

* Realizar debuxos de formas naturais con carácterdescritivo e modificalas posteriormente con inten-cións comunicativas diversas.

* Representar graficamente diferentes aparenciasdun mesmo boceto ocasionadas pola súa distintaorientación respecto ó punto de vista perceptivo.

* Representar graficamente un conxunto de volu-menes xeométricos e naturais, describindo a dis-posición dos elementos entre si e atendendo ás pro-porcións e ás deformacións perspectivas.

* Describir graficamente o esencial de formasobservadas brevemente con anterioridade mediantedefinicións lineais claras e explicativas.

* Realizar estudios gráficos de figura humana aten-dendo principalmente á relación de proporcións eá expresividade do movemento.

* Representar graficamente, en bocetos ou en estu-dios, aspectos do contorno da aula, do edificio, docontorno urbano e de exteriores naturais, co fin deconseguir expresar termos espaciais e efectos pers-pectivos de profundidade, así como a correcta valo-ración de proporcións e contrastes lumínicos.

Debuxo técnico I e II

Introducción.

A necesidade de contar cunha ferramenta á dis-posición da descrición da forma, obxectivamenteentendida, é o que lle dá sentido ó debuxo técnico.O corpus teórico e a práctica desta disciplina estánpresididas polo criterio de ofrecer unha visión con-trolada das estructuras formais, os obxectos e osespacios, así como as súas relacións espaciais nomundo real ou mesmo teórico. Así, o debuxo técnicoconvértese nunha linguaxe universal ó servicio daexpresión científica e técnica. Por isto, o caráctercientífico e a necesidade práctica da expresión quedebe amosa-lo debuxo técnico esixe deste a racio-nalidade e o entendemento das súas formulaciónse solucións. O debuxo técnico, así entendido, é unvehículo que alomenos cumpre os seguintes come-tidos, que a miúdo son interdependentes:

* Ofrecer unha imaxe ou imaxes do pensamentoracional que -diante dun problema formal- nos per-miten formulalo, analizalo, achar una solución eexpresala graficamente.

* Desenvolver e comunicar graficamente todo oproceso que leva á consecución dun obxecto, unespacio, etc. desde a idea xerminal ata a súa rea-lidade física.

Por outra banda, o debuxo técnico como linguaxeque é (e máis concretamente o debuxo técnico nor-malizado), está estructurado por unha «gramática»propia que lle dá coherencia, racionalidade e com-prensibilidade. Esa estructura da que deriva estalinguaxe baséase fundamentalmente na xeometría,nos sistemas de representación proxectivos e nasnormas técnicas de debuxo. Non se pode entende-laimaxe da realidade representada sen entender pre-viamente o código que produce a devandita imaxee -mesmo ás veces- é precisa a imaxe para entendere obte-la realidade seguindo o camiño inverso docódigo da representación.

Co fin de procurar un estudio sistemático e cohe-rente do conxunto de regras que constitúen esa gra-mática e a súa formulación práctica como linguaxe,a materia estructúrase en tres grandes corpostemáticos:

* Xeometría plana.

* Sistemas de representación baseados na proxec-ción.

* Debuxo técnico normalizado.

Por suposto que estes corpos non deben entendersecomo compartimentos illados que hai que abordarsecuencialmente, senón que están tan interrelacio-nados que uns precisan do apoio dos outros para


o seu manexo e comprensión. Será o/a profesor/aquen organice e lle dea coherencia e continuidadeó seu discurso docente segundo as característicase circunstancias do alumnado.

Por outra banda, débese facer énfase na actitudeintelectual que o estudio destes corpos achegan óalumnado. A xeometría plana proporciona o rigordo pensamento lóxico constructivo. Os sistemas derepresentación posibilitan o control do salto no balei-ro desde a tridimensionalidade ó plano e a norma-lización establece os convencionalismos universaisque permiten entende-lo representado.

Desde un punto de vista docente, pártese de queos contidos desta materia xa foron abordados nunnivel inferior en cursos anteriores, e que o afon-damento que agora se acomete deberá facilitarlleó alumnado un nivel de coñecemento suficiente comopara abordar outros estudios máis especializados,así como para comprende-las mensaxes gráficasemanadas do mundo actual no que a ciencia e atécnica teñen unha importancia decisiva.

Obxectivos.

* Entende-lo debuxo técnico como unha linguaxeuniversal que nos permite expresar gráfica e obxec-tivamente unha realidade.

* Desenvolve-las destrezas necesarias para expre-sarse cos instrumentos específicos do debuxo, uti-lizando as técnicas gráficas axeitadas e ofrecendosolucións claras, precisas e obxectivas.

* Desenvolve-la visión espacial para ser quen derelacionar, situar e compara-las formas tanto noespacio real como a súa correspondencia no espaciodo debuxo.

* Coñecer e comprende-las regras do debuxo téc-nico para interpreta-la representación de formascomo imaxe da realidade.

* Usa-los métodos e coñecementos propios dodebuxo técnico na investigación e solución razoadade problemas científicos e técnicos.

* Acepta-la normalización como convencionalismouniversal que simplifica e facilita o entendemento darepresentación ou racionaliza-la producción dunhadeterminada realidade.

* Coñecer e respecta-las principais normas (UNEe ISO), na execución de planos técnicos.

* Desenvolve-la destreza expresiva necesaria paratrazar bosquexos a man alzada, rexistrando os aspec-tos fundamentais de forma, orientación, proporción,detalles, medida, etc. dunha determinada realidade.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

Trazados fundamentais no plano.

-Repaso de conceptos xeométricos fundamentais.

-Paralelismo e perpendicularidade con patróns econ compás.

-Ángulos notables: o seu trazado cos patróns.

II.

Proporcionalidade e semellanza.

-Teorema de Tales e as súas aplicacións.

-Segmentos cuarto e terceiro proporcional a outrosdados.

-Semellanza entre figuras.

-Escalas: escala numérica e gráfica. Construcciónde escalas gráficas. Tipos de escalas e as súasaplicacións.

III.

Polígonos.

-Polígonos regulares e irregulares.

-Clasificación de triángulos. Construcción detriángulos dados os seus ángulos e/ou liñas notables.

-Clasificación e construcción de cuadriláteros.

-División dunha circunferencia en partes iguaise a súa aplicación á construcción de polígonos regu-lares. Construcción de polígonos regulares a partirdo radio da circunferencia circunscrita.

IV.

Transformacións xeométricas.

-Traslación. Xiro. Simetría no plano e no espacio.Centro, eixe e plano de simetría. Homotecia.

V.

Tanxencias.

-Concepto. Tanxencia entre liña e curva; relaciónentre o punto de tanxencia e o radio de curvatura.

-Tanxencia entre curvas; relación entre o puntode tanxencia e os centros de curvatura. Circunfe-rencia que pasa por tres puntos.

-Casos notables de tanxencia: liña tanxente a unhacircunferencia nun punto desta. Circunferenciatanxente a unha liña nun punto desta.

-Circunferencias de radio dado tanxentes a unhaliña e que pasen por un punto exterior. Circunfe-rencias de radio dado tanxentes a dúas liñas quese cortan.

-Circunferencias tanxentes a tres liñas que se cor-tan en triángulo. Circunferencias de radio dadotanxentes a outra nun punto desta. Circunferenciatanxente a outra nun punto desta e que pase porun punto exterior.

-Liñas tanxentes comúns interiores ou exterioresa dúas circunferencias. Enlaces.


VI.Curvas técnicas: definicións e trazado como apli-

cación das tanxencias.-Óvalo: construcción a partir do seu eixe maior,

do seu eixe menor ou dun rombo de ángulos de 60e 120 graos.

-Ovoide: construcción a partir do seu eixe maiorou do seu eixe menor.

-Espirais: construcción a partir dun triángulo ouun cadrado. Espiral xónica (voluta).

VII.Curvas cónicas: definición e trazado.-Elipse: definición e a súa diferencia co óvalo.

Construcción da elipse por puntos a partir dos eixes.Construcción da elipse por feixes proxectivos.

-Hipérbola: definición e a súa construcción porpuntos a partir dos eixes.

-Parábola: definición e a súa construcción a partirda directriz e o foco ou vértice.

VIII.Sistemas de representación.-Fundamentos dos sistemas de representación.-Visión xeral dos sistemas diédrico, axonométrico

e cónico, e planos acotados. Características funda-mentais. Utilización óptima de cada un deles. O seuuso na ciencia e na técnica.

-Sistema diédrico: representación e nomenclaturado punto, a recta e o plano; as súas relacións etransformacións máis usuais.

-Sistemas axonométricos: isometría, representa-ción de polígonos e sólidos poliédricos e de revo-lución sinxelos (sen coeficientes de reducción).

-Perspectiva cabaleira: coeficiente de reducción,representación de polígonos e sólidos poliédricos ede revolución sinxelos.

IX.Normalización e esbozo.-Normas fundamentais UNE e ISO. O esbozo. O

esbozo e a súa xestación creativa.X.Actitudes, valores e normas.-Interese pola presentación pulcra dos proxectos.-Valoración da linguaxe técnica para a represen-

tación das ideas con imaxes.-Respecto polas creacións alleas.Criterios de avaliación.* Resolver problemas xeométricos nos que inter-

veñan puntos, liñas ou polígonos seguindo métodosracionais claros e comprobables, utilizando as súasrelacións e transformacións e ofrecendo acabadosprecisos e pulcros.

* Manexa-las escalas gráficas e numéricas condestreza, sendo capaz de pasar dunhas a outras ede relacionalas coa realidade.

* Resolver problemas de tanxencia amosando tantoa súa comprensión conceptual como a súa execucióngráfica precisa.

* Construír con destreza as curvas técnicas a partirdos parámetros que as definen así como as súasrelacións de tanxencia e intersección con rectas.

* Usa-lo sistema diédrico para representar sólidospoliédricos e de revolución, mesmo cunha das súascaras oblicuas ós planos de proxección e/ou ofre-cendo verdadeiras magnitudes, seccións e desen-volvementos de acordo coa normalización.

* Representa-las vistas e/ou seccións dun obxectoa partir dunha axonometría e viceversa.

* Partindo das súas vistas, desenvolver ou cons-truír un sólido poliédrico ou de revolución ó quese lle practicou un corte oblicuo respecto ós planosde proxección.

* Amosa-la ensamblaxe de obxectos sinxelos com-postos de varias pezas, que se dispoñen segundoos eixes axonométricos e empregando as normas deacotación.

* Seleccionar aqueles elementos posicionais dosistema cónico que, na perspectiva dun obxecto,ofrecen unha representación idónea del.

* Aplica-lo sistema de representación e recursosgráficos máis axeitados á realidade que se pretenderepresentar.

Segundo curso.

Contidos.

I.

Trazados no plano.

-Lugar xeométrico. Arco capaz. Cuadrilátero ins-critible.

II.

Proporcionalidade e semellanza.

-Media proporcional.

-Teoremas do cateto e a da altura.

-Figuras semellantes e a súa diferencia coashomotéticas.

-Razón de semellanza.

III.

Potencia.

-Definición. Eixe radical de dúas circunferenciassegundo sexan secantes, tanxentes ou exteriores.

-Centro radical de tres circunferencias. A secciónáurea; problemas directo e inverso na obtención derelacións aúreas. O rectángulo áureo.

IV.

Polígonos.

-Liñas e puntos notables dun triángulo.


-Ortocentro e triángulo órtico. Baricentro. Incentroe circunferencia inscrita; exincentros.

-Circuncentro e circunferencia circunscrita.

-Análise e construcción de polígonos regulares apartir do seu lado ou do radio da circunferenciacircunscrita.

V.

Transformacións xeométricas.

-Razón simple de tres puntos alineados.

-Proxectividade e homografía: definicións.

-Homoloxía: definición, centro, eixe e recta límite.

-Afinidade: definición, eixe e dirección.

-Inversión: definición, centro e razón.

VI.

Tanxencias.

-As tanxencias como aplicación dos conceptos depotencia e inversión.

-Circunferencia que pasa e é tanxente a unha rectaexterior. Circunferencia tanxente a dúas rectas e quepasa por un punto. Circunferencias que pasan pordous puntos e son tanxentes a outra circunferencia.

-Circunferencia que pasa por un punto e é tanxentea outra circunferencia e a unha recta dadas.

-Circunferencia tanxente a dúas rectas e a outracircunferencia dadas. Circunferencia tanxente aoutras dúas circunferencias e a unha recta dadas.Circunferencia tanxente a dúas circunferencias e quepasa por un punto exterior.

VII.

Curvas técnicas.

-Curvas cíclicas. Cicloide. Epicicloide. Hipoci-cloide. Evolvente da circunferencia.

VIII.

Curvas cónicas. Tanxencias e intersección cunharecta.

-Orixe das curvas cónicas como intersección entreun plano e unha superficie cónica.

-Cónicas dexeneradas.

-A elipse: definición, elementos e métodos paraa súa construcción. Circunferencia focal.

-Recta(s) tanxente(s) a unha elipse nun punto dela,desde un punto exterior e segundo unha dirección.Intersección dunha recta cunha elipse.

-A hipérbola: definición, elementos e métodos paraa súa construcción. Circunferencia focal. Recta(s)tanxente(s) a unha elipse nun punto dela, desde unpunto exterior e segundo unha dirección. Intersec-ción dunha recta cunha hipérbola.

-A parábola: definición, elementos e métodos paraa súa construcción. Circunferencia focal. Recta(s)tanxente(s) a unha elipse nun punto dela, desde un

punto exterior e segundo unha dirección. Intersec-ción dunha recta cunha parábola.

IX.

Sistemas de representación.

-Fundamentos da proxección. Tipos de proxec-cións e a súa aplicación ós distintos sistemas derepresentación.

X.

Vistas.

-Vistas segundo a norma UNE 1032.

XI.

Sistema diédrico.

-Métodos: abatemento, xiro e cambio de plano.Paralelismo e perpendicularidade. Interseccións edistancias. Verdadeiras magnitudes. Representaciónde superficies poliédricas e de revolución. Repre-sentación dos poliedros regulares. Intersección defiguras ou superficies con rectas e planos. Secciónse desenvolvementos.

XII.

Sistema axonométrico ortogonal.

-Isometría. Escalas axonométricas. Verdadeirasmagnitudes. Representación de figuras poliédricase de revolución. Intersección con rectas e planos.Seccións. Relación do sistema axonométrico codiédrico.

XIII.

Sistema axonométrico oblicuo.

-Perspectiva cabaleira. Fundamentos do sistema.Coeficiente de reducción. Verdadeiras magnitudes.Representación de figuras poliédricas e de revolu-ción. Intersección con rectas e planos. Seccións.

XIV.

Sistema cónico de perspectiva lineal.

-Fundamentos e elementos do sistema. Perspectivacentral e oblicua. Representación de superficiespoliédricas e de revolución. Interseccións con rectase planos. Trazado de perspectivas de exteriores.

XV.

Normalización.

-Normas UNE e ISO. Debuxo industrial. Acotación.Debuxo de arquitectura e construcción. Acotación.Cortes e seccións.

XVI.


-Responsabilidade polo desenvolvemento da pro-pia obra ou actividade.

-Valoración do traballo como medio expositor deideas, proxectos e realizacións.

-Organización e constancia no traballo a travésde realización de proxectos complexos.


-Espírito de busca e investigación desenvolvidoa través do interese polos novos procedementos etécnicas gráficas actuais.


* Executar debuxos técnicos empregando as dis-tintas escalas normalizadas.

* Resolver problemas xeométricos nos que se apre-cie a aplicación dos conceptos de proxectividadee homografía das tanxencias.

* Realiza-las láminas e proxectos solicitados cunacabado coidado e correcta presentación.

* Aplica-lo sistema diédrico para a representaciónde formas poliédricas e determinar formas e mag-nitudes verdadeiras a partir de desenvolvementose seccións.

* Plasmar graficamente un obxecto a partir dasvistas fundamentais ou da súa perspectiva.

* Aplica-la normalización na representación depezas sinxelas e de elementos industriais ou deconstrucción.

* Presenta-los proxectos e debuxos técnicos pro-postos utilizando as ferramentas gráficas aprendidas.

* Aplica-las curvas cónicas á resolución de pro-blemas técnicos nos que interveña a súa definición.

Fundamentos do deseño

Introducción.

O evidente interese que o deseño acada hoxe endía e a multiplicidade de campos que abrangue, faique non sexa doado atopar unha definición clarae precisa do seu significado. En efecto, o devanditointerese queda patente na frecuencia con que o termo«de deseño» se engade como característica positivaen moitos productos. Así, o deseño suponse comoun valor engadido que vagamente se identifica cunacabado máis ou menos estético, pero esta iden-tificación, ademais de vaga, limita o deseño a unaspecto parcial del e non resolve a cuestión de quetamén hai productos «non deseñados» cunha impor-tante carga estética como son entre outros os propiosda artesanía. A presencia común do factor estéticono deseño, na artesanía e nas artes non axuda aclarifica-las diferencias e a miúdo fai que seconfundan.

Por outra banda o termo «deseño» emprégase nunamplo abano de campos que van desde o grafismo,ó industrial, ó arquitectónico, á moda, ós servicios,etc. Nestes campos o obxecto de deseño pode terun carácter visual, material, espacial ou mesmoinmaterial; así mesmo eses caracteres a miúdo mes-túranse. Por todo isto e independentemente do subs-trato común que estes campos poidan ter, é certoque cada un deles posúe as súas propias regras,relacións, métodos de traballo e obxectivos tan dife-rentes, que é dificil atopa-lo devandito substratocomún e, consecuentemente, unha definición dedeseño válida para todos.

Así pois, abordar unha concepción global do dese-ño é unha tarefa que, ademais de complexa, excedeos límites propios dunha materia de bacharelatocomo é a de fundamentos do deseño. Neste nivel,tal como o nome da materia indica, deberase tentarde senta-las bases do estudio e a práctica do deseñorestrinxido ademais ó campo do grafismo, o deseñoindustrial e o deseño do espacio arquitectónico. Esasbases deberían permitir ó alumnado abordar un estu-dio máis fondo de deseño en niveis superiores óde bacharelato e facerlle intelixible o sentido dasformas e a súas relacións semánticas, tanto reaiscomo simbólicas no mundo de hoxe.

Dentro das limitacións anteriormente expresadas,os contidos desta materia estan encamiñados a lleamosar ó alumnado unha concepción básica do dese-ño como actividade na que se lles dá forma ás ideasseguindo un proceso desde a súa xénese ata a súamaterialización, sen esquecer que noutro sentido asformas poden suxerir ideas. As metodoloxías quepresiden ese proceso, ou mesmo a ausencia de meto-doloxía e a súa xustificación, é un dos labores esen-ciais que o/a profesor/a deberá ser quen de imbuír,fomentar ou controlar no alumnado segundo os casos,pois o deseño significa proxecto antes que forma.

Cómpre salientar tamén que o carácter eminen-temente práctico desta materia non debe esquece-loestudio dos antecedentes históricos, os modelos ecorrentes teóricas, así como as características eestructuras formais básicas e os instrumentos deexpresión do deseño.

Obxectivos.

* Racionalizar e controla-lo proceso creativo paraobter resultados coherentes como resposta a un pro-blema formal concreto.

* Comprender, xerarquizar e diferenciar con cla-ridade os distintos factores funcionais, formais e cir-cunstancias que interveñen no proceso de deseño.

* Comprende-la formulación dun determinado pro-blema formal e ofrecer unha solución obxectivamenteidónea a el.

* Desenvolver no alumnado a capacidade de obser-vación e percepción do seu contorno.

* Desenvolver no alumnado o espírito crítico diantedas solucións que se ofrecen no mundo real respectodun determinado problema formal.

* Ter unha visión do deseño ó longo do tempo,non só como disciplina autónoma senón tamén enrelación con outras correntes artísticas e sociais.

* Desenvolve-lo espírito autocrítico para empre-galo no propio proceso de deseño, na busca do solu-cións persoais.

* Desenvolve-lo espírito de colaboración candose traballa en equipo, achegando o propio esforzoe respectando, valorando e criticando razoadamenteo traballo dos demais na procura dunha soluciónconxunta.


* Utilizar con destreza os procedementos, técnicase sistemas de representación para ser quen de amosarunha solución de deseño visual, formal ou espacial-mente entendida.

Contidos.

I.

Deseño gráfico.

-Elementos básicos da forma: punto, liña e plano.Investigacións sobre as devanditas formas: compo-sicións baseadas nunha ou varias delas. Contrastevisual para a súa mellor percepción. Estudios xené-ricos para a súa posterior aplicación: tanxencias,enlaces, óvalos, elipses, redes modulares, etc. Tipo-grafía, familias tipográficas e o su uso. Estudios dacor, desde un punto de vista tanto plástico comopsicolóxico. Cor luz e cor materia. Connotacións dacor segundo as diversas culturas. A sinalética, asemioloxía e a psicoloxía: coñecementos necesariospara que o alumno sexa quen de elaborar mensaxesclaras con gran contido na súa intención.

II.

Deseño tridimensional.

-Estudio dos sistemas de representación: sistemadiédrico e axonométrico. Acotación, escalas e sec-cións: a súa aplicación na representación de obxec-tos.

-Estudio dos principais fitos na historia do deseño.O movemento «Arts and Crafts». A RevoluciónIndustrial. A Bauhaus. A Escola de Ulm. O deseñomediterráneo, o deseño escandinavo e outros.

-Nocións de antropometría, ergonomía e biónica.Aplicacións da cor e as texturas para consegui-losefectos expresivos axeitados.

III.

Deseño de interiores.

-Plantas, alzados, seccións e escalas na represen-tación do espacio arquitectónico. Perspectiva cónica.Distribución de espacios, itinerarios e percorridos.Estudio da cor e da luz e a súa influencia naambientación.

IV.


-Sensibilización cara á producción artística ano-vadora e coherente de cara ás súas posibles apli-cacións e funcionalidade.

-Boa disposición para contrasta-las producciónspropias cos traballos dos compañeiros, abstraendoconclusións razoadas.

-Sensibilización de cara ó feito artístico do con-torno.

-Responsabilidade na producción de obras coe-herentes e pulcras.


* Manexar adecuadamente as estructuras formaisbásicas (punto, liña, mancha), individual ou conxun-tamente, valorando a importancia comunicativa esimbólica do ritmo, a cor, a textura, etc.

Con este criterio preténdese comprobar se o alum-nado comprende os principios da forma (punto, liña,etc.) e se é capaz de obter expresividade co seuemprego.

* Aplica-las solucións que a xeometría ofrece nodeseño gráfico.

Con este criterio preténdese comproba-la capa-cidade do alumnado para aproveita-la expresividadee racionalidade que a xeometría pode ofrecer nasolución de problemas concretos no deseño bidi-mensional.

* Coñece-las principais familias tipográficas eselecciona-los tipos máis axeitados segundo a inten-ción comunicativa.

Con este criterio preténdese comproba-lo coñe-cemento que o alumnado ten da tipografía así comoa súa capacidade para valorar e seleccionar aquelamáis axeitada segundo a expresividade que o seuemprego ocasiona.

* Empregar redes espaciais bidimensionais e tri-dimensionais amosando as posibilidades de xeraciónformal a partir de módulos.

Con este criterio preténdese comproba-la capa-cidade de xerar formas ou obxectos complexos par-tindo doutros máis sinxelos apoiados nunha racio-nalización do espacio. Así mesmo, preténdese com-proba-la visión espacial do alumnado, así como acapacidade de transformación que ofrecen os xiros,as simetrías, etc.

* Coñecer e selecciona-lo sistema de represen-tación e os recursos gráficos axeitados (vistas, pers-pectivas, claroscuro, texturas), para amosar un deter-minado obxecto ou espacio tridimensional deseñado.

Con este criterio preténdese comproba-la capa-cidade que ten o alumnado para comunicar grafi-camente unha determinada solución de deseño, inte-grando a expresividade formal propia coas linguaxesobxectivas de representación.

* Concibir espacios arquitectónicos sinxelos eamosalos mediante maquetas e/ou planos a escala,valorando o efecto da luz, a cor, a proporción e astexturas e ordenando os itinerarios e remansos.

Con este criterio preténdese comproba-la visiónespacial do alumnado, así como a súa capacidadepara poñela á disposición da creación do espaciohabitable. Tamén se pretende valora-la capacidadeque o alumnado ten para ofrecer solucións racionaisdo espacio habitable presididas por criterios obxec-tivos.

* Recoñece-los signos estilísticos que caracterizano deseño segundo épocas e procedencia.


Con este criterio preténdese comproba-lo coñe-cemento que o alumnado ten sobre o pasado e opresente do deseño como disciplina cultural.

* Empregar unha metodoloxía xeral válida paraabordar en equipo un tema de deseño e ser capazde adecuala a cada caso concreto, respectando eapoiando o traballo dos demais.

Con este criterio preténdese comproba-la capa-cidade que ten o alumnado para abordar con carácterxeral un problema de deseño, desde as ideas básicasxeradoras ata a solución formal definitiva, sendocapaz de renunciar á imposición de solucións propiasnon obxectivas e achegar aqueloutras que se integrennunha solución de equipo.

* Aplica-los coñecementos de composición, comu-nicación e expresión en carteis, frontais de CD, por-tadas e deseño de libros, folletos e publicidade enxeral, aplicando criterios críticos.

Historia da arte

Introducción.

A arte é unha constante do espírito humano, unhaforma de comunicación e de expresión que producemúltiples sensacións; unha linguaxe, un testemuñoda sociedade desde os comezos ata hoxe; un feitohistórico en si mesmo.

A historia da arte é unha disciplina autónoma,cos seus propios obxectivos e métodos. O obxectode estudio desta materia é a obra de arte como pro-ducto resultante da intelixencia e da creatividadehumana en diálogo permanente co tempo e co espa-cio, que se expresa cos seus propios códigos e enri-quece a visión global da realidade.

A complexidade de factores que conflúen na crea-ción artística leva á necesidade de establecer rela-cións con outras áreas de coñecemento e fomentaa interdisciplinariedade.

Trátase dunha materia necesaria para a prepara-ción cultural e artística de tódalas persoas e, dunxeito concreto, para aquelas que opten por unha for-mación artística específica.

A arte constitúe unha realidade cada vez máis pre-sente na conciencia colectiva da sociedade contem-poránea. O ámbito das artes plásticas tradicionaisenriqueceuse con outras achegas das linguaxesvisuais, de xeito que a cultura da imaxe forma parteda nosa realidade cotiá e ten unha ampla difusióna través dos medios de comunicación social.

O estudio da historia da arte ten que achega-loscoñecementos necesarios para a análise, interpre-tación e valoración das obras de arte, a través dedistintas metodoloxías e procedementos adecuadospara a súa apreciación global e para contribuír adesenvolve-la sensibilidade artística.

As obras de arte son testemuños históricos coasque visualizamos e recreamos, dalgún xeito, unhaépoca, unha sociedade, polo que cómpre estudia-laobra de arte no seu contexto sociocultural como punto

de partida para a análise dos diferentes factores ecircunstancias implicadas no proceso da creaciónda obra, sen esquece-las novas dimensións queadquiren co paso do tempo.

A importancia do patrimonio artístico, os desafíosque presenta a súa conservación, o potencial derecursos que contén constitúe outro motivo funda-mental que demanda unha adecuada formación quepromova o seu coñecemento, deleitación e conser-vación como legado que debe transmitirse ás xera-cións do futuro e dunha forma moi especial ás danosa Comunidade Autónoma de Galicia.

A dificultade de abarca-la amplitude e complexi-dade da historia da arte fai necesaria unha seleccióndos contidos que permita unha aproximación xeraló desenvolvemento da arte de Occidente, cunhaespecial atención á arte contemporánea e á deGalicia.

A formulación dos contidos para este curso debacharelato debe entenderse nun sentido amplo eintegrador.

Obxectivos.

* Comprender e valora-los cambios na concepciónda arte e as súas distintas funcións ó longo dahistoria.

* Entende-las obras de arte na súa globalidade,como expoñentes da creatividade humana, suscep-tibles de seren admiradas por si mesmas, e de serenvaloradas como documento testemuñal dunha épocahistórica, dunha sociedade e dunha cultura.

* Manexa-la linguaxe artística de cada unha dasartes visuais e utilizar diferentes metodoloxías paraa análise das obras de arte desenvolvendo, ó tempo,a propia sensibilidade e a imaxinación.

* Recoñecer e diferencia-las manifestacións artís-ticas máis destacadas dos principais estilos e artistasda arte occidental e, particularmente, as de Galicia,situándoas no seu contexto histórico, valorando asposibles influencias e a súa pervivencia na arteposterior.

* Recoñecer a través dos cambios iconográficosdun mesmo tema a modificación dos valores esté-ticos, de mentalidade e pensamento propios de cadaestilo artístico, do seu contexto histórico e da per-sonalidade do artista.

* Realizar actividades de documentación e inves-tigación a partir de fontes diversas sobre determi-nados aspectos da historia da arte.

* Coñecer, valorar e aprecia-lo patrimonio artís-tico, especialmente o de Galicia, contribuíndo á súaconservación como fonte de riqueza e posibilitandoque se transmita ás futuras xeracións.

* Valora-la cidade, na súa dimensión espacial etemporal, como obxecto da historia da arte e marcoprivilexiado das súas manifestacións e proxectar estaconciencia cara á súa evolución futura.


* Contribuír á formación estética, analítica e crí-tica, así como á capacidade de comunica-la empatíaante as creacións artísticas.

Contidos.

I.

Aproximación á historia da arte e ás linguaxesartísticas.

-A arte coma expresión humana no tempo e noespacio.

-A linguaxe das artes visuais e a súa terminoloxía.

-Percepción e análise da obra de arte.

-Pervivencia e conservación do patrimonio artís-tico.

II.

Os inicios da arte.

-O legado da prehistoria: a pintura rupestre, aarquitectura megalítica.

-Achegas artísticas de Exipto e Mesopotamia:arquitectura e plástica.

III.

A arte clásica: Grecia.

-A arquitectura grega. As ordes. O templo e o tea-tro. A Acrópole de Atenas.

-A evolución da escultura grega.

IV.

A arte clásica: Roma.

-A arquitectura: caracteres xerais. A cidade roma-na. Tipoloxías constructivas.

-A escultura: o retrato. O relevo histórico.

-A arquitectura da Hispania romana e a súa pre-sencia en Galicia.

V.

Arte paleocristiá e bizantina.

-Achegas da primeira arte cristiá: a basílica. Anova iconografía.

-Arte bizantina. A época de Xustiniano: Santa Sofíade Constantinopla e San Vital de Rávena.

VI.

O prerrománico.

-O contexto europeo.

-O prerrománico español e a súa incidencia enGalicia: visigodo e asturiano. Arte mozárabe ou derepoboación.

VII.

A arte islámica.

-Orixes e trazos distintivos da arte islámica.

-A arte hispanoárabe: a mesquita e o pazo.

VIII.

A arte románica como a primeira definición deOccidente.

-A arquitectura: a igrexa románica. O mosteiro deCluny. A arquitectura do Camiño de Santiago: a cate-dral de Santiago.

-A portada románica: as Praterías. O Pórtico daGloria.

-A pintura mural: Tahull e o Panteón Real de SanIsidoro de León.

-Os mosteiros cistercienses en Galicia: innova-cións cara ó gótico.

IX.

A arte gótica como expresión da cultura urbana.

-O sistema constructivo. A catedral gótica. Outrastipoloxías urbanas: lonxas e concellos.

-As catedrais de Burgos, León e Palma de Mallorca.

-A humanización das artes figurativas na portadagótica: Chartres, Reims e Estrasburgo.

-As innovacións pictóricas: Giotto e Van Eyck.

X.

A arte do Renacemento.

-O Quattrocento italiano: a formulación dunhanova linguaxe.

-A arquitectura: Brunelleschi e Alberti.

-A renovación da escultura: Donatello.

-O novo sistema de representación na pintura:Masaccio, Fra Angelico, Piero della Francesca eBotticelli.

XI.

O período clásico do Renacemento e o manierismo.

-O Cinquecento: clasicismo e manierismo na arteitaliana.

-De Bramante a Palladio: o templo, o pazo e avila.

-A escultura de Miguel Anxo: da perfección doclasicismo á crise do Renacemento.

-A pintura: Leonardo, Rafael e Miguel Anxo. Aescola veneciana: Tiziano.

-O Renacemento en España. Arquitectura: inicios,clasicismo e manierismo. O Escorial. Pintura: oGreco.

XII.

A arte barroca.

-Urbanismo e arquitectura na Roma barroca: Ber-nini e Borromini.

-O pazo do poder: Versalles.

-España: da praza maior ó pazo borbónico.


-O Barroco compostelán.

XIII.

As artes plásticas do Barroco.

-A escultura barroca: Bernini. A imaxinería espa-ñola.

-A pintura barroca: o tenebrismo de Caravaggio.A pintura flamenca e holandesa: Rubens e Rem-brandt.

-A pintura española: Ribera, Velázquez, Zurbaráne Murillo.

XIV.

A arte europea a finais do século XVIII e comezosdo XIX.

-O Neoclasicismo: urbanismo e arquitectura.Escultura: Cánova. Pintura: David. Goya.

-O Romanticismo: a pintura romántica: Delacroix.

XV.

Cara á arquitectura moderna: urbanismo e arqui-tectura na segunda metade do século XIX.

-As grandes transformacións urbanas. O eclec-ticismo.

-A arquitectura dos novos materiais. A escola deChicago.

-O modernismo: Gaudí.

XVI.

O camiño da modernidade: As artes figurativasna segunda metade do século XIX.

-A pintura realista: Courbet.

-O impresionismo: Monet e Renoir. O postimpre-sionismo: Cezanne, Van Gogh e Gauguin.

-A escultura de Rodin.

XVII.

As vangardas históricas: as artes plásticas na pri-meira metade do século XX.

-Fauvismo e expresionismo. O cubismo e as súasvariantes. Picasso.

-Os inicios da abstracción. Dadá e o surrealismo.Dalí.

-As vangardas galegas. A escultura: Asorey.

XVIII.

Arquitectura e urbanismo do século XX.

-A arquitectura moderna: o racionalismo. La Bau-haus. Le Corbusier.

-O organicismo: Wright.

-A arquitectura postmoderna. Últimas tendencias.

XIX.

Da abstracción ás últimas tendencias: as artesplásticas na segunda metade do século XX.

-O expresionismo abstracto e o informalismo.

-A abstracción postpictórica e a minimal art.

-A nova figuración. A pop art. O hiperrealismo.Últimas tendencias.

-Perspectiva da arte en Galicia na segunda metadedo século XX.

XX.

A arte e a cultura visual de masas.

-Arte e sociedade de consumo.

-A fotografía. O cine. Tendencias actuais do cineen Galicia.

-O cartel e o deseño gráfico. A banda deseñada.

-As novas tecnoloxías.

XXI.


-Interese por coñece-los aspectos constitutivosdunha obra de arte.

-Interese por desenvolve-lo gusto estético persoale respecto pola diversidade de percepcións e de sen-sacións persoais ante a obra de arte.

-Sensibilidade e preocupación por conserva-locontorno artístico local.

-Valoración da influencia dos factores históricosnas obras de arte.

-Valoración das obras de arte do contorno mediantea súa comprensión histórica e artística.

-Respecto e valoración crítica de concepcións esté-ticas e formas artísticas afastadas do gusto persoal.

-Valoración do protagonismo do mecenas e docomitente no proxecto e na creación das obras enos programas artísticos.

-Sensibilización ante a obra de arte como mani-festación da creatividade humana e como concienciacrítica da historia.

-Actitude aberta diante das linguaxes artísticasde vangarda como resposta ante problemas estéticos.

-Sensibilidade e interese polo coñecemento e con-servación do patrimonio artístico e cultural galego.


* Analizar e compara-los cambios producidos naconcepción da arte e as súas funcións en distintosmomentos históricos e en diversas culturas.

* Relaciona-las manifestacións artísticas co seucontexto histórico-cultural, valorando a diversidadede correntes e modelos estéticos que poden desen-volverse nunha mesma época e os trazos estilísticosque permiten a súa clasificación.

* Analiza-las obras de arte significativas dos prin-cipais estilos e artistas da arte occidental e de Gali-cia, a partir de diversas metodoloxías, situándoasno seu contexto histórico-artístico e recoñece-las


posibles influencias e a súa pervivencia na arteposterior.

* Manexar con precisión e rigor a terminoloxíaespecífica de cada unha das artes visuais.

* Interpreta-los principais códigos iconográficosda cultura visual de Occidente.

* Observar e analizar obras de arte do noso patri-monio cultural no seu contexto orixinal, en museosou exposicións, especialmente do propio contorno.

* Identificar e localiza-los trazos característicosque configuran os estilos artísticos máis represen-tativos do mundo occidental, así como saber dife-rencialos e sinala-los cambios.

* Recoñece-las obras máis representativas dosgrandes mestres da historia da arte, distinguindoos trazos diferenciais do seu estilo e o que de inno-vación representa a súa obra para a historia da arte.

* Realizar actividades de documentación e inda-gación a través de fontes de información diversas(textos, imaxes, plantas, alzados, planos, etc.), sobredeterminados aspectos da creación artística.

* Utilizar un método de comentario que integrea valoración obxectiva da obra de arte e a crea-tividade persoal do alumno e expresalo con claridadee corrección formal.

* Analiza-la presencia da obra de arte na vidacotiá e nos medios de comunicación social.

Imaxe

Introducción.

A imaxe é un elemento central da nosa cultura.Está presente desde os tempos máis remotos na lin-guaxe escrita, na linguaxe gráfica, nos medios decomunicación, na publicidade, no ocio, na arte ena maior parte das manifestacións propias do serhumano. A imaxe permíteno-lo acceso a unha enormecantidade de contidos, tanto pola súa capacidadede síntese, como pola súa facilidade de lectura ea súa inmediatez. A imaxe está imbricada taménnunha enorme cantidade de actividades científicase industriais, sobre todo no sector terciario, ondeos procesos de producción e difusión da informa-ción-comunicación adquire unha importancia pre-dominante.

No mundo actual somos consumidores de imaxes,non só a través dos medios de comunicación, senóntamén no noso contorno máis inmediato, nas rúas,nas grandes superficies onde efectuámo-las comprase ata na nosa propia casa, onde os obxectos, a roupa,os mobles responden a unha concepción estética quepretende dar unha imaxe determinada de nós mes-mos. A nosa obriga fronte a esta realidade é a deformar creadores, e non meros consumidores deimaxes.

Ó longo da historia da humanidade, a maior partedos procesos de producción de imaxes estiveron liga-dos a procedementos de índole artística ou artesanal:o debuxo, a pintura, a escultura, a cerámica, o gra-

vado, etc., que teñen desde sempre os seus propiosprocesos de aprendizaxe. A aparición de novosmedios de creación e reproducción de imaxes, entreos que se atopan a fotografía, o cine e a imaxe dixital,fixo necesario integrar estes procedementos nun mar-co básico de aprendizaxe de carácter xeral. Na edu-cación plástica e visual xa se fixo unha primeiraaproximación á lectura e á producción de imaxes.No bacharelato de artes, a imaxe contémplase xacomo unha materia con obxectivos e contidospropios.

A materia de imaxe está formulada como un com-pendio de todos aqueles procedementos que, desdeas distintas técnicas expresivas, poden integrarsena creación e difusión de productos audiovisuais,e tamén de todos aqueles productos, de carácterartístico ou comunicativo, que estean constituídosfundamentalmente por imaxes.

Esta materia intégrase no bacharelato de artes,ademais, como unha actividade de carácter inter-disciplinar, capaz de sacar partido das capacidadesadquiridas ó longo da etapa e a través doutras mate-rias do mesmo currículo, desenvolvidas de maneiraprevia ou simultánea.

A través da materia de imaxe os alumnos do bacha-relato de artes van adquirir nocións básicas de foto-grafía, cine, vídeo, técnicas informáticas específicas,etc. Esta gran cantidade de procedementos leva apa-rellada unha considerable dificultade para desen-volver con profundidade todos e cada un dos con-tidos, polo que convén aborda-la materia cunharazoable dose de pragmatismo, adaptándose ás dis-poñibilidades materiais e dotacionais do centro, asícomo á cualificación técnica do profesorado.

O enfoque debe ser máis práctico que teórico, par-tindo dunha base conceptual suficiente, procurandoa un tempo que os alumnos se expresen e apliquencon rigor os coñecementos e técnicas expresivas xaadquiridas noutras materias, de modo que, nunmomento posterior, poidan desenvolver proxectosaudiovisuais de maior envergadura. Isto supón quedeben coñece-las posibilidades expresivas dosrecursos básicos da materia, como son a cámara defotografía, o vídeo e o ordenador, ademais das téc-nicas tradicionais de expresión.

O valor formativo da materia para o alumno residenon só no aumento da capacidade de análise dasmensaxes que recibe a través dos medios de comu-nicación, senón tamén no alto potencial de crea-tividade que pode desenvolver, dando expresión ássúas inquedanzas e á súa visión do mundo, faci-litando con isto a elaboración de mensaxes propiase a comunicación cos seus semellantes.

Obxectivos.

* Coñece-los principios xerais que rexen o mundoda imaxe como medio cognoscitivo e expresivo, asícomo a súa evolución a través do tempo.


* Entende-la interrelación que existe entre a imaxee as distintas técnicas expresivas.

* Valora-la importancia de domina-lo debuxo artís-tico e técnico, a teoría da cor e a súa capacidadeexpresiva, así como as diversas técnicas de expresióngráfico-plástica.

* Coñece-los principios nos que se basea a foto-grafía e as súas técnicas de realización e revelado.

* Elaborar proxectos de imaxe secuenciada (bandadeseñada, fotonovela, etc.) utilizando as técnicasmáis adecuadas.

* Comprende-los principios que deron lugar ó cinecomo medio expresivo, así como a súa terminoloxíaespecífica.

* Coñecer e levar á práctica as técnicas básicasque dan lugar á animación: debuxo, debuxo por orde-nador, obxectos animados, etc.

* Crear mensaxes publicitarias baseadas na imaxecon diversas técnicas e estilos, así como ilustraciónspara textos (literarios, científicos, etc.).

* Coñece-las posibilidades que ofrece a informá-tica para xerar e reproducir imaxes estáticas e enmovemento.

* Integrar imaxe e son en proxectos audiovisuaisde todo tipo, incluíndo as montaxes escénicas, asvídeo instalacións, as novas tecnoloxías e os soportesdixitais.

Contidos.

I.

Teoría da imaxe.

-Natureza e concepto da imaxe.

-A imaxe e o coñecemento. Clasificación e funciónsda imaxe.

-A imaxe creativa como medio expresivo. Imaxee comunicación.

II.

Imaxe fixa.

-Imaxe fotográfica: principios xerais e aplicacións.

-Imaxe secuenciada. A banda deseñada e a foto-novela. O story-board. O diaporama.

-Imaxes xeradas por ordenador. Imaxe dixital:aplicacións artísticas e técnicas.

III.

Imaxe en movemento.

-O cine: principios xerais e terminoloxía especí-fica. Perspectiva histórica e estilos cinematográficos.A linguaxe audiovisual.

-A animación: principios xerais e modos de rea-lización. Os debuxos animados. Animación por orde-nador, 2D e 3D.

-A televisión e o vídeo. Procesos de realización.

IV.

Imaxes integradas.

-A publicidade gráfica. O cartel. A ilustración.O spot publicitario e o videoclip.

-As novas tecnoloxías multimedia: a imaxe elec-trónica.

-Montaxes escénicas, vídeo instalacións, arteelectrónica.

-O son e a imaxe.

V.


-Interese pola imaxe como medio de expresión ecomunicación.

-Predisposición para a lectura e valoración críticadas mensaxes visuais.

-Interese por experimentar coa imaxe e elaborarmensaxes propias.

-Capacidade de síntese e creatividade na elabo-ración de mensaxes audiovisuais.

-Interese por coñecer e manipula-las distintas téc-nicas de creación audiovisual e por participar narealización de produccións colectivas.


* Expoñer de forma razoada os conceptos funda-mentais e as principais teorías da imaxe.

* Elixi-la técnica e o estilo gráfico mais adecuadopara expresar, mediante imaxes, unha mensaxe.

* Utiliza-la fotografía como medio expresivo, tantoen branco e negro como en cor.

* Deseñar e realizar secuenciacións de imaxes cunfin determinado (banda deseñada, fotonovela,story-board), utilizando imaxes gráficas ou foto-gráficas.

* Distinguir e utilizar correctamente os elementosbásicos da linguaxe cinematográfica.

* Expoñe-los principios xerais da animación epoñelos en práctica mediante a planificación e rea-lización de debuxos animados en 2D.

* Expoñe-los principios básicos da publicidadee a súa plasmación na creación de mensaxespublicitarias.

* Realizar carteis e ilustracións de textos, uti-lizando técnicas e estilos gráficos diversos.

* Utiliza-los medios audiovisuais como forma decomunicación ou de expresión artística.

* Planificar proxectos audiovisuais e proxectosmultimedia que integren diversas linguaxes.

Técnicas de expresión gráfico-plástica

Introducción.

Con esta materia preténdese desenvolver no alum-no unha linguaxe propia da expresión e comuni-


cación visual, consistente no manexo de formas,cores, texturas e materiais para expresar algo deforma estética. O alumno alcanzará unhas capaci-dades e destrezas a través dunha formación enmedios e técnicas artísticas de debuxo, pintura, gra-vado e estampación, estimulando a súa comprensióne desfrute das obras de arte.

Nesta materia facilitarase e impulsarase o desexode comunicación a través de imaxes, utilizando téc-nicas e medios tradicionais e actuais e fomentarasea creatividade mediante a experimentación condiversos materiais artísticos.

Os contidos abordados responden a unha cuádru-ple función:

* De desenvolvemento de habilidades de tipo crea-tivo, a través de técnicas ou instrumentos deexpresión.

* De aplicación á comunicación estética, mediantea utilización das súas diversas formas de linguaxe.

* De sensibilización estética, a través do contactocon outros campos da arte.

* De investigación, tanto no campo do compor-tamento dos materiais clásicos como no da expe-rimentación de novos materiais e procedementos.

Obxectivos.

* Continua-lo proceso de sensibilización do alum-no co contorno natural e cultural, así como co desen-volvemento da capacidade creativa.

* Coñece-los materiais e as técnicas de expresióngráfico-plásticas, analizando os seus fundamentos,o comportamento dos materiais nos seus respectivossoportes.

* Coñecer e diferencia-los recursos expresivos ecomunicativos que proporcionan as diversas téc-nicas.

* Utilizar adecuadamente os materiais e as téc-nicas, tradicionais ou de nova achega, durante oproceso de elaboración dunha obra, experimentandodistintas posibilidades e combinacións.

* Analizar obras de arte, apreciando as caracte-rísticas, analoxías e diferencias inferidas polas téc-nicas e os modos de expresión empregados, rela-cionándoos co seu contorno cultural.

* Desenvolve-la capacidade creativa e de expre-sión formal e plástica, experimentando con todo tipode materiais e seleccionando os procedementos máisadecuados pola súa utilidade cara á súa repre-sentación.

* Sensibilizarse ante o feito estético na cultura,apreciando e respectando o valor das técnicas tra-dicionais e das novas técnicas nas diferentes ten-dencias e manifestacións artísticas.

* Interesarse polos novos medios de expresión epolos valores plásticos nas tecnoloxías modernas,aproveitando a súa utilización e valorando as súasposibilidades de cara ó futuro.

* Analiza-las posibilidades descritivas da cor noscampos da representación bidimensional.

* Valora-lo traballo en equipo como xerador desolucións diversas ante os procesos creativos.

Contidos.

I.

Técnicas de debuxo.

-Debuxos, esbozos e apuntamentos. Diferentesutensilios e soportes.

-Técnicas secas: grafitos, carbóns, pasteis, lapiscompostos, de cores e graxos. Características, sopor-tes, modo de utilización.

-Técnicas húmidas: a tinta, rotuladores, estilógra-fos, plumas e pinceis. Soportes e modos de uti-lización.

-Aplicación destas técnicas na realización de bos-quexos, apuntamentos e debuxos.

II.

Técnicas de pintura.

-Os soportes e a súa función. Tipos: madeira, teci-do e outros.

-Pigmentos. Composición e natureza física. Orixes,tipos e características.

-Os aglutinantes e a súa función. Tipos: ceras,gomas, ovos, caseína, aceites e acrílicos. O seu com-portamento e adaptación ós soportes.

-Os disolventes e a súa función. Tipos: aceitesetéreos, graxos, trementinas e polímeros.

-Os útiles de aplicación. Pinceis: distintos mate-riais e formas. Recomendacións de uso. Espátulas.As paletas. Outros útiles.

-Técnicas á auga: acuarela, témpera e temples.Características, soportes, instrumentos e utilización.Aerografía. Fundamentos. Aparellos e o seu uso.

-Técnicas sólidas, oleosas e mixtas: pasteis,encaustos, óleos e acrílicos. Características, sopor-tes, instrumentos e utilización. Técnicas mixtas:experimentación e comportamento dos materiais. Ocollage.

-Aplicación destas técnicas a distintas obraspropostas.

-Recomendacións e normas de seguridade e hixie-ne que se deben contemplar e respectar durante amanipulación de materiais de pintura.

III.

Técnicas de gravado e estampación.

-Concepto de reproducción múltiple e os mediosnos que se sustenta.

-A monotipia. Formación de matrices por super-posición. O gofrado.

-A litografía.


-A serigrafía. Plantillas. Estarcidos. Serigrafíadirecta.

-A xilografía. Madeiras a fío e a contrafío. Linóleo,cartolina estucada e plásticos.

-Calcografía. Punta seca. Augaforte. Augatinta.Verniz brando.

-Novas calcografías e estampacións. Fotogravado.Collagraph. Adhesivos. Recortables e montaxes.

-Experimentación con diferentes materiais e téc-nicas na execución de distintos tipos de gravadose estampacións.

IV.

A linguaxe gráfico-plástica. Aplicación.

-Factores que determinan a existencia da linguaxevisual gráfico-plástica.

-Análise dos axentes morfolóxicos que definen alinguaxe gráfico-plástica e das súas relacións estruc-turais:

-A forma: tipos e estructura das formas. Valoresda liña e da mancha.

-A cor: sínteses aditiva e substractiva. Relacións,contraste e clasificación da cor. Psicoloxía da cor.

-A textura: a textura como factor comunicador. Cla-sificación e aplicacións das texturas.

-A composición: ritmos e modos compositivos.

-Análise da sintaxe da forma e da composiciónde obras de arte, preferiblemente de autores galegos,a partir da súa observación, esquematización e pos-terior manipulación dos elementos gráfico-plásticos.

V.

Incidencia das técnicas no proceso artístico-cul-tural.

-Técnicas e estilos:

-As técnicas de expresión ó longo da historia daarte e da cultura, con especial particularización enGalicia.

-A incorporación de novos materiais á expresiónartística. Significación cultural destes feitos.

-A Arte Póvera. Os materiais de desfeito e naturais.

-Mass media e comunicación. Información e comu-nicación de masas.

-Arte para o consumo. Procedementos de repro-ducción mecánica.

-Os graffiti.

-Utilización da calor, do lume, das colas, dos disol-ventes industriais e dos abrasivos sobre os materiaistradicionais e os novos materiais, para obter novosresultados plásticos.

-Emprego non tradicional dos soportes clásicos,e novos soportes.

-Novos materiais e técnicas de expresión artística.Posibilidades plásticas da electrografía, fotografía,vídeo, cine, televisión, informática.

VI.Actitudes, valores e normas.-Interese pola análise dos diversos materiais e pro-

cedementos de aplicación que configuran as diversastécnicas e estilos ó longo da historia, valorando asúa expresividade plástica.

-Curiosidade pola experimentación na incorpora-ción de novos materiais á expresión artística.

-Curiosidade ante os resultados obtidos coa propiamanipulación dos materiais.

-Interese por descubri-la mensaxe que emiten oscompoñentes da linguaxe gráfico-plástica.

-Valoración da linguaxe gráfico-plástica paracomunica-las propias ideas con imaxes.

-Valoración e respecto polo sentido subxectivo dascreacións propias e alleas.

Criterios de avaliación.* Emprega-las técnicas e materiais específicos

habituais na comunicación artística e visual, ana-lizando a súa composición e mirando o seu com-portamento sobre un soporte bidimensional.

Con este criterio trátase de comprobar se os alum-nos e as alumnas dispoñen dos medios e dos recursosbásicos para expresarse artisticamente sobre unhasuperficie plana adecuada. Avaliarase o estudio ana-lítico dos materiais gráficos, plásticos e visuais máiscomúns, os pigmentos cos seus aglutinantes, os seuscompoñentes físico-químicos, os modos de reaccio-nar e de adaptarse a un soporte, e tamén a natureza,calidades e preparación destes.

* Seleccionar e aplicar un tipo de técnica espe-cífica á resolución gráfico-plástica dun tema con-creto, seleccionando os materiais oportunos.

Con este criterio trátase de comprobar se os alum-nos e as alumnas dispoñen dos medios e dos recursosbásicos para expresarse artisticamente sobre unhasuperficie plana adecuada. Avaliarase o estudio ana-lítico dos materiais gráficos, plásticos e visuais máiscomúns, os pigmentos cos seus aglutinantes, os seuscompoñentes físico-químicos, os modos de reaccio-nar e de adaptarse a un soporte, e tamén a natureza,calidades e preparación destes.

* Manexar diferentes materiais na execución dundebuxo, pintura, obra gráfica ou de deseño, expe-rimentando distintos resultados plásticos ou visuais.

Trátase de comproba-la habilidade e destreza dosalumnos e alumnas para utiliza-lo lapis e o pincel,aglutinantes e tramas, patróns e refugallos na exe-cución dunha obra. Avaliarase tamén a súa capa-cidade para combinar técnicas mixtas e para selec-ciona-lo material adecuado, desde un apuntamentoata un retoque ou arte final, resolvendo os posiblesproblemas derivados do seu comportamento físicoe da súa manipulación.


* Planificar un proxecto visual artístico, indicandodesde os materiais e procedementos ata a súa fina-lidade e organizando as fases na súa realización.

Mediante este criterio observarase a capacidadeque teñen os alumnos e as alumnas para prever queé o que fai falta á hora de desenvolver un proxectográfico-plástico e terminalo, anticipando datos sobreo tipo de material necesario e o seu modo de empregode acordo cunha intención creativa, e demostrandoa súa destreza para aplica-los seus coñecementosa uns fins determinados.

* Construír e organiza-lo seu propio banco de datosbaseándose en imaxes e materiais específicos, mani-pulando formas e procedementos en función dunsresultados expresivos concretos, tales como brillan-te-mate, transparente-opaco, fluído-ríxido e outras,e xustifica-las posibilidades de incorporalos ourexeitalos ó banco de datos.

Con este criterio inténtase comproba-la capaci-dade das alumnas e alumnos para levar a cabo unproxecto artístico cun mínimo criterio selectivo,acerca da procedencia e das aplicacións das súasimaxes, tratando de combinalas cun certo estilo erevelando no seu manexo os coñecementos queposúen sobre estas. Deberán, ademais, combinarmateriais de diversa índole para demostra-lo efectovisual e estético que producen na mesma imaxe efronte ó espectador, e incorporar novos materiaise resultados ó seu banco de datos, sen que se con-virtan en simples repetidores do xa coñecido.

* Compara-las técnicas, recoñecendo os modos defacer tradicionais xunto cos actuais, como vías expre-sivas da arte e da comunicación.

Con este criterio trátase de avalia-la capacidadede reflexión dos alumnos e alumnas sobre o sentidodas manifestacións artísticas, segundo o procede-mento e o material co que foron tratadas ó longoda historia.

* Integrar nun mesmo proceso diversas linguaxes(gráficas, plásticas e visuais), empregando as posi-bilidades de cooperación e de traballo en equipoque isto supón.

Avaliarase, con este criterio, a capacidade de rela-cionar técnicas e linguaxes visuais (esquemas,debuxos, fotografías, deseños gráficos, pinturas,etc.), sintetizadas nunha montaxe cunha finalidade,e na que poidan colaborar distintas persoas nun equi-po, especializándose cada quen na súa tarefa, cofin de obte-lo máximo rendemento do traballo e devalora-la diversidade de solucións que un traballoen equipo pode ter.

* Situar unhas técnicas concretas no seu contextohistórico, identificando os materiais e procesos conestilos e épocas, e explicando a súa evolución einfluencias.

Trátase de avaliar con este criterio o coñecementoque os alumnos e as alumnas teñen sobre o tipoe o modo de material empregado nunha obra, dentro

dunhas coordenadas espacio-temporais, aplicandounha análise obxectiva e inferindo a qué culturaou sociedade concreta corresponde esa técnica, esinalando en qué outras culturas ou momentos his-tóricos se manifesta.

VolumeIntroducción.Esta materia ocúpase do estudio específico da lin-

guaxe tridimensional no ámbito da expresión artís-tica.

A súa finalidade é a de inicia-los alumnos e asalumnas no estudio, comprensión e realización dasmanifestacións plásticas de carácter tridimensional,e na súa comunicación a través das diversas técnicase medios expresivos de análise e de síntese dasimaxes, de valoración e de crítica da linguaxe plás-tica tridimensional e das súas máis variadas mani-festacións.

Os contidos procedementais permitirán o contactodo alumnado coa plasticidade das materias e coaversatilidade das formas conseguidas. Os alumnose as alumnas desenvolverán tanto o pensamentovisual como a linguaxe icónica, logrando un procesoperceptivo coherente para manter unha comunica-ción áxil co medio.

Esta materia contribúe a realizar unha interpre-tación plástica da realidade e a establecer un diálogocreativo co contorno físico e social. Estimula e exer-cita os mecanismos de percepción espacial ou dofenómeno tridimensional, enriquecendo a linguaxeicónica de carácter volumétrico, axilizando o seumanexo e facilitando a comunicación do individuoco seu contorno espacial e formal.

Os contidos seleccionados para esta etapa con-tribúen a coñecer cómo se xeran os obxectos, desdea forma en si ata a resolución efectiva nun materialconcreto, utilizando as técnicas apropiadas e espe-cíficas.

O que se pretende é establece-la relación entrevolumes-espacios-equilibrios-textura, entendidadunha forma de maior contacto vivencial; aprendera apreciar, en todo o seu valor, os volumes e osespacios ocos, ou as superficies sobre as que a inci-dencia da luz crea os máis diversos estados paraa percepción visual, permitíndonos recibi-las dife-rentes mensaxes; e percibi-la mensaxe que trans-miten os ocos, ó ser estes un dos elementos máisexpresivos do volume.

Esta materia contribúe a desenvolve-la capacidadecreadora na área tridimensional, ó estimula-la pro-ducción diverxente de configuracións xeométricas.Tamén contribúe a desenvolve-la sensibilidade caratódalas manifestacións, artísticas ou non, da linguaxetridimensional.

Tratarase de estimula-la visión da actividade artís-tica como un medio máis co que establecer un diálogoenriquecedor co contorno físico e co resto da socie-dade que sirva como medio expresivo tanto no perío-do académico como ó longo de toda a vida.


Deberá dotarse o alumno dos coñecementos téc-nicos necesarios que lle permitan a análise da formatridimensional e das súas aplicacións máis signi-ficativas no ámbito científico, industrial e artístico.

Obxectivos:

* Coñecer e comprende-la linguaxe tridimensio-nal, asimilando os procedementos artísticos básicosaplicados á creación de obras e obxectos de caráctervolumétrico, obtendo certo dominio e axilidade nomanexo dos medios básicos de expresión da linguaxetridimensional, coñecendo as técnicas e os materiaismáis comúns, e desenvolvendo tódalas fases deproxectos sinxelos de carácter tridimensional.

* Empregar de forma eficaz os procesos de per-cepción en relación coas manifestacións tridimen-sionais desenvolvidas no espacio, sexan estas pro-ductos do medio natural ou da actividade humana,tanto artística como industrial.

* Harmoniza-los coñecementos teórico-prácticose as experiencias cognoscitivas e sensoriais que con-forman a capacidade para emitir valoracións cons-tructivas e de autocrítica, co fin de desenvolve-losentido estético.

* Aplicar con destreza unha visión analítica e sin-tética ó estudiar obxectos e obras de arte de caráctertridimensional, sen limitarse ó «saber ver», se nonrazoando con espírito analítico para afondar nasestructuras do obxecto e na súa lóxica interna e,mediante un proceso de síntese e abstracción, chegará representación del.

* Manter unha postura activa de exploración docontorno, buscando tódalas manifestacións suscep-tibles de ser tratadas ou entendidas como mensaxesde carácter tridimensional dentro do sistema icónicodo medio cultural.

* Desenvolver unha actitude reflexiva e creativaen relación coas cuestións formais e conceptuais dacultura visual.

Contidos.

I.

Xénese do volume a partir dunha estructurabidimensional.

-A xeometría no plano.

-Realización de texturas para producir sensaciónsvolumétricas no plano.

-O claroscuro para dar sensación de volume sobreo plano.

-Realización de ocos no plano para a creación devolumes.

-Superposición de planos para obtención de volu-mes.

-Realización de pregues sobre planos para crearvolumes.

-Deformacións de superficies como xénese da ter-ceira dimensión.

-Construcción de formas xeométricas corpóreas apartir do seu desenvolvemento no plano.

II.

O volume exento. Aproximación á racionalizaciónda forma tridimensional.

-A forma volumétrica e a súa percepción visual.A multiplicidade de puntos de vista. Os volumese os perfís aparentes.

-Os relevos e os volumes exentos.

-A proporción e o equilibrio. Leis físico-mate-máticas.

-Racionalización das coordenadas espaciais.

-Modulación do espacio.

-Formas abertas e cerradas. Formas cóncavas econvexas.

-Formas ocas.

-Relacións espacio-masa.

-Técnicas e solucións constructivas.

III.

Calidade expresiva dos materiais: textura, tactoe visión. A cor como acabado.

-Materiais: composición, tipos, cores, propiedadese aplicacións da arxila, cera, madeira, pedra, xeso,formigón, metais, plásticos e resinas.

III.1.

Técnicas:

-Modelado: materiais. Útiles. Ferramentas. Arma-duras ou estructuras. Técnicas de amasado. Procesode traballo. Técnicas de acabado. Terracotas.

-Escultura: materiais. Útiles. Ferramentas. Afiadodas ferramentas. Proceso de traballo e técnicas deacabado.

-Construcción: materiais. Moldes ou encofrados.Acabados. Ferramentas de traballo e a súa mani-pulación.

-Baldeirado e moldeado: tipos de moldes. Mate-riais para a confección de moldes. Productos parafacilita-la desmoldaxe. Baldeirado de pezas macizase ocas. Materiais para baldeirado e a súa prepa-ración. Aplicacións.

-Montaxe e manipulación de materiais prefabri-cados: técnicas de corte, pregado e unión de diversosmateriais.

-Técnicas de elaboración de esculturas cinéticase lumínicas.

-Técnicas mixtas, land-art, body-art, etc.

-Modos de presentación e exposición das obrastridimensionais.


-Aplicación da linguaxe gráfico-plástica ó volume:

-O baldeirado como elemento expresivo da forma.

-Realización de relevos mediante manipulaciónrítmica da superficie. Positivo e negativo mediantemoldeado.

-Obtención de módulos a partir da selección dunhaparte dun relevo proposto e realizado na clase.

-Creación de redes espaciais mediante módulos(lineais, planos, prismáticos, cilíndricos, poliédri-cos) e a súa seriación rítmica a partir da repetición,gradación, disección, variación de posición ou dedirección, distorsión.

-Técnicas de fomento da creatividade, por exemplopara unha determinada modulación por variación,modificación, alteración ou combinación dos modosde unión do módulo básico.

IV.

Principios de deseño e proxectación de elementostridimensionais. Estructuras morfolóxicas; a formae a función.

-Análise de obxectos cotiáns para a obtención devolumes simplificados.

-Creación e deseño de obxectos: utilitarios e nonutilitarios.

-Creación de formas atendendo á súa función.

-Análise da función de obxectos de uso común,para varia-la súa forma, mantendo ou mellorandoa súa función.

-Relación entre técnica/forma/función.

-Fases de execución dun proxecto.

V.


-Interese por acha-las diversas xéneses das formas,tanto nas que se atopan na natureza, como nas feitaspolo home.

-Valoración dos condicionantes funcionais comomedio de estimula-la creatividade.

-Interese pola experimentación con distintos mate-riais e técnicas.

-Interese pola presentación pulcra dos proxectosrealizados.

-Interese por coñece-las propiedades dos diversosmateriais e por incorporar outros alternativos.

Criterios de avaliación:

* Emprega-los medios elementais como modeladoen relevo ou vulto redondo con estructuras sinxelase baleirado a molde perdido cos materiais básicos(arxila, escaiola, porexpán, etc.) na elaboración decomposicións tridimensionais elementais, estable-cendo unha relación lóxica entre a forma e os mediosexpresivos, por unha parte, e as técnicas e os mate-riais, por outra.

Este criterio trata de comprobar se o alumno oua alumna é capaz de compoñer con volumes sinxelos,e a súa destreza na manipulación dos materiaisempregados no modelado e baleirado.

* Analizar, desde o punto de vista formal e fun-cional, obxectos de uso cotián, observando con aten-ción os aspectos máis notables da súa configuracióne a relación, que neles se establece, entre formae función.

Con este criterio trátase de comproba-la capaci-dade do alumno e da alumna para comprende-losdiversos elementos que interveñen na configuraciónformal dos obxectos así como a súa relación coafunción que cumpren.

* Valorar e empregar de maneira creativa e conintención plástica as posibilidades expresivas dasdiferentes texturas, con especial atención ó resultadoque orixinan as diversas incidencias da luz sobreelas. Valorar tamén a expresividade doutros aca-bados como os tratamentos cromáticos nas super-ficies.

Con este criterio trátase de avaliar se o alumnoou a alumna é capaz de elixir un determinado aca-bado de acordo co seu traballo e coas posibilidadesde expresión plástica que ofrecen as diferentestexturas.

* Reproducir en síntese formas de obxectos deuso cotián, eliminando neles todo o que non é esen-cial para as estructuras formais básicas.

Con este criterio trátase de valora-la capacidadedos alumnos e das alumnas para xerar sínteses demoitas formas que se mostran como diversas e quebasicamente son iguais, e tamén que sexan capacesde emitir mensaxes co imprescindible das formas.

* Estudiar formas, sobre unha peza ou obxectode carácter escultórico, que se poidan reducir aoutras básicas. Sintetizar e logo descompoñer en uni-dades elementais que, con novas organizacións, poi-dan producir composicións con expresión plásticaorixinal.

Este criterio trata de avalia-la capacidade e des-treza dos alumnos e das alumnas para recoñecerelementos esenciais nunha obra e dispoñer delespara realizar composicións plásticas alternativas ómesmo problema proposto.

* Comprender e aplica-los procesos de abstraccióninherentes a toda representación, valorando as rela-cións que se establecen entre a realidade e as con-figuracións tridimensionais elaboradas a partir dela.

Con este criterio preténdese comproba-la capa-cidade de comprensión e creacción plástica do alum-no e da alumna ante a diversidade de formas coaque se encontran e se coñecen e valoran os distintosniveis de figuración e abstracción.

* Realizar en tódalas súas fases proxectos sinxelosde carácter tridimensional.

Con este criterio preténdese comproba-la capa-cidade dos alumnos e das alumnas para planificar


e para realizar pequenos proxectos de carácter volu-métrico, atendendo ás diversas fases que os com-poñen.

* Provocar formas, por distintos medios, en mate-riais de diferentes tipos e realizar posteriormenteo baleirado das mesmas en escaiola, identificandoos xogos de positivo-negativo e as posibles com-posicións rítmicas que poden xerar estas formas porencadramentos sucesivos ou serrados oportunos.

Con este criterio preténdese valora-la capacidadedos alumnos e das alumnas para aproveita-lo sor-presivo das formas encontradas por azar e a súaordenación espacial, así como coñece-la súa destrezana manipulación dunha diversidade de materiais:elásticos ou flexibles, plásticos e outros (porexpán,cera, etc.).

* Deseñar e construír módulos tridimensionais quepermitan estructura-lo espacio de forma lóxica,racional e variable, tomando os ditos módulos comounidades elementais de ritmo e de organización, uti-lizando calquera tipo de material.

Con este criterio preténdese coñecer se os alumnose as alumnas dominan o concepto de módulo tri-dimensional, se o identifican en produccións natu-rais ou creadas polo home e se son capaces de empre-galo como medio expresivo básico dentro da linguaxetridimensional. Deberán resolver problemas de con-figuración espacial desde unha perspectiva lóxicae racional, creando unidades elementais que, com-binadas por repetición, alternancia, cambios dedirección, simetría, etc., xeren estructuras tridimen-sionais, rítmicas e versátiles.

* Crear configuracións tridimensionais dotadas designificado nas que se estableza unha relación entrea imaxe e o contido.

Con este criterio inténtase avalia-la capacidadedo alumno e da alumna para xerar mensaxes visuaisde carácter tridimensional, equilibradas en cantoá forma como tal e ó significado da dita mensaxe.Igualmente, preténdese avalia-la súa capacidade naselección e no emprego de medios expresivos e asúa organización sintáctica.

Bioloxía

Introducción.

Ó longo do século XX, co descubrimento das Leisde Mendel (ano 1900) prodúcese un avance noscoñecementos científicos e particularmente nos bio-lóxicos que, coa descrición da estructura do ADN(1953), culminan ó final do século coa presentaciónen sociedade da ovella Dolly nacida por clonacióne coa capacidade de descifra-lo xenoma dos seresvivos (ano 1999).

Esta evolución de coñecementos, xunto coas pro-fundas transformacións sociais que se producen apartir da metade do século, a cooperación entre cien-tíficos das ramas de física e química para resolve-los

diferentes problemas e a interacción entre cienciae tecnoloxía, permitiron alcanzar no campo da bio-loxía o coñecemento dos niveis non só celularessenón tamén dos moleculares para tratar de inter-preta-los fenómenos vitais nos termos das substan-cias que os compoñen. Temos así que a visión precisada complexidade dos seres vivos, dos seus niveisde organización e do seu funcionamento, móstraoscomo sistemas dunha gran eficiencia enerxética, quenon é igualada por ningunha máquina inventada polohome.

Os coñecementos biolóxicos no século XXI segui-rán tendo unha gran influencia no mundo. As persoasdunha futura «biosociedade» poderán optar porintervencións xenéticas adaptables ás súas necesi-dades no campo da agricultura e da medicina legalcomo medida terapéutica para a prevención e cura-ción dalgunhas enfermidades, etc.; asemade, debe-rán ter coñecementos de biorrecursos necesariospara o desenvolvemento dos pobos e para a con-servación do ambiente.

A bioloxía neste nivel de coñecementos centraraseen buscar explicacións ós fenómenos biolóxicos entermos bioquímicos e biofísicos, tendo en conta auniformidade dos seres vivos. Será a combinacióndo punto de vista analítico e global a que permitiráatopa-las razóns dos distintos fenómenos estudiadose o seu significado biolóxico.

Os contidos estructúranse en grandes epígrafes:bioloxía molecular, fisioloxía celular, xenética,microbioloxía e inmunoloxía. A ensinanza destamateria abordarase desde unha triple perspectiva:formalización sistematizada dos coñecementos máisrelevantes, utilidade destes e cambio dos conceptoscientíficos como producto das investigacións feitasdía a día. Para iso é preciso unha valoración dasimplicacións sociais e persoais dos coñecementosbiolóxicos e dos novos descubrimentos que promovanunha actitude investigadora considerando as dife-rentes teorías e modelos.

Estimarase a bioloxía como un dos espacios deestudio e exercitación na metodoloxía propia dainvestigación científica. Ensinaráselles ós alumnosa manexar documentación para recoller información,a debater, a contrastar e valora-las diferentes hipó-teses e teorías, así como a obter datos de primeiraman para dar paso ó método experimental, que éa base da ciencia moderna.

Finalmente, reflectirase nos contidos que a cienciaé unha actividade sometida a continua revisión, conaplicación directa tanto no manexo da linguaxe cien-tífica como na vida cotiá para contribuír á formaciónde persoas informadas e críticas, con capacidadeá hora de valora-las diferentes informacións e decidiró respecto. Para acadar isto, na elaboración da pro-gramación didáctica incorporaranse actividadesprácticas adecuadas ós contidos, así como lecturasde libros de divulgación e artigos científicos.


Obxectivos.

* O coñecemento da bioloxía a este nivel trataráde que os alumnos/as poidan desenvolve-las capa-cidades seguintes:

* Comprende-los principais conceptos da bioloxíacelular e molecular e a súa articulación en leis, teo-rías e modelos, valorando o papel que desempeñanno desenvolvemento desta, chegando a utiliza-la lin-guaxe científica axeitada.

* Aplica-los coñecementos da bioloxía na inter-pretación de fenómenos e na resolución de problemase situacións da vida cotiá.

* Ter certa autonomía nas estratexias caracterís-ticas da investigación científica (considerar proble-mas, formular e contrastar hipóteses, planificar dese-ños experimentais, etc.) utilizando os procedementospropios da bioloxía para simular pequenas inves-tigacións de xeito teórico (mediante o ordenador),en problemas complexos, facendo uso da prácticanos sinxelos.

* Comprende-las limitacións da bioloxía, así comoa interacción coa tecnoloxía e a sociedade e valo-ra-los aspectos da investigación científica comocamiño para mellora-la calidade de vida.

* Ter capacidade de confrontar diferentes formasde información para opinar e criticar sobre os dife-rentes problemas relacionados coa bioloxía.

* Comprender que a bioloxía é un proceso diná-mico que está sometido ós cambios da propia cienciae mostrar unha actitude aberta e flexible fronte aopinións diversas.

* Comprende-las leis e os mecanismos da her-danza, partindo de que a célula é a unidade estruc-tural e funcional dos seres vivos.

* Destacar, nunha escala dimensional, o papel dosmicroorganismos en relación cos demais seres vivos.

Contidos .

I.

A célula e a base físico-química da vida.

-A célula. Unidade de estructura e función.

-Diferentes métodos de estudio da célula. Modelosteóricos e avances no estudio da célula.

-Tipos de organización: procariotas e eucariotas.Células animais e vexetais. Diferencias máis sig-nificativas.

-Compoñentes moleculares das células: tipos,estructuras, propiedades e papel que desempeñan.

-Recoñecemento experimental dos diferentes tiposde compoñentes moleculares en función das súaspropiedades e características.

II.

Fisioloxía celular.

-Estudio das funcións celulares. Aspectos básicosdo ciclo celular.

-Fases da división celular. Estudio da meiose.

-Papel das membranas nos intercambios celulares:permeabilidade selectiva.

-Introducción ó metabolismo: catabolismo e ana-bolismo. Aspectos fundamentais, enerxéticos e deregulación que presentan as reaccións metabólicas.ATP e encimas.

-A respiración celular: o seu significado biolóxico.Diferencias entre a vía aerobia e anaerobia. Orgá-nulos celulares implicados no proceso.

-A fotosíntese como proceso de aproveitamentoenerxético e de síntese de macromoléculas. Estruc-turas celulares nas que se produce o proceso.

III.

A base química da herdanza. Aspectos químicose xenética molecular.

-Xenética mendeliana: leis naturais que explicana transmisión dos caracteres hereditarios. Teoría cro-mosómica da herdanza.

-O ADN como portador da información xenética.Aspectos históricos do seu descubrimento e da inter-pretación da súa función nos seres vivos. Conceptode xene. Mecanismos responsables da súa transmi-sión e variación.

-Alteracións da información xenética: consecuen-cias e implicacións na adaptación e na evolucióndas especies. Selección natural.

-Características e importancia do código xenético.

-Importancia da xenética na medicina e na mellorade recursos. A investigación actual sobre o xenomahumano. Repercusións sociais e presente e futuroda manipulación xenética.

IV.

Microbioloxía e biotecnoloxía.

-Os microorganismos: un grupo taxonómico hete-roxéneo. As súas formas de vida.

-A utilidade dos microorganismos. A producciónindustrial de substancias socialmente útiles a partirdestes organismos. Importancia dos microorganis-mos na manipulación xenética.

-Os microorganismos como axentes patóxenos.Repercusións económicas e sociais.

V.

Inmunoloxía.

-A inmunidade: a infección e os mecanismos dedefensa do organismo fronte a ela. O sistema inmu-nitario. Concepto de antíxeno.

-Tipos de inmunidade: celular e humoral. Clasesde células implicadas (macrófagos e linfocitos B eT). Estructura e función dos anticorpos. Alteraciónsdo sistema inmunitario.


-A importancia industrial da fabricación de sorose vacinas. Sistema inmune e doazón de órganos.

VI.


-Rigor e precisión na realización das experienciase curiosidade ante o desenvolvemento delas.

-Coidado e respecto polo material e polos instru-mentos de laboratorio.

-Valoración dos vexetais como transformadores daenerxía luminosa e renovadores do osíxeno atmos-férico.

-Valoración da auga como unha substancia fun-damental para a vida da célula e, consecuentemente,dos seres vivos.

-Valoración das experiencias mendelianas e datranscendencia dos seus resultados.

-Interese por avalia-lo avance da xenética no estu-dio do xenoma.

-Valoración da investigación científica aplicadaá mellora das condicións de vida das persoas e naproducción de medicamentos e outras materias.

-Valoración das repercusións xeradas a partir dautilización de técnicas de enxeñería xenética nosproductos transxénicos.

-Valoración da relevancia dos sistemas inmuno-lóxicos e dos avances da investigación científica paraos organismos.

-Responsabilidade ante as medidas de hixiene esaúde.

-Valoración do rigor nas formulacións e na uti-lización dos termos nas discusións e nos debatesde tipo científico.


* Recoñece-la estructura interna das células tantoó microscopio óptico como electrónico (utilizandoneste caso microfotografías), identificando os seusorgánulos, representándoos e describindo a funcióna desempeñar en cada caso.

* Diferenciar en esquemas e microfotografías unhacélula procariótica dunha eucariótica e distinguirse é animal ou vexetal.

* Identifica-las principais macromoléculas (mo-léculas tipo) e relacionalas coa súa función biolóxica,partindo do coñecemento das unidades constituíntes,así como destaca-la importancia da auga e dos salesminerais.

* No ciclo celular, interpreta-lo papel que desem-peña o núcleo na división celular e o fenómeno daapoptose.

* Valora-lo significado biolóxico das reacciónsmetabólicas, destacando o papel da respiración celu-lar, as diferencias entre os procesos aerobios e anae-robios e as diferencias entrámbolos dous respectoda rendibilidade enerxética.

* Na fotosíntese, diferencia-la fase lumínica eescura, identificando as estructuras celulares ondese levan a cabo, así como os productos iniciais efinais que interveñen no proceso. Recoñecer e valo-ra-lo papel da enerxía neste proceso.

* Nos ácidos nucleicos, destaca-la importancia doADN como portador da información xenética. Inter-preta-lo código xenético.

* Na herdanza, relacionala recombinación e asmutacións coa variabilidade xenética dos seres vivos.

* Recoñece-las aplicacións e as limitacións nasinvestigacións xenéticas, valorando o coñecementodo xenoma e a súa relación coa medicina e aagricultura.

* Valora-lo interese dos microorganismos polo seupapel nos ciclos bioxeoquímicos, na industria ali-menticia, na farmacéutica e na mellora do ambiente.Coñece-la patoxenidade dalgúns microorganismosnos seres vivos.

* Comprende-los mecanismos de defensa dos seresvivos fronte á presencia de substancias estrañas,incluíndo os procesos infecciosos e salientando opapel das defensas naturais.

* Valora-la importancia dos avances da bioloxíanos transplantes para a mellora da calidade da vida.

Bioloxía e xeoloxía

Introducción.

A bioloxía e a xeoloxía teñen como finalidade faci-lita-la comprensión do contorno no que vivimos, pro-porcionándolles a alumnos e alumnas as capacidadesde analizar e valora-lo mundo para participar, deforma solidaria e autónoma, como cidadáns respon-sables na mellora do seu contorno social. Esa for-mación posibilitarálle-lo dominio dos coñecementoscientíficos e tecnolóxicos fundamentais e as habi-lidades básicas necesarias para proseguir estudiosposteriores.

A bioloxía e a xeoloxía do primeiro curso de bacha-relato da modalidade de ciencias da natureza e dasaúde abrangue dúas disciplinas que compartenalgunhas características comúns entre as que pode-mos destaca-las súas fontes primarias de coñece-mento, os métodos de análise e investigación (pro-ceso científico, métodos experimentais, conceptose técnicas físico-químicas, etc.) e a súa relacióncon estudios posteriores. Nas dúas disciplinas únen-se coñecementos básicos adquiridos por métodoscientíficos e novos coñecementos froito de aplica-cións técnicas de investigación moito máis avan-zadas, que forman parte dunha nova visión do mundo,e da vida, que caracteriza o momento actual.

A bioloxía e a xeoloxía proporciónanlles a alumnose alumnas os coñecementos básicos respecto dosoporte físico do noso mundo, o planeta Terra, erespecto dos seres vivos que o habitan, consideradoscomo organismos; é dicir, analizando a relación, afinalidade e a xerarquía entre as súas distintas partese os procesos que levan a cabo.


O ensino da bioloxía e da xeoloxía debe propoñersedesde a perspectiva da relación que existe entreo traballo científico e os principais avances pro-ducidos nestas disciplinas polo que a metodoloxíadebe basearse nos procedementos e nas técnicas deinvestigación que os fan posibles; deste modo, favo-recerase a comprensión das diversas teorías e mode-los e, ó mesmo tempo, que o alumnado adquira astécnicas que lle permitirán sistematiza-lo seu tra-ballo e axustalo ás pautas do método científico.

En tódalas situacións nas que sexa posible esta-bleceranse conexións entre os contidos e a realidadeque rodea os alumnos, co fin de que se habitúená observación comprensiva dos fenómenos do seuarredor. A metodoloxía, polo tanto, deberá segui-loproceso de avance e de construcción de coñecemen-tos científicos: partirase de coñecementos previosadquiridos polos alumnos e alumnas na etapa ante-rior e afondarase no seu estudio, ampliando o abanodestes.

A descrición da situación actual de determinadosaspectos relacionados con problemas de saúde oudo medio é básica no estudio destas disciplinas eten a finalidade de fomenta-lo interese e a sensi-bilidade por estas cuestións, así como o desenvol-vemento de actitudes positivas cara a elas.

Os contidos da xeoloxía estructúranse en dousnúcleos: o primeiro, dedicado ó estudio dos sistemasterrestres internos, resaltando os métodos de estudioe algunhas consecuencias das súas interrelacións;e o segundo núcleo, dedicado á análise dos procesosde cristalización e dos distintos mecanismos de for-mación de rochas e depósitos minerais, relacionán-doos coa dinámica xeral do planeta.

Os contidos de bioloxía abranguen nun primeironúcleo o estudio dos criterios nos que se basea aclasificación dos seres vivos e cómo se estructuranen diferentes niveis de organización; nun segundonúcleo, céntranse no estudio anatómico e fisiolóxicodos dous grandes reinos (o reino «plantas» e o reino«animais»). Trátase, polo tanto, dunha bioloxía dosorganismos que non pretende afondar en explica-cións físico-químicas dos procesos vitais e dosaspectos celular, subcelular e molecular, que serántratados no curso seguinte.

Obxectivos.

* Desenvolver valores e actitudes propias do pen-samento científico: procura de información, curio-sidade, capacidade crítica, traballo sistemático erigoroso, cuestionamento daquilo que parece obvio,apertura ante novas ideas e necesidade de verifi-cación dos feitos, etc.

* Comprende-los conceptos básicos, leis, teoríase modelos máis importantes da bioloxía e da xeoloxía,que lles permitan ter unha visión global e unha for-mación científica básica que sustente os seus estu-dios posteriores.

* Analizar criticamente diferentes hipóteses, teo-rías e modelos que posibiliten desenvolve-lo pen-samento crítico e valora-las súas contribucións ódesenvolvemento da bioloxía e da xeoloxía.

* Explicar, comprender e utilizar termos, concep-tos e expresións científicas relacionados cos coñe-cementos biolóxicos e xeolóxicos adquiridos e apli-calos á experiencia diaria.

* Utilizar con certa autonomía destrezas inves-tigadoras, tanto documentais como experimentais:reunir informacións coherentes, presentar proble-mas, formular hipóteses, etc.

* Recoñece-la influencia na sociedade dos avancescientíficos e tecnolóxicos da bioloxía e da xeoloxíae mostrar interese polos problemas que esta influen-cia pode xerar.

* Interpretar globalmente os fenómenos da xeo-dinámica á luz da tectónica de placas.

* Interpreta-lo funcionamento dos seres vivos comodiferentes estratexias adaptativas ó ambiente.

Contidos.

I.

Estructura interna da Terra.

-Métodos de estudio e interpretación dos datos.

-A estructura e a natureza físico-química da Terra.Principais hipóteses acerca da composición e daorixe da codia, do manto e do núcleo.

-A máquina térmica do interior da Terra. Modelosde convección da calor interna. O movemento dasplacas: principios e fenómenos xeolóxicos asociados.

II.

Os procesos e os ambientes petroxenéticos.

-A materia cristalina. Os minerais e os cristais.Clasificación. Cristaloxénese. Nucleación e crece-mento dos cristais. Solidificación, cristalización erecristalización. Aplicacións dos cristais. Principaisdepósitos minerais de Galicia e importancia eco-nómica.

-Procesos de formación e evolución dos magmas.Depósitos minerais asociados. Tipos de magmas etectónica global. As rochas magmáticas.

-Factores do metamorfismo. Rochas metamórficas.Depósitos minerais asociados.

-Ambientes e procesos sedimentarios. A estrati-ficación e o seu valor xeolóxico. As rochas sedi-mentarias.

-Morfoxénese e edafoxénese.

III.

Formas de organización dos seres vivos.

-A unidade organizativa e funcional dos seresvivos. Teoría celular. Seres unicelulares procariotase eucariotas. Seres pluricelulares. Diferenciacióncelular. Distintos niveis de organización. Clasifica-ción mediante taxons. Características dos 5 reinos.


-Histoloxía vexetal. Introducción ó estudio dostecidos: tecidos protectores (epiderme e súber),parénquima, tecidos conductores (xilema e floema),tecidos esqueléticos e meristemos. Organografíavexetal. A raíz, o talo e a folla.

-Histoloxía animal. Tecido epitelial, conectivo,muscular e nervioso.

-Organografía animal.

IV.

O reino Plantas.

-O proceso de nutrición nas plantas: captación denutrientes, intercambio gasoso, transporte denutrientes e excreción.

-O proceso de relación: os tropismos e as nastias.Principios hormonas vexetais.

-A reproducción nas plantas. Reproducción sexuale asexual. Alternancia de xeracións.

-Técnicas de reproducción aplicadas na agricul-tura.

V.

O reino Animais.

-O proceso de nutrición en animais. Captación denutrientes, dixestión, intercambio gasoso, transportee excreción.

-Regulación e control dos procesos fisiolóxicos nosanimais: coordinación nerviosa e regulación endó-crina. A homeostase.

-O proceso da reproducción en animais. Moda-lidades de reproducción. Reproducción asexual esexual. Vantaxes adaptativas. Métodos de manipu-lación da reproducción. Implicacións.

VI.


-Valoración da importancia do rigor e da meti-culosidade, propios do traballo científico, para a rea-lización de traballos de investigación.

-Valoración da investigación científica comomedio de coñecemento, do seu carácter non dog-mático e da súa provisionalidade.

-Valoración da importancia dos avances tecnolóxi-cos cara ó desenvolvemento da xeoloxía e a bioloxía.

-Actitude tolerante na confrontación das propiasideas coas doutras persoas, evitando posturas dog-máticas e respectando as particularidades e acti-tudes dos demais.

-Curiosidade e respecto por tódalas formas de vidae concienciación da nosa responsabilidade persoale social fronte á degradación da biosfera.

-Valoración das unidades básicas que compoñencalquera sistema (célula, especie, persoas), do sis-tema mesmo e dos factores que interveñen nel.

-Responsabilidade ante as implicacións éticas,morais, sociais e económicas da alteración dos pro-cesos naturais de reproducción.

-Actitude de respecto cara ó sexo e valoración dareproducción sexual como un mecanismo que xeravariabilidade xenética e permite a subsistencia dasespecies en condicións adversas.


* Identifica-las características do traballo cien-tífico e as repercusións da ciencia na sociedade.

* Coñecer e aplicar algunhas das técnicas de tra-ballo utilizadas na investigación de diversos aspectos(da xeoloxía, botánica, ecoloxía, etc.) do nosoplaneta.

* Relacionar feitos e datos, respecto da estructurada Terra, coas teorías que a explican.

* Interpretar fenómenos e sucesos planetarios uti-lizando a teoría da tectónica global.

* Relaciona-los procesos petroxenéticos coa teoríada tectónica de placas.

* Explica-los procesos de formación de rochasmagmáticas, metamórficas e sedimentarias.

* Coñece-los principais depósitos minerais do nosocontorno e a súa importancia económica.

* Identifica-los seres vivos e clasificalos dentrodos principais grupos taxonómicos.

* Explicar e identifica-las características dos prin-cipais tecidos animais e vexetais.

* Enumera-los distintos niveis de organización dosseres vivos relacionándoos co proceso evolutivo eco desempeño das tres funcións vitais.

* Explica-los mecanismos básicos que inciden noproceso da nutrición relacionándoos coa presenciade determinadas estructuras que os fan posibles.

* Relacionar algunhas das constantes vitais dosorganismos coa coordinación neuroendócrina e indi-car, así mesmo, aplicacións derivadas do coñece-mento da función das hormonas.

* Describi-los diferentes modelos reproductivose indica-las vantaxes que proporciona a reproduc-ción sexual sobre a asexual, así como algunhas con-tribucións prácticas do coñecemento do procesoreproductor nos seres vivos.

* Recoller e ordenar datos de maneira operativa;é dicir, que a súa interpretación e utilización facilitetraballos posteriores.

* Intervir de maneira ordenada e respectuosa endebates.

* Deseñar e realizar pequenas investigacións sobreas funcións dos seres vivos servíndose dalgúns dosprocedementos do traballo científico.

* Contrastar diferentes fontes de información eelaborar informes sobre problemas biolóxicos e xeo-lóxicos relevantes (conservación das especies, inter-vención humana na reproducción, etc.).


Ciencias da Terra e do medioIntroducción.O ámbito de estudio das ciencias da Terra e do

medio configúrase arredor de dous grandes aspectossinalados no seu título: o estudio dos sistemas terres-tres e a súas interaccións coa sociedade humana.A ciencia ambiental foi xurdindo nas pasadas déca-das a partir do recoñecemento dos efectos adversosda humanidade sobre o medio; é dicir, da toma deconciencia da existencia dos problemas ambientais.

Aparece como un conglomerado das distintasimplicacións ambientais nas ciencias experimentaisclásicas (unha bioloxía, xeoloxía e química co ape-lido ambiental) no que se van engadindo aspectosasociados á esfera das ciencias sociais incluíndoeconomía, xeografía, socioloxía, filosofía, entreoutras. Esta superposición inicial de diversas áreasde coñecemento evoluciona cara a unha integracióne reelaboración delas nun marco propiamente inter-disciplinar.

O carácter interdisciplinar e sintético é precisa-mente un dos signos de identidade desta materiade bacharelato, mentres que a reelaboración citadaten moito que ver coa adopción dunha perspectivasistémica e global apta para a aproximación á com-plexidade das interrelacións entre sistemas naturaise humanos.

As ciencias da Terra e do medio pretenden serun instrumento para facilita-la comprensión do mun-do que nos rodea e a súa dinámica, dun modo globale sistemático; tamén, un instrumento para aumen-ta-la capacidade de percepción e valoración do con-torno e dos problemas asociados ás actividadeshumanas. Esta disciplina debe promover unhareflexión científica da problemática ambiental queproporcione fundamentos para que o alumnado poidaalcanzar unha formación que impregne a súa actua-ción como cidadáns e futuros profesionais, e taménuns valores, actitudes e intereses precisos para pro-texer e mellora-lo medio. Por outro lado, a pers-pectiva deste materia constitúe un valor en si mesmo,pois inclúe a integración das contribucións de dife-rentes disciplinas, a busca e tratamento de infor-mación relevante coa axuda das novas tecnoloxíase un esforzo de síntese que proporciona unha baseimportante para estudios superiores de tipo social,científico e técnico.

Os contidos desta materia organízanse en tres blo-ques. O primeiro, máis que unha introducción, cons-titúe unha presentación de ferramentas conceptuaise procedementais que deben ser empregadas duranteo resto do curso: o carácter sistémico da problemáticaambiental, as estratexias de obtención, a avaliaciónde información ambiental, o papel dos modelossocioeconómicos, o concepto de sostibilidade e osreferentes do cambio ambiental. O segundo é o máisamplo, e inclúe a información básica procedente dasciencias da Terra así como o núcleo duro das cienciasambientais: o estudio de recursos, impactos e riscos.Organízanse os contidos mediante o estudio sucesivo

dos principais subsistemas naturais -biosfera, atmos-fera, hidrosfera, edafosfera e xeosfera-, revisandoen cada caso os fundamentos proporcionados polasciencias clásicas e introducindo a continuación oscontidos propios da ciencia ambiental. O terceiroe último bloque volve á perspectiva das sociedadeshumanas, recapitulando aspectos económicos eampliando o referente á xestión ambiental.

Evidentemente, a secuenciación de contidoscorresponde á programación de aula, e debido pre-cisamente á intensa interrelación entre as cuestiónstratadas, podemos deseñar moitas organizaciónsalternativas que representan tanto cambios menorescomo outros máis importantes. A modo de exemplo,ten tanta lóxica trata-los recursos forestais dentroda biosfera como na edafosfera; tamén poderiamosabordar nun tema toda a problemática dos recursosnaturais, o que xa constitúe un cambio profundona organización, pois asóciase normalmente a unhapresentación menos integrada.

Tamén hai que dicir que unha aproximación inte-grada pode prescindir do último bloque, xa que asconsideracións económicas, sociais, lexislativas e dexestión quedarían incluídas no tratamento de cadasubsistema. En calquera caso, parece importanteunha introducción precoz dos aspectos incluídos noprimeiro bloque, co fin de que poidan ser utilizadosen calquera momento do desenvolvemento da mate-ria.

Obxectivos.

* Recoñece-la existencia e a magnitude dos pro-blemas ambientais, como resultado da interacciónentre os sistemas naturais e a sociedade humana.

* Comprende-lo funcionamento básico dos siste-mas terrestres, as interaccións que se dan entre elese as relacións mutuas co sistema humano.

* Analiza-las causas que dan lugar a riscos natu-rais e coñecer algunhas das medidas utilizables paraa súa predicción, prevención e corrección.

* Avalia-los beneficios económicos procedentesdos recursos naturais, incluíndo tanto o valor directoasociado ó seu consumo ou resultante da súa intro-ducción no mercado, como os beneficios procedentesdo seu papel funcional ou os servicios á sociedade.

* Recoñece-la existencia de límites para a explo-tación de recursos naturais, en función da súa reno-vabilidade e do impacto xerado, avaliando a sos-tibilidade de diferentes alternativas de utilización.

* Saber utilizar certas técnicas e instrumentos detipo químico, biolóxico e xeolóxico de tratamentode datos e estatísticas, así como as asociadas ásnovas tecnoloxías para abordar problemas ambien-tais.

* Investigar algúns problemas ambientais desdeunha perspectiva científica globalizadora, recollen-do datos, elaborando conclusións e propoñendoalternativas.


* Tomar conciencia de que a natureza ten unhacapacidade de carga que limita a presión que ahumanidade pode exercer, polo que debemos coñe-ce-lo seu funcionamento e actuar en consecuenciapara asegura-lo noso benestar e o das xeraciónsfuturas.

* Mostrar actitudes de protección do medio esco-lar, familiar e local, criticando razoadamente medi-das inadecuadas, e participar activa e reflexivamenteen accións orientadas cara á súa protección.

Contidos.

I.

Introducción ás ciencias ambientais.

I.1.

A natureza sistémica dos problemas ambientais.

-Os problemas ambientais como interacción de sis-temas naturais e socioeconómicos. Interdisciplina-riedade das ciencias ambientais.

-Sistemas: límites e compoñentes, estructura einteraccións, cambios, homeostase e autoorganiza-ción. Complexidade e modelos dinámicos.

-Os conceptos de recurso natural, residuo, impactoambiental e risco natural desde a perspectiva dateoría de sistemas.

I.2.

Ciencia ambiental, información e novas tecno-loxías.

-Metodoloxía científica e comunicación da infor-mación, a súa fiabilidade. Acceso á informaciónambiental en Internet.

-Teledetección: técnicas e productos. Sistemas deInformación Xeográfica (SIX): fundamentos, tipose aplicacións. Modelos informáticos de simulación.

I.3.

Cambios ambientais no pasado e crise ambiental.

-Intensidade e ritmo de cambio na historia daTerra: a evolución da xeosfera, hidrosfera, atmosferae biosfera.

-Os cambios ambientais de orixe antrópica: a súarelación coa evolución demográfica, das tecnoloxíase co modelo económico de crecemento continuo.

-Crise ambiental e sostibilidade como alternativa.Principios operativos de sostibilidade.

II.

Os subsistemas terrestres e a súa problemáticaambiental.

II.1.

A biosfera.

-Os ciclos bioxeoquímicos como modelo de inte-racción dos subsistemas terrestres.

-Fluxo de enerxía nos ecosistemas, relacións tró-ficas, producción e eficiencias.

-Cambios no tempo: dinámica de poboacións, suce-sión e perturbación.

-Distribución espacial: factores condicionantes.

-Erosión da biodiversidade e conservación; osespacios protexidos.

-Ecosistemas urbanos: o problema dos residuos.

II.2.

A atmosfera.

-Estructura vertical. Función protectora, regula-ción térmica e invernadoiro. Dinámica da troposfera,tempo e clima. Clima de Galicia no contexto ibérico.

-Contaminación, orixe e características do smoge da precipitación ácida. Control da calidade doaire, medidas de prevención e corrección.

-Impactos globais: destrucción de ozono estratos-férico e cambio climático inducido.

II.3.

A hidrosfera.

-Ciclo hidrolóxico. Os recipentes hídricos: océanose a súa dinámica, augas continentais superficiaise subterráneas.

-Recursos biolóxicos na hidrosfera: pesca e acui-cultura.

-Recursos hídricos: dispoñibilidade e demanda,xestión e planificación hidrolóxica.

-Contaminación e calidade da auga. Tratamentoe depuración. Outros impactos: sobreexplotación esalinización de acuíferos. Contaminación mariña.

II.4.

A edafosfera.

-O solo: concepto, compoñentes e organización.Trazos xerais dos solos de Galicia en relación ósfactores de edafoxénese.

-O solo como recurso e recursos biolóxicos aso-ciados.

-Impacto das actividades agropecuarias e forestais.Erosión e degradación de solos, deforestación edesertificación.

II.5.

A xeosfera.

-Panorámica da xeodinámica externa e interna enrelación ós fluxos de enerxía incidentes na superficieterrestre. Xeodinámica e xénese de depósitos mine-rais.

-Recursos minerais, impacto da minería e restau-ración ambiental. Recursos enerxéticos e impactoda súa obtención e utilización.

-Riscos naturais: clasificación, avaliación, medi-das preventivas e correctoras.


III.Medio, política e sociedade.III.1.A resposta do sistema humano.-Modelos socioeconómicos e medio: recapitula-

ción. A diferente perspectiva dos países máis emenos desenvolvidos.

-Instrumentos de xestión ambiental: lexislaciónambiental, ordenación do territorio e avaliación doimpacto ambiental.

IV.Actitudes, valores e normas.-Concienciación da situación de crise ambiental

na que nos atopamos, e de que as vías de soluciónnon recaen nun determinado colectivo como os cien-tíficos, os economistas, o mercado e os políticos.

-Actitude crítica ante o gran volume de informaciónambiental que se achega, tanto con respecto á infa-libilidade de especialistas científicos, como a visiónscatastrofistas ou a políticas irrenunciables.

-Valoración dos aspectos éticos da problemáticaambiental como motor de aproximación a actitudesde participación cidadá activa tendentes á solida-riedade intra e interxeneracional.

-Valoración de aspectos estéticos ligados a pos-turas conservacionistas de ecosistemas e paisaxes.

-Desenvolvemento de hábitos de consumo com-patibles coa reutilización e reciclaxe.

-Desenvolvemento de hábitos de aforro e uso racio-nal da auga a nivel persoal, familiar, escolar ecomunitario.

-Interese pola implantación de hábitos de consumode recursos biolóxicos (madeira, pesca, etc.) resul-tantes de técnicas de explotación sostibles, e de ali-mentos obtidos mediante prácticas agrícolas con-servativas.

-Adopción de hábitos de comportamento compa-tibles coa mellora da calidade de vida.

Criterios de avaliación.* Utilizar un enfoque sistémico na aproximación

á problemática ambiental, empregando modelos sim-ples que representen a organización e dinámica dunsistema natural.

* Situar correctamente na escala de tempo xeo-lóxico os cambios ambientais de orixe natural ocorri-dos na historia do planeta e comparalos cos rela-cionados con actividades humanas.

* Analiza-las interacccións entre o sistema eco-nómico e os sistemas naturais, introducindo os con-ceptos de recurso, residuo, impacto e risco, e cla-sificando cada un destes segundo diferentes cri-terios.

* Coñece-las características do fluxo de enerxíanos ecosistemas, os factores limitantes da produccióne as eficiencias, deducindo consecuencias prácticaspara o aproveitamento de recursos biolóxicos.

* Indica-las causas e repercusións da erosión debiodiversidade, enumerando alternativas para frearesta tendencia.

* Explica-la dinámica dos sistemas fluídos daTerra, con incidencia nas interrelacións atmosfe-ra-hidrosfera e nas influencias sobre os demais sis-temas terrestres.

* Indicar algunhas variables que inciden na capa-cidade da atmosfera para dispersar contaminantes,razoando cales son as condicións meteorolóxicas aso-ciadas a un maior risco de contaminación.

* Coñecer e interpretar parámetros físicos-quími-cos e bioindicadores para a detección do nivel decontaminación de augas e atmosfera, valorando asúa calidade en relación ás comunidades biolóxicase, segundo o caso, a súa adecuación para o consumohumano ou os efectos da exposición.

* Establece-las relacións entre os fluxos de enerxíana xeosfera e os procesos xeolóxicos, os recursose os fenómenos de risco.

* Investiga-las fontes de enerxía que se utilizanactualmente en Galicia e en España en comparaciónco resto de Europa, avaliando o seu futuro e o doutrasalternativas enerxéticas.

* Planificar unha investigación para avalia-los ris-cos máis frecuentes que pode sufrir un territoriodo noso país, considerando as súas característicasclimáticas, litolóxicas, estructurais, xeomorfolóxicase as debidas ós asentamentos humanos, realizandoun informe no que se indiquen medidas para mini-miza-los riscos.

* Enumera-las razóns polas que existen en Españazonas sometidas a unha progresiva desertización,propoñendo algunhas medidas razoadas parapalia-los seus efectos.

* Coñece-los principais pasos e técnicas para arealización dun proxecto de avaliación do impactoambiental.

* Distinguir para un problema ambiental concretoas posicións e argumentos propios de distintos mode-los socioeconómicos.

* Propoñer unha serie de medidas de tipo comu-nitario que poida segui-la cidadanía, e encamiñadasa aproveitar mellor os recursos, a diminuí-los impac-tos, a mitiga-los riscos e a acadar un ambiente máissaudable.

* Utilizar técnicas baseadas nas novas tecnoloxíasda información e da comunicación como instrumen-tos en pequenas investigacións ambientais.

Física

Introducción.

A física ocupa, desde hai séculos, un papel pre-ponderante no cumio da ciencia, entendida esta comoa forma de obter e comproba-lo coñecemento a travésda experimentación e da elaboración de teorías.Mediante o estudio da física non só se exemplifican


os procedementos básicos da ciencia senón quetamén se facilita o achegamento a conceptos queson esenciais na construcción doutros saberes. Asímesmo, son moitos os conceptos da matemática quematerializan o seu significado na aplicación ós mode-los e á resolución dos problemas da física.

Se ben o estudio desta disciplina está presentedesde os primeiros niveis do noso sistema educativo,adoptando un tratamento máis preciso na educaciónsecundaria obrigatoria e na materia de física e quí-mica de primeiro de bacharelato, neste segundo cur-so cumpre unha dobre finalidade. Por unha parte,completa-lo estudio dos fenómenos abordados nocurso anterior; por outra, introducir un tratamentoaínda máis rigoroso, a través do cal o alumnado poidadescubrir aspectos formativos, e mesmo vocacionais,do seu futuro inmediato, universitario ou nos ciclosde grao superior da formación profesional específica.

Os contidos conceptuais e procedementais destecurrículo estructúranse ó redor de tres eixes: a apli-cación das teorías da dinámica clásica a partículasen interacción gravitatoria ou electromagnética, oestudio da física clásica ondulatoria e a súa apli-cación á luz e, para finalizar, a aproximación ósfundamentos da física moderna.

Por último, con respecto ós contidos, cómpre sina-lar que se busca que o seu tratamento poida levarsea cabo cun enfoque baseado na experimentación ena maduración do emprego das ferramentas mate-máticas propias da física neste nivel. Así mesmo,a interrelación desta ciencia coa tecnoloxía e, polotanto, coa sociedade, debe ser un referente ó longodo desenvolvemento deste currículo.

Obxectivos.

* Comprende-los principais conceptos da física,a súa articulación en leis, teorías e modelos, e aslimitacións destes.

* Desenvolve-las habilidades de pensamento pro-pias do método científico e adquirir destrezas inves-tigadoras básicas, tanto de carácter documental comoexperimental, a través da aplicación á física.

* Comprender que a física é unha ciencia en evo-lución, polo que a súa aprendizaxe require dunhaactitude tolerante, non dogmática e aberta e flexiblefronte a opinións diversas.

* Valora-las contribucións da física ó progreso datecnoloxía e, polo tanto, á mellora das condiciónsde vida da humanidade.

* Seleccionar e aplica-los coñecementos apropia-dos para analizar situacións relacionadas coa físicaque se presentan na vida cotiá.

* Avaliar informacións procedentes de distintasfontes, para formarse unha opinión propia e crítica,e expresarse con criterio, principalmente naquelesaspectos científicos e tecnolóxicos relacionados coafísica.

* Comprender que a física garda importantes rela-cións con outras áreas do saber, como as matemá-ticas, a química, a bioloxía ou a filosofía.

Contidos.

I.

Interacción gravitatoria.

-Revisión dos conceptos básicos da cinemática eda dinámica.

-Momento dunha forza respecto dun punto.

-Momento angular: a súa conservación. Forzascentrais.

-Leis de Kepler.

-Teoría da gravitación universal.

-Campo gravitatorio. Intensidade do campo gra-vitatorio.

-Campo gravitatorio orixinado por varias masaspuntuais: principio de superposición.

-Forzas conservativas. Enerxía potencial gravita-toria. Potencial gravitatorio.

-Campo gravitatorio terrestre: intensidade de cam-po e potencial gravitatorio.

-Aplicación a satélites e foguetes.

II.

Interacción electromagnética.

-Lei de Coulomb.

-Campo creado por un elemento puntual en repou-so: interacción eléctrica.

-Estudio do campo eléctrico: intensidade de campoeléctrico. Principio de superposición.

-Potencial eléctrico: relación coa intensidade decampo.

-Teorema de Gauss. Campo eléctrico creado porun elemento continuo de carga en repouso: esfera,fío e placa.

-Magnetismo e imáns.

-Definición do campo magnético: forza de Lorentz.Aplicacións.

-Forzas sobre cargas móbiles situadas en camposmagnéticos. Forzas magnéticas sobre correnteseléctricas.

-Campos magnéticos creados por cargas en move-mento. Lei de Ampère.

-Interaccións magnéticas entre correntes para-lelas.

-Inducción electromagnética. Experiencias deFaraday e Henry.

-Leis de Faraday e Lenz.

-Producción de correntes alternas.

-Impacto ambiental da enerxía eléctrica.


III.

Vibracións e ondas.

-Movemento vibratorio harmónico simple: elonga-ción, velocidade e aceleración.

-Dinámica do movemento harmónico simple.

-Enerxía dun oscilador harmónico.

-Aplicación ó péndulo simple e ó resorte elástico.

-Movemento ondulatorio. Tipos de ondas.

-Magnitudes características das ondas. Función deonda harmónica unidimensional.

-Principio de Huygens: reflexión e refracción.

-Estudio cualitativo dos fenómenos de superpo-sición de ondas: interferencia e difracción.

-Polarización.

-Ondas sonoras. Contaminación acústica.

IV.

Óptica.

-Natureza da luz. Natureza das ondas electromag-néticas. Espectro electromagnético.

-Propagación da luz: reflexión e refracción. Dis-persión lumínica.

-A aproximación da óptica xeométrica.

-Dioptrio esférico e dioptrio plano. Espellos e len-tes delgadas.

-Sistemas ópticos: principais aplicacións médicase tecnolóxicas.

V.

Introducción á física moderna.

-Insuficiencia da física clásica.

-A relatividade especial de Einstein: masa eenerxía.

-Lei de Planck. Efecto fotoeléctrico.

-Dualidade onda-corpúsculo. Principio de incer-teza.

-Cuantización da enerxía. Niveis enerxéticos.

-Física nuclear: composición e estabilidade dosnúcleos. Radioactividade.

-Reaccións nucleares. Fisión e fusión nuclear.

-Usos da enerxía nuclear.

-Partículas elementais: quarks e leptóns.

VI.


-Valoración do proceso de obtención de coñece-mento a través do método científico.

-Interese pola observación e interpretación dosfenómenos físicos observables no contorno.

-Interese pola precisión na realización de medidas,expresión de conceptos e resultados, elaboración deinformes, representación de datos e, en xeral, nodesenvolvemento dos procedementos propios dafísica.

-Respecto das normas de utilización de equipose instrumentos de laboratorio, así como das súasnormas de seguridade.

-Valoración das contribucións da física á mellorada tecnoloxía e, polo tanto, das condicións de vidada humanidade.

-Apertura e flexibilidade ó valorar, de xeito tole-rante e non dogmático, informacións e opiniónsalleas.


* Utiliza-los procedementos apropiados na reso-lución de problemas de tipo físico. Interpreta-losresultados obtidos e expresalos empregando as uni-dades e número de cifras significativas adecuados.

* Comprender e aplica-las leis de Kepler paracalcular diversos parámetros relacionados co move-mento dos planetas. Utiliza-la lei da gravitación uni-versal para determinar características gravitacionaisda Terra e dalgúns corpos celestes.

* Calcular, aplicando as leis da dinámica e a con-servación da enerxía, os principais parámetros dunsatélite en órbita circular, a velocidade necesariapara que chegue ó infinito ou estimar con qué velo-cidade se debeu lanzar para acada-la órbita.

* Coñece-los conceptos de campo conservativo ea súa función potencial. Determina-la intensidadee o potencial do campo gravitatorio orixinado porsistemas de masas puntuais ou esféricas e do campoeléctrico orixinado por sistemas de cargas puntuaisen repouso. Aplica-lo teorema de Gauss para pre-dici-la intensidade do campo eléctrico orixinadopolas distribucións continuas de carga estudiadas.

* Calcula-los campos creados por correntes, e asforzas que actúan sobre elas ou cargas puntuais noseo de campos magnéticos uniformes, xustificandoo fundamento dalgunhas aplicacións de interese.

* Analiza-lo fenómeno da inducción electromag-nética, aplica-la lei de Lenz e a lei de Faraday eestablece-los factores dos que depende a correntexerada nun circuíto.

* Determinar e avalia-los parámetros básicos dooscilador harmónico, analizando as consideraciónscinemáticas, dinámicas e enerxéticas que o carac-terizan, e aplicalas ó estudio do resorte elástico edo péndulo.

* Coñece-la función matemática que describe aunha onda harmónica unidimensional. Deducir, apartir dela, os valores das principais magnitudesque interveñen nos fenómenos ondulatorios. Xus-tifica-los fenómenos da reflexión e a refracción apli-cando o principio de Huygens.


* Valora-las explicacións dos modelos ondulatorioe corpuscular sobre a natureza da luz, e interpreta-losfenómenos relacionados coa súa propagación. Xus-tificar algúns fenómenos ópticos sinxelos de forma-ción de imaxes por espellos e a través de lentesdelgadas e relacionalos con sistemas ópticos de inte-rese, valorando as súas aplicacións médicas etecnolóxicas.

* Analiza-las bases experimentais e teóricas, dis-crepantes coa física clásica, que levaron ó xurdi-mento da física moderna. Coñece-los seus principaisconceptos: dualidade onda-corpúsculo, principio deincerteza, cuantización da enerxía e relación entremasa e enerxía. Aplicalos á resolución de problemase cuestións.

* Predeci-la enerxía de enlace e o defecto másicode núcleos atómicos. Comprende-las reacciónsnucleares de desintegración, fisión e fusión, e cal-cula-la enerxía e variación de masa asociadas a estesprocesos. Analiza-las súas principais aplicaciónstecnolóxicas e explicar fenómenos naturais relacio-nados con eles.

* Aplica-los coñecementos da física á realizaciónaxeitada das actividades experimentais propostas ólongo do curso.

* Analiza-las interrelacións que nos contidos destecurso se dan entre a ciencia, a tecnoloxía e asociedade.

Física e química

Introducción.

A materia de física e química debe proporcionarlleó alumnado unha visión global do mundo que o rodea,desde unha perspectiva científica; é dicir, combi-nando e contrastando a experimentación coa cons-trucción e manipulación de modelos e teorías.

Cumpre cunha dobre función. Por unha parte, detipo orientador cara ás futuras opcións formativasque o alumnado poida adoptar e, por outra, pro-porcionarlle as ferramentas intelectuais para que,se así o desexa, en cursos posteriores siga afondandono estudio destas disciplinas, ou doutras con elasrelacionadas.

O currículo que aquí se presenta deseñouse pen-sando nunha presencia compensada das dúas dis-ciplinas, de xeito que se poida impartir cada unhadelas nun cuadrimestre, sendo o profesor quen, adap-tándose ós coñecementos previos do seu alumnado,decida a súa orde relativa.

En primeiro lugar comézase co estudio da medida,que é básico para ámbalas dúas disciplinas. Búscaseque o alumnado adquira os coñecementos e destrezasnecesarios para a realización de medidas e o cálculodos seus erros, así como a expresión correcta dosresultados.

A física estructúrase en dous núcleos temáticos,un dedicado a forzas e movementos do punto materiale o outro á enerxía, tanto mecánica coma eléctrica.Así mesmo, a química estructúrase noutros tres: un

que xira ó redor do átomo, outro no que se estudianas transformacións químicas e un terceiro no quese abordan nocións básicas da química do carbono,de especial importancia pola súa relación con outrasdisciplinas que tamén son obxecto de estudio nobacharelato.

Para finalizar, cómpre sinalar que as relacións quea física e a química teñen coa tecnoloxía e a socie-dade deben ser un referente en cada un dos bloquesde contidos que compoñen este currículo. De igualxeito, a utilización do método científico, e en par-ticular o deseño e realización de actividades expe-rimentais, deben estar presentes ó longo do seudesenvolvemento.

Obxectivos.

* Comprende-los conceptos, leis, teorías e modelosmáis importantes e xerais da física e da química,que permiten ter unha visión global e unha formacióncientífica básica para desenvolver posteriormenteestudios máis específicos.

* Aplica-los conceptos, leis, teorías e modelosaprendidos a situacións da vida cotiá, para explicare predicir fenómenos físicos e químicos.

* Valora-lo coñecemento científico no seu conxun-to como elemento inseparable do saber xeral, enevolución e revisión continua.

* Adquirir e utilizar destrezas investigadoras, tantodocumentais como experimentais, con certa auto-nomía.

* Resolver supostos físicos e químicos, tanto teó-ricos coma prácticos, mediante o emprego dos coñe-cementos adquiridos.

* Desenvolver valores e actitudes propias do pen-samento científico como son a selección e buscade información, a curiosidade, a capacidade crítica,o traballo sistemático e rigoroso e unha actitude tole-rante e non dogmática.

* Recoñece-las contribucións da física e a químicaá formación integral do individuo, así como as súasimplicacións no desenvolvemento da tecnoloxía e,polo tanto, no beneficio da sociedade.

* Empregar correctamente a linguaxe científicanos contextos adecuados.

Contidos.

I.

A medida.

-Magnitudes: tipos e a súa medida.

-Dimensións e unidades. Factores de conversión.

-Instrumentos de medida: sensibilidade e pre-cisión.

-Erros na medida.

-Expresión dos resultados: cifras significativas,notación científica e representacións gráficas.


II.

Estudio de movementos.

-Elementos que integran un movemento.

-Tratamento vectorial de movementos: posición,velocidade e aceleración.

-Movementos con traxectoria rectilínea.

-Movemento circular: uniforme e uniformementevariado.

-Composición de movementos. Aplicación a casosparticulares: horizontal e parabólico.

III.

Dinámica.

-A forza como interacción: as súas características.

-Cantidade de movemento e impulso mecánico.Principio de conservación.

-Leis de Newton da dinámica.

-Interacción gravitatoria: Lei de Newton da gra-vitación universal.

-Forzas de fricción en superficies horizontais einclinadas.

-Dinámica do movemento circular.

IV.

Enerxía.

-Traballo mecánico como producto escalar de dousvectores.

-Traballo mecánico e enerxía. Potencia.

-Enerxía debida ó movemento. Teorema das forzasvivas.

-Enerxía potencial gravitatoria.

-Conservación da enerxía mecánica.

-Transferencias de enerxía. Calor e traballo.

V.

Electricidade.

-Carga eléctrica e as súas propiedades.

-Interacción electrostática.

-Campo e potencial. Diferencia de potencial.

-Conductores e illantes. Corrente eléctrica.

-Lei de Ohm.

-Aparellos de medida.

-Xeradores de corrente continua.

-Aplicación ó estudio de circuítos. Asociacións deresistencias.

-Enerxía eléctrica.

-Aplicacións da corrente eléctrica.

VI.

Estructura da materia.

-Teoría atómica de Dalton.

-Modelos atómicos de Thompson, Rutherford eBohr. Características dos átomos.

-O modelo mecanocuántico: niveis enerxéticos edistribución electrónica.

-Interacción da radiación electromagnética coamateria: espectros atómicos.

-Ordenación periódica dos elementos: a súa rela-ción cos electróns externos.

-Estabilidade enerxética e enlace químico.

-Regra do octeto. Estructuras de Lewis.

VII.

Cambios materiais nos procesos químicos.

-Número de Avogadro. Mol.

-Fórmulas empíricas e moleculares.

-Ecuación de estado dos gases ideais.

-Relacións estequiométricas de masa e/ou volumenas reaccións químicas utilizando factores de con-versión. Rendemento.

-As primeiras leis da química: leis ponderais. Leidos volumes de combinación. Hipótese de Avogadro.

-Procesos con reactivo limitante.

-Cálculos en sistemas nos que interveñen diso-lucións.

-Tipos de reaccións químicas.

-Estudio das reaccións de combustión.

VIII.

Química do carbono.

-Características dos compostos do carbono.

-Grupos funcionais.

-Nomenclatura e formulación IUPAC para estescompostos.

-Isomería.

IX.


-Interese pola observación da realidade, a súainterpretación a través de ideas científicas expli-cativas e a confrontación destas con feitos expe-rimentais.

-Interese na realización correcta de medidas, reco-llida de datos e confección de informes de acordocos principios da metodoloxía científica.

-Coidado do material e instrumentos do labora-torio, respecto polas súas normas de utilización, asícomo das normas de seguridade no laboratorio.

-Valoración da importancia do rigor e da precisiónna interpretación de resultados e na formulación dehipóteses, modelos e teorías.


-Valoración das contribucións da física e da quí-mica ó progreso da humanidade e ás melloras dascondicións de vida.

-Interese polo rigor na utilización de termos ouexpresións científicas nos contextos apropiados.

-Cooperación no traballo en equipo, respecto polaspersoas e tolerancia coas peculiaridades individuais.


* Coñecer e emprega-las magnitudes escalares evectoriais, fundamentais e derivadas, máis impor-tantes e aplica-las unidades apropiadas, utilizandofactores de conversión cando sexa necesario. Expre-sar correctamente os resultados, co número apro-piado de cifras significativas, tendo en conta os errosdas medidas e a precisión dos datos.

* Analiza-las magnitudes características do move-mento e aplicalas á resolución de cuestións e pro-blemas relativos ós movementos xerais estudiados,utilizando o tratamento vectorial nas magnitudeslineais, interpretando os resultados e os diagramasobtidos.

* Comprender que o movemento dun corpo depen-de das interaccións con outros. Identificar e repre-sentar, mediante diagramas vectoriais, as forzas reaisque actúan sobre el para aplica-los principios dadinámica. Interpretar estes últimos en función dacantidade de movemento. Aplica-la lei da gravita-ción universal para o estudio da atracción de masaspuntuais.

* Comprende-los conceptos de traballo e enerxíae a relación entre eles, para aplicalos ó caso prácticode corpos en movemento e baixo a acción do campogravitatorio terrestre. Analizar cómo se realizan astransferencias enerxéticas e a súa relación coasdemais magnitudes implicadas.

* Coñece-las magnitudes principais que describenos fenómenos eléctricos de interacción e a correnteeléctrica. Recoñece-los elementos dun circuíto decorrente continua e os aparellos de medida máishabituais. Calcula-la resistencia equivalente dunhaasociación. Resolver circuítos sinxelos de correntecontinua.

* Xustifica-los diferentes modelos atómicos, valo-rando o carácter dinámico da ciencia. Analiza-losespectros atómicos como resultado da interaccióndas ondas electromagnéticas coa materia. Descri-bi-la estructura dos átomos e relaciona-la súa con-figuración electrónica cos tipos de enlace.

* Formular, e nomear segundo as normas IUPAC,substancias químicas inorgánicas, e coñece-losnomes tradicionais dos compostos de uso máis fre-cuente no laboratorio. Determina-lo número demoles, moléculas e átomos presentes nunha certacantidade de substancia. Explica-lo comportamentodos gases a partir do modelo da teoría cinética eaplica-la ecuación de estado dos gases ideais parapredici-lo seu comportamento. Determinar fórmulasempíricas e moleculares.

* Expresa-la concentración de disolucións enmolaridade e molalidade. Escribir correctamenteecuacións químicas axustadas e aplica-la informa-ción que se obtén delas para calcula-la cantidadedas substancias que interveñen nas reaccións quí-micas.

* Identifica-los principais grupos funcionais noscompostos de carbono, para formular e nomear subs-tancias orgánicas e describi-las súas propiedadesquímicas máis salientables. Recoñece-las distintassituacións de isomería estructural.

* Aplica-los coñecementos da física e da químicaá realización axeitada das actividades experimentaispropostas ó longo do curso.


Matemáticas I e II

Introducción.

As matemáticas nos bacharelatos aparecen comounha continuidade das que corresponden á ESO,de tal xeito que necesariamente se partirá de con-ceptos, instrumentos e formación xeral proporcio-nados por estes estudios previos.

Para a selección e distribución dos contidos tivé-ronse en conta os fins que son determinantes paraa ensinanza das matemáticas neste nivel. En pri-meiro lugar, o da formación intelectual do alumnado,proporcionándolle uns coñecementos e instrumentosque favorezan a súa madurez e o doten desa capa-cidade de rigor, abstracción e razoamento que sóas matemáticas están en condicións de facilitar. Ade-mais, e no mesmo plano de importancia, o alumnadodebe recibi-la preparación necesaria para afrontarcon éxito estudios posteriores. Ó cursar un dosbacharelatos debe garanti-las condicións idóneaspara incorporarse a estudios universitarios, ciclosformativos, etc.

Complementado os aspectos precedentes, cabesinalar outras dúas consideracións moi importantesque debe cubri-la ensinanza das matemáticas. Unhadelas, a súa relación con outras materias, dado quea matemática proporciona os mellores instrumentos,desde sempre, para o estudio e interpretación domundo físico, económico ou tecnolóxico. A outra,é a de contribuír á adquisición dunha cultura xeralsólida, dado que na actualidade a interpretación deelementos da vida cotiá -gráfico de poboación, cues-tións de economía, etc.- non é privativo de expertose forma parte do noso ámbito cultural ordinario.

A distribución dos contidos nos dous cursos pre-tende cubrir esas necesidades, tratando de estable-cer unha graduación no rigor formal e tamén nasformulacións, que debe incrementarse no segundocurso.

O emprego de diversos medios que a tecnoloxíapon hoxe en día á disposición da educación podeser extremadamente útil, dada a consideración xa


comentada da estreita relación entre o seu campoe o das matemáticas, e dado que permite en certasocasións evitar pesadas operacións que non sondeterminantes na comprensión ou na análise de pro-blemas. Este uso debe ser moi medido e raciona-lizado, valorando en cada caso a conveniencia dasúa utilización.

Obxectivos.

* Asimilar conceptos e procedementos propios dasmatemáticas, que garantan unha adecuada incorpo-ración a estudios posteriores.

* Aplica-los coñecementos matemáticos a diferen-tes situacións características da actividade cotiá,científica e tecnolóxica, formulándoas en termos daslinguaxes matemáticas.

* Adapta-los coñecementos matemáticos na reso-lución de problemas, comprobando e discutindo assolucións obtidas.

* Utilizar e contrastar distintas estratexias, propiasdas matemáticas, na formación de hipóteses, for-mulación de problemas, experimentación, etc.

* Interpretar de xeito adecuado os elementos mate-máticos e científicos calquera que sexa a linguaxematemática utilizada: alxébrica, gráfica, probabilis-ta, etc.

* Expresar con precisión, tanto na linguaxe oralcomo escrita, situacións relativas ós fenómenos cien-tífico-técnicos susceptibles de tratamento matemá-tico, mediante o uso dun vocabulario específico.

* Utiliza-los coñecementos matemáticos para man-ter unha actitude crítica coas mensaxes ou infor-macións difundidas desde diferentes ámbitos.

* Facer un uso racional dos recursos tecnolóxicos,rendibilizando as grandes posibilidades que ofrecen.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

Aritmética e álxebra.

-Números reais. A recta real. Valor absoluto. Dis-tancia entre dous puntos. Intervalos sobre a recta.

-Números complexos. Operacións elementais:suma, producto, cociente.

-Sucesións numéricas. Idea intuitiva de límite dun-ha sucesión. Cálculo de límites elementais. O núme-ro e.

-Logaritmos decimais e neperianos. Propiedades.

-Resolución e interpretación gráfica de ecuaciónse inecuacións de primeiro e segundo grao. Ecuaciónstrigonométricas, exponenciais e logarítmicas sinxe-las.

-Aplicación do método de Gauss na resolución einterpretación de sistemas sinxelos de ecuaciónslineais.

II.

Xeometría.

-Ampliación do concepto de ángulo. A circunfe-rencia goniométrica. Medida dun ángulo en radiáns.

-Razóns trigonométricas dun ángulo calquera. Pro-piedades fundamentais. Identidades notables.

-Teoremas do seno e do coseno. Aplicación datrigonometría á resolución de triángulos rectángulose non rectángulos.

-Vectores sobre o plano. Vectores libres. Opera-cións con vectores: suma e producto por escalares.

-Módulo dun vector. Producto escalar de vectores.

-Ecuacións da recta. Elementos característicos.Incidencia, paralelismo e perpendicularidade. Cál-culo de distancias entre puntos e rectas.

-Lugares xeométricos do plano. Cónicas. Ecua-cións. Elementos notables.

III.

Funcións e gráficas.

-Funcións reais de variable real. Clasificación ecaracterísticas básicas das funcións elementais.

-Concepto intuitivo de límite funcional. Límiteslaterais, límites infinitos. Iniciación ó cálculo delímites.

-Concepto intuitivo de continuidade. Continuidadedunha función nun punto e nun conxunto. Estudiode descontinuidades.

-Derivada dunha función. Interpretación xeomé-trica. Aplicacións xeométricas e físicas da derivada.Pendente dunha curva nun punto, ecuación da rectatanxente. Iniciación ó cálculo de derivadas: regrasde derivación. Aplicación das derivadas á análisedo crecemento e decrecemento dunha función e áobtención dos seus extremos locais.

-Representación gráfica de funcións elementais apartir da análise das súas características globais.

IV.

Estatística e probabilidade.

-Variables aleatorias discretas e continuas. Fun-ción de distribución dunha variable aleatoria: fun-ción de masa de probabilidade e función de den-sidade.

-Distribucións de probabilidade binomial e nor-mal. Características. Emprego de táboas.

-Estatística descritiva bidimensional. Gráficas.Medidas características: medias, varianzas e cova-rianza.

-Relación entre dúas variables estatísticas. Regre-sión lineal. Recta de regresión. Coeficiente decorrelación.


V.Actitudes, valores e normas.-Valoración da precisión das distintas linguaxes

matemáticas para representar, expresar e resolverdistintas situacións problemáticas relacionadas coaciencia e a tecnoloxía.

-Confianza e tenacidade para abordar problemase deseñar estratexias destinadas á busca de solu-cións.

-Disposición favorable á comprobación e revisióndos resultados obtidos calquera que sexa o problemaresolto.

-Curiosidade e interese polas diferentes formas erelacións, valorando os variados recursos que pro-porcionan as matemáticas para a súa análise.

-Sensibilidade e gusto polo rigor tanto nas argu-mentacións como na realización dos cálculos.

-Valoración crítica do uso dos medios tecnolóxicoscomo recursos auxiliares de traballo.

-Interese e valoración crítica diante das informa-cións e mensaxes de natureza numérica, gráfica ouestatística, recibidas desde distintos ámbitos.

Criterios de avaliación.* Manexa-los números reais e complexos, utili-

zando as operacións con distintos tipos de números,seleccionando a notación máis axeitada en cadasituación para presentar e intercambiar informacióne resolver problemas interpretando os resultadosobtidos.

* Transcribir á linguaxe alxébrica problemas reais,utilizando as técnicas apropiadas a cada caso parabuscar e interpreta-las súas respectivas solucións.

* Representar xeometricamente unha situaciónreal problemática e resolvela, utilizando diferentestécnicas de medida de ángulos e lonxitudes e deresolución de triángulos para atopa-las posibles solu-cións, valorándoas e interpretándoas no seu contextoreal.

* Utiliza-la linguaxe vectorial para interpretar ana-liticamente distintas situacións da xeometría planaelemental e obte-las ecuacións de rectas e cónicas.

* Utiliza-lo concepto de producto escalar de vec-tores dados en bases ortonormais, para resolver pro-blemas de incidencia e cálculo de distancias.

* Recoñece-las funcións elementais (lineais, afíns,cuadráticas, exponenciais, trigonométricas e racio-nais sinxelas), representalas graficamente analizan-do as propiedades que as caracterizan e relacionalascon fenómenos económicos, sociais e científicos, ten-do en conta a importancia da selección de eixo, uni-dades, dominio e escalas.

* Analiza-las propiedades globais e locais (do-minio, percorrido, continuidade, simetrías, periodi-cidade, puntos de corte, asíntotas, intervalos demonotonía) dunha función sinxela que describa unhasituación real, para representala graficamente eextraer información práctica que axude a interpre-ta-lo fenómeno.

* Interpreta-lo grao de correlación existente entreas variables dunha distribución estatística bidimen-sional sinxela e obte-las rectas de regresión parafacer prediccións estatísticas.

* Utilizar técnicas estatísticas elementais paratomar decisións ante situacións que se axusten aunha distribución de probabilidade binomial ou nor-mal, calculando as probabilidades dun ou variossucesos.

Segundo curso.

Contidos.

I.

Análise.

-Límite dunha sucesión. Propiedades elementais.Cálculo de límites de sucesións.

-Límite dunha función. Concepto e propiedadeselementais. Límites laterais. Cálculo de límites defuncións.

-Continuidade dunha función.

-Concepto de derivada dunha función nun punto.Interpretación xeométrica: ecuación da tanxente aunha curva nun punto. Cálculo de derivadas: regrasde derivación. Teoremas de Rolle e do valor medio.A regra de L’Hopital.

-Aplicación ó estudio das propiedades locais e arepresentación gráfica de funcións elementais. Opti-mización.

-Primitiva dunha función. Propiedades elementais.Cálculo de integrais indefinidas inmediatas, porcambio de variable ou por outros métodos sinxelos.

-Integrais definidas. Teorema Fundamental doCálculo Integral: Regra de Barrow. Cálculo da áreade rexións planas.

II.

Álxebra lineal.

-Matrices de números reais. Operacións con matri-ces: suma e producto de matrices, producto por unnúmero. Matriz inversa.

-Determinantes. Cálculo de determinantes deordes 2 e 3 mediante a Regra de Sarrus. Propiedadeselementais dos determinantes.

-Rango dunha matriz: obtención polo método deGauss.

-Sistemas de ecuacións lineais. Representaciónmatricial dun sistema. Discusión e resolución polométodo de Gauss. Utilización dos determinantes nadiscusión e resolución dos sistemas de ecuaciónslineais: Teorema de Rouché-Frobenius e Regra deCramer.

III.

Xeometría.

-Vectores no espacio tridimensional. Vectoreslibres. Operacións con vectores. Coordenadas dunvector.


-Módulo dun vector. Producto escalar. Productovectorial. Producto mixto.

-Elementos característicos de rectas e planos.Obtención e interpretación das ecuacións a partirde referencias ortonormais.

-Resolución de problemas de incidencia, parale-lismo e perpendicularidade entre rectas e planos.

-Resolución de problemas métricos relacionadosco cálculo de ángulos, distancias, áreas e volumes.

IV.


-Valoración da precisión das distintas linguaxesmatemáticas para representar, expresar e resolverdiversas situacións problemáticas relacionadas coaciencia e a tecnoloxía.

-Confianza e tenacidade para abordar problemase deseñar estratexias destinadas á busca de solu-cións.

-Disposición favorable á comprobación e revisióndos resultados obtidos calquera que sexa o problemaresolto.

-Curiosidade e interese polas diferentes formas erelacións, valorando os variados recursos que pro-porcionan as matemáticas para a súa análise.

-Sensibilidade e gusto polo rigor tanto nas argu-mentacións como na realización dos cálculos.

-Valoración crítica do uso dos medios tecnolóxicoscomo recursos auxiliares de traballo.

-Interese e valoración crítica diante das informa-cións e mensaxes de natureza numérica, gráfica ouestatística, recibidas desde distintos ámbitos.


* Aplica-lo cálculo de límites, derivadas e inte-grais ó estudio de fenómenos xeométricos, naturaise tecnolóxicos.

* Utiliza-lo concepto e o cálculo de límites e deri-vadas, para analiza-las propiedades globais e locais(dominio, percorrido, continuidade, simetrías, perio-dicidade, puntos de corte, asíntotas, intervalos demonotonía) dunha función expresada en forma explí-cita e representala graficamente.

* Resolver problemas de optimización e medidade áreas de rexións limitadas por rectas e curvassinxelas que sexan facilmente representables, inter-pretando os resultados.

* Utiliza-la linguaxe alxébrica e vectorial paratranscribir, resolver e interpreta-las solucións dediversas situacións problemáticas derivadas da xeo-metría, física e demais ciencias do ámbito cien-tífico-tecnolóxico.

* Utiliza-la linguaxe matricial e as operacións conmatrices e determinantes como instrumento pararepresentar e interpretar datos e relacións, e resolverecuacións que se presentan habitualmente en pro-

blemas relacionados coa organización de datos e axeometría analítica.

* Identificar, calcular e interpreta-las distintasecuacións da recta e do plano no espacio, para resol-ver problemas de incidencia, paralelismo e per-pendicularidade.

* Calcular ángulos, distancias, áreas e volumes,utilizando os distintos productos entre vectoresdados en bases ortonormais.

Química

Introducción.

A química é unha ciencia que ocupa un papelcentral na comprensión da natureza. O coñecementodos conceptos fundamentais da química resultaindispensable para comprende-los fundamentos econsecuencias doutras ciencias como son a física,a bioloxía, a xeoloxía ou a medicina. Por outra parte,as aplicacións derivadas da química son unha fonteconstante para o desenvolvemento da sociedadeactual: fármacos, alimentos, materiais, ambiente,etc.

Por esta razón, os contidos deste currículo, queestán organizados arredor de dous eixes (a estructurada materia e as reaccións químicas), permiten afon-dar nos coñecementos básicos que serven de refe-rencia para coñece-las interaccións desta cienciacoas outras áreas do saber.

Os dous primeiros bloques de contidos dedícanseó estudio da estructura da materia para explica-lasúa constitución, a clasificación dos elementos e asunións destes para forma-los distintos tipos deenlace.

O estudio das reaccións químicas está organizadoen diferentes niveis. Primeiro analízanse as carac-terísticas enerxéticas e cinéticas dos procesos quí-micos, para despois establece-lo concepto de equi-librio químico e estudia-los factores que o deter-minan. Nun segundo nivel abórdase o estudio dasreaccións ácido-base e redox. Finalmente, dedícaseun bloque de contidos ó coñecemento dalgunhas dasreaccións máis importantes das substancias orgá-nicas.

A interacción da química coa tecnoloxía e a socie-dade debe ser unha referencia constante en tódolosbloques de contidos, resaltando o carácter dinámicona evolución da química, sempre ligado biunivo-camente ás contribucións tecnolóxicas e definidopolas necesidades da sociedade. Esta marcada rela-ción fai que resulte de indubidable interese resal-ta-los valores e actitudes de tolerancia, pensamentocrítico e flexibilidade ante as opinións dos demais,que definen o saber científico.

Tendo en conta que na química, como en todaciencia, se combinan teoría e experimentación, arealización de actividades de laboratorio debe ocu-par un papel principal no desenvolvemento destecurrículo.


Obxectivos.

* Comprende-los conceptos, leis, teorías e modelosmáis importantes da química e aplicalos á inter-pretación científica de distintos fenómenos da rea-lidade diaria.

* Utiliza-las estratexias e procedementos que aquímica proporciona para realizar investigaciónssinxelas e analizar algunha das súas aplicacións.

* Comprende-lo carácter integrador da químicaa través das súas relacións con outras ciencias, comoa física, a bioloxía ou a xeoloxía.

* Comprender que a evolución dos coñecementosquímicos está condicionada pola interacción coa tec-noloxía e ligada ás necesidades da sociedade, e cómoa súa aprendizaxe require dunha actitude flexiblee aberta fronte a distintas opinións.

* Aplicar estratexias propias do método científicopara avaliar informacións procedentes de distintasfontes e establecer opinións propias e críticas res-pecto de problemas científicos e tecnolóxicos actuaisrelacionados coa química.

* Valora-las contribucións da química ó progresoda tecnoloxía e, polo tanto, á mellora das condiciónsde vida da humanidade.

* Seleccionar e aplica-los coñecementos apropia-dos para analizar situacións relacionadas coa quí-mica que se presentan na vida cotiá.

Contidos.

I.

Estructura da materia.

-Orixes da teoría cuántica. Hipótese de Planck.Efecto fotoeléctrico. Espectros atómicos.

-Modelo atómico de Bohr e as súas limitacións.

-Introducción á mecánica cuántica. Hipótese deDe Broglie. Principio de Heisenberg. Mecánicaondulatoria.

-Orbitais atómicos. Números cuánticos.

-Configuracións electrónicas: Principio de Paulie Regra de Hund.

-O sistema periódico: clasificación periódica doselementos. Variación periódica das propiedades doselementos.

-Estudio dos seguintes grupos: alcalinos, alcali-notérreos, térreos, carbonoideos, nitroxenoideos,anfíxenos e halóxenos.

II.

Enlace químico.

-Concepto de enlace en relación coa estabilidadeenerxética dos átomos enlazados.

-Enlace iónico. Propiedades das substancias ióni-cas. Concepto de enerxía de rede. Ciclo de Born-Ha-ber.

-Enlace covalente. Propiedades das substanciascovalentes.

-Teoría do enlace covalente. Estructuras de Lewis.Enlaces simples e enlaces múltiples.

-Parámetros moleculares. Hibridación de orbitaisatómicos (sp, sp2, sp3).

-Forzas intermoleculares.

-Enlace metálico. Teorías que explican o enlacemetálico.

-Estudio dos principais compostos de hidróxeno,osíxeno, nitróxeno e xofre: hidruros, óxidos e ácidos.

III.

Termoquímica.

-Introducción á termodinámica. Sistemas termo-dinámicos. Variables termodinámicas.

-Primeiro principio da termodinámica.

-Concepto de entalpía.

-Entalpía de reacción. Entalpía de formación.Entalpía de enlace. Cálculo de entalpías de reaccióna partir das entalpías de formación e das entalpíasde enlace.

-Lei de Hess.

-Segundo principio da termodinámica. Conceptode entropía. Entropía e desorde.

-Enerxía libre e espontaneidade das reacciónsquímicas.

IV.

Cinética química.

-Aspecto cinético das reaccións químicas. Con-cepto de velocidade de reacción.

-Ecuacións cinéticas. Orde de reacción.

-Mecanismo de reacción. Molecularidade.

-Teoría das reaccións químicas.

-Factores dos que depende a velocidade dunhareacción. Catalizadores: tipos e utilización en pro-cesos industriais.

V.

Equilibrio químico.

-Concepto de equilibrio químico. Características.

-Cociente de reacción e constante de equilibrio.

-Formas de expresa-la constante de equilibrio: Kce Kp. Relacións entre as constantes de equilibrio.

-Grao de disociación.

-Termodinámica e equilibrio: relación entre Kp ebG.

-Factores que modifican o estado de equilibrio:Principio de Le Chatelier. Importancia en procesosindustriais.


-Equilibrios heteroxéneos sólido-líquido. Solubi-lidade e producto de solubilidade.

VI.

Reaccións de transferencia de protóns.

-Concepto de ácido-base segundo as teorías deArrhenius e Brönsted-Lowry.

-Concepto de pares ácido-base conxugados.

-Fortaleza relativa dos ácidos e grao de ionización.

-Equilibrio iónico da auga. Concepto de pH.

-Volumetrías de neutralización ácido-base. Indi-cadores ácido-base.

-Estudio cualitativo da hidrólise.

-Estudio cualitativo das disolucións reguladoras.

VII.

Reaccións de transferencia de electróns.

-Concepto de oxidación e reducción. Número deoxidación. Oxidantes e reductores.

-Axuste de reaccións químicas polo método doión-electrón.

-Estequiometría das reaccións redox.

-Estudio da célula galvánica. Tipos de electrodos.Potencial de electrodo. Escala normal de potenciais.Potencial dunha pila.

-Relación entre e e bG. Espontaneidade dos pro-cesos redox.

-Electrólise: estudio da cuba electrolítica. Leis deFaraday. Principais aplicacións industriais.

VIII.

Química do carbono.

-O enlace nos compostos orgánicos. Estereoiso-mería.

-Reactividade dos compostos orgánicos. Despra-zamentos electrónicos, rupturas de enlaces e inter-medios de reacción.

-Tipos de reaccións orgánicas: substitución, adi-ción e eliminación.

-Principais aplicacións da química do carbono naindustria química.

IX.


-Valoración da importancia do método científicoe dos hábitos de traballo científico para busca-lasexplicacións posibles á realidade, obter coñecemen-to e dar resposta a problemas.

-Interese pola interpretación da realidade a travésde modelos e teorías científicas.

-Interese pola precisión na realización de expe-riencias, expresión de conceptos e resultados, ela-boración de informes, representación de datos e, enxeral, polo desenvolvemento dos procedementos pro-pios da química.

-Valoración das contribucións da química ó desen-volvemento da sociedade e á mellora das condiciónsde vida en distintos ámbitos, como a medicina, aindustria ou o medio.

-Actitude reflexiva e crítica e toma de concienciasobre as actuacións que poidan afecta-lo medio.

-Respecto no uso de instrumentos, materiais ereactivos químicos, e interese polo cumprimento dassúas normas de emprego e de seguridade.

-Apertura e flexibilidade ó valorar, de xeito tole-rante, informacións e opinións alleas.


* Analiza-las contribucións teóricas e os feitosexperimentais que levaron a enuncia-lo modelo ató-mico de Bohr, e discuti-las limitacións e correcciónsdeste. Coñece-las bases do modelo atómico meca-nocuántico e as súas consecuencias.

* Utiliza-lo modelo atómico mecanocuántico paraelaborar configuracións electrónicas de elementosquímicos e interpreta-la variación periódica dalgun-has propiedades atómicas.

* Comprende-lo concepto de enerxía reticular eaplica-lo ciclo enerxético de Born-Haber para pre-dici-lo seu valor. Discuti-la influencia da enerxíareticular nas propiedades dos compostos iónicos.

* Interpreta-la enerxía de enlace, orde de enlace,polaridade e xeometría de substancias covalentes.Establece-las estructuras de Lewis de compostoscovalentes de interese e aplica-lo concepto de hibri-dación en casos sinxelos.

* Xustifica-las propiedades xerais dos metais apartir dese tipo de enlace. Analiza-las característicasdas forzas intermoleculares e a súa influencia naspropiedades das substancias.

* Aplica-lo primeiro principio da termodinámicaás reaccións químicas. Defini-lo concepto de ental-pía e analiza-las diferencias entre procesos exotér-micos e endotérmicos. Aplica-la Lei de Hess a dife-rentes procesos químicos.

* Analiza-los conceptos de enerxía interna, ental-pía, entropía e enerxía libre. Aplica-los principiosda termodinámica ás reaccións químicas e predici-lasúa espontaneidade.

* Analiza-las características cinéticas dos proce-sos químicos, a partir do concepto de velocidadede reacción e das teorías que explican cómo pro-gresan as reaccións químicas. Explica-los factoresque inflúen na velocidade de reacción.

* Analiza-las características do equilibrio químicoe aplica-la lei de acción de masas a equilibrioshomoxéneos sinxelos. Establece-lo concepto deconstante de equilibrio e relacionar Kc e Kp en sis-temas gasosos. Aplica-lo principio de Le Chatelierpara valora-la influencia de diferentes factores sobreo equilibrio químico.


* Aplica-la Lei de acción de masas a equilibriosheteroxéneos sólido-líquido e establece-las rela-cións entre solubilidade e producto de solubilidade.

* Explica-los conceptos de acidez e basicidadesegundo as teorías de Arrhenius e Brönsted-Lowrye analiza-las diferencias e relacións entre elas. Apli-ca-los conceptos de pH, fortaleza relativa de ácidose bases, neutralización e hidrólise de sales.

* Analiza-las características e constituíntes dasreaccións de oxidación-reducción e aplica-lo métododo ión-electrón para o seu axuste.

* Distinguir entre célula galvánica e cuba elec-trolítica. Calcula-lo potencial dunha pila e relacionare e bG. Aplica-las Leis de Faraday. Identificarprocesos redox que teñen lugar na natureza e naindustria.

* Relaciona-los tipos de enlace dos compostos decarbono co tipo de hibridación. Recoñece-los dife-rentes tipos de estereoisomería. Coñece-las carac-terísticas principais das reaccións de adición, subs-titución e eliminación, e aplicalas para describi-lareactividade básica dos grupos funcionais máiscomúns. Formula-los compostos orgánicos nos queestes últimos estean presentes.

* Aplica-los coñecementos da química á realiza-ción axeitada das actividades experimentais propos-tas ó longo do curso.


Economía

Introducción.

A omnipresencia do económico na sociedade naque vivimos, incidindo directamente tanto nas deci-sións individuais como colectivas, fai que sexa nece-sario achegarse á economía para coñece-las súasclaves básicas, e así poder entende-la realidade naque nos desenvolvemos.

Ó longo dos tempos, as formas de organizar e levaradiante «o económico» foron variando, pasando dunsmodos de producción a outros, segundo as nece-sidades concretas de cada contexto social. O estudiodesta materia debe permitirlles a alumnos e alumnasacceder, dun xeito simple, a unha visión dos cambiosque co desenvolvemento das sociedades se forondando; debe permitirlles, tamén, acceder ós dife-rentes enfoques do estudio da economía: desde omodelo neoclásico e neoliberal a interpretaciónsmáis sociais ou ecolóxicas, permitindo distingui-losintereses e valores que detrás de cada un se atopan.

Para comprende-los cambios sociais que se pro-duciron na relación económica entre home e naturezanecesítase vincula-lo estudio desta materia a outrasciencias como a historia, a bioloxía, a antropoloxía,a socioloxía, a ecoloxía, etc. Trátase de estudia-laevolución do económico en consonancia con outroscampos do coñecemento científico, á vista dos pro

blemas que presentan as sociedades industriais dehoxe, dándolle un enfoque multidisciplinar.

A situación actual de pobreza e desigualdade nuncontexto de deterioración ambiental global introducea necesidade de resaltar no estudio desta materiaa configuración de valores, salientando aquelas acti-tudes encamiñadas a desenvolve-la solidariedadeentre as persoas e os pobos, a preeminencia de rela-cións non competitivas entre as persoas e a críticaante as inxustizas sociais que favorecen e potencianas desigualdades.

A poboación, os recursos, a producción e a dis-tribución da riqueza na súa dimensión local e global;a inflación, o desemprego e o desenvolvemento eco-nómico son aspectos que se deben considerar edeben ser explicados tendo en conta o contexto noque se producen, con vistas a entende-la economíacomo unha ciencia social en continua evolución.

Á hora de selecciona-los contidos débese ter enconta que se trata dun curso de iniciación, polo quedebe prevalece-la comprensión, interpretación edescrición dos fenómenos económicos, máis que asúa explicación técnica, para a que precisarían ferra-mentas demasiado complexas que desviarían a aten-ción do obxectivo principal da materia: recoñecercómo a sociedade xera os recursos necesarios parasatisface-las necesidades das persoas que a forman.

Os contidos procedementais deben ter unha espe-cial presencia, xa que o estudio, a observación ea realización de pequenas investigacións sobre arealidade económica galega e xeral deben se-la pontepara chegar a contidos conceptuais máis abstractos.

Obxectivos.

* Coñecer e utiliza-los conceptos económicos bási-cos. Elaborar e formular xuízos e criterios persoaisacerca de problemas económicos de actualidade.Comunica-las súas opinións a outros, argumentar conprecisión e rigor e acepta-la discrepancia e os puntosde vista distintos como vía de entendemento e enri-quecemento persoal.

* Coñece-lo funcionamento do sistema económico,identificando as diferentes magnitudes que se uti-lizan para segui-la súa evolución. Identificar e com-prende-lo papel dos axentes económicos como pro-tagonistas da actividade económica.

* Obter unha visión sintética do funcionamentoeconómico a nivel mundial, manifestando interesepor coñece-los grandes problemas económicosactuais como as desigualdades económicas mun-diais, a fame e o subdesenvolvemento, os problemasdemográficos e de sobreexplotación dos recursos,e a relación entre a producción e o consumo coadegradación ambiental; analizándoos con sentidocrítico e solidario.

* Interpreta-las mensaxes, datos e informaciónsque aparecen nos medios de comunicación, sobreproblemas económicos actuais. Relaciona-los feitoseconómicos significativos co contexto social, cultural


e político no que ocorren. Trasladar esta reflexióná situación cotiá e analiza-las medidas correctorasque se propoñen.

* Identifica-lo ciclo da actividade económica, dis-tinguindo os diferentes sistemas económicos e for-mándose un xuízo persoal sobre as bondades e defec-tos de cada un deles.

* Identifica-los mecanismos e valores da economíade mercado coñecendo o seu funcionamento, asícomo os seus límites e fallos, formulando un xuízocrítico do sistema.

* Coñecer e comprende-los trazos característicosda situación e perspectivas da economía galega eespañola, analizando a súa situación no contexto eco-nómico internacional.

* Analizar e valorar criticamente as repercusiónsdo crecemento económico sobre o ambiente e a cali-dade de vida das persoas.

Contidos.

I.

A actividade económica e os sistemas económicos.

-Concepto e método na economía.

-Conflicto entre recursos escasos e necesidadesilimitadas. Clasificacións de necesidades e bens eco-nómicos, así como dos instrumentos utilizados paramedi-lo seu nivel de satisfacción.

-O contido económico das relacións sociais. Asrelacións de producción e os sistemas económicos:trazos diferenciais. Formas históricas de propiedadee de relacion entre as persoas segundo a súa posiciónno proceso productivo.

-Os factores de producción.

-Actividade económica e poboación: distribución,crecemento e estructura. Taxas de actividade, ocu-pación e paro.

-Consideración económica do ambiente. Consumode materias primas e enerxía. Actuacións económi-cas agresivas coa natureza e medidas correctoras.

II.

Producción e interdependencia económica.

-O proceso de producción: os seus elementos. Asunidades de consumo e producción. Fluxos de bense servicios que teñen lugar na economía, represen-tación e interdependencia.

-Os axentes económicos. O fluxo da renda entreas economías domésticas, as empresas e o Estado.

-División técnica do traballo, productividade einterdependencia. A empresa como instrumento decoordinación da producción.

-Análise dos sectores económicos da economíagalega e española. Datos sectoriais da economía gale-ga e española: comparación con outras zonas. Puntosfortes e débiles da economía galega na súa con-textualización dentro dunha economía global.

III.

Intercambio e mercado.

-A formación do excedente e o intercambio. O mer-cado e a asignación de recursos. Os fallos domercado.

-A oferta e a demanda de bens. O equilibrio domercado e a fixación dos prezos. Expresión gráficado equilibrio da empresa no mercado de competenciaperfecta. A elasticidade.

-Funcionamento dos diferentes tipos de mercado.Efectos que se producen no prezo e nas cantidadesde equilibrio no contorno de cada un deles.

-A competencia perfecta e imperfecta. Tipos demercado que operan na realidade e comparación cosestudiados a nivel teórico.

IV.

Macroeconomía. As magnitudes nacionais e indi-cadores dunha economía.

-Macroeconomía. Riqueza nacional e individual.O producto nacional e as principais magnitudes rela-cionadas. Cálculo e relacións entre variablesmacroeconómicas, do producto interior á rendadispoñible.

-As fontes de información.

-A distribución da renda. Comparación entre dis-tintos sistemas e niveis de desenvolvemento.

-Os medidores de riqueza. Cálculo e interpretaciónde indicadores económicos básicos e análise cuan-titativa e cualitativa.

-Desenvolvemento e crecemento.

-A interdependencia da actividade económica. Aproducción e as relacións intersectoriais.

V.

A toma de decisións e a intervención do Estadona economía.

-O papel do sector público na economía: principaisfuncións alternativas e obxectivos perseguidos coaintervención. O paradigma clásico e intervencio-nista.

-Os orzamentos: os ingresos e os gastos públicos,principais fontes de ingreso e principais destinosdo gasto. A política fiscal.

-As grandes opcións de política económica anteproblemas estructurais: desemprego, déficit públicoe degradación ambiental.

VI.

Aspectos financeiros da economía.

-O diñeiro: funcións e clases. Proceso de creacióndo diñeiro.

-A oferta monetaria, compoñentes e cálculo.

-Valor do diñeiro, indicadores da súa variación.Estudio e interpretación de índices de prezos.


-A inflación, identificación das distintas teoríasexplicativas e consecuencias sobre os axentes eco-nómicos.

-O sistema financeiro. A política monetaria.

-As opcións de política económica ante problemascomo a inflación, o investimento, o desemprego.

VII.

Economía internacional.

-As relacións económicas internacionais. O comer-cio internacional. Interpretación e análise dos datosesenciais da balanza de pagamentos. Fluxos mone-tarios que a economía galega e española manteñenco exterior.

-O sistema monetario internacional. Os tipos decambio e o comercio internacional.

-As relacións económicas nun espacio global.A globalización dos mercados de bens e financeiros.O crecemento económico internacional nas diferen-tes áreas económicas.

-Acordos e tendencias actuais de cooperación eintegración económica: áreas rexionais de integra-ción económica. A Unión Europea.

-O problema do subdesenvolvemento. A fame ea pobreza. O círculo vicioso da pobreza.

VIII.


-Curiosidade por comprende-los distintos enfoquesque se poidan dar no estudio das ciencias sociais.

-Interese polo correcto uso dos termos e dos con-ceptos económicos á hora de formular opinións sobrefenómenos ou problemas de actualidade. Ser capazde transmitir información con rigor empregando aterminoloxía e os conceptos aprendidos.

-Curiosidade por comprende-las informacións eco-nómicas dos medios de comunicación.

-Análise comparativa e valoración crítica das infor-macións que aparecen nos diferentes medios decomunicación social sobre un mesmo feito, diferen-ciando entre datos, opinións e prediccións.

-Desenvolver unha actitude crítica fronte ás inxus-tizas sociais e ás desigualdades económicas exis-tentes no mundo.

-Manter unha actitude crítica ante as consecuen-cias da publicidade, as técnicas abusivas de con-sumo e os seus efectos sobre a calidade de vidadas persoas.

-Desenvolver unha actitude de comprensión e inte-rese na solución de problemas como a baixa nata-lidade existente en Galicia e España, así como oaumento de poboación maior, coas repercusións queámbolos dous feitos teñen na sociedade.

-Valoración do ambiente como un sistema no querepercuten as actividades económicas; valoración,así mesmo, das consecuencias que os mecanismoseconómicos impoñen ás persoas e ás sociedades.

-Interese por formar opinións propias sobre cues-tións polémicas de actualidade.

-Predisposición favorable ó traballo en equipo,sendo capaces de abordar de forma autónoma o estu-dio dos problemas do seu contorno e de realizarinvestigacións de carácter económico-social.


* Utiliza-los conceptos económicos básicos. Ler,interpretar e elaborar representacións gráficas ecadros estatísticos sobre cuestións de actualidade.

* Identifica-los problemas económicos básicosdunha sociedade e razoa-la forma de resolvelos nosprincipais sistemas económicos, así como as súasvantaxes e inconvenientes.

* Sinala-las relacións existentes entre división téc-nica do traballo, productividade e interdependenciaeconómica. Analiza-lo funcionamento dos distintosinstrumentos de coordinación da producción, asícomo os seus desaxustes.

* A partir dos datos sectoriais da economía galega,comproba-la adquisición dun coñecemento globalsobre a estructura productiva no país, comparándoocon outras zonas e indicando solucións ós problemasdetectados.

* Analizar e valorar exemplos concretos de actua-cións económicas que xeren deterioración ambientale/ou explotación abusiva dos recursos naturais, tendoen conta as consecuencias.

* Identifica-las características que definen os dis-tintos modelos teóricos de mercado e explica-lasvariacións nos prezos dos bens e servicios a partirde cambios en distintas variables como renda, gus-tos, prezos doutros bens, etc., contrastando e expli-cando as desviacións que se producen na realidadecon respecto ós modelos teóricos.

* Diferenciar entre as principais magnitudesmacroeconómicas (PIB, PNB, Renda nacional, Ren-da per cápita, Renda monetaria e real, Renda dis-poñible, tanto nas súas medidas brutas como netas,a prezos de mercado ou a custo de factores) e ana-liza-las relacións existentes entre elas, valorando osinconvenientes que presentan como indicadores dacalidade de vida. Explica-la xeración do excedenteeconómico, a súa distribución e a incidencia naspolíticas redistributivas.

* Explicar e ilustrar con exemplos significativosas finalidades e funcións do Estado nos sistemasde economía de mercado, e identifica-los principaisinstrumentos que utiliza, valorando as vantaxes einconvenientes do seu papel na actividade econó-mica. Interpretación dos orzamentos do Estado,comunidade ou concello, identificando as principaisfontes de ingreso e destinos do gasto. Identificaciónen casos concretos de medidas de política fiscal anteproblemas de actualidade.

* Describi-lo proceso de creación do diñeiro, oscambios no seu valor e a forma na que estes semiden, e identifica-las distintas teorías explicativas


sobre as causas da inflación e seus efectos sobreo conxunto da economía.

* Identifica-los compoñentes da oferta monetaria,así como o seu cálculo a partir de datos concretos.

* Identificar e valora-las consecuencias das dife-rentes políticas económicas que se levan a cabo noscampos da inflación, desemprego, tipos de xuro,orzamentos, etc.

* Análise comparativa e valoración crítica dasinformacións que aparecen nos diferentes mediosde comunicación social sobre un mesmo feito, dife-renciando entre datos, opinións e prediccións.

* Explica-las causas e valora-la importancia dasrelacións económicas internacionais, identificandoas diferentes formas que estas poden tomar. Iden-tifica-la estructura básica da balanza de pagamentos.Analiza-las consecuencias da globalización e dointercambio desigual entre países desenvolvidos esubdesenvolvidos. Analiza-las repercusións queunha variación nos tipos de cambio dunha moedaten sobre o comercio internacional.

* Identificación das vantaxes e desvantaxes com-petitivas coas que se atopa Galicia nun mercadomundial. Valoración do espacio económico e mone-tario europeo como unha forma de amplia-los camposde presencia e actuación para consumidores eempresas.

* Análise e interpretación de datos, estatísticas,informes, etc. sobre cuestións de economía inter-nacional. Elaboración de gráficas e cadros sobreaspectos estudiados.

Economía e organización de empresas

Introducción.

Nunha economía de mercado como a da sociedadena que vivimos, cómpre o estudio da empresa poloseu papel coordinador da producción e da distri-bución de bens e de servicios entre os diferentesaxentes económicos. A empresa, coa súa actividade,administra uns recursos que son escasos, reparterendas e crea riqueza e emprego, impulsando o pro-greso económico nun sistema no que o mercado éo elemento central de todo o proceso.

O currículo de economía e organización de empre-sas establecido en Galicia incorpora os obxectivos,contidos e criterios de avaliación recollidos no Realdecreto 3474/2000, do 29 de decembro, de ensi-nanzas mínimas do bacharelato, complementado contodos aqueles aspectos que a experiencia e a pecu-liaridade do tecido empresarial galego, así como apropia práctica educativa, aconsellan incorporar;tendo en conta, ademais, as características dos alum-nos e alumnas que a van cursar como materia demodalidade, no segundo curso do bacharelato deciencias sociais, ou como optativa en calquera dasoutras posibilidades.

Os bloques de contidos organízanse seguindo osesquemas máis comúns da ordenación da materiapara o seu estudio: tomando como criterio de agru-

pación as diferentes áreas de actividade da empresae engadindo un último bloque con determinados con-tidos actitudinais e de valores, que poderían serincorporados nos bloques previos, pero que nestaocasión se presentan agrupados nun só bloque ófinal.

A materia de economía e organización de empresascéntrase na empresa como realidade fundamentalda sociedade contemporánea. O obxectivo da materiaé, nunha primeira parte, analiza-lo propio conceptode empresa, así como as variables do seu contorno(marco económico, legal, formativo, tecnolóxico,etc.), que contribúen a que esta desenvolva a súaactividade dunha maneira determinada; por outra,o obxectivo é facer un percorrido polas diversas áreasde actividade (producción, comercialización, finan-ceira, organizativa) para así obter unha visión o máiscompleta posible da realidade empresarial.

O estudio non debe esquece-lo mercado global noque a empresa desenvolve a súa actividade, así comoa incorporación das novas tecnoloxías, tanto na áreada producción como na das comunicacións. A actua-ción da empresa debe situarse nun contorno concretoco que mantén unha constante interacción e quepola súa vez se ve influída polo devandito contorno,modificándose mutuamente a medida que actúan.

A empresa asume coa súa actividade unha res-ponsabilidade social e a sociedade esixe da súaactuación que sexa respectuosa co ambiente, coaseguridade no traballo, coa libre competencia, conevitar deficiente ou enganosa información en pro-ductos, etc. Ó mesmo tempo preténdese inculcar aalumnos e alumnas unha actitude crítica sobreaspectos da realidade social e empresarial, talescomo o consumismo exacerbado, a desigualdade nadistribución das rendas, a degradación ambientale o esgotamento dos recursos debidos ó crecementoeconómico.

No estudio na aula os temas deben ser presentadosrelacionándoos co contexto socioeconómico, sistemafinanceiro, situación política, lexislación, nivel deformación profesional, etc. No referente ós proce-dementos que se van empregar, cómpre resalta-laimportancia que ten o coñecemento dalgunha empre-sa que se poida realizar, e o uso de instrumentosinformáticos e da Internet para elaborar, localizarinformación ou desenvolver pequenas investigaciónssobre a realidade circundante.

Obxectivos.

* Analiza-las características máis relevantes dosdistintos tipos de empresa, identificando as súas fun-cións, interrelacións e organización.

* Analiza-lo funcionamento económico global daempresa, así como as funcións específicas das súasáreas de actividade, tanto no que respecta ás súasrelacións internas como ós seus condicionamentose dependencias externas.


* Coñece-los elementos máis importantes do sectorde actividade e explicar, a partir deles, as principaisestratexias das empresas.

* Estudiar políticas de mercadotecnia de diferen-tes empresas en función dos mercados ós que dirixenos seus productos.

* Valora-la importancia que, para as empresas ea sociedade, ten a investigación, as innovacións tec-nolóxicas e a implantación xeneralizada das novastecnoloxías.

* Identifica-las consecuencias, para as empresase a sociedade, da globalización da economía e asposibles liñas de conducta que se van adoptar frontea este fenómeno.

* Interpreta-los datos máis relevantes da infor-mación contida nas contas anuais dunha empresae avaliar e identificar posibles desequilibrios eco-nómicos e financeiros.

* Identifica-las principais fontes de financiamentoda empresa analizando as distintas opcións posibles.

* Analiza-las consecuencias que, para o ambiente,a sociedade e as persoas, teñen as actividades dedistintos tipos de empresa e as conductas e decisiónsdos seus directivos.

* Comprender de forma clara e coherente e, seé o caso, valorar criticamente, informacións sobrefeitos relevantes do ámbito empresarial.

* Avaliar e comprende-la importancia e os pro-blemas da organización da distribución do traballoen relación cos obxectivos empresariais.

* Obter, seleccionar e interpreta-la informaciónde maneira autónoma, adecuando o seu tratamentoá resolución de problemas prácticos.

* Transmitir mensaxes e informacións de formaestructurada e intelixible, seleccionando o seu for-mato e a canle técnica.

Contidos.

I.

A empresa e o seu marco externo.

-Concepto de empresa. Clasificación. Teoríassobre a empresa.

-Empresa e empresario.

-Modelos de xestión. Funcións básicas do procesode dirección. A toma de decisións na empresa. A fun-ción de control.

-Elementos, funcións e obxectivos da empresa.A creación de valor.

-Funcionamento global e áreas de actividade.

-Responsabilidade social da empresa.

-Contorno xeral e específico da empresa. Normasque regulan a vida da empresa.

-O sector: análise, estructura competitiva e estra-texias.

-Factores de localización espacial da empresa.O tecido empresarial galego.

II.

A actividade productiva da empresa.

-Producción. A cadea de valor. Matriz tecnolóxica.

-Clasificación dos procesos productivos. Asigna-ción dos recursos productivos.

-Custos: clasificación; cálculo dos custos naempresa.

-Equilibrio da empresa no caso xeral. Limiar derendibilidade da empresa ou punto morto.

-I+D. Formas de adquisición de tecnoloxía.

-Productividade dos factores e rendibilidade.

-Programación, avaliación e control de proxectos.

-Os inventarios e a xestión dos stocks, o seu custoe evolución temporal. O modelo de Wilson.

-Dimensión empresarial: concepto e criterios demedición. A dimensión da empresa en Galicia.

-O crecemento da empresa; crecemento internoe crecemento externo. Estratexias de fusión e adqui-sición. Cooperación entre empresas.

-A internacionalización. A competencia global.A empresa multinacional. A nova economía. Comer-cio electrónico.

III.

A actividade comercial da empresa.

-Concepto e clases de mercado.

-A empresa ante o mercado.

-A segmentación do mercado.

-A mercadotecnia-mix: producto, prezo, promocióne distribución.

IV.

A actividade financeira da empresa.

-O patrimonio da empresa. Valoración dos ele-mentos patrimoniais. Masas patrimoniais. Estructuraeconómica da empresa: activo fixo e circulante.Recursos financeiros da empresa: recursos propiose recursos alleos.O fondo de manobra.

-Financiamento interno ou autofinanciamento.Fontes de financiamento externo da empresa.

-Valoración e selección de proxectos de investi-mento: métodos estáticos e dinámicos.

-Obrigacións contables da empresa. As contasanuais. O balance e a conta de perdas e ganancias.O balance social.

-Análise da información contable. Os equilibriosfinanceiros.

-Principais ratios económico-financeiras. O perío-do medio de maduración.


V.

A organización da empresa.

-Concepto de organización; principais escolas.

-Organización e xerarquía. Xestión dos recursoshumanos; organización formal e organización infor-mal; programación e comunicación.

-Canles de información.

-División do traballo.

-Coordinación e tecnoloxía.

-Motivación dos traballadores.

-Xestión do coñecemento.

-Deseño da estructura da organización: agrupaciónde unidades.

-Tecnoloxías da información.

VI.


-Valoración da función social que desempeñan asempresas, colaborando no seu funcionamento.

-Toma de conciencia da contribución que fan aspequenas e medianas empresas ó progreso econó-mico e creación de emprego.

-Valoración da actuación dunha empresa, consi-derando non só os aspectos de competitividade eincremento da productividade, senón tamén os refe-rentes á súa responsabilidade social e ética.

-Analiza-lo posible conflicto entre unha forma deentende-lo éxito empresarial, medido exclusivamen-te a través da conta de resultados, e unha concepciónque entende este éxito desde un marco de valoresmáis amplo e que incorpora o impacto ambiental,as condicións de traballo saudables, a correcciónde inxustizas na distribución do valor engadido, asgarantías de calidade, a promoción da investigación,etc.

-Adquirir unha disposición favorable cara ó empre-go de novas tecnoloxías, e interese por respecta-losdatos privados.


* Coñecer e interpreta-las distintas funcións daempresa e as súas interrelacións, valorando a súacontribución segundo o tipo de empresa.

* Clasifica-los diferentes tipos de empresas, sina-lando os seus trazos diferenciais, e analiza-las van-taxes e inconvenientes da maior ou menor dimensiónda empresa e do seu carácter público ou privado.

* Caracteriza-las áreas de actividade da empresa,sinalando as súas relacións, interdependencias e oseu distinto peso e importancia segundo o tipo deempresa.

* Describir dunha forma sinxela o funcionamentodas empresas. Representa-lo ciclo completo de fun-cionamento dunha empresa.

* Identifica-los factores externos que inflúen naempresa (poderes públicos, conxuntura económica,evolución tecnolóxica, organizacións empresariais,sindicatos, consumidores, poboación, ambiente,etc.), sinalando exemplos representativos e circuns-tancias que ilustren esa incidencia.

* Identifica-las principais características do sectorno que a empresa desenvolve a súa actividade eexplicar, a partir delas, as distintas estratexias edecisións adoptadas.

* Analiza-las principais características do mer-cado e explicar, a partir delas, as posibles políticasde mercadotecnia que se van adoptar.

* Explica-la organización adoptada pola empresae as súas posibles modificacións en función do con-torno no que desenvolve a súa actividade e das inno-vacións tecnolóxicas.

* Describi-la estructura organizativa dunha empre-sa tipo, así como os estilos de dirección, canles decomunicación e información, grao de participaciónna toma de decisións, organización formal e informalque se poidan dar.

* Identifica-los elementos patrimoniais, ser capazde agrupalos nas súas masas respectivas, e inter-preta-lo sentido económico e financeiro de cada undos seus epígrafes, detectando posibles desequi-librios.

* Valora-los elementos patrimoniais a través dossistemas máis comúns, como poden ser: lifo, fifo,prezo medio. Identificación e cálculo dos custos máiselementais que teñen lugar nunha empresa, así comoa súa representación gráfica.

* Diferencia-las posibles fontes de financiamentonun suposto sinxelo, e razoa-la elección máisaxeitada.

* Valorar distintos proxectos de investimentosinxelos e xustificar razoadamente a selección daalternativa más vantaxosa.

* Identifica-los datos máis relevantes do balancee da conta de perdas e ganancias dunha empresa,explica-lo seu significado e diagnostica-la súa situa-ción a partir da información obtida.

* Analizar un feito ou unha información do ámbitoempresarial. Presentar información dunha maneiraorganizada e intelixible, incorporando opinións exuízos propios con referencias a exemplos e datosapropiados.

Grego I e II

Introducción.

Esta materia concíbese nos dous cursos de bacha-relato como unha introducción xeral á lingua gregaantiga, máis concretamente ó ático clásico dos sécu-los V-IV a.C., a través de textos orixinais -aíndaque durante o primeiro curso precisarán retoquesque os fagan accesibles-. A lingua será o vehículoprivilexiado de acceso ós contidos culturais, lite-rarios, relixiosos, históricos, etc., polo que na súa


aprendizaxe se considerará prioritaria non só a mor-foloxía, senón a formación e derivación de palabras,a sintaxe e o léxico.

Non se trata só de que o alumno aprenda grego,senón de que sexa así máis consciente das raíceshistóricas da súa propia lingua e cultura. Talesobxectivos enténdense referidos ós dous cursos: oprimeiro deberá ser introductorio; o segundo, deafondamento e ampliación.

Parece conveniente que a aprendizaxe se faga des-de o primeiro momento sobre textos gregos de com-plexidade progresiva, organizados por unidadestemáticas de modo que se presten ó comentario nonsó lingüístico senón tamén histórico-cultural. Talestextos deberán permiti-la aprendizaxe simultánea daflexión, a sintaxe, a formación de palabras e ovocabulario.

Desaconséllase o uso do diccionario durante o pri-meiro curso, para que o alumno se habitúe á análisegramatical previa e, por medio da comparación conhelenismos da súa lingua, consolide un vocabulariogrego de uso frecuente.

O profesor sinalará lecturas de obras literarias gre-gas traducidas para comentar na clase.

No segundo curso parece aconsellable que a selec-ción de textos se centre sobre todo na prosa áticae na koiné, sen descartar textos poéticos sinxelos.

Poden encontrarse textos adecuados en obras deXenofonte, en diálogos platónicos da primeira época,en oradores áticos, sobre todo Lisias, en Lucianoe no Novo Testamento. Para autores formalmentemáis complexos recorrerase a traduccións.

Relacionaranse os contidos lingüísticos e os cul-turais: a necesaria reflexión gramatical debe partirda observación dos propios textos. Atenderanse espe-cialmente os aspectos literarios.

O profesor iniciará o alumnado nas técnicas douso do diccionario grego.

Os alumnos poderán realizar individualmente oupor grupos algún pequeno traballo baseado en fontese actividades complementarias fóra da aula (museos,monumentos, representacións teatrais, etc.).

Obxectivos.

* Coñecer e utiliza-los fundamentos morfolóxicos,sintácticos e léxicos da lingua grega e iniciarse nainterpretación e traducción de textos de complexi-dade progresiva.

* Coñece-lo léxico científico e técnico das linguasde uso a partir do coñecemento do vocabulario grego.

* Adestrarse en técnicas sinxelas da análise filo-lóxica mediante a reflexión sobre as unidades lin-güísticas e as estructuras gramaticais das distintaslinguas, así como no manexo e comentario de textosgregos diversos.

* Introducirse nun coñecemento xeral dos distintosxéneros literarios.

* Aproximarse ó mundo histórico, cultural, relixio-so, político, filosófico, científico, etc. da antigüidadegrega, a través da súa lingua e das súas manifes-tacións artísticas.

* Recoñecer e valora-los factores culturais her-dados dos gregos que se converteron en patrimoniouniversal.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

A lingua grega.

-Do indoeuropeo ó grego moderno: historia da lin-gua grega. Os dialectos antigos. O xónico-ático. Akoiné. O grego moderno.

-O alfabeto grego na historia da escritura. Orixese características. A súa relación co alfabeto fenicioe con outros alfabetos. Pronunciación convencionale escritura. Signos ortográficos. Clasificación dossons. Principios de fonética. Normas de transcriciónó latín e ó español. Lectura fluída.

-Flexión nominal e pronominal: paradigmas máisfrecuentes. Forma e función.

-Introducción ó sistema verbal grego. Formas regu-lares e irregulares máis frecuentes.

-Sintaxe dos casos e da oración. Preposicións epartículas.

II.

Os textos gregos e a súa interpretación.

-Iniciación ás técnicas de traducción.

-Lectura comprensiva de fragmentos xa traducidos.Achegamento ó contido histórico, social e culturaldos textos.

-Comentario de texto.

-Relación das estructuras morfolóxicas e sintác-ticas coas do latín, o español, o galego e as linguasmodernas que coñezan.

III.

O léxico.

-Morfema e palabra. As clases de palabras. Sig-nificado léxico e gramatical.

-Aprendizaxe do vocabulario grego básico.

-Formación de palabras: derivación e composición.

-Estudio de raíces gregas no vocabulario comúndas linguas modernas, especialmente no español eno galego.

-Cultismos. Vocabulario científico e técnico.

IV.

Grecia e o seu legado.

-Coordenadas xeográficas e históricas de Grecia.


-Os descubrimentos arqueolóxicos. A Grecia anti-ga e a Grecia actual. Historia da conservación dosrestos arqueolóxicos. A transmisión dos textosgregos.

-A cidade grega. Formas de goberno: monarquía,oligarquía e democracia. Comparación das institu-cións gregas antigas coas actuais.

-A relixión grega: o mito, as festas, o culto e osxogos.

-A vida cotiá. A educación.

-A literatura grega. Xéneros literarios: a dramática,a épica, a lírica, a oratoria, a filosofía e a his-toriografía.

-Presencia grega en España e en Galicia.

-Repercusión do mundo grego na cultura actual.

V.


-Interese e valoración da lingua grega pola súaachega ó vocabulario común e culto das linguasmodernas.

-Interese por descubri-los prefixos máis frecuentesdos que se serven as linguas modernas no seu procesode creación de vocábulos científicos, técnicos oude cultura en xeral.


* Ler textos breves e orixinais. Transcribi-los ter-mos á lingua materna.

* Ler e comentar textos literarios gregos tra-ducidos.

* Recoñecer helenismos remontándoos ós termosgregos orixinais.

* Distinguir unidades de especial interese na deri-vación e composición de palabras: prefixos, sufixos,lexemas, etc.

* Relacionar distintas palabras da mesma familiaetimolóxica ou semántica.

* Recoñece-las diferentes formas nominais, pro-nominais e verbais e as funcións das declinaciónse conxugacións, e aprecia-la súa correspondenciacoa lingua materna e outras linguas modernas.

* Traducir textos gregos sinxelos.

* Realiza-la retroversión de frases sinxelas.

* Situar no tempo e no espacio (época e marcoxeográfico) os acontecementos históricos máisimportantes de Grecia; identifica-las súas manifes-tacións culturais básicas e recoñece-la súa pegadana civilización.

* Realizar traballos utilizando materiais diversos:bibliográficos, audiovisuais, informáticos, etc.

Segundo curso.Contidos.I.A lingua grega.-Revisión da flexión nominal. Formas menos

usuais e irregulares.-Revisión da flexión verbal. Os temas de aoristo,

de futuro e de perfecto. Os verbos atemáticos.-Afondamento na sintaxe: sintaxe dos casos e das

preposicións.-Os usos modais. A subordinación.II.Os textos gregos e a súa interpretación.-Afondamento nas técnicas e na práctica da

traducción.-Uso do diccionario.-Comentario de textos gregos orixinais, preferen-

temente en ático e na koiné.III.O léxico grego.-Profundar na aprendizaxe do vocabulario.IV.A literatura grega.-Afondamento nos xéneros literarios gregos a tra-

vés de textos orixinais e traducidos.-Influencia da literatura grega nas literaturas

occidentais.V.Actitudes, valores e normas.-Interese por coñecer e valorar aqueles elementos

que perviven nas culturas occidentais.-Interese por coñece-los textos gregos orixinais.-Valoración dos elementos da cultura grega que

perviven e inflúen na cultura occidental: literatura,relixión, formas de goberno, espírito científico einstitucións.

Criterios de avaliación.* Identificar e analizar, en textos orixinais gregos,

os elementos morfosintácticos imprescindibles paraa súa interpretación.

* Traducir e comentar textos gregos coa axudado diccionario, comprendendo o seu sentido xeral.

* Identificar en textos gregos termos que sexanorixe de helenismos modernos.

* Elaborar traballos sinxelos sobre aspectos inte-grados nos contidos do curso manexando fontes dediversa índole, insistindo no interese do mundo clá-sico para a mellor comprensión do presente.

* Identificar e comentar elementos literarios esen-ciais de textos traducidos correspondentes a diversosxéneros e recoñece-las súas estructuras básicasdiferenciadoras.


Historia do mundo contemporáneo

Introducción.

A comprensión do mundo actual, a través da aná-lise e da valoración das súas realidades e dos ante-cedentes e factores que inflúen nelas, constitúe undos obxectivos xerais do bacharelato. Precísase queos mozos tomen conciencia da súa propia dimensiónhumana e se sintan capaces de contribuír dun xeitoactivo e responsable á construcción do futuro.

Na formación dos alumnos de bacharelato débe-selle prestar atención prioritaria ó coñecemento dosprocesos que contribuíron a forma-la realidade inme-diata da que forman parte.

Dentro desta perspectiva, a historia do mundo con-temporáneo debe achegarlles a alumnos e alumnasas claves para a comprensión das transformaciónsque se produciron nos séculos pasados. Tamén tenque contribuír á adquisición dos valores propios dohumanismo, que constitúen a base e o fundamentoda civilización occidental. Ademais, debe propor-cionar unha visión máis ampla, a escala global, quelles permita achegarse dun xeito máis respectuosoós ámbitos culturais distintos do seu propio, de acor-do co concepto dunha civilización común e, ó mesmotempo, plural, da que hoxe participa toda a huma-nidade.

Trátase de formar cidadáns responsables, cons-cientes dos seus dereitos e obrigas coa sociedadeá que se incorporan de xeito activo, dentro do marcode referencia dun mundo cada vez máis integrado,no que os acontecementos rompen en moitas ocasiónscoas antigas barreiras. A noción «mundo contem-poráneo» identifícase, quizais por primeira vez nahistoria da humanidade, cos límites xeográficos doPlaneta. O espacio europeo, incluso o mundo occi-dental, non constitúen xa, como nas épocas ante-riores, o marco exclusivo do que sucede.

Os alumnos, a través do estudio da historia con-temporánea, deben adquirir tamén unha sensibili-dade especial ante os retos do presente, e desen-volver unha actitude crítica e responsable respectoós problemas de hoxe, solidaria na defensa da liber-dade, os dereitos humanos, os valores democráticose a construcción da paz.

A historia preséntase en dezaseis unidades temá-ticas, que comprenden a historia universal, desdea crise do Antigo Réxime ata o momento actual.

Estas unidades xiran arredor de tres grandes eixestemáticos: as transformacións de base producidasó longo de século XIX; as tensións e conflictos daprimeira metade do século XIX e a configuracióndo mundo actual desde 1945.

Obxectivos.

* Explica-los feitos máis significativos da historiado mundo contemporáneo, situándoos adecuadamen-te no tempo e no espacio, e destacando a súa inci-dencia sobre o presente.

* Comprender e interrelaciona-los principais cam-bios económicos, sociais, políticos e culturais queconfiguran a historia dos últimos séculos.

* Empregar con propiedade unha terminoloxíabásica acuñada pola historiografía, e manexar diver-sas fontes que lles permitan contrasta-las infor-macións.

* Analiza-las situacións e os problemas do pre-sente, cunha visión que conduza a unha percepciónglobal e coherente do mundo.

* Fomenta-la sensibilidade ante os problemassociais actuais, potenciando unha actitude críticae un sentido responsable e solidario na defensa dosdereitos humanos, os valores democráticos e o cami-ño cara á paz.

* Comprende-la historia como unha ciencia abertaá información e ós cambios que brindan as novastecnoloxías.

Contidos.

I.

Transformacións de base no século XIX.

I.1.

O Antigo Réxime.

-Economía agraria e capitalismo comercial.

-Sociedade estamental e ascenso da burguesía.

-Monarquía absoluta e parlamentarismo. Hobbes,Bossuet e Locke: diferencias.

-A Ilustración: pensamento político e económico.

I.2.

A revolución industrial.

-Progreso científico-técnico, revolución agraria edemográfica.

-A revolución industrial e a súa difusión. O fracasoda industria téxtil e siderúrxica en Galicia.

I.3.

Liberalismo, nacionalismo e romanticismo.

-A independencia das colonias americanas: onacemento dos EE.UU.

-A Revolución francesa. O imperio napoleónico.

-A Restauración e as revolucións liberais de 1820,1830 e 1848.

-O nacionalismo. As primeiras manifestacións dogaleguismo.

-As unificacións de Italia e Alemaña.

I.4.

Cambios e movementos sociais.

-A nova sociedade de clases. A burguesía e o pro-letariado. Os grupos tradicionais: fidalguía e cam-pesiñado en Galicia.


-Problemas sociais da industrialización. O move-mento obreiro.

-As grandes ideoloxías do movemento obreiro: sin-dicalismo, socialismo e anarquismo.

-A Primeira e a Segunda Internacional. As orixesdo movemento obreiro en Galicia.

I.5.

As grandes potencias europeas.

-A Inglaterra victoriana.

-O Segundo Imperio francés e a III República.

-A Alemaña bismarckiana.

-O imperio austro-húngaro e o imperio ruso.

I.6.

A dominación europea do mundo.

-A segunda revolución industrial e o gran capi-talismo.

-Os sectores innovadores: ferrocarril, banca, elec-tricidade e industria pesqueira en Galicia.

-A expansión colonial das potencias europeas.O reparto de África.

-As grandes potencias extraeuropeas: EE.UU. eXapón.

II.

Tensións e conflictos na primeira metade de séculoXX.

II.1.

A I Guerra Mundial e a organización da paz.

-A Paz Armada. A política de alianzas.

-O desenvolvemento do conflicto.

-A Paz de París.

-A Sociedade de Nacións e as relacións interna-cionais no período de entreguerras (1919-1933).

II.2.

A Revolución rusa.

-Antecedentes. A revolución de 1905.

-As revolucións de febreiro e outubro de 1917.

-A construcción da URSS.

II.3.

A economía no período de entreguerras.

-Os anos 20. A crise de 1929.

-A Gran Depresión dos anos 30. As consecuencias.Os retornados americanos en Galicia.

-As respostas á crise. O New Deal.

II.4.

As democracias e o ascenso dos totalitarismos.

-A crise da democracia liberal. A República deWeimar.

-Os totalitarismos nazi e fascista.

-As viraxes cara á guerra (1933-1939).

II.5.

A II Guerra Mundial e as súas consecuencias.

-O desenvolvemento do conflicto.

-A nova orde mundial da ONU.

III.

O mundo actual.

III.1.

A Guerra Fría e a política de bloques.

-A formación dos dous bloques. O movemento dosnon-aliñados.

-A Guerra Fría.

-Conflictos, crise e coexistencia.

III.2.

A descolonización.

-A rebelión de Asia.

-A independencia de África.

-A cuestión do Próximo Oriente.

-O mundo islámico.

III.3.

O mundo comunista.

-A URSS: do estancamento á Perestroika.

-As democracias populares ata a caída do murode Berlín.

-Situación actual da Europa do leste.

-China: do maoísmo á actualidade.

III.4.

O mundo capitalista.

-Os EE. UU. e a nova orde mundial.

-Xapón e as novas potencias industriais do suesteasiático.

-A construcción de Europa. A Unión Europea.

-Iberoamérica no século XX.

III.5.

Entre dous milenios.

-A explosión demográfica. Os problemas do cre-cemento.

-Impacto científico e tecnolóxico.

-Democracia e dereitos humanos.

IV.


-Actitude crítica ante informacións procedentes dedistintas fontes: prensa, televisión, obras bibliográ-ficas, etc.


-Preocupación polo rigor e pola obxectividade nabusca e na interpretación da información histórica.

-Valoración dos dereitos humanos como unhaimportante conquista histórica e rexeitamento de cal-quera forma de violencia.

-Sensibilidade ante os problemas sociais derivadosdas situacións de desigualdade e rexeitamento dasdiscriminacións por razón de idade, xénero, etnia,relixión, nacionalidade, etc. e defensa dos dereitose das liberdades fundamentais das persoas.

-Rexeitamento da orientación belicista e fomentodas actitudes a prol da paz.

-Valora-las ideoloxías que subxacen nos distintosréximes políticos.


* Coñecer e analiza-los procesos e os feitos máisrelevantes da historia do mundo contemporáneo,situándoos cronoloxicamente en relación cos distin-tos ritmos de cambio e permanencia.

* Obter información relevante procedente de fontesdiversas, e valorala criticamente.

* Analiza-los principais acontecementos e ideaspolíticas e económicas que cuestionaron os prin-cipios do Antigo Réxime e propiciaron as revoluciónsliberais e o nacionalismo.

* Comprender e explica-los motivos e acontece-mentos que conducen á Revolución Industrial coassúas repercusións sociais e políticas, prestandoespecial atención ó movemento obreiro e á expansiónimperialista.

* Distingui-las interrelacións existentes entre osconflictos e as crises da primeira metade do séculoXX e a súa repercusión no ámbito ideolóxico.

* Caracterizar e explica-las transformacións máissignificativas que tiveron lugar en todo o mundodesde a fin da II Guerra Mundial.

* Analizar e valora-lo impacto da explosión demo-gráfica, dos cambios tecnolóxicos e sociais e dosnovos camiños da ciencia no presente e as súas reper-cusións no novo milenio.

* Recoñece-los logros alcanzados pola democraciana conquista da liberdade e no respecto polos derei-tos humanos.

Historia da música

Introducción.

O ensino da materia de música en bacharelatopretende forma-lo alumno a través da análise, a com-prensión e a valoración das manifestacións musicaisque se produciron no pasado e no presente, e crearunha actitude crítica e aberta perante a creación,difusión e o consumo da música na sociedade actual.

Este ensino debe contribuír á formación do alumnoe permitir abordar outras materias nas que se afrontaa análise da historia, as manifestacións culturaisou a evolución da sensibilidade artística. Así mesmo,

a música, neste curso, debe ser un pear fundamentalpara aqueles que desexen acceder ós estudios supe-riores relacionados con esta disciplina.

Os contidos seleccionados para o bacharelato reco-llen aspectos históricos, sociolóxicos e estéticos dalinguaxe, da expresión e da audición, e teñen comoobxectivo principal o afondamento no coñecementoda música desde distintas perspectivas: artística,científica, técnica e social, que orienten o alumnoa campos específicos afíns ou complementarios ásmaterias que están a cursar. A historia da músicaé unha parte fundamental da historia da humanidade,e o seu coñecemento é esencial para posuír unhasólida formación humanística. Pero, o principalobxectivo desta materia é favorece-la sensibilidademusical e o pracer estético desde os coñecementosque se adquiren.

Os bloques de contidos propostos para o bacha-relato esixen unha mutua relación. Poden secuen-ciarse independentemente ou intercalándose uns conoutros. Todos eles poden estructurarse de forma cro-nolóxica ou ben abordando os temas en profundidadea partir dos conceptos básicos.

No bacharelato proponse un afondamento nalgúnsaspectos históricos, formais e sociolóxicos desdeunha perspectiva máis ampla ca na educación secun-daria. Estudiarase, polo tanto, a relación entre músi-ca e espectáculo a través da escena e do concerto,así como os novos medios de expresión da músicano século XX e a súa relación coa sociedade con-temporánea, sen esquece-lo que as novas tecnoloxíasda información e da comunicación supuxeron paraa composición, audición e difusión da música.

As ensinanzas da música no bacharelato, igual cana educación secundaria obrigatoria, deben partirde dous piares metodolóxicos fundamentais: a expre-sión e a audición musical. Desta maneira, poderansecomprender, analizar, asimilar e relaciona-los con-tidos propostos. Adquirindo unha sólida formaciónmusical a través destes procedementos, poderaseintroduci-lo alumno no campo da crítica e a valo-ración das distintas manifestacións musicais queofrece a nosa sociedade.

Obxectivos.

* Analiza-las obras musicais atendendo ós seusaspectos formais e estilísticos máis importantes,mediante a audición e a investigación.

* Adquiri-lo vocabulario que permita expresa-losprocesos e as funcións musicais e a súa relaciónco contorno cultural que as produciu.

* Utiliza-la audición e a expresión musical comomedios de coñecemento e de desenvolvemento dasensibilidade e da creatividade.

* Desenvolver unha visión crítica das manifes-tacións musicais que se producen na sociedade evalora-las súas achegas.


* Percibi-la música como unha manifestaciónartística producida nun momento histórico concreto,suxeita á influencia de factores culturais, sociaise económicos.

* Comprende-lo proceso creativo e a súa difusióna través dos diversos medios e canles de comu-nicación.

* Utiliza-los medios audiovisuais e as tecnoloxíasda información e da comunicación de forma creativa,valorando as súas posibilidades expresivas e o seupapel como fonte de información e coñecemento.

Contidos.

I.

A música instrumental.

I.1.

Nacemento, espacio e evolución da música ins-trumental. Visión práctica da interacción entre ocompoñente organolóxico e a función social, median-te un estudio documental e iconográfico.

-Clasificación instrumental na música culta e namúsica popular. Análise organolóxica.

-Agrupacións instrumentais: os instrumentos nasociedade que lles dá orixe.

-A evolución dos instrumentos tradicionais enGalicia; os instrumentos medievais.

-Análise e historia das formas musicais instrumen-tais desde o Renacemento ata o século XX.

-A forma «sonata»: aparición e tipoloxías, evo-lución desde as sonatas de cámara e da chiesa ádisolución da forma no Romanticismo.

-O concerto e a sinfonía. Evolución das formas.

-O xurdimento de novas formas instrumentais noRomanticismo.

-Século XX: os novos instrumentos e a músicasen instrumentos; o estudio MIDI na creación musi-cal actual.

I.2.

Función social do músico ó longo da historia.

II.

Música vocal.

II.1.

A música relixiosa.

-A música relixiosa na Idade Media e no Rena-cemento. Monodía. Os modos auténticos e plagais.A música antifonal e salmódica. Polifonía: as súasformas.

-A música nas catedrais galegas: especificidadese fontes.

-As formas vocais no Barroco; cantatas, oratoriose paixóns. A súa evolución instrumental ligada ócambio nos usos sociais.

-A música da Reforma e da Contrarreforma: estudiocontraposto.

-Música relixiosa no Barroco a través da súaanálise.

-Música profana: orixe e evolución. Música popu-lar e música da corte.

-Estudio das fontes e das súas funcións.

-O madrigal. Análise e práctica de madrigais poli-fónicos e solísticos.

-O nacemento da monodía acompañada. Tipoloxíasformais na ópera; recitativos, ariosos e arias.

-Escolas na ópera italiana. Análise da súa espe-cificidade.

-A teoría dos afectos como marco filosófico e retó-rico da música barroca.

-A canción e o lied romántico.

-A música coral no Romanticismo.

-A canción galega no Romanticismo; fontes, aná-lise e práctica.

II.2.

A música vocal no século XX. Os novos conceptosda vocalidade.

II.3.

A música na sociedade actual: desde o Impre-sionismo ás Vangardas.

II.4.

O pop e o rock; función, fontes e correntes.

III.

Música teatral.

-O público e o espectáculo: función, espacios esocioloxía.

-A ópera italiana: de Rossini a Puccini. Análisedos seus parámetros melódicos, harmónicos e for-mais.

-A ópera alemana, desde Mozart á Segunda Escolade Viena: xéneros e evolución.

-A música teatral en España e os seus xénerosó longo da historia: tonadilla, zarzuela e ópera. Arecepción do público.

-A danza e o ballet; orixe, evolución e tipoloxía.Práctica da danza de tipoloxías diversas.

-Teatros, auditorios e festivais. Análise da súa pro-gramación cultural.

IV.

A música na sociedade contemporánea.

-Orixe da música contemporánea. Cambios sociaise cambios culturais na Europa de entreguerras.

-Novos xéneros musicais no século XX: tipoloxía.

-A atonalidade.


-Novas perspectivas na música. As novas prácticasvocais e instrumentais na música de vangarda: daSegunda Escola de Viena a Berio e Nono: o com-positor comprometido coa súa sociedade.

-As vangardas históricas: Schoenberg e o seupapel.

-A xeración musical do 27: o grupo dos 8.

-Falla e os exiliados.

-A experimentación.

-A revisión dos parámetros contemporáneos a finsdo século XX. O rexurdimento da tonalidade. Apantonalidade.

-O papel do músico contemporáneo como intelec-tual: música e pensamento.

-Serialismo e serialismo integral.

-A música sen intérpretes. A música electrónicae a música computerizada.

-Os compositores españois. Do eclecticismo ávangarda.

-O son gravado e a súa incidencia na música deconcertos: do fonógrafo ó son dixital.

-A música e as novas tecnoloxías da informacióne da comunicación. O estudio MIDI integrado naaula.

V.

Interpretación musical.

-A direccion orquestral: escolas e grandes direc-tores.

-A función do director ó longo da historia.

-A achega das figuras máis relevantes da músicavocal.

-Os solistas instrumentais e a súa significaciónna difusión da música.

-A interpretación na música tradicional galega ena música antiga: criterios de autenticidade ourecreación: folclore e folclorización.

VI.


-Valoración da historia da música como parte dapropia historia do alumno, no sentido de coñece-mento e aceptación dun pasado cultural común.

-Comprensión histórica dos estilos musicais quese sucederon en Europa a través dos séculos.

-Afondamento na sensibilidade e na capacidadecrítica ante as obras que forman parte do patrimoniomusical europeo.

-Interese e respecto polo coñecemento e a análisedas obras e dos instrumentos propios da músicacontemporánea.

-Apreciación e satisfacción ante a audición deobras e espectáculos musicais e respecto polas nor-mas que rexen o seu comportamento.


* Diferencia-las características das formas musi-cais vocais e do ballet, e recoñece-la súa funciónsocial.

* Diferencia-las formas instrumentais máis impor-tantes, a través dun adecuado estudio organolóxico.

* Diferencia-las características das formas musi-cais instrumentais producidas ó longo da historiaa partir da súa función social e das súas particu-laridades formais.

* Establece-las principais características da músi-ca vocal no seu contexto histórico.

* Definir apropiadamente as características cons-titutivas das diferentes formas musicais perante aanálise, a audición e a interpretación de partituras.

* Recoñece-las correntes compositivas do séculoXX e as fontes principais do pensamento musicalque as sustentan.

* Comprende-la función social do músico ó longoda historia.

* Valora-las achegas das tecnoloxías da comuni-cación ó ocio da cultura de masas.

* Valora-los papeis que desempeñou o intérpreteen épocas precendentes e que desempeña na actual,asociando os diferentes enfoques da función musicalás distintas épocas.

Latín I e II

Introducción.

A presencia do latín no bacharelato achega á for-mación dos alumnos o coñecemento das bases lin-güísticas, históricas e culturais da civilización occi-dental. De aí o seu grande interese para os alumnosque teñan optado por unha primeira especializacióndos seus estudios no campo das humanidades oudas ciencias sociais. Xunto co grego, cultura queRoma asimilou e transmitiu a toda Europa, o latínconstitúe un apoio insubstituíble á aprendizaxe daslinguas romances e, en particular, das linguas ofi-ciais de Galicia.

A coincidencia do estudio das dúas linguas clá-sicas no bacharelato invita a traballar ó unísono ea realizar unha actividade interdisciplinar que eviteduplicidades innecesarias no desenvolvemento deámbalas materias.

O estudio da lingua latina nos seus aspectos mor-folóxico, sintáctico e léxico non só ten un alto valoren si, por tratarse dunha lingua de estructura e con-tido moi ricos, senón que ofrece posibilidades for-mativas moi prácticas, ó sentar unha sólida basecientífica para a aprendizaxe das linguas de usocotián dos alumnos.

A lectura comprensiva de textos latinos orixinais,sinxelos ou convenientemente adaptados ó principioe máis complexos despois, así como a retroversiónde textos das linguas utilizadas polos alumnos, com-portan a fixación das estructuras básicas e un exer-


cicio de análise e síntese especialmente beneficioso.Con eles o profesor ten un excelente instrumentopara poñer ós alumnos en contacto coas mostras máisnotables da civilización romana nos seus diversosaspectos.

A comparación sistemática de feitos do mundoromano cos do mundo actual resulta de grande uti-lidade para a eficacia da tarefa educativa.

A materia desenvólvese en dous cursos: latín Ie latín II.

No primeiro, faise un achegamento elemental ágramática, ós textos e á civilización dos romanos.Utilizaranse textos orixinais ou elaborados, prefe-rentemente en prosa, para ler, analizar, traducir oucomentar.

A necesaria reflexión gramatical debe partir daanálise dos propios textos. Compararanse sistema-ticamente o latín e as linguas de uso do alumnado.

Os comentarios versarán fundamentalmente sobreaspectos históricos, institucionais e da vida cotiá.Poderán utilizarse outras fontes e actividades com-plementarias fóra da aula (museos, restos arqueo-lóxicos, representacións teatrais, conferencias,monumentos, inscricións, moedas, novelas históri-cas, cine) para a elaboración de traballos de carácterelemental.

Non parece recomendable o emprego do diccio-nario latino neste primeiro nivel.

O segundo curso serve de ampliación e afonda-mento, con especial insistencia na literatura. Nestenivel os textos deben ser de maior complexidadee poden ser en prosa ou en verso (Salustio, Cicerón,Virxilio, Catulo, Ovidio, Marcial, etc.). Recorrerasea boas traduccións para autores de maior dificultadeformal.

Faise imprescindible insistir na relación entre con-tidos lingüísticos e culturais.

Relacionaranse a civilización romana, especial-mente a súa literatura, e a súa presencia no mundoactual.

Poderase recorrer a outras fontes e realizar acti-vidades complementarias fóra da aula para que oalumno elabore traballos temáticos.

O profesor iniciará o alumnado nas técnicas deuso do diccionario latino.

Obxectivos.

* Coñecer e utiliza-los fundamentos morfolóxicos,sintácticos e léxicos da lingua latina, iniciándosena interpretación e traducción de textos de com-plexidade progresiva.

* Reflexionar sobre os elementos substanciais queconforman as linguas e relacionar compoñentes sig-nificativos da latina (flexión nominal, pronominale verbal) coas modernas derivadas do latín ou influí-das por el.

* Analizar textos latinos diversos, orixinais ou tra-ducidos, mediante unha lectura comprensiva e dis-tingui-las súas características esenciais e o xéneroliterario ó que pertencen.

* Ordena-los conceptos lingüísticos propios doalumno, establecendo categorías, xerarquías, opo-sicións e relacións entre ámbitos lingüísticos diver-sos.

* Recoñecer algúns elementos da herdanza latinaque permanecen no mundo actual e aprecialos comounha das claves para a súa interpretación.

* Buscar e indagar en documentos, inscricións,textos e outras fontes de información (bibliográficas,informáticas, audiovisuais), relacionando elementosdispersos, e analizar criticamente as súas inter-pretacións.

* Identificar e valora-las principais achegas dacultura romana e da súa lingua como instrumentotransmisor.

* Valora-las contribucións do mundo clásico comoelemento integrador de diferentes correntes de pen-samento e actitudes (éticas e estéticas) que con-forman o ámbito cultural europeo.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

A lingua latina.

-Do indoeuropeo ás linguas romances. Historiasucinta da lingua latina: latín arcaico, clásico evulgar.

-A escritura en Roma. Abecedario, pronunciacióne acentuación.

-Flexión nominal, pronominal e verbal. Formas nonflexivas.

-Sintaxe dos casos. Uso das preposicións máisfrecuentes.

-A estructura da oración. A concordancia. Ordede palabras. Oracións simples e compostas. Coor-dinación, subordinación, xustaposición. Conxun-cións subordinantes máis frecuentes.

II.

Os textos latinos e a súa interpretación.

-Iniciación nas técnicas de traducción e no comen-tario de textos.

-Análise morfosintáctica. Comparación de estruc-turas entre o latín, o galego e o castelán.

-Lectura comprensiva de obras e fragmentos tra-ducidos con comentario do seu contexto histórico,social e cultural.


III.O léxico latino e a súa evolución.-Aprendizaxe do vocabulario latino: fundamental-

mente léxico transparente e principais prefixos esufixos.

-Nocións básicas de evolución fonética, morfolóxi-ca e semántica do latín ás linguas hispánicas. Pala-bras patrimoniais e cultismos.

-Expresións latinas incorporadas á linguaxe habi-tual.

IV.Roma e o seu legado.-Sinopse histórica do mundo romano dos séculos

VIII a.C. ó VI d.C. Monarquía, República e Imperio.-Organización política e social de Roma. Maxis-

traturas e clases sociais. A relixión. O exército.-Aspectos máis relevantes da vida cotiá en Roma.

A educación, a familia, os espectáculos.-O dereito romano e a súa pervivencia nos orde-

namentos xurídicos posteriores.V.Actitudes, valores e normas.-Interese polas achegas da cultura latina á cultura

actual valorando positivamente as contribucións doespírito clásico que conforman o ámbito culturaleuropeo.

-Interese e valoración da lingua latina, da que pro-cede a lingua materna do alumno e outras utilizadasno seu contorno. Respecto polas diferencias entreas linguas e culturas procedentes da cultura clásica.

-Interese por explicar termos da lingua maternaa través de vocábulos latinos que figuran nos textos.

-Aprecia-la configuración político-administrativa,xurídica, relixiosa, mitolóxica, artística, urbanística,etc. do noso ámbito como herdanza do mundoromano.

Criterios de avaliación.* Identificar, en textos latinos sinxelos, orixinais

ou elaborados, os elementos básicos da morfoloxíaregular e da sintaxe da frase, apreciando discre-pancias e coincidencias coas outras linguas coñe-cidas.

* Resumir oralmente ou por escrito o contido detextos latinos, preferentemente narrativos, e deli-mita-las súas partes.

* Pasar á lingua materna coa maior fidelidade posi-ble textos breves latinos, facilitados ou elaborados,e preferentemente narrativos.

* Producir textos breves escritos en latín medianteretroversión, utilizando as estructuras propias da lin-gua latina.

* Recoñecer no léxico do galego, do castelán edoutras linguas faladas na península palabras deorixe latina e analiza-la súa evolución fonética, mor-folóxica e semántica, e deducir regras básicas dederivación e composición.

* Identifica-los aspectos máis importantes da his-toria do pobo romano e da súa presencia no nosopaís, e recoñece-las pegadas da cultura romana endiversos aspectos da civilización actual.

* Planificar e realizar, coa axuda do profesor, algúntraballo temático elemental sobre a pegada da roma-nización no contorno próximo ó alumno, recorrendoá indagación directa (restos arqueolóxicos, textosantigos, etc.) e á consulta de información comple-mentaria, e comunicar de forma coherente e orga-nizada os resultados do estudio.

Segundo curso.

Contidos.

I.

A lingua latina.

-Revisión da flexión nominal e pronominal. Formasmenos usuais e irregulares.

-Revisión da flexión verbal regular. Verbos irre-gulares e defectivos. Formas nominais do verbo.

-Afondamento no estudio da sintaxe dos casos.

-A oración composta. A subordinación: substan-tiva, adxectiva e adverbial; conxuncións. Construc-cións de participio e de infinitivo.

II.

Os textos latinos e a súa interpretación.

-Afondamento nas técnicas e na práctica da tra-ducción e do comentario de textos.

-Estudio sintáctico comparativo entre un textoorixinario e a súa traducción.

-Uso do diccionario latino.

-Comentario de textos.

-Características formais dos diferentes xénerosliterarios: épica, lírica, teatro, oratoria e histo-riografía.

III.

O léxico latino e a súa evolución.

-Formación de palabras latinas. Composición ederivación.

-Características diferenciais do latín fronte ó gale-go, ó castelán e a outras linguas romances.

-Aprendizaxe do vocabulario específico de orixegrecolatina usual nas disciplinas que se estudianno bacharelato.

-Expresións latinas incorporadas á linguaxe culta.

IV.

Roma e o seu legado.

-Transmisión da literatura clásica.

-Os xéneros literarios latinos e a súa influencianas manifestacións posteriores: teatro, historiogra-fía, oratoria, épica, poesía lírica e elexíaca, epigra-ma, etc.


-O legado de Roma en Hispania, e máis concre-tamente en Galicia. A romanización: vestixios nosrestos arqueolóxicos e museos.

V.


-Afondamento na valoración do feito diferenciador(e do seu entroncamento co mundo clásico) da cul-tura europea fronte a outras do planeta, no afán decontribuír á instauración dunha conciencia de cida-dán europeo.

-Valoración do estudio e dos coñecementos do latíncomo un soporte importante para unha mellor com-prensión da lingua e das manifestacións literariaspropias, e doutras linguas románicas e non romá-nicas.

-Aprecia-lo legado da romanización de Hispania,e da Gallaecia en particular, nos diferentes eidos.Afondamento nos referentes ó ámbito político-ad-ministrativo, xurídico, relixioso, mitolóxico, cientí-fico, tecnolóxico, artístico, urbanístico, etc.


* Identificar e analizar en textos orixinais os ele-mentos da morfoloxía regular e irregular e da sintaxeda oración simple e composta, e comenta-las súasdiscrepancias e coincidencias con outras linguascoñecidas.

* Resumir, oralmente ou por escrito, textos latinosorixinais de distintos xéneros literarios, elaboraresquemas básicos do seu contido e diferencia-lasideas principais das secundarias.

* Traducir de modo coherente textos latinos decerta complexidade, pertencentes a diversos xénerosliterarios.

* Compara-lo léxico latino co das outras linguasque coñeza o alumno, e deduci-las regras básicasde derivación e composición.

* Relacionar elementos constitutivos (fonéticos,morfolóxicos, sintácticos e léxicos) do latín e doutraslinguas coñecidas polo alumno.

* Identificar e comentar elementos literarios esen-ciais de textos traducidos correspondentes a diversosxéneros e recoñece-las súas estructuras básicasdiferenciadoras.

* Planificar e realizar traballos sinxelos sobretemas monográficos, manexando fontes de diversaíndole: restos arqueolóxicos, inscricións, índices,léxicos, artigos específicos, etc.

Matemáticas aplicadas ás ciencias sociais

Introducción.

No ámbito do bacharelato, calquera que sexa asúa modalidade, a presencia das matemáticas xus-tifícase baixo dous aspectos distintos. Dun lado, paraproporciona-los coñecementos tanto conceptuaiscoma instrumentais que favorezan á súa formaciónde cara á súa madurez; por outro, para achegárlle-lograo de preparación necesaria que lles permita afron-

tar con suficientes garantías os estudios posteriorescon independencia das súas características propias.

A distribución de contidos nos dous cursos pre-tende cubrir esas finalidades, tratando de establecerunha gradación no rigor formal non só destes contidossenón tamén das formulacións, que debe incremen-tarse no segundo curso.

O deseño curricular das matemáticas aplicadas ásciencias sociais está concibido desde un papel fun-damentalmente instrumental, orientado á resoluciónde problemas relacionados coa economía, demogra-fía e, en xeral, con todos aqueles fenómenos sociaissusceptibles de seren cuantificados e tratadosmatematicamente.

Non quere dicir isto que as matemáticas debanestar presentes tan só desde unha óptica exclusi-vamente procedemental. Elementos tan caracterís-ticos desta materia como o rigor, a precisión ou aabstracción, entre outros, introducirán o alumnadono coñecemento da metodoloxía matemática parapodelo aplicar de xeito adecuado nas situacións quese precise. Todo iso redundará no desenvolvementotanto da capacidade de razoamento coma da adqui-sición de actitudes críticas propias da ciencia.

O uso dos recursos tecnolóxicos, como as calcu-ladoras e os adecuados programas informáticos,parece máis que conveniente dado que as matemá-ticas actúan como impulsoras da tecnoloxía; peronon só por este motivo. Estes medios na resoluciónde determinados problemas evitan pesadas opera-cións que non son determinantes na comprensiónou na análise. Sen embargo, este uso debe ser moimedido e racionalizado, valorando en cada caso aconveniencia da súa utilización.

Obxectivos.

* Asimilar conceptos e procedementos propios dasmatemáticas.

* Aplica-los coñecementos matemáticos a diferen-tes situacións propias de fenómenos relacionadoscoas ciencias sociais.

* Formular en termos da linguaxe matemática pro-blemas tanto do ámbito cotián coma do das cienciassociais e humanas.

* Utilizar e contrastar distintas estratexias na reso-lución de problemas comprobando, interpretando ediscutindo as solucións obtidas.

* Expresar con precisión, tanto na linguaxe oralcoma escrita, situacións relativas ós fenómenossociais e económicos susceptibles de tratamentomatemático, mediante o uso dun vocabulario espe-cífico.

* Utiliza-los coñecementos matemáticos para man-ter unha actitude crítica coas mensaxes ou infor-macións difundidas desde diferentes ámbitos.

* Establecer relacións entre as matemáticas e omedio social, cultural e económico, recoñecendo oseu valor como parte da nosa cultura.


* Facer un uso racional dos recursos tecnolóxicos,rendibilizando as grandes posibilidades que ofrecen.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

Aritmética e álxebra.

-Números racionais e irracionais. A recta real.Intervalos. Valor absoluto. Radicais, operacións conradicais. Potencias de expoñente racional. Loga-ritmos.

-Polinomios. Operacións elementais. Regra deRuffini. Factorización.

-Interpretación e resolución gráfica e alxébrica deecuacións de primeiro e segundo grao.

-Interpretación e resolución gráfica e alxébrica desistemas lineais de ecuacións con dúas incógnitas.

-Interpretación e resolución gráfica de inecuaciónslineais cunha ou dúas incógnitas.

II.

Funcións e gráficas.

-Funcións reais de variable real. Utilización detáboas e gráficas funcionais para a interpretaciónde fenómenos sociais.

-Obtención de valores descoñecidos en funciónsdadas pola súa táboa: a interpolación lineal. Pro-blemas de aplicación.

-Estudio gráfico e analítico das funcións polinó-micas de primeiro e segundo grao e das funciónsde proporcionalidade inversa.

-Identificación e interpretación de funcións expo-nenciais, logarítmicas e periódicas sinxelas coa axu-da da calculadora e/ou dos programas informáticos.

-Idea intuitiva de límite funcional. Aplicación óestudio das descontinuidades.

-Taxa de variación media. Derivada dunha funciónnun punto. Función derivada. Regras da derivación.

III.


-Estatística bidimensional. Elaboración e interpre-tación de táboas de frecuencias de dobre entradae nubes de puntos.

-Cálculo e interpretación dos parámetros estatís-ticos bidimensionais usuais. Coeficiente de corre-lación.

-Regresión lineal. Rectas de regresión. Predic-cións estatísticas.

-Variables aleatorias discretas e continuas. Fun-ción de masa de probabilidade, función de densidadee función de distribución. Distribucións de proba-bilidade binomial e normal. Características. Manexodas táboas.

IV.


-Recoñecemento da necesidade da incorporaciónda linguaxe alxébrica e dos seus mecanismos ásnecesidades presentadas polas ciencias sociais, inci-dindo na súa precisión e simplicidade para o estudiode fenómenos diversos.

-Valoración da utilidade das matrices como ins-trumento para representar conxuntos de datos estruc-turados, e doutras ferramentas que proporciona aálxebra lineal para comunicar e resolver distintassituacións e problemas das ciencias sociais.

-Interese pola investigación de relacións entremagnitudes, valorando a utilización dos recursos pro-porcionados polo cálculo infinitesimal.

-Estimación pola utilidade das funcións e gráficaspara representar e resolver problemas dos ámbitoseconómico e social, sabendo facer previsións e com-parando con fenómenos semellantes.

-Valoración da estatística e da probabilidade comoinstrumentos que permiten interpretar, describir epredicir situacións incertas.

-Interese na interpretación, análise e valoracióndos datos estatísticos utilizados nos medios decomunicación.

-Valoración da incidencia dos medios tecnolóxicosnos distintos campos, así como da súa utilidade.Utilización axeitada deles en tódolos campos.


* Manexa-los números reais, as súas operaciónse representacións máis adecuadas para cuantificardatos e informacións e resolver problemas extraídosda vida cotiá, estimando a precisión das aproxima-cións, se houber lugar.

* Representar e identificar sobre a recta real valo-res absolutos, intervalos e desigualdades.

* Utiliza-los conceptos matemáticos para formular,resolver e discutir problemas de tipo financeirotomados da vida diaria, como incrementos e des-contos, xuros, capitalizacións, etc.

* Recoñece-los tipos de funcións reais sinxelascon maior incidencia no ámbito socioeconómico eestudia-lo seu comportamento a través do estudiodos seus intervalos de crecemento e decrecemento,extremos... (en casos de funcións polinómicas ouracionais elementais), interpretando o sentido destescaracteres e a tendencia evolutiva da situaciónrepresentada.

* Empregar táboas e gráficos para a análise deprocesos ordinarios de tipo social e económico nosque a relación causa-efecto non se axuste a fórmulasmatemáticas, dándolles un tratamento de tipo numé-rico.

* Interpreta-lo grao de correlación entre dúasvariables aleatorias e calcula-las rectas de regresiónpara obter información sobre a análise de situacións


e condicións de predicción a partir dos datos dunhatáboa, extraídos fundamentalmente de contextossociais e económicos.

* Estudiar situacións reais nas que se presentendistribucións continuas e discretas, discernindo oscasos nos que se axusten a unha variable aleatorianormal ou binomial procedentes dos ámbitos arribaindicados, e obter probabilidades a través do correc-to manexo das táboas correspondentes.

Segundo curso.

Contidos.

I.

Álxebra.

-A matriz como expresión de táboas e gráficos.Producto dun número por unha matriz. Suma e pro-ducto de matrices.

-Obtención de matrices inversas sinxelas polométodo de Gauss.

-Resolución de ecuacións e sistemas de ecuaciónsmatriciais sinxelos. Utilización do método de Gaussna discusión e resolución dun sistema de ecuaciónslineais con dúas ou tres incógnitas.

-Resolución de problemas con enunciados rela-tivos ás ciencias sociais e á economía que podenresolverse mediante sistemas de ecuacións lineaisde dúas ou tres incógnitas.

-Interpretación e resolución gráfica de inecuaciónse sistemas de inecuacións lineais con dúas incóg-nitas. Iniciación á programación lineal bidimen-sional.

II.

Análise.

-Límite e continuidade dunha función nun punto.

-Derivada dunha función. Cálculo de derivadasde funcións coñecidas.

-Aplicación das derivadas ó estudio das propie-dades locais das funcións elementais e á resoluciónde problemas de optimización relacionados coasciencias sociais e a economía.

-Estudio e representación gráfica dunha funciónpolinómica ou racional sinxela a partir das súas pro-piedades globais.

III.


-Experimentos aleatorios. Sucesos. Operacións consucesos.

-Probabilidade. Probabilidade condicionada. Pro-babilidade total.

-Poboación e mostra. Técnicas de mostraxe. Pará-metros dunha poboación. Estatísticos mostrais.

-Distribución de probabilidade da media mostral.Teorema central do límite.

-Intervalo de confianza da media da poboación.Nivel de confianza.

IV.


-Recoñecemento da necesidade da incorporaciónda linguaxe alxébrica e dos seus mecanismos anteas necesidades presentadas polas ciencias sociais,incidindo na súa precisión e simplicidade para oestudio de fenómenos diversos.

-Valoración da utilidade das matrices como ins-trumento para representar conxuntos de datos estruc-turados, e outras ferramentas que proporciona a álxe-bra lineal para comunicar e resolver distintas situa-cións e problemas das ciencias sociais.

-Interese pola investigación de relacións entremagnitudes, valorando a utilización dos recursos pro-porcionados polo cálculo infinitesimal.

-Estimación pola utilidade das funcións e gráficaspara representar e resolver problemas dos ámbitoseconómico e social, sabendo facer previsións e com-parando con fenómenos semellantes.

-Valoración da estatística e da probabilidade comoinstrumentos que permiten interpretar, describir epredicir situacións incertas.

-Interese na interpretación, análise e valoracióndos datos estatísticos utilizados nos medios decomunicación.

-Valoración da incidencia dos medios tecnolóxicosnos distintos campos así como da súa utilidade. Uti-lización axeitada deles en tódolos campos.


* Utiliza-las matrices para organizar e codificarinformacións; operar con matrices e interpreta-losresultados obtidos.

* Emprega-lo método de Gauss para calcula-lasinversas de matrices cadradas (ordes dúas e tres)e para discutir e resolver, se procede, sistemaslineais con dúas e tres incógnitas.

* Expresar en linguaxe alxébrica problemas deámbito cotián (sobre todo de tipo económico e social)coa axuda dos instrumentos alxébricos (matrices, sis-temas lineais, programación lineal no plano...).

* Desenvolve-los procedementos máis comúnspara o cálculo de límites e derivadas, co empregodas ideas básicas e a terminoloxía que proporcionaa análise matemática.

* Utiliza-las técnicas matemáticas máis usuaispara estudia-las propiedades locais e globais dasfuncións sinxelas (polinómicas, racionais, exponen-ciais, logarítmicas...) extraídas de fenómenos apli-cados ás ciencias sociais, con especial importanciano epígrafe de derivación, e extraer información queposibilite a análise do problema do que se derive.

* Resolver problemas de optimización extraídosde contextos socioeconómicos coa axuda do cálculodiferencial.


* Caracteriza-los sucesos dun experimento esto-cástico, fixando as probabilidades, tanto en situaciónsimples coma compostas, dependentes ou indepen-dentes, usando técnicas simples de reconto, diagra-mas de árbore..., así como os resultados teóricosmáis elementais.

* Estimar parámetros poboacionais a través dastécnicas de mostraxe simple, determinando inter-valos de confianza para a media e discutindo oserros e tamaños das mostras, analizando de formacrítica os resultados obtidos.

* Analizar de forma crítica informes estatísticospresentes nos medios de comunicación e noutrosámbitos, detectando posibles erros e manipulaciónsna presentación de determinados datos.

Xeografía

Introducción.

No proceso educativo, a materia de xeografía debeaxudar a comprende-la organización espacial e asúa pluralidade, a percibir e estudia-los problemasdesde un punto de vista territorial e a relaciona-lomedio coa sociedade que o habita; é dicir, a xeografíaestudia a organización do espacio terrestre, rela-cionando o ser humano coa natureza.

Nas anteriores etapas educativas o alumnadoalcanzou unha comprensión do medio xeográfico des-de perspectivas xeométrico-espaciais, ambientais esocio-espaciais. Os contidos de xeografía seleccio-nados para a etapa de bacharelato completarán estesaspectos, achegando criterios de análise do mediotanto político-sociais como xenético-xeográficos óincluí-lo concepto de rexión e outros conceptos holís-ticos procedentes doutras teorías que poden non serxeográficas, mais que permitirán integrar, relacionare explica-las teorías rexionais. Por este motivo aselección dos obxectivos e contidos da materia dexeografía no bacharelato fíxose atendendo funda-mentalmente a dous criterios:

* Primeiro, o estudio da nosa realidade xeográfica,das súas características comúns e da súa diversi-dade, do medio natural e da intervención humanano espacio, tendo en conta tamén a súa dimensióneuropea e a súa posición no mundo. Galicia, Españae Europa aparecen así definidas como territoriosdiferenciados dentro do mundo (rexión político-ad-ministrativa), pero ó mesmo tempo cunha gran varie-dade de contrastes que fan posible a análise terri-torial diferenciada. O territorio aparece así comoo resultado da interacción de variables tanto ambien-tais como sociais e non soamente como unha des-crición de caracteres homoxéneos. Atópanse terri-torios individualizados, mais con problemáticascomúns, dado que a individualidade xeográfica nonimplica especificidade irrepetible.

* En segundo lugar, tívose en conta o desenvol-vemento do pensamento lóxico formal dos alumnosde bacharelato e as súas posibilidades de abstrac-ción, conceptuación e xeneralización para afondarno coñecemento xeográfico e para relacionar e inte-

grar datos nun campo concreto. Tamén se tivo enconta a necesidade de recoñece-las complexasestructuras socioeconómicas, as posicións ideolóxi-cas ante os distintos proxectos de ordenación e dis-posición do territorio, así como a necesidade de par-ticipar activamente no seu contorno social e terri-torial. Deste modo inténtanse xerar valores de soli-dariedade e de respecto pola diversidade naturale social.

Obxectivos.

* Identificar e comprende-los elementos básicosda organización territorial, utilizando conceptos,procedementos e destrezas especificamente xeográ-ficas para explica-lo espacio como unha realidadedinámica, diversa e complexa, na que interveñenmúltiples factores.

* Comprender e analiza-la realidade xeográficade España e de Galicia como un espacio dinámico,que é o resultado da interacción de procesos sociais,económicos, tecnolóxicos e culturais, que actuaronnun marco natural e histórico particular.

* Coñecer e comprende-la diversidade e a plu-ralidade do espacio xeográfico español, e identifi-ca-los grandes contrastes e a complexidade terri-torial derivada dos distintos factores naturais, his-tóricos e de organización espacial que foron mode-lando a sociedade, a cultura e o territorio de formainterdependente.

* Explica-la posición de España e de Galicia nunmundo cada vez máis interrelacionado, no quecoexisten, a un tempo, procesos de globalizaciónna economía e de desigualdade socioeconómica, antea que se formulan respostas locais; prestando unhaatención especial á Unión Europea, ás súas carac-terísticas territoriais e ás consecuencias da integra-ción en España e en Galicia.

* Valora-la función do medio natural, dos recursosnaturais e das actividades productivas na configu-ración do espacio xeográfico español, recoñece-lasúa relación mutua coa sociedade, percibi-la con-dición do home como o axente de actuación máispoderoso e rápido sobre o medio.

* Entende-la poboación como o recurso esencialcoas características cuantitativas e cualitativas queinterveñen de forma eminente na configuración eno dinamismo dos procesos que definen o espacio.

* Comprende-la interdependencia de tódolos terri-torios que integran España, así como a Unión Euro-pea e outros ámbitos xeográficos mundiais, paradesenvolver actitudes de coñecemento, respecto,aprecio e cooperación cos espacios próximos e afas-tados do hábitat do alumno e prestar especial aten-ción á superación dos diferentes niveis de desen-volvemento e de saúde das poboacións do planeta.

* Adquirir conciencia espacial para participar deforma activa e responsable nas decisións que afectena ordenación do territorio, e valora-la necesidadede potencia-lo equilibrio natural e a equidade social.


Valora-lo potencial da tecnoloxía xeográfica pararesolve-los desastres naturais, facer máis habitablesas cidades e poñer estas ferramentas ó servicio dosmáis desfavorecidos.

Contidos.

I.

España no sistema mundo.

-O espacio xeográfico: noción e características doespacio xeográfico. Elementos e instrumentos deinformación e representación xeográfica. Nocións deanálise de localizacións e distribucións espaciais.

-Globalización e diversidade no mundo actual: pro-cesos de mundialización e desigualdades territoriais.Clasificacións das áreas xeoeconómicas.

-Caracteres xeográficos esenciais de Galicia eEspaña: situación xeográfica. Contrastes e diversi-dade internos. Posición relativa no mundo e nas áreassocioeconómicas e xeopolíticas.

II.

España en Europa.

-O camiño cara á integración europea. Das comu-nidades europeas á Unión Europea. Estructura terri-torial e institucional da Unión Europea; perspectivase retos do futuro.

-Natureza e ambiente na Unión Europea. Os con-trastes físicos: relevo, climas e hidrografía; situacióndo ambiente e políticas comunitarias con incidenciaambiental.

-Territorio e sociedade na Unión Europea. Carac-teres socioeconómicos xerais da Unión Europea edos estados membros. Disparidades rexionais; polí-ticas rexionais e cohesión territorial.

-A posición de Galicia e España na Unión Europea:factores explicativos da integración de España. Con-secuencias iniciais trala integración. Situaciónactual e perspectivas.

-O impacto en Galicia.

III.

Natureza e ambiente en España.

-Características xerais do medio natural. Diver-sidade xeolóxica, morfolóxica, climática e hídrica.

-A variedade dos grandes conxuntos españois:identificación dos seus elementos xeomorfolóxicos,estructurais, climáticos e bioxeográficos.

-Natureza e recursos en Galicia e España. Materiasprimas, fontes e recursos enerxéticos.

-Natureza e ambiente español: situación, condi-cionamentos e problemas. A protección dos espaciosnaturais.

-A auga: cuncas e vertentes hidrográficas. Réximesfluviais. Regulación e distribución dos recursoshidráulicos. Natureza e ambiente en Galicia.

IV.

O espacio xeográfico nas actividades económicas.

-Acción dos factores socioeconómicos no territorioespañol: evolución histórica, panorama actual eperspectivas.

-A pluralidade dos espacios rurais: transformacióne diversificación das actividades rurais e a súa plas-mación en tipoloxías espaciais diversas. As diná-micas recentes do mundo rural.

-A reconversión da actividade pesqueira. A pescaen Galicia e os seus problemas. O desenvolvementoda acuicultura.

-Os espacios industriais: evolución histórica ecaracterísticas ata a industrialización da segundametade do século XX. Crise do modelo de desen-volvemento concentrado e reestructuración indus-trial: tendencias actuais da industria galega eespañola.

-Os espacios de servicios: proceso de terciariza-ción da economía española. A heteroxeneidade dosservicios e o seu desigual impacto territorial. Ostransportes e as comunicacións. Os espacios turís-ticos: factores explicativos do desenvolvementoturístico español. Tipoloxías das rexións turísticase impacto espacial do turismo. Novas tendencia doturismo.

V.

Recursos humanos e organización espacial enEspaña.

-A poboación española: evolución da poboacióne da súa distribución espacial. Dinámica demográ-fica natural, movementos migratorios exteriores,interiores e o fenómeno da inmigración actual.Estructura demográfica actual. Despoboamento ereorganización da poboación: o exemplo de Galicia.

-O proceso de urbanización en España: complexi-dade do fenómeno urbano. Evolución histórica daurbanización. Características do sistema urbanoespañol. O declive do mundo rural. As parroquiase vilas galegas.

-Morfoloxía e estructura das cidades españolas.A pegada da historia da cidade preindustrial. A cida-de industrial. A cidade das recentes transformaciónssociais e económicas.

-A organización territorial de España na Consti-tución de 1978. O Estado das autonomías: orixe,proceso e mapa autonómico. Caracteres xeográficosbásicos de cada unha das comunidades autónomas.

-Os desequilibrios territoriais: contrastes espa-ciais entre as comunidades autónomas. Disparidadesdemográficas e desigualdades socioeconómicas. Osdesequilibrios rexionais en España e as políticasrexionais da Unión Europea.


VI.


-Valorar e respecta-la diversidade cultural, lin-güística e étnica do mundo e manter unha actitudecrítica ante as opinións ideolóxicas diferentes enrelación coa articulación administrativa de Europa.

-Valorar de forma crítica as diferentes percepciónsdo fenómeno da globalización.

-Curiosidade por coñece-los diversos medios e pai-saxes existentes no mundo.

-Interesarse por coñece-las relacións de Españae de Galicia coas diferentes zonas do mundo.

-Valorar de forma crítica as diferentes percepciónsde Europa.

-Curiosidade por coñece-los diversos medios e pai-saxes existentes en Europa.

-Interesarse por coñece-los distintos aspectos daintegración de Galicia e de España na UniónEuropea.

-Interesarse por coñece-los distintos aspectos físi-cos de Galicia e de España e mostrar interese polaconservación e o uso social do patrimonio naturalexistente.

-Valora-las limitacións que implican para os asen-tamentos humanos os diferentes medios ecoxeo-gráficos.

-Valorar de forma crítica o proceso de indus-trialización.

-Tomar conciencia das desigualdades no nivel derenda das rexións españolas.

-Valora-lo impacto no medio da actividade huma-na.

-Valora-las formas de asentamento demográfico.-Respecta-la diversidade cultural, relixiosa e lin-

güística da poboación española.-Toma de conciencia das diferentes formas da orga-

nización do territorio nun mundo de convivencia erespecto polas minorías.

Criterios de avaliación.* Obter, clasificar e utilizar informacións de con-

tido xeográfico procedente de fontes variadas: car-tográficas, estatísticas, textos e imaxes diversos paralocalizar e interpreta-los fenómenos espaciais e assúas interrelacións. Elaborar, así mesmo, mapas,gráficos e informes, e empregar un vocabulario espe-cífico e uns procedementos correctos para explicarfeitos e procesos xeográficos. Preparar e realizar tra-ballos de campo e excursións xeográficas.

* Identifica-las características do sistema mundoe os trazos esenciais da Unión Europea para com-prende-los factores que explican a situación deEspaña nunha área xeoeconómica determinada e assúas consecuencias espaciais.

* Coñece-los trazos xerais do medio natural euro-peo, español e galego e a diversidade de conxuntos

naturais; identifica-los seus elementos, a súa diná-mica e as súas interaccións e atender especialmenteo papel da acción humana.

* Analiza-lo estado do ambiente e dos recursosnaturais en España e en Galicia, relacionándoos coaorganización social e o nivel de desenvolvementoeconómico para comprender e valora-lo uso racionaldos recursos e o respecto polo ambiente.

* Clasificar, describir e analiza-las característicasdos espacios productivos españois e galegos: rurais,industriais, de producción enerxética e de servicios,e coñece-la súa dinámica recente para identificare explicar, segundo proceda en cada caso, os factoresde localización, a distribución territorial, as tipo-loxías espaciais resultantes e as tendencias actuaisdas actividades productivas en relación co espacioxeográfico.

* Identificar e interpreta-la evolución, a dinámicanatural e migratoria, a estructura e a distribuciónespacial da poboación española, recoñecendo as súascaracterísticas demográficas actuais, as súas dife-rencias territoriais e as perspectivas de futuro.

* Interpreta-lo proceso de urbanización españole galego para explica-la configuración do sistemaurbano actual e a transformación do medio rural,así como a dinámica da estructura interna das cida-des e o seu estado actual. Identifica-los cambios.

* Describi-la organización territorial española encomunidades autónomas e identifica-los seus trazosxeográficos máis característicos, para comprendere valora-la pluralidade histórica, cultural, socioe-conómica e espacial de España.

* Distingui-los principais contrastes territoriais,tanto entre comunidades autónomas como internosen Galicia, para analiza-los desequilibrios territo-riais existentes en España, e coñece-las políticaseuropeas do desenvolvemento rexional como o EixeAtlántico.

Electrotecnia

Introducción.

A electrotecnia estudia as aplicacións técnicas daelectricidade con fins industriais, científicos, etc.,así como as leis dos fenómenos eléctricos.

A finalidade da electrotecnia é proporcionar coñe-cementos relevantes que estimulen un desenvolve-mento posterior, abríndolle ó alumno un grande aba-no de posibilidades en múltiples opcións de for-mación electrotécnica máis especializada, o que lleconfire a esta materia un elevado valor propedéutico.Neste sentido, cumpre o dobre propósito de servircomo formación de base, tanto para aqueles alumnosque decidan orienta-la súa vida profesional polocamiño dos ciclos formativos como para os que elixana vía universitaria encamiñada a determinadas enxe-ñerías. Proporciónaselles así unha formación cien-tífica que explique os fenómenos eléctricos e queestá orientada, ademais, a técnicas e procedementos.


O carácter de ciencia aplicada confírelle un valorformativo relevante, ó integrar e poñer en funcióncoñecementos procedentes de disciplinas científicasde natureza máis abstracta e especulativa.

Exerce un papel de catalizador do ton científicoe técnico que lle é propio, profundando e sistema-tizando aprendizaxes afíns procedentes de etapaseducativas anteriores.

O campo disciplinar abrangue o estudio dos fenó-menos eléctricos e electromagnéticos, desde o puntode vista da súa utilidade práctica, as técnicas dedeseño e construcción de dispositivos eléctricoscaracterísticos, xa sexan circuítos, máquinas ou sis-temas complexos, e as técnicas de cálculo e medidade magnitudes neles.

Esta materia configúrase a partir de tres grandescampos do coñecemento e da experiencia:

* Os conceptos e leis científicas que explican osfenómenos físicos que teñen lugar nos dispositivoseléctricos.

* Os elementos cos que se compoñen circuítose aparellos eléctricos, e a súa disposición e conexiónscaracterísticas.

* As técnicas de análise, cálculo e predicción docomportamento de circuítos e dispositivos eléctricos.

No estudio da electrotecnia debe dárselle máisimportancia á comprensión dos fenómenos físicos,leis, etc. ca ó modelo matemático que se utilice paraa súa deducción, que máis ben debería servir decomplemento á explicación do fenómeno físico oulei. Por outra parte, non é conveniente que os dife-rentes contidos se expliquen por separado; deberíafacerse de forma integral. En consecuencia, seríadesexable tratar esta disciplina inmersa nas reali-zacións prácticas e próxima ó exercicio dunhaprofesión.

Nos procesos de ensino e aprendizaxe deberansecombina-las exposicións teóricas coas aplicaciónsprácticas e as experiencias no laboratorio. Algúnsexemplos prácticos para realizar no laboratorioserían:

* Técnicas de medida directa de magnitudes encircuítos eléctricos e a súa verificación medianteo cálculo correspondente.

* Experimentos de características funcionais deelementos ou circuítos eléctricos, realizados en mon-taxes de execución rápida ou en aplicacións infor-máticas.

* Conceptos e principios electromagnéticos enmontaxes experimentais.

Para o mellor aproveitamento dos alumnos, pareceaconsellable que estes posúan certa destreza no cál-culo de números complexos, cálculo vectorial e tri-gonometría, así como os principios físicos necesariospara a compresión dos alicerces de electrotecnia.

Obxectivos.

* Explica-lo comportamento dos dispositivos eléc-tricos sinxelos e sinala-los principios e leis físicasque os fundamentan.

* Seleccionar e conectar correctamente distintoscompoñentes para formar un circuíto que respondaa unha finalidade predeterminada.

* Calcula-lo valor das principais magnitudes duncircuíto eléctrico composto por elementos discretosen réxime permanente.

* Analizar e interpretar esquemas e planos de ins-talacións e equipos eléctricos característicos, e iden-tifica-la función dun elemento ou grupo funcionalde elementos no conxunto.

* Seleccionar e interpretar información adecuadapara considerar e valorar solucións, no eido da elec-trotecnia, a problemas técnicos comúns.

* Elixir e conecta-lo aparello adecuado para medirunha magnitude eléctrica, estimar anticipadamentea súa orde de magnitude e valora-lo grao de precisiónque esixe o caso.

* Expresa-las solucións a un problema cun nivelde precisión coherente co das diversas magnitudesque interveñen nel.

Contidos.

I.

Conceptos e fenómenos eléctricos.

-Magnitudes e unidades eléctricas. O campo eléc-trico e a diferencia de potencial. Forza electromotriz.Intensidade e densidade de corrente. Conductores:resistencia e conductancia. Illantes: rixidez dieléc-trica. Condensador: carga e descarga. Capacidadedun condensador.

-Potencia, traballo e enerxía. Efecto térmico dacorrente eléctrica. Lei de Joule.

II.

Conceptos e fenómenos electromagnéticos.

-Imáns. Intensidade do campo magnético. Induc-ción e fluxo magnético. Momento magnético. Campose forzas magnéticas creados por correntes eléctricas.Forzas electromagnéticas e electrodinámica. Forzasobre unha corrente nun campo magnético.

-Propiedades magnéticas da materia. Permeabi-lidade. Magnetización. Ciclo de histérese. Circuítomagnético. Forza magnetomotriz. Saturación. Reluc-tancia. Lei de Hopkinson dos circuítos magnéticos.

-Inducción electromagnética. Lei da inductancia.Autoinducción. Influencia dunha autoinducción nuncircuíto eléctrico.

III.

Circuítos eléctricos.

-Circuíto eléctrico de c.c. Resistencias e conden-sadores. Características. Identificación. Pilas e acu-muladores. Análise de circuítos de c.c.. Leis e pro-


cedementos. Unións de receptores. Divisor de ten-sión e intensidade.

-Características da c.a. Magnitudes senoidais.Efectos da resistencia, autoinducción e capacidadena c.a. Reactancia. Impedancia. Variación da impe-dancia coa frecuencia. Representación gráfica.

-Análise de circuítos de corrente alterna mono-fásicos. Leis e procedementos. Circuítos simples.Factor de potencia. Unións. Resonancia en serie een paralelo.

-Potencia en c.a. monofásica: instantánea, activa,reactiva e aparente. Corrección do factor potencia.Representación gráfica. Circuítos de consumo bási-cos: iluminación e calefacción; rendemento.

-Sistemas polifásicos. Xeración. Unión. Tipos.Potencias. Mellora do factor de potencia.

IV.

Máquinas eléctricas.

-Transformadores, principios de funcionamento.Tensión e corrente de curtocircuíto. Perdas. Ren-demento.

-Xeradores de corrente continua. Funcionamento.Inducido. Excitación. Conmutación. Reacción doinducido. Tipos de excitación.

-Alternadores. Constitución. Tipos. Funcionamen-to.

-Motores de corrente continua. Constitución e prin-cipio de funcionamento. Par electromagnético.Conexionado. Arrinque e inversión de xiro. Variaciónde velocidade. Ensaios básicos.

-Motores de corrente alterna. Motores trifásicos.Motores monofásicos. Constitución e principio defuncionamento. Tipos. Conexionado. Arrinque einversión do sentido de xiro. Ensaios básicos.

V.

Circuítos electrónicos.

-Semiconductores: código e identificación. Díodo,transistor, tiristores e triac. Valores característicose a súa comprobación.

-Amplificadores operacionais. Características.

-Operadores lóxicos. Tipos.

-Circuítos electrónicos básicos: rectificadores,amplificadores e multivibradores. Fontes de ali-mentación.

-Circuítos básicos de control de potencia e detempo.

VI.

Medidas electrotécnicas.

-Medida de magnitudes de corrente continua. Ins-trumentos, procedementos e erros de medida.

-Medida de magnitudes en corrente alterna: mono-fásica e trifásica. Instrumentos e procedementos demedida en c.a.

-Medida de magnitudes básicas e instrumentos encircuítos electrónicos.

VII.


-Valoración da seguridade nos traballos eléctricospara evita-los perigos dos campos eléctricos e mag-néticos, e sensibilidade con respecto ós efectosambientais da polución electromagnética.

-Respecto polas normas de recollida e almacenaxede compoñentes e dispositivos eléctricos pola posi-bilidade de que conteñan substancias tóxicas e con-taminantes, e valoración da reutilización e da reci-claxe destes productos para reducir impactosambientais e custos da súa fabricación.

-Recoñecemento da influencia da tecnoloxía eléc-trico-electrónica na calidade de vida e na sociedadede consumo, e avaliación dos beneficios de máquinase dispositivos nas aplicacións domésticas e indus-triais.

-Valoración das instruccións para o uso correctoe das medidas de protección das instalacións eléc-tricas, como factor determinante na difusión xene-ralizada das aplicacións da electricidade.

-Interese polo uso correcto dos intrumentos demedida e pola análise crítica dos datos obtidos, ava-liando sensibilidade e precisión dos valores.


* Explicar cualitativamente o funcionamento decircuítos simples destinados a producir luz, enerxíamotriz ou calor, e sinala-las relacións e interacciónsentre os fenómenos que teñen lugar.

* Seleccionar elementos ou compoñentes de valoradecuado e conectalos correctamente para formarun circuíto, característico e sinxelo.

* Explicar cualitativamente os fenómenos deriva-dos dunha alteración nun elemento dun circuíto eléc-trico sinxelo e describi-las variacións que se esperaque tomen os valores de tensión e corrente.

* Calcular e representar vectorialmente as mag-nitudes básicas dun circuíto mixto simple, compostopor cargas resistivas e reactivas, e alimentado porun xerador senoidal monofásico.

* Analizar planos de circuítos, instalacións e equi-pos eléctricos de uso común, e identifica-la funcióndun elemento discreto ou dun bloque funcional noconxunto.

* Representar graficamente nun esquema deconexións ou nun diagrama de bloques funcionaisa composición e o funcionamento dunha instalaciónou equipo eléctrico sinxelo e de uso común.

* Interpreta-las especificacións técnicas dun ele-mento ou dispositivo eléctrico e determinar delasas magnitudes principais do seu comportamento encondicións nominais.


* Medi-las magnitudes básicas dun circuíto eléc-trico, e selecciona-lo aparello de medida adecuado,conectándoo correctamente e elixindo a escalaóptima.

* Interpreta-las medidas efectuadas sobre circuí-tos eléctricos ou sobre os seus compoñentes paraverifica-lo seu correcto funcionamento, localizaravarías e identifica-las súas posibles causas.

Mecánica

Introducción.

A mecánica, como materia curricular, deberá con-tribuír á formación xeral dos alumnos e alumnasdo bacharelato, favorecendo a adecuada percepcióndo ambiente social, cultural e económico que osrodea, o que require coñecementos específicos queexpliquen o fundamento e o funcionamento dosobxectos tecnolóxicos que configuran o noso con-torno.

A mecánica estudia as leis xerais do movementodos corpos materiais en relación coas forzas queo producen, establecendo procedementos e métodosxerais de análise e resolución de problemas rela-cionados con eses movementos. Sen embargo, comomateria do bacharelato ten un enfoque de cienciaaplicada máis preto da tecnoloxía que das cienciasfísicas, e centrada no estudio dos elementos mecá-nicos máis significativos de estructuras e máquinas.

En canto á súa finalidade, trata de desenvolverno alumnado aquelas capacidades que lle permitanacomete-la análise mecánica dos elementos demáquinas e estructuras, xa sexa para modificalose que respondan a novas formulacións, xa sexa paraxustifica-la súa construcción.

O valor formativo da mecánica estriba:

* Na mellora do razoamento lóxico, xa que a proxi-midade e a simplicidade dos elementos mecánicosfan que a súa coherencia interna e o rigor lóxicodo seu funcionamento sexa facilmente asimilado.

* Na transferencia de coñecementos a situaciónsreais, pois a fácil aplicación das leis xerais no estudioe análise de elementos concretos reforza esa capa-cidade.

* Na precisión da linguaxe en canto que o aumentodo vocabulario específico e o rigor conceptual dosseus termos enriquece a expresión e a comprensiónoral e escrita.

* Na comprensión do mundo que os rodea, porqueo estudio dos elementos mecánicos é o da historiada mecánica e, en parte, o da historia da ciencia.

Os contidos desta materia organízanse en seis blo-ques. Un primeiro bloque sistematiza e esquematizao estudio das unións e accións mecánicas en máqui-nas e estructuras. De estática estúdiase unicamenteo equilibrio dos elementos de máquinas e estruc-turas, illados do conxunto e situados no plano; nonobstante, o tratamento xenérico do equilibrio permiteun achegamento previo ó tema con maior rigor formal.

A cinemática céntrase no estudio da translación erotación dos elementos de máquinas e mecanismos.Nunha introducción ó movemento plano preséntaseo método do centro instantáneo de rotación paradeterminar velocidades en elementos e o da com-posición de movementos para mecanismos articu-lados sinxelos. Na dinámica desenvólvese funda-mentalmente a rotación de sólidos arredor dos eixesde simetría fixos. Un interese particular ten o prin-cipio de conservación da enerxía mecánica para adeterminación das accións sobre máquinas e meca-nismos e a aproximación ó estudio das vibraciónsnas máquinas. A resistencia de materiais permiteun achegamento ó estudio resistente do sólido elás-tico. Completaríase a materia cunha introduccióná mecánica de fluídos.

O achegamento ás leis da mecánica, é dicir, óestudio da relación entre as forzas e os movementosque actúan sobre os corpos, debe facerse desde aanálise dos elementos reais das estructuras e dasmáquinas. Non parece, polo tanto, aconsellable quese aborden estes contidos cun enfoque de mecánicateórica ou mecánica racional; o enfoque da disciplinadebe se-lo de mecánica aplicada. Por iso, a meto-doloxía aconsellable consistiría no estudio das forzase movementos nos elementos mecánicos, fundamen-tándoo nas leis da mecánica e xustificando despois,na medida do posible, o por qué da súa construcción.O estudio mecánico -estático, cinemático, dinámicoe resistente- dos elementos que conforman as máqui-nas e as estructuras é o que nos guiará nos procesosde ensino-aprendizaxe na aula.

Obxectivos.

* Construír modelos do comportamento de elemen-tos, estructuras ou sistemas mecánicos reais some-tidos a distintas solicitacións, amosando no esquemao fundamental e omitindo o accesorio.

* Identificar nos sólidos ríxidos e nos sistemasmecánicos máis complexos as accións que neles con-corren e a súa interrelación.

* Analizar e resolver problemas mediante a apli-cación, en exemplos reais, das leis da mecánica edoutras fórmulas derivadas da experiencia, tendoen conta os límites impostos por esa mesma rea-lidade.

* Relacionar formas, dimensións, materiais e, enxeral, o deseño dos obxectos e sistemas técnicos,coas solicitacións mecánicas a que están sometidos,xustificando a súa construcción.

* Utilizar apropiadamente, na comunicación e nointercambio de ideas e opinións, os conceptos e ovocabulario específico en relación coa mecánica.

* Manexar correctamente as unidades de medidadas diferentes magnitudes.

* Desenvolver, a través do razoamento, coas leisda mecánica, unha «intuición mecánica» básica.


* Coñece-la evolución histórica das aplicaciónsda mecánica e valora-la súa contribución ó estadoactual da sociedade.

Contidos.

I.

Unións e accións mecánicas.

-Introducción ó estudio de vectores. Xeometría demasas, centro de masas, centro de gravidade,momento de inercia dunha sección respecto a uneixe, radio de inercia.

-Unións mecánicas: tipos, características, graos deliberdade, articulacións, encastramentos, escorrega-doiras, rótulas, apoios, unións helicodais. Estudioe modelización de unións mecánicas en mecanismose sistemas materiais reais.

-Accións sobre un sistema material. Forzas inte-riores e exteriores. Forzas a distancia e forzas decontacto: puntuais, distribuídas, de presión de líqui-dos, de rozamento. Momento dunha forza. Par deforzas. Estudio e modelización de accións en meca-nismos e sistemas materiais reais.

-Transmisión de forzas e momentos medianteunións mecánicas perfectas. Unións mecánicasreais, rozamento.

-Realización de sinxelos cálculos analíticos e grá-ficos de forzas e momentos en exemplos elementaisde modelizacións experimentais da realidade.

-Identificación, no contorno próximo a alumnose alumnas, de situacións con cargas, forzas emomentos.

II.

Estática.

-Equilibrio dun sistema de puntos materiais. Equi-librio dun sólido ríxido, libre ou con unións fixas,sometido a un sistema de forzas coplanarias. Con-dicións universais de equilibrio. Discusión do roza-mento no equilibrio de sistemas simples.

-Estudio estático de mecanismos planos con ele-mentos articulados e escorregadoiras. Cuadriláteroarticulado, biela-manivela. Estudio estático de ele-mentos articulados de bastidores e máquinas. Estu-dio estático de máquinas simples, poleas fixas emóbiles, tornos e cabrestantes.

-Estructuras con elementos articulados; determi-nación de tensións.

-Deseño e realización experimental dun mecanis-mo de biela-manivela, identificando forzas e roza-mentos presentes, estimación do seu rendemento.

III.

Cinemática.

-Cinemática do punto. Posición, velocidade e ace-leración do punto nun plano. Movementos lineal ecircular. Expresións intrínsecas e cartesianas.

-Cinemática do sólido. Movemento de translación.Translación rectilínea uniforme e uniformementeacelerada. Patíns ou deslizadeiras; paralelogramoarticulado. Movemento de rotación arredor dun eixefixo. Rotación uniforme e uniformemente acelerada.Expresións intrínsecas e angulares. Rodas, engre-naxes, volantes. Movemento helicoidal uniforme.Fusos.

-Movemento plano. Centro instatáneo de rotación,determinación de velocidades. Composición demovementos; velocidades absoluta, relativa e dearrastre.

-Representación gráfica dos diferentes movemen-tos con base nas súas ecuacións.

IV.

Dinámica.

-Dinámica do punto. Principio fundamental dadinámica nos movementos lineal e circular dun puntomaterial no plano.

-Dinámica do sólido. Translación no plano. Prin-cipio fundamental. Traballo, enerxía e potencia.Cantidade de movemento: a súa conservación nunsistema illado.Rotación arredor dun eixe de simetríafixo. Momento de inercia. Traballo, enerxía e poten-cia. Momento cinético: a súa conservación nun sis-tema illado.

-Determinación das accións sobre máquinas emecanismos sinxelos, teorema da enerxía cinéticae principio de conservación da enerxía mecánica.Rozamento por esvaramento e rodadura. Rendemen-to en máquinas e mecanismos.

-O sólido elástico sometido a vibración. Resonan-cia. Fatiga. Amortecedores. Velocidades críticas enárbores.

V.

Resistencia de materiais.

-Elasticidade e plasticidade dos materiais, lei deHooke. Accións entre dúas seccións contiguas dematerial; esforzos. Esforzo de traballo, coeficientede seguridade.

-Tracción, compresión, cortadura. Flexión: forzacortante e momento flector; esforzos. Trabes sim-plemente apoiadas e en saínte sometidas a cargaspuntuais e uniformemente distribuídas. Torsión enárbores circulares macizas e ocas. Pandeo, cargacrítica, esforzos en puntais e en elementos esveltosde máquinas e estructuras.

-Esforzos térmicos. Concentración de esforzos,efecto entalla. Fatiga.

-Identificación, en estructuras e mecanismos, dosdiferentes tipos de solicitacións dos seus elementos.

VI.

Introducción á mecánica de fluídos.

-Hidrostática, teorema de Pascal. Cinemática defluídos perfectos incompresibles: teorema de Ber-


nouilli. Fluídos reais, perda de carga. Movementode fluídos arredor dun perfil, sustentación e resis-tencia.

VII.


-Valora-las achegas da mecánica á resolución dosproblemas tecnolóxicos, e toma de conciencia dasúas repercusións sobre a sociedade ó longo dahistoria.

-Interese pola aplicación axeitada de procedemen-tos matemáticos como ferramenta de traballo paraa correcta resolución de problemas no eido damecánica.

-Disposición e iniciativa persoal para identificarelementos mecánicos e mecanismos nas construc-cións, nas máquinas e noutros dispositivos de empre-go cotián no contorno próximo do alumnado.

-Respecto polas normas de seguridade e valoraciónprevia dos riscos nas manipulacións de mecanismose nas accións sobre estructuras.

-Interese por comprende-los principios de funcio-namento e as leis nas que se basean os aparellosde uso cotián, e valoración destes coñecementoscomo base para a adecuada manipulación e empregode mecanismos.

-Valoración da utilización de normas e canons deseguridade na selección de materiais e no deseñode estructuras e mecanismos, de cara á súa fiabi-lidade e durabilidade óptimas.


* Identificar unións mecánicas en sistemas mate-riais reais, e expresa-las súas características e asforzas e momentos que transmiten.

* Identifica-las accións que ocorren sobre os sis-temas materiais reais, expresándoas como forzas emomentos e indicando o seu valor, dirección esentido.

* Illar un elemento dun mecanismo, bastidor oumáquina, con representación no plano, identifica-lasforzas e momentos a el aplicados, formula-lo equi-librio e calcula-los valores descoñecidos.

* Formula-lo equilibrio e calcula-las tensións enelementos articulados de estructuras planas ou deestructuras espaciais sinxelas (reducibles doada-mente a planos).

* Identificar movementos lineais e circulares ensistemas materiais reais e calcular, en puntos sig-nificativos do seu funcionamento, posicións, velo-cidades e aceleracións.

* Identificar e calcular, no sistema de referenciaseleccionado, as velocidades absoluta, relativa e dearrastre no movemento plano dun sistema articuladosinxelo.

* Aplica-lo principio fundamental da dinámica amáquinas que xiran; discuti-lo valor do momentode inercia no funcionamento do conxunto e rela-ciona-las magnitudes de potencia, par e réxime dexiro.

* Aplica-lo principio de conservación da enerxíamecánica a máquinas e mecanismos e, en xeral, asistemas mecánicos reais sinxelos; discuti-lainfluencia do rozamento e determinar valores derendementos.

* Relaciona-lo deseño dos diferentes elementosque compoñen unha estructura ou conxunto mecá-nico coa súa resistencia a diferentes solicitacións(tracción, compresión, cortadura, flexión, torsión epandeo) e empregar no razoamento os conceptos eo vocabulario axeitados.

* Relacionar, entre si, cargas, esforzos e coefi-ciente de seguridade en elementos simplificados deestructuras ou sistemas mecánicos reais, sometidosa tracción, compresión e cortadura.

* Xustifica-la construcción de estructuras reaisdesde o punto de vista das súas solicitaciónsaerodinámicas.

* Calcula-los valores das magnitudes postas enxogo na circulación de fluídos perfectos incom-presibles.

Tecnoloxía industrial I e II

Introducción.

O valor educativo da materia de tecnoloxía, nobacharelato, deriva tanto de seu papel na traxectoriaformativa do alumno canto da súa estructura e com-posición internas. A tecnoloxía constitúe a prolon-gación da área homónima da etapa secundaria obri-gatoria, afondando nela desde unha perspectiva dis-ciplinar, ó tempo que proporciona coñecementosbásicos para emprende-lo estudio de técnicas espe-cíficas e desenvolvementos tecnolóxicos en camposespecializados da actividade industrial. Vertebraunha das modalidades do bacharelato, proporcio-nando un espacio de aplicacións concretas paraoutras disciplinas, especialmente para as de caráctercientífico.

A tecnoloxía constitúe un campo de actividade froi-to da influencia mutua entre a ciencia e a técnica.Desde un punto de vista epistemolóxico, as diversastécnicas (saber facer) son conxuntos de accións sis-temáticas e intencionalmente orientadas á transfor-mación material das cousas cun fin práctico inme-diato, mentres que por ciencia se entende o conxuntode accións dirixidas ó coñecemento da natureza dascousas. A tecnoloxía (saber cómo e por qué se fai)constitúe o resultado dunha intersección entre a acti-vidade investigadora, que proporciona coñecementosaplicables e criterios para mellora-los resultados daintervención sobre un medio material, e a técnica,que achega experiencia operativa acumulada e coñe-cementos empíricos procedentes da tradición e dotraballo.


A industria de producción de bens é un eido pri-vilexiado da actividade tecnolóxica. As diversas acti-vidades e productos industriais, desde o transporteá producción e aproveitamento da enerxía, desdeas comunicacións e o tratamento da información ásobras públicas, posúen características peculiares,froito do específico dos materiais e compoñentes cosque operan, dos procedementos utilizados, dos seusproductos e as súas aplicacións. Comparten, en granmedida, as fontes do coñecemento científico, utilizanprocedementos e criterios de actuación semellantes,aplican elementos funcionais comúns ás actividadese productos máis diversos. Isto permítelles enca-beza-los compoñentes disciplinares dunha materiado bacharelato, a tecnoloxía, de raíz e finalidadenetamente industriais. O seus fundamentos son ocoñecemento dos medios, os materiais, as ferramen-tas e procedementos técnicos propios da industria,e un conxunto extenso de elementos funcionais, deenxeños simples, cos que se compoñen conxuntoscomplexos rexidos por leis físicas coñecidas, xasexan mecanismos, circuítos ou sistemas compostos.

Estes compoñentes configuran, en tecnoloxía I,unha materia que desenvolve sistematicamente oselementos da cultura técnica adquiridos na etapaanterior. Amplíanse e ordénanse os coñecementossobre materiais e as súas aplicacións, as técnicasproductivas, os elementos de máquinas e sistemas;iníciase o estudio dos sistemas automáticos e afón-dase nos aspectos sociais e ambientais da actividadetécnica.

Tecnoloxía II posúe un carácter máis enxeñeril,precursor de opcións formativas para a actividadeprofesional na industria, que denota unha preferen-cia polas aplicacións prácticas. O papel central damateria asúmeo o estudio teórico e práctico dos cir-cuítos e sistemas automáticos, complementado cuncoñecemento de materiais e máquinas marcadamen-te práctico.

O coñecemento dos materiais, dos modos de operare das ferramentas para cada operación enfócase ago-ra dun modo sistemático, mostrando relaciónscomúns entre eles, con independencia do productoou da técnica na que se aplican. Ademais, trátansecon maior rigor científico ca na etapa precedente,para argumenta-las súas propiedades característi-cas, a súa configuración e as razóns que aconsellanactuar dunha forma determinada.

En canto ós elementos que compoñen máquinase sistemas complexos, reciben un tratamento sis-temático, clasificándoos pola súa función, con inde-pendencia da máquina na que van operar e facendoabstracción da natureza do fluído que transportan.En tecnoloxía II dedícaselle un especial intereseá composición de sistemas automáticos.

No estudio da tecnoloxía industrial debe conce-dérselle máis importancia á comprensión dos fenó-menos físicos e das leis ca ó modelo matemáticoque se utilice para a súa deducción, que máis bendebe servir como complemento á explicación do

fenómeno físico ou lei. Aínda que o método de ensinodesta materia ten un marcado carácter expositivo,deben realizarse aplicacións prácticas e experien-cias que complementen os conceptos estudiados. Poroutra parte, os diferentes contidos non se debenexplicar por separado, senón de forma integral; enconsecuencia, debe tratarse como unha disciplinainmersa nas realizacións prácticas e próxima ó exer-cicio dunha profesión.

Obxectivos.

* Adquiri-los coñecementos necesarios e empregarestes e os adquiridos noutras áreas para a compren-sión e análise de máquinas e sistemas técnicos.

* Comprende-lo papel da enerxía nos procesos tec-nolóxicos, as súas distintas transformacións e apli-cacións, e adoptar actitudes de aforro e valoraciónda eficiencia enerxética.

* Comprender e explicar cómo se organizan edesenvolven procesos tecnolóxicos concretos; iden-tificar e describi-las técnicas e os factores econó-micos e sociais que concorren en cada caso.

* Analizar de forma sistemática aparellos e pro-ductos da actividade técnica para explica-lo seu fun-cionamento, utilización e forma de control, e ava-lia-la súa calidade.

* Valorar criticamente e aplica-los coñecementosadquiridos, as repercusións da actividade tecnolóxi-ca na vida cotiá e a calidade de vida, manifestandoe argumentando as súas ideas e opinións.

* Expresar con precisión as súas ideas e opiniónssobre procesos ou productos tecnolóxicos concretose utilizar vocabulario, símbolos e formas de expre-sión axeitados.

* Participar na planificación e desenvolvementode proxectos técnicos en equipo, achegando idease opinións, responsabilizándose de tarefas e cum-prindo os seus compromisos.

* Actuar con autonomía e confianza ó inspeccionar,manipular e intervir en máquinas, sistemas e pro-cesos técnicos para comprende-lo seu funciona-mento.

Primeiro curso.

Contidos.

I.

O proceso e os productos da tecnoloxía.

-Proceso cíclico de deseño e mellora de productos.Normalización.

-Distribución e comercialización de productos. Omercado e as súas leis básicas. Control de calidade.Planificación e desenvolvemento dun proxecto dedeseño e comercialización dun producto.


II.

Materiais.

-Estado natural, obtención e transformación demateriais simples e compostos. Propiedades máisrelevantes dos materiais.

-Aplicacións características dalgúns materiaiscomúns. Escolma de materiais para unha aplicacióndeterminada. Identificación de diversas formas depresentación dos materiais comerciais.

-Impacto ambiental producido pola obtención,transformación e desperdicio dos materiais.

III.

Elementos de máquinas e sistemas.

-Concepto de máquina e sistema mecánico. Van-taxe e rendemento. Transmisión e transformaciónde movementos. Soporte e unión de elementosmecánicos.

-Realización de sinxelas montaxes e modelizaciónexperimental de mecanismos característicos ele-mentais.

-Elementos dun circuíto xenérico: xerador, con-ductores, dispositivos de regulación e control, recep-tores de consumo e utilización.

-Transformación, transferencia e acumulación deenerxía.

-Representación esquematizada de circuítos. Sim-boloxía. Interpretación de planos e esquemas sinxe-los.

-Interpretación e simulación dalgúns circuítosemblemáticos e comúns na vida cotiá.

IV.

Procedementos de fabricación.

-Técnicas de fabricación, tipificación e clasifi-cación.

-Exemplificación dalgunha técnica sinxela defabricación con máquinas e ferramentas axeitadaspara un procedemento concreto. Criterios de uso emantemento de ferramentas.

-Normas de saúde e seguridade nos centros detraballo. Seguridade activa e pasiva. Planificaciónda seguridade.

-Impacto ambiental dos procedementos de fabri-cación. Criterios de reducción.

V.

Recursos enerxéticos.

-Obtención, transformación e transporte das prin-cipais fontes primarias de enerxía.

-Modelización elemental e simulación experimen-tal dalgunha instalación sinxela de transformaciónde enerxía.

-Consumo enerxético. Técnicas e criterios deaforro enerxético.

-Importancia do uso de enerxías alternativas.

VI.


-Actitude crítica fronte a tódolos productos do mer-cado, tratando sempre de valora-las achegas e dife-renciando o realmente importante do superfluo.

-Interese por descubrir e avalia-los problemasxerados polos residuos.

-Valoración da importancia da transformación deenerxías e da elección dos elementos motores máisaxeitados en cada aplicación.

-Valoración da necesidade de emprega-los mediosde protección e de prevención de enfermidades pro-fesionais e accidentes.

-Actitude crítica sobre as características e a cali-dade de productos industriais de uso cotián, e inte-rese por achegar solucións alternativas.

-Interese polo descubrimento das enerxías con-sideradas ata agora como alternativas e as súas posi-bilidades futuras.

-Preocupación polo impacto que sobre o ambientepode producir tanto a explotación coma o transportee consumo de productos enerxéticos.

-Valoración da conveniencia de facer un gastomoderado de enerxía.


* Calcular, a partir de información axeitada, ocusto enerxético do funcionamento ordinario do cen-tro docente ou da súa vivenda, e suxerir posiblesalternativas de aforro.

* Describi-los materiais máis habituais no seu usotécnico e identifica-las súas propiedades e aplica-cións máis características.

* Describi-lo probable proceso de fabricacións dunproducto e valora-las razóns económicas e as reper-cusións ambientais da súa producción, uso e des-botamento.

* Identifica-los elementos funcionais que compo-ñen un producto técnico de uso coñecido e sinala-lopapel que desenvolve cada un deles no funciona-mento do conxunto.

* Identifica-los mecanismos máis característicos,explica-lo seu funcionamento e abordar un procesode montaxe ordenada deles.

* Avalia-las repercusións que sobre a calidadede vida ten a producción e utilización dun productoou servicio técnico cotián, e suxerir posibles alter-nativas de mellora (técnicas ou doutro tipo).

* Empregar un vocabulario axeitado para descri-bi-los apeiros e as técnicas empregadas nun procesode producción ou a composición dun artefacto ouinstalación técnica común.

* Montar un circuíto eléctrico ou pneumático apartir do plano ou esquema dalgunha aplicacióncaracterística.


* Achegar e argumentar ideas e opinións propiasó equipo de traballo, valorando e adoptando, se éo caso, ideas alleas.

Segundo curso.

Contidos.

I.

Materiais.

-Estructura interna e propiedades dos materiais.Técnicas de modificación das propiedades. Oxida-ción e corrosión. Técnicas de protección. Tratamen-tos superficiais. Realización de ensaios simples emedidas sinxelas dalgunhas propiedades elementaisde materiais.

-Procedementos de reutilización e de reciclaxe demateriais. Importancia social e económica do aforrode materiais.

-Normas de precaución e de seguridade no manexode materiais. Exemplificación da aplicación e daelección de materiais para algún proxecto tipo.

II.

Principios de máquinas.

-Motores térmicos: motores alternativos e rotativos.Descrición cualitativa e principios xerais de fun-cionamento. Identificación dalgunhas aplicaciónshabituais.

-Motores eléctricos. Tipos. Descrición cualitativae principios xerais de funcionamento. Identificacióndalgunhas aplicacións habituais.

-Circuíto frigorífico e bomba de calor. Elementos.Principios de funcionamento. Aplicacións.

-Traballo útil. Potencia dunha máquina: par motorno eixe. Perdas de enerxía nas máquinas. Ren-demento.

III.

Sistemas automáticos.

-Elementos que compoñen un sistema de control:transductores, captadores e actuadores.

-Estructura dun sistema automático: entrada, pro-ceso, saída. Sistemas de lazo aberto. Sistemas rea-limentados de control. Comparadores.

-Montaxe e experimentación de circuítos de controlsinxelos.

IV.

Circuítos pneumáticos e oleohidráulicos.

-Técnicas de producción, conducción e depuraciónde fluídos. Caudal. Perda de carga.

-Elementos de accionamento, regulación e control.Simboloxía.

-Circuítos característicos de aplicación. Interpre-tación de esquemas elementais. Automatización pri-maria de circuítos. Montaxe e instalación de circuítossinxelos.

V.

Control e programación de sistemas automáticos.

-Control lóxico de sistemas. Circuítos dixitais.Álxebra de Boole. Portas lóxicas. Procedementos desimplificación de circuítos lóxicos. Aplicación ó con-trol do funcionamento dun dispositivo.

-Circuítos secuenciais. Elementos. Diagrama defases. Aplicación ó control dun dispositivo desecuencia fixa.

-Control programado. Programación ríxida e flexi-ble. O microprocesador. O microcontrolador.

-Realización experimental dalgúns exemplossinxelos de simulación por ordenador e cun autómataprogramable.

VI.


-Interese por comprender cómo se poden formarproductos compostos que superan, polas súas boascualidades, as que tiñan, separados, os materiaisintegrantes.

-Valoración da importancia da transformación deenerxía eléctrica en mecánica e da elección do motormáis axeitado en cada aplicación.

-Valoración da importancia da utilización de sis-temas automáticos de control.

-Valoración das vantaxes e inconvenientes doemprego de circuítos hidráulicos e pneumáticos nosprocesos automatizados.

-Interese pola evolución tecnolóxica dos disposi-tivos electrónicos e valoración da súa influencia naoptimización dos sistemas de control automáticos.

-Valoración das vantaxes dos sistemas de controlelectrónicos fronte ós sistemas de control pneumá-ticos e hidráulicos.

-Valoración da potencialidade que lle achega oordenador ó control automático centralizado.


* Describi-la relación entre propiedades e estruc-tura interna dos materiais técnicos de uso habitual.

* Seleccionar materiais para unha aplicación prác-tica determinada considerando, xunto coas súas pro-piedades intrínsecas, factores técnicos, económicose ambientais.

* Deseñar un procedemento de proba e medidadas características dunha máquina ou instalación,en condicións nominais e de uso normal.

* Identifica-las partes dun motor térmico e des-cribi-lo seu principio de funcionamento.

* Analiza-la composición dunha máquina ou sis-tema automático de uso común e identifica-los ele-mentos de mando, control e potencia.

* Identifica-los elementos que constitúen un sis-tema automático e explica-la función que lle corres-ponde a cada un deles.


* Aplica-los recursos gráficos e verbais axeitadosá descrición da composición e funcionamento dunhamáquina, circuíto ou sistema tecnolóxico concreto.

* Montar e comprobar un circuíto de control dunsistema automático a partir do plano ou esquemadunha aplicación característica.

DECRETO 231/06-XULLO-2002 - CiUG · sedentarismo, drogas, alcoholismo, tabaquismo, ana-bolizantes,...

Documents

Transcript of DECRETO 231/06-XULLO-2002 - CiUG · sedentarismo, drogas, alcoholismo, tabaquismo, ana-bolizantes,...