Decreto 130/2007, do 28 de xuño, polo que se establece o currículo da educación primaria na...

11.666 DIARIO OFICIAL DE GALICIA Nº 132 � Luns, 9 de xullo de 2007

I. DISPOSICIÓNS XERAIS

CONSELLERÍA DE EDUCACIÓNE ORDENACIÓN UNIVERSITARIA

Decreto 130/2007, do 28 de xuño, poloque se establece o currículo da educaciónprimaria na Comunidade Autónoma deGalicia.

Preámbulo

A Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación,no capítulo III, determina que se entende por currícu-lo o conxunto de obxectivos, competencias básicas,contidos, métodos pedagóxicos e criterios de avalia-ción de cada unha das ensinanzas reguladas pola cita-da lei.

Así mesmo, coa finalidade de asegurar unha forma-ción común a toda a cidadanía española e garantir avalidez das titulacións correspondentes, estableceque lle corresponde ao Goberno de España fixar osaspectos básicos do currículo en relación aos obxecti-vos, contidos e criterios de avaliación que constitúenas ensinanzas mínimas ás cales se refire a disposiciónadicional primeira, punto 2, letra c, da Lei orgáni-ca 8/1985, do 3 de xullo, reguladora do dereito á edu-cación.

O Estatuto de autonomía de Galicia, no seu artigo31, determina que é competencia plena da Comuni-dade Autónoma galega o regulamento e administra-ción do ensino en toda a súa extensión, niveis e graos,modalidades e especialidades, sen prexuízo do dis-posto no artigo 27 da Constitución e nas leis orgáni-cas que, conforme o parágrafo primeiro do seu artigo81, o desenvolvan.

O Real decreto 1513/2006, do 7 de decembro, poloque se establecen as ensinanzas mínimas da educa-ción primaria que facilitarán a continuidade, progre-sión e coherencia da aprendizaxe no caso de mobili-dade xeográfica do alumnado, desenvolve os aspectosbásicos do currículo en relación cos obxectivos, com-petencias básicas, contidos e criterios de avaliación.

A Lei orgánica de educación indica que serán asadministracións educativas as que establezan o currí-culo das distintas ensinanzas reguladas pola citadalei, do cal formarán parte os aspectos básicos ante-riormente indicados.

Os centros docentes desenvolverán e completarán,se for o caso, o currículo das diferentes etapas e ciclosno uso da súa autonomía, tal e como se recolle nocapítulo II do título V da Lei orgánica de educación,respondendo ao principio de autonomía pedagóxica,de organización e xestión que a citada lei lles atribúeaos centros educativos coa finalidade de adecuarse áscaracterísticas e á realidade educativa de cada undeles.

O currículo que se establece neste decreto ten comoobxectivo contribuír ao logro dos principios básicos

desta Lei orgánica de educación que se expresan nopreámbulo e que se resumen en lograr:

* Calidade de educación para todo o alumnado.

* Equidade que garanta a igualdade de oportunida-des.

* Esforzo compartido por todas as persoas compo-ñentes da comunidade educativa.

A educación primaria e mais a educación secunda-ria obrigatoria constitúen o ensino básico, que é obri-gatorio e gratuíto para todas as persoas.

A educación primaria é, pois, a primeira etapa doensino obrigatorio. Como tal, caracterízase por unhaespecial atención á diversidade, pola prevención dasdificultades de aprendizaxe e a posta en práctica deapoios e/ou reforzos tan pronto como sexan detecta-das, acudindo ás medidas organizativas e/ou curricu-lares que sexan precisas para asegurar o principio deequidade, sen prexuízo de garantir unha educacióncomún para todo o alumnado.

Nesta liña, estableceranse os mecanismos precisospara lograr unha coordinación entre esta etapa e as deeducación infantil e educación secundaria obrigato-ria.

Porén, será de grande importancia a acción titorialque vertebre todas as actuacións con cada un dos gru-pos e con cada alumno e cada alumna dese grupo.

O eixe do traballo nesta etapa educativa será odesenvolvemento das competencias básicas que per-mitan encamiñar todo o alumnado cara ao logro dunhaformación integral, tanto na súa vertente persoal comanas demandas sociais e culturais que faciliten a con-tinuación dos estudos e, posteriormente, a inclusiónna vida laboral, pero sempre coa asunción da necesi-dade de aprender ao longo de toda a vida.

Ten enorme importancia a presenza no currículo dascompetencias básicas que o alumnado deberá desen-volver na educación primaria e completar na educa-ción secundaria obrigatoria. As competencias básicaspermiten identificar aquelas aprendizaxes que seconsideran imprescindibles desde un enfoque inte-grador e orientado á aplicación dos saberes adquiri-dos. O seu logro deberá capacitar as alumnas e osalumnos para a súa realización persoal, a incorpora-ción satisfactoria á vida adulta e o desenvolvementodunha aprendizaxe permanente ao longo da vida.

Será preciso que a organización dos centros educa-tivos, as formas de relación de todas as persoas com-poñentes da comunidade educativa, as actividadesdocentes, así como as complementarias e extraescola-res, incidan no desenvolvemento das citadas compe-tencias básicas. Prestarase especial atención á educa-ción en valores e ás normas de convivencia que per-mitan unha incorporación á sociedade democráticacon respecto, interese, esforzo e responsabilidade.

Nº 132 � Luns, 9 de xullo de 2007 11.667DIARIO OFICIAL DE GALICIA

Neste decreto inclúense os seguintes anexos:

Anexo I. Competencias básicas.

Anexo II. Obxectivos, competencias básicas, conti-dos e criterios de avaliación das distintas áreas queconstitúen a etapa.

Anexo III. Cadro de distribución horaria.

Anexo IV. Proxecto lector de centro.

Anexo V. Plan de introdución das tecnoloxías dainformación e da comunicación.

De conformidade co exposto, por proposta da conse-lleira de Educación e Ordenación Universitaria, noexercicio da facultade outorgada polo artigo 34 daLei 1/1983, do 22 de febreiro, reguladora da Xunta eda súa presidencia, modificada pola Lei 11/1988, do20 de outubro, e pola Lei 2/2007, do 28 de marzo, dotraballo en igualdade das mulleres de Galicia, oídosos ditames do Consello Consultivo e do ConselloEscolar, e logo de deliberación do Consello da Xuntade Galicia, na súa reunión do día vinte e oito de xuñode dous mil sete,

DISPOÑO:

Artigo 1º.-Principios xerais.

A educación primaria é unha etapa educativa queten carácter obrigatorio e gratuíto. Comprende seiscursos académicos, que se cursarán ordinariamenteentre os seis e os doce anos de idade. Con carácterxeral, o alumnado incorporarase ao primeiro curso daeducación primaria no ano natural en que cumpraseis anos.

A educación primaria consta de tres ciclos que seorganizarán en áreas con carácter global e integrador.

Artigo 2º.-Fins.

1. A finalidade da educación primaria é proporcio-narlles a todos os nenos e nenas unha educación quepermita afianzar o seu desenvolvemento persoal e oseu propio benestar, adquirir as habilidades culturaisbásicas relativas á expresión e comprensión oral, álectura, á escritura e ao cálculo, ao sentido artístico,á creatividade e á afectividade, así como desenvolverhabilidades sociais e hábitos de traballo.

2. A acción educativa nesta etapa procurará a inte-gración das distintas experiencias e aprendizaxes doalumnado e adaptarase aos seus ritmos de traballo.

Artigo 3º.-Obxectivos da educación primaria.

Os obxectivos da educación primaria estarán enca-miñados ao logro da adquisición, por parte de todo oalumnado, das capacidades que permitan:

a) Coñecer e apreciar os valores e as normas de con-vivencia, aprender a obrar de acordo con elas, prepa-rarse para o exercicio activo da cidadanía e respectaros dereitos humanos, así como o pluralismo propiodunha sociedade democrática.

b) Desenvolver hábitos de traballo individual e deequipo, de esforzo e de responsabilidade no estudo,así como actitudes de confianza en si mesmo, sentidocrítico, iniciativa persoal, curiosidade, interese ecreatividade na aprendizaxe.

c) Adquirir habilidades para a prevención e para aresolución pacífica de conflitos que lle permitandesenvolverse con autonomía no ámbito familiar edoméstico, así como nos grupos sociais con que serelaciona.

d) Coñecer, comprender e respectar as diferentesculturas e as diferenzas entre as persoas, a igualdadede dereitos e oportunidades de homes e de mulleres ea non-discriminación de persoas con discapacidade.

e) Coñecer e utilizar de xeito apropiado a linguagalega, a lingua castelá e desenvolver hábitos de lec-tura.

f) Adquirir en, polo menos, unha lingua estranxeiraa competencia comunicativa básica que lle permitaexpresar e comprender mensaxes sinxelas e desenvol-verse en situacións cotiás.

g) Desenvolver as competencias matemáticas bási-cas e iniciarse na resolución de problemas que requi-ran a realización de operacións elementais de cálcu-lo, coñecementos xeométricos e estimacións, así comoser capaz de aplicalos a situacións da súa vida cotiá.

h) Coñecer e valorar o seu contorno natural, social ecultural, así como as posibilidades de acción e de coi-dado deste, con especial atención á singularidade deGalicia. Coñecer mulleres e homes que realizaronachegas importantes á cultura e sociedade galegas.

i) Iniciarse na utilización, para a aprendizaxe, dastecnoloxías da información e da comunicación,desenvolvendo un espírito crítico ante as mensaxesque recibe e elabora.

j) Utilizar diferentes representacións e expresiónsartísticas e iniciarse na construción de propostasvisuais.

k) Valorar a hixiene e a saúde, aceptar e aprender acoidar o propio corpo e o dos outros, respectar as dife-renzas e utilizar a educación física e o deporte comomedios para favorecer o desenvolvemento persoal esocial.

l) Coñecer e valorar a flora e a fauna, en especial apresente na Comunidade Autónoma de Galicia, eadoptar modos de comportamento que favorezan o seucoidado.

m) Desenvolver as súas capacidades afectivas entodos os ámbitos da personalidade e nas súas rela-cións coas demais persoas, o valor da corresponsabi-lidade no traballo doméstico e no coidado das outraspersoas, así como unha actitude contraria á violencia,aos prexuízos de calquera tipo e aos estereotipossexistas.


n) Fomentar a educación vial e actitudes de respec-to que incidan na prevención dos accidentes de tráfi-co.

Artigo 4º.-Currículo.

1. Enténdese por currículo da educación primaria oconxunto de obxectivos, competencias básicas, conti-dos, métodos pedagóxicos e criterios de avaliacióndesta etapa educativa.

2. As competencias básicas que se deben adquirirno ensino básico publícanse no anexo I deste decreto.Ao seu logro deberá contribuír a educación primaria,de acordo cos criterios de avaliación que para cadaciclo e área figuran no anexo II.

3. O currículo para a educación primaria nos cen-tros docentes dependentes da Consellería de Educa-ción e Ordenación Universitaria da ComunidadeAutónoma de Galicia será o que se recolle para cadaárea e nos diferentes ciclos no anexo II a este decre-to.

4. Os centros docentes desenvolverán e concretaráno currículo establecido neste decreto. Estas concre-cións formarán parte do proxecto educativo, así comoo tratamento nas distintas áreas de educación en valo-res, a educación moral e cívica, a educación para apaz, a igualdade de oportunidades entre os sexos, aeducación ambiental, a educación sexual, para a saú-de e calidade de vida, a educación para o lecer a edu-cación do consumidor e a viaria.

Artigo 5º.-Organización.

1. A etapa da educación primaria comprende tresciclos de dous anos académicos cada un e organízaseen áreas, que terán un carácter global e integrador.

2. Cada un dos ciclos constitúe unha unidade deensino-aprendizaxe, polo que é imprescindible acoordinación de todo o profesorado implicado para odesenvolvemento correcto do currículo. A etapa deeducación primaria terá, pois, un carácter global eintegrador.

3. A educación primaria será impartida por mestrese mestras, que terán competencia docente en todas asáreas deste nivel. As ensinanzas da música, da edu-cación física e dos idiomas estranxeiros serán impar-tidas por mestres e mestras coa especialidade ouhabilitación correspondente.

Artigo 6º.-Áreas de coñecemento.

1. As áreas que se impartirán en todos e cada un doscursos da educación primaria, entre as que teránespecial consideración polo seu carácter instrumentalas linguas e as matemáticas, son as seguintes:

Coñecemento do medio natural, social e cultural.

Educación artística.

Educación física.

Lingua galega e literatura.

Lingua castelá e literatura.

Lingua estranxeira.

Matemáticas.

2. Ademais, no segundo ano do terceiro ciclo enga-dirase a área de educación para a cidadanía e osdereitos humanos, na cal se prestará especial aten-ción á igualdade entre homes e mulleres.

3. Sen prexuízo do seu tratamento específico nal-gunha das áreas da etapa, a comprensión lectora, aexpresión oral e escrita, a comunicación audiovisual,as tecnoloxías da información e da comunicación e aeducación en valores traballaranse en todas as áreas.

4. Coa finalidade de fomentar o hábito da lectura, oscentros elaborarán e aplicarán un proxecto lector quese axustará ás liñas básicas que se publican comoanexo IV ao presente decreto, asegurándose comomínimo media hora diaria.

5. Os centros docentes elaborarán e aplicarán, ade-mais, o plan de introdución das tecnoloxías da infor-mación e da comunicación que se axustará ás direc-trices que se publican como anexo V deste decreto.

Artigo 7º.-Horario.

1. Sen esquecer o carácter global e integrador dasdiferentes áreas en que se organiza a educación pri-maria, o horario semanal de cada unha das áreas nosdistintos cursos é o que figura no anexo III destedecreto.

Artigo 8º.-Avaliación.

1. A avaliación dos procesos de aprendizaxe doalumnado será continua, global, formativa e integra-dora de todas as áreas. Terá en conta o progreso doalumnado no conxunto das áreas.

2. Na avaliación serán tidos en conta todos os ele-mentos que compoñen o currículo.

3. Os criterios de avaliación das áreas serán refe-rentes fundamentais para valorar o grao de adquisi-ción das competencias básicas.

4. Se no proceso de avaliación continua se adverti-se que un alumno ou alumna non progresa adecuada-mente, o centro educativo, tan pronto detecte as difi-cultades de aprendizaxe, adoptará medidas de reforzoeducativo coa finalidade de que o alumnado adquiraos coñecementos necesarios para continuar o procesoeducativo.

5. O profesorado avaliará tanto as aprendizaxes doalumnado coma os procesos de ensino e a súa propiapráctica docente.

Artigo 9º.-Promoción de ciclo.

1. Ao final de cada ciclo, e como consecuencia doproceso de avaliación, tomaranse as decisións sobrepromoción de ciclo do alumnado.

2. A decisión de promoción de ciclo adoptaraa oequipo de profesores e profesoras que impartendocencia ao grupo de alumnos e alumnas no último


curso do ciclo, e deberá ter en especial consideracióna información e o criterio do titor ou titora.

3. O alumnado acadará a promoción ao ciclo educa-tivo seguinte sempre que alcanzase o desenvolvemen-to correspondente das competencias básicas e unaxeitado grao de madurez. Accederase tamén aoseguinte ciclo cando as aprendizaxes non alcanzadasnon sexan un obstáculo para seguir satisfactoriamen-te o novo ciclo. Neste caso, o centro educativo adop-tará as medidas precisas para que o alumnado recibaos apoios necesarios para a recuperación das ditasaprendizaxes.

4. Cando o alumno ou alumna non cumpra as con-dicións establecidas no parágrafo anterior, permane-cerá un ano máis no ciclo, tendo en conta que estamedida só se poderá adoptar unha soa vez ao longo detoda a etapa educativa. Esta medida deberá ir acom-pañada dun plan específico de reforzo educativo queos centros educativos organizarán de acordo co queestableza a Consellería de Educación e OrdenaciónUniversitaria.

Artigo 10º.-Promoción á educación secundaria obri-gatoria.

1. O alumnado accederá á educación secundariaobrigatoria se alcanzou o desenvolvemento correspon-dente das competencias básicas e o adecuado grao demadurez. Accederá tamén cando as aprendizaxes nonalcanzadas non sexan un obstáculo para seguir satis-factoriamente a nova etapa. Neste caso, o centro edu-cativo receptor do alumnado establecerá as medidasde apoio necesarias para que este recupere as ditasaprendizaxes, á vista dos informes individualizados.

2. Se non se cumpren as condicións establecidas noparágrafo anterior, o alumno ou alumna permaneceráun ano máis no terceiro ciclo, agás se xa repetise unhavez nos dous ciclos anteriores.

Artigo 11º.-Procedemento en materia de avaliación.

A Consellería de Educación e Ordenación Universi-taria ditará as normas oportunas de procedemento enmateria de avaliación e promoción do alumnado.

Artigo 12º.-Informe sobre a aprendizaxe.

1. De conformidade co establecido no artigo 20.5ºda Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación,e coa finalidade de garantir a continuidade do proce-so de formación do alumnado, ao rematar a etapa, ostitores ou titoras, tendo en conta a información solici-tada ao equipo de profesores e profesoras, elaboraránun informe individualizado de cada alumno ou alum-na sobre a súa aprendizaxe, os obxectivos alcanzadose as competencias básicas adquiridas, así como sobreaqueles elementos que puidesen condicionar o pro-greso educativo do alumnado.

2. A Consellería de Educación e Ordenación Univer-sitaria elaborará as características do informe, estable-cerá os mecanismos de coordinación coa etapa educati-va seguinte e garantirá a súa confidencialidade.

Artigo 13º.-Participación dos pais ou titores.

A Consellería de Educación e Ordenación Universi-taria establecerá o procedemento para que, de confor-midade co establecido no artigo 4.2º e), da Lei orgá-nica 8/1985, do 3 de xullo, reguladora do dereito áeducación, os pais e nais ou titores/as participen eapoien a evolución do proceso educativo dos seusfillos/as ou tutelados/as, coñezan as decisións relati-vas á avaliación e promoción e colaboren nas medidasde apoio ou reforzo que adopten os centros educativospara facilitar o seu progreso educativo.

Artigo 14º.-Titoría.

1. Na educación primaria, cada grupo de alumnos ealumnas terá un titor ou titora. A súa actuación debe-rá coordinarse especialmente coa dos outros profeso-res e profesoras que incidan sobre o mesmo grupo dealumnos e alumnas, sen prexuízo da necesaria coordi-nación co equipo de profesoras e profesores de ciclo eetapa.

2. Na educación primaria, a acción titorial orienta-rá o proceso educativo individual e colectivo do alum-nado, sen prexuízo das competencias e a necesariacoordinación, se é o caso, co Departamento de Orien-tación.

3. A persoa titora manterá unha relación permanen-te coas familias do alumnado, atendendo á concilia-ción profesional e familiar, teraas informadas sobre oprogreso da aprendizaxe e integración socio-educati-va dos seus fillos/as e escoitaraas naquelas decisiónsque afecten a orientación académica e profesional dosseus fillos/as, sen prexuízo, se é o caso, das compe-tencias do Departamento de Orientación.

Artigo 15º.-Atención á diversidade.

1. A intervención educativa nesta etapa atenderá ádiversidade do alumnado, é dicir, centrarase nasactuacións educativas dirixidas a dar resposta ás dife-rentes capacidades, ritmos e estilos de aprendizaxe.Ademais, porá énfase na detección temperá do alum-nado que requira unha atención educativa diferente áordinaria, por presentar necesidades educativas espe-ciais, por dificultades específicas da aprendizaxe,polas súas altas capacidades intelectuais, por incor-porarse tardiamente ao sistema educativo, ou por con-dicións persoais ou de historia familiar.

2. En canto se detecten dificultades de aprendizaxenalgún alumno ou alumna, o centro educativo deberápoñer en funcionamento as medidas de reforzo educa-tivo que se consideren máis convenientes e que pode-rán ser tanto organizativas como curriculares. Entreestas medidas encóntranse o apoio dentro do grupoordinario, o apoio ocasional fóra do grupo ordinario,os agrupamentos flexibles e as adaptacións do currí-culo.

3. A escolarización do alumnado que se incorporatardiamente ao sistema educativo por proceder dou-tros países ou por calquera outro motivo realizarase


atendendo ás súas circunstancias, coñecementos, ida-de e historial académico.

Cando presente graves carencias na lingua de esco-larización do centro, realizará un programa de inmer-sión lingüística que será, en todo caso, simultáneo áescolarización nos grupos ordinarios, cos cales com-partirá o maior tempo posible de horario semanal, nostermos que estableza a Consellería de Educación eOrdenación Universitaria.

Os alumnos e alumnas que presenten un desfase noseu nivel de competencia curricular de máis dun ciclopoderán ser escolarizados nun curso inferior ao quelles correspondería por idade. Neste caso, o centroeducativo adoptará as medidas de reforzo educativomáis adecuadas para facilitar a súa integración esco-lar e a recuperación do desfase curricular. No supos-to de superar o dito desfase, incorporaranse ao cursoque lles corresponde pola súa idade.

4. A escolarización do alumnado con altas capaci-dades intelectuais flexibilizarase de tal forma que sepoida anticipar un curso o inicio da escolarizaciónnesta etapa educativa ou reducir a súa duración can-do se prevexa que estas son as medidas máis adecua-das para o desenvolvemento do seu equilibrio persoale a súa socialización, ou poderá enriquecerse o currí-culo, nos termos que estableza a Consellería de Edu-cación e Ordenación Universitaria.

Artigo 16º.-Alumnado con necesidades educativasespeciais.

1. Enténdese por alumnado que presenta necesida-des educativas especiais aquel que requira, por unperíodo da súa escolarización ou ao longo de toda ela,determinados apoios e atencións educativas específi-cas derivadas de discapacidade ou trastornos gravesda conduta, tal como indica o artigo 73 da Lei orgáni-ca 2/2006, do 3 de maio, de educación.

2. Para que este alumnado poida alcanzar o máximodesenvolvemento das súas capacidades persoais e osobxectivos da etapa, estableceranse as medidas curri-culares e organizativas oportunas que aseguren o seuadecuado progreso, dentro dos principios de inclusióne normalidade.

3. Na educación primaria poderán realizarse adap-tacións curriculares que se aparten significativamen-te dos contidos e criterios de avaliación do currículo,dirixidas a este alumnado con necesidades educativasespeciais.

4. As adaptacións curriculares deste alumnado, queestarán precedidas en todo caso dunha avaliación dassúas necesidades educativas especiais e da conse-guinte proposta curricular específica, realizaransebuscando o máximo desenvolvemento das competen-cias básicas de acordo coas posibilidades do alumnoou alumna; a avaliación e a promoción tomarán comoreferencia os obxectivos e criterios de avaliación fixa-dos nas ditas adaptacións.

5. A Consellería de Educación e Ordenación Uni-versitaria determinará o procedemento de autoriza-ción das adaptacións referidas neste artigo.

6. Sen prexuízo da permanencia durante un cursomáis no mesmo ciclo, prevista no artigo 9.4º do pre-sente decreto, a escolarización deste alumnado naeducación primaria en centros ordinarios poderá pro-longarse un ano máis, sempre que se favoreza a súaintegración socioeducativa.

Artigo 17º.-Avaliación de diagnóstico.

1. Ao finalizar o segundo ciclo da educación prima-ria, todos os centros realizarán unha avaliación dediagnóstico das competencias básicas alcanzadaspolo seu alumnado. Esta avaliación, que non teráefectos académicos, terá carácter formativo e orienta-dor para os centros, informativo para as familias epara o conxunto da comunidade educativa, como esta-blece o artigo 21 da Lei orgánica 2/2006, do 3 demaio, de educación.

2. A Consellería de Educación e Ordenación Uni-versitaria facilitaralles aos centros educativos osmodelos e apoios necesarios, co fin de que todos rea-licen de xeito adecuado estas avaliacións.

Disposicións adicionais

Primeira.-Ensinanzas de relixión.

1. A área de relixión católica será de oferta obriga-toria para os centros e de carácter voluntario para oalumnado.

2. O ensino doutras relixións axustarase ao dispostonos acordos de cooperación celebrados polo Estadoespañol coa Federación de Entidades RelixiosasEvanxélicas de España, a Federación de Comunida-des Israelitas de España, a Comisión Islámica deEspaña e, se é o caso, aqueles que no futuro se poi-dan subscribir con outras confesións relixiosas.

3. Ao inicio de cada curso académico os pais/naisou titores/as dos alumnos e alumnas manifestarán asúa vontade de que os seus fillos/as reciban ou nonensinanzas de relixión.

4. Os centros docentes disporán as medidas organi-zativas para que o alumnado cuxos pais ou titores nonoptasen por que cursen as ensinanzas de relixión,reciban a debida atención educativa co fin de que aelección dunha ou outra opción non supoña discrimi-nación ningunha. A dita atención, en ningún casocomportará a aprendizaxe de contidos curricularesasociados ao coñecemento do feito relixioso nin a cal-quera área da etapa. As medidas organizativas quedispoñan os centros deberán ser incluídas no proxec-to educativo para que familias e titores/as as coñezancon anterioridade.

5. A determinación do currículo do ensino de reli-xión católica e das diferentes confesións relixiosascoas cales o Estado español subscribiu acordos decooperación en materia educativa será competencia,respectivamente, da xerarquía eclesiástica e das


correspondentes autoridades relixiosas. O seu contidodeberá, en calquera caso, ser respectuoso cos dereitosdas persoas marcados na lexislación vixente e sobretodo co valor de igualdade entre mulleres e homes.

6. A avaliación do ensino da relixión católica reali-zarase nos mesmos termos e cos mesmos efectos ca adas outras áreas da educación primaria. A avaliacióndo ensino das diferentes confesións relixiosas axusta-rase ao establecido nos acordos de cooperación subs-critos polo Estado español.

7. Coa finalidade de garantir o principio de igualda-de e a libre concorrencia entre todo o alumnado, ascualificacións que se obtivesen na avaliación dasensinanzas de relixión non se computarán nas convo-catorias en que deban entrar en concorrencia os expe-dientes académicos.

Segunda.-Ensinanzas en linguas estranxeiras.

A Administración educativa poderá autorizar queunha parte do currículo se imparta en linguasestranxeiras, sen que iso supoña modificación dosaspectos básicos do currículo regulados neste decre-to. Os centros que impartan unha parte das áreas docurrículo en linguas estranxeiras non poderán incluíren ningún caso requisitos lingüísticos entre os crite-rios de admisión do alumnado.

Disposición derrogatoria

Queda derrogado o Decreto 245/1992, do 30 dexullo, polo que se establece o currículo da educaciónprimaria na Comunidade Autónoma de Galicia, senprexuízo da vixencia do seu currículo ata a implanta-ción da nova ordenación da educación primaria, deacordo co disposto no Real decreto 806/2006, do 30de xuño, polo que se establece o calendario de apli-cación da nova ordenación do sistema educativo,establecida pola Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio,de educación.

Disposicións derradeiras

Primeira.-Desenvolvemento normativo.

Autorízase a Consellería de Educación e Ordena-ción Universitaria para ditar as disposicións quesexan necesarias para a execución e o desenvolve-mento do establecido neste decreto.

Segunda.-Entrada en vigor.

Este decreto entra en vigor o día seguinte ao da súapublicación no Diario Oficial de Galicia, sen prexuí-zo do establecido na súa disposición derrogatoria.

Santiago de Compostela, vinte e oito de xuño dedous mil sete.

Emilio Pérez TouriñoPresidente

Laura Sánchez PiñónConselleira de Educación e Ordenación Universitaria

ANEXO I

Competencias básicas

Unha posible definición de competencia básicapodería ser «a capacidade de poñer en práctica deforma integrada, en contextos e situacións diversas, oscoñecementos, as habilidades e as actitudes persoaisadquiridas. O concepto de competencia inclúe tantoos saberes como as habilidades e as actitudes e vaimáis alá do saber e do saber facer, incluíndo o saberser ou estar».

A incorporación de competencias básicas ao currí-culo permite poñer o acento naquelas aprendizaxesque se consideran imprescindibles desde unha posi-ción integradora e orientada á aplicación dos saberesadquiridos. De aí o seu carácter básico. Son aquelascompetencias que debe desenvolver un mozo ou unhamoza ao finalizar o ensino obrigatorio para poderlograr a súa realización persoal, exercer a cidadaníaactiva, incorporarse á vida adulta de xeito satisfacto-rio e ser capaz de desenvolver unha aprendizaxe per-manente ao longo da vida.

A inclusión das competencias básicas no currículoten varias finalidades: integrar as diferentes aprendi-zaxes, tanto as formais, incorporadas ás diferentesáreas ou materias, coma as informais e non formais.Permitirlles a todos os estudantes integrar as súasaprendizaxes, poñelas en relación con distintos tiposde contidos e utilizalas de xeito efectivo cando llesresulten necesarias en diferentes situacións e contex-tos. Orientar o ensino, ao permitir identificar os con-tidos e os criterios de avaliación que teñen carácterimprescindible e, en xeral, inspirar as distintas deci-sións relativas ao proceso de ensino e de aprendizaxe,a metodoloxía, a organización dos centros educativos,as relacións persoais e a participación de toda acomunidade educativa.

Coas áreas e materias do currículo preténdese quetodos os alumnos e as alumnas alcancen os obxectivoseducativos e, consecuentemente, que adquiran ascompetencias básicas. Con todo, non existe unha rela-ción unívoca entre o ensino de determinadas áreas oumaterias e o desenvolvemento de certas competen-cias. Cada unha das áreas contribúe ao desenvolve-mento de diferentes competencias e, pola súa vez,cada unha das competencias básicas alcanzarasecomo consecuencia do traballo en varias áreas oumaterias.

Ao ser as competencias un elemento organizadorvan ter influencia, non só nos contidos e na avalia-ción, senón tamén na metodoloxía.

O traballo nas áreas e materias do currículo paracontribuír ao desenvolvemento das competenciasbásicas debe complementarse con diversas medidasorganizativas e funcionais, imprescindibles para o seudesenvolvemento. Así, a organización e o funciona-mento dos centros e as aulas, a participación do alum-nado, as normas de réxime interno, o uso de determi-nadas metodoloxías e recursos didácticos, ou a con-


cepción, organización e funcionamento da bibliotecaescolar, entre outros aspectos, poden favorecer oudificultar o desenvolvemento de competencias asocia-das á comunicación, a análise do contorno físico, acreación, a convivencia e a cidadanía ou a alfabetiza-ción dixital. Igualmente, a acción titorial permanentepode contribuír de modo determinante á adquisiciónde competencias relacionadas coa regulación dasaprendizaxes, o desenvolvemento emocional ou ashabilidades sociais. A planificación das actividadescomplementarias e extraescolares pode reforzar odesenvolvemento do conxunto das competencias bási-cas.

No marco da proposta realizada pola Unión Euro-pea, e de acordo coas consideracións que se acabande expoñer, identificáronse oito competencias bási-cas:

1. Competencia en comunicación lingüística.

2. Competencia matemática.

3. Competencia no coñecemento e na interacción comundo físico.

4. Tratamento da información e competencia dixital.

5. Competencia social e cidadá.

6. Competencia cultural e artística.

7. Competencia para aprender a aprender.

8. Autonomía e iniciativa persoal.

Neste anexo recóllense a descrición, finalidade easpectos distintivos destas competencias e ponse demanifesto, en cada unha delas, o nivel consideradobásico que debe alcanzar todo o alumnado ao finali-zar a educación secundaria obrigatoria.

O currículo da educación primaria estrutúrase enáreas; é nelas onde se deben buscar os referentes quepermitan o desenvolvemento e adquisición das com-petencias nesta etapa. Así pois, en cada área inclui-ranse referencias explícitas á súa contribución aaquelas competencias básicas ás cales se orienta enmaior medida. Doutra banda, tanto os obxectivoscomo a propia selección dos contidos buscan aseguraro desenvolvemento de todas elas. Os criterios de ava-liación serven de referencia para valorar o progresivograo de adquisición.

Competencia en comunicación lingüística.

Esta competencia refírese á utilización da linguaxecomo instrumento de comunicación oral e escrita, derepresentación, interpretación e comprensión da rea-lidade, de construción e comunicación do coñece-mento e de organización e autorregulación do pensa-mento, das emocións e da conduta.

Os coñecementos, destrezas e actitudes propiosdesta competencia permiten expresar pensamentos,emocións, vivencias e opinións, así como dialogar,formar un xuízo crítico e ético, xerar ideas, estruturaro coñecemento, dar coherencia e cohesión ao discur-so e ás propias accións e tarefas, adoptar decisións e

desfrutar escoitando, lendo ou expresándose de formaoral e escrita, todo o cal contribúe ademais ao desen-volvemento da autoestima e da autoconfianza.

Comunicarse e conversar son accións que supoñenhabilidades para establecer vínculos e relacións cons-trutivas cos demais e co contorno, así como achegar-se a novas culturas, que adquiren consideración erespecto na medida en que se coñecen. Por iso, acompetencia de comunicación lingüística está pre-sente na capacidade efectiva de convivir e de resolverconflitos.

A lingua, como ferramenta de comprensión e repre-sentación da realidade, debe ser instrumento para aigualdade; para a construción de relacións, en termosde igualdade, entre mulleres e homes; para a elimina-ción de estereotipos e expresións machistas ou xenó-fobas. A comunicación será o eixe da resolución pací-fica de conflitos na comunidade escolar.

Escoitar, expoñer e dialogar implica ser conscientedos principais tipos de interacción verbal, ser progre-sivamente competente na expresión e comprensióndas mensaxes orais que se intercambian en situaciónscomunicativas diversas e adaptar a comunicación aocontexto. Supón tamén a utilización activa e efectivade códigos e habilidades lingüísticas e non lingüísti-cas e das regras propias do intercambio comunicativoen diferentes situacións, para producir textos oraisadecuados a cada situación de comunicación.

Ler e escribir son accións que supoñen e reforzan ashabilidades que permiten buscar, recompilar e proce-sar información, e ser competente á hora de compren-der, compoñer e utilizar distintos tipos de textos conintencións comunicativas ou creativas diversas. Alectura facilita a interpretación e comprensión docódigo que permite facer uso da lingua escrita e é,ademais, fonte de pracer, de descubrimento doutroscontornos, idiomas e culturas, de fantasía e de saber,todo o cal contribúe, pola súa vez, a conservar emellorar a competencia comunicativa.

A habilidade para seleccionar e aplicar determina-dos propósitos ou obxectivos ás accións propias dacomunicación lingüística (o diálogo, a lectura, a escri-tura, etc.) está vinculada a algúns trazos fundamentaisdesta competencia, como as habilidades para repre-sentarse mentalmente, interpretar e comprender arealidade, e organizar e autorregular o coñecemento ea acción dotándoos de coherencia.

Comprender e saber comunicar son saberes prácti-cos que se deben apoiar no coñecemento reflexivosobre o funcionamento da lingua e as súas normas deuso, e implican a capacidade de tomar a lingua comoobxecto de observación e de análise. Expresar e inter-pretar diferentes tipos de discurso acordes á situacióncomunicativa en diferentes contextos sociais e cultu-rais implica o coñecemento e aplicación efectiva dasregras de funcionamento do sistema da lingua e dasestratexias necesarias para interactuar lingüistica-mente dun xeito adecuado.


Dispoñer desta competencia implica ter concienciadas convencións sociais, dos valores e aspectos cultu-rais e da versatilidade da lingua en función do contex-to e da intención comunicativa. Implica a capacidadeempática de poñerse no lugar doutras persoas; de ler,de escoitar, de analizar e de ter en conta opinións dis-tintas á propia con sensibilidade e espírito crítico; deexpresar adecuadamente -en fondo e forma- as pro-pias ideas e emocións, e de aceptar e realizar críticascon espírito construtivo.

Con distinto nivel de dominio e de formalización -espe-cialmente en lingua escrita- esta competencia significa,no caso das linguas estranxeiras, poder comunicarse nal-gunhas delas e, con iso, enriquecer as relacións sociais edesenvolverse en contextos distintos ao propio. Así mes-mo, favorécese o acceso a máis e diversas fontes de infor-mación, comunicación e aprendizaxe.

En síntese, o desenvolvemento da competencia lin-güística ao final da educación obrigatoria comporta odominio da lingua oral e escrita en múltiples contex-tos, e o uso funcional de, polo menos, unha linguaestranxeira.

Na Comunidade Autónoma de Galicia, recollendoas normas do Estatuto de autonomía, todos estes ele-mentos que configuran a competencia lingüísticaestarán referidos ás dúas linguas oficiais, o galego,lingua propia de Galicia, e o castelán, así como, polomenos, a unha lingua estranxeira.

Competencia matemática.

Consiste na habilidade para utilizar e relacionar osnúmeros, as súas operacións básicas, os símbolos e asformas de expresión e razoamento matemático, tantopara producir e interpretar distintos tipos de informa-ción como para ampliar o coñecemento sobre aspec-tos cuantitativos e espaciais da realidade, e pararesolver problemas relacionados coa vida cotiá e comundo laboral.

Forma parte da competencia matemática a habilida-de para interpretar e expresar con claridade e preci-sión informacións, datos e argumentacións, o queaumenta a posibilidade real de seguir aprendendo aolongo da vida, tanto no ámbito escolar ou académicocomo fóra del, e favorece a participación efectiva navida social.

Así mesmo, esta competencia implica o coñecemen-to e manexo dos elementos matemáticos básicos (dis-tintos tipos de números, medidas, símbolos, elemen-tos xeométricos, etc.) en situacións reais ou simuladasda vida cotiá, e a posta en práctica de procesos derazoamento que levan á solución dos problemas ou áobtención de información. Estes procesos permitenaplicar esa información a unha maior variedade desituacións e contextos, seguir cadeas argumentaisidentificando as ideas fundamentais, e estimar e axui-zar a lóxica e validez de argumentacións e informa-cións. En consecuencia, a competencia matemáticasupón a habilidade para seguir determinados proce-sos de pensamento (como a indución e a dedución,

entre outros) e aplicar algúns algoritmos de cálculo ouelementos da lóxica, o que conduce a identificar avalidez dos razoamentos e a valorar o grao de certezaasociado aos resultados derivados dos razoamentosválidos.

A competencia matemática implica unha disposi-ción favorable e de progresiva seguridade e confianzacara á información e ás situacións (problemas, incóg-nitas, etc.) que conteñen elementos ou soportes mate-máticos, así como cara á súa utilización cando a situa-ción o aconsella, baseadas no respecto e no gusto polacerteza e na súa procura a través do razoamento.

Esta competencia cobra realidade e sentido namedida en que os elementos e razoamentos matemáti-cos son utilizados para enfrontarse a aquelas situa-cións cotiás que os precisan. Xa que logo, a identifi-cación de tales situacións, a aplicación de estratexiasde resolución de problemas e a selección das técnicasadecuadas para calcular, representar e interpretar arealidade a partir da información dispoñible estánincluídas nela. En definitiva, a posibilidade real deutilizar a actividade matemática en contextos tanvariados como sexa posible. Por iso, o seu desenvol-vemento na educación obrigatoria alcanzarase namedida en que os coñecementos matemáticos se apli-quen de xeito espontáneo a unha ampla variedade desituacións, provenientes doutros campos de coñece-mento e da vida cotiá.

O desenvolvemento da competencia matemática aofinal da educación obrigatoria implica utilizar espon-taneamente -nos ámbitos persoal e social- os elemen-tos e razoamentos matemáticos para interpretar e pro-ducir información, para resolver problemas prove-nientes de situacións cotiás e para tomar decisións.En definitiva, supón aplicar aquelas destrezas e acti-tudes que permiten razoar matematicamente, com-prender unha argumentación matemática e expresar-se e comunicarse na linguaxe matemática, utilizandoas ferramentas de apoio adecuadas, e integrando ocoñecemento matemático con outros tipos de coñece-mento para dar unha mellor resposta ás situacións davida de distinto nivel de complexidade.

Competencia no coñecemento e a interación comundo físico.

É a habilidade para interactuar co mundo físico,tanto nos seus aspectos naturais como nos xeradospola acción humana, de tal modo que se posibilite acomprensión de sucesos, a predición de consecuen-cias e a actividade dirixida á mellora e preservacióndas condicións de vida propia, das demais persoas edo resto dos seres vivos. En definitiva, incorporahabilidades para desenvolverse adecuadamente, conautonomía e iniciativa persoal, en ámbitos da vida edo coñecemento moi diversos (saúde, actividade pro-dutiva, consumo, ciencia, procesos tecnolóxicos, etc.)e para interpretar o mundo, o que exixe a aplicacióndos conceptos e principios básicos que permiten aanálise dos fenómenos desde os diferentes campos decoñecemento científico involucrados.


Así, forma parte desta competencia a adecuada per-cepción do espazo físico en que se desenvolven a vidae a actividade humana, tanto a grande escala coma nocontorno inmediato, e a habilidade para interactuarco espazo circundante: moverse nel e resolver proble-mas nos cales interveñan os obxectos e a súa posición.

Así mesmo, a competencia de interactuar co espazofísico leva implícito ser consciente da influencia queten a presenza das persoas no espazo, o seu asenta-mento, a súa actividade, as modificacións que intro-ducen e as paisaxes resultantes, así como da impor-tancia de que todos os seres humanos se beneficiendo desenvolvemento e de que este procure a conser-vación dos recursos e a diversidade natural, e se man-teña a solidariedade global e interxeracional. Supón,así mesmo, demostrar espírito crítico na observaciónda realidade e na análise das mensaxes informativase publicitarias, así como uns hábitos de consumo res-ponsables na vida cotiá.

Esta competencia, partindo do coñecemento do cor-po humano, da natureza e da interacción dos homes emulleres con ela, permite argumentar racionalmenteas consecuencias duns ou doutros modos de vida, eadoptar unha disposición a unha vida física e mentalsaudables nun contorno natural e social tamén sauda-ble. Así mesmo, supón considerar a dobre dimensión-individual e colectiva- da saúde, e mostrar actitudesde responsabilidade e de respecto cara aos demais ecara a un mesmo.

Esta competencia fai posible identificar preguntasou problemas e obter conclusións baseadas en probas,coa finalidade de comprender e tomar decisións sobreo mundo físico e sobre os cambios que a actividadehumana produce no medio natural, na saúde e na cali-dade de vida das persoas. Supón a aplicación destescoñecementos e procedementos para dar resposta aoque se percibe como demandas ou necesidades daspersoas, das organizacións e do medio natural.

As habilidades asociadas ao movemento no espazofísico e á saúde activan esta competencia a través daactividade física e do control do propio corpo. A acti-vidade física está mediatizada polo movemento e assúas funcións. Unha correcta utilización do move-mento por medio da actividade física facilitará, ade-mais dun maior coñecemento de si mesmo, unha uti-lización máis produtiva do contorno, unhas melloresrelacións entre as persoas e un incremento da calida-de de vida e da saúde, entendida como un estado debenestar físico, mental e social.

Tamén incorpora a aplicación dalgunhas nocións,conceptos científicos e técnicos, e de teorías científi-cas básicas previamente comprendidas. Isto implica ahabilidade progresiva para poñer en práctica os pro-cesos e actitudes propios da análise sistemática e deindagación científica: identificar e propoñer proble-mas relevantes; realizar observacións directas e indi-rectas con conciencia do marco teórico ou interpreta-tivo que as dirixe; formular preguntas; localizar, obter,analizar e representar información cualitativa e cuan-

titativa; propoñer e contrastar solucións, tentativas ouhipóteses; realizar predicións e inferencias de distin-to nivel de complexidade; e identificar o coñecemen-to dispoñible (teórico e empírico) necesario para res-ponder ás preguntas científicas, e para obter, inter-pretar, avaliar e comunicar conclusións en diversoscontextos (académico, persoal e social). Así mesmo,significa recoñecer a natureza, fortalezas e límites daactividade investigadora como construción social docoñecemento ao longo da historia.

Esta competencia proporciona, ademais, destrezasasociadas á planificación e ao manexo de soluciónstécnicas, seguindo criterios de economía e de efica-cia, para satisfacer as necesidades da vida cotiá e domundo laboral.

En definitiva, esta competencia supón o desenvol-vemento e aplicación do pensamento científico-técni-co para interpretar a información que se recibe e parapredicir e tomar decisións con iniciativa e autonomíapersoal nun mundo en que os avances que se van pro-ducindo nos ámbitos científico e tecnolóxico teñenunha influencia decisiva na vida persoal, na socieda-de e no mundo natural. Así mesmo, implica a diferen-ciación e valoración do coñecemento científico á bei-ra doutras formas de coñecemento, e a utilización devalores e de criterios éticos asociados á ciencia e aodesenvolvemento tecnolóxico.

En coherencia coas habilidades e destrezas relacio-nadas ata aquí, son parte desta competencia básica ouso responsable dos recursos naturais, o coidado domedio, o consumo racional e responsable, e a protec-ción da saúde individual e colectiva como elementosclave da calidade de vida das persoas.

Tratamento da información e competencia dixital.

Esta competencia consiste en dispoñer de habilida-des para buscar, obter, procesar e comunicar informa-ción, e para transformala en coñecemento. Incorporadiferentes habilidades, que van desde o acceso áinformación ata a súa transmisión en distintos sopor-tes unha vez tratada, incluíndo a utilización das tec-noloxías da información e da comunicación como ele-mento esencial para informarse, aprender e comuni-carse.

Está asociada coa procura, selección, rexistro e tra-tamento ou análise da información, utilizando técni-cas e estratexias diversas para acceder a ela segundoa fonte á cal se acuda e o soporte que se utilice (oral,impreso, audiovisual, dixital ou multimedia). Requireo dominio de linguaxes específicas básicas (textual,numérica, icónica, visual, gráfica e sonora) e das súaspautas de descodificación e de transferencia, asícomo aplicar en distintas situacións e contextos ocoñecemento dos diferentes tipos de información, dassúas fontes, das súas posibilidades e da súa localiza-ción, así como as linguaxes e soportes máis frecuen-tes en que esta adoita expresarse.

Dispoñer de información non produce de formaautomática coñecemento. Transformar a información


en coñecemento exixe de destrezas de razoamentopara organizala, relacionala, analizala, sintetizala efacer inferencias e deducións de distinto nivel decomplexidade; en definitiva, comprendela e integralanos esquemas previos de coñecemento. Significa, asímesmo, comunicar a información e os coñecementosadquiridos empregando recursos expresivos queincorporen, non só diferentes linguaxes e técnicasespecíficas, senón tamén as posibilidades que ofrecenas tecnoloxías da información e da comunicación.

Ser competente na utilización das tecnoloxías dainformación e da comunicación como instrumento detraballo intelectual inclúe utilizalas na súa dobre fun-ción de transmisoras e xeradoras de información e decoñecemento. Utilizaranse na súa función xeradora aoempregalas, por exemplo, como ferramenta no uso demodelos de procesos matemáticos, físicos, sociais,económicos ou artísticos. Así mesmo, esta competen-cia permite procesar e xestionar adecuadamenteinformación abundante e complexa, resolver proble-mas reais, tomar decisións, traballar en contornoscolaborativos ampliando os contornos de comunica-ción para participar en comunidades de aprendizaxeformais e informais, e xerar producións responsablese creativas.

A competencia dixital inclúe utilizar as tecnoloxíasda información e da comunicación extraendo o seumáximo rendemento a partir da comprensión da natu-reza e modo de operar dos sistemas tecnolóxicos, e doefecto que eses cambios teñen no mundo persoal esociolaboral. Así mesmo, supón manexar estratexiaspara identificar e resolver os problemas habituais desoftware e de hardware que vaian xurdindo. Igual-mente, permite aproveitar a información que propor-cionan e analizala de forma crítica mediante o traba-llo persoal autónomo e o traballo colaborativo, tantona súa vertente sincrónica como diacrónica, coñecen-do e relacionándose con contornos físicos e sociaiscada vez máis amplos. Ademais de utilizalas comoferramenta para organizar a información, procesala eorientala para conseguir obxectivos e fins de aprendi-zaxe, traballo e lecer previamente establecidos.

En definitiva, a competencia dixital comporta faceruso habitual dos recursos tecnolóxicos dispoñiblespara resolver problemas reais de modo eficiente. Aomesmo tempo, posibilita avaliar e seleccionar novasfontes de información e innovacións tecnolóxicas amedida que van aparecendo, en función da súa utili-dade para acometer tarefas ou obxectivos específicos.

En síntese, o tratamento da información e a compe-tencia dixital implican ser unha persoa autónoma, efi-caz, responsable, crítica e reflexiva ao seleccionar,tratar e utilizar a información e as súas fontes, asícomo as distintas ferramentas tecnolóxicas; tamén terunha actitude crítica e reflexiva na valoración dainformación dispoñible, contrastándoa cando fornecesario, e respectar as normas de conduta acorda-das socialmente para regular o uso da información eas súas fontes nos distintos soportes.

Competencia social e cidadá.

Esta competencia fai posible comprender a realida-de social en que se vive, cooperar, convivir e exercera cidadanía democrática nunha sociedade plural, asícomo comprometerse a contribuír á súa mellora. Nelaestán integrados coñecementos diversos e habilidadescomplexas que permiten participar, tomar decisións,elixir como comportarse en determinadas situacións eresponsabilizarse das eleccións e decisións adopta-das.

Globalmente supón utilizar, para desenvolversesocialmente, o coñecemento sobre a evolución e orga-nización das sociedades e sobre os trazos e valores dosistema democrático, así como utilizar o xuízo moralpara elixir e tomar decisións, e exercer activa e res-ponsablemente os dereitos e deberes da cidadanía.

Esta competencia favorece a comprensión da reali-dade histórica e social do mundo, da súa evolución,dos seus logros e dos seus problemas. A comprensióncrítica da realidade exixe experiencia, coñecementose conciencia da existencia de distintas perspectivasao analizar esa realidade. Supón recorrer á análisemulticausal e sistémica para axuizar os feitos e pro-blemas sociais e históricos e para reflexionar sobreeles de forma global e crítica, así como realizar razo-amentos críticos e loxicamente válidos sobre situa-cións reais, e dialogar para mellorar colectivamente acomprensión da realidade.

Significa tamén entender os trazos das sociedadesactuais, a súa crecente pluralidade e o seu carácterevolutivo, ademais de demostrar comprensión daachega que as diferentes culturas fixeron á evolucióne progreso da humanidade, e dispoñer dun sentimen-to común de pertenza á sociedade en que se vive. Endefinitiva, mostrar un sentimento de cidadanía globalcompatible coa identidade local.

Así mesmo, forman parte fundamental desta compe-tencia aquelas habilidades sociais que permitensaber que os conflitos de valores e de intereses for-man parte da convivencia, resolvelos con actitudeconstrutiva e tomar decisións con autonomía empre-gando tanto os coñecementos sobre a sociedade comounha escala de valores construída mediante a refle-xión crítica e o diálogo no marco dos patróns culturaisbásicos de cada rexión, país ou comunidade.

As dinámicas persoais ou de grupo a través do pro-pio corpo, en situacións de cooperación e de oposi-ción, fomentan a reflexión sobre os fenómenos depor-tivos na actualidade, así como os valores deportivosmáis esenciais de colaboración, de compañeirismo ede solidariedade e a súa aplicación a outros ámbitosda vida do alumnado.

A dimensión ética da competencia social e cidadáentraña ser consciente dos valores do contorno, ava-lialos e reconstruílos afectiva e racionalmente paracrear progresivamente un sistema de valores propio ecomportarse en coherencia con eles ao afrontar unhadecisión ou un conflito. Iso supón entender que non


toda posición persoal é ética se non está baseada norespecto a principios ou valores universais como osque encerra a Declaración universal dos dereitoshumanos.

En consecuencia, entre as habilidades desta com-petencia destacan coñecerse e valorarse, saber comu-nicarse en distintos contextos, expresar as propiasideas e escoitar as alleas, ser capaz de poñerse nolugar do outro e comprender o seu punto de vista aín-da que sexa diferente do propio, e tomar decisións nosdistintos niveis da vida comunitaria, valorandoconxuntamente os intereses individuais e os do grupo.Ademais, implica a valoración das diferenzas á vezque o recoñecemento da igualdade de dereitos entreos diferentes colectivos, en particular entre homes emulleres. Igualmente, a práctica do diálogo e da nego-ciación para chegar a acordos como forma de resolveros conflitos, tanto no ámbito persoal como no social.

Para rematar, forma parte desta competencia o exer-cicio dunha cidadanía activa e integradora que exixeo coñecemento e a comprensión dos valores en que seasentan os estados e sociedades democráticas, dosseus fundamentos, modos de organización e funciona-mento. Esta competencia permite reflexionar critica-mente sobre os conceptos de democracia, liberdade,solidariedade, corresponsabilidade, participación ecidadanía, con particular atención aos dereitos edeberes recoñecidos nas declaracións internacionais,na Constitución española e na lexislación autonómi-ca, así como á súa aplicación por parte de diversasinstitucións; e mostrar un comportamento coherentecos valores democráticos, que á súa vez implica dis-poñer de habilidades como a toma de conciencia dospropios pensamentos, valores, sentimentos e accións,e o control e autorregulación deles.

En definitiva, o exercicio da cidadanía implica dis-poñer de habilidades para participar activa e plena-mente na vida cívica. Significa construír, aceptar epracticar normas de convivencia acordes cos valoresdemocráticos, exercer os dereitos, liberdades, respon-sabilidades e deberes cívicos, e defender os dereitosdos demais.

En síntese, esta competencia supón comprender arealidade social en que se vive, afrontar a conviven-cia e os conflitos empregando o xuízo ético baseadonos valores e prácticas democráticas, e exercer acidadanía, actuando con criterio propio, contribuíndoá construción da paz e da democracia, e mantendounha actitude construtiva, solidaria e responsableante o cumprimento dos dereitos e obrigas cívicas.

Competencia cultural e artística.

Esta competencia supón coñecer, comprender,apreciar e valorar criticamente diferentes manifesta-cións culturais, artísticas e deportivas, utilizalascomo fonte de enriquecemento e desfrute e considera-las como parte do patrimonio dos pobos.

Apreciar o feito cultural en xeral, e o feito artísticoen particular, leva implícito dispoñer daquelas habi-

lidades e actitudes que permiten acceder ás súas dis-tintas manifestacións, así como habilidades de pensa-mento, perceptivas e comunicativas, sensibilidade esentido estético para poder comprendelas, valoralas,emocionarse e desfrutalas.

Esta competencia implica poñer en xogo habilida-des de pensamento diverxente e converxente, postoque comporta reelaborar ideas e sentimentos propiose alleos; atopar fontes, formas e canles de compren-sión e expresión; planificar, avaliar e axustar os pro-cesos necesarios para alcanzar uns resultados, xasexa no ámbito persoal ou académico. Trátase, xa quelogo, dunha competencia que facilita tanto expresarsee comunicarse como percibir, comprender e enrique-cerse con diferentes realidades e producións do mun-do da arte e da cultura.

Require poñer en funcionamento a iniciativa, a ima-xinación e a creatividade para expresarse mediantecódigos artísticos e, na medida en que as actividadesculturais e artísticas supoñen en moitas ocasións untraballo colectivo, cómpre dispoñer de habilidades decooperación para contribuír á consecución dun resul-tado final, e ter conciencia da importancia de apoiare apreciar as iniciativas e contribucións alleas.

A competencia artística incorpora, así mesmo, ocoñecemento básico das principais técnicas, recursose convencións das diferentes linguaxes artísticas, asícomo das obras e manifestacións máis destacadas dopatrimonio cultural. Ademais, supón identificar asrelacións existentes entre esas manifestacións e asociedade -a mentalidade e as posibilidades técnicasda época en que se crean-, ou coa persoa ou colecti-vidade que as crea. Isto significa tamén ter concien-cia da evolución do pensamento, das correntes estéti-cas, das modas e dos gustos, así como da importanciarepresentativa, expresiva e comunicativa que os fac-tores estéticos desempeñaron e desempeñan na vidacotiá da persoa e das sociedades.

Supón igualmente unha actitude de aprecio da crea-tividade implícita na expresión de ideas, experienciasou sentimentos a través de diferentes medios artísti-cos, como a música, a literatura, as artes visuais eescénicas, ou das diferentes formas que adquiren aschamadas artes populares. Exixe, así mesmo, valorara liberdade de expresión, o dereito á diversidade cul-tural, a importancia do diálogo intercultural e a reali-zación de experiencias artísticas compartidas.

En síntese, o conxunto de destrezas que configuranesta competencia refírese tanto á habilidade paraapreciar e desfrutar coa arte e outras manifestaciónsculturais como a aquelas relacionadas co empregodalgúns recursos da expresión artística para realizarcreacións propias. Implica un coñecemento básicodas distintas manifestacións culturais, artísticas edeportivas; a aplicación de habilidades de pensamen-to diverxente e de traballo colaborativo; unha actitu-de aberta, respectuosa e crítica cara á diversidade deexpresións artísticas e culturais; o desexo e a vontadede cultivar a propia capacidade estética e creadora e


un interese por participar na vida cultural e por con-tribuír á conservación do patrimonio cultural e artís-tico, tanto da propia comunidade como doutras.

Competencia para aprender a aprender.

Aprender a aprender supón dispoñer de habilidadespara iniciarse na aprendizaxe e ser capaz de conti-nuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autó-nomo de acordo cos propios obxectivos e necesidades.

Esta competencia ten dúas dimensións fundamen-tais. Por unha banda, a adquisición da conscienciadas propias capacidades (intelectuais, emocionais,físicas), do proceso e das estratexias necesarias paradesenvolvelas, así como do que se pode facer por unmesmo e do que se pode facer con axuda doutras per-soas ou recursos. Doutra banda, dispoñer dun senti-mento de competencia persoal, que redunda na moti-vación, na confianza nun mesmo e no gusto por apren-der.

Significa ser consciente do que se sabe e do quecómpre aprender, de como se aprende, e de como sexestionan e controlan de forma eficaz os procesos deaprendizaxe, optimizándoos e orientándoos a satisfa-cer obxectivos persoais. Require coñecer as propiaspotencialidades e carencias, sacando proveito dasprimeiras e tendo motivación e vontade para superaras segundas desde unha expectativa de éxito, aumen-tando progresivamente a seguridade para afrontarnovos retos de aprendizaxe.

Por iso, comporta ter consciencia daquelas capaci-dades que entran en xogo na aprendizaxe, como aatención, a concentración, a memoria, a comprensióne a expresión lingüística ou a motivación de logro,entre outras, e obter un rendemento máximo e perso-nalizado delas coa axuda de distintas estratexias etécnicas: de estudo, de observación e rexistro siste-mático de feitos e de relacións, de traballo cooperati-vo e por proxectos, de resolución de problemas, deplanificación e de organización de actividades e tem-pos de forma efectiva, ou do coñecemento sobre osdiferentes recursos e fontes para a recolla, seleccióne tratamento da información, incluídos os recursostecnolóxicos.

Implica, así mesmo, a curiosidade de formularsepreguntas, identificar e manexar a diversidade de res-postas posibles ante unha mesma situación ou proble-ma utilizando diversas estratexias e metodoloxías quepermitan afrontar a toma de decisións, racional e cri-ticamente, coa información dispoñible.

Inclúe, ademais, habilidades para obter informa-ción -xa sexa individualmente ou en colaboración- e,moi especialmente, para transformala en coñecemen-to propio, relacionando e integrando a nova informa-ción cos coñecementos previos e coa propia experien-cia persoal e sabendo aplicar os novos coñecementose capacidades en situacións parecidas e contextosdiversos.

Por outra banda, esta competencia require proporsemetas alcanzables a curto, medio e longo prazo e cum-

prilas, elevando os obxectivos de aprendizaxe de for-ma progresiva e realista.

Fai necesaria tamén a perseveranza na aprendizaxe,desde a súa valoración como un elemento que enri-quece a vida persoal e social e que é, xa que logo,merecedor do esforzo que require. Supón ser capaz deautoavaliarse e autorregularse, responsabilidade ecompromiso persoal, saber administrar o esforzo,aceptar os erros e aprender de e cos demais.

En síntese, aprender a aprender implica a conscien-cia, xestión e control das propias capacidades e coñe-cementos desde un sentimento de competencia ou efi-cacia persoal, e inclúe tanto o pensamento estratéxi-co como a capacidade de cooperar, de autoavaliarse,e o manexo eficiente dun conxunto de recursos e téc-nicas de traballo intelectual, todo o cal se desenvolvea través de experiencias de aprendizaxe conscientes egratificantes, tanto individuais coma colectivas.

Autonomía e iniciativa persoal.

Esta competencia refírese, por unha banda, á adqui-sición da consciencia e aplicación dun conxunto devalores e actitudes persoais interrelacionadas, como aresponsabilidade, a perseveranza, o coñecemento desi mesmo e a autoestima, a creatividade, a autocrítica,o control emocional, a capacidade de elixir, de calcu-lar riscos e de afrontar os problemas, así como a capa-cidade de demorar a necesidade de satisfacción inme-diata, de aprender dos erros e de asumir riscos.

Por outra banda, remite á capacidade de elixir concriterio propio, de imaxinar proxectos, e de levaradiante as accións necesarias para desenvolver asopcións e plans persoais -no marco de proxectos indi-viduais ou colectivos- responsabilizándose deles, tan-to no ámbito persoal coma no social e no laboral.

Supón poder transformar as ideas en accións; édicir, propoñerse obxectivos e planificar e levar acabo proxectos. Require, xa que logo, poder reelabo-rar as propostas previas ou elaborar novas ideas, bus-car solucións e levalas á práctica. Ademais, analizarposibilidades e limitacións, coñecer as fases dedesenvolvemento dun proxecto, planificar, tomardecisións, actuar, avaliar o feito e autoavaliarse, tirarconclusións e valorar as posibilidades de mellora.

Exixe, por todo iso, ter unha visión estratéxica dosretos e oportunidades que axude a identificar e cum-prir obxectivos e a manter a motivación para lograr oéxito nas tarefas emprendidas, cunha ambición per-soal, académica e profesional. Igualmente, ser capazde poñer en relación a oferta académica, laboral ou delecer dispoñible, coas capacidades, desexos e proxec-tos persoais.

Ademais, comporta unha actitude positiva cara aocambio e á innovación que presupón flexibilidade deformulacións para que se comprendan os devanditoscambios como oportunidades, para adaptarse crítica econstrutivamente a eles, afrontar os problemas e ato-par solucións en cada un dos proxectos vitais que seemprenden.


Na medida en que a autonomía e iniciativa persoalinvolucran a miúdo outras persoas, esta competenciaobriga a dispoñer de habilidades sociais para relacio-narse, para cooperar e para traballar en equipo:poñerse no lugar do outro, valorar as ideas dosdemais, dialogar e negociar, a asertividade paracomunicarlles adecuadamente aos demais as propiasdecisións, e traballar de forma cooperativa e flexible.

Outra dimensión importante desta competencia,moi relacionada con esta vertente máis social, estáconstituída por aquelas habilidades e actitudes rela-cionadas co liderado de proxectos, que inclúen a con-fianza nun mesmo, a empatía, o espírito de supera-ción, as habilidades para o diálogo e a cooperación, aorganización de tempos e tarefas, a capacidade deafirmar e defender dereitos ou a asunción de riscos.

En síntese, a autonomía e a iniciativa persoal supo-ñen ser capaz de imaxinar, emprender, desenvolver eavaliar accións ou proxectos individuais ou colectivoscon creatividade, confianza, responsabilidade e senti-do crítico.

Relación entre competencias básicas, obxectivosxerais da etapa e áreas curriculares.

Aínda que todas as áreas contribúen á consecucióndas oito competencias básicas, a contribución é maiorou menor segundo a competencia á cal nos refiramos:

Competencia no coñecemento e a interacción comundo físico.

Obxectivos xerais.

* Coñecer, valorar e desfrutar do contorno natural,social e cultural, as interaccións entre eles, así comoas posibilidades de defensa, mellora e conservacióndel.

* Coñecer e valorar os animais máis próximos ao serhumano e adoptar modos de comportamento que favo-rezan o seu coidado.

Áreas máis directamente relacionadas.

* Coñecemento do medio natural, social e cultural.

* Lingua galega e literatura.

* Lingua castelá e literatura.

* Linguas estranxeiras.

* Matemáticas.

Competencia cultural e artística.

Obxectivos xerais.

* Coñecer, valorar e desfrutar do contorno natural,social e cultural, as interaccións entre eles, así comoas posibilidades de defensa, mellora e conservacióndel.

* Utilizar diferentes representacións e expresiónsartísticas, desenvolvendo a sensibilidade estética e acapacidade de desfrute das súas diferentes manifesta-cións e iniciándose na construción de propostas per-soais.

* Coñecer, comprender, valorar e respectar as dife-rentes culturas e os seus patrimonios, as diferenzasentre as persoas, a igualdade de dereitos e oportuni-dades de homes e mulleres e a non-discriminación depersoas por ningunha causa.


* Educación artística.

* Coñecemento do medio natural, social e vultural

* Educación gísica.




* Educación para a cidadanía e os dereitos huma-nos.

Competencia en comunicación lingüística.

Obxectivos xerais.

* Coñecer e utilizar apropiadamente a lingua gale-ga e a lingua castelá e desenvolver hábitos de lecturae de respecto á diversidade lingüística.

* Adquirir en, polo menos, unha lingua estranxeiraa competencia comunicativa básica que permitaexpresar e comprender mensaxes sinxelas e desenvol-verse en situacións cotiás.






Competencia en matemáticas.

Obxectivos xerais.

* Desenvolver as competencias matemáticas bási-cas e iniciarse na resolución de problemas que requi-ran a realización de operacións elementais de cálcu-lo, coñecementos xeométricos e estimacións, así comoser capaces de aplicalos a situacións da súa vidacotiá.


* Matemáticas.




Competencia dixital e tratamento da información.

Obxectivos xerais.

* Iniciarse na utilización, para a aprendizaxe, dastecnoloxías da información e da comunicación desen-


volvendo un espírito crítico ante as mensaxes querecibe e elabora.

* Utilizar estratexias persoais e variadas para obter,seleccionar, organizar, transformar, representar ecomunicar a información.

Áreas máis directamente relacionadas:

* Matemáticas.







* Educación física.

Competencia para aprender a aprender.

Obxectivos xerais.

* Desenvolver hábitos de traballo individual e deequipo, de esforzo e de responsabilidade no estudo,así como actitudes de confianza en si mesmo, sentidocrítico, iniciativa persoal, curiosidade, interese ecreatividade na aprendizaxe.

* Utilizar estratexias persoais e variadas para obter,seleccionar, organizar, transformar, representar ecomunicar a información.





* Matemáticas.





Autonomía e iniciativa persoal.

Obxectivos xerais.

* Valorar a hixiene e a saúde, aceptar o propio cor-po e o do resto das persoas, respectar as diferenzas eutilizar a educación física e o deporte como mediospara favorecer o desenvolvemento persoal e social.

* Desenvolver hábitos de traballo individual e deequipo, de esforzo e de responsabilidade no estudo,así como actitudes de confianza en si mesmo, sentidocrítico, iniciativa persoal, curiosidade, interese ecreatividade na aprendizaxe.

* Adquirir habilidades para a prevención e para aresolución pacífica de conflitos que lle permitandesenvolverse con autonomía no ámbito familiar edoméstico, así como nos grupos sociais cos cales serelaciona. Fomentar a práctica e o respecto de normascívicas e de aspectos de educación viaria, asumindocomportamentos que incidan na vida saudable, noconsumo responsable, na seguridade e na prevencióndos accidentes de tráfico.

* Desenvolver as capacidades afectivas en todos osámbitos da personalidade e nas relacións co resto daspersoas, así como unha actitude contraria á violencia,aos prexuízos de calquera tipo e aos estereotipossexistas.









Competencia social e cidadá.

Obxectivos xerais.

* Coñecer e apreciar os valores e as normas da con-vivencia, aprender a actuar de acordo con elas, pre-pararse para o exercicio activo da cidadanía e respec-tar os dereitos humanos, así como o pluralismo propiodunha sociedade democrática.


* Coñecer, comprender, valorar e respectar as dife-rentes culturas e os seus patrimonios, as diferenzasentre as persoas, a igualdade de dereitos e de oportu-nidades de homes e mulleres e a non-discriminaciónde persoas por ningunha causa.

* Adquirir habilidades para a prevención e para aresolución pacífica de conflitos que lle permitandesenvolverse con autonomía no ámbito familiar edoméstico, así como nos grupos sociais cos cales serelaciona o alumnado. Fomentar a práctica e o res-pecto de normas cívicas e de aspectos de educaciónviaria, asumindo comportamentos que incidan na vidasaudable, no consumo responsable, na seguridade eprevención dos accidentes de tráfico.

* Coñecer, valorar e desfrutar do seu contorno natu-ral, social e cultural, as interaccións entre eles, asícomo as posibilidades de defensa, mellora e conser-vación del.










ANEXO II

Obxectivos, competencias básicas, contidose criterios de avaliación das distintas áreas que

constitúen a etapa

Introdución.

A educación primaria, na LOE, pon énfase nodesenvolvemento das competencias básicas, na aten-ción á diversidade do alumnado e na prevención dasdificultades de aprendizaxe, actuando tan prontocomo estas se detecten.

Ao longo da etapa, o alumnado progresa en controle autonomía. Evoluciona a consciencia do propio cor-po e prodúcense enormes avances nas habilidades decoordinación, na axilidade, flexibilidade, equilibrio,resistencia, velocidade, forza e precisión. A finais damesma etapa xorde a conciencia crítica do propio cor-po e da propia imaxe, polo que é importante un climade aceptación e de valoración no contorno onde viveo alumnado.

O control do espazo desenvólvese simultaneamenteao do corpo. Pasa dun coñecemento directo e viven-cial del a un coñecemento máis abstracto e represen-table con signos convencionais.

No ámbito cognitivo danse salientables progresos.De acordo coas necesidades, os nenos e nenas vancreando e elaborando representacións para asimilar arealidade. Ao comezo da etapa, o alumnado xa cons-trúe os coñecementos por medio da linguaxe, pero asúa percepción do mundo é aínda limitada e estáinfluída polo egocentrismo. A medida que progresaeste período, as alumnas e os alumnos adquirenunhas actitudes menos egocéntricas e máis realistas;comezan a percibir con maior claridade as diferenzasexistentes entre si e o resto das persoas.

Pouco a pouco van organizando as súas accións ensistemas de conxuntos e prodúcense grandes avancesna aplicación de nocións lóxicas, pero aínda con ape-go á situación concreta; poderán, en definitiva, iraccedendo a niveis de razoamento cada vez máis com-plexos.

A educación primaria sitúase de cheo no estadiodas operacións concretas. O proceso de socializacióné gradual e, ao longo del, o alumnado adquire valores,normas e condutas que son precisas para comportar-se en sociedade, fórmanse os vínculos afectivos econstrúense os conceptos de persoa, grupo e relaciónssociais.

Ao longo da etapa o alumnado evoluciona desdeposicións de dependencia a posicións de maior auto-nomía moral e de acordo social. É a etapa propiciapara poñer as bases das actitudes e dos comportamen-tos de participación, democráticos, de respecto e detolerancia cara ao resto das persoas; é dicir, para aasunción de valores. Ao alumnado desta etapa debe-rá procurárselle un desenvolvemento o máis autóno-mo e equilibrado posible, procurando sempre que,nos seus diferentes e novos niveis de integraciónsocial, poida acadar a autoestima, a seguridade e aatención necesarias que lle permitan coñecerse demaneira máis profunda.

A escola debe favorecer en todas as nenas e entodos os nenos un desenvolvemento equilibrado, tan-to afectivo como social e cognitivo, que os leven a iracadando as competencias necesarias que lles permi-tan ter unha vida con calidade na sociedade actual.

Metodoloxía xeral.

A incorporación das competencias básicas no currí-culo da educación primaria require reconsiderar apráctica educativa para permitirlle ao alumnado inte-grar as súas aprendizaxes relacionándoas con diferen-tes tipos de contidos (conceptos, destrezas e actitu-des), usar eses contidos con efectividade cando cum-pra e aplicalos a situacións e contextos variados. Con-secuentemente, a práctica educativa debe:

* Salientar aquelas aprendizaxes básicas e impres-cindibles e seleccionar aqueles contidos que sexanmáis relevantes para acadar competencias; os conti-dos esenciais deberán ser considerados e analizadosdesde a óptica da utilidade para formar cidadás ecidadáns cos perfís necesarios para moverse con ade-cuación, responsabilidade e liberdade no mundoactual.

* Dotar os contidos dun enfoque integrador promo-vendo a globalización.

* Centrarse na funcionalidade, orientando as apren-dizaxes cara á súa aplicación en contextos diferentese diversificados e conseguindo que as nenas e osnenos desenvolvan diversos xeitos de actuación eadquiran a capacidade de enfrontarse a situaciónsnovas.

* Procurar que o alumnado aprenda a aprender(participe na planificación e na toma de decisiónssobre o traballo, controlando os procesos, usandoconscientemente estratexias de aprendizaxe e sendoprogresivamente máis autónomo).


* Favorecer o traballo cooperativo e a prácticavivenciada da participación, compromiso democráticoe resolución pacífica de conflitos.

* Permitirlle ao alumnado moverse con seguridadeentre a superabundancia e rápida renovación dainformación, fomentando habilidades para a busca,selección, procesamento, tratamento e comunicacióndela.

Todo isto permite inferir certos principios, estrate-xias metodolóxicas, fórmulas organizativas:

* Na educación primaria deberán utilizarse dúasestratexias metodolóxicas básicas: o desenvolvementoen espiral e a globalización.

* A metodoloxía proposta, que será global, seráactiva, entendendo por tal tanto a actividade mentalcoma física que potencie a construción de aprendiza-xes significativas.

* A autorregulación das aprendizaxes por parte doalumnado forma parte fundamental das prácticas edu-cativas actuais.

* Os modelos de ensino-aprendizaxe deben atenderá diversidade do alumnado, tanto na práctica docentecoma na selección de contidos.

* A aprendizaxe é un proceso interactivo no calcómpre a participación activa e dinámica das nenas edos nenos, que achegarán as súas habilidades, destre-zas, actitudes, conceptos, intereses, xunto ás do restode compañeiras e compañeiros, nun ambiente de coo-peración.

* Por conseguinte, o alumnado reorganizará os seuscoñecementos, coa axuda do grupo, á luz da novainformación.

Cómpre utilizar, pois, na escola, métodos que llespermitan aos rapaces e ás rapazas identificar a nece-sidade de información, localizala, seleccionala e reco-ñecer as fontes e os recursos máis apropiados, asícomo responsabilizarse do seu uso ético e adecuado.Son precisos enfoques didácticos que lle permitan aoalumnado utilizar cada vez máis autonomamente asbibliotecas e as TIC como recursos de aprendizaxe.

No desenvolvemento da autonomía na aprendizaxeinflúen aspectos como que o alumnado encontre sen-tido ao traballo que debe realizar, o coñecemento dosobxectivos e finalidades que se pretenden acadar, aconsciencia dos propios erros e a busca de recursosnecesarios para superalos.

Neste proceso o rol do profesorado é moi importante:actúa como guía e mediador para facilitar a constru-ción de aprendizaxes; utiliza contextos cotiáns, fami-liares e habituais para que o alumnado aprenda com-probando o interese e a utilidade do que aprende, demaneira que poidan transcender do contexto en que seproduciron e ser aplicadas a contextos múltiples; creaun contorno seguro e un ambiente motivador.

A avaliación concíbese como reguladora da apren-dizaxe e será formativa. A información que xere a ava-

liación debe orientar o proceso educativo e indicarllesa profesorado e alumnado onde están respecto áscompetencias e aos obxectivos establecidos e facilitara intervención na mellora deste proceso. A avaliaciónnon se debe reducir a comprobar os resultados daaprendizaxe; trátase dunha avaliación continua queprecisa estar presente en todos os aspectos e momen-tos do proceso de ensino-aprendizaxe. Neste contexto,as alumnas e os alumnos deberán poder achegar assúas propias valoracións a través da autoavaliación eda coavaliación.

En síntese, para a educación primaria precísansemétodos que permitan aprender desde a realidade edesde as concepcións previas, desde unha ollada aocontorno con curiosidade e interese, desde a diversi-dade, desde un plan común, compartido e conxunto;cómpren métodos que favorezan que as nenas e osnenos traballen man con man e mente con mente,fagan conxuntamente, cooperen, progresen ao seupropio ritmo, aprendan a aprender... acadando cadavez maior autonomía, posibilitando unha auténticacomunicación na aula e sendo protagonistas da súapropia aprendizaxe.

Áreas.

Área de coñecemento do medio natural, social ecultural.

Introdución.

Características da área.

A área de coñecemento do medio natural, social ecultural ten como finalidade iniciar a preparación defuturas cidadás e futuros cidadáns para participar nasociedade e interactuar co contorno comprendendo arealidade en que vive (social, física...), sendo quen decontribuír á súa mellora e conservación e de exercera cidadanía democrática. É dicir, a área tenta propor-cionar recursos para coñecer o contorno cotián, paraaprender a vivilo, respectándoo, conservándoo etransformándoo para melloralo. Todos os aspectos daárea son concibidos como ámbitos de aprendizaxedesde os cales facer fincapé na comprensión da reali-dade, no desenvolvemento de actitudes críticas e naaceptación das diferenzas, usando como recurso ocoñecemento do contorno propio e o achegamentoprogresivo a realidades diferentes no tempo e noespazo.

Esta área contribúe moi especialmente ao procesode socialización de nenas e de nenos, proceso ao caldeben contribuír todas as áreas, pero máis especial-mente unhas ca outras. Contribúe, pois, ao desenvol-vemento persoal e social do alumnado, para a súaintegración nun sistema de valores e nun corpo desaberes organizado, que é o que constitúe en sentidoamplo unha cultura.

Os contidos agrúpanse en bloques que non son uni-dades independentes, nin se deben entender comounha proposta de organización didáctica. Pola contra,o profesorado deberá atopar fórmulas de tratamentointegrador e globalizado que lle permitan ao alumna-


do adquirir coñecementos útiles para interpretar osfeitos, sucesos e problemas dun xeito integral. Esesbloques son os seguintes:

O bloque 1. Os seres humanos e a saúde, integracoñecementos, habilidades, destrezas e actitudesencamiñados ao coñecemento do propio corpo e dasinteraccións deste cos demais seres humanos e comedio, á prevención das condutas de risco e á toma deiniciativas para desenvolver e fortalecer comporta-mentos responsables e estilos de vida con calidade esaudables. Recolle tamén o coñecemento de si mesmopara valorarse como ser diferente así como para res-pectar a diversidade e para facilitar o equilibrio emo-cional.

O bloque 2. As plantas e os animais, oriéntase basi-camente ao coñecemento, respecto e aprecio polosseres vivos, xunto a aspectos relativos aos beneficiose coidados que precisan e ao interese por conservar abiodiversidade da Terra.

O bloque 3. A vida en sociedade, inclúe contidosorientados á comprensión do funcionamento da socie-dade a partir da análise de organizacións próximas edunha aproximación ao coñecemento das instituciónsgalegas, españolas e europeas.

O bloque 4. O medio físico: espazo e materiais,inclúe contidos que van desde a percepción e a repre-sentación espacial ata o universo, pasando polo climae a súa influencia, a auga e o seu aproveitamento, osfenómenos físicos, as substancias e os cambios quími-cos, así como a capacidade das persoas para actuarsobre eles.

O bloque 5. O paso do tempo, inicia o alumnado aapreciar os cambios e o paso do tempo, inclúe conti-dos relativos á súa medida e o achegamento á súaconceptualización a partir da historia persoal, do tem-po familiar e local, axudando a sentar as bases paraun pensamento cronolóxico. Pode tamén abordar avida noutros tempos (alimentación, as achegas demulleres e homes relevantes da historia de Galicia, deEspaña e de Europa, o vestiario, as festas, os xogosinfantís, algúns aspectos do patrimonio artístico gale-go...) a partir da caracterización dalgunhas socieda-des de épocas históricas.

O bloque 6. Máquinas, aparellos e tecnoloxías,inclúe os contidos que se refiren á alfabetización nastecnoloxías a través do traballo con máquinas e apa-rellos relacionados coa vida doméstica e cotiá, asícomo coas TIC (tecnoloxías da información e dacomunicación). Este bloque desenvolverá a participa-ción igualitaria de nenas e nenos na utilización deaparellos, máquinas e tecnoloxías coa finalidade últi-ma de formar unha cidadanía activa e unhas persoasparticipativas, críticas, responsables e intelixentes noseu uso.

Obxectivos.

* Comportarse de acordo cos hábitos de saúde e coi-dado persoal que derivan do coñecemento do corpohumano, amosando unha actitude de aceptación e de

respecto polas diferenzas individuais (idade, sexo,etnia, características físicas, personalidade).

* Identificar e analizar as características, organiza-ción e interaccións de aspectos relevantes do contor-no natural, social e cultural, progresando no dominiode ámbitos espaciais cada vez máis complexos.

* Promover un sentimento positivo de pertenza aosgrupos sociais de referencia: a unha familia, a unhaescola... a unha comunidade nacional (Galicia), a unEstado (España), a unha cultura europea e a unhauniversal, desde posicións solidarias e respectuosascon outras culturas a partir da propia identidade.

* Identificar o patrimonio natural, cultural, históri-co e artístico galego diferenciándoo do doutras comu-nidades, identidades e Estados e participando na súadefensa e conservación.

* Recoñecer, valorar e apreciar a existencia deidentidades sociais e culturais diversas con caracte-rísticas propias e singulares (costumes, lingua, intere-ses, celebracións...), tomando conciencia da súa per-tenza a unha delas e respectando as outras no marcodos dereitos recoñecidos ás persoas nas declaraciónsuniversais e nos documentos lexislativos.

* Identificar, suscitar e resolver interrogantes e pro-blemas relacionados co contorno usando estratexiasde busca, selección e tratamento da información, for-mulación de hipóteses, comprobación delas, explora-ción de solucións alternativas e reflexión sobre o pro-pio proceso de aprendizaxe, e tamén mantendo unhaactitude crítica ante as fontes de información.

* Expresar e comunicar os contidos da área de xei-to persoal e creativo, seleccionando e interpretandodatos, procesos, feitos, etc. e integrando códigosdiversos (numéricos, gráficos, cartográficos, artísti-cos, lingüísticos) procedentes das diferentes lingua-xes.

* Participar activamente no traballo de grupo plani-ficando e realizando tarefas conxuntas, dialogando eargumentando as propias opinións e contrastándoascoas das outras persoas e adoptando un comporta-mento responsable, construtivo, comprometido e soli-dario, respectando as regras de organización pactadase os principios básicos do funcionamento democráti-co.

* Identificar, analizar e valorar criticamente a inter-vención humana no medio e o seu impacto a curto e alongo prazo, adoptando o compromiso individual ecolectivo de actuar na defensa, conservación e recu-peración do medio natural e do patrimonio cultural.

* Recoñecer no medio natural, social e cultural,cambios e transformacións relacionados co paso dotempo e indagar algunhas relacións de simultaneida-de e sucesión para aplicar estes coñecementos á com-prensión doutros momentos históricos.

* Planificar e realizar proxectos e aparellos sinxelosrelacionados coa vida cotiá e familiar cunha finalida-de previamente establecida, utilizando os coñece-


mentos das propiedades elementais dalgúns mate-riais, substancias e obxectos.

* Analizar máquinas e aparellos diversos do contor-no (de uso doméstico, laboral...) identificando algúnselementos constitutivos e formas de enerxía necesa-rias, valorando a contribución da ciencia e da técnicana mellora das condicións de vida familiares esociais.

* Utilizar de xeito responsable e creativo as TIC e omaterial relacionado coa experimentación e co traba-llo de campo para aprender a aprender, para obterinformación e para compartir coñecementos.

Contidos.

Primeiro ciclo.

Bloque 1. Os seres humanos e a saúde.

* Identificación do home e da muller como seresvivos. Comparación cos outros seres vivos.

* Identificación das partes do corpo humano.Observación das partes do corpo que permiten a rela-ción co medio.

* Observación de igualdades e diferenzas entre aspersoas. Aceptación do propio corpo e do das demaispersoas coas súas limitacións e posibilidades.

* Recoñecemento da respiración e da nutricióncomo funcións vitais.

* Identificación e descrición de alimentos diariosnecesarios. Análise de usos e costumes na alimenta-ción diaria.

* Valoración de aspectos que inflúen nunha vidasaudable: a correcta respiración, alimentación varia-da e equilibrada, a hixiene persoal, o exercicio, o des-canso e a adecuada utilización do tempo de lecer.

* Identificación e verbalización de emocións (medo,tristeza, enfado, ledicia) e sentimentos propios ealleos.

* Fomento de hábitos de prevención de enfermida-des e de accidentes domésticos e identificación decomportamentos apropiados de actuación cando seproducen.

Bloque 2. As plantas e os animais.

* Identificación das características dos seres vivose das súas funcións vitais. Diferenzas entre seresvivos e obxectos inertes.

* Observación dun ser vivo no seu medio natural oureproducindo o medio na aula (acuario, plantación),rexistro elemental da observación e contraste dosdatos entre compañeiras e compañeiros.

* Observación directa de animais e de plantas coninstrumentos apropiados e con medios audiovisuais etecnolóxicos.

* Identificación de animais e de plantas do contor-no. Clasificación dos seres vivos do contorno segundocriterios observables e variados.

* Identificación das características e comportamen-tos de animais e de plantas para adaptarse ao seumedio.

* Valoración da responsabilidade no coidado deplantas e de animais domésticos. Respecto polosseres vivos do contorno.

* Comunicación das experiencias realizadas utili-zando diferentes linguaxes (oral, escrita, gráfica nonconvencional, iconográfica, fotográfica).

Bloque 3. A vida en sociedade.

* Identificación dos diferentes ámbitos aos cales sepertence: familia, escola, aldea/vila/barrio e cidade,Galicia.

* Recoñecemento da diversidade de familias. Valo-ración da importancia da participación e da corres-ponsabilidade nas tarefas domésticas.

* Identificación das persoas que compoñen a comu-nidade educativa: recoñecemento das súas tarefas eresponsabilidades. Valoración da importancia da par-ticipación activa na aula e no centro.

* Valoración da importancia do intercambio comu-nicativo no grupo, do diálogo como recurso para a xes-tión dos conflitos e do respecto aos acordos adopta-dos. Recoñecemento dos dereitos e deberes das per-soas.

* Descubrimento e observación das manifestaciónse do patrimonio cultural galego como mostra de diver-sidade e riqueza.

* Participación en festas, xogos e costumes popula-res propios da localidade, da bisbarra e de Galicia.

* Recoñecemento de diferentes profesións evitandoestereotipos sexistas.

* Identificación de elementos da organización e defuncionamento da escola e valoración da importanciada participación na aula e no centro.

* Descubrimento de formas de organización no con-torno próximo.

* Identificación dos medios de transporte. Respon-sabilidade no cumprimento das normas básicas deseguridade viaria.

* Iniciación á recolla de datos e de información eanálise de imaxes relacionadas co contorno socialpróximo para ampliar o coñecemento sobre o medio;realizar un cartafol, un mural, unha exposición decentro, unha maqueta...

Bloque 4. O medio físico: espazo e materiais.

* Utilización de técnicas sinxelas para orientarsemediante a observación do medio físico e humano.

* Observación, descrición e representación sinxelado espazo habitual. Introdución ao uso de planos daescola, da casa ou da localidade. Deseño de planosnon convencionais. Elaboración de maquetas simplescon identificación de espazos e funcións.


* Observación da paisaxe próxima e identificacióndalgunhas formas de relevo. Representación doobservado mediante debuxos e maquetas sinxelas.Identificación dalgúns exemplos familiares da acciónhumana no contorno (presas, devasas, canteiras,estradas, pontes).

* Observación e exploración dalgún aspecto do con-torno próximo a partir dun tema de interese consen-suado polo alumnado coa finalidade de realizar undossier, un texto expositivo curto, un folleto, un mapamental.

* Observación directa dalgúns fenómenos atmosfé-ricos e busca das primeiras formas de representación.Elaboración de gráficos non estandarizados de tempe-raturas e de datos climáticos.

* Observación e descrición da lúa, das estrelas e dosol.

* Percepción do paso do tempo: o día e a noite, asestacións do ano.

* Exploración de materiais e obxectos do contornopara descubrir a súa orixe, a súa utilidade, as súaspropiedades (cor, dureza, fraxilidade, flexibilidade,flotación), clasificalos, analizalos, etc.

* Realización de experiencias con algunhas propie-dades da auga e comunicación dos resultados utili-zando diferentes linguaxes.

* Recoñecemento da presenza da auga e do aire nomedio físico. Uso responsable da auga na vida cotiá evaloración da importancia dun aire limpo para a vida.

* Participación en tarefas de redución, reutilizacióne reciclaxe de residuos da escola para contribuír áconservación e mellora do medio natural.

* Observación e exploración para obter informacióne realizar traballos sinxelos sobre algún ecosistemaacuático ou terrestre do contorno próximo.

* Observación dos efectos da aplicación dunha for-za. Realización de experiencias sinxelas para analizarefectos das forzas sobre obxectos e movementoscotiáns.

* Identificación de fontes sonoras no contorno pró-ximo. Valoración da importancia do silencio. Identifi-cación do ruído como unha forma de contaminación(acústica).

Bloque 5. O paso do tempo.

* Utilización das nocións básicas de tempo (antes-despois, pasado-presente-futuro, duración) e das uni-dades de medida (día, semana, mes, ano) en feitoscotiáns e propios.

* Observación dos cambios nas persoas ao longo dotempo. Recoñecemento das diversas etapas da vida.

* Realización de traballos sobre a historia persoal efamiliar previa, investigación na propia familia utili-zando fontes orais e iconográficas e/ou fotográficas.Elaboración de árbores xenealóxicas.

* Utilización de fotos ou outras imaxes, para inves-tigación sobre outros tempos. Ordenación delasseguindo criterio temporal e elaboración de álbums.

* Observación dos cambios sociais, ciclos agrícolas,hábitos e costumes ao longo do ano.

Bloque 6. Máquinas, aparellos e tecnoloxías.

* Observación e clasificación (con criterios varia-dos e consensuados) de aparellos e máquinas sinxelasdo contorno identificando a súa utilidade.

* Observación do funcionamento de aparellosdomésticos e da escola, das partes que os compoñene da enerxía que necesitan para funcionar. Identifica-ción de elementos que poidan xerar risco e adopciónde comportamentos que contribúan á seguridade per-soal e das demais persoas.

* Hábito de consulta de fontes de informaciónvariadas (dicionarios, enciclopedias, revistas, mono-grafías) para resolver situacións problemáticas davida cotiá (guía telefónica, teléfonos habituais deemerxencia, planos da poboación, rede de autobuses,etc.).

* Manexo de aparellos sinxelos (teléfono, espreme-dor, crebanoces, etc.). Valoración das habilidadesmanuais implicadas no manexo de ferramentas e apa-rellos domésticos superando os estereotipos sexistas.

* Identificación de materiais de obxectos e apare-llos de uso cotián (lapis, xoguete, tesoiras, afialapis).

* Recoñecemento de aspectos tecnolóxicos noambiente doméstico, na escola e no contorno.

* Identificación dos compoñentes básicos dun orde-nador. Iniciación no seu uso. Coidado dos recursosinformáticos.

* Montaxe e desmontaxe de xogos e obxectos sinxe-los relacionados coa vida cotiá. Construción de estru-turas simples a partir de pezas modulares (pontes,escaleiras, obxectos de decoración, caixas, etc.).

Criterios de avaliación.

Primeiro ciclo.

* Identificar semellanzas e diferenzas entre as per-soas valorando a diversidade.

Avaliarase a capacidade para recoñecer partes dopropio corpo, aceptándoo e respectando as diferenzas.

* Identificar e describir algúns recursos fundamen-tais para os seres vivos (auga, aire), e a súa relacióncoa vida das persoas, tomando conciencia da necesi-dade do seu uso responsable.

Este criterio de avaliación pretende coñecer a capa-cidade para observar, describir e explicar algúnscompoñentes do medio (aire, auga...) recoñecendo asúa importancia para a vida das persoas. Apreciarasetamén a capacidade do alumnado para valorar a nece-sidade da adopción de medidas de protección domedio por parte de todas as persoas.


* Recoñecer e clasificar con criterios elementais osseres vivos máis relevantes do contorno do alumnado,utilizando instrumentos e procedementos adecuados.

Este criterio trata de avaliar a capacidade para esta-blecer criterios elementais de clasificación (tamaño,cor, forma de desprazarse, alimentación) e identificaranimais e plantas pola súa pertenza a algunha dascategorías establecidas, utilizando instrumentos ade-cuados e amosando respecto pola natureza e polomaterial.

Valorarase tamén a utilización guiada de diversasfontes de información e a capacidade de usala pararealizar esas clasificacións, transferindo os datos aoutros seres vivos.

* Valorar positivamente a práctica de determinadoshábitos asociados á hixiene, á alimentación equilibra-da, ao exercicio físico e ao descanso.

Con este criterio trátase de comprobar que as alum-nas e os alumnos identifican e valoran a relaciónentre o benestar e a práctica de determinados hábitos:alimentación variada, hixiene persoal e exercicio físi-co.

* Recoñecer, identificar e poñer exemplos sinxelossobre as principais profesións e responsabilidadesque desempeñan as persoas do contorno.

A través deste criterio trátase de avaliar o grao decoñecemento sobre os traballos das persoas do contor-no, a importancia das diferentes profesións, a súacontribución social e a responsabilidade que todaselas requiren, superando os estereotipos sexistas.

* Recoñecer algunhas manifestacións culturais pre-sentes no ámbito escolar, local e galego, valorando asúa diversidade e riqueza.

Este criterio trata de avaliar o coñecemento dasprincipais manifestacións culturais (festas, xogos,folclore, costumes) da propia localidade e de Galicia,así como a percepción do valor cultural da diversida-de. Valorarase, así mesmo, o interese e o respecto antea presenza doutras linguas e outras realidades cultu-rais no medio escolar.

* Identificar algúns dos medios de transporte máiscomúns do contorno e valorar o seu uso, respectandoas normas básicas de seguridade viaria.

Este criterio permitirá avaliar o grao de coñecemen-to sobre medios de transporte que se utilizan no con-torno próximo, así como o coñecemento e respecto dasnormas básicas de seguridade viaria.

* Ordenar temporalmente algúns feitos relevantesda vida persoal, familiar ou do contorno próximo.

Por medio deste criterio preténdese medir a capaci-dade para describir aspectos característicos da vidapersoal e familiar con criterios temporais.

* Identificar e observar diferenzas na composicióndos materiais, experimentando e usando instrumentossinxelos.

Este criterio avalía se as alumnas e os alumnos sonquen de identificar propiedades físicas observablescomo cheiro, sabor, textura, peso/masa, cor, dureza,estado ou capacidade de disolución na auga, así comode explicar con exemplos concretos e familiares arelación entre as características dalgúns materiais eos usos a que se destinan, partindo dun proceso queimplique planificación, experimentación, formulaciónde hipóteses e obtención de conclusións relevantes.

* Montar e desmontar obxectos e aparellos simplesdomésticos e escolares, describindo o seu funciona-mento e o xeito de utilizalos con seguridade.

Téntase avaliar o grao de desenvolvemento de habi-lidades manuais para montar e desmontar obxectossimples de uso cotián nos ámbitos doméstico e esco-lar. Tamén se terá en conta a capacidade para expli-car o seu funcionamento, a súa utilidade e os riscosque se deben evitar na súa manipulación.

* Realizar de maneira guiada experimentos sinxelosrelacionados co medio familiar e próximo.

Este criterio trata de avaliar a competencia paraenfrontarse a unha experimentación sinxela, logo deplanificación, observación, formulación de interro-gantes que permitan obter información relevante uti-lizando, se cómpre, instrumentos sinxelos tanto pararealizar a observación como para a recolla da informa-ción. Valorarase tamén a elaboración guiada de textosescritos básicos, murais, paneis, esquemas ou presen-tacións para recoller as conclusións.

Contidos.

Segundo ciclo.


* Recoñecemento dos cambios físicos e persoaisnas diferentes etapas da vida das persoas.

* Identificación das partes externas do corpo ealgúns órganos importantes para o funcionamento docorpo humano.

* Valoración da importancia dos sentidos na rela-ción co medio e co resto dos seres humanos. Descri-ción do seu papel e formas para o seu coidado habi-tual.

* Valoración dos hábitos de hixiene persoal, de des-canso, de alimentación equilibrada e de exerciciofísico adecuado para unha vida saudable. Actitudecrítica ante prácticas e mensaxes que non favorecen ocorrecto desenvolvemento persoal e da saúde.

* Recoñecemento dalgúns factores que producen asenfermidades máis habituais (caries, catarros, gripe)para favorecer a súa prevención.

* Análise de dietas equilibradas. Clasificación dosalimentos en función dos nutrientes principais e iden-tificación de sistemas de conservación alimentaria.

* Recoñecemento e valoración das habilidades per-soais. Identificación e descrición de emocións e sen-timentos propios e alleos.


* Planificación de forma autónoma e creativa deactividades de lecer, individuais ou colectivas.


* Identificación de animais e de plantas como seresvivos. Observación e comparación das diversasmaneiras en que os seres vivos realizan as funciónsvitais utilizando instrumentos apropiados e mediosaudiovisuais e tecnolóxicos da maneira máis precisa erigorosa posible.

* Identificación de cambios observables que se pro-ducen nos seres vivos e na natureza ao longo do ano.Observación e rexistro sistemático do crecemento deplantas e animais do contorno próximo. Elaboraciónde esquemas que permitan resumir as informaciónsobservadas.

* Recoñecemento das principais características dosanimais vertebrados e dalgúns invertebrados. Clasifi-cación de animais a partir de características observa-bles.

* Recoñecemento das características das plantas.Clasificación das plantas (herbas, arbustos e árbores)a partir de características observables.

* Valoración da importancia da existencia de ani-mais e plantas para as persoas: a agricultura e a gan-daría. Estudo dalgúns animais e cultivos típicos deGalicia.

* Interese pola observación e o estudo dos seresvivos, planificando a observación ou preparando visi-tas-saídas, empregando os instrumentos e materiaisnecesarios (lupa, termómetro, diario de campo, etc.) erexistrando o observado, contrastando os rexistrospropios cos doutras persoas, comparando as observa-ción con informacións doutras fontes, elaborandounha documentación final que recolla todo o proceso(informe, cartafol, presentación, gráficas...).

* Interese e compromiso pola conservación e coida-do de plantas e animais do contorno.


* Identificación e representación gráfica da organi-zación da comunidade educativa. Recoñecemento euso das canles de participación democrática activa navida e nas actividades do centro.

* Identificación das relacións interpersoais presen-tes nun grupo ou nunha comunidade (veciñanza, com-pañeirismo), e valoración da cooperación e do diálogocomo forma de construír plans comúns e de evitar eresolver conflitos. Recoñecemento dos dereitos edeberes das persoas. Responsabilidade ante a elabo-ración e o cumprimento das normas de convivencia.

* Identificación das manifestacións culturais docontorno, recoñecendo a súa evolución no tempo evalorándoas como elementos de cohesión social.Recoñecemento de costumes, de tradicións e de tra-zos diferenciais do patrimonio galego.

* Participación activa en festas, xogos e costumespopulares propios da bisbarra e de Galicia.

* Planificación de xeito autónomo e creativo deactividades de lecer individuais e colectivas.

* Observación, identificación e descrición dalgun-has características demográficas e económicas docontorno propio. Uso de datos e de representaciónsgráficas para a súa análise e comparación sobre con-tornos rurais e urbanos.

* Identificación das formas da actividade económi-ca do contorno próximo (traballo, profesións, produ-ción): observación e análise de produtos de consumohabitual no contorno e dos lugares da súa comerciali-zación (mercados, lonxas, feiras, supermercados, ten-das), seguimento do proceso de elaboración dun pro-duto e das profesións relacionadas. Realizaciónconxunta de murais, cartafoles, etc. coa informaciónobtida, planificando previamente, contrastando ainformación, usando diferentes linguaxes e valorandoa correcta presentación final do traballo.

* Desenvolvemento de actitudes de consumo res-ponsable e comercio xusto. Análise crítica dalgunhasmensaxes publicitarias, relacionando a súa inciden-cia na toma de decisións.

* Identificación e representación gráfica da estrutu-ra básica de organización do concello propio. Valora-ción da participación cidadá e da contribución ao fun-cionamento das institucións.

* Recoñecemento dos referentes colectivos quemanteñen a identidade da propia aldea, parroquia,vila, barrio, cidade, área metropolitana (símbolos,lugares de interese, monumentos emblemáticos, per-sonaxes, institucións, tradicións, nomes das rúas eprazas...).

* Localización da propia aldea, concello, cidade edoutras agrupacións de poboación nun mapa da pro-vincia, de Galicia, de España, etc., ou noutros medios(SIGPAC, Google Earth...).

* Identificación dos servizos públicos do concello,vila, localidade... para satisfacer as necesidadeshumanas. Descrición da súa orixe e transformación.Responsabilidade individual e social na conservacióne uso adecuado destes servizos. Recoñecemento eprevención de situacións que poden comportar risco,especialmente as relativas á mobilidade viaria.

* Utilización de diversas fontes de información(libros, documentos, información oral, medios decomunicación, TIC) para a obtención, selección econtraste de información sobre aspectos da realidadelocal, municipal e galega e comunicación dela a tra-vés de diferentes soportes (visuais, auditivos, dixitais,escritos...) elaborados individual ou colectivamente,valorando o seu contido e a súa presentación.

* Identificación da organización territorial de Gali-cia e do Estado español e localización das diferentescomunidades autónomas de España. Aproximación ao


coñecemento dalgunhas institucións de goberno gale-gas.


* Utilización de técnicas de orientación no espazorelacionadas cos puntos cardinais.

* Recoñecemento e uso de aspectos básicos (croma-tografía, signos convencionais, lendas) que lle permi-tan ao alumnado, de xeito elemental, situarse no lugaronde vive a través da lectura de mapas e planos.

* Iniciación ao uso de planos e mapas da aldea,vila, localidade, cidade.

* Identificación dalgúns elementos xeográficos e dorelevo do contorno (montañas, ríos, rías, lagoas). Con-fección de maquetas despois da observación directada paisaxe.

* Observación e descrición de diferentes tipos depaisaxe. Análise dos cambios que a influencia huma-na provoca na paisaxe a curto e a longo prazo.

* Valoración da necesidade da conservación dopatrimonio (paisaxe, bosques, montañas, praias,monumentos) e das actuacións responsables dedefensa e respecto cara ao contorno.

* Elaboración de cartafol ou carpetas en ordenadorsobre lugares, paisaxes, o relevo galego, vilas, Galiciaou lugares do mundo, usando fotos, recortes de xor-nal, deseños, esquemas, artigos e textos expositivos.

* Observación dalgunhas variables meteorolóxicas:temperatura, vento, precipitacións. Uso de aparellosmeteorolóxicos (termómetro, catavento...) e iniciaciónao rexistro e representación gráfica de temperatura edatos climáticos elementais. Comparación cos datosmeteorolóxicos achegados polos medios de comunica-ción.

* Realización guiada de experiencias sinxelas paraestudar as propiedades dalgúns aspectos do mediofísico próximo, partindo dunha pregunta ou problemade interese para o alumnado (formulando respostasintuitivas ou hipóteses, confrontándoas co resto daclase, planificando conxuntamente o proceso de com-probación, prevendo os medios e os instrumentosnecesarios, seleccionando os datos útiles, explorandosolucións alternativas, tirando conclusións, comuni-cando os resultados e reflexionando sobre o procesodesenvolvido).

* Recoñecemento dos movementos da Terra e daLúa e as súas consecuencias (as estacións). Manexode programas de simulación no ordenador que mode-licen o sistema Sol-Terra-Lúa.

* Comparación, clasificación e ordenación de dife-rentes obxectos e materiais a partir de propiedadesfísicas observables (estado, volume, cor, textura, olor,atracción magnética), orixe deses obxectos e posibili-dades de uso.

* Experimentación cos cambios de estado da auga.Recoñecemento e representación gráfica do ciclo da

auga na terra. Valoración dos usos sociais da auga(vivenda, regadío, industria...) e da importancia dasúa utilización responsable.

* Identificación das características e propiedadesdo aire e das actuacións necesarias para evitar a súacontaminación.

* Valoración da importancia da boa calidade daauga e do aire para a nosa saúde e o mantemento davida.

* Comprobación experimental para a análise e iden-tificación de forzas coñecidas que fan que os obxectosse movan ou se deformen.

* Observación da intervención da enerxía nos cam-bios da vida cotiá. Identificación do sol e da augacomo fontes de enerxía. Valoración do uso responsa-ble da enerxía no noso planeta. Recoñecemento daresponsabilidade individual e colectiva no aforroenerxético.

* Busca de información en fontes variadas sobrealgúns problemas urbanísticos e ambientais máiscomúns en Galicia e elaboración de murais coa infor-mación recollida, logo de análise, contraste e valora-ción dela.

* Reflexión sobre as posibles solucións e actuaciónscoherentes para a conservación do medio natural antea produción de residuos e a contaminación.

* Identificación e preparación de mesturas de dife-rentes substancias relacionadas coa vida doméstica edo contorno (con zume, leite...)

* Realización de experiencias sinxelas sobre o com-portamento dos corpos (lupas, espellos, auga, pris-mas) ante a luz.

* Planificación e realización de experiencias sinxe-las para estudar as propiedades de materiais de usocomún e o seu comportamento ante a calor facendopredicións explicativas sobre resultados. Utilizaciónde técnicas elementais de busca e rexistro sistemáti-co de datos utilizando diversas estratexias de comuni-cación das conclusións.


* Utilización de unidades de medida temporal(década, século) e aplicación das nocións de suce-sión, ordenación e simultaneidade na análise da evo-lución dalgún aspecto da vida cotiá ao longo do tem-po (vivenda, transporte, vestiario, alimentación, xogosinfantís, festas), diferenciando o tempo biolóxico dotempo histórico.

* Utilización de documentos escritos, dixitais eaudiovisuais para obter información histórica, coaposterior selección e contraste da información, uso detécnicas de rexistro e representación e elaboración dedistintos traballos sobre o pasado familiar e próximo,comunicando a información con diversas estratexias.

* Recoñecemento e valoración do significado dal-gunhas pegadas antigas no contorno (tradicións, edi-


ficios, obxectos, manifestacións artísticas). Identifica-ción dalgunhas evidencias do pasado no contorno pro-pio (na aldea, na localidade, na vila, na cidade...): osvestixios e os museos.

* Aproximación a sociedades dalgunhas épocas his-tóricas a partir do coñecemento de aspectos da vidacotiá.

* Identificación do papel de homes e mulleres nahistoria. Realización de traballos sobre a historia demulleres e homes (personaxes significativos da locali-dade, de Galicia...) empregando fontes variadas, con-frontando datos e elaborando un esquema, un textoexpositivo... coa información atopada e seleccionada.

* Realización de cronogramas para a clasificaciónde imaxes referentes a feitos relevantes da historia dalocalidade e de Galicia en diferentes épocas históri-cas. Elaboración de álbums ou preparación conxuntade exposicións.

* Utilización da información oral, da prensa e dainternet para investigar feitos importantes ocorridosno contorno próximo nas últimas décadas ou no últi-mo século, uso de eixes cronolóxicos para representa-los e elaboración de cartafoles, carpetas dixitais...Valoración do intercambio interxeracional de expe-riencias.

* Sensibilidade cara á conservación dos restos artís-tico-culturais presentes no propio contorno.


* Realización de gráficos que relacionen oficios eprofesións (modista-modisto, cociñeira-cociñeiro,albanel, etc.) cos materiais, ferramentas e máquinas(máquina de coser, tesoiras, forno, paleta...) que utili-zan.

* Identificación da enerxía que fai funcionar asmáquinas de uso cotián e doméstico e algúns opera-dores mecánicos (eixe, roda, polea, plano inclinado,engrenaxe, freo, panca, manivela, etc.).

* Manipulación e observación do funcionamento deobxectos, aparellos e máquinas sinxelas (bicicleta,xoguetes móbiles, tesoiras, rodas, manivelas, espre-medor, batedor, reloxo, pinzas, culleres de xeado,inxeccións, triturador, alicate).

* Planificación e realización dalgún obxecto oumáquina de construción sinxela incluíndo operadoresmecánicos.

* Valoración da influencia da tecnoloxía nas condi-cións de vida e no traballo.

* Relevancia dos inventos de mulleres e homes evaloración da súa contribución á mellora das condi-cións de vida. Realización de traballos sobre invento-ras e inventores utilizando fontes variadas de informa-ción.

* Apreciación da importancia das habilidadesmanuais implicadas no manexo de ferramentas, apa-

rellos e máquinas de uso doméstico e non doméstico,superando estereotipos sexistas.

* Recoñecemento dos riscos que poden xerar dife-rentes aparellos e ferramentas cotiás en función dassúas características. Reflexión sobre a prevención deriscos e elaboración conxunta de folletos sobre as nor-mas necesarias para previlos.

* Interese por coidar a presentación dos traballos enpapel ou en soporte dixital.

* Uso das TIC de xeito cada vez máis autónomopara buscar información e para a súa comunicación,usando a nivel básico o tratamento de textos (titula-ción, formato, arquivo e recuperación dun texto, cam-bios, substitucións e impresión) e o seguimento dunhasecuencia dada para atopar unha información nainternet.


Segundo ciclo.

* Coñecer as partes externas do corpo e algúnsórganos importantes para o seu funcionamento.

Avaliarase se o alumnado recoñece o funcionamen-to do corpo humano nun sentido global, identificandoas partes que permiten o movemento e a relación comedio.

* Identificar, valorar e explicar as consecuenciaspara a saúde e o desenvolvemento persoal de determi-nados hábitos de alimentación, hixiene, exercicio físi-co, descanso...

Preténdese avaliar a capacidade para discernirentre as actividades que prexudican e as que favore-cen a saúde e o desenvolvemento equilibrado da per-sonalidade. Así mesmo, valorarase se van definindoun estilo de vida propio adecuado á súa idade e cons-titución, no cal tamén se prevexa a súa capacidadepara resolver conflitos, a súa autonomía, o coñece-mento de si mesma e de si mesmo, ou a súa capacida-de de decisión na adopción de condutas saudables notempo de lecer.

* Recoñecer e explicar, recollendo datos e utilizan-do aparellos de medida, as relacións entre algúns fac-tores do medio físico (relevo, solo, clima, vexeta-ción...) e as formas de vida e actuacións das persoas,amosando unha actitude respectuosa cara á conserva-ción do medio e cara ao mantemento do equilibrioecolóxico.

Con este criterio trátase de coñecer se as nenas e osnenos son quen de apreciar relacións entre tipo devivenda, cultivos, paisaxe, vestiario, alimentación...co clima, o relevo, a presenza de determinadas espe-cies animais e vexetais... como aproximación ao con-cepto de hábitat, observando e recollendo datos nocontorno próximo. Así mesmo, avaliarase se valoran aimportancia da conservación do medio e o mantemen-to do equilibrio ecolóxico.


* Identificar e clasificar animais, plantas e rochas,recoñecendo as características básicas de determina-das especies de acordo con criterios científicos.

Trátase de saber se coñecen algúns criterios cientí-ficos para clasificar seres vivos ou inertes.

Valorarase que poidan activar os coñecementos queos sustentan.

* Identificar, a partir de exemplos da vida cotiá,algúns dos principais usos que as persoas fan dosrecursos naturais e algunhas das consecuencias nega-tivas dos usos inadecuados. Analizar o proceso segui-do desde a súa orixe ata o seu consumo.

Preténdese avaliar o coñecemento dos recursos fun-damentais do medio físico, a súa relación coa vida daspersoas, así como o equilibrio existente entre os dife-rentes elementos do medio físico e as consecuenciasderivadas do uso inadecuado do medio e dos recursos.Avaliarase se valora os usos sociais da auga e se sedecata da importancia do seu uso responsable.

Da mesma maneira, avaliarase o grao de coñece-mento dalgúns procesos de produción de alimentos,das técnicas e procedementos de conservación delese da súa comercialización, a partir da confección deesquemas nos cales se analice o proceso seguido. Asímesmo, valorarase se sabe poñer exemplos da rele-vancia que ten para a economía mundial a introdu-ción das tecnoloxías para o desenvolvemento dasociedade do benestar.

* Sinalar algunhas funcións das organizacións e ins-titucións municipais e do contorno próximo e a súacontribución ao funcionamento da sociedade, valo-rando a importancia da participación activa nelas através de mecanismos democráticos.

Avaliarase o grao de coñecemento dalgunha organi-zación próxima e se se identifican os servizos públi-cos que garanten a mellora das condicións de vidacidadá, valorando a importancia da responsabilidadesocial e individual no seu mantemento.

* Valorar os costumes, tradicións e trazos de identi-dade do patrimonio galego. Participar activamente enfestas, xogos e costumes populares propios da bisba-rra e de Galicia.

Avaliarase a participación activa en festas, xogosinfantís e costumes populares propios da bisbarra ede Galicia.

Observarase se recoñece os costumes, tradicións etrazos diferenciais do patrimonio galego, valorándooscomo sinais de identidade.

* Usar as nocións espaciais e a referencia aos pun-tos cardinais para situarse no contorno, para localizare describir a situación dos obxectos en espazos con-cretos e para utilizar planos e mapas para desprazar-se e localizar determinados aspectos xeográficos,patrimoniais...

Con este criterio de avaliación trátase de comprobarse interiorizaron as nocións espaciais e se son quen

de utilizar planos e mapas, así como algúns mecanis-mos de orientación espacial para situarse no contor-no, localizar determinados aspectos del (ríos, monta-ñas, monumentos, poboacións...) e desprazarse conseguridade e autonomía.

* Utilizar as nocións de duración, sucesión e simul-taneidade para situar feitos históricos relevantes rela-cionados con algún aspecto da vida cotiá.

Trátase de comprobar o grao de adquisición dasnocións básicas de tempo histórico: presente-pasado-futuro, anterior-posterior, duración e simultaneidade.

* Manipular e identificar algunhas máquinas e apa-rellos sinxelos, analizando o seu funcionamento,fixándose especialmente na enerxía que utilizan evalorando a importancia de facer un uso responsableda enerxía do planeta.

Preténdese avaliar se as nenas e os nenos identifi-can máquinas e aparellos habituais na vida cotiá,recoñecendo a enerxía que utilizan (sol, electricidade,combustible, vento...)

Así mesmo, valorarase que sexan quen de poñerexemplos de comportamentos individuais e colectivosque utilicen de forma responsable a enerxía.

* Montar, desmontar ou planificar e realizar un pro-ceso sinxelo de construción dalgún obxecto ou apare-llo simple, amosando actitudes de cooperación no tra-ballo en equipo e de coidado pola seguridade.

Avalíase o coñecemento sobre as partes dun apare-llo, obxecto ou máquina sinxela e a aplicación desescoñecementos á construción dalgún obxecto ou apare-llo, planificando previamente a elaboración. Valorara-se o traballo cooperativo e a desenvoltura manual,apreciando o coidado pola seguridade persoal e o coi-dado das ferramentas.

* Responder preguntas e resolver problemas docontorno relacionados con feitos e fenómenos naturaise sociais, facendo predicións ou establecendo conxec-turas, obtendo información relevante por medio daobservación e/ou do manexo de fontes diversas ecomunicando os resultados.

Este criterio trata de avaliar a capacidade para for-mular e responder preguntas ou para resolver proble-mas respecto de sucesos que ocorren dunha formanatural, así como a capacidade de cooperar coas com-pañeiras e compañeiros valorando as súas achegas.

Comprobarase a capacidade de establecer conxec-turas, facer predicións, obter información por medioda observación ou noutras fontes, seleccionando ainformación relevante, contrastando datos, comuni-cando os resultados de forma correcta, variada ecoherente.

Contidos.

Terceiro ciclo.



* Identificación dos diferentes aparellos e sistemasdo corpo humano recoñecendo as súas funcións prin-cipais.

* Recoñecemento da nutrición como unha funciónvital para os seres humanos. Identificación dos apare-llos relacionados con ela (aparellos respiratorio,dixestivo, circulatorio e excretor).

* Recoñecemento das características básicas dosistema reprodutor humano e das diferenzas entresexos, identificando, a grandes trazos, en que consis-te a fecundación e os procesos que se dan durante oembarazo, parto e nacemento dun ser humano, e apre-ciando na sexualidade humana a función afectiva ereprodutora.

* Descrición dos sentidos e do sistema nervioso evaloración da súa importancia na relación co medio eco resto dos seres humanos.

* Valoración positiva dos hábitos de hixiene e dosestilos de vida saudable.

* Actitude crítica ante os factores e prácticassociais que favorecen ou dificultan un desenvolve-mento saudable e un comportamento responsable.Valoración do impacto que producen sobre a saúde asaccións dos seres humanos no medio (son e contami-nación acústica, contaminación do aire...).

* Identificación dos riscos do consumo de alcohol,tabaco, drogas... Busca de información, expresiónrazoada da propia opinión contrastándoa coas opi-nións das compañeiras e dos compañeiros, recollidada información e conclusións en folletos, murais, car-teis, páxina web...

* Aceptación e práctica das normas sociais referi-das á saúde, hixiene, alimentación, protección e segu-ridade persoal. Coñecemento de actuacións relacio-nadas cos primeiros auxilios para saber axudarse eaxudar as demais persoas.

* Recoñecemento e análise da relación existenteentre os cambios que comporta o crecemento e asrelacións coas outras persoas: amizades, familia...

* Identificación das características persoais e dostrazos de identidade propios. Coñecemento de si mes-ma e de si mesmo para facilitar o equilibrio emocio-nal valorándose como diferente e respectando a diver-sidade. Desenvolvemento da autoestima, da autono-mía na planificación e execución de accións e tarefase da iniciativa na toma de decisións.


* Elaboración cooperativa de traballos sobre osseres vivos do contorno próximo e sobre as súas con-dicións de vida, indicando as concepcións previas eformulando hipóteses, buscando información en fon-tes variadas -persoas expertas, a internet, enciclope-dias, observación directa, monografías...-, seleccio-nando, tratando e esquematizando esa información,reflexionando sobre o proceso, confrontando coas

compañeiras e compañeiros a información e manten-do unha actitude crítica ante as fontes.

* Observación do desenvolvemento das principaisfuncións vitais de plantas e animais do medio próxi-mo. Identificación da estrutura e dos órganos grazasaos cales poden realizar esas funcións.

* Utilización guiada de claves e de guías de animaise de plantas para a clasificación e identificación dal-gunhas especies existentes en Galicia.

* Observación e rexistro dalgún proceso asociado ávida dos seres vivos, logo de planificación do proceso,elección de instrumentos adecuados, tratamento dosdatos obtidos e contraste de observacións. Comunica-ción oral e escrita de resultados empregando soportestextuais variados.

* Sensibilidade pola precisión e o rigor na observa-ción de animais e de plantas.

* Identificación da célula como unidade fundamen-tal dos seres vivos. Uso guiado de medios tecnolóxi-cos e do microscopio para a observación dalgunhadelas.

* Utilización de lupas binoculares e doutros apare-llos de laboratorio para observar animais e plantas oualgunha das súas partes, respectando as normas deuso e de seguridade dos instrumentos e dos materiaisde traballo.

* Preparación conxunta de itinerarios e saídas paraa observación de seres vivos do contorno, utilizaciónbásica de diarios de campo, elaboración guiada dedocumentos que recollan o observado empregandolinguaxes variadas (despois de poñer en común asobservacións realizadas). Valoración da orde e daestética na presentación de documentos e traballos.

* Diferenciación entre as plantas e animais e outrasformas de vida presentes no contorno (bacterias,virus, algas e fungos).

* Valoración da biodiversidade, interese pola súaconservación.


* Participación activa na escola como unha apren-dizaxe para a vida en democracia. Recoñecemento dadiversidade de opinións e da necesidade do seu inter-cambio e da difusión de informacións por variadascanles.

* Análise do funcionamento de organizacións próxi-mas. Comparación coa organización de Galicia e doEstado español. Valoración da participación cidadános ámbitos local, autonómico e estatal.

* Elaboración dun organigrama simple onde sereflicta o funcionamento dunha das entidades públi-cas estudadas.

* Aproximación ao coñecemento das instituciónsespañolas e europeas a partir da análise das institu-cións máis próximas.


* Observación, identificación e descrición dalgunhascaracterísticas culturais, demográficas e económicasda sociedade galega e da española. Recoñecemento evaloración da diversidade cultural e lingüística deEspaña.

* Identificación das raíces propias e dos trazos dacultura (lingua, institucións, festas, xogos, tradicións).Participación en festas, xogos e costumes popularespropios de Galicia e interese pola súa conservacióncomo sinais de identidade social.

* Uso de diferentes fontes de información paracoñecer algunhas características elementais dos paí-ses europeos e para aproximarse ao coñecemento daUnión Europea, intercambiando información coascompañeiras e cos compañeiros para elaborar esque-mas (mapas mentais, mapas conceptuais...).

* Recoñecemento da importancia da emigración nomundo actual.

* Respecto polas diferenzas e rexeitamento dosestereotipos, dos prexuízos e de calquera tipo de dis-criminación (por razón de sexo, etnia, cultura, crenza,orixe...), desenvolvendo sentimentos de empatía e res-pecto cara ás outras persoas.

* Reflexión sobre as desigualdades no acceso aosbens de consumo no contorno próximo e no mundo.

* Resolución de problemas relacionados co contor-no, usando estratexias de formulación de hipóteses,comprobación destasmediante a busca, a selección eo tratamento da información, exposición de conclu-sións provisionais, exploración de solucións alternati-vas e reflexión sobre o proceso seguido, mantendounha actitude crítica ante as fontes de información.

* Identificación das responsabilidades das distintasinstitucións de goberno na resolución de problemassociais, ambientais, económicos, etc.

* Identificación e utilización de fontes orais, dixi-tais, audiovisuais e escritas de xeito progresivamentemáis autónomo para informarse sobre aspectos pro-blemáticos do contorno próximo e do mundo (desi-gualdade de acceso aos bens de consumo, pobreza,traballo infantil...), analizando criticamente as infor-macións, reflexionando e debatendo sobre as desi-gualdades e sobre a necesidade do compromiso sociale o papel dos dereitos e deberes da cidadanía naconstrución dun mundo máis xusto.

* Actitude crítica ante a influencia da publicidadesobre o consumo.

* Recoñecemento do papel das comunicacións, dotransporte e doutros servizos nas actividades persoais,económicas e sociais.

* Uso das formas de comportamento adecuado (res-pecto, interese, lectura de avisos, contribución á lim-peza...) segundo os espazos (rúa, lugares de lecer,museos, parques...).


* Identificación e diferenciación de diferentesrepresentacións (planos, fotografías aéreas, maquetas,mapas, globo...) sobre un espazo.

* Utilización guiada de planos e de mapas paraorientarse e desprazarse, para localizar lugares e iti-nerarios, aspectos do mundo físico e político, inter-pretando o cromatismo, as lendas e os signos conven-cionais máis habituais.

* Preparación conxunta de visitas e realización deitinerarios para recoñecer elementos da paisaxe e dorelevo.

* Identificación, localización en diferentes repre-sentacións cartográficas e descrición dos principais emáis relevantes elementos xeográficos do contorno,de Galicia, de España e do mundo.

* Recoñecemento da influencia de factores como aactividade humana, os fenómenos meteorolóxicos, aerosión, terremotos e erupcións volcánicas sobre apaisaxe.

* Valoración da diversidade e riqueza das paisaxesdo territorio galego e español e interese por coñecerpaisaxes doutros lugares.

* Utilización das TIC e doutras fontes para recollerinformación sobre outros lugares, comunicar conoutras comunidades ou poboacións da mesma comu-nidade, para comparar diferentes ambientes, paisa-xes, modos de vida, costumes... e esquematizar ainformación con diversas estratexias.

* Lectura e interpretación do tempo atmosférico endistintas representacións. Diferenciación entre tempometeorolóxico e clima. Influencia do clima na paisa-xe e na actividade humana. Recoñecemento das prin-cipais características do clima galego.

* Valoración de actuacións que contribúen á con-servación do medio e á sustentabilidade.

* Exploración do territorio na busca de actuaciónshumanas axeitadas ou rexeitables.

* Identificación da Terra como un planeta do siste-ma solar. Manexo de programas de simulación noordenador que o mostren.

* Realización de experiencias sinxelas para estudaras propiedades dalgúns aspectos do medio físico, par-tindo dunha pregunta ou problema de interese para oalumnado (formulando hipóteses, confrontándoas coresto da clase, planificando cooperativamente o pro-ceso de comprobación, prevendo os medios e os ins-trumentos necesarios, seleccionando os datos útiles,explorando solucións alternativas, predicindo resulta-dos, tirando conclusións, comunicando os resultadose reflexionando sobre o proceso desenvolvido e aaprendizaxe realizada).

* Respecto polas normas de uso, de seguridade e deconservación dos instrumentos e dos materiais de tra-ballo.


* Comparación e clasificación dalgúns materiaispolas súas propiedades (dureza, solubilidade, estadode agregación, condutividade térmica...).

* Busca de información sobre rochas e mineraispresentes en Galicia. Identificación e clasificación derochas e minerais polas características observables.

* Uso de técnicas sinxelas para a separación decompoñentes en mesturas: filtración, destilación,disolución e evaporación.

* Reflexión sobre as actuacións necesarias para oaproveitamento da auga e o seu uso responsable. Aná-lise dos procesos de depuración e potabilización daauga para o seu uso.

* Experimentación da flotabilidade dos materiais eobxectos nos líquidos. Utilización de diferentes pro-cedementos experimentais para a medida e compara-ción de masas e volumes de materiais diversos.

* Planificación conxunta e realización de experien-cias sinxelas e variadas para estudar propiedades dosmateriais habituais no contorno e de uso común e oseu comportamento ante a luz, o son, a calor, a humi-dade, a electricidade, o magnetismo, comunicando oproceso levado a cabo e as conclusións por linguaxese medios diversos.

* Observación directa e experimentación dalgúnsefectos e cambios que provoca a calor nos materiais:cambios de estado, dilatación e cambio de temperatu-ra.

* Experimentación coa transmisión do son nos dife-rentes medios. Sensibilidade ante a contaminaciónacústica.

* Predición de cambios no movemento, na forma ouno estado dos corpos por efecto das forzas ou dasachegas de enerxía.

* Recoñecemento das formas de enerxía máis usa-das na sociedade actual e a súa clasificación en ener-xías renovables e non renovables. Identificación eexperimentación de transformacións simples de ener-xía.

* Valoración da importancia de conservar os recur-sos enerxéticos e non malgastalos. Identificación dal-gunhas estratexias de aforro enerxético no contornopropio. O desenvolvemento enerxético sustentable eequitativo.

* Observación e experimentación de reaccións quí-micas da vida cotiá e doméstica (combustión, oxida-ción e fermentación).

* Identificación de produtos químicos habituais nofogar e os posibles riscos para o organismo (queima-duras, intoxicacións...). Identificación na etiquetaxedos símbolos de perigo máis comúns.

* Identificación dos diferentes tipos de residuos queproducimos na sociedade actual. Recoñecemento dossistemas de redución, reutilización e reciclaxe.


* Uso da periodización convencional (idades) e dasconvencións de datación (antes da nosa era, despoisda nosa era).

* Uso representacións para situar diversos momen-tos evolutivos e históricos, e para percibir a duración,a simultaneidade e a relación entre acontecementos.

* Elaboración de ficheiro de vocabulario colectivoespecífico relacionado cos cambios ao longo do tem-po.

* Identificación e análise dalgúns acontecementos ede mulleres e homes relevantes da historia de Galicia.

* Caracterización dalgunhas sociedades de épocashistóricas: prehistórica, clásica, medieval, dos descu-brimentos, do desenvolvemento industrial e do mun-do no século XX, a partir da análise dos diferentesmodos de vida.

* Identificación dalgúns acontecementos e persona-xes (mulleres e homes) relevantes da historia deEspaña.

* Valoración e respecto polo patrimonio histórico ecultural como fonte de información do pasado e comosigno de identidade.

* Recoñecemento das contribucións da muller aolongo da historia. Identificación do papel dos homes edas mulleres como suxeitos da historia.

* Utilización de distintas fontes históricas (orais,documentais, patrimoniais), xeográficas, artísticas eoutras fontes (prensa, a internet, enciclopedias, bio-grafías, atlas...) para a busca de información de conti-do histórico, uso de estratexias para a súa organizaciónsistemática e para a súa representación (cronogramas,liña do tempo...), contraste da información coas com-pañeiras e cos compañeiros, elaboración de informesorais, dixitais ou escritos, bandas de deseño e outrostraballos para a comunicación do investigado.

* Planificación conxunta de visitas a museos oulugares con vestixios do pasado (castros, mámoas,petróglifos....) como parte do proceso de utilización defontes históricas para a elaboración de traballos sobrealgún aspecto histórico.

* Realización de arquivos con fotografías, fichas,documentos, imaxes, música, notas de prensa... sobretemas de actualidade. Análise dunha mesma informa-ción en diferentes medios.


* Distinción de modos de produción artesanal eindustrial e observación das ferramentas, aparellos,útiles e máquinas implicadas.

* Investigación sobre a evolución dun obxecto, apa-rello (teléfono, radio, televisión, ordenador, neveira...)ao longo da historia.

* Recoñecemento das aplicacións dos obxectos edas máquinas, e da súa utilidade para facilitar a rea-lización de determinadas actividades humanas.


* Planificación e construción cooperativa de estru-turas sinxelas a partir de pezas moduladas que cum-pran unha función ou condición para resolver un pro-blema.

* Elaboración de textos instrutivos e explicativossobre o manexo seguro dalgún aparello ou obxecto deuso cotián.

* Interpretación de gráficos e instrucións para amontaxe de obxectos ou aparellos sinxelos.

* Construción de circuítos eléctricos simples. Iden-tificación dos seus compoñentes e funcións.

* Comparación de formas de vida e de traballo dediferentes épocas históricas ou sociedades.

* Valoración da influencia do desenvolvemento tec-nolóxico nas condicións de vida e do traballo.

* Valoración das habilidades manuais implicadasno manexo de ferramentas e aparellos domésticos enon-domésticos superando os estereotipos sexistas.

* Detección de avarías habituais no funcionamentode aparellos cotiáns e domésticos. Identificación doscomportamentos máis adecuados para evitar acciden-tes (escapes de gas, incendios, inundacións...).

* Control de riscos no manexo de aparellos e demáquinas. Elaboración de protocolos de uso.

* Utilización de recursos sinxelos proporcionadospolas tecnoloxías da información para comunicar con-clusións sobre os traballos realizados, para elaborarinformes, para buscar información e para colaborar.Uso progresivamente autónomo de tratamento de tex-tos (axuste de páxina, inserción de ilustracións ounotas, etc.). Busca guiada de información na rede exestión de ficheiros.

* Uso responsable das TIC. Valoración da necesida-de de controlar o tempo destinado ás tecnoloxías dainformación e da comunicación e o seu poder de adic-ción.


Terceiro ciclo.

* Identificar algúns dos usos que as persoas fan dosrecursos naturais e da enerxía, así como algunhas dasconsecuencias negativas dos usos inadecuados, valo-rando o seu impacto a curto e longo prazo. Proporexemplos dos efectos da contaminación sobre as per-soas, as plantas, os animais e os seus contornos, asícomo diferentes formas de previr ou reducir a conta-minación do aire, da auga e da terra.

Este criterio pretende avaliar o grao de coñecemen-to da utilización humana dos recursos naturais e daenerxía, os cambios ocasionados no medio natural, osefectos dalgúns tipos comúns de contaminación e acapacidade de prevención con condutas responsa-bles.

* Recoñecer a diversidade de paisaxes de Galicia ede España e a necesidade de preservar a riqueza pai-

saxística e patrimonial. Analizar algúns axentes físi-cos e humanos que conforman as paisaxes, e poñerexemplos do impacto das actividades humanas noterritorio ao longo do tempo.

Preténdese medir o coñecemento sobre as caracte-rísticas das paisaxes (relevo, clima, vexetación...) deGalicia e de España e a capacidade para establecercomparacións (semellanzas e diferenzas) entre paisa-xes, distinguir os elementos fundamentais, coñecer osprincipais tipos de asentamento humano e compren-der a importancia da intervención humana na modifi-cación ou na conservación das paisaxes naturais.

* Identificar e localizar os principais órganos impli-cados na realización das funcións vitais do corpohumano, establecendo algunhas relacións fundamen-tais entre eles e determinados hábitos de saúde.

Trátase de valorar se as nenas e os nenos posúenunha visión xeral do funcionamento do corpo humano,indicando os órganos, aparellos e sistemas (a súalocalización, forma, estrutura, funcións principais,coidados, etc.). Do mesmo xeito, valorarase se relacio-nan determinadas prácticas e hábitos co adecuadofuncionamento do corpo. Avaliarase se recoñecen asrepercusións dos hábitos incorrectos sobre a saúde.

* Identificar, describir e analizar procesos de cam-bio e transformacións (sociais, culturais, económicase tecnolóxicas) no contorno, provocadas polo incre-mento das comunicacións e dos bens e servizos, refle-xionando sobre as causas da desigualdade no accesoa eles.

O criterio pretende avaliar a capacidade do alumna-do para analizar os cambios de todo tipo que as comu-nicacións e os transportes teñen provocado nas activi-dades persoais, económicas e sociais do contorno e oscambios que sobre a vida das persoas introduciron asnovas actividades económicas. Tamén a capacidadede recoñecer as diferenzas que aínda persisten nasformas de vida entre un medio rural e un medio urba-no, entre comunidades e entre uns países e outros, ea necesidade de superar as desigualdades que o acce-so a bens e servizos provocan.

Valorarase a capacidade de reflexionar sobre asmúltiples relacións que permiten as TIC.

* Recoñecer e valorar a diversidade cultural e lin-güística de Galicia e de España.

Quérese avaliar a capacidade de recoñecer as mani-festacións de identidade propia e de valorar a diversi-dade cultural, identificando e respectando as mani-festacións culturais do contorno como formas de cohe-sión social e de pertenza a grupos concretos.

* Describir os mecanismos de funcionamento e departicipación propios das sociedades democráticasaplicados aos principais órganos de goberno de dife-rentes institucións (escolares, municipais, autonómi-cas, estatais e comunitarias), valorando o interese daxestión dos servizos públicos para a cidadanía.


Este criterio pretende avaliar se as alumnas e osalumnos valoran a importancia da participacióndemocrática, e se recoñecen os órganos de gobernodalgunhas instancias administrativas públicas, a súaorganización básica e as funcións que cumpren navida da cidadanía.

Así mesmo, valoraranse os comportamentos de par-ticipación e asunción de responsabilidades para favo-recer a convivencia na aula e a participación nosórganos de goberno do centro.

* Utilizar e interpretar planos e mapas para orien-tarse, situar aspectos do contorno e desprazarse ade-cuadamente. Elaborar planos, maquetas e esquemassinxelos como un medio de análise do territorio próxi-mo.

Avalíase a competencia para interpretar representa-cións gráficas do espazo e a aplicación que o alumna-do fai dos seus coñecementos. Terase en conta a capa-cidade para elaborar planos, maquetas e esquemascomo un medio para analizar elementos do territorio ecomunicar os resultados desas observacións e inter-pretacións.

* Obter información para identificar característicassignificativas da sociedade nalgunhas épocas pasadase situar os feitos relevantes utilizando liñas do tempo,cronogramas, utilizando diferentes tipos de fontes(orais, escritas, dixitais, patrimoniais...)

Téntase comprobar se o alumnado é quen de buscarinformación para identificar algúns restos, usos, cos-tumes, actividades, ferramentas... como indicadoresde formas de vida características de determinadasépocas históricas concretas.

* Planificar e realizar sinxelas investigacións paraestudar o comportamento dos corpos ante a luz, aelectricidade, o magnetismo, a calor ou o son e sabercomunicar os resultados.

Este criterio trata de avaliar a aptitude para realizarde forma guiada experiencias sinxelas e pequenasinvestigacións sobre diferentes fenómenos físicos equímicos controlando, planificando e compartindo oproceso coas compañeiras e cos compañeiros e refle-xionando sobre o proceso desenvolvido.

* Planificar a construción de obxectos e aparelloscunha finalidade previa, utilizando fontes enerxéti-cas, operadores e materiais apropiados, e realizalacoa habilidade manual necesaria, combinando o tra-ballo individual e en equipo, velando pola propiaseguridade e a das demais persoas.

Avaliarase a capacidade para planificar e realizarproxectos de construción dalgún obxecto ou aparello,seleccionando, se cómpre, as fontes enerxéticas máisidóneas para o seu funcionamento e os materiais per-tinentes, amosando coñecemento dalgúns operadores(roda, freo, interruptor, engrenaxe, resorte, polea,manivela, panca, etc.) e a habilidade manual necesa-ria. Así mesmo, valorarase se o alumnado amosa unaactitude cooperativa, non-discriminatoria e igualitaria

no traballo en equipo, apreciando o coidado polaseguridade propia e a das demais persoas.

* Resolver problemas e responder preguntas sobreaspectos do medio galego usando diferentes fontes,elaborando a información, tirando conclusións ecomunicando as posibles solucións e respostas.

Trátase de comprobar se as nenas e os nenos sonquen de identificar e formular preguntas e problemasno medio próximo; se adiantan hipóteses; se as com-proban usando fontes diversas (enquisas, observa-cións, imaxes, documentos...); se seleccionan, tratan,contrastan a información e a recollen (en gráficos,táboas, textos escritos, imaxes, esquemas...); se tiranconclusións e comunican as solucións e respostasusando diversas linguaxes.

* Elaborar un traballo, utilizando soporte papel edixital, sobre aspectos ou situacións sinxelas, reco-llendo información de diferentes fontes (directas,libros, a internet), establecendo un plan de traballo ecomunicando a información e as conclusións finais.

Trátase de avaliar a capacidade do alumnado para,partindo das súas concepcións previas sobre temas ouaspectos do contorno, buscar, seleccionar, analizar,contrastar, tratar, esquematizar e organizar informa-ción concreta e relevante, comparar o que se atopoucoas compañeiras e cos compañeiros, comunicar ainformación utilizando diversas linguaxes e reflexio-nar sobre o proceso.

Atenderase especialmente á presentación ordenada,clara e limpa do traballo, ao uso de linguaxes varia-das, así como á capacidade para colaborar durante asdiferentes fases do seu proceso de elaboración.

Área de educación artística.

Introdución.


A expresión artística é connatural ás persoas desdea orixe dos tempos, xa fose considerada medio decomunicación, vía para descargar enerxías, activida-de pracenteira, evasión ou instrumento para acadar oequilibrio interior, posibilidade de lograr unha apren-dizaxe emocional ou forma de cuestionar o estableci-do.

As diferentes manifestacións artísticas teñen unhapresenza constante no contorno e na vida privada epública das persoas. As artes son imprescindibles nodesenvolvemento expresivo individual e social e sonparte esencial do patrimonio cultural. Con elas somosquen de darlle forma á nosa imaxinación, empregan-do o razoamento e a emoción; con elas participamosen proxectos individuais e colectivos que contribúená construción da identidade persoal e social, con elasconformamos a identidade nacional, e con elas man-temos un diálogo aberto e constante coas outras cul-turas, proporcionando espazos de relación nos calesflúen experiencias, significados, emocións, sentimen-tos, ideas e pensamentos.


Na educación primaria, a área desenvolverá ascapacidades básicas relacionadas coa percepción einterpretación das representacións musicais e plásti-cas e coa expresión de pensamentos, sentimentos eemocións; é dicir, desenvolverá a dimensión comuni-cativa dos procesos artísticos.

Tanto a linguaxe plástica como a musical constitúenámbitos artísticos específicos con características pro-pias, pero con aspectos comúns e con estreitas cone-xións entre os distintos xeitos de expresión e repre-sentación.

A partir dos dous grandes ámbitos (música e plásti-ca) e dos eixes en que se articula a área (percepcióne expresión) distribúense os contidos en catro blo-ques. Esta maneira de estruturar o conxunto de conti-dos da área non indica en absoluto que se debandesenvolver independentemente uns doutros, o quequeda de manifesto ao comprobar a interrelación queexiste entre eles.

O bloque 1 Escoita, recolle os contidos relacionadosco desenvolvemento de capacidades de discrimina-ción auditiva e de audición comprensiva.

O bloque 2 Interpretación e creación musical, abor-da o desenvolvemento de habilidades técnicas e decapacidades vinculadas coa interpretación e coaimprovisación e a creación de distintas produciónsmusicais resultantes da exploración, da selección eda combinación de movementos e de sons.

Os elementos da música e os seus referentes cultu-rais non se disocian dela; por isto, tanto os contidosda linguaxe musical coma os referidos á música comoexpresión cultural están explícitos ou implícitos nosdous bloques.

O bloque 3 Observación plástica, céntrase na inter-pretación, indagación e análise do contorno natural eda actividade e creación humanas. Abórdanse nelaspectos espaciais e os relativos á interpretación dosignificado das imaxes e á análise das mensaxes icó-nicas.

O bloque 4 Expresión e creación plástica, compren-de contidos relativos á exploración dos elementos pro-pios da linguaxe plástica e visual, así como ao trata-mento dos materiais; recolle, tamén, variadas posibi-lidades de expresar o percibido e sentido logo de pla-nificación.

A escola asegurará a construción de aprendizaxessignificativas que partan deses esquemas previos decoñecemento para modificalos, completalos oureconstruílos. A aprendizaxe sobre as linguaxes artís-ticas é un proceso inacabado que se segue completan-do ao longo da vida, tentando sempre atopar soluciónspara chegar a resultados que supoñan un alto grao deelaboración persoal e a interpretacións e percepciónscada vez máis completas e ricas.

A actividade do alumnado é moi importante paraque esa aprendizaxe se produza. Non se trata sódunha actividade externa, senón, e fundamentalmen-

te, dunha actividade mental que lle permita formularinterrogantes e buscar estratexias para resolvelos,relacionar o que sabe co novo que se lle presenta eabordar novas propostas en que a percepción, expre-sión, reflexión e intercambio de ideas formarán parteesencial do proceso de aprendizaxe. O traballo artís-tico deberá partir da experiencia persoal, dos saberesque o alumnado posúe social e colectivamente e dainvestigación e recoñecemento das propias caracte-rísticas e posibilidades. A progresión de cada nena ede cada neno require de estratexias personalizadasque lle permitan avanzar e afianzar destrezas, coñece-mentos e actitudes no ámbito artístico. Neste contex-to debe estar presente a loita contra os estereotipos eos roles preestablecidos, polo que se deben propor-cionar oportunidades, alternativas e recursos múlti-ples que faciliten a reflexión e o desenvolvemento doxuízo crítico.

Obxectivos.

* Desenvolver mecanismos de sensibilidade estéti-ca e a creación artísticas para promover a percepcióne a expresión de ideas, emocións, sentimentos evivencias.

* Formar progresivamente o sentido estético persoalcomo recurso para apreciar e valorar elementos cons-titutivos das artes e obras verdadeiramente artísticas;desenvolver o xuízo crítico e o posicionamento plura-lista na aproximación ás obras artísticas e ás autorase autores.

* Indagar nas posibilidades do son, da imaxe e domovemento como elementos de representación e decomunicación e utilizalas para expresar ideas e senti-mentos, contribuíndo con iso ao equilibrio afectivo eá relación coas demais persoas.

* Explorar e coñecer materiais e instrumentosdiversos e adquirir códigos e técnicas específicas dasdiferentes linguaxes artísticas para utilizalos con finsexpresivos e comunicativos.

* Aplicar os coñecementos artísticos na observa-ción e na análise de situacións e de obxectos da rea-lidade cotiá e de diferentes manifestacións do mundoda arte e da cultura para comprendelos mellor e for-mar un gusto propio.

* Manter unha actitude de busca persoal e colecti-va, articulando a percepción, a imaxinación, a inda-gación e a sensibilidade e reflexionando á hora derealizar e desfrutar de diferentes producións artísti-cas.

* Recoñecer que as diversas manifestacións da artee da cultura son fonte de coñecemento, foron realiza-das por homes e por mulleres e reflicten a súa expe-riencia e percepción da vida.

* Coñecer algunhas das posibilidades dos mediosaudiovisuais e das tecnoloxías da información e dacomunicación en que interveñen a imaxe e o son, eempregalas como recursos para a observación, para abusca de información e para a elaboración de produ-


cións propias, xa sexa de forma autónoma ou en com-binación con outros medios e materiais.

* Valorar e compartir manifestacións artísticas dopatrimonio cultural galego apreciando a súa riqueza ediversidade e comprometéndose na súa defensa, con-servación e difusión.

* Coñecer e valorar diferentes manifestacións artís-ticas do patrimonio cultural doutros pobos, colaboran-do na conservación e renovación das formas de expre-sión locais e nacionais e estimando o enriquecemen-to que supón o intercambio con persoas de diferentesculturas que comparten un mesmo contorno.

* Desenvolver unha relación de autoconfianza coaprodución artística persoal, respectando as creaciónspropias e as das outras persoas, cunha actitude deinterese e de admiración polo distinto e/ou novo,sabendo recibir e expresar críticas e opinións, e utili-zándoas como recurso para a mellora.

* Participar activamente en producións artísticas deforma cooperativa, asumindo distintas funcións ecolaborando na resolución dos problemas que se pre-senten para conseguir un produto final o máis satis-factorio posible.

* Coñecer algunhas das profesións dos ámbitosartísticos, interesándose polas características do tra-ballo das artistas e dos artistas e desfrutando comopúblico na observación e recreación das súas propiasproducións.

* Valorar no contorno próximo as intervenciónsartísticas das que cumpriría dispor co fin de crearespazos esteticamente agradables que contribúan amellorar a calidade de vida.

* Contidos.

Primeiro ciclo.

Música.

Bloque 1. Escoita.

* Percepción da diferenza entre son, silencio e ruí-do e das distintas calidades do son.

* Escoita, exploración e discriminación dos sonspresentes no contorno natural, cultural e artístico:elementos do contorno que producen son; sons que sepoden producir co propio corpo.

* Reacción espontánea ou dirixida a estímulossonoros.

* Interese e curiosidade pola escoita activa dunhaselección de pezas instrumentais e vocais brevescoñecidas polo alumnado e interpretadas de diversosxeitos.

* Uso de diferentes recursos para o seguimentodunha obra musical: corporais, plásticos, musicogra-mas...

* Iniciación ao recoñecemento visual e auditivo dal-gúns instrumentos musicais, así como de voces mas-culinas, femininas e infantís, en audicións musicais.

* Identificación de esquemas rítmicos sinxelos einterese e esforzo na súa repetición utilizando dife-rentes medios (percusión corporal, voz, instrumentosde percusión...).

* Asociación intuitiva dos sons a unha representa-ción gráfica mediante símbolos non convencionais.

* Interese por coñecer e interpretar pequenas pezasde música e de danza do patrimonio galego, así comopor ensinárllelas a outras persoas e por aprender asque outras persoas coñecen.

* Expresión oral de emocións e de sentimentos queesperta unha audición.

* Recoñecemento e observancia das normas decomportamento en audicións e noutras actividadesmusicais.

Bloque 2. Interpretación e creación musical.

* Exploración das posibilidades sonoras e expresi-vas da voz, do corpo e dos obxectos do contorno.

* Interpretación e memorización de cancións, delerias, de refráns, de adiviñas... da propia cultura oudoutras ao unísono, con e sen acompañamento rítmi-co.

* Utilización progresiva da voz, da percusión corpo-ral e dos instrumentos de pequena percusión comorecursos para o acompañamento de textos recitados,de cancións e de danzas sinxelas.

* Realización de movementos, de xogos motores ede danzas sinxelas, acompañados de secuencias sono-ras, de cancións e de obras musicais, tentando desen-volver a coordinación tanto individual como colectiva.

* Incorporación e utilización progresiva de grafíasnon convencionais (puntos, liñas, debuxos, símbo-los...) na lectura e na interpretación de partiturassinxelas.

* Utilización de obxectos de uso cotián, como ins-trumentos, e desfrute co seu uso nas diferentes produ-cións.

* Improvisación de esquemas rítmicos e melódicossinxelos (pregunta/resposta, formas dadas...).

* Improvisación de movementos como resposta adiferentes estímulos sonoros e busca de sons queacompañen movementos predeterminados, atendendoá velocidade.

* Sonorización de situacións, relatos breves...empregando sons vocais, obxectos e instrumentos.

* Confianza e seguridade progresivas nas propiasposibilidades de produción musical.

* Valoración da atención, da escoita e do respectonas interpretacións propias e alleas.

* Interese e respecto polas obras musicais e polaspersoas que as compoñen.

Plástica.


Bloque 3. Observación plástica.

* Observación e exploración sensorial dos elemen-tos presentes no contorno integrando actividades detocar, ulir, oír e ver.

* Diálogo ante unha obra de arte expresando verbal-mente sensacións, emocións e ideas que suxire, asícomo indicando o que gusta e non gusta.

* Comentario de obras plásticas e visuais presentesno contorno e en exposicións, museos ou saídas.

* Curiosidade por descubrir as posibilidades artís-ticas que ofrece o contorno: festas, esculturas, pintu-ra, decoración...

* Recoñecemento de elementos artísticos ou de cer-tos aspectos das obras de arte (previamente traballa-das na clase) na vida cotiá.

* Coñecemento e observancia das normas de com-portamento nos lugares dedicados a manifestaciónsartísticas.

* Iniciación ao coñecemento de identificadoresartísticos da cultura galega e doutras culturas e valo-ración deles.

* Observación e identificación de imaxes presentesen contextos próximos: historietas, bandas de deseño,ilustracións, fotografías, etiquetas, cromos, carteis,adhesivos, debuxos animados, marcas, propaganda,cine, encaixes, bordados, cerámica...

* Vivenciación do espazo e achegamento á súarepresentación de maneira intuitiva.

* Observación e comparación de diferentes repre-sentacións artísticas (pintura, escultura...) dun mes-mo motivo.

* Establecemento de relacións entre unha manifes-tación plástica e un conto, unha lenda, unha can-ción...

* Comparación de mostras de diversos materiais eobservación destes transformados en produciónsartísticas. Fomento da fantasía a través da visualiza-ción do que podería ser un determinado material (unanaco de madeira, de metal, de cristal...).

* Discriminación de materiais, cores, formas, volu-mes ou liñas, nas imaxes, nos obxectos e nas obrasartísticas.

Bloque 4. Expresión e creación plástica.

* Experimentación con mesturas e con manchas decor utilizando diferentes tipos de pintura e útilessobre soportes diversos.

* Experimentación das posibilidades expresivas dotrazo espontáneo e con intencionalidade, das liñasque delimitan contornos e do espazo que define a for-ma.

* Interese pola manipulación e pola exploración demateriais e de técnicas diversas.

* Busca sensorial de texturas naturais e artificiais edas calidades e posibilidades de diversos materiais(follas, pedras, area, sal, plastilina, madeira, arxila...)e transformación deles para a elaboración de produ-cións plásticas.

* Composición individual e en grupo de debuxos,pinturas, colaxes, estampados, cosido, ilustracións,volumes, modelaxe e pregamento de formas utilizan-do materiais de refugallo e materiais e elementosplásticos. Reflexión sobre os resultados para melloraras producións.

* Manipulación e transformación de obxectos para oseu uso en representacións teatrais e noutras manifes-tacións artísticas.

* Construción e uso de máscaras e de monicrequessinxelos para dramatizacións significativas.

* Composicións plásticas empregando diferentesmateriais e técnicas partindo dunha planificaciónprevia guiada, elaboracións seguindo o plan e valora-ción dos resultados.

* Uso progresivo de imaxes de diferentes fontes(fotografías, revistas, prensa, cromos, historietas,adhesivos...) nas producións propias.

* Aproximación á exploración de recursos dixitaispara a creación de obras artísticas.

* Organización progresiva do proceso de elabora-ción concretando o tema xurdido desde a percepciónsensorial, a imaxinación, a fantasía ou a realidade,prevendo os recursos necesarios para a realización,explorando as posibilidades de materiais e de instru-mentos e mostrando confianza nas posibilidades decreación.

* Recreación de obras de arte significativas para asnenas e os nenos.

* Investigación e experimentación de diferentesmodos de representar a figura humana.


Primeiro ciclo.

* Percibir algunhas calidades e características demateriais, obxectos e instrumentos presentes no con-torno natural e artificial como resultado dunha explo-ración lúdica e sensorial, e recoñecer neles algunhasposibilidades de transformación artística.

Trátase de comprobar se, despois de realizar unhamanipulación lúdica e unha exploración sensorial demateriais, de obxectos e de instrumentos do contorno,as nenas e os nenos son capaces de nomear algunhasdas súas principais características (forma, cor, peso,textura...) e calidades sonoras (intensidade, dura-ción...), verbalizar as súas impresións e describirsinxelamente o descuberto.

Téntase tamén avaliar a capacidade de alumnas ealumnos para imaxinar posibilidades de transforma-ción deses materiais e de usalos de forma creativa.


* Usar termos sinxelos para comentar as obras plás-ticas e musicais observadas e escoitadas.

Preténdese valorar a capacidade para identificar edescribir algunhas das características máis evidentesen distintas obras plásticas e musicais e para expre-sar as ideas e os sentimentos que estas suscitan. Asímesmo, valorarase a actitude positiva e de respectocara ás opinións das outras persoas.

* Identificar e expresar, a través de diferentes lin-guaxes, algúns dos elementos (velocidade, voces, ins-trumentos) dunha obra musical.

Con este criterio trátase de comprobar se as nenas eos nenos son quen de recoñecer os compoñentesnunha obra musical e de representalos a través domovemento, da elaboración de debuxos ou da lingua-xe verbal.

* Reproducir patróns de movemento, esquemas rít-micos e melódicos coa voz, co corpo, cos obxectossonoros e cos instrumentos.

Valorarase a capacidade de atención e de retencióna curto prazo de mensaxes sonoras e corporais e oemprego das técnicas necesarias para a súa interpre-tación.

Así mesmo, comprobarase a capacidade de respos-ta a estímulos sensoriais e a naturalidade espontáneae mais a expresividade na reprodución.

* Seleccionar e combinar sons producidos pola voz,polo corpo, polos obxectos e polos instrumentos parasonorizar relatos ou imaxes entre varios dados.

Trátase de comprobar se son capaces de usar osdatos obtidos na exploración sonora para sonorizarunha imaxe, conto ou situación, seleccionando ossons máis axeitados e combinándoos de forma apro-piada para lograr o efecto desexado, utilizando a ima-xinación e propondo solucións orixinais.

* Identificar diferentes formas de representar oespazo e a figura humana.

Comprobarase se o alumnado ten interiorizadas asdiversas posibilidades de representación do espazo eda figura humana, así como a utilización axeitadadesa variedade nas súas producións.

* Probar en producións propias as posibilidadesque adoptan as formas, texturas e cores.

Trátase de comprobar, no contexto dunha expresiónespontánea, o interese e a curiosidade que o alumna-do manifesta por incorporar ás súas producións o per-cibido na exploración sensorial de materiais, deobxectos e de instrumentos e na observación efectua-da de imaxes do seu contorno próximo.

* Realizar composicións plásticas que representeno mundo imaxinario, afectivo e social.

Con este criterio comprobarase se o alumnado seserve da representación plástica para plasmar as súasvivencias, as situacións da vida cotiá, as súas ideasimaxinarias... empregando diversos materiais. Así

mesmo, valorarase se as nenas e os nenos comezan apercibir que a elaboración plástica lles é útil tantopara expresarse como para comunicarse coas demaispersoas.

Contidos.

Segundo ciclo.

Música.

Bloque 1. Escoita.

* Identificación e comentario da variedade de sons,de músicas, de movementos do corpo e de tecnoloxíasque se poden utilizar cando se fai expresión musical,partindo da observación no contorno e incorporandounha terminoloxía cada vez máis adecuada.

* Audición activa dunha selección de pezas instru-mentais e vocais de distintos estilos e culturas adap-tadas á idade do alumnado e recoñecemento dalgúnstrazos característicos, utilizando diferentes recursospara o seu seguimento: corporais, plásticos, instru-mentais, musicogramas...

* Utilización de obxectos e de instrumentos parapercibir, diferenciar, explorar e identificar os paráme-tros do son (intensidade, duración, altura e timbre).

* Recoñecemento de calidades dos sons e dos ins-trumentos en pezas musicais.

* Identificación visual e auditiva dalgúns instru-mentos: da orquestra, da música popular galega e dosutilizados por outras culturas, tentando aproximarse aunha clasificación por familias.

* Interese polas cancións e polos bailes tradicionaisde Galicia e das zonas de procedencia de compañei-ras e de compañeiros.

* Interese por coñecer o traballo de artistas e depersoas que traballan na composición e na interpreta-ción de música e de danza tradicional galega.

* Interese por obter información sobre compositorase compositores, intérpretes, festivais de música erepresentacións musicais e de danza, empregandodiferentes fontes (biblioteca, a internet...).

* Interese pola escoita de obras musicais de distin-tas características e procedencias.

* Valoración positiva da diversidade de opinións, dexuízos, de gustos e de argumentos relacionados coamúsica.

* Actitude atenta e silenciosa, respecto ás normasde comportamento durante a audición de música e/ouna asistencia a diferentes representacións.


* Exploración das posibilidades sonoras e expresi-vas da voz, do corpo, dos obxectos e dos instrumentos.

* Interpretación, memorización e improvisaciónguiada de cancións a unha ou varias voces.


* Memorización e interpretación de xogos motrices,de secuencias de movementos fixados ou inventados ede danzas, procurando unha progresiva coordinacióntanto individual como colectiva.

* Iniciación á interpretación de danzas e de can-cións tradicionais galegas e das zonas de orixe decompañeiras e compañeiros.

* Identificación dalgunhas cantigas galegas queacompañaban os momentos de traballo e celebracións(cantigas de arada, de seitura, de esfolla, cantos dereis...) e relación destas coa finalidade para a calforon concibidas.

* Inicio ao uso das grafías convencionais na lecturae na interpretación de cancións e de pezas instrumen-tais sinxelas.

* Interese e responsabilidade nas actividades deinterpretación e de creación.

* Improvisación de esquemas rítmicos e melódicossobre bases musicais dadas mediante instrumentos depercusión e percusión corporal.

* Estratexia de repetición e imitación como recur-sos da improvisación.

* Creación de acompañamentos sinxelos para can-cións e pezas instrumentais.

* Recreación musical e sonorización dun texto oralou escrito.

* Creación de pezas musicais sinxelas a partir deelementos dados.

* Iniciación á creación de coreografías sinxelaspara cancións e pezas musicais breves a partir dacombinación de elementos dados e que teñan relacióncon ideas, emocións e experiencias propias ou alleas.

* Adquisición progresiva de responsabilidade parafavorecer a dinámica de traballo cooperativo na aula.

* Desenvolvemento progresivo de hábitos de coida-do da voz, do corpo, dos instrumentos e dos materiaisde traballo.

Plástica.


* Clasificación de texturas e de tonalidades e apre-ciación de formas naturais e artificiais exploradassensorialmente e desde diferentes ángulos e posi-cións.

* Elaboración conxunta de protocolos e de pautaspara seguir o procedemento de observación e a súacomunicación oral ou escrita, incorporando unha ter-minoloxía cada vez máis adecuada.

* Identificación de elementos artísticos, de obras dearte ou de certos aspectos relativos a algunhas delaspreviamente traballadas na clase na vida cotiá.

* Identificación da variedade de materiais, de téc-nicas e de tecnoloxías sinxelas que se utilizan nacreación de obxectos e de imaxes mediante a observa-

ción de producións do contorno artístico e cultural edos medios de comunicación.

* Valoración e identificación dalgunhas produciónsartísticas que forman parte do patrimonio culturalgalego (xoguetes, disfraces, olaría, cestaría, encaixes,bordados, petróglifos, xoiaría, alfombras florais,maios, máscaras de Entroido, edificacións...).

* Respecto e coidado do contorno, das obras queconstitúen o patrimonio cultural, das producións pro-pias e das das demais persoas.

* Interese por buscar información sobre produciónsartísticas, autoras e autores para a elaboración de tra-ballos diversos (exposicións, cartafoles individuais ouda clase, colaboración en eventos culturais...).

* Interese por dialogar ante unha obra de arte,expresando o que gusta e o que non gusta, así como asemocións que a obra esperta en cadaquén, intentandoasociar aspectos da obra coas sensacións producidas(significado das cores, das liñas, das formas, da repre-sentación do espazo...).

* Apreciación dos diferentes significados que podeter unha obra de arte para cada persoa.

* Análise de imaxes en diferentes formatos identifi-cando elementos variados (enfoque, simetría, repeti-ción, distribución espacial, plano, xestos...).

* Apreciación da incidencia da cultura visual docontorno nas reaccións, nas preferencias e na formade pensar.

* Comparación de mostras de diversos materiais eobservación destes transformados en produciónsartísticas, reflexionando sobre o proceso de transfor-mación.

* Fomento da fantasía a través da visualización doque podería ser unha representación imprecisa (unhamancha, unha engurra, unha luz, un xogo de liñas...).

* Indagación sobre diferentes maneiras de repre-sentar o espazo e aproximación á idea de proporción.

* Exploración de diferentes formas, texturas eobxectos utilizando o tacto, o gusto, o oído e o olfacto,e representación plástica das sensacións que produ-cen.

* Valoración do traballo desenvolvido por mullerese por homes na produción artística e artesanal.

* Recoñecemento de identificadores artísticos dediferentes culturas e valoración deles (máscaras afri-canas, sombras chinesas...).


* Busca das posibilidades da cor (tonalidades,gamas...) en contrastes, variacións e combinacións,mesturando diversas clases de pintura, utilizandovariados instrumentos e apreciando os resultadossobre diferentes soportes.

* Experimentación das posibilidades de transfor-mación dos materiais plásticos no referente á ductili-


dade, á transparencia, á consistencia, á solubilida-de... Comportamento dalgúns materiais en contactocon outros. Aproveitamento destas experiencias nasproducións plásticas.

* Experimentación con liñas diversas e formas endiferentes posicións iniciándose no emprego de ins-trumentos convencionais e non convencionais paradeseñalas.

* Elaboración individual e colectiva de imaxes enbandas de deseño, historietas, carteis, murais, mosai-cos, tapices e impresións, cunha planificación previae unha revisión posterior.

* Construción de móbiles, de estruturas, de maque-tas e de xoguetes populares galegos.

* Construción de decorados, de máscaras, de vestia-rio e de personaxes (monicreques, sombras...) e elabo-ración de maquillaxes para dramatizacións.

* Utilización de fotografías (enfoque e planos) paraenriquecer un texto expositivo, para a realización dunálbum ou dunha fotonovela.

* Utilización de diferentes recursos (dos medios decomunicación, informáticos, libros, láminas, teas,materiais de refugallo e naturais...) á súa disposiciónpara a elaboración individual e colectiva de produ-cións artísticas.

* Aplicación, en producións propias, de aspectosobservados en obras artísticas galegas e de artistas derenome.

* Interese por axustar o proceso de creación, indivi-dual ou en grupo, ás intencións previstas, planifican-do, seleccionando apropiadamente os materias e ins-trumentos segundo as súas posibilidades plásticas,decidindo a técnica máis adecuada, usando responsa-blemente instrumentos, materiais e espazos, asumin-do as tarefas, respectando as normas que o grupo esta-bleza e valorando o resultado final.

* Valoración do coñecemento de diferentes códigosartísticos como medios de expresión de sentimentos ede ideas.

* Recreación de obras de arte significativas da cul-tura galega e doutras culturas, reflexionando sobre oproceso seguido pola persoa que o realizou.

* Seguridade no uso progresivo de materiais e deobxectos do contorno para expresar e comunicaraspectos do propio mundo: da vida cotiá, da historiada poboación ou do barrio, da historia persoal e fami-liar.


Segundo ciclo.

* Identificar e describir as características de ele-mentos presentes no contorno e as sensacións que asobras artísticas provocan, sinalando algunhas dasestratexias plásticas e musicais que usaron as creado-ras e os creadores das obras.

Quérese comprobar con este criterio se as nenas eos nenos son capaces de amosar os coñecementosadquiridos na observación por medio de descricións ede informacións relevantes sobre elementos da lin-guaxe visual e musical presentes nas manifestaciónsartísticas e no contorno. Observarase se saben expre-sar oralmente as súas apreciacións persoais sobre ofeito artístico e se son quen de descubrir semellanzase diferenzas entre esas manifestacións artísticas e assensacións, impresións, sentimentos... que lles provo-can.

* Usar axeitadamente algúns dos termos propios dalinguaxe plástica e musical en contextos precisos,intercambios comunicativos, descrición de procesos eargumentacións.

Trátase de comprobar se o alumnado incorporoualgúns dos termos técnicos propios das linguaxesartísticas nas súas explicacións e descricións, se osemprega nas situacións apropiadas e se traslada esescoñecementos a outros contextos nos cales lle podenser útiles. Comprobarase, pois, se identifica e verba-liza, cunha terminoloxía o máis adecuada posible, asposibilidades plásticas, sonoras e corporais que usanas artistas e os artistas e os medios de comunicación.

* Utilizar distintos recursos gráficos durante a audi-ción dunha peza musical.

Este criterio permite avaliar se as rapazas e os rapa-ces son capaces de establecer unha relación entre oque oen e o representado en musicogramas ou parti-turas sinxelas con distintos tipos de grafías, así comose son quen de representar graficamente (mediantedebuxos ou empregando signos gráficos que coñecenou inventan) os trazos característicos da música escoi-tada.

* Memorizar e interpretar un repertorio básico decancións, de pezas instrumentais e de danzas relacio-nadas cos seus intereses individuais e colectivos.

A través deste criterio preténdese valorar en quemedida o alumnado ten memorizada e é capaz derecordar algunha das cancións, pezas instrumentais edanzas aprendidas por imitación no contexto da aula,interpretándoas con desinhibición e amosando pro-gresiva responsabilidade para favorecer a dinámicade traballo cooperativo na aula.

* Explorar estruturas musicais e seleccionar e com-binar ideas musicais dentro de estruturas sinxelasentre varias dadas.

Con este criterio téntase valorar se son capaces deseguir un proceso (planificar, producir, revisar) o máisordenado posible e se son quen de utilizar criteriosaxeitados para crear unha peza musical sinxela a par-tir da selección, combinación e organización dunhaserie de elementos dados previamente, coñecidose/ou manexados.

Valorarase tamén a capacidade creativa do alumna-do para dar solucións orixinais que se afasten o máisposible de estereotipos.


* Interpretar e compartir con compañeiras e compa-ñeiros o contido de imaxes presentes no contorno.

Comprobarase se o alumnado pode explicar a infor-mación que conteñen os sinais, os signos, os símbolose as imaxes máis habituais no seu medio, e se é quende usar esas interpretacións na produción de mensa-xes propias que transmitan unha información básicado contorno, compartindo coas compañeiras e coscompañeiros os significados.

* Clasificar texturas, formas, calidades e cores aten-dendo a criterios de similitude ou diferenza.

Trátase de comprobar se na observación e manipu-lación de materiais, de obxectos, de instrumentos...obtiveron datos abondos para establecer algunha pau-ta sobre as súas características; se poden especifica-las, comentalas e organizar clasificacións elementais,ben sexa por semellanza, ben por oposición ou dife-renza.

* Empregar instrumentos, técnicas e materias axei-tados ao produto artístico que se pretende.

Con este criterio quérese verificar se as alumnas eos alumnos son capaces de servirse dos datos obtidosna exploración de instrumentos, de técnicas e demateriais para realizar en nunha obra persoal, nonestereotipada. Valorarase a diversidade de soluciónsdadas en diferentes contextos, a variedade de sopor-tes empregados e a orixinalidade no uso dos mate-riais, así como a intencionalidade en función da per-soa destinataria.

* Amosar respecto e responsabilidade no traballoindividual e colectivo con actividades plásticas emusicais.

Avaliarase a capacidade do alumnado para partici-par en diferentes tipos de traballo de aula e de centrorelacionados coa educación artística.

Interesa coñecer, tamén, o seu grao de compromisonas actividades colectivas e de respecto ante as con-tribucións das demais persoas.

* Identificar manifestacións artísticas propias deGalicia.

Avaliarase se o alumnado é quen de recoñeceralgunhas manifestacións típicas do patrimonio cultu-ral e artístico galego.

Contidos.

Terceiro ciclo.

Música.

Bloque 1. Escoita.

* Indagación sobre as posibilidades comunicativasdas TIC, da interacción de diferentes medios e lin-guaxes artísticas, das familias e das agrupacións ins-trumentais e vocais.

* Identificación e apreciación de formas musicaissinxelas, das calidades dos sons, de agrupacións ins-trumentais e vocais en pezas musicais.

* Análise dos parámetros do son: altura, intensida-de, duración e timbre.

* Gravación, escoita e comentario da música inter-pretada na aula e suxestión de posibilidades demellora persoal e colectiva.

* Utilización dos medios de comunicación e dainternet para a busca de información, en soportepapel e dixital, sobre instrumentos, compositoras ecompositores, intérpretes e eventos musicais de inte-rese.

* Investigación sobre as relacións entre as produ-cións musicais e coreográficas e as realidades per-soais e sociais onde naceron.

* Valoración dos instrumentos populares galegoscomo integrantes do noso patrimonio cultural.

* Valoración e interese pola música de diferentesépocas e culturas.

* Identificación de agresións acústicas e da súainfluencia na calidade de vida das persoas, e contri-bución activa á súa diminución e ao benestar persoale colectivo.

* Actitude atenta, silenciosa e respectuosa durantea audición de música e/ou na asistencia a diferentesrepresentacións musicais.


* Exploración das posibilidades sonoras e expresi-vas da voz, do corpo, dos obxectos, dos instrumentos,dos medios audiovisuais e tecnolóxicos para comuni-car de forma sonora e corporal pensamentos, sensa-cións, emocións e experiencias.

* Interpretación, memorización e improvisaciónguiada de cancións (da cultura galega e doutras) aunha ou varias voces desenvolvendo progresivamentea dicción, a afinación e a técnica vocal.

* Improvisación, individual e/ou colectiva, de moti-vos, frases e pequenas formas, rítmicas e melódicas,como forma de acompañamento.

* Interpretación de danzas coidando a coordinacióntanto individual coma colectiva.

* Incorporación e utilización progresiva dalgunhaterminoloxía propia da linguaxe musical, adecuándoaá actividade.

* Creación de mensaxes combinando elementossonoros e corporais diversos para comunicar emo-cións, sensacións, experiencias e sentimentos.

* Interese pola participación en eventos e celebra-cións de contido musical, formulando opinións sobreeles.

* Incorporación e utilización progresiva das grafíasconvencionais na lectura, na escritura e na interpre-tación de cancións e de pezas instrumentais sinxelas.


* Asunción de responsabilidades na interpretaciónen grupo, e respecto ás achegas das demais persoas eá persoa que asuma a dirección.

* Interese pola mellora do proceso de interpretacióne do resultado final, cun nivel progresivo de confian-za e de seguridade.

* Utilización guiada dos medios audiovisuais e dosrecursos informáticos para a sonorización de imaxes,de contos, de poesías, de refráns e de ditos, de pezasdramáticas... e para a creación de producións propias.

* Invención de coreografías sinxelas para canciónse de pezas musicais de diferentes estilos.

* Traballo cooperativo, asumindo as responsabilida-des que lle correspondan e respectando as achegasdas demais persoas do grupo.

* Actitude de constancia e de progresiva exixenciana interpretación musical.

Plástica.


* Observación e discriminación de materiais, decores, de formas, de volumes, de texturas, de contor-nos, de perspectiva, da bidimensionalidade e da tridi-mensionalidade, de luz, e de movemento nos obxec-tos, nas imaxes e nas obras artísticas.

* Elaboración conxunta de protocolos, de forma orale escrita, para a observación de aspectos, de calida-des e de características notorias e sutís de elementosnaturais e artificiais.

* Indagación sobre as posibilidades plásticas eexpresivas de elementos naturais.

* Descubrimento e identificación de elementosartísticos, obras de arte ou certos aspectos relativos aelas (previamente traballadas na clase) na vida cotiáe nos medios de comunicación, reflexionando sobre oseu uso.

* Exploración das características, elementos, técni-cas e materiais que as obras artísticas ofrecen e suxi-ren para a súa recreación e creación de obras novas.

* Documentación, rexistro e valoración de formasartísticas e artesanais representativas da expresióncultural de Galicia e doutras colectividades.

* Busca de información sobre producións artísticas,autoras e autores para a elaboración e recreación detraballos diversos (exposicións, cartafoles individuaisou da clase, colaboración en eventos culturais...).

* Diálogo ante unha obra de arte expresando o quegusta e non gusta, como se sente cadaquén, o quepensan ou o que lles recorda, identificando o signifi-cado que poidan ter certos elementos da obra (a cor, aliña, a técnica empregada, os materiais, a luz, a pers-pectiva...) coas sensacións producidas.

* Apreciación dos diferentes significados que podeter unha obra de arte para cada persoa, para cada cul-tura e para cada época.

* Valoración positiva da diversidade de opinións, dexuízos, de gustos e de argumentos relacionados coaexpresión plástica.

* Iniciación á análise das formas de representaciónde volumes no plano segundo o punto de vista ou asituación no espazo.

* Análise e valoración da intención comunicativadas imaxes nos medios e tecnoloxías da información eda comunicación e xuízo crítico das imaxes que dohome e da muller se ofrecen neles.

* Comparación de mostras de diversos materiais eobservación destes transformados en produciónsartísticas, reflexionando sobre o proceso de transfor-mación e posibles resultados alternativos.

* Coñecemento de identificadores artísticos de dife-rentes culturas e valoración destes como enriquece-dores da nosa.

* Valoración e apreciación da obra artística comoinstrumento de comunicación persoal e de transmi-sión de valores culturais.

* Interese por coñecer producións artísticas dopatrimonio cultural galego e por obter informaciónsobre as persoas que as produciron.


* Aplicación de cores complementarias e/ou opos-tas e mais de tonalidades de forma intencionada,como medio de expresión e de representación.

* Experimentación de formas abertas e pechadas ede liñas segundo a súa forma, dirección e situaciónespacial, e aplicación dos resultados á propia produ-ción artística.

* Exploración dos cambios que experimentan osvolumes, as persoas e os espazos pola incidencia daluz (sombras chinesas, teatro negro...).

* Exploración de materiais diversos coa finalidadede atopar o máis adecuado para unha produción artís-tica cunha finalidade determinada (expresión deideas, de accións, de situacións).

* Elaboración de producións plásticas empregandotécnicas mixtas, texturas diferentes, materiais varia-dos, instrumentos diversos e en soportes diversifica-dos.

* Construción e caracterización de personaxes,recreación de espazos imaxinados, creación de estru-turas, de maquetas, de decorados e de exposiciónsrelacionados coa propia experiencia e no desenvolve-mento de actividades do centro. Uso durante o proce-so, entre outras, de nocións métricas e de perspectiva.

* Realización de fotografías (enfoque e planos) paraenriquecer un informe, para recoller unha saída decampo, para a realización dunha fotonovela, para ilus-trar unha noticia ocorrida no centro.


* Emprego de tecnoloxías da información e dacomunicación para o tratamento de imaxes, deseño eanimación, e para a difusión dos traballos elaborados.

* Composición de pezas recreando as obras artísti-cas analizadas (ou aspectos delas), logo de busca deinformación sobre a obra, a época de elaboración, aautora ou o autor.

* Preparación de documentos propios da comunica-ción artística como carteis, guías ou programas deman para difundir e informar sobre unha exposición,unha representación, un festival.

* Constancia e exixencia progresiva no proceso derealización aplicando estratexias creativas na compo-sición, asumindo responsabilidades no traballo coo-perativo, establecendo momentos de revisión, respec-tando as achegas das outras persoas e resolvendo asdiscrepancias con argumentos.

* Incorporación progresiva e utilización durante oproceso de produción dalgunha terminoloxía propiada linguaxe plástica.

* Seguimento cada vez máis autónomo dun procesopara chegar á materialización plástica dunha idea.

* Organización progresiva do proceso de elabora-ción concretando o tema xurdido desde a percepciónsensorial, a imaxinación, a fantasía ou a realidade,prevendo os recursos necesarios para a realización,explorando as posibilidades de materiais e de instru-mentos e mostrando confianza nas posibilidades decreación.

* Apreciación da orixinalidade como fundamentoda conduta creativa e respecto ás obras doutras per-soas.


Terceiro ciclo.

* Buscar, seleccionar e organizar informaciónssobre manifestacións artísticas do patrimonio culturalpropio e doutras culturas, de acontecementos, creado-ras e creadores e outras persoas relacionadas coasartes plásticas e a música.

Trátase de valorar a capacidade de busca e de usode información en formatos variados. Valorarase espe-cialmente a axeitada selección da información.

* Formular opinións acerca das manifestaciónsartísticas ás cales se accede, amosando o coñecemen-to que se ten delas e a inclinación persoal para gozare encher o tempo de lecer.

Con este criterio quérese comprobar o coñecementoque os nenos e as nenas teñen das manifestacións edos feitos artísticos tanto do contorno máis próximocoma doutros pobos, a súa implicación sensible naobservación da realidade e a súa capacidade para for-mar criterios e opinións propias, así como o interesepor compartilos coas compañeiras e cos compañeiros,empregando unha terminoloxía o máis apropiadaposible.

* Recoñecer músicas do medio social e culturalpropio e doutras épocas e culturas.

Con este criterio preténdese avaliar se o alumnadocoñece e é capaz de nomear e identificar algúns dostrazos característicos e salientables de exemplos deobras musicais de diferentes épocas e culturas.

* Axustar a propia acción á das outras persoas dogrupo na interpretación de pezas musicais e de dan-zas.

Este criterio pretende avaliar a capacidade doalumnado para atender e concertar a súa propiaacción coas outras partes do conxunto. Non se trata devalorar o nivel técnico acadado, senón a actitude conque as nenas e os nenos participan nas actividades deinterpretación, observando a súa vontade de adaptar-se ao resto do grupo e de responsabilizarse no traba-llo cooperativo e coordinado.

* Rexistrar a música e os ritmos creados empregan-do distintos tipos de grafías.

Comprobarase a capacidade de relacionar son e gra-fía. Avaliarase a súa capacidade para representar gra-ficamente os sons dunha obra musical inventada nocontexto da aula, individual ou colectivamente.

* Producir obras plásticas de forma cooperativa queimpliquen organización espacial, uso de materiaisdiversos e aplicación de diferentes técnicas e instru-mentos.

Avaliarase a flexibilidade nos argumentos e a dispo-sición a asumir outras opinións na realización dunhaobra plástica en grupo a través da calse comprobaráse as alumnas e os alumnos aplican os coñecementosadquiridos sobre as técnicas, os materiais, os instru-mentos, a distribución dos elementos plásticos nacomposición, planificando conxuntamente, elaboran-do e reelaborando e revisando o produto final. Valora-ranse especialmente as actitudes de constancia e deexixencia progresiva na elaboración e na asunción deresponsabilidades no traballo cooperativo.

* Comprobar as posibilidades de aplicación demateriais, de texturas, de formas e de cores sobrediferentes soportes.

Con este criterio avaliarase a disposición a experi-mentar e indagar sobre os elementos da linguaxe plás-tica, sobre as transformacións que estes experimentansegundo a manipulación que se faga deles e sobre osresultados que se obteñen cando son tratados nunsoporte ou noutro. Servirá tamén para comprobar sese teñen interiorizadas aprendizaxes sobre o trata-mento dos materiais e sobre o uso que se lles pode dará forma, á cor e á textura.

* Representar de forma persoal ideas, accións esituacións valéndose dos recursos que a linguaxeplástica e visual proporciona.

Avaliarase a capacidade de autonomía e de expre-sión con que as rapazas e os rapaces afrontan a reali-zación plástica, o grao de desenvolvemento da capa-


cidade creadora e imaxinativa ao combinar, suprimirou transformar os elementos artísticos dunha produ-ción e a súa capacidade de representar situacións vin-culadas á experiencia persoal.

* Usar adecuadamente as tecnoloxías da informa-ción e da comunicación para a creación de produ-cións plásticas e musicais sinxelas.

Avaliarase o uso que o alumnado fai das TIC á horade empregar algunhas aplicacións básicas para o tra-tamento da imaxe e do son e para a creación de pro-ducións propias.

* Identificar manifestacións musicais e plásticaspropias de Galicia.

Avaliarase se o alumnado é quen de recoñeceralgunhas manifestacións musicais e plásticas propiasdo patrimonio cultural e artístico galego, valorándoase apreciándoas como fórmulas de transmisión de valo-res culturais.

Área de lingua galega e literatura.

Introdución.


Os seres humanos comunícanse entre si a través desistemas diferentes, pero a linguaxe verbal é un dossistemas máis universais de comunicación.

A comunicación é unha das funcións esenciais dalinguaxe, pero non a única. Tamén ten outras como ade representación do mundo físico e social que com-parte coas imaxes, coa motricidade. A linguaxe vincú-lase directamente ao pensamento e, en particular, aocoñecemento. Grazas á linguaxe analizamos os pro-blemas, organizamos información, elaboramos plans,valoramos, verbalizamos procesos. A linguaxe cum-pre, pois, unha función de representación e autorre-gulación do pensamento e da acción.

Aprender lingua non é só apropiarse dun sistema designos e das regras que rexen a súa combinación, étamén apropiarse dos significados culturais que estestransmiten, e xunto con eles, dos modos en que aspersoas do contorno entenden e interpretan a realida-de.

Aprender lingua significa acadar a competencianecesaria para desenvolverse con facilidade e éxitonas diferentes situacións da vida.

É na etapa de educación primaria cando, ademaisda progresiva consolidación e perfeccionamento dalingua oral, se produce unha aprendizaxe máis siste-mática da lingua escrita.

Considérase que a educación lingüística nesta eta-pa se debe facer con base nun uso prioritario dos pro-cedementos.

O control da linguaxe dota de forma progresiva dacapacidade de emitir mensaxes cargadas de valora-cións e de matices, con posibilidade de repercusión einfluencia a través do que se di e se escribe, mello-rando o sentimento de seguridade e de progreso.

O currículo artéllase ao redor dun eixe que é o usosocial da lingua nos diferentes contextos: privados epúblicos, familiares e escolares. Os contidos apare-cen repartidos en bloques, o que non presupón que aactividade docente se deba corresponder a esta orde-nación; ao contrario, débense producir múltiplesconexións entre todos eles.

O bloque 1 Escoitar e falar, recolle diversos aspec-tos da lingua oral. O uso oral é obxecto de observacióne de análise para recoñecer as normas que rexen ointercambio comunicativo, para observar as estrate-xias que usan as e os falantes para comunicar satis-factoriamente e para identificar e criticar estereotipose prexuízos de diferentes tipos.

O bloque 2 Ler e escribir, recolle diversos aspectosda lingua escrita. O uso persoal, autónomo e creativoda lingua escrita implica o coñecemento das posibili-dades que ofrece o código desde o punto de vista doléxico, da ortografía, da estrutura do discurso, dadimensión estética. A lectura implicará unha progre-siva regulación de estratexias que permitan operar cosignificado do texto, establecendo relacións entrecoñecementos previos e información nova. A produ-ción escrita significará buscar para cada situación otipo de texto, adecuando, planificando e redactando,atendendo a aspectos diversos e revisando a escritafinal. Nesta etapa consolidaranse o dominio de técni-cas gráficas, a relación son-grafía, as normas ortográ-ficas convencionais e a disposición do texto.

O bloque 3 Reflexionar sobre a lingua, integra con-tidos relacionados co coñecemento da lingua. Implicao desenvolvemento de procesos metacognitivos e per-mite unha reflexión sistemática sobre os factores docontexto aos cales se debe adecuar o discurso, sobreos esquemas textuais convencionais que serven demodelo tanto para a produción como para a compren-sión, sobre o funcionamento de certas unidades lin-güísticas como elementos de cohesión do texto e sobreas regularidades léxico-sintácticas dos textos usadosdurante a etapa.

O obxectivo desta área non é outro que o de contri-buír a que o alumnado poida chegar a ser competen-te lingüisticamente, que sexa quen de comunicarsemellor, entendida esa comunicación no máis amplosentido posible.

O obxecto de aprendizaxe é a lingua, unha linguareal e contextualizada, unha lingua que é un instru-mento multifuncional e que é útil para solicitar algo,para agradecer, para queixarse, para saudar, para darinformación, para protestar, para convencer, para aca-dar un acordo, para crear, para falar das emocións,para debater, para planificar...

Aprender lingua é aprender a usala con propiedade,é desenvolver as denominadas catro grandes destre-zas lingüísticas: falar, escoitar, ler e escribir (é dicir,habilidades orais e habilidades escritas).

Un factor fundamental que se debe ter presente éque na nosa comunidade coexisten dúas linguas en


contacto estreito e cotián, estando a galega minoriza-da. Cómpre, pois, atopar fórmulas apropiadas parareflexionar sobre as estruturas comúns das dúas lin-guas (galega e castelá) e recoller o tratamento dasinterferencias idiomáticas, valéndose sobre todo daanálise de textos orais e escritos de diversa proceden-cia, soporte e tipoloxía, coa finalidade de mellorar aexpresión en cada unha das linguas partindo sempreda predominante no contorno inmediato.

Respecto da lingua oral cómpre ter presente que oalumnado inicia o período obrigatorio cunha determi-nada competencia lingüística oral que se manifesta noléxico, na estrutura dos enunciados, na construcióndo texto oral. Ampliar estas destrezas, coñecementose habilidades é un labor escolar de grande importan-cia.

A lingua oral e a escrita desenvolveranse a travésdun traballo sistemático que utilice unha ampla gamade situacións comunicativas, cotiás e funcionais. Navida diaria da escola prodúcense moitas situacións decomunicación oral que se potenciarán e aproveitaránpara acadar obxectivos de área; entre estas situaciónsestán: as comunicacións para planificar; chegar aconsenso; poñer en común; debater; tomar decisiónssobre procesos que se van seguir; establecer respon-sabilidades; comunicar resultados; comparar; con-trastar respostas, opinións e significados; xustificar everbalizar estratexias; valorar tarefas; transmitir emo-cións e informacións; estruturar coñecemento; defen-der argumentos e puntos de vista; preguntar... e servehículo e instrumento para a aprendizaxe das distin-tas áreas do currículo.

Obxectivos.

* Comprender e expresarse oralmente e por escritode xeito adecuado nos diferentes contextos da activi-dade social e cultural cotiá.

* Utilizar a lingua oral de xeito adecuado na activi-dade social e cultural adoptando unha actitude res-pectuosa e de cooperación.

* Utilizar a lingua eficazmente na actividade esco-lar tanto para buscar, recoller, seleccionar, contrastar,transformar e procesar información, como para escri-bir textos propios do ámbito académico.

* Usar, en situacións relacionadas coa escola e coasúa actividade, as diversas clases de escritos coa axu-da dos cales se produce a comunicación, tanto entreas persoas como destas coas institucións públicas ouprivadas.

* Utilizar os medios de comunicación social e astecnoloxías da información e da comunicación paraobter, interpretar e valorar informacións e opiniónsdiferentes.

* Utilizar adecuadamente a biblioteca e os seusdiferentes departamentos como fonte de recursosvariados para o desfrute e o pracer de ler, así comopara a obtención de informacións variadas.

* Utilizar a lectura como fonte de pracer e de enri-quecemento persoal, e aproximarse a obras relevantesda tradición literaria galega para desenvolver hábitoslectores.

* Comprender textos literarios de xéneros diversosprocedentes da literatura infantil e xuvenil galegaadecuados en canto á temática e complexidade e ini-ciarse no coñecemento das convencións específicasda linguaxe literaria.

* Valorar e estimar a lingua galega como lingua pro-pia como mostra de identidade de Galicia e recoñecera existencia da diversidade lingüística como feito cul-tural enriquecedor.

* Facer uso dos coñecementos sobre a lingua esobre as normas de uso lingüístico para escribir efalar de maneira adecuada, coherente e correcta epara comprender textos orais e escritos.

* Reflexionar sobre os diferentes usos sociais daslinguas para evitar estereotipos lingüísticos que supo-ñan xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ousexistas.

Contidos.

Primeiro ciclo.

Bloque 1. Escoitar e falar.

* Participación e cooperación en situacións comu-nicativas da aula (peticións, anuncios, ordes, explica-cións sinxelas, avisos, instrucións, conversas ounarracións de feitos vitais, emocións e sentimentos),con valoración e respecto das normas que rexen ainteracción oral (quendas de palabra, ton adecuado,mantemento do tema, mostra de interese, mirar aquen fala, actitude receptiva de escoita e respecto ásopinións das demais persoas).

* Uso de fórmulas e de tratamento adecuado parasaudar, despedirse, presentarse, felicitar, agradecer,escusarse e solicitar axuda.

* Comprensión e valoración de textos orais proce-dentes da radio e da televisión para obter informaciónxeral e relevante sobre feitos e acontecementos próxi-mos á experiencia infantil.

* Comprensión e produción de textos orais paraaprender, tanto os producidos con finalidade didácti-ca coma os cotiáns (breves exposicións ante a clase,conversas sobre contidos de aprendizaxe e explica-cións sobre a organización do traballo).

* Comprensión de informacións audiovisuais proce-dentes de diferentes soportes establecendo relaciónsde identificación, de clasificación e de comparaciónentre elas.

* Escoita de textos procedentes da literatura oralgalega.

* Comprensión, memorización e recitado de poemasco ritmo, pronuncia e entoación adecuados.


* Dramatización de situacións presentadas en tex-tos literarios.

* Actitude de cooperación e de respecto en situa-cións de aprendizaxe compartida.

* Interese por expresarse oralmente con pronunciae entoación adecuadas.

* Uso dunha linguaxe non discriminatoria e respec-tuosa coas diferenzas, en especial as referentes aoxénero, ás razas ou ás etnias.

Bloque 2. Ler e escribir.

* Comprensión de informacións concretas en textosde uso cotián como invitacións, felicitacións, notas eavisos ou SMS.

* Comprensión de información xeral sobre feitos eacontecementos próximos á experiencia do alumnadoen textos procedentes dos medios de comunicaciónsocial, especialmente noticias.

* Localización de informacións en textos paraaprender, vinculados á experiencia, tanto en textosproducidos con finalidade didáctica como nos de usocotián (folletos, descricións, instrucións e explica-cións).

* Utilización e valoración de aspectos iconográficose tipográficos como axuda á localización e compren-sión de información textual.

* Integración de coñecementos e informacións pro-cedentes de diferentes soportes textuais para apren-der, identificando, clasificando e comparando.

* Produción e reescritura de textos relativos a situa-cións cotiás infantís como invitacións, felicitacións,notas ou avisos, utilizando as características usuaisdeses xéneros.

* Composición de textos propios dos medios decomunicación social e /ou dos seus elementos (novas,titulares, pés de foto...) sobre acontecementos próxi-mos á experiencia do alumnado en soportes habituaisno ámbito escolar.

* Composición de textos relacionados coa escolapara obter, organizar e comunicar información (cues-tionarios, listaxes, descricións, explicacións elemen-tais).

* Lectura guiada de textos adecuados aos interesesinfantís para chegar progresivamente á expresividadee autonomía lectoras.

* Valoración da autonomía lectora, interese polaelección de temas e de textos, pola comunicación daspreferencias persoais, e pola apreciación do texto lite-rario como recurso de desfrute persoal.

* Recreación e reescritura de textos narrativos (con-tos) e de carácter poético (adiviñas, refráns, trabalin-guas, cantigas, xogos de sortes...) usando modelos.

* Adquisición progresiva das convencións do códi-go escrito.

* Iniciación á utilización de programas informáticosde procesamento de textos.

* Interese pola escritura como instrumento de rela-ción e de aprendizaxe.

* Interese pola presentación coidada e polo uso denormas ortográficas en textos escritos.

* Iniciación ao uso dirixido das tecnoloxías dainformación e da comunicación como instrumentocotián de busca de información e fonte de recursostextuais diversos.

* Introdución ao uso das bibliotecas do centro e daaula, como un medio máis de aproximación á literatu-ra e como espazo privilexiado de recursos para adiversión e para o coñecemento.

* Interese polos textos escritos como fonte de apren-dizaxe e como medio de comunicación de experien-cias e de regulación da convivencia.

Bloque 3. Reflexionar sobre a lingua.

* Recoñecemento do papel das situacións sociaiscomo factor condicionante dos intercambios comuni-cativos.

* Identificación dos contextos nos cales a comuni-cación se produce mediante textos escritos e valora-ción da escritura en determinados ámbitos.

* Identificación de textos de uso cotián na aula apartir de elementos paratextuais e textuais.

* Observación das diferenzas entre a lingua oral e aescrita.

* Recoñecemento da relación entre son e grafía nosistema lingüístico galego.

* Identificación da palabra como instrumento bási-co para a segmentación da escritura.

* Coñecemento das normas ortográficas máis sinxe-las.

* Substitución, inserción, supresión, cambio deorde e segmentación de elementos lingüísticos no fun-cionamento dos enunciados e textos para adquirirnovos recursos.

* Inicio á reflexión sobre as estratexias de planifi-cación, textualización e revisión como partes do pro-ceso escritor.

* Inicio na identificación implícita e uso dos termosseguintes en actividades de produción e de interpre-tación: denominación dos textos traballados, enuncia-do, palabra e sílaba, nome común e nome propio.

* Observación das variacións morfolóxicas (de sin-gular e plural, feminino e masculino) en textos.


Primeiro ciclo.

* Participar en situacións comunicativas da aulatomando en consideración os hábitos e as regras querexen estas situacións. Usar fórmulas e tratamento


adecuados para saudar, despedirse, presentarse,escusarse e solicitar axuda.

Quérese avaliar a capacidade do alumnado de par-ticipar en diferentes situacións de comunicación davida escolar e a progresiva interiorización daquelasnormas e hábitos básicos que facilitan a comunica-ción e a relación social.

* Comprender textos orais de uso habitual proce-dentes de diferentes soportes, identificando a infor-mación máis relevante. Usar estratexias elementaispara comprender as mensaxes que se escoitan, aten-dendo a sinais relevantes como o ton de voz ou os xes-tos e formulando preguntas sobre o que non se com-prende ben.

Preténdese avaliar a capacidade do alumnado paracaptar a información e as mensaxes de textos orais deuso cotián e dalgúns procedentes da radio, da televi-sión e de webs infantís, así como o uso de estratexiaspara mellorar a comprensión.

* Expresar oralmente vivencias, feitos, sentimentosou emocións, e comunicar mensaxes de xeito organi-zado.

Avalíase a capacidade para expresarse progresiva-mente con maior claridade e adecuación á situación eá intención de comunicación, usando a entoación, apronuncia e o léxico máis adecuados para cada con-texto, é dicir, avalíase a capacidade para achegarinformación comprensible.

* Coñecer e reproducir textos de literatura oral,especialmente a popular.

Trátase de avaliar a capacidade de identificar, reco-ñecer, reproducir e valorar textos do patrimonio cul-tural galego relacionados co contorno do alumnado ede dramatizar aspectos concretos destes.

* Localizar información concreta e realizar inferen-cias directas na lectura de textos.

Este criterio pretende avaliar a capacidade paraidentificar e extraer ideas puntuais e datos concretosindicados nos textos de maneira explícita, relacionán-doos coas propias vivencias do alumnado e cos seuscoñecementos previos.

* Producir e reescribir textos diferentes e diversoscon variados obxectivos comunicativos, seguindomodelos e observando estratexias de planificación,textualización (coidando as normas ortográficas ele-mentais e os aspectos básicos da organización textual)e revisión de escritos. Iniciar o uso do procesador detexto para composicións sinxelas.

Téntase avaliar o nivel de adquisición do códigoescrito. Observarase se a composición de textos pro-pios, relacionados con aspectos da aula ou sociais ouliterarios (poemas e contos), garda coherencia coasregras do sistema da lingua.

Así mesmo, avaliarase o proceso de produción e uti-lización guiada das fases de planificación e de revi-sión.

* Ler textos diversos dos traballados e creados naaula, con descodificación e entoación axeitada, coafinalidade de desfrutar e/ou aprender coa escoita lec-tora.

Preténdese avaliar a capacidade de ler comprensi-vamente en voz alta, logo de lectura silenciosa, textoscoñecidos, facendo fincapé fundamentalmente naentoación e na expresividade.

* Amosar iniciativa e interese pola lectura.

Avaliarase o interese amosado pola lectura. Com-probarase a iniciativa e a progresiva autonomía paraler e usar as fontes que proporciona a biblioteca daescola e a internet.

* Identificar mudanzas que se producen nas pala-bras, enunciados e textos facendo substitucións,supresións, cambios de orde e observar as modifica-cións que se poden dar na compresión e na expresiónescrita.

Trátase de avaliar a habilidade para observar erecoñecer, de forma guiada, os efectos que se produ-cen cando nun texto, enunciado ou palabra se fancambios de orde, substitucións, supresións e inser-cións coa finalidade de reflexionar sobre a linguaxe.

* Identificar intuitivamente texto, enunciado, pala-bra, nome común, nome propio, masculino e femini-no, singular e plural en actividades relacionadas coaprodución e comprensión de textos.

Téntase que, en actividades de produción e de com-prensión de textos, o alumnado identifique algunhaterminoloxía elemental que o poida axudar a facermelloras na linguaxe escrita.

Contidos.

Segundo ciclo.


* Participación e cooperación nas situacións comu-nicativas habituais (expresión espontánea, asemblea,informacións, conversas reguladoras da convivencia,debates, discusións ou instrucións) con valoración erespecto das normas que rexen a interacción oral(petición e quendas de palabra, mantemento de tema,respecto ás opinións das demais persoas, papeisdiversos no intercambio comunicativo, ton de voz,posturas e xestos adecuados).

* Comprensión e valoración de textos orais proce-dentes da radio, da televisión ou da internet, conespecial incidencia na noticia, para obter informaciónxeral sobre feitos e acontecementos que resulten sig-nificativos.

* Comprensión e produción de textos orais paraaprender e para informarse, tanto os producidos confinalidade didáctica como os de uso cotián, de carác-ter informal (conversas entre iguais e no equipo detraballo) e dun maior grao de formalización (exposi-cións na clase).


* Produción de textos orais para expresar ideas,sentimentos, emocións, desexos, opinións e vivencias,e para elaborar plans.

* Uso de estratexias elementais para comprender asmensaxes orais: ton de voz, entoación, xestualidade eformulación de preguntas coherentes.

* Utilización de estratexias para potenciar a expre-sividade das mensaxes orais.

* Actitude de escoita adecuada ante situaciónscomunicativas (respecto das opcións de quen fala,non interrupcións inadecuadas, contacto visual).

* Escoita, memorización e reprodución de textosprocedentes da literatura popular oral galega (adivi-ñas, lendas, contos, poemas, cancións, ditos).

* Valoración e aprecio do texto literario oral galegocomo fonte de coñecemento da propia cultura e comorecurso de desfrute persoal.

* Sensibilidade estética ante elementos imaxinati-vos, emotivos e creativos da literatura oral galega.

* Dramatización de situacións e de textos literariosdiversos.

* Utilización de documentos audiovisuais paraobter, seleccionar e relacionar informacións relevan-tes identificando, clasificando e comparando.


* Interese por expresarse oralmente con claridade,exposición ordenada, pronuncia e entoación adecua-das.

* Uso dunha linguaxe non discriminatoria e respec-tuosa coas diferenzas.


* Comprensión de información relevante en textosde situacións cotiás de relación social, como corres-pondencia escolar, normas da clase, normas do come-dor, normas do transporte, normas de uso da bibliote-ca ou regras de xogos.

* Comprensión de información xeral en textos pro-cedentes de medios de comunicación social (incluí-das webs infantís) con especial incidencia na noticiae nas cartas á dirección do xornal, localizando infor-macións destacadas en portadas, titulares, subtítulos,entradas.

* Comprensión de información relevante en textospara aprender e para informarse, tanto os producidoscon finalidade didáctica coma os de uso cotián (folle-tos, descricións, instrucións e explicacións).

* Integración de coñecementos e de informaciónsprocedentes de diferentes soportes para aprender econtrastar información identificando, clasificando,comparando e interpretando.

* Composición de textos propios de situaciónscotiás de relación social (correspondencia escolar,

normas de convivencia, avisos, solicitudes, instru-cións...) de acordo coas características propias destesxéneros.

* Composición de textos de información e de opi-nión característicos dos medios de comunicaciónsocial sobre acontecementos significativos, con espe-cial incidencia na noticia e nas cartas á dirección doxornal, en situacións reais ou simuladas, así como nosSMS.

* Produción de textos relacionados co ámbito aca-démico para obter, organizar e comunicar información(cuestionarios, resumos, informes sinxelos, descri-cións, explicacións...)

* Uso das estratexias de planificación, de textuali-zación e de revisión como partes do proceso escritor.


* Utilización de elementos gráficos e paratextuais,con grao crecente de dificultade, para facilitar a com-prensión (ilustracións, subliñados, gráficos e tipogra-fía).

* Lectura persoal, silenciosa e en voz alta, de obrasen galego adecuadas á idade e aos intereses das alum-nas e dos alumnos.

* Introdución ás estratexias de control do procesolector (anticipación, hipotetización, relectura...)

* Lectura guiada e expresiva de textos narrativos deliteratura infantil galega, adaptacións de obras litera-rias clásicas e de literatura actual en diversos sopor-tes.

* Comprensión, memorización e recitado de poe-mas, co ritmo, pronuncia e a entoación adecuados.

* Recreación e composición de poemas e de relatospara comunicar sentimentos, emocións, preocupa-cións, desexos, estados de ánimo ou lembranzas,recoñecendo as características dalgúns modelos.

* Valoración da escritura como instrumento de rela-ción social, de obtención e de reelaboración da infor-mación e dos coñecementos.

* Desenvolvemento da autonomía lectora, da capa-cidade de elección de temas e de textos e de expre-sión das preferencias persoais.

* Valoración e aprecio do texto literario como vehí-culo de comunicación, fonte de coñecemento doutrosmundos, tempos e culturas, e como recurso de desfru-te persoal.

* Elaboración e reescritura de textos literarios (con-tos, cómics, poesías) e non literarios.

* Interese polo coidado e pola presentación dos tex-tos escritos, así como atención ás normas ortográficas.

* Utilización de estratexias de resolución de dificul-tades léxicas e/ou ortográficas (uso de dicionariosvariados en diversos soportes).


* Dramatización e lectura dramatizada de situa-cións e de textos diversos.

* Coñecemento do funcionamento da biblioteca docentro e participación en actividades literarias.

* Iniciación á creación dunha biblioteca persoal.

* Uso guiado de programas informáticos de proce-samento de textos.

* Uso dirixido das tecnoloxías da información e dacomunicación e das bibliotecas para obter informa-ción e modelos para a composición escrita e para alectura.


* Recoñecemento dos elementos do contexto comu-nicativo como factores que inciden na selección dasformas orais ou escritas de intercambio comunicativo.

* Identificación de estruturas narrativas, descriti-vas, instrutivas e explicativas sinxelas para a com-prensión e composición de textos.

* Recoñecemento das diferenzas máis relevantesentre lingua oral e escrita.

* Coñecemento das regras ortográficas, apreciandoo seu valor social e a necesidade de cinguirse a elasnos escritos.

* Conciencia positiva da variedade lingüística exis-tente no contexto escolar e social.

* Coñecemento da diversidade lingüística e valora-ción positiva desta riqueza.

* Comparación de textos orais e escritos producidosen diferentes variedades da lingua galega.

* Comparación e transformación de enunciados,mediante inserción, supresión, cambio de orde, seg-mentación e recomposición, para xulgar a gramatica-lidade dos resultados e facilitar o desenvolvementodos conceptos lingüísticos e da metalinguaxe.

* Uso e definición intuitiva nas actividades de pro-dución e de interpretación da terminoloxía seguinte:denominación dos textos traballados, enunciado,palabra e sílaba, xénero e número, determinantes,cuantificadores, tempos verbais (pasado, presente,futuro).

* Identificación de palabras compostas e derivadas,de sinónimos e de antónimos en relación coa com-prensión e coa produción de textos.

* Comparación de estruturas sintácticas elementaispara observar a súa equivalencia semántica ou posi-bles alteracións do significado.

* Inserción e coordinación de oracións como instru-mento na mellora da composición escrita.

* Exploración das posibilidades do uso de diversosenlaces entre oracións (adición, causa, oposición, con-tradición...) en relación coa composición de textos.

* Identificación funcional das modalidades oracio-nais declarativa, interrogativa e exhortativa.

* Identificación intuitiva de suxeito e de predicadoe dalgúns papeis semánticos do suxeito (axente,paciente).


Segundo ciclo.

* Participar en situacións comunicativas que se danna aula (reais ou simuladas) e que correspondan adiversa tipoloxía (conversa, expresión espontánea,asemblea, debate) e a diversos obxectivos comunica-tivos, respectando as normas que rexen estas situa-cións.

Avaliarase a capacidade e a actitude de interven-ción en situacións variadas da aula en que se produ-ce comunicación oral, así como a adaptación á diver-sa tipoloxía e a diversos obxectivos comunicativos.

Observarase especialmente o respecto das normasexistentes.

* Comprender textos orais de uso cotián, extraendoo senso global das mensaxes orais. Usar estratexiaselementais para comprender as mensaxes que escoi-tan as nenas e os nenos atendendo a sinais relevantescomo o ton de voz, a entoación, os xestos, e formulan-do preguntas coherentes que axuden á comprensión.

Preténdese avaliar o desenvolvemento da capacida-de de comprensión de producións orais cotiás.

Avalíase especialmente o recoñecemento de ideasprincipais, a habilidade de seleccionar a informaciónnecesaria segundo o obxectivo e a capacidade parafacer algunhas deducións a partir do escoitado.

* Producir textos orais (explicacións sinxelas, expo-sicións, narracións...) presentando coherentementeideas, estados de ánimo, sentimentos, emocións, fei-tos, vivencias e opinións.

Téntase constatar a capacidade para expresarse endiferentes contextos comunicativos usando o léxico,as formas lingüísticas, o ton, a entoación e a pronun-cia axeitados, e a de iniciar e soster unha interaccióncomunicativa.

Atenderase á coherencia e á potenciación da men-saxe con aspectos non verbais como xestos, posturasou movementos.

Observarase a habilidade para narrar situaciónsreais ou imaxinadas con certa desinhibición.

* Memorizar e reproducir textos orais propios daliteratura popular galega empregando a pronuncia eentoación adecuadas.

Quérese observar o coñecemento dalgúns textos daliteratura oral galega (adiviñas, lendas, contos, poe-mas, cancións, ditos...) adecuados ao seu interese,nivel e contorno.


* Detectar e comprender a información explícita entextos escritos (en soporte papel ou dixital) realizandoinferencias directas sobre o seu contido.

Este criterio pretende avaliar a capacidade de loca-lizar e extraer a información relevante de textos escri-tos variados, así como de elaborar inferencias direc-tas a partir de datos presentes neles.

* Interpretar as ideas contidas nos textos escritoshabituais (expositivos, informativos, instrutivos e lite-rarios), tanto en formato impreso como multimedia,integrándoas nos seus propios esquemas de coñece-mento.

Comprobarase se o alumnado establece relaciónsentre os seus coñecementos previos e as súas expe-riencias e a información contida no texto.

Verificarase o uso de estratexias de comprensiónbaseadas na anticipación de hipóteses, na explicita-ción dos obxectivos ou propósitos lectores, na inter-pretación de indicadores textuais, paratextuais e con-textuais e de estratexias de resolución de dificultadesléxicas (uso de dicionarios, dedución polo contexto) ede integración (reler, retroceder).

Así mesmo, observarase se a nena ou o neno é quende formular xuízos persoais sobre os textos lidos, decontrastar a información procedente de textos de con-tido similar e de esquematizar, con axuda de modelos,a información.

* Elaborar e reescribir textos escritos de diferentetipoloxía e formato (impreso e/ou multimedia) acordesa diversas situacións funcionais cotiás (cartas, avisos,solicitudes, instrucións, normas, anuncios, noticias) eliterarias (contos, poesías, cómics) empregando estra-texias de planificación, de textualización e de revi-sión de escritos.

Trátase de avaliar a capacidade de producir textosescritos instrutivos, expositivos, informativos ou lite-rarios, relativos a situacións cotiás, escolares esociais, en que se valorará o plan establecido, a tex-tualización que recolla a corrección ortográfica e arevisión do escrito.

Tamén se valorará o uso dos medios informáticospara a presentación.

* Ler expresivamente textos de tipoloxía variada(entre os traballados e/ou elaborados na aula) confluidez e entoación adecuadas vinculadas á puntua-ción e á intencionalidade e coa velocidade apropiadasegundo o tipo de texto e o obxectivo lector (ler paradeleitar outras persoas, ler para dar a coñecer un tex-to propio, ler para compartir información dun textoúnico na aula).

Preténdese constatar a capacidade de ler compren-sivamente en voz alta, logo de lectura silenciosa, tex-tos variados, facendo fincapé fundamentalmente naentoación, na fluidez e na expresividade que poidaaxudar á interpretación do texto.

* Coñecer textos de literatura infantil galega (poe-sía, cómics, contos...) adecuados ao ciclo, coa finali-dade de desfrutar coa lectura e de uso como modelopara as propias reescrituras, reelaboracións e produ-cións escritas.

Trátase de avaliar o uso da literatura infantil ade-cuada como fonte de pracer e como fonte de modelospertinentes para a expresión escrita literaria.

Comprobarase a presenza dunha actitude positivacara á lectura e dunha progresiva autonomía lectora.

* Empregar as bibliotecas de aula e de centro concerta autonomía, como fonte de información e comolugar que proporciona recursos relacionados coa lec-tura por pracer.

Trátase de avaliar a participación do alumnado enactividades de biblioteca e o uso desta.

Valorarase que sexa quen de localizar aquilo queprecisa de acordo con necesidades concretas, asícomo o respecto polas normas de uso e a colaboraciónno bo funcionamento dese espazo.

* Identificar en textos orais e escritos de uso cotiántermos e usos que poidan supoñer discriminación.

Préstase atención á capacidade de detectar algunhasmanifestacións discriminatorias (sexuais, étnicas,sociais...) na linguaxe e a busca de alternativas paracorrixilas.

* Comparar textos orais e escritos producidos endiferentes variedades da lingua galega.

Avalíase a capacidade do alumnado de identificar ede respectar variedades da lingua galega partindo dasúa realidade máis inmediata e recoñecendo a diver-sidade lingüística como riqueza cultural.

* Reflexionar sobre como algúns cambios nas pala-bras, enunciados e textos producen modificaciónscomprensivas e expresivas.

Procúrase avaliar a capacidade do alumnado paraxogar coa linguaxe observando os cambios semánticose expresivos que se producen en textos, enunciados epalabras cando se practican omisións, insercións,cambios de orde, segmentacións.

Avalíase, así mesmo, a habilidade para usar estesrecursos nas propias producións escritas e orais.

* Utilizar, de xeito intuitivo, terminoloxía relaciona-da coa tipoloxía textual, os tempos verbais (presente,futuro e pasado), os adxectivos cualificativos, osdeterminantes e algúns aspectos relativos á semánti-ca, como antónimos e sinónimos, cando se realicenactividades de comprensión e de expresión orais eescritas.

Téntase avaliar se, en actividades de produción e decomprensión de textos, o alumnado identifica algúnelemento lingüístico e gramatical que o poida axudara facer melloras na comprensión e na expresión escri-ta. Non se trata de avaliar illadamente o coñecemen-


to dos conceptos gramaticais, senón a súa funcionali-dade, para mellorar o uso da linguaxe.

* Usar as experiencias coas diversas linguas que oalumnado coñece ou está a aprender para realizaranálises e comparacións que lle permitan establecermelloras na súa expresión e comprensión en linguagalega.

Preténdese avaliar a capacidade de identificar simi-litudes e diferenzas entre as linguas da comunidadecomo fórmula de análise, de reforzo de aspectos delingua (gráficos, sintácticos, léxicos e semánticos) e,polo tanto, de mellora na súa expresión e compren-sión.

Contidos.

Terceiro ciclo.


* Participación e cooperación nas situacións comu-nicativas de relación social especialmente as destina-das a favorecer a convivencia (debates, exposiciónscurtas, conversas, expresións espontáneas, discu-sións, asembleas, narracións orais, entrevistas) convaloración e respecto das normas que rexen a interac-ción oral (quendas de palabra, roles diversos no inter-cambio, respecto ás opinións e opcións lingüísticasdas demais persoas, ton de voz, posturas e xestos ade-cuados).

* Comprensión de textos orais procedentes da radio,da televisión ou da internet, con especial incidenciana noticia, na entrevista, na reportaxe infantil e nosdebates e comentarios de actualidade, para obterinformación xeral sobre feitos e acontecementos queresulten significativos e distinguindo información deopinión.

* Interpretación elemental en textos orais da retran-ca, da ironía e de dobres sentidos.

* Comprensión e produción de textos orais paraaprender e para informarse, tanto os creados con fina-lidade didáctica como os de uso cotián, de carácterinformal (conversas entre iguais e no equipo de traba-llo) e dun maior grao de formalización (exposicións daclase, entrevistas ou debates).

* Produción de textos orais propios dos medios decomunicación social mediante simulación ou partici-pación para ofrecer e compartir información e opi-nión.

* Uso de estratexias elementais para comprender efacer comprender as mensaxes orais: fluidez, clarida-de, orde, léxico apropiado, pronuncia correcta, ton devoz, entoación, xestualidade. Incorporación das inter-vencións das demais persoas, formulación de pregun-tas coherentes e percepción das reaccións.

* Utilización de estratexias para potenciar a expre-sividade das mensaxes orais (acenos, miradas, postu-ras corporais).

* Actitude de escoita adecuada ante situaciónscomunicativas (tolerancia ás opinións, escoita atenta,respecto das opcións de quen fala sen interrupciónsinadecuadas, contacto visual).

* Escoita, memorización e produción de textos pro-cedentes da literatura popular oral galega (refráns,adiviñas, lendas, contos, poemas, conxuros, cancións,ditos, romances, cantigas).

* Valoración e aprecio do texto literario oral galegocomo vehículo de comunicación, fonte de coñecemen-to da nosa cultura e como recurso de desfrute persoal.

* Valoración dos medios de comunicación socialcomo instrumento de aprendizaxe e de acceso a infor-macións e a experiencias doutras persoas.

* Uso de documentos audiovisuais como medio deobter, identificar, seleccionar, clasificar, comparar erelacionar con progresiva autonomía informaciónsrelevantes para aprender.


* Interese por expresarse oralmente coa pronunciae coa entoación adecuadas.



* Comprensión da información relevante en textosdas situacións cotiás de relación social: correspon-dencia, normas, programas de actividades, convocato-rias, plans de traballo ou regulamentos.

* Comprensión de textos procedentes dos medios decomunicación social (incluídas webs infantís e xuve-nís) con especial incidencia na noticia, na entrevistae nas cartas á dirección do xornal, para obter informa-ción xeral, localizando informacións destacadas.

* Comprensión de textos do ámbito escolar ensoporte papel ou dixital para aprender e para infor-marse, tanto os producidos con finalidade didácticacomo os de uso social (folletos informativos ou publi-citarios, prensa, programas, fragmentos literarios).

* Utilización de elementos gráficos e paratextuaispara facilitar a comprensión (ilustracións, gráficos,táboas e tipografía).

* Integración de coñecementos e de informaciónsprocedentes de diferentes soportes para aprender,comparando, clasificando, identificando e interpre-tando con especial atención aos datos que se transmi-ten mediante gráficos, esquemas e ilustracións.

* Esquematización da información relevante duntexto.

* Uso das estratexias de planificación, de textualiza-ción (formato, estrutura, ortografía e normas lingüísti-cas...) e revisión como partes do proceso escritor.

* Composición de textos propios de situaciónscotiás de relación social (correspondencia, normas,


programas, convocatorias, plans de traballo, SMS) deacordo coas características propias destes xéneros.

* Composición de textos de información e de opi-nión característicos dos medios de comunicaciónsocial sobre feitos e acontecementos significativos,con especial incidencia na noticia, na entrevista, nocomentario breve sobre libros ou música, en situa-cións reais ou simuladas.

* Produción de textos relacionados co ámbito aca-démico para obter, organizar e comunicar información(cuestionarios, enquisas, resumos, esquemas, infor-mes, descricións, explicacións).

* Realización de diferentes tipos de lectura: deinvestigación, de aprendizaxe, de desfrute persoal, deresolución de problemas.

* Lectura:

-Expresiva de textos de diferente tipoloxía textualnon literaria.

-Persoal, silenciosa e en voz alta de obras en galegoadecuadas á idade e aos intereses (conto, cómic,novela).

-Guiada de textos narrativos da literatura infantil,adaptacións de obras literarias clásicas e literaturaactual en diversos soportes.

-Comentada de poemas, de relatos e de obras tea-trais tendo en conta as convencións literarias (xéne-ros, figuras) e a presenza de certos temas e motivosrepetitivos e tópicos.

* Uso das estratexias de control do proceso lector(anticipación, formulación de hipóteses, relectura...)


* Valoración e aprecio do texto literario como vehí-culo de comunicación e fonte de aprecio da cultura ecomo recurso de desfrute persoal.

* Recreación e composición de poemas e relatospara comunicar sentimentos, emocións, estados deánimo, lembranzas, recoñecendo as característicasdalgúns modelos.

* Interese polo coidado e a presentación dos textosescritos e respecto pola norma ortográfica.



* Uso dirixido das tecnoloxías da información e dacomunicación para a localización, selección, inter-pretación e organización da información.

* Uso progresivamente autónomo de programasinformáticos de procesamento de textos e de correc-ción ortográfica.

* Uso da biblioteca do centro, amosando coñece-mento da súa organización (catalogación, funciona-mento) e participación en actividades literarias e naelaboración de propostas.

* Creación da biblioteca persoal.

* Utilización das bibliotecas, incluíndo as virtuais,de xeito cada vez máis autónomo, para obter informa-ción e modelos para a produción escrita.

* Dramatización e lectura dramatizada de textosliterarios e non literarios diversos.


* Identificación das relacións entre os elementos docontexto e as formas lingüísticas en que se manifestanos discursos orais e escritos.

* Identificación en situacións comunicativas departicipantes, lugares, xeitos de proceder, para refle-xionar sobre as diferentes variables que inciden nacomunicación.

* Recoñecemento de estruturas narrativas, descriti-vas, instrutivas e explicativas para a comprensión ecomposición.

* Identificación dos mecanismos que favorecen econtrolan a comprensión lectora.

* Coñecemento das normas ortográficas, apreciandoo seu valor social e a necesidade de cinguirse a elasnos escritos.

* Uso de procedementos de derivación, de compa-ración e de contraste para xulgar sobre a correccióndas palabras e xeneralizar as normas ortográficas.

* Valoración das variedades lingüísticas da linguagalega.

* Comparación e transformación de enunciados,mediante inserción, supresión, cambio de orde, seg-mentación e recomposición, para xulgar sobre a gra-maticalidade dos resultados e facilitar o desenvolve-mento dos conceptos lingüísticos e da metalinguaxe.

* Comparación de textos orais e escritos producidosen diferentes variedades da lingua galega.

* Comparación entre aspectos das linguas que oalumnado coñece e/ou está a aprender para melloraros procesos comunicativos en lingua galega e recoñe-cer as interferencias.

* Uso e identificación intuitiva da terminoloxíaseguinte nas actividades de produción e interpreta-ción: denominación dos textos traballados; sílabatónica e átona; enunciados: frase e oración; tipos deenunciado: declarativo, interrogativo, exclamativo,imperativo; enlaces: preposición e conxunción; grupode palabras: núcleo e complementos; adxectivo; tem-po verbal; persoa gramatical; modo imperativo e infi-


nitivo; suxeito e predicado; complementos do nome ecomplementos do verbo.

* Comparación de estruturas sintácticas diversaspara observar a súa equivalencia semántica ou posi-bles alteracións do significado.

* Observación da inserción e coordinación de ora-cións como procedementos propios da explicacióntanto na escritura como na expresión oral.

* Exploración das posibilidades do uso de diversosenlaces entre oracións (causa, consecuencia, finalida-de, contradición, condición...) en relación coa compo-sición de textos.

* Identificación, en oracións, de suxeito e de predi-cado, e do papel semántico do suxeito (axente,paciente, causa).

* Transformación de oracións de activa en pasiva eviceversa para mellorar a comprensión de determina-dos textos.

* Práctica do paso de estilo directo a estilo indirec-to na narración.


Terceiro ciclo.

* Participar nas diversas situacións de intercambiooral que se producen na aula observando as actitudesadecuadas e autorregulando as estratexias que fanefectiva a comunicación. Amosar interese por expre-sarse en público coherentemente, sen contradicións,sen repeticións innecesarias e usando nexos adecua-dos.

Trátase de avaliar a capacidade de intervir nassituacións comunicativas da aula respectando oshábitos de correcta participación, desde a fala e aescoita; usando adecuadamente os recursos verbais enon verbais así como as estratexias elementais nunacto de comunicación.

* Comprender textos orais diversos interpretando asintencións explícitas así como as intencións, valores eopinións non explícitos.

Preténdese avaliar a capacidade de obter e selec-cionar informacións e a de establecer relacións entreas informacións orais procedentes da escola e dosmedios de comunicación transcendendo da literalida-de do texto para facer deducións e inferencias ele-mentais, así como para interpretar aspectos implícitoscomo a ironía, a retranca ou o dobre sentido e serquen de entrever mensaxes subliminais.

Así mesmo, avalíase a capacidade de distinguirinformación de opinión e a de reflexionar sobre astécnicas empregadas no proceso de comprensión, decara a aprender a aprender.

* Expresarse oralmente con corrección, usandodiferentes textos segundo a situación comunicativa deque se trate e empregando os recursos lingüísticos enon lingüísticos que cumpran.

Constatarase a capacidade das nenas e dos nenospara producir textos orais de tipoloxía variada ade-cuados ás diferentes situacións (formais e informais) enecesidades con progresiva coherencia, correcciónléxica, organización e control de dicción, empregandoo rexistro lingüístico adecuado e usando os recursosnon verbais apropiados como medios de potenciar aexpresividade. Valorarase: a capacidade de produciroralmente relatos, noticias, anuncios, exposicións,explicacións sinxelas e reflexións; a capacidade decomunicar do xeito máis claro e correcto posible; acapacidade de recoñecer a utilidade de técnicas nonverbais para facerse entender mellor; a habilidadepara iniciar, soster e finalizar as conversas entreiguais nas relacións sociais.

* Producir textos orais a partir de textos preexisten-tes da literatura oral popular (refráns, ditos, conxuros,lendas, contos, adiviñas, cantigas, cancións, roman-ces) co ritmo e a entoación adecuados.

Preténdese avaliar o uso da lingua oral desfrutandode textos de tradición oral popular, así como a capa-cidade de usar recursos expresivos e creativos entarefas de dramatización, de recreación ou de memo-rización destes textos.

* Buscar, localizar e seleccionar información explí-cita en textos escritos de soportes variados (webs,libros, carteis) e realizar inferencias determinandointencións e dobres sentidos.

Téntase avaliar a capacidade do alumnado paralocalizar e extraer a información en textos escritos dediversa tipoloxía e formato para comprender o sentidodo texto ou hipertexto e as relacións esenciais entre osdiferentes elementos: discernindo a información prin-cipal da secundaria; analizando elementos queinflúen na comprensión (estrutura, vocabulario, con-texto, soporte); utilizando estratexias para resolverdúbidas (uso de dicionarios, busca de informacióncomplementaria, ampliación de datos, relectura, con-traste coas compañeiras e compañeiros); usando dife-rentes tipos de lectura (rápida, selectiva, integral) eestratexias diferenciadas para determinar o relevante(subliñado, esquematización).

* Interpretar e integrar as concepcións previas eideas propias coas contidas nos textos comparando econtrastando informacións variadas.

Comprobarase se o alumnado manexa con autono-mía informacións contidas en textos de diferente tipo-loxía e en hipertextos: utilizando estratexias pararesolver dúbidas; confrontando información proce-dente deles coa propia; contrastando os datos obtidos;elaborando esquemas simples que recollan a informa-ción fundamental; formulando xuízos persoais sobre olido con argumentos e amosando actitude crítica antecalquera texto que comporte algún tipo de discrimina-ción.

* Producir textos de diferente tipoloxía que permi-tan narrar, describir, resumir, explicar e expoñer opi-nións, emocións e informacións relacionadas con


situacións cotiás da aula de xeito coherente, usando omáis adecuadamente posible estratexias de planifica-ción, de textualización e de revisión e empregandosoportes variados, incluídos os dixitais.

Verificarase que as alumnas e os alumnos son capa-ces de expresarse por escrito con progresiva cohesióne coherencia seguindo os pasos da produción textual(planificación e textualización adecuada).

Avaliarase a importancia que o alumnado lle dá álingua escrita no intercambio social, así como a capa-cidade de elaborar textos diversos.

Farase fincapé na observación dunha presentacióndefinitiva adecuada e correcta en relación coas nor-mas do sistema da lingua.

* Ler expresivamente textos de diversa tipoloxíacon fluidez e precisión, atendendo á dicción, entoa-ción, intensidade de voz, ritmo e velocidade, adecua-dos ás diversas situacións funcionais da lectura envoz alta (ler para que alguén desfrute escoitando, lerpara dar a coñecer un texto descoñecido, ler paracompartir información que se acaba de localizar)facendo participar a audiencia da súa interpretación.

Preténdese constatar a capacidade expresiva e com-prensiva cando se len textos habituais en voz alta(logo de lectura silenciosa) e a capacidade de realizarlectura dramatizada de textos literarios contando coaimprovisación vocal, facendo fincapé fundamental-mente na velocidade, ritmo, intensidade de voz,entoación, pausado e dicción.

Buscarase valorar a habilidade para controlar o pro-ceso lector.

* Coñecer textos de literatura infantil en galegoadecuados ao ciclo coa finalidade de que sirvan demodelos para a escritura creativa e de recursos para alectura por pracer.

Con este criterio preténdese avaliar a capacidade degozar autonomamente con diferentes textos literariosescritos, adecuados aos intereses do alumnado e aociclo.

* Usar as bibliotecas da aula e do centro, así comoos seus diferentes departamentos, con autonomíaabonda, comprendendo como se organiza e colaboran-do no seu coidado e mellora.

Avalíase a capacidade de usar as diferentes biblio-tecas e os espazos específicos destas de xeito autóno-mo, amosando coñecemento básico de usuaria e usua-rio e observando as normas.

Valorarase a capacidade de colaboración no coida-do, dinamización e mantemento da biblioteca e amanifestación de preferencias na selección de lectu-ras expresando as propias opinións sobre elas.

* Analizar textos orais e escritos producidos endiferentes variedades da lingua galega.

Avalíase a capacidade do alumnado de analizar dexeito guiado textos en diferentes variedades da lingua

galega para reflexionar sobre a expresión e a com-prensión, partindo sempre da súa realidade máisinmediata e valorando a diversidade lingüística comoriqueza cultural.

* Analizar criticamente os textos e hipertextos ereflexionar sobre o seu contido identificando a estru-tura, o uso da linguaxe e o punto de vista da autora oudo autor a partir dos cambios que se poden producirnos elementos textuais efectuando modificaciónsvariadas neles.

Trátase de observar a capacidade de recoñecer osefectos na comprensión e expresión que se producenen elementos do texto cando, xogando con diferentesaspectos deste, se realizan modificacións como: cam-bios de orde, insercións, supresións, recomposicións,modificacións léxicas....

* Utilizar terminoloxía lingüística e gramaticalbásica, implícita e funcionalmente, e como apoio ácomprensión e á produción de textos.

Preténdese avaliar o coñecemento e uso de termino-loxía específica (nome, verbo, tempo verbal, determi-nante, adxectivo e nexos) que lle permita ao alumna-do debater sobre a súa produción oral e escrita, expli-car o que aprende e falar da propia lingua.

* Establecer relacións entre as diversas linguas queutiliza ou está a aprender o alumnado para reflexionarsobre como mellorar os seus procesos comunicativosna lingua galega.

Quérese avaliar se o alumnado pode atopar rela-cións e interferencias doutros idiomas na lingua gale-ga e se é quen de observar regularidades sintácticas,ortográficas, morfolóxicas... en diferentes textos ehipertextos procedentes das linguas que se falan enGalicia

Área de lingua castelá e literatura.

Introdución.


Os seres humanos comunícanse entre si a través desistemas diferentes, pero a linguaxe verbal é un dossistemas máis universais de comunicación.

A comunicación é unha das funcións esenciais dalinguaxe, mais tamén ten outras funcións como as derepresentación do mundo físico e social, función estaúltima que comparte coas imaxes, coa motricidade. Alinguaxe vincúlase directamente ao pensamento e, enparticular, ao coñecemento. Grazas á linguaxe anali-zamos os problemas, organizamos información, elabo-ramos plans, valoramos, verbalizamos procesos. Alinguaxe cumpre, pois, unha función de representa-ción e de autorregulación do pensamento e da acción.

Aprender lingua non é só apropiarse dun sistema designos e das regras que rexen a súa combinación, étamén apropiarse dos significados culturais que estestransmiten, e xunto con eles, dos modos en que as per-soas do contorno entenden e interpretan a realidade.


Aprender lingua significa acadar a competencianecesaria para desenvolverse con facilidade e éxitonas diferentes situacións da vida.

É na etapa de educación primaria cando, ademaisda progresiva consolidación e perfeccionamento dalingua oral, se produce unha aprendizaxe máis siste-mática da lingua escrita.

O control da linguaxe dota progresivamente dacapacidade de emitir mensaxes cargadas de valora-cións e de matices, con posibilidade de repercusión einfluencia a través do que se di e se escribe, mello-rando o sentimento de seguridade e de progreso.

O currículo articúlase ao redor dun eixo que é o usosocial da lingua nos diferentes contextos: privados epúblicos, familiares e escolares. Os contidos apare-cen repartidos en bloques, o que non presupón que aactividade docente deba corresponderse con estaordenación; ao contrario, deben producirse múltiplesconexións entre todos eles.

O bloque 1 Escoitar e falar, recolle diversos aspec-tos da lingua oral. O uso oral é obxecto de observacióne de análise para recoñecer as normas que rexen ointercambio comunicativo, para observar as estrate-xias que usan as e os falantes para comunicar satis-factoriamente e para identificar e criticar estereotipose prexuízos de diferentes tipos.

O bloque 2 Ler e escribir, recolle diversos aspectosda lingua escrita. O uso persoal, autónomo e creativoda lingua escrita implica o coñecemento das posibili-dades que ofrece o código desde o punto de vista doléxico, da ortografía, da estrutura do discurso, dadimensión estética. A lectura implicará unha progre-siva regulación de estratexias que permitan operar cosignificado do texto, establecendo relacións entrecoñecementos previos e a información nova. A produ-ción escrita significará buscar para cada situación otipo de texto, adecuando, planificando e redactando,atendendo a aspectos diversos e revisando a escritafinal. Nesta etapa consolidaranse o dominio de técni-cas gráficas, a relación son-grafía, as normas ortográ-ficas convencionais e a disposición do texto.

O bloque 3 Reflexionar sobre a lingua, integra con-tidos relacionados co coñecemento da lingua. Implicao desenvolvemento de procesos metacognitivos e per-mite unha reflexión sistemática sobre os factores docontexto aos que se debe adecuar o discurso, sobre osesquemas textuais convencionais que serven demodelo tanto para a produción como para a compren-sión, sobre o funcionamento de certas unidades lin-güísticas como elementos de cohesión do texto e sobreas regularidades léxico-sintácticas dos textos usadosdurante a etapa.

O obxectivo desta área non é outro que o de contri-buír a que o alumnado poida chegar a ser competen-te lingüisticamente, que sexa quen de comunicarsemellor, entendida esa comunicación no máis amplosenso posible.

O obxecto de aprendizaxe é a lingua, unha linguareal e contextualizada, unha lingua que é un instru-mento multifuncional e que é útil para solicitar algo,para agradecer, para queixarse, para saudar, para darinformación, para protestar, para convencer, para aca-dar un acordo, para crear, para falar das emocións,para debater, para planificar...

Aprender lingua é aprender a usala con propiedade,é desenvolver as denominadas catro grandes destre-zas lingüísticas: falar, escoitar, ler e escribir (é dicir,habilidades orais e habilidades escritas).

Un factor fundamental que se debe ter presente éque na nosa comunidade coexisten dúas linguas encontacto estreito e cotián. Cómpre, pois, atopar fór-mulas apropiadas para reflexionar sobre as estruturascomúns das dúas linguas (galega e castelá) e recollero tratamento das interferencias idiomáticas, valéndo-se sobre todo da análise de textos orais e escritos dediversa procedencia, soporte e tipoloxía, coa finalida-de de mellorar a expresión en cada unha das linguaspartindo sempre da predominante no contorno inme-diato.

Respecto da lingua oral cómpre ter presente que oalumnado inicia o período obrigatorio cunha determi-nada competencia lingüística oral que se manifesta noléxico, na estrutura dos enunciados, na construcióndo texto oral. Ampliar estas destrezas, coñecementose habilidades é un labor escolar de grande importan-cia.

A lingua oral e a escrita desenvolveranse a travésdun traballo sistemático que utilice unha ampla gamade situacións comunicativas, cotiás e funcionais.

Na vida diaria da escola prodúcense moitas situa-cións de comunicación oral que se potenciarán eaproveitarán para acadar obxectivos da área, entreestas situacións están: as comunicacións para planifi-car; chegar a consenso; poñer en común; debater;tomar decisións sobre procesos que se van seguir;establecer responsabilidades; comunicar resultados;comparar; contrastar respostas, opinións e significa-dos; xustificar e verbalizar estratexias; valorar tarefas;transmitir emocións e informacións; estruturar coñe-cemento; defender argumentos e puntos de vista; pre-guntar... e ser vehículo e instrumento para a aprendi-zaxe das distintas áreas do currículo.

Obxectivos.

* Comprender e expresarse oralmente e por escritode xeito adecuado nos diferentes contextos da activi-dade social e cultural cotiá.

* Utilizar a lingua oral de xeito adecuado na activi-dade social e cultural adoptando unha actitude res-pectuosa e de cooperación.

* Utilizar a lingua eficazmente na actividade esco-lar tanto para buscar, recoller, seleccionar, contrastar,transformar e procesar información, como para escri-bir textos propios do ámbito académico.


* Usar, en situacións relacionadas coa escola e coasúa actividade, as diversas clases de escritos coa axu-da dos que se produce a comunicación, tanto entre aspersoas como destas coas institucións públicas ou pri-vadas.

* Utilizar os medios de comunicación social e astecnoloxías da información e da comunicación paraobter, interpretar e valorar informacións e opiniónsdiferentes.

* Utilizar adecuadamente a biblioteca e os seusdiferentes departamentos como fonte de recursosvariados para o desfrute e o pracer de ler, así comopara a obtención de informacións variadas.

* Utilizar a lectura como fonte de pracer e de enri-quecemento persoal, e aproximarse a obras relevantesda tradición literaria para desenvolver hábitos lecto-res.

* Comprender textos literarios de xéneros diversosprocedentes da literatura infantil e xuvenil adecuadosen canto á temática e a complexidade e iniciarse nocoñecemento das convencións específicas da lingua-xe literaria.

* Facer uso dos coñecementos sobre a lingua e dasnormas de uso lingüístico para escribir e falar demaneira adecuada, coherente e correcta e para com-prender textos orais e escritos.

* Reflexionar sobre os diferentes usos sociais daslinguas para evitar estereotipos lingüísticos que supo-ñan xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ousexistas.

Contidos.

Primeiro ciclo.


* Participación e cooperación en situacións comu-nicativas da aula (peticións, anuncios, ordes, explica-cións sinxelas, avisos, instrucións, conversas ounarracións de feitos vitais, emocións e sentimentos),con valoración e respecto das normas que rexen ainteracción oral (quendas de palabra, ton adecuado,mantemento do tema, mostra de interese, mirar aquen fala, actitude receptiva de escoita e respecto ásopinións das demais persoas).

* Uso de fórmulas e de tratamento adecuado parasaudar, despedirse, presentarse, felicitar, agradecer,escusarse e solicitar axuda.

* Comprensión e valoración de textos orais proce-dentes da radio e da televisión para obter informaciónxeral e relevante sobre feitos e acontecementos próxi-mos á experiencia infantil.

* Comprensión e produción de textos orais paraaprender, tanto os producidos con finalidade didácti-ca como os cotiáns (breves exposicións ante a clase,conversas sobre contidos de aprendizaxe e explica-cións sobre a organización do traballo).

* Comprensión de informacións audiovisuais proce-dentes de diferentes soportes establecendo relaciónsde identificación, de clasificación e de comparaciónentre elas.

* Escoita de textos procedentes da literatura oral.

* Comprensión, memorización e recitado de poemasco ritmo, pronuncia e entoación adecuados.

* Dramatización de situacións presentadas en tex-tos literarios.


* Interese por expresarse oralmente con pronunciae entoación adecuadas.

* Uso dunha linguaxe non discriminatoria e respec-tuosa coas diferenzas, en especial as referencias aoxénero, ás razas ou ás etnias.


* Comprensión de informacións concretas en textosde uso cotián como invitacións, felicitacións, notas,avisos e SMS.

* Comprensión de información xeral sobre feitos eacontecementos próximos á experiencia do alumnadoen textos procedentes dos medios de comunicaciónsocial, especialmente noticias.

* Localización de informacións en textos paraaprender, vinculados á experiencia, tanto en textosproducidos con finalidade didáctica como nos de usocotián (folletos, descricións, instrucións e explica-cións).

* Utilización e valoración de aspectos iconográficose tipográficos como axuda á localización e compren-sión de información textual.

* Integración de coñecementos e de informaciónsprocedentes de diferentes soportes textuais paraaprender, identificando, clasificando e comparando.

* Produción e reescritura de textos relativos a situa-cións cotiás infantís como invitacións, felicitacións,notas ou avisos, utilizando as características usuaisdeses xéneros.

* Composición de textos propios dos medios decomunicación social e/ou dos seus elementos e aspec-tos (novas, titulares, pés de foto...) sobre acontece-mentos próximos á experiencia do alumnado ensoportes habituais no ámbito escolar.

* Composición de textos relacionados coa escolapara obter, organizar e comunicar información (cues-tionarios, listaxes, descricións, explicacións elemen-tais).

* Lectura guiada de textos adecuados aos interesesinfantís para chegar progresivamente á expresividadee autonomía lectoras.

* Valoración da autonomía lectora, interese polaelección de temas e de textos, pola comunicación das


preferencias persoais e pola apreciación do texto lite-rario como recurso de desfrute persoal.

* Recreación e reescritura de textos narrativos (con-tos) e de carácter poético (adiviñas, refráns, trabalin-guas, cantigas, xogos de sortes...) usando modelos.

* Adquisición progresiva das convencións do códi-go escrito.

* Iniciación á utilización de programas informáticosde procesamento de textos.

* Interese pola escritura como instrumento de rela-ción e de aprendizaxe.

* Interese pola presentación coidada e polo uso denormas ortográficas en textos escritos.

* Iniciación ao uso dirixido das tecnoloxías dainformación e da comunicación como instrumentocotián de busca de información e fonte de recursostextuais diversos.

* Introdución ao uso das bibliotecas do centro e daaula, como un medio máis de aproximación á literatu-ra e como espazo privilexiado de recursos para adiversión e para o coñecemento.



* Recoñecemento do papel das situacións sociaiscomo factor condicionante dos intercambios comuni-cativos.

* Identificación dos contextos en que a comunica-ción se produce mediante textos escritos e valoraciónda escritura en determinados ámbitos.

* Identificación de textos de uso cotián na aula apartir de elementos paratextuais e textuais.

* Observación das diferenzas entre lingua oral eescrita.

* Recoñecemento da relación entre son e grafía nosistema lingüístico.

* Identificación da palabra como instrumento bási-co para a segmentación da escritura.

* Coñecemento das normas ortográficas máis sinxe-las.

* Substitución, inserción, supresión, cambio deorde e segmentación de elementos lingüísticos no fun-cionamento dos enunciados e textos para adquirirnovos recursos.

* Inicio á reflexión sobre as estratexias de planifi-cación, textualización e revisión como partes do pro-ceso escritor.

* Inicio na identificación implícita e uso dos termosseguintes en actividades de produción e de interpre-tación: denominación dos textos traballados, enuncia-do, palabra e sílaba, nome común e nome propio.

* Observación das variacións morfolóxicas (de sin-gular e plural, feminino e masculino) en textos.


Primeiro ciclo.

* Participar en situacións comunicativas de aulatomando en consideración os hábitos e as regras querexen estas situacións. Usar fórmulas e tratamentoadecuados para saudar, despedirse, presentarse,escusarse e solicitar axuda.

Quérese avaliar a capacidade do alumnado de par-ticipar en diferentes situacións de comunicación davida escolar e a progresiva interiorización daquelasnormas e hábitos básicos que facilitan a comunica-ción e a relación social.

* Comprender textos orais de uso habitual proce-dentes de diferentes soportes, identificando a infor-mación máis relevante. Usar estratexias elementaispara comprender as mensaxes que escoitan, atenden-do a sinais relevantes como o ton de voz ou os xestos,e formulando preguntas sobre o que non se compren-de ben.

Preténdese avaliar a capacidade do alumnado paracaptar a información e as mensaxes de textos orais deuso cotián e dalgúns procedentes da radio, da televi-sión e de webs infantís, así como o uso de estratexiaspara mellorar a comprensión.

* Expresar oralmente vivencias, feitos, sentimentos,ou emocións, e comunicar mensaxes de xeito organi-zado.

Avalíase a capacidade para expresarse progresiva-mente con maior claridade e adecuación á situación eá intención de comunicación, usando a entoación, apronuncia e o léxico máis adecuados para cada con-texto; é dicir, avalíase a capacidade para achegarinformación comprensible.

* Coñecer e reproducir textos de literatura oral,especialmente a popular.

Trátase de avaliar a capacidade de identificar, reco-ñecer, reproducir e valorar textos relacionados cocontorno e a de dramatizar aspectos concretos dosdestes.

* Localizar información concreta e realizar inferen-cias directas na lectura de textos.

Este criterio pretende avaliar a capacidade paraidentificar e extraer ideas puntuais e datos concretosindicados nos textos de maneira explícita, relacionán-doos coas propias vivencias do alumnado e cos seuscoñecementos previos.

* Producir e reescribir textos diferentes e diversoscon variados obxectivos comunicativos, seguindomodelos e observando estratexias de planificación,textualización (coidando as normas ortográficas ele-mentais e os aspectos básicos da organización textual)e revisión de escritos. Iniciar o uso do procesador detexto para composicións sinxelas.


Téntase avaliar o nivel de adquisición do códigoescrito. Observarase se a composición de textos pro-pios relacionados con aspectos de aula ou sociais ouliterarios (poemas e contos), garda coherencia coasregras do sistema da lingua.

Tamén se avaliará o proceso de produción e utiliza-ción guiada das fases de planificación e de revisión.

* Ler textos diversos dos traballados e creados naaula, con decodificación e entoación axeitada, coafinalidade de gozar e/ou aprender coa escoita lectora.

Preténdese avaliar a capacidade de ler comprensi-vamente en voz alta, logo de lectura silenciosa, textoscoñecidos, facendo fincapé fundamentalmente naentoación e na expresividade.

* Amosar iniciativa e interese pola lectura.

Avaliarase o interese amosado pola lectura. Com-probarase a iniciativa e a progresiva autonomía paraler e usar as fontes que proporciona a biblioteca daescola a internet.

* Identificar mudanzas que se producen nas pala-bras, enunciados e textos facendo substitucións,supresións, cambios de orde e observar as modifica-cións que se poden dar na compresión e na expresiónescrita.

Trátase de avaliar a habilidade para observar erecoñecer, de forma guiada, os efectos que se produ-cen cando nun texto, enunciado ou palabra se fancambios de orde, substitucións, supresións e inser-cións coa finalidade de reflexionar sobre a linguaxe.

* Identificar intuitivamente texto, enunciado, pala-bra, nome común, nome propio, masculino e femini-no, singular e plural en actividades relacionadas coaprodución e comprensión de textos.

Téntase que, en actividades de produción e de com-prensión de textos, o alumnado identifique algunhaterminoloxía elemental que lle poida axudar a facermelloras na linguaxe escrita.

Contidos.

Segundo ciclo.


* Participación e cooperación nas situacións comu-nicativas habituais (expresión espontánea, asemblea,informacións, conversas reguladoras da convivencia,debates, discusións ou instrucións) con valoración erespecto das normas que rexen a interacción oral(petición e quendas de palabra, mantemento de tema,respecto ás opinións das demais persoas, papeisdiversos no intercambio comunicativo, ton de voz,posturas e xestos adecuados).

* Comprensión e valoración de textos orais proce-dentes da radio, da televisión ou da internet, conespecial incidencia na noticia, para obter informaciónxeral sobre feitos e acontecementos que resulten sig-nificativos.

* Comprensión e produción de textos orais paraaprender e para informarse, tanto os producidos confinalidade didáctica como os de uso cotián, de carác-ter informal (conversas entre iguais e no equipo detraballo) e dun maior grao de formalización (exposi-cións na clase).

* Produción de textos orais para expresar ideas,sentimentos, emocións, desexos, opinións e vivencias,e para elaborar plans.

* Uso de estratexias elementais para comprender asmensaxes orais: ton de voz, entoación, xestualidade eformulación de preguntas coherentes.

* Utilización de estratexias para potenciar a expre-sividade das mensaxes orais.

* Actitude de escoita adecuada ante situaciónscomunicativas (respecto das opcións de quen fala,non interrupcións inadecuadas, contacto visual).

* Escoita, memorización e reprodución de textosprocedentes da literatura popular oral (adiviñas, len-das, contos, poemas, cancións, ditos).

* Valoración e aprecio do texto literario oral comofonte de coñecemento da cultura e como recurso degozo persoal.

* Sensibilidade estética ante elementos imaxinati-vos, emotivos e creativos da literatura oral.

* Dramatización de situacións e de textos literariosdiversos.

* Utilización de documentos audiovisuais paraobter, seleccionar e relacionar informacións relevan-tes identificando, clasificando e comparando.


* Interese por expresarse oralmente con claridade,exposición ordenada, pronuncia e entoación adecua-das.



* Comprensión de información relevante en textosde situacións cotiás de relación social, como corres-pondencia escolar, normas da clase, normas do come-dor, normas do transporte, normas de uso da bibliote-ca ou regras de xogos.

* Comprensión de información xeral en textos pro-cedentes de medios de comunicación social (incluí-das webs infantís) con especial incidencia na noticiae nas cartas á dirección do xornal, localizando infor-macións destacadas en portadas, titulares, subtítulos,entradas.

* Comprensión de información relevante en textospara aprender e para informarse, tanto os producidoscon finalidade didáctica como os de uso cotián (folle-tos, descricións, instrucións e explicacións).


* Integración de coñecementos e de informaciónsprocedentes de diferentes soportes para aprender econtrastar información identificando, clasificando,comparando e interpretando.

* Composición de textos propios de situaciónscotiás de relación social (correspondencia escolar,normas de convivencia, avisos, solicitudes, instru-cións...) de acordo coas características propias destesxéneros.

* Composición de textos de información e de opi-nión característicos dos medios de comunicaciónsocial sobre acontecementos significativos, con espe-cial incidencia na noticia e nas cartas á dirección doxornal, en situacións reais ou simuladas, así como nosSMS.

* Produción de textos relacionados co ámbito aca-démico para obter, organizar e comunicar información(cuestionarios, resumos, informes sinxelos, descri-cións, explicacións...)

* Uso das estratexias de planificación, de textuali-zación e de revisión como partes do proceso escritor.


* Utilización de elementos gráficos e paratextuais,con grao crecente de dificultade, para facilitar a com-prensión (ilustracións, subliñados, gráficos e tipogra-fía).

* Lectura persoal, silenciosa e en voz alta, de obrasadecuadas á idade e aos intereses das alumnas e dosalumnos.

* Introdución ás estratexias de control do procesolector (anticipación, hipotetización, relectura...)

* Lectura guiada e expresiva de textos narrativos deliteratura infantil, adaptacións de obras literarias clá-sicas e literatura actual en diversos soportes.

* Comprensión, memorización e recitado de poe-mas, co ritmo, a pronuncia e a entoación adecuados.

* Recreación e composición de poemas e de relatospara comunicar sentimentos, emocións, preocupa-cións, desexos, estados de ánimo ou lembranzas,recoñecendo as características dalgúns modelos.



* Valoración e aprecio do texto literario como vehí-culo de comunicación, fonte de coñecemento doutrosmundos, tempos e culturas, e como recurso de gozopersoal.

* Elaboración e reescritura de textos literarios (con-tos, cómics, poesías) e non literarios.

* Interese polo coidado e pola presentación dos tex-tos escritos, así como atención ás normas ortográficas.

* Utilización de estratexias de resolución de dificul-tades léxicas e/ou ortográficas (uso de dicionariosvariados en diversos soportes).

* Dramatización e lectura dramatizada de situa-cións e de textos diversos.

* Coñecemento do funcionamento da biblioteca docentro e participación en actividades literarias.

* Iniciación á creación dunha biblioteca persoal.

* Uso guiado de programas informáticos de proce-samento de textos.

* Uso dirixido das tecnoloxías da información e dacomunicación e das bibliotecas para obter informa-ción e modelos para a composición escrita e para alectura.


* Recoñecemento dos elementos do contexto comu-nicativo como factores que inciden na selección dasformas orais ou escritas de intercambio comunicativo.

* Identificación de estruturas narrativas, descriti-vas, instrutivas e explicativas sinxelas para a com-prensión e composición de textos.

* Recoñecemento das diferenzas máis relevantesentre lingua oral e escrita.

* Coñecemento das regras ortográficas, apreciandoo seu valor social e a necesidade de cinguirse a elasnos escritos.

* Conciencia positiva da variedade lingüística exis-tente no contexto escolar e social.

* Coñecemento da diversidade lingüística e valora-ción positiva desta riqueza.

* Comparación de textos orais e escritos producidosen diferentes variedades de lingua.

* Comparación e transformación de enunciados,mediante inserción, supresión, cambio de orde, seg-mentación e recomposición, para xulgar a gramatica-lidade dos resultados e facilitar o desenvolvementodos conceptos lingüísticos e da metalinguaxe.

* Uso e definición intuitiva nas actividades de pro-dución e interpretación da terminoloxía seguinte:denominación dos textos traballados, enunciado,palabra e sílaba, xénero e número, determinantes,cuantificadores, tempos verbais (pasado, presente,futuro).

* Identificación de palabras compostas e derivadas,de sinónimos e de antónimos en relación coa com-prensión e coa produción de textos.

* Comparación de estruturas sintácticas elementaispara observar a súa equivalencia semántica ou posi-bles alteracións do significado.


* Inserción e coordinación de oracións como instru-mento na mellora da composición escrita.

* Exploración das posibilidades do uso de diversosenlaces entre oracións (adición, causa, oposición,contradición...) en relación coa composición de tex-tos.

* Identificación funcional das modalidades oracio-nais declarativa, interrogativa e exhortativa.

* Identificación intuitiva de suxeito e predicado edalgúns papeis semánticos do suxeito (axente,paciente).


Segundo ciclo.

* Participar en situacións comunicativas que se danna aula (reais ou simuladas) e que correspondan adiversa tipoloxía (conversa, expresión espontánea,asemblea, debate) e a diversos obxectivos comunica-tivos, respectando as normas que rexen estas situa-cións.

Avaliarase a capacidade e a actitude de interven-ción en situacións variadas de aula nas cales se pro-duce linguaxe oral, así como a adaptación á diversatipoloxía e a diversos obxectivos comunicativos.

Observarase especialmente o respecto das normas.

* Comprender textos orais de uso cotián, extraendoo senso global das mensaxes orais. Usar estratexiaselementais para comprender as mensaxes que escoi-tan as nenas e os nenos atendendo a sinais relevantescomo o ton de voz, a entoación, os xestos e formulan-do preguntas coherentes que axuden á comprensión.

Preténdese avaliar o desenvolvemento da capacida-de de comprensión de producións orais cotiás.

Avalíase especialmente o recoñecemento de ideasprincipais, a habilidade de seleccionar a informaciónnecesaria segundo o obxectivo e a capacidade parafacer algunhas deducións a partir do escoitado.

* Producir textos orais (explicacións sinxelas, expo-sicións, narracións...) presentando coherentementeideas, estados de ánimo, sentimentos, emocións, fei-tos, vivencias e opinións.

Téntase constatar a capacidade para expresarse endiferentes contextos comunicativos usando o léxico,as formas lingüísticas, o ton, a entoación e a pronun-cia axeitados, e a de iniciar e soster unha interaccióncomunicativa.

Atenderase á coherencia e á potenciación da men-saxe con aspectos non verbais como xestos, posturasou movementos.

Observarase a habilidade para narrar situaciónsreais ou imaxinadas con certa desinhibición.

* Memorizar e reproducir textos orais propios daliteratura popular empregando a pronuncia e entoa-ción adecuadas.

Quérese observar o coñecemento dalgúns textos daliteratura oral (adiviñas, lendas, contos, poemas, can-cións, ditos) adecuados ao seu interese, nivel e con-torno.

* Detectar e comprender a información explícita entextos escritos (en soporte papel ou dixital) realizandoinferencias directas sobre o seu contido.

Este criterio pretende avaliar a capacidade de loca-lizar e extraer a información relevante de textos escri-tos variados, así como de elaborar inferencias direc-tas a partir de datos presente neles.

* Interpretar as ideas contidas nos textos escritoshabituais (expositivos, informativos, instrutivos e lite-rarios), tanto en formato impreso como multimedia,integrándoas nos seus propios esquemas de coñece-mento.

Comprobarase se o alumnado establece relaciónsentre os seus coñecementos previos e as súas expe-riencias e a información contida no texto.

Verificarase o uso de estratexias de comprensiónbaseadas na anticipación, na formulación de hipóte-ses, na explicitación dos obxectivos ou propósitos lec-tores, na interpretación de indicadores textuais, para-textuais e contextuais e de estratexias de resoluciónde dificultades léxicas (uso de dicionarios, deduciónpolo contexto...) e de integración (reler, retroceder).

Así mesmo, observarase se a nena ou o neno é quende formular xuízos persoais sobre os textos lidos, con-trastar a información procedente de textos de contidosimilar e esquematizar, con axuda de modelos, ainformación.

* Elaborar e reescribir textos escritos de diferentetipoloxía e formato (impreso e/ou multimedia) acordesa diversas situacións funcionais cotiás (cartas, avisos,solicitudes, instrucións, normas, anuncios, noticias) eliterarias (contos, poesías, cómics) empregando estra-texias de planificación, de textualización e de revi-sión de escritos.

Trátase de avaliar a capacidade de producir textosescritos instrutivos, expositivos, informativos, litera-rios... relativos a situacións cotiás, escolares e sociais.Valoraranse: un plan establecido, unha textualizaciónque recolla a corrección ortográfica e unha revisióndo escrito.

Tamén se valorará o uso dos medios informáticos.

* Ler expresivamente textos de tipoloxía variada(entre os traballados e/ou elaborados na aula) confluidez e entoación adecuadas vinculadas á puntua-ción e á intencionalidade e coa velocidade apropiadasegundo o tipo de texto e o obxectivo lector (ler paradeleitar outras persoas, ler para dar a coñecer un tex-to propio, ler para compartir información dun textoúnico na aula).

Preténdese constatar a capacidade de ler compren-sivamente en voz alta, logo de lectura silenciosa, tex-tos variados, facendo fincapé fundamentalmente na


entoación, na fluidez e na expresividade que poidaaxudar á interpretación do texto.

* Coñecer textos de literatura infantil (poesía,cómics, contos...) adecuados ao ciclo, coa finalidadede gozo coa lectura e de uso como modelo para assúas reescrituras, reelaboracións e producións escri-tas.

Trátase de valorar o uso da literatura infantil ade-cuada á idade e aos intereses do alumnado como fon-te de pracer e como fonte de modelos pertinentes paraa expresión escrita literaria. Avaliarase tamén a capa-cidade de explorar os recursos de cada texto para ser-vir de modelos en reescrituras, dramatizacións erecreacións.

Comprobarase a presenza dunha actitude positivacara á lectura e o uso cada vez máis autónomo dela.

* Empregar as bibliotecas de aula e de centro concerta autonomía como fonte de información e comolugar que proporciona recursos relacionados coa lec-tura por pracer.

Trátase de avaliar a participación do alumnado enactividades de biblioteca e o uso desta.

Valorarase que sexa quen de localizar aquilo queprecisa de acordo con necesidades concretas, asícomo o respecto polas normas de uso e a colaboraciónno bo funcionamento dese espazo.

* Identificar en textos orais e escritos de uso cotiántemas e usos que poidan supoñer discriminación.

Préstase atención á capacidade de detectar algunhasmanifestacións discriminatorias (sexuais, étnicas,sociais...) na linguaxe e á busca de alternativas paracorrixilas.

* Reflexionar sobre como algúns cambios nas pala-bras, enunciados e textos producen modificaciónscomprensivas e expresivas.

Procúrase avaliar a capacidade do alumnado paraxogar coa linguaxe observando os cambios semánticose expresivos que se producen en textos, enunciados epalabras cando se practican omisións, insercións,cambios de orde, segmentacións.

Avalíase, así mesmo, a habilidade para usar as súasproducións escritas e orais considerando o texto dexeito crítico e creativo, o que lle permitirá analizaloen diferentes aspectos (formato, estrutura, vocabula-rio, recursos literarios).

* Utilizar de xeito intuitivo terminoloxía relaciona-da coa tipoloxía textual, os tempos verbais (presente,futuro e pasado), os adxectivos cualificativos, osdeterminantes e algúns aspectos relativos á semánti-ca como antónimos e sinónimos, cando se realicenactividades de comprensión e de expresión orais eescritas.

Téntase avaliar se, en actividades de produción e decomprensión de textos, o alumnado identifica algunhaterminoloxía lingüística e gramatical que lle poida

axudar a facer melloras na comprensión e na expre-sión escrita. Non se trata de avaliar illadamente osconceptos gramaticais senón a súa funcionalidadepara mellorar o uso da linguaxe.

* Usar as experiencias coas diversas linguas quecoñece ou está a aprender para realizar análises ecomparacións que lle permitan establecer melloras nasúa expresión e comprensión.

Preténdese que poidan identificar similitudes ediferenzas entre as linguas da comunidade como fór-mula de análise de aspectos da lingua (gráficos, sin-tácticos, léxicos, semánticos) que os axuden a mello-rar na súa expresión e comprensión correctas.

Contidos.

Terceiro ciclo.


* Participación e cooperación nas situacións comu-nicativas de relación social especialmente as destina-das a favorecer a convivencia (debates, exposiciónscurtas, conversas, expresións espontáneas, discu-sións, asembleas, narracións orais, entrevistas), convaloración e respecto das normas que rexen a interac-ción oral (quendas de palabra, papeis diversos nointercambio, respecto ás opinións e opcións lingüísti-cas das demais persoas, ton de voz, posturas e xestosadecuados).

* Comprensión de textos orais procedentes da radio,da televisión ou da internet con especial incidenciana noticia, na entrevista, na reportaxe infantil e nosdebates e comentarios de actualidade, para obterinformación xeral sobre feitos e acontecementos queresulten significativos e distinguindo información deopinión.

* Interpretación elemental en textos orais da retran-ca, da ironía e dos dobres sentidos.

* Comprensión e produción de textos orais paraaprender e para informarse, tanto os creados con fina-lidade didáctica como os de uso cotián, de carácterinformal (conversas entre iguais e no equipo de traba-llo) e dun maior grao de formalización (exposicións daclase, entrevistas ou debates).

* Produción de textos orais propios dos medios decomunicación social mediante simulación ou partici-pación para ofrecer e compartir información e opi-nión.

* Uso de estratexias elementais para comprender efacer comprender as mensaxes orais: fluidez, clarida-de, orde, léxico apropiado, pronuncia correcta, ton devoz, entoación, xestualidade. Incorporación das inter-vencións das demais persoas, formulación de pregun-tas coherentes e percepción das reaccións.

* Utilización de estratexias para potenciar a expre-sividade das mensaxes orais (acenos, miradas, postu-ras corporais).


* Actitude de escoita adecuada ante situaciónscomunicativas (tolerancia ás opinións, escoita atenta,respecto das opcións de quen fala sen interrupciónsinadecuadas, contacto visual).

* Escoita, memorización e produción de textos pro-cedentes da literatura popular oral (refráns, adiviñas,lendas, contos, poemas, conxuros, cancións, ditos,romances, cantigas).

* Valoración e aprecio do texto literario oral comovehículo de comunicación, fonte de coñecemento danosa cultura e como recurso de gozo persoal.

* Valoración dos medios de comunicación socialcomo instrumento de aprendizaxe e de acceso a infor-macións e a experiencia doutras persoas.

* Uso de documentos audiovisuais como medio deobter, identificar, seleccionar, clasificar, comparar erelacionar con progresiva autonomía informaciónsrelevantes para aprender.


* Interese por expresarse oralmente coa pronunciae coa entoación adecuadas.



* Comprensión da información relevante en textosdas situacións cotiás de relación social: correspon-dencia, normas, programas de actividades, convocato-rias, plans de traballo ou regulamentos.

* Comprensión de textos procedentes dos medios decomunicación social (incluídas webs infantís e xuve-nís) con especial incidencia na noticia, na entrevistae nas cartas á dirección do xornal, para obter informa-ción xeral, localizando o máis destacado.

* Comprensión de textos do ámbito escolar ensoporte papel ou dixital para aprender e para infor-marse, tanto os producidos con finalidade didácticacomo os de uso social (folletos informativos ou publi-citarios, prensa, programas, fragmentos literarios).

* Utilización de elementos gráficos e paratextuaispara facilitar a comprensión (ilustracións, gráficos,táboas e tipografía).

* Integración de coñecementos e de informaciónsprocedentes de diferentes soportes para aprender,comparando, clasificando, identificando e interpre-tando con especial atención aos datos que se transmi-ten mediante gráficos, esquemas e ilustracións.

* Esquematización da información relevante duntexto.

* Uso das estratexias de planificación, de textuali-zación (formato, estrutura, ortografía e normas lin-güísticas...) e de revisión como partes do procesoescritor.

* Composición de textos propios de situaciónscotiás de relación social (correspondencia, normas,programas, convocatorias, plans de traballo, SMS) deacordo coas características propias destes xéneros.

* Composición de textos de información e de opi-nión característicos dos medios de comunicaciónsocial sobre feitos e acontecementos significativos,con especial incidencia na noticia, na entrevista, nocomentario breve sobre libros ou música, en situa-cións reais ou simuladas.

* Produción de textos relacionados co ámbito aca-démico para obter, organizar e comunicar información(cuestionarios, enquisas, resumos, esquemas, infor-mes, descricións, explicacións).

* Realización de diferentes tipos de lectura: deinvestigación, de aprendizaxe, de gozo persoal, deresolución de problemas.

* Lectura:

-Expresiva de textos de diferente tipoloxía textualnon literaria.

-Persoal, silenciosa e en voz alta de obras adecua-das á idade e aos intereses (conto, cómic, novela).

-Guiada de textos narrativos da literatura infantil,adaptacións de obras literarias clásicas e literaturaactual en diversos soportes.

-Comentada de poemas, de relatos e de obras tea-trais tendo en conta as convencións literarias (xéne-ros, figuras) e a presenza de certos temas e motivosrepetitivos e tópicos.

* Uso das estratexias de control do proceso lector(anticipación, formulación de hipóteses, relectura).


* Valoración e aprecio do texto literario como vehí-culo de comunicación e como recurso de gozo persoal.

* Recreación e composición de poemas e de relatospara comunicar sentimentos, emocións, estados deánimo, lembranzas, recoñecendo as característicasdalgúns modelos.

* Interese polo coidado e a presentación dos textosescritos e respecto pola norma ortográfica.



* Uso dirixido das tecnoloxías da información e dacomunicación para a localización, selección, inter-pretación e organización da información.


* Uso progresivamente autónomo de programasinformáticos de procesamento de textos e de correc-ción ortográfica.

* Uso da biblioteca do centro, amosando coñece-mento da súa organización (catalogación, funciona-mento) e participación en actividades literarias e naelaboración de propostas.

* Creación da biblioteca persoal.

* Utilización das bibliotecas, incluíndo as virtuais,de xeito cada vez máis autónomo, para obter informa-ción e modelos para a produción escrita.

* Dramatización e lectura dramatizada de textosliterarios e non literarios diversos.


* Identificación das relacións entre os elementos docontexto e as formas lingüísticas en que se manifestanos discursos orais e escritos.

* Identificación en situacións comunicativas departicipantes, lugares, xeitos de proceder, para refle-xionar sobre as diferentes variables que inciden nacomunicación.

* Recoñecemento de estruturas narrativas, descriti-vas, instrutivas e explicativas para a comprensión ecomposición.

* Identificación dos mecanismos que favorecen econtrolan a comprensión lectora.

* Coñecemento das normas ortográficas, apreciandoo seu valor social e a necesidade de cinguirse a elasnos escritos.

* Uso de procedementos de derivación, compara-ción e contraste para xulgar sobre a corrección daspalabras e xeneralizar as normas ortográficas.

* Comparación e transformación de enunciados,mediante inserción, supresión, cambio de orde, seg-mentación e recomposición, para xulgar sobre a gra-maticalidade dos resultados e facilitar o desenvolve-mento dos conceptos lingüísticos e da metalinguaxe.

* Comparación entre aspectos das linguas quecoñece e/ou está a aprender para mellorar os procesoscomunicativos e recoñecer as interferencias das lin-guas existentes na comunidade autónoma.

* Uso e identificación intuitiva da terminoloxíaseguinte nas actividades de produción e interpreta-ción: denominación dos textos traballados; sílabatónica e átona; enunciados: frase e oración; tipos deenunciado: declarativo, interrogativo, exclamativo,imperativo; enlaces: preposición e conxunción; grupode palabras: núcleo e complementos; adxectivo; tem-po verbal; persoa gramatical; modo imperativo e infi-nitivo; suxeito e predicado; complementos do nome ecomplementos do verbo.

* Comparación de estruturas sintácticas diversaspara observar a súa equivalencia semántica ou posi-bles alteracións do significado.

* Observación da inserción e coordinación de ora-cións como procedementos propios da explicación,tanto na escritura como na expresión oral.

* Exploración das posibilidades do uso de diversosenlaces entre oracións (causa, consecuencia, finalida-de, contradición, condición...) en relación coa compo-sición de textos.

* Identificación, en oracións, de suxeito e predica-do, así como do papel semántico do suxeito (axentepaciente, causa).

* Transformación de oracións de activa en pasiva eviceversa para mellorar a comprensión de determina-dos textos.

* Práctica do paso de estilo directo a estilo indirec-to na narración.


Terceiro ciclo.

* Participar nas diversas situacións de intercambiooral que se producen na aula observando as actitudesadecuadas e autorregulando as estratexias que fanefectiva a comunicación. Amosar interese por expre-sarse en público coherentemente, sen contradicións,sen repeticións innecesarias e usando nexos adecua-dos.

Trátase de avaliar a capacidade de intervir nassituacións comunicativas da aula respectando oshábitos de correcta participación, empregando ascalidades que debe posuír quen fala, recoñecendo ascalidades de quen escoita e mais usando adecuada-mente os recursos non verbais e as estratexias ele-mentais para percibir reaccións.

* Comprender textos orais diversos interpretando asintencións explícitas, así como as intencións, valorese opinións non explícitas.

Preténdese avaliar a capacidade de obter e selec-cionar informacións e a de establecer relacións entreas informacións orais procedentes da escola e dosmedios de comunicación transcendendo da literalida-de do texto para facer deducións e inferencias ele-mentais, así como para interpretar aspectos implícitoscomo a ironía, a retranca ou o dobre sentido, e entre-ver mensaxes subliminais.

Así mesmo, avalíase a capacidade de distinguirinformación de opinión e a de reflexionar sobre osmecanismos que se relacionan coa comprensión, decara a aprender a aprender.

* Expresarse oralmente con corrección, usandodiferentes textos orais segundo a situación comunica-tiva de que se trate e empregando os recursos lingüís-ticos e non lingüísticos que sexan precisos.

Constatarase a capacidade das nenas e dos nenospara producir textos orais de tipoloxía variada ade-cuados ás diferentes situacións (formais e informais) enecesidades con progresiva coherencia, correcciónléxica, organización e control de dicción, empregando


o rexistro lingüístico adecuado e usando os recursosnon verbais apropiados como medios de potenciar aexpresividade. Valorarase: a capacidade de produciroralmente relatos, noticias, anuncios, exposicións,explicacións sinxelas e reflexións; a capacidade decomunicar do xeito máis claro e correcto posible; acapacidade de recoñecer a utilidade de técnicas nonverbais diversas con vistas a facerse entender mellor;a habilidade para iniciar, soster e finalizar as conver-sas entre iguais nas relacións sociais.

* Producir textos orais a partir de textos preexisten-tes da literatura oral popular (refráns, ditos, conxuros,lendas, contos, adiviñas, cantigas, cancións, roman-ces) co ritmo e a entoación adecuados.

Preténdese avaliar o uso da lingua oral desfrutandode textos de tradición oral popular, así como a capa-cidade de usar recursos expresivos e creativos entarefas de dramatización, de recreación ou de memo-rización destes textos.

* Buscar, localizar e seleccionar información explí-cita en textos escritos de soportes variados (webs,libros, carteis) e realizar inferencias determinandointencións e dobres sentidos.

Téntase avaliar a capacidade do alumnado paralocalizar e extraer a información en textos escritos dediversa tipoloxía e formato para comprender o sentidodo texto ou hipertexto e as relacións esenciais entre osdiferentes elementos:discernindo a información prin-cipal da secundaria; analizando elementos queinflúen na comprensión (estrutura, vocabulario, con-texto, soporte); utilizando estratexias para resolverdúbidas (uso de dicionarios, busca de informacióncomplementaria, ampliación de datos, relectura, con-traste coas compañeiras e compañeiros); usando dife-rentes tipos de lectura (rápida, selectiva, integral...) eestratexias diferenciadas para determinar o relevante(subliñado, esquematización).

* Interpretar e integrar as concepcións previas eideas propias coas contidas nos textos, comparando econtrastando informacións variadas.

Comprobarase se o alumnado manexa con autono-mía informacións contidas en textos de diferente tipo-loxía e en hipertextos: utilizando estratexias pararesolver dúbidas, confrontando información proce-dente destes coa propia, contrastando os datos obti-dos, elaborando esquemas simples que recollan ainformación fundamental, formulando xuízos persoaissobre o lido con argumentos e amosando actitude crí-tica ante calquera texto que comporte algún tipo dediscriminación.

* Producir textos de diferente tipoloxía que permi-tan narrar, describir, resumir, explicar e expoñer opi-nións, emocións e informacións relacionadas consituacións cotiás da aula de xeito coherente, usando omáis adecuadamente posible estratexias de planifica-ción, de textualización e de revisión e empregandosoportes variados, incluídos os dixitais.

Verificarase que as alumnas e os alumnos sexancapaces de expresarse por escrito en progresión decohesión e de coherencia seguindo os pasos da produ-ción textual (planificación, textualización adecuada).

Avaliarase a importancia que o alumnado lle dá álingua escrita no intercambio social, así como a capa-cidade de elaborar textos diversos.

Farase fincapé na observación dunha presentacióndefinitiva adecuada e correcta en relación coas nor-mas do sistema da lingua.

* Ler expresivamente textos de diversa tipoloxíacon fluidez e precisión atendendo á dicción, entoa-ción, intensidade de voz, ritmo e velocidade adecua-dos ás diversas situacións funcionais da lectura envoz alta (ler para que alguén goce escoitando, ler paradar a coñecer un texto descoñecido, ler para compar-tir información que se acaba de localizar), facendoparticipar á audiencia da interpretación dela.

Preténdese constatar a capacidade expresiva e com-prensiva cando se len textos habituais en voz alta(logo de lectura silenciosa) e a capacidade de realizarlectura dramatizada de textos literarios contando coaimprovisación vocal, facendo fincapé fundamental-mente na velocidade, ritmo, intensidade de voz,entoación, pausado e dicción.

Valorarase a habilidade para controlar o procesolector.

* Coñecer textos de literatura infantil adecuados aociclo coa finalidade de que sirvan de modelos para aescritura creativa e de recursos para a lectura por pracer.

Este criterio avalía a capacidade de gozar autono-mamente con diferentes textos literarios escritos ade-cuados aos seus intereses e ao ciclo.

* Usar as bibliotecas da aula e do centro e os seusdiferentes departamentos con autonomía abonda,comprendendo como se organiza, e colaborando noseu coidado e mellora.

Avalíase a capacidade de usar as diferentes biblio-tecas e os espazos específicos destas de xeito autóno-mo, amosando coñecemento básico de usuaria e usua-rio e observando as normas.

Valorarase a capacidade de colaboración no coida-do, dinamización e mantemento da biblioteca e amanifestación de preferencias na selección de lectu-ras expresando as propias opinións sobre elas.

* Analizar criticamente os textos e hipertextos ereflexionar sobre o seu contido, identificando a estru-tura, o uso da linguaxe e o punto de vista da autora oudo autor a partir dos cambios que se poden producirnos elementos textuais efectuando modificaciónsvariadas neles.

Trátase de observar a capacidade de recoñecer osefectos na comprensión e expresión que se producenen elementos do texto cando, xogando con diferentesaspectos deste, se realizan modificacións como: cam-


bios de orde, insercións, supresións, recomposicións,modificacións léxicas...

* Utilizar terminoloxía lingüística e gramaticalbásica, implícita e funcionalmente, e como apoio ácomprensión e á produción de textos.

Preténdese avaliar o coñecemento de terminoloxíaespecífica ( nome, verbo, tempo verbal, determinante,adxectivo e nexos) que lle permita ao alumnado deba-ter sobre a súa produción oral e escrita, explicar o queaprende e falar da propia lingua.

* Establecer relacións entre as diversas linguas queutiliza ou está a aprender o alumnado para reflexionarsobre como mellorar os seus procesos comunicativos.

Quérese avaliar se o alumnado pode atopar rela-cións e interferencias doutros idiomas e se é quen deobservar regularidades sintácticas, ortográficas, mor-folóxicas... en diferentes textos e hipertextos proce-dentes das linguas que se falan en Galicia.

Área de lingua estranxeira.

Introdución.


As linguas son instrumentos de comunicación e decoñecemento, vehículo dos sistemas de valores e dasexpresións culturais e factor determinante da identi-dade dos pobos e das persoas. Coa lingua somos quende expresar sentimentos e emocións, interactuamosco medio, creamos culturas e facemos que estas per-vivan a través dos tempos.

No mundo actual, cada vez máis globalizado, ondeestán a desaparecer os límites xeográficos da comuni-cación, a aprendizaxe de linguas estranxeiras consti-túe unha necesidade e unha posibilidade ilimitada deachegamento, por unha parte, á información, ao coñe-cemento e ás tecnoloxías e, pola outra, a distintos for-mas e estilos de vida e maneiras de pensar de diferen-tes culturas.

Na sociedade europea actual, a competencia multi-lingüe estase a conformar como un aspecto esencialpara a protección e o desenvolvemento da herdanzalingüística como fonte de enriquecemento mutuo.Esta permitiralles aos individuos relacionar de modosignificativo as distintas culturas ás que teñen accesomediante os seus coñecementos lingüísticos e lograrunha mellor compresión delas ata configurar a com-petencia pluricultural, da cal a competencia plurilin-güe é un dos compoñentes. Todo isto ha facilitará amobilidade plena das persoas e o intercambio demo-crático de ideas.

A realidade galega está conformada por unha comu-nidade de falantes que coñecen dúas linguas, o gale-go e o castelán, e que están a aprender, polo menos,unha lingua estranxeira. Isto, máis a integración nanosa sociedade de persoas procedentes doutros paísesde Europa e do resto do mundo, constitúe unha carac-terística dos contornos de aprendizaxe escolar das lin-guas, en si mesmos plurilingües e, desde o punto de

vista metodolóxico, integradores. Neles débese tirarproveito, non só das destrezas e coñecementos desen-voltos en cada unha das linguas, senón tamén da sim-ple presenza de idiomas descoñecidos, referente realdas diferenzas lingüísticas e culturais, incidindo nariqueza que tal feito implica.

Seguindo as indicacións do Consello de Europa noMarco Común Europeo de Referencia, a aprendizaxedas linguas estranxeiras e a súa certificación organí-zanse nunha serie de niveis comúns ordenados engraos de competencia lingüística progresivamentemáis amplos e ligados a distintos contextos sociais deuso da competencia comunicativa. Será, pois, a etapade educación primaria a que inicie esta andaina caraao dominio pleno da competencia comunicativa naslinguas estranxeiras obxecto de estudo.

Igualmente, o Marco Común Europeo de Referenciapromove o coñecemento das diversas linguas e cultu-ras, polo que este currículo ten tamén a finalidade defavorecer a comunicación entre iguais, eliminarbarreiras, prexuízos e estereotipos e enriquecer per-soalmente as nenas o os nenos.

Na educación primaria, o estudo da linguaestranxeira terá como meta a paulatina familiariza-ción coa nova lingua e a súa utilización en situaciónsde comunicación sinxelas e significativas para osnenos e para as nenas desa idade. As linguas aprén-dense de moitas maneiras, pero o que se ensina e oque aprende o alumnado está condicionado, entreoutros factores, polo conxunto de medios e materiaisutilizados. Así, as tarefas e os materiais deben servariados e adaptados ás características do alumnadoao que van dirixidos e ás finalidades da aprendizaxeda lingua estranxeira. Pola súa parte, a utilización dasTIC ofrece a posibilidade de respectar o ritmo deaprendizaxe de cada alumno e cada alumna, de acce-der a contidos reais e adecuados ao seu nivel e inte-reses ou de establecer contactos con alumnas e alum-nos de todo o mundo falantes desa lingua a través dosrecursos informáticos que internet pon á súa disposi-ción (correo electrónico, chats, foros, etc.), así comode iniciarse, no caso da educación primaria, á compe-tencia básica de aprender a aprender utilizando esteinstrumento.

Así, o currículo de lingua estranxeira para a educa-ción primaria promove un ensino integrador das lin-guas, baséase no desenvolvemento progresivo dacompetencia comunicativa e da competencia inter-cultural e impulsa a utilización das diversas linguaxesque posibilitan a comunicación: verbal, non verbal,audiovisual e dixital.

O currículo artéllase en tres bloques:

O bloque 1 Escoitar e falar, reúne as dúas dimen-sións básicas sobre as que traballar nesta etapa deeducación primaria. Cómpre non esquecer que asdestrezas produtivas (escribir e falar) son posterioresás receptivas.


Valorar a nova lingua de estudo; escoitar variadas esignificativas mensaxes cunha actitude positiva; com-prender o que falan as demais persoas; captar o sen-tido global de textos orais emitidos a través de dife-rentes medios e soportes; fomentar a comprensión crí-tica e a identificación de estereotipos; participar nassituacións de comunicación a través do movemento,dos xestos, da palabra; aprender as normas dos inter-cambios orais e escritos, a negociar o consenso e axogar cos novos sons, ritmos e entoación son aspectosque se recollen neste bloque e que conducen ao coñe-cemento e á aprendizaxe do idioma.

Cómpre lembrar a importancia de proporcionarlleun rico e variado input ao alumnado a partir do calinicie un coñecemento intuitivo sobre os mecanismosda nova lingua. Canto máis abundante e redundantesexa o input, maior será a diversidade de patróns decomunicación, o que permitirá aumentar a competen-cia lingüística do alumnado e facilitar a súa participa-ción en situacións de comunicación propostas nasactividades de aprendizaxe na aula.

O bloque 2 Ler e escribir, recolle dúas actividadeslingüísticas que se inician na etapa da educación pri-maria como complemento ás dúas anteriores, polo quenos primeiros cursos desta etapa a lingua traballadano código escrito será aprendida na súa forma oral enprimeiro lugar.

O bloque 3 Reflexión sobre a lingua e conscienciaintercultural, integra contidos relacionados co coñe-cemento do idioma e coa reflexión acerca deste e dasregras de funcionamento das linguas. Ademais, faivisibles as estratexias de aprendizaxe: memorización,repetición, relacións cos outros idiomas ou coñece-mentos... Así, agudízase a atención selectiva ao refle-xionar sobre a mesma lingua.

Na educación primaria o enfoque comunicativodirixirá a comunicación oral, obxectivo prioritarionesta etapa, e a motivación sentará as bases para aaprendizaxe, de xeito que a atención sexa máis inten-sa, a aprendizaxe máis rápida e a actitude tranquila erelaxada ante a lingua estranxeira e a sociedade e cul-tura que esta implica. Será unha metodoloxía baseadano descubrimento guiado e colectivo e na resoluciónde problemas, evitando o traballo analítico e favore-cendo en todo momento a participación e implicaciónactiva dos nenos e das nenas, coa finalidade de lograraprendizaxes eficaces desde o punto de vista cogniti-vo, comunicativo e socio afectivo.

Obxectivos.

* Escoitar e comprender mensaxes en interacciónsverbais variadas, utilizando as informacións transmi-tidas para a realización de diversas tarefas concretasrelacionadas coa experiencia do alumnado.

* Expresarse e interactuar oralmente en situaciónssinxelas e habituais que teñan un contido e desenvol-vemento coñecidos, utilizando procedementos verbaise non verbais e adoptando unha actitude respectuosae de cooperación.

* Escribir textos diversos con finalidades variadassobre temas previamente tratados na aula e coa axu-da de modelos.

* Ler de xeito comprensivo textos diversos, relacio-nados coas experiencias e intereses do alumnado,extraendo información xeral e específica de acordocunha finalidade previa.

* Aprender a usar con progresiva autonomía mediosvariados, incluídas as TIC, para obter información epara comunicarse en lingua estranxeira.

* Valorar a lingua estranxeira, e as linguas en xeral,como medio de comunicación e entendemento entreas persoas de procedencias e culturas diversas e comoferramenta de aprendizaxe de distintos contidos.

* Manifestar unha actitude receptiva, interesada ede confianza na propia capacidade de aprendizaxe ede uso da lingua estranxeira.

* Coñecer aspectos doutras culturas que utilizan alingua estudada e amosar unha actitude de respectocara as mesmas.

* Utilizar os coñecementos e as experiencias pre-vias coas linguas galega e castelá para unha adquisi-ción máis rápida, eficaz e autónoma da linguaestranxeira.

* Identificar aspectos fonéticos, de ritmo, de acen-tuación e de entoación, así como estruturas lingüísti-cas e aspectos léxicos da lingua estranxeira e usaloscomo elementos básicos da comunicación.

Contidos.

Primeiro ciclo.


* Comprensión de mensaxes orais sinxelas (instru-cións) para realizar tarefas dentro ou fóra da aula.

* Comprensión de textos orais sinxelos -contos,cancións, rimas...- conectados cos intereses das nenase dos nenos e apoiados con imaxes, sons e xestos.

* Escoita e comprensión de mensaxes sinxelas sig-nificativas para o alumnado procedentes de diferentessoportes multimedia.

* Achegamento, a través do xogo e da expresióncorporal e musical, a algúns aspectos fonéticos, do rit-mo, da acentuación e da entoación da nova lingua.

* Participación en situacións de comunicación reaisou simuladas, empregando respostas verbais ou nonverbais (movemento, accións, debuxo, modelado,mímica).

* Imitación de situacións de comunicación breves esinxelas a través de dramatizacións e de xogos de sor-tes, de rutinas de comezo e fin da clase, de lerias, deretrousos e de contos.

* Memorización de producións orais breves signifi-cativas e apoiadas con axuda visual, auditiva e xes-tual (cancións, rutinas para iniciar ou manter o xogo,


fórmulas orais breves para manter a atención,lerias...).

* Participación con actitude de colaboración enxogos e dramatizacións que precisen de breves inter-vencións orais.

* Interese por empregar a lingua estranxeira ensituacións variadas de comunicación (saúdo, despedi-da, presentacións, felicitación ás persoas da aula nosseus aniversarios, estados de ánimo...).

* Valoración positiva das intervencións orais pro-pias e alleas.

* Recoñecemento e aprendizaxe de formas básicasde relación social en lingua estranxeira.

* Iniciación ás estratexias básicas que favorecen acomprensión e a expresión oral: uso do contextovisual e non-verbal e dos coñecementos previos sobreo tema ou sobre a situación de comunicación transfe-ridos desde as linguas que coñece o alumnado á lin-gua estranxeira.

* Valoración da lingua estranxeira como instrumen-to para comunicarse e para achegarse a nenos e nenasdoutras culturas.


* Asociación de imaxes con palabras coñecidas erelacionadas con temas próximos ao alumnado -con-tos, personaxes de debuxos animados- e identifica-ción delas, empregando diferentes recursos visuais einformáticos.

* Asociación de grafía, fonema e significado depalabras en contextos reais ou simulados procedentesde diversas fontes, traballadas previamente a travésde diversos medios, e sempre con apoio visual.

* Lectura de palabras e de enunciados moi sinxelosen recursos variados (audiovisuais e informáticos,tiras de cómic, karaoke, xogos de ordenador).

* Escritura de palabras e de enunciados moi sinxe-los e traballados previamente en producións orais uti-lizando distintos medios (xogos visuais e informáticosen que o alumnado teña que formar palabras e asocia-las con imaxes, modelos, textos para completar...) coaintención de compartir información ou cunha inten-ción lúdica e/ou funcional.

* Iniciación ao uso de programas informáticos edu-cativos para ler e escribir mensaxes sinxelas.

* Interese polo coidado na presentación dos textosescritos.

* Valoración positiva dos textos escritos propios e osdo resto das persoas da aula, colaborando na súa pro-dución e exposición e integrándoas na rutina diaria(carteis para identificar os recantos, calendario, car-tafol colectivo...).

Bloque 3. Reflexión sobre a lingua e conscienciaintercultural.

* Iniciación a algunhas diferenzas de sons e de rit-mo respecto da primeira lingua.

* Iniciación á utilización de estratexias de lectura:uso do contexto visual e verbal e dos coñecementosprevios sobre o tema ou a situación transferidos des-de as linguas que coñece o alumnado.

* Familiarización con algunhas estratexias básicasda produción de textos a partir dun modelo: selecciónda persoa destinataria, da intención e do contido.

* Uso de habilidades e de procedementos (repeti-ción, memorización, asociación de palabras e deexpresións con elementos xestuais e visuais e obser-vación de modelos) para a adquisición de léxico e deestruturas elementais da lingua.

* Iniciación ao uso de dicionarios visuais, contos,webs infantís e produtos multimedia e achegamentoás posibilidades que achegan na busca de informa-ción e de coñecemento.

* Seguridade na propia capacidade para aprenderunha lingua estranxeira e gusto polo traballo coopera-tivo.

* Iniciación ao emprego dun cartafol (rexistro deaprendizaxe) colectivo da aula, onde se irán acumu-lando os traballos de cada neno e cada nena previa-mente acordados no grupo-clase.

* Achegamento a algúns aspectos culturais seme-llantes á nosa realidade a través de producións multi-media e de manifestacións artísticas da cultura dospaíses onde se fala a lingua estranxeira.

* Actitude receptiva cara ás persoas que falan outralingua e teñen unha cultura ou forma de vida diferentes.


Primeiro ciclo.

* Valorar a lingua estranxeira como instrumentopara comunicarse e para achegarse a nenos e a nenasdoutras culturas que teñen formas de vida diferentesda propia e para descubrir algúns aspectos comúns(xogos de sortes, xogos tradicionais e festas...).

Con este criterio avaliarase o interese por iniciarrelacións con nenos e nenas falantes da linguaestranxeira, a actitude positiva de respecto cara áaprendizaxe dunha nova cultura e de interese por des-cubrir semellanzas coa propia.

* Amosar unha actitude positiva cara á aprendizaxeda nova lingua mostrando interese por imitar, escoitare reproducir rimas, cancións, xogos, elementos repe-titivos dos contos e de cancións.

Trátase de comprobar a aceptación da nova linguacomo fonte de pracer e de diversión e a valoracióndesta como vehículo de xogo e de comunicación.

* Comprender mensaxes verbais, significativas econtextualizadas coa axuda de elementos lingüísticose non lingüísticos.


Avalíase a capacidade progresiva de captar ideas emensaxes en situacións de comunicación oral signifi-cativas en que se utilicen linguaxes diversas (xestos,mímica, sons, imaxes e recursos multimedia).

* Participar comprensivamente, empregando formaslingüísticas e non lingüísticas, en producións oraismoi sinxelas relativas a situacións e a temas de inte-rese para o alumnado: xogos, dramatizacións de con-tos, instrucións para realizar actividades da aula.

Preténdese avaliar a participación oral activa ensituacións de dificultade progresiva utilizando fórmu-las sinxelas de interacción social e mediante respos-tas non verbais.

* Amosar comprensión, mediante respostas verbaissinxelas e básicas, en situacións de comunicacióncotiás (saúdo, despedida, presentación, expresión deestados de ánimo e outros) e iniciarse nas fórmulasorais da expresión cotiá.

Téntase comprobar que o alumnado comprende eparticipa en interaccións orais sociais básicas de saú-do, de despedida, de presentación e de manifestaciónsinxela de estados de ánimo e que ten capacidade deresponder verbalmente nas ditas situacións de comu-nicación.

* Imitar sons, repetir producións orais sinxelas ebreves de uso diario na aula e memorizar fórmulasbreves e sinxelas de comunicación oral de interesepara os nenos e as nenas (xogos de sortes, retrousos decancións e contos, fórmulas verbais para iniciar unhaactividade, lerias, xogos de mans...)

Trátase de valorar o grao de aprendizaxe dos aspec-tos fonéticos máis básicos da nova lingua mediante aobservación da capacidade de imitación do alumnadoe a repetición de sons, de palabras e de enunciadoscon pronunciación, ritmo e entoación intelixibles.

* Identificar e interpretar palabras e enunciadoscurtos contextualizados en situacións de comunica-ción significativas para os nenos e para as nenas,como mensaxes multimedia, contos, tarxetas de felici-tación, anuncios e carteis aprendidos con anteriorida-de na súa forma oral.

Trátase de valorar a capacidade do alumnado derelacionar a forma escrita coa forma oral, recorrendoás diversas linguaxes que acompañarán ás palabras eenunciados (imaxes, xestos, sons). A identificacióndas mesmas mensaxes noutros contextos será clavepara a valoración positiva da aprendizaxe.

* Producir mensaxes significativas sinxelas de xei-to guiado en papel ou en formato dixital cunha finali-dade comunicativa e con axuda de modelos que pre-viamente fosen aprendidos oralmente.

Avaliarase a capacidade de escribir palabras e fra-ses sinxelas a partir dun modelo substituíndo unhapalabra ou expresión por outra para unha funcionali-dade ou tarefa determinada (felicitar, informar, sau-dar, escribir un cartel...) tanto de forma manuscritacomo en formato dixital.

* Utilizar recursos e estratexias moi sinxelos paraaprender a aprender, identificando as que son máisapropiadas para o alumnado (axudas xestuais, repeti-ción sonora en voz alta ou de movemento, asociación,emprego de dicionarios visuais, utilización da inter-net...).

Preténdese comprobar o grao de consciencia doslogros do alumnado e a capacidade de recoñecer asestratexias de aprendizaxe.

* Amosar curiosidade e interese por buscar infor-mación a través de diferentes medios sobre a culturaque están a estudar as alumnas e os alumnos (buscade imaxes, xogos, fotografías, personaxes de debuxosanimados...) con diversas finalidades (exposición naaula no rexistro de aprendizaxe, clasificación na car-peta de favoritos, utilización como salvapantallas,álbums... )

Téntase valorar con este criterio a curiosidade porcoñecer diferentes aspectos da vida e da cultura rela-cionadas coa lingua estranxeira, así como o interesepor aprendelos e compartilos co resto da clase.

Contidos.

Segundo ciclo.


* Comprensión de mensaxes orais (instrucións epeticións) de progresiva complexidade para realizartarefas dentro ou fóra da aula.

* Comprensión de textos orais de dificultade cre-cente -contos, anuncios, información meteorolóxica,localización dunha persoa, obxecto ou lugar, can-cións, rimas...- conectados cos intereses das nenas edos nenos en soporte audiovisual e multimedia paraextraer información global e algunha específica.

* Participación en situacións reais ou simuladas decomunicación dando respostas verbais e non verbaisque supoñan unha elección entre un repertorio limi-tado de posibilidades, en contextos progresivamentemenos dirixidos.

* Participación activa en situacións funcionais decomunicación (conversas telefónicas; peticións; auto-presentación e presentación doutras persoas; compra-venda; saúdos; identificación e localización de per-soas, de obxectos e de lugares...) respectando eempregando as convencións propias do procesocomunicativo: prestar atención á persoa que fala, res-pectar as quendas de palabra, manter contacto visual,amosar actitude positiva e presentar adecuación daresposta á intervención das outras persoas.

* Produción de textos orais coñecidos previamentemediante a participación activa en representacións,cancións, recitados, dramatizacións, interacciónsdirixidas... ou ben preparados mediante un traballoprevio con axudas e modelos, amosando interese porexpresarse oralmente en actividades individuais e degrupo.


* Utilización progresiva de estratexias básicas paraapoiar a comprensión e a expresión oral: uso do con-texto visual e non verbal e dos coñecementos previossobre o tema ou a situación transferidos desde as lin-guas que coñece á lingua estranxeira.

* Valoración positiva das intervencións orais pro-pias e alleas na lingua estranxeira como instrumentopara comunicarse e coñecer outras culturas.

* Identificación e dominio progresivo de aspectosfonéticos, do ritmo, da acentuación e da entoación dalingua estranxeira como aspectos fundamentais para acomprensión e produción de breves textos orais a tra-vés do xogo e da expresión corporal e musical.

* Interese por facerse comprender, por entender epor empregar a lingua estranxeira en situacións varia-das de comunicación.


* Asociación de grafía, pronunciación e significadoa partir de modelos escritos e de expresións oraiscoñecidas, así como consolidación dalgunhas asocia-cións grafía-son básicas en situacións contextualiza-das ben definidas para as nenas e os nenos.

* Lectura e comprensión de diferentes mensaxes deinterese para os nenos e as nenas (contos, menús, ins-trucións dun xogo, mensaxes de correo electrónico,xogos de pistas, anuncios publicitarios...) adaptadas ásúa competencia lingüística, en soporte papel e dixi-tal, para utilizar información global e específica nodesenvolvemento dunha tarefa ou polo simple pracerda lectura.

* Uso guiado de estratexias de lectura (utilizacióndas imaxes, dos títulos e doutras informacións visuais,así como dos coñecementos previos sobre o tema ousobre a situación de comunicación transferidos desdeas linguas que coñece o alumnado), identificando ainformación máis importante e deducindo o significa-do de palabras e de expresións non coñecidas.

* Lectura expresiva e escritura de textos propios desituacións cotiás próximas como invitacións, felicita-cións, notas, avisos, billetes de transporte, entradas,etiquetas ou xogos.

* Composición de textos sinxelos a partir de mode-los, empregando expresións e enunciados moi coñeci-dos oralmente para transmitir información, ou conintencións comunicativas propias da vida diaria.

* Utilización das tecnoloxías da información e dacomunicación para ler e transmitir información (webs,programas multimedia, correo electrónico)

* Interese polo coidado e a presentación dos textosescritos valorando o seu sentido estético.

* Interese por cooperar na utilización da linguaestranxeira na súa forma escrita na aula, por expoñe-la como recordatorio visual e para á aprendizaxe denovas palabras e expresións (carteis para identificaros obxectos e os espazos da aula, calendario, normasde xogos, cartafol colectivo...)

* Iniciación ao coñecemento e uso das estratexiasbásicas para producir textos (elección da persoa des-tinataria, finalidade, planificación, redacción doborrador, revisión do texto e versión final) a partir demodelos moi estruturados e con axuda.

* Presenza da lingua estranxeira no contorno próximo.


* Autonomía no emprego dun cartafol colectivo deaula e iniciación e interese na utilización dun indivi-dual para seleccionar de forma guiada os mellores tra-ballos propios.

* Uso de estratexias (repetición, imitación, memoriza-ción, asociación de palabras e expresións con xestos,imaxes ou sons, observación de modelos, lectura de tex-tos, utilización de soportes multimedia) para a adquisi-ción de novo léxico, formas e estruturas da lingua.

* Reflexión sobre a utilización progresiva de dife-rentes medios (dicionarios visuais e bilingües, inter-net, materiais audiovisuais e multimedia...) como ins-trumentos de axuda para a aprendizaxe.

* Confianza na propia capacidade para aprenderunha lingua estranxeira, aceptación do erro como par-te do proceso e valoración do traballo cooperativocomo forma de acadar obxectivos de aprendizaxe.

* Utilización de recursos de compensación de insu-ficiencias no uso da lingua oral: xestos, definicións,debuxos.

* Identificación de aspectos lingüísticos e culturaispouco complexos diferentes e semellantes á nosa rea-lidade a través de producións audiovisuais ou multi-media e de manifestacións artísticas (diferentes hora-rios, festas, hábitos...)

* Recoñecemento do valor da nova lingua para ache-garse a nenos e nenas doutras culturas que teñen for-mas de vida e formas de pensar diferentes da propia.

* Actitude receptiva cara ás persoas que falan outralingua e teñen culturas, hábitos, crenzas e formas devida diferentes.

* Interese por coñecer información sobre as persoase a cultura dos países onde se fala a lingua estranxeira.


Segundo ciclo.

* Valorar a lingua estranxeira como instrumentopara comunicarse, para achegarse a nenos e nenasdoutras culturas que teñen formas de vida diferentesda propia e para descubrir algúns aspectos culturaisdiferentes e semellantes á identidade galega (simbo-loxía, música, festas e xogos tradicionais).

Con este criterio avaliarase a actitude positiva derespecto cara á aprendizaxe dunha nova cultura e ointerese e a curiosidade por descubrir semellanzas ediferenzas coa identidade propia.


* Amosar comprensión mediante respostas non ver-bais (xestos, movemento, actividades artísticas) a ins-trucións básicas dadas en situacións habituais na aulae no centro.

Preténdese comprobar o grao de comprensión doalumnado sen que interfira a súa capacidade deexpresión oral ou escrita.

* Captar a información máis relevante e identificarinformación global en mensaxes diversas que inclúantextos orais, sobre temas familiares e de interese paraos nenos e as nenas.

Trátase de avaliar a capacidade de captar o sentidoglobal dunha mensaxe oral con apoio de elementoslingüísticos e non lingüísticos presentes na situaciónde comunicación, así como a habilidade para recoñe-cer e extraer palabras e expresións coñecidas dun tex-to máis extenso, aínda que este non se comprenda nasúa totalidade.

* Participar comprensivamente en situacións decomunicación (da vida da aula ou simuladas), respec-tando as normas básicas dos intercambios orais eempregando formas lingüísticas e non lingüísticas.

Avalíase a capacidade de interaccionar en situa-cións comunicativas imprescindibles na vida diaria.Atenderase tamén á actitude con que participa nosintercambios: respectando convencións do procesocomunicativo como escoitar con atención e interese,mirar a quen fala, valorar as intervencións das outraspersoas...

* Memorizar e producir textos orais coñecidos pre-viamente e de interese para os nenos e as nenasmediante a participación activa en representacións,cancións, recitados, dramatizacións e interacciónsdirixidas.

Avaliarase a capacidade de producir breves textosorais intelixibles pola súa adecuación fonética e doseu ritmo e entoación, así como a participación activa.

* Comprender o significado global e algunhas infor-macións específicas de textos sinxelos, en soportepapel e dixital, sobre temas diversos, motivadores eadaptados á competencia lingüística de nenos e denenas.

Con este criterio avalíase a capacidade de extraerinformación global e específica, con axuda de estrate-xias fundamentais de comprensión escrita, como usarelementos do contexto lingüístico e non lingüístico etransferir coñecementos das linguas que coñece oalumnado, así como a adquisición do léxico previa-mente traballado.

* Producir mensaxes escritas significativas en queaparezan enunciados e textos curtos a partir de mode-los, cunha finalidade determinada e cun formato pre-establecido, tanto en soporte papel como dixital.

Este criterio intenta valorar a capacidade paraescribir textos diversos como notas, instrucións ounormas, cartas, carteis, folletos, cómics ou descri-

cións sinxelas con corrección ortográfica. Avaliarasea capacidade de utilizar o modelo ou guía para produ-cir un texto con certo grao de autonomía, atenderasetamén ao interese pola presentación limpa e ordena-da do texto.

* Usar formas e estruturas propias da linguaestranxeira en diferentes contextos comunicativos emotivadores de forma significativa.

Trátase de comprobar que as nenas e os nenos reco-ñecen e reproducen de xeito comprensible aspectossonoros, de ritmo, de acentuación e de entoación can-do participan activamente escoitando, repetindo eanticipando expresións en actividades previas a dra-matizacións, cancións...

* Coñecer e empregar funcionalmente algunhasestratexias para aprender a aprender e identificaralgunhas características persoais que axudan a apren-der mellor.

Este criterio pretende avaliar se se identifican eusan estratexias básicas que favorecen o proceso deaprendizaxe, como a utilización de recursos visuais exestuais, a petición de axuda e aclaracións, o usocada vez máis autónomo de dicionarios visuais ebilingües e dalgúns medios tecnolóxicos básicos, abusca e recompilación de información sobre temascoñecidos en diferentes soportes... Avaliarase tamén acapacidade de ir valorando os progresos do alumnadoe de poñer exemplos sobre estratexias que usa paraaprender mellor, así como a adquisición de certaautonomía na utilización espontánea de formas e deestruturas sinxelas e cotiás.

* Amosar curiosidade e interese por buscar infor-mación a través de diferentes medios sobre a culturaque están a estudar as nenas e os nenos con diversasfinalidades: exposición na aula no rexistro de apren-dizaxe, inclusión no cartafol propio, achegas a undeterminado traballo colectivo en rede, ou outros doseu interese.

Valorarase a curiosidade por coñecer diferentesaspectos da vida e da cultura relacionadas coa linguaestranxeira, así como o interese por compartilos coresto da clase.

* Respectar as diferenzas de todo tipo adoptandounha actitude positiva ante culturas e opinións alleas.

Trátase de comprobar que o alumnado vai coñecen-do a realidade plural do mundo onde vive e que amo-sa unha actitude aberta e positiva cara ás diferenzasfísicas, familiares, de horarios, de comidas, de tradi-cións, de festividades e de formas de relacionarse daspersoas.

* Amosar confianza e interese por transmitir algúnsaspectos da nosa cultura a outros nenos e outrasnenas, empregando o idioma estranxeiro a través deformatos e linguaxes diversas e valorando positiva-mente o que podemos ofrecer.

Trátase de comprobar que o alumnado é conscienteda importancia da súa propia identidade e amosa con-


fianza ao transmitir aspectos significativos desta nalingua estranxeira.

* Producir mensaxes sinxelas propias a partir duncontexto concreto utilizando a educación artística, astecnoloxías da información e da comunicación...

Búscase comprobar o grao de autonomía na crea-ción das propias producións.

Contidos.

Terceiro ciclo.


* Comprensión de mensaxes orais (instrucións,peticións e explicacións) de progresiva complexidadepara realizar tarefas dentro ou fóra da aula, emitidaspolas persoas presentes ou a través de gravacións nosdiferentes soportes.

* Comprensión de mensaxes orais de progresivacomplexidade relacionadas cos intereses dos rapacese das rapazas e cos seus sentimentos, desexos e gustos(entrevistas a persoas coñecidas; contos; lendas; suce-sos; adiviñas; relato oral do que se está facendo, ven-do ou escoitando; relato da vida diaria doutros nenos edoutras nenas da súa idade que viven de xeito diferen-te...), emitidas en soporte audiovisual e informático,para obter información global e específica.

* Exploración das posibilidades expresivas de tex-tos orais a través da imitación, da recitación, da dra-matización e da representación.

* Participación en situacións reais de comunicaciónou simuladas empregando expresións cada vez máiscomplexas baseadas en modelos e en estruturas lin-güísticas coñecidas (para falar da familia e doutraspersoas, do tempo atmosférico, da roupa, dos libros,dos xogos, das películas...), con adecuación ao con-texto, con progresiva autonomía e con reforzo de lin-guaxe non verbal.

* Participación activa en situacións cotiás de comu-nicación producidas dentro da aula (decidir sobre unasunto, facer peticións, organizar a actividade, traba-llar en equipo, pedir aclaracións ou axuda, expoñerun tema...), respectando e empregando as conven-cións propias do proceso comunicativo: prestar aten-ción á persoa que fala, usar adecuadamente das quen-das de palabra, manter o contacto visual, amosar acti-tude positiva e adecuar a resposta á intervención.

* Recoñecemento de estruturas para afirmar, negar,cuantificar...

* Sensibilidade ante a importancia da comunica-ción oral en linguas estranxeiras.

* Valoración do diálogo entre iguais como medio deaprendizaxe compartida.

* Emprego da lingua estranxeira como instrumentopara unha aprendizaxe integrada, coa finalidade deacadar novos coñecementos non puramente lingüísti-cos (taller de solidariedade, obradoiro de educación

viaria, aprendizaxe e práctica dun novo deporte,dunha nova técnica artística...).

* Afianzamento e confianza nas estratexias básicaspara apoiar a comprensión e a expresión oral: uso docontexto visual e non verbal e dos coñecementos pre-vios sobre o tema ou sobre a situación de comunica-ción transferidos desde as linguas que coñece o alum-nado á lingua estranxeira, así como solicitude derepeticións e de reformulacións para asegurar a com-prensión.

* Valoración positiva das intervencións orais pro-pias e alleas na lingua estranxeira como instrumentopara comunicarse e coñecer outras culturas.

* Interese por empregar a lingua estranxeira e poraprender o seu uso en novas situacións de comunica-ción de progresiva complexidade, atendendo á correc-ción e á adecuación das expresións.

* Interese pola pronuncia coidada, polo ritmo, polaentoación e pola acentuación adecuadas, tanto nasparticipacións orais como nas imitacións, recitaciónse dramatizacións.

* Valoración das actividades realizadas fóra da aulaen que a lingua empregada sexa a lingua estranxeira(asistencia a unha obra de teatro, xantar con persoasdoutros países, demostración dalgunha habilidade eexplicación...)

* Valoración das linguas como medio para comuni-carse e relacionarse con compañeiros e compañeirasdoutros países, como recurso de acceso á informacióne como instrumento de enriquecemento persoal aocoñecer culturas e maneiras de vivir diferentes.

* Actitude crítica ante as discriminacións amosadasnas mensaxes procedentes dos diferentes medios decomunicación social, audiovisuais e multimedia.

* Uso dos coñecementos en lingua estranxeira parainterpretar mensaxes presentes no propio medio. Pre-senza da lingua estranxeira en Galicia.

Bloque 2. ler e escribir.

* Asociación de grafía, pronunciación e significadoa partir de modelos escritos e de expresións oraiscoñecidas, así como consolidación das asociaciónsgrafía-son das mensaxes empregadas en situaciónsfuncionais de comunicación.

* Lectura e comprensión de diferentes mensaxessignificativas (entrevistas de personaxes de interese,bitácoras, instrucións dun novo xogo, mensaxes decorreo, narración dun suceso...) en soporte papel edixital, adaptadas á competencia lingüística do alum-nado, para utilizar información global e específica, nodesenvolvemento dunha tarefa ou proxecto ou paragozar da lectura.

* Uso progresivamente autónomo de estratexias delectura (utilización dos elementos do contexto visual edos coñecementos previos sobre o tema ou sobre asituación de comunicación transferidos desde as lin-guas que coñece), identificando a información máis


importante, deducindo o significado de palabras e deexpresións non coñecidas e empregando dicionariosou tradutores dixitais.

* Exploración das posibilidades expresivas da lec-tura de mensaxes en que a expresividade sexa ingre-diente fundamental para a comprensión e para o gozodestas (breves obras de teatro, chistes, poemas, can-cións, conversas da vida cotiá...)

* Actitude crítica ante as mensaxes procedentes dosmedios de comunicación social e da internet e identi-ficación de valores e de ideas subliminais que supo-ñan calquera tipo de discriminación ou manipulación.

* Autonomía lectora e identificación e selección delecturas (contos, folletos, revistas e cómics en linguaestranxeira) na biblioteca da aula e na do centro.

* Interese pola lectura autónoma de textos en linguaestranxeira para obter información e para gozar coneles.

* Lectura e escritura de textos propios de situaciónscomunicativas habituais de relación social e dosmedios de comunicación, así como de textos paraaprender e para informarse.

* Valoración da lingua estranxeira como instrumen-to para comunicarse por escrito con rapaces e rapazasdoutros lugares (chat e correo electrónico) e paraaprender costumes e aspectos culturais propios dospaíses onde se fala a lingua estranxeira e doutrosonde esta se estuda (manifestacións artísticas e musi-cais, danzas, festivais, paisaxe, climatoloxía, patrimo-nio histórico, comidas, deportes, xogos tradicionais eactividades de lecer...).

* Produción de textos escritos sobre temas de inte-rese elaborados de forma cooperativa, seguindo assecuencias do proceso de produción (planificación,xeración de ideas, textualización e revisión), utilizan-do as tecnoloxías da información para a súa produción,e asegurando que o resultado se acade a través danegociación entre o grupo. Interese por compartir ostextos producidos (exposición na aula ou no centro).

* Interese polo coidado e a presentación dos textosescritos propios e alleos valorando o seu sentido esté-tico.

* Composición de textos de creación propia asocia-dos a distintas situacións de comunicación, progresi-vamente máis extensos e ricos en léxico e en estrutu-ras, seguindo as secuencias do proceso de produción(planificación, xeración de ideas, textualización -organización en parágrafos-, e revisión), con diversasintencións comunicativas (contar experiencias, senti-mentos, preferencias, regular normas, informar deacontecementos, invitar a actuar con responsabilida-de ecolóxica...).

* Interese por empregar as TIC para producir textose presentacións coa finalidade de transmitirlles aoutros rapaces e a outras rapazas aspectos relaciona-dos coa nosa identidade cultural (adaptando ou crean-do poemas, lendas, cancións e describindo lugares do

contorno, personaxes da nosa cultura, xogos e festaspopulares...).


* Autonomía no emprego dun cartafol propio,manuscrito ou en soporte dixital, onde estarán incluí-dos unha selección dos mellores traballos, unha refle-xión propia da mellor maneira de aprender, autoava-liacións, observacións, curiosidades, fotos, materialreal... relacionados coa lingua estranxeira.

* Uso de estratexias como a repetición; a imitación;a memorización; a asociación de palabras e de expre-sións con xestos, imaxes ou sons; a observación demodelos; a lectura de textos; a utilización de soportesmultimedia e de dicionarios para a adquisición denovo léxico, formas e estruturas da lingua.

* Interese por revisar e autocorrixir os textos, com-parando os procedementos lingüísticos máis frecuen-tes utilizados coa mesma finalidade nas distintas lin-guas.

* Confianza na propia capacidade para aprenderunha lingua estranxeira, aceptando o erro como partedo proceso e valorando o traballo cooperativo comoforma de acadar obxectivos de aprendizaxe indivi-duais e colectivos.

* Activación e reflexión dos coñecementos lingüísti-cos desenvolvidos nas outras linguas para favorecer acomprensión das mensaxes escritas na lingua estranxei-ra (relacionar elementos do texto, prescindir de com-prender o significado de palabras que non son esen-ciais, deducir o sentido de palabras e de estruturas).

* Identificación dos propios problemas de compren-sión e progresiva superación destes a través de tomade notas en producións orais, da atención ao contex-to, da repetición, da memorización...

* Recoñecemento do uso e da funcionalidade dal-gunhas formas e estruturas básicas propias da linguaestranxeira previamente utilizadas.

* Actitude receptiva cara ás persoas que falan outralingua e teñen culturas, hábitos, crenzas, opinións eformas de vida diferentes á propia.


Terceiro ciclo.

* Valorar a lingua estranxeira como instrumentopara comunicarse e para achegarse a rapaces e rapa-zas doutras culturas que teñen formas de vida diferen-tes da propia e para descubrir algúns aspectos cultu-rais diferentes e semellantes á identidade galega tra-vés de diferentes canles de comunicación.

Con este criterio avaliarase a actitude positiva derespecto cara á aprendizaxe dunha nova cultura e ointerese por descubrir semellanzas e diferenzas coaidentidade propia. Valorarase tamén o esforzo porempregar a lingua estranxeira para establecer rela-cións persoais a través de correspondencia escolar


utilizando as novas tecnoloxías, tanto na interacciónoral como na elaboración de comunicacións escritas.

* Empregar a lingua estranxeira como instrumentopara a construción de novas aprendizaxes que nonsexan puramente lingüísticas (obradoiro de solidarie-dade, de educación viaria, aprendizaxe e práctica dunxogo deportivo, dunha técnica artística...).

Trátase de valorar a capacidade para empregar eidentificar a lingua estranxeira non só como instru-mento de comunicación e de convivencia, senóntamén como medio de acceso ao coñecemento.

* Comprender o sentido global de mensaxes oraissignificativas e identificar informacións específicasdestas emitidas en diferentes situacións de comunica-ción, procedentes de distintas fontes e en diversosformatos.

Avalíase con este criterio a capacidade de compren-der mensaxes, informacións e conversas claras esinxelas emitidas en diferentes contextos situacionaise mediante diversos formatos e fontes; mensaxes,informacións e conversas en que se utilicen as expre-sións e o vocabulario máis frecuente sobre o contornopersoal e familiar básico, os xogos, os deportes, oscontidos abordados noutras áreas e outros temasactuais do interese do alumnado. Avaliarase tamén autilización de estratexias para comprender os textosorais, tales como relacionar elementos do texto e docontexto, prescindir de comprender o significado depalabras que non son esenciais e deducir o sentido devocábulos e de estruturas.

* Manter conversas cotiás sobre temas de interesecoñecidos e traballados con anterioridade en situa-cións de comunicación funcionais, respectando asnormas básicas dos intercambios, como esperar aquenda, escoitar e mirar a quen fala e interesarsepolas intervencións alleas.

Con este criterio preténdese comprobar se o alum-nado é quen de comunicarse en situacións habituaissobre temas coñecidos e traballados previamente paraexpresar necesidades inmediatas como facer peti-cións, organizar a actividade, traballar en equipo,pedir aclaracións ou axuda. Avalíase a capacidade deutilizar expresións e enunciados para falar en termossinxelos sobre a súa familia e outras persoas, sobre otempo atmosférico, a roupa, os libros, os xogos e sobrecontidos das diferentes áreas. Tamén se valorará aactitude coa que participa nos intercambios e semanifesta interese polas intervencións das demaispersoas.

* Localizar en mensaxes escritas en diversos forma-tos, e relacionadas cos intereses dos rapaces e dasrapazas, información explícita e realizar inferenciasdirectas baseadas no contexto.

Este criterio avalía a capacidade de ler e de identi-ficar e entender información ou ideas relevantesexplícitas en textos, máis complexos e extensos ca nosciclos anteriores, que traten temas do interese doalumnado. Tamén se valora a habilidade para trans-

cender o significado superficial e facer inferenciasdirectas baseadas no texto e no contexto, así comopara transferir coñecementos doutras linguas.

* Compoñer mensaxes escritas significativas aten-dendo ás persoas a quen van dirixidas, ao tipo de tex-to e á finalidade, tanto en soporte papel como dixital,e elaboradas de forma cooperativa.

Avaliar a capacidade do alumnado de producir, apartir de modelos, textos curtos e diversos sobretemas relacionados cos seus intereses atendendo aosdiferentes elementos da comunicación. Valoraraseespecialmente a atención prestada ás fases de produ-ción do texto (planificación, xeración de ideas, textua-lización-organización en parágrafos e revisión) e anegociación no grupo para chegar ao resultado final.

* Usar formas e estruturas básicas propias da linguaestranxeira, incluíndo aspectos de ritmo, de acentua-ción, e de entoación en diferentes contextos comuni-cativos de forma significativa.

Trátase de coñecer a capacidade de producir progre-sivamente, con maior corrección e intelixibilidade,aspectos fonéticos, de ritmo, de acentuación e deentoación da lingua estranxeira durante a participaciónactiva en actividades diversas a partir de modelos.

* Empregar algunhas estratexias para aprender aaprender, como facer preguntas pertinentes para obterinformación, pedir aclaracións, utilizar dicionariosbilingües e monolingües, acompañar a comunicacióncon xestos, buscar, recompilar e organizar informa-ción en diferentes soportes, utilizar as TIC para con-trastar e comprobar información e identificar algúnsaspectos que axudan ao alumnado a aprender mellor.

Este criterio pretende avaliar a utilización de estra-texias básicas que favorecen o proceso de aprendiza-xe. Tamén se avaliará a capacidade de ir valorando ospropios progresos e de identificar recursos e estrate-xias que lle axudan ao alumnado a aprender mellor.

* Amosar comprensión, tolerancia e respecto caraás diferenzas de todo tipo, adoptando unha actitudepositiva ante culturas e opinións alleas.

Trátase de comprobar o coñecemento e a valoracióndo alumnado sobre a realidade plural do mundo ondevive e a súa actitude aberta e positiva cara ás diferen-zas.

* Aplicar estratexias que favorezan a creatividadena produción de mensaxes próximas ao alumnado apartir dun contexto concreto e utilizando a educaciónartística, as tecnoloxías da comunicación e da infor-mación...

Preténdese avaliar a capacidade dos nenos e dasnenas de crear as súas propias mensaxes comunicati-vas, tomando como exemplo modelos actuais dos dife-rentes medios e empregando as diversas linguaxesque posibilitan a comunicación: verbal, non verbal,artística, audiovisual e informática.


* Recoñecer, identificar e valorar algúns aspectossocioculturais do país ou países onde se fala a linguaestudada, identificando semellanzas e diferenzas coanosa realidade. Demostrar curiosidade e interese porbuscar información a través de diferentes medios

Preténdese comprobar se o alumnado coñece, iden-tifica e localiza algúns aspectos socioculturais dospaíses onde se fala a lingua estranxeira e se é quen deestablecer comparacións construtivas coa cultura pro-pia, avanzando nunha conciencia intercultural.

* Amosar confianza e interese por transmitir dife-rentes aspectos da propia cultura a outros nenos enenas empregando o idioma estranxeiro oralmente epor escrito e valorando positivamente o que desde anosa cultura podemos ofrecer.

Trátase de que o alumnado sexa consciente daimportancia da súa propia identidade e de que amoseconfianza ao transmitir aspectos significativos desta.

Área de matemáticas.

Introdución.


As matemáticas son unha fonte importante dodesenvolvemento intelectual. Son un conxunto deideas e de formas de actuar que inclúe non só usarcantidades e formas xeométricas, senón tamén facer-se preguntas, obter modelos e identificar relacións eestruturas, de maneira que, ao analizar os fenómenose situacións que se presentan na realidade, se podenobter informacións e conclusións que nun comezo nonestaban explícitas. Razoar en matemáticas consisteen establecer relacións, combinalas e crear novosconceptos.

A comunicación, coa axuda da linguaxe matemáti-ca, persegue un dobre obxectivo: a apropiación dunhaterminoloxía específica da área e a expresión de infor-mación precisa e completa sobre o contorno. As mate-máticas permiten estruturar o coñecemento que se tenda realidade, analizala e acadar unha informaciónnova para comprendela mellor, valorala e tomar deci-sións.

Entendidas así, as matemáticas incorporan áscaracterísticas tradicionais relacionadas coa dedu-ción, coa precisión, co rigor e coa seguridade as deindución, estimación, aproximación e probabilidade,que mellorarán a capacidade de enfrontarse a situa-cións abertas, sen solución única, e pechadas.

O seu coñecemento constitúe tamén un elementofundamental para a inserción na sociedade. Os seusdescubrimentos son numerosos e diversificados econtribuíron ao desenvolvemento arquitectónico,informático e tecnolóxico, por poñer algúns exemplos,ademais de permitir ter maior precisión na medicióndo tempo, na fabricación de obxectos e na organiza-ción do espazo. Na sociedade actual é imprescindiblemanexar conceptos matemáticos relacionados coavida cotiá, no ámbito do consumo, da economía priva-da e en moitas situacións da vida social. Apréndese

matemáticas tamén porque son útiles en varios ámbi-tos: a medida que o alumnado progresa ao longo dosciclos da escolaridade obrigatoria son necesarias parao coñecemento tanto das ciencias naturais como dassociais. En canto á linguaxe específica con caracterís-ticas propias, a súa aprendizaxe mellorará a elabora-ción e comunicación de diferentes coñecementos. Asmatemáticas deben desempeñar varios papeis equili-brados ao longo das etapas: un papel formativo bási-co de capacidades intelectuais, un papel aplicado efuncional en tanto se relacionan coa vida cotiá e unpapel instrumental en canto formalizadoras de coñe-cementos doutras áreas.

As matemáticas forman parte do patrimonio culturaldos pobos. A historia ensínanos que as matemáticasconstitúen unha área en continua expansión quenaceu da necesidade de dar solución a unha serie deproblemas prácticos e unha ferramenta para resolverproblemas da vida cotiá como o cómputo de perten-zas, o comercio, o calendario, as medicións deterras... Cada pobo, cada cultura, atopou soluciónspersoais e exclusivas para cada problema e creou sis-temas de representación propios.

A área de matemáticas estrutúrase ao redor de tresbloques:

O bloque 1 Espazos e formas, recolle os aspectosfundamentais da xeometría. Preténdese que o alum-nado describa, analice propiedades, clasifique erazoe, e non só que defina. Requírese pensar e facer,construír, debuxar, clasificar con diversos criterios,modelizar, medir, comparar... Todo o ámbito manipu-lativo ten enorme importancia ao tratar os contidosdeste bloque e tamén o uso de programas informáticosque poidan facilitar algúns ou varios destes requiri-mentos. Espazo e forma fan referencia a relaciónsespaciais e xeométricas, e require este bloque obser-var similitudes e diferenzas, analizar os compoñentesdas formas e recoñecer formas en diferentes represen-tacións e dimensións, así como entender as propieda-des dos obxectos e as súas posicións no espazo.

O bloque 2 Cantidades, pretende esencialmente otraballo coas cantidades nas diferentes vertentes enque estas aparecen: o número e o dominio reflexivodas relacións numéricas nos diferentes contextos.

O bloque 3 Tratamento da información e azar, faifincapé na iniciación ao uso crítico da informaciónrecibida por diferentes medios e sobre todo na com-prensión das informacións dos medios de comunica-ción.

O alumnado, cando se incorpora á educación prima-ria, chega cunha enorme bagaxe de experienciasmatemáticas, xeralmente intuitivas, relacionadas condiversos aspectos da área (por exemplo, coas cantida-des: números, medidas de tempo, sistema monetario,accións de engadir e quitar, cos espazos, coas formas,coa importancia que lles atribúen as persoas do con-torno próximo...). Esas experiencias foron construídasen interacción co seu contorno e coas persoas próxi-mas que as utilizan decote.


O achegamento aos contidos matemáticos debeapoiarse en actividades reais e na manipulación deobxectos concretos e familiares para poder ir avan-zando progresivamente cara á formalización. O pasodesde o intuitivo ata un sistema de destrezas, de acti-tudes e de coñecementos matemáticos coherente earticulado debe ser progresivo e non finaliza na edu-cación primaria.

A escola debe establecer pontes entre os coñece-mentos extraescolares e os escolares, entre os asiste-máticos e os sistemáticos, entre os espontáneos e osintuitivos e os ligados a formas de representaciónmáis simbólica propia das matemáticas. Cómpre, nonobstante, abandonar a idea de construción lineal docoñecemento, pois a integración dos novos coñece-mentos é un proceso moito máis complexo que esasvellas propostas (do simple ao complexo) e, xeralmen-te, require de múltiples situacións, tempo para resol-velas e reiteradas oportunidades para reflexionarsobre o aprendido e poñelo en xogo.

A aprendizaxe significativa das matemáticas debepartir das concepcións previas do alumnado. A modi-ficación deses esquemas previos só será posible des-pois de pasar por unha situación de conflito cognitivo(en que a contradición e a rotura do equilibrio inicialdos esquemas cognitivos do alumnado vai permitir abusca de coñecementos alternativos). Hai que proporsituacións didácticas contextualizadas no próximo efamiliar en que se consideren as súas experienciasmatemáticas previas como punto de partida para pla-nificar novas aprendizaxes.

A integración de novas aprendizaxes require múlti-ples e variadas situacións, tempo e oportunidadespara que as nenas e os nenos poñan en xogo acciónscomo comparar, establecer relacións, transformar,describir, interpretar, analizar, anticipar resultados,ensaiar procesos ou descubrir regras e pautas.

Obxectivos.

* Apreciar o papel das matemáticas na vida cotiá,gozar co seu uso e recoñecer o valor de actitudescomo a exploración de distintas alternativas, a conve-niencia da precisión ou a perseveranza na busca desolucións.

* Recoñecer situacións do medio habitual do alum-nado que requiran, para a súa comprensión ou trata-mento, de operacións elementais de cálculo; formula-las mediante formas sinxelas de expresión matemáticaou resolvelas empregando os algoritmos corresponden-tes; valorar o sentido dos resultados, a presentaciónordenada e clara e a explicación oral e por escrito dosprocesos seguidos.

* Empregar o coñecemento matemático para com-prender, valorar e producir informacións e mensaxessobre feitos e situacións da vida cotiá e recoñecer oseu carácter instrumental para outros campos decoñecemento.

* Coñecer, valorar e adquirir seguridade nas pro-pias habilidades matemáticas para afrontar situacións

diversas que permitan gozar dos aspectos creativos,estéticos ou utilitarios e confiar nas súas posibilida-des de uso.

* Empregar e elaborar instrumentos e estratexiaspersoais de cálculo mental e de medida, así como pro-cedementos de orientación espacial, en contextos deresolución de problemas, decidindo, en cada caso, asvantaxes do seu uso e valorando a coherencia dosresultados.

* Utilizar de forma axeitada as tecnoloxías da infor-mación e da comunicación, a biblioteca e calqueraoutro recurso pertinente do que se dispoña, tanto nocálculo como na busca, tratamento e representaciónde informacións diversas.

* Identificar formas xeométricas do contorno natu-ral e cultural, empregando o coñecemento dos seuselementos e propiedades para describir a realidade edesenvolver novas posibilidades de acción.

* Empregar técnicas elementais de recollida de datospara obter información sobre fenómenos e situaciónsdo contorno do alumnado; representala de xeito gráficoe numérico e formarse un xuízo sobre ela mesma.

Contidos.

Primeiro ciclo.

Bloque 1. Espazos e formas.

* Interpretación de mensaxes que conteñan infor-macións sobre relacións espaciais contrastando signi-ficados con compañeiras e compañeiros.

* Utilización do vocabulario topolóxico elemental(esquerda-dereita, diante-detrás, arriba-abaixo, pre-to-lonxe, próximo-afastado...) para describir relaciónsde situación dos obxectos do espazo próximo.

* Descrición de posicións e de movementos, enrelación a si mesmo, a si mesma e a outros puntos dereferencia.

* Interpretación e descrición verbal de planos deitinerarios e elaboración elemental e non convencio-nal destes, unha vez vivenciados.

* Recoñecemento de aspectos xeométricos básicos(liñas, puntos, rectángulos, cadrados, triángulos, cír-culos, esferas e cubos) no contorno inmediato.

Interpretación e emisión de informacións sobreespazos e sobre obxectos familiares, usando vocabu-lario xeométrico sobre estes aspectos.

* Construción de figuras xeométricas sinxelas, pre-via análise e recoñecemento das súas características,recorrendo a materiais manipulables.

* Experimentación lúdica con formas xeométricaspara buscar elementos de regularidade, identificar,comparar, clasificar e descubrir as súas propiedades.

* Experimentación a partir de composición e des-composición de figuras planas e de corpos xeométri-cos para formar outros.


* Resolución de problemas xeométricos explicandooralmente e por escrito o significado dos datos, asituación planificada, o proceso seguido e as solu-cións obtidas.

* Curiosidade pola exploración de materiais e deobxectos diversos coa finalidade de descubrir as for-mas e os seus elementos.

* Confianza nas propias posibilidades e valoraciónpositiva das contribucións alleas.

* Interese e constancia na busca de solucións a pro-blemas variados da vida cotiá.

Bloque 2. Cantidades.

* Recoñecemento dos usos dos números para solu-cionar problemas en contextos próximos (contar,medir, ordenar, nomear...).

* Reconto, comparación, ordenación e expresión decantidades en situacións da vida cotiá.

* Representación, lectura, escritura e descomposi-ción de números amosando coñecemento da grafía, donome e do valor.

* Recoñecemento e utilización dos números ordi-nais para resolver problemas da vida diaria.

* Comparación de números en contextos familiarese expresión de relacións entre eles (maior ca, menorca, diferente a, igual ca...) usando a simboloxía ade-cuada. Situación dos números na recta numérica.

* Manipulación dos números para atopar intuitiva-mente as súas propiedades e regularidades. Ensaio deestratexias para contar rapidamente.

* Disposición para utilizar os números, así como assúas relacións e operacións, para obter e expresarinformación, para a interpretación de mensaxes epara resolver problemas en situacións reais.

* Resolución de problemas da vida cotiá que impli-quen a aplicación de sumas e de restas e a utilizaciónde estratexias procesuais adecuadas (interpretaciónda situación problemática, confrontación de puntosde vista, determinación de datos útiles, selección daoperación axeitada, emprego do algoritmo correspon-dente, verificación do resultado, expresión ordenadado resultado, explicitación do proceso de resolución).

* Confianza nas propias posibilidades e curiosida-de, interese e perseveranza na busca de solucións.

* Uso do erro como mecanismo de mellora.

* Formulación de problemas variados da vida cotiá.

* Emprego da suma para xuntar ou engadir e da res-ta para separar ou quitar en situacións familiares.Recoñecemento do significado de cada operación.

* Utilización de procedementos diversos e de estra-texias persoais (de estimación de resultados, de apli-cación intuitiva das propiedades das operacións e decálculo mental) para realizar, en situacións cotiás,

sumas e restas. Explicación oral dos razoamentos edas estratexias desenvolvidas.

* Cálculo de sumas e de restas, escollendo o méto-do máis adecuado (mentalmente, con algoritmos, coacalculadora, co ordenador...), segundo o caso.

* Desenvolvemento de estratexias persoais de cál-culo mental para a busca do complemento dun núme-ro á decena inmediatamente superior e para resolverproblemas de sumas e de restas.

* Cálculo aproximado. Estimación e redondeo doresultado dun cálculo ata a decena máis próximaescollendo entre varias solucións e valorando as res-postas razoables.

* Familiarización co uso da calculadora para a xera-ción de series, composición e descomposición denúmeros e comprobación dos resultados das opera-cións de suma e de resta.

* Aplicación da multiplicación a contextos cotiánsen que a operación signifique suma de sumandosrepetidos.

* Construción das táboas de multiplicar do 2, do 5e do 10 apoiándose en número de veces, suma repeti-da, disposición en cuadrículas...

* Interese pola presentación ordenada e limpa doscálculos e dos seus resultados.

* Utilización de obxectos e de instrumentos do con-texto cotián do alumnado para medir obxectos, espa-zos e tempos, e para resolver problemas relacionadoscon tarefas habituais da aula ou con situacións fami-liares.

* Comparación de obxectos segundo lonxitude, pesoou capacidade, de xeito directo ou indirecto.

* Medición con instrumentos e estratexias non con-vencionais (palmo, pé, brazas, paso, baldosas, culle-radas, vasos, cuncas, mancheas, chiscos...).

* Experimentación con unidades non convencionaispara comparar valores, atopar equivalencias...

* Utilización de unidades usuais (quilogramo, litro,metro e centímetro, día, semana, mes) e instrumentosconvencionais para medir en situacións cotiás.

* Introdución á medida do tempo co uso do reloxo(as horas en punto, as medias).

* Resolución de problemas de medida con selec-ción do «instrumento» adecuado, con estimación deresultados de medidas (distancias, tamaños, pesos,capacidades...) en contextos familiares, coa explica-ción oral do proceso seguido e da estratexia emprega-da na medición. Expresión do resultado da medidaindicando o número e a unidade utilizada.

* Resolución de problemas sinxelos da vida cotiá doalumnado en que haxa que manexar prezos de obxec-tos. Identificación das distintas moedas e billetes quese corresponderían con eses prezos.


* Curiosidade por coñecer e empregar a medidadalgúns obxectos e tempos familiares e interese polainterpretación de mensaxes que conteñan informa-cións sobre medidas.

* Coidado na realización de medidas.

Bloque 3. Tratamento da información e azar.

* Lectura e interpretación de información matemá-tica rexistrada nunha gráfica sinxela (convencional ounon convencional) relativa a fenómenos próximos.

* Utilización de técnicas elementais para a recolli-da e ordenación de datos de contextos familiares epróximos.

* Representación e organización guiada de datosrelacionados coa vida cotiá mediante gráficos sinxelos(representación non convencional, liñas temporais,pictogramas...).

* Resolución de problemas do contexto cotián enque interveñan a lectura de gráficas elementais, asdescricións orais, o contraste de opinións, a planifica-ción do proceso de resolución, a comparación de pro-cesos e a resolución e valoración de resultados.

* Distinción entre seguro, posible e imposible, par-tindo da experiencia diaria e incorporando este voca-bulario á súa linguaxe habitual.

* Participación e colaboración activa no traballo enequipo e na aprendizaxe organizada a partir da inves-tigación sobre situacións reais. Respecto polo traballoe polas estratexias das outras persoas.


Primeiro ciclo.

* Formular problemas sinxelos en que se precisecontar, ler, ordenar e escribir números ata o 999.Interpretar a función que teñen os números candoaparecen nun contexto real e usalos de acordo coassúas características.

Preténdese comprobar con este criterio a capacida-de de aplicar a situacións variadas os coñecementosadquiridos sobre o uso dos números (expresar canti-dades, identificar datas, indicar medidas, sinalarintervalos...).

Avaliarase a capacidade de emitir e de interpretarinformacións en situacións cotiás empregando osnúmeros. Así mesmo, valorarase o dominio do alum-nado sobre o valor de posición que teñen os númerose a asociación entre escritura cifrada e o seu nome eviceversa.

En resumo, trátase de comprobar se as nenas e osnenos manexan os números en situacións da vidacotiá, operan con eles e interpretan o seu valor.

* Comparar cantidades pequenas (de obxectos, fei-tos ou situacións familiares), interpretando e expre-sando os resultados da comparación e redondeando,se a situación o require, ata a decena máis próxima.

Trátase de avaliar a capacidade para comparar,relacionar... cantidades, buscando, segundo a situa-ción, un resultado exacto ou aproximado. Valorarase ahabilidade para estimar cantidades pequenas, expre-sándoas oralmente ou mediante escritura cifrada,como paso previo á acción de contar e á determina-ción do número exacto.

Tamén se valorará a capacidade de contrastar oresultado exacto co valor estimado previamente.

Comprobarase, así mesmo, se as nenas e os nenosson quen de efectuar redondeo, no resultado da apre-ciación, ata a decena máis próxima.

* Resolver problemas relativos á vida cotiá en quesexa pertinente aplicar operacións de suma e de res-ta, empregando os algoritmos básicos corresponden-tes ou outros procedementos de resolución e explican-do oralmente o proceso seguido.

Compróbase a capacidade do alumnado de interpre-tar unha situación problemática, de confrontar puntosde vista, de determinar os datos útiles, de seleccionara operación axeitada, de aplicala, de elaborar unhasolución, de verificar os resultados obtidos, de expre-sar de forma ordenada e clara os datos (tanto paradetectar erros como para explicar o razoamento segui-do) e de expresar oralmente o proceso de resoluciónusando linguaxe matemática elemental propia dociclo.

Tamén se observará a capacidade de empregar máisdun procedemento e a actitude de perseveranza nabusca de solucións.

* Utilizar procedementos diversos e estratexias per-soais para realizar, en situacións cotiás e funcionais,cálculos numéricos básicos coas operacións de sumae de resta.

Avaliarase a capacidade para poñer en marcha pro-cesos persoais para resolver en contextos familiaressumas e restas en cálculo mental e escrito: indicandocoñecemento do significado básico das operacións,usando estratexias para facer estimacións sobre osresultados, escollendo cal é o método máis conve-niente para facer un cálculo concreto (mentalmente,con algoritmos, con calculadora...), desenvolvendoestratexias propias de cálculo mental, usando a calcu-ladora para comprobacións.

Valorarase a aplicación intuitiva das propiedadesdas operacións e a capacidade de explicar oralmenteos razoamentos e estratexias desenvolvidos.

* Aplicar a multiplicación a contextos cotiáns en quea operación signifique suma de sumandos repetidos.

Este criterio trata de avaliar a capacidade para uti-lizar a nivel introdutorio a multiplicación como opera-ción equivalente á suma de varios sumandos iguais ensituacións cotiás e funcionais de resolución.

* Utilizar obxectos, instrumentos... do contextohabitual do alumnado para medir obxectos, espazos etempos coa finalidade de resolver problemas relacio-


nados con tarefas habituais da aula ou con situaciónscotiás.

Preténdese valorar a habilidade para resolver pro-blemas cotiáns: facer unha receita, construír unhafigura, deseñar e construír un circuíto... que precisenda medida de obxectos, de espazos e de temposempregando unidades de medida non convencionais(palmo, pé, brazas, paso, baldosas, culleradas, vasos,cuncas, manchea, chiscos...) e convencionais (quilo-gramo, litro, metro e centímetro, día, semana, mes);escollendo os diversos « instrumentos» en función doque cumpra medir e deseñando algún instrumentonon convencional de medida se for necesario; esti-mando o resultado da medida; explicando oralmente oproceso de medición; expresando o resultado damedida mediante indicación do número e da unidadeutilizada e observando intuitivamente algunhas equi-valencias entre as medidas non convencionais.

* Describir e representar dun xeito elemental asituación dun obxecto do espazo próximo, un despra-zamento en relación a si mesma ou a si mesmo e asituación do propio alumnado en relación a obxectose ás demais persoas da clase usando vocabulariotopolóxico elemental.

Trátase de avaliar se o alumnado ten a capacidadede interpretar e usar conceptos como esquerda-derei-ta, diante-detrás, arriba-abaixo, preto-lonxe, próximo-afastado, dentro-fóra, enriba-debaixo, dirección oudistancia en tarefas de orientación e de representa-ción espacial variadas.

Valorarase a habilidade para orientarse no espazopróximo e para describir itinerarios sinxelos con rela-ción a obxectos, ás demais persoas e a si mesmo.

* Utilizar o coñecemento das formas rectangulares,triangulares, circulares, cadradas, esféricas e cúbicaspara describir e resolver situacións cotiás que asrequiran.

Este criterio tenta valorar a capacidade de recoñe-cer no contorno inmediato (construcións, natureza,arte...) as formas xeométricas elementais e a de inter-pretar e emitir informacións orais ou escritas sobreespazos familiares, obxectos... usando termos xeomé-tricos propios do ciclo.

Así mesmo, preténdese constatar a habilidade deconstruír formas de dúas dimensións para deseñaraspectos da realidade e a de experimentar ludicamen-te con elas coa finalidade de descubrir intuitivamen-te propiedades e características delas.

* Resolver e formular problemas en que interveña alectura de gráficas sinxelas de situacións familiares,interpretándoas a nivel básico.

Trátase de comprobar que o alumnado é quen decomprender a información matemática rexistradanunha gráfica (non convencional, pictográfica, liñastemporais ou de barras) e de utilizar esa informaciónna resolución e formulación de problemas relaciona-dos co contexto cotián. Así mesmo, observarase a

habilidade guiada de representar datos da vida cotiámediante gráficos sinxelos.

* Diferenciar situacións da vida cotiá en función deque sexan ou non previsibles os resultados. Manexartermos relacionados co azar como seguro, posible eimposible.

Avaliarase se o alumnado utiliza os termos seguro,posible e imposible cando analiza acontecementos davida cotiá. Téntase verificar se o alumnado, partindoda súa experiencia diaria, comeza a decatarse de quehai sucesos imposibles, sucesos que se producen conseguridade e sucesos que poden suceder.

Contidos.

Segundo ciclo.


* Interpretación e elaboración de mensaxes queconteñan informacións sobre relacións espaciais.

* Descrición de posicións e de movementos en rela-ción a unha mesma ou a un mesmo e a outros puntosde referencia.

* Descrición de itinerarios empregando unha lin-guaxe matemática o máis correcta posible coa incor-poración de conceptos como rectas, curvas, paralelase intersección de rectas.

* Recoñecemento de simetrías e de translacións enmanifestacións e expresións artísticas.

* Interpretación, descrición e elaboración de planosde itinerarios, en maquetas e en bosquexos de contor-nos próximos.

* Identificación de figuras planas e de corpos xeo-métricos (cubos, esferas, prismas, pirámides e cilin-dros) en obxectos e en espazos cotiáns. Descrición dasúa forma, utilizando o vocabulario xeométrico básico(lados, arestas, caras, ángulos e vértices, segundocorresponda).

* Manipulación e experimentación con figuras e concorpos xeométricos para buscar elementos de regula-ridade neles, identificar as súas propiedades, compa-ralas e clasificalas con criterios elementais, formarfiguras planas e corpos xeométricos a partir doutraspor composición e descomposición.

* Resolución de problemas xeométricos interpre-tando o enunciado, recoñecendo os datos, identifican-do a información útil, planificando o proceso, poñén-doo en práctica e verbalizando para detectar erros epoder rectificar.

* Interese pola elaboración e presentación coidado-sa das construcións xeométricas.

* Confianza nas propias posibilidades; curiosidade,interese e constancia para empregar as construciónsxeométricas, os obxectos e as relacións espaciais.

* Participación activa e responsable no traballo enequipo. Gusto por compartir os procesos de resolu-ción e os resultados obtidos.



* Busca e contraste de información relativa a aspec-tos matemáticos variados (como o número ou a medi-da ao longo da historia e en diferentes culturas, osconceptos traballados na aula...), utilizando diversasfontes: libros, a internet, persoas expertas...

* Identificación do papel das matemáticas na vidacotiá e da necesidade de usalas en múltiples contex-tos escolares e familiares.

* Uso dos números en situacións variadas e familia-res para solucionar problemas relacionados con can-tidades recoñecendo o valor de posición das cifras.

* Lectura, escritura, ordenación, comparación(usando termos como maior ca, menor ca, diferentede, igual a, aproximadamente igual, maior ca e menorca...), seriación, descomposición e representación narecta numérica de diversos números.

* Expresión de particións e de relacións en contex-tos familiares coa utilización de números fracciona-rios comparándoos mediante a ordenación e a súarepresentación gráfica.

* Confianza nas propias posibilidades e perseveran-za para utilizar os números, as súas relacións e asoperacións na obtención e expresión de informacións,manifestando iniciativa persoal nos procesos de reso-lución de problemas da vida cotiá.

* Resolución de problemas sinxelos da vida cotiá:interpretando o enunciado, recoñecendo os datos, ato-pando a información relevante, planificando o proce-so, elaborando hipóteses sobre o resultado, empregan-do estratexias persoais de resolución e as operaciónsnuméricas (suma, resta, multiplicación e división porunha cifra) que cumpran, comprobando as solucións everbalizando o proceso.

* Formulación de problemas relacionados coa vidacotiá que precisen da aplicación de coñecementosnuméricos e de operacionais para resolvelos.

* Valoración do contraste coas compañeiras e com-pañeiros, tanto do resultado final como das estratexiase procesos seguidos para chegar a el.

* Interpretación do erro como incentivo de mellora.

* Valoración da constancia na realización do traba-llo operacional e do feito de non desanimarse ante asdificultades.

* Utilización en contextos familiares, para resolversituacións problemáticas, de: a suma como incremen-to; a resta como diminución, comparación e comple-mento; a multiplicación como suma abreviada, repeti-ción e operador multiplicativo e a división comorepartición e agrupación.

* Interese para a utilización dos números e do cál-culo numérico na resolución de problemas en situa-cións reais.

* Descomposición aditiva e multiplicativa dosnúmeros. Construción (empregando diferentes estra-texias) e memorización das táboas de multiplicar.

* Realización de cálculos con números naturaisindicando o coñecemento do significado das opera-cións, realizando estimacións sobre os resultados evalorando se a resposta é razoable, seleccionando ométodo máis conveniente para facer o cálculo (men-talmente, con algoritmos, con calculadora, con orde-nador) e explicando as estratexias utilizadas.

* Interese pola presentación limpa, ordenada e cla-ra dos cálculos e dos seus resultados.

* Mellora progresiva da seguridade, autonomía einiciativa persoal nas aprendizaxes numéricas e algo-rítmicas.

* Realización de medicións para resolver proble-mas en contextos reais empregando unidades demedida convencionais (múltiplos e submúltiplos máisusuais), elixindo e usando adecuadamente os instru-mentos, seleccionando as unidades axeitadas, usandoestratexias persoais para medir e estimar, controlandoe verbalizando o proceso de medida, contrastandoresultados e expresándoos correctamente manifestan-do as unidades utilizadas.

* Comparación, establecemento de equivalenciasfuncionais e ordenación de unidades e de cantidadesdunha mesma magnitude (tanto de lonxitude, de peso,de capacidade e de tempo como das derivadas do sis-tema monetario).

* Confianza nas propias posibilidades e interese porcompartir coas demais persoas os procesos que utili-zan a medida para obter e expresar informacións epara resolver problemas en situacións reais.

* Interese pola presentación limpa e ordenada doproceso e pola expresión de medidas.

* Valorar a importancia de dispoñer dun sistemaconvencional de medidas.


* Resolución e formulación de problemas en que seprecise a interpretación de gráficas sinxelas (diagra-ma de barras e pictogramas) e de táboas de datos.

* Recollida e rexistro de datos (táboas de dobreentrada e gráficas) sobre obxectos, fenómenos e situa-cións familiares utilizando técnicas elementais deenquisas, de observación e de medición.

* Lectura, descrición e interpretación de táboas dedobre entrada e de gráficos de uso habitual na vidacotiá con propósitos funcionais.

* Interese pola elaboración e pola presentación degráficos e de táboas de forma ordenada e clara.

* Confianza nas propias posibilidades, curiosidade,interese e constancia na interpretación de datos pre-sentados de forma gráfica.


* Utilización de expresións como posible, imposi-ble, máis ou menos probable, seguro na valoración deresultados de experiencias lúdicas e cotiás en queintervén o azar.

* Colaboración activa no traballo de grupo respec-tando o traballo, os procesos e as estratexias dasoutras persoas.

* Valoración do uso das novas tecnoloxías nos ámbi-tos gráficos en que son precisas.


Segundo ciclo.

* Aplicar a situacións variadas e familiares os coñe-cementos adquiridos sobre o uso dos números de ataseis cifras e resolver problemas sinxelos en que seprecise lelos, escribilos, ordenalos, comparalos,representalos, serialos, descompoñelos... interpretan-do o valor de cada unha das súas cifras.

Avaliarase a habilidade de usar os números en con-textos cotiáns para resolver problemas interpretando ovalor posicional das cifras. Verificarase a capacidadede comparar cantidades: interpretando e expresandoos resultados da comparación, exactos ou por tenteo,segundo a situación; amosando coñecemento da sim-boloxía das relacións numéricas (maior ca, menor ca,diferente de, igual a, aproximadamente igual); situan-do na recta numérica.

Así mesmo, valorarase a predisposición para explo-rar regularidades nos números.

* Resolver problemas diversos relacionados co con-torno que exixan certa planificación, control proce-sual e actitude favorable, aplicando unha ou dúasoperacións numéricas, contidos básicos de xeometríaou tratamento da información e usando estratexiaspersoais de resolución.

Téntase avaliar a capacidade de resolver problemasvariados: interpretando o enunciado e decatándose deata onde comprende; recoñecendo os datos, tantocifrados directamente como os dados en gráficas;diferenciando a información útil da superflua; imaxi-nando o camiño mental que leve á solución a modo deplanificación do que se realizará; elaborando hipóte-ses sobre o resultado; empregando estratexias per-soais de resolución; recoñecendo as funcións dasdiferentes operacións; realizando as operacións porescrito ou con axuda da calculadora en función doscálculos que cumpra realizar; comprobando as solu-cións; verbalizando o proceso seguido e expresandoclaramente o resultado; rectificando a solución segun-do os resultados obtidos e os contrastes realizados coresto do grupo de alumnas e alumnos; aceptando anecesidade de rectificar a partir do erro; amosandoactitude de perseveranza na busca de solucións.

Tamén se valorará a capacidade de formular proble-mas relacionados coa vida cotiá a partir de modelos.

* Realizar cálculos con números naturais, utilizan-do o coñecemento do sistema de numeración decimal,

o procedemento máis axeitado, os recursos máis con-venientes e as propiedades das operacións (suma, res-ta, multiplicación e división por unha cifra), en situa-cións cotiás e funcionais de resolución de problemas.

Avaliarase a capacidade para poñer en marcha pro-cesos persoais para resolver, en contextos familiares,sumas, restas, multiplicacións e divisións en cálculomental e escrito: indicando coñecemento do significa-do básico das operacións; realizando estimaciónssobre os resultados e valorando se a resposta é razoa-ble; seleccionando o método máis conveniente parafacer un cálculo concreto (mentalmente, mediantealgoritmos, con calculadora, con ordenador...) en fun-ción da complexidade deste; desenvolvendo e utili-zando con axilidade estratexias persoais de cálculomental; usando a calculadora para comprobacións;considerando o erro como un estímulo para novos cál-culos e explicando as estratexias aplicadas.

Valorarase a aplicación intuitiva das propiedadesdas operacións e a capacidade de explicar oralmenteos razoamentos desenvolvidos.

* Realizar medicións e estimacións (para resolverproblemas relacionados cos contextos próximos ereais) escollendo, entre as unidades (lonxitude, capa-cidade, peso, tempo e as derivadas do sistema mone-tario) e instrumentos de medida usuais, os que mellorse axusten ao que se vaia medir.

Trátase de valorar a capacidade de medir pararesolver problemas de contextos próximos (construírfiguras planas, calcular itinerarios, confrontar capaci-dades, calcular intervalos, facer orzamentos, facerhorarios...) empregando medidas convencionais (múl-tiplos e submúltiplos máis usuais); elixindo o instru-mento axeitado para efectuar medicións ou construín-do o instrumento sinxelo que se precisa; seleccionan-do a unidade de medida máis adecuada; elaborando eutilizando estratexias persoais de estimación e facen-do estimacións máis ou menos razoables; empregandoadecuadamente o instrumento; controlando o procesode medida; usando, en situacións cotiás, as conver-sións dunhas noutras; expresando os resultados naunidade adecuada; contrastando resultados da medi-ción; comprendendo funcionalmente que a medida éunha aproximación e que a unidade escollida afecta aprecisión; explicando oralmente ou por escrito o pro-ceso e razoamento seguido.

* Obter información puntual dunha representaciónespacial (bosquexo dun itinerario, plano dunha pista,maqueta do patio...), describila e representala sinxe-lamente tomando como referencia obxectos familiarescoa finalidade de resolver problemas elementais docontorno próximo. Utilizar as nocións básicas demovementos xeométricos para describir e comprendersituacións da vida cotiá e para valorar expresiónsartísticas.

Este criterio pretende avaliar a capacidade de inter-pretar e de expresar información concreta contida nunbosquexo, maqueta ou plano e para resolver proble-


mas sinxelos, empregando unha linguaxe matemáticao máis correcta posible.

Valorarase a habilidade do alumnado para describirunha representación espacial familiar de obxectos ede contextos próximos utilizando o vocabulario e asrelacións xeométricas (aliñamento, paralelismo, per-pendicularidade).

Quérese apreciar, ademais, a habilidade para emitire recibir informacións sobre obxectos referidas a posi-cións e movementos no plano, e a de recoñecer ereproducir manifestacións artísticas que inclúansimetrías e translacións.

* Usar o coñecemento das formas e corpos xeomé-tricos do espazo (polígonos, círculos, cubos, prismas,cilindros, esferas) para describir e resolver problemasdo contexto próximo.

Valórase a capacidade de: recoñecer as formas xeo-métricas; analizar as súas propiedades; comparar eclasificar figuras e corpos atendendo a diversos crite-rios (formais e persoais), compartíndoos co resto dascompañeiras e dos compañeiros; construílas; experi-mentar para transformalas, coa finalidade última dedescribir usando vocabulario xeométrico básico;razoar e resolver problemas relacionados co contextopróximo.

* Resolver e formular problemas en que interveña alectura de gráficas e de táboas de datos sobre situa-cións cotiás. Resolver problemas en que se precise:recoller datos sobre feitos e sobre obxectos da vidacotiá usando técnicas sinxelas de reconto, ordenarestes datos atendendo a un criterio de clasificación eexpresar o resultado en forma de táboa ou de gráfica.

Trátase de valorar se o alumnado describe e inter-preta a información matemática contida en táboas dedatos e en gráficas sinxelas (diagrama de barras, pic-togramas...) e utiliza esa información na resolución ena formulación de problemas do seu contorno habi-tual.

Así mesmo, é motivo de avaliación a capacidade deresolución de problemas en que cumpra realizar:unha observación de fenómenos da vida cotiá; unhaefectiva recollida e reconto de datos; unha análise eordenación deses datos atendendo a criterios varia-dos; unha representación do resultado utilizando osgráficos estatísticos máis adecuados á situación,acompañándoos da lenda oportuna.

* Empregar en situacións da vida cotiá e en xogosexpresións típicas para describir incerteza seguro,posible e imposible. Identificar algúns sucesos alea-torios do contorno do alumnado.

Avaliarase se o alumnado utiliza, en situacións dexogo ou da vida real, expresións relacionadas consituacións incertas: é posible, é imposible, é seguro.

Téntase comprobar se, partindo da experiencia, oalumnado distingue fenómenos aleatorios e fenóme-nos seguros.

Contidos.

Terceiro ciclo.


* Interpretación, análise e representación elemental(bosquexos, planos e maquetas) do espazo próximo.Introdución ao concepto de escalas.

* Comprensión e emisión de informacións relativasao contorno físico, aos obxectos e á arte utilizando ovocabulario básico relativo a formas, relacións (para-lelismo, perpendicularidade, simetría), posicións ouelementos referenciais (coordenadas, puntos, distan-cias, ángulos e xiros) e outras nocións xeométricas(perímetro e superficie).

* Experimentación con ampliacións e con redu-cións de figuras como introdución á noción de seme-llanza, así como coa realización de simetrías pordobramento e con espellos.

* Interese e perseveranza na busca de soluciónsante situacións de incerteza relacionadas coa organi-zación e utilización do espazo.

* Utilización de instrumentos de debuxo (regra,escuadro, transportador, compás...) e programas infor-máticos para a construción e exploración de formas ede elementos xeométricos.

* Obtención experimental (mediante varios proce-dementos como a descomposición ou o debuxo encuadrícula), para a resolución de problemas en situa-cións funcionais, de perímetros e áreas de figurasxeométricas. Contraste de estratexias e conclusións.

* Manipulación de figuras planas (polígonos, cir-cunferencia e círculo) e de corpos xeométricos (cubo,prisma, pirámide, cono, cilindro e esfera) para forma-las a partir doutras por composición e descomposi-ción, atopar relacións entre os seus elementos, esta-blecer pautas para a súa construción e atopar regula-ridades e simetrías.

* Comparación, descrición e clasificación de figu-ras e de corpos xeométricos atendendo a diferentescriterios e elementos.

* Sensibilidade para apreciar a xeometría no mun-do real.

* Interese pola precisión na descrición e na repre-sentación de formas xeométricas e pola presentaciónclara e ordenada dos traballos xeométricos.

* Confianza nas propias posibilidades para utilizaras construcións xeométricas, os obxectos e as rela-cións espaciais para resolver problemas en situaciónsreais.


* Uso de diferentes fontes e recursos (libros, orde-nador, persoas expertas...) para atopar informaciónssobre as relacións entre as necesidades sociais, osdescubrimentos matemáticos e as mulleres e oshomes que os produciron.


* Busca e recollida de información sobre os siste-mas de numeración en culturas anteriores e sobre asúa influencia na actualidade.

* Recoñecemento do papel da matemática na vidacotiá, tanto en contextos escolares e en diferentesáreas como noutros ámbitos próximos.

* Identificación de aspectos cuantitativos da vidacotiá que se poden expresar empregando diferentestipos e sistemas (romano, arábigo) de números.

* Resolución de problemas co uso de diferentestipos de números, interpretando o seu valor e as súasfuncións (contar, medir, ordenar, expresar particións,codificar informacións, distinguir elementos...).

* Lectura, escritura, seriación, ordenación, descom-posición, comparación (e expresión dos resultados dacomparación, exactos ou por tenteo, segundo a situa-ción) e representación na recta numérica de distintostipos de números (naturais, enteiros, fraccións, deci-mais ata as centésimas) en contextos reais.

* Manipulación de números diversos explorando asregularidades, atopando equivalencias e correspon-dencias entre eles.

* Recoñecemento das propiedades dos números:múltiplos, divisores, números primos e números com-postos. Clasificación de números en primos e compos-tos buscando divisores. Utilización da táboa de multi-plicar para identificar múltiplos e divisores.

* Valoración da utilización dunha linguaxe numéri-ca e cuantitativa cada vez máis precisa e rigorosa.

* Resolución de problemas da vida cotiá en que seobserven as fases de decodificación, modelización,verificación e explicitación, que implican: planifica-ción, anticipación, hipotetización e contraste de opi-nións, verbalización, xuízo crítico, consciencia-con-trol-revisión do proceso, emprego de máis dun proce-demento de resolución, presentación de datos conorde e claridade, utilización da calculadora en fun-ción da complexidade dos cálculos e formulación derazoamentos que argumenten a validez dunha solu-ción (identificando, se é o caso, os erros).

* Valoración das achegas estratéxicas das outraspersoas e perseveranza na busca de solucións e dedatos precisos.

* Colaboración activa e responsable no traballo enequipo, manifestando iniciativa para resolver proble-mas que implican a aplicación dos contidos estudados.

* Realización de cálculos numéricos sinxelos(suma, resta, multiplicación e división con distintostipos de números), en situacións de resolución de pro-blemas, usando diferentes procedementos (algoritmosescritos, cálculo mental, tenteo, estimación, calcula-dora, ordenador...), segundo a natureza do cálculo e asúa complexidade, decidindo sobre a razoabilidadedun resultado obtido ou estimado.

* Cálculo en situacións cotiás e familiares en que serecollan a xerarquía das operacións e os usos da

paréntese, o automatismo dos algoritmos das opera-cións básicas, as propiedades das operacións, asestratexias persoais, o emprego dos instrumentos decálculo e mais a presentación dos cálculos e dosresultados de xeito ordenado e claro.

* Aplicación de porcentaxes en situacións cotiás(compra, particións, orzamentos...) facendo corres-pondencias sinxelas entre elas, as fraccións e os deci-mais.

* Introdución ao concepto de potencia como produ-to de factores iguais. Cadrados e cubos.

* Selección, en contextos de resolución de proble-mas da vida cotiá, dos instrumentos e das unidades demedida usuais máis adecuados, facendo previamenteestimacións e expresando con precisión medidas delonxitude, de superficie, de peso, de capacidade, deamplitude de ángulos e de tempo.

* Resolución de problemas de medida en que serecollan os seguintes aspectos: planificación e controlde proceso; selección e uso correcto dos instrumentosmáis pertinentes en cada caso; uso de estratexias per-soais; estimación de magnitudes facendo previsiónsrazoables; conversión, se cómpre, dunhas unidadesnoutras da mesma magnitude; expresión dos resulta-dos nas unidades adecuadas usando a simboloxía;explicación dos razoamentos e dos procesos levados acabo.

* Desenvolvemento de estratexias persoais paramedir perímetros e superficies de figuras e de obxec-tos de maneira exacta e aproximada. Comparación desuperficies de figuras planas por superposición, des-composición e medición.

* Identificación dalgunhas medidas tradicionaisusadas na bisbarra e de ámbito local.

* Medición do tempo (analóxica ou dixitalmente),busca de maior precisión co emprego dos minutos edos segundos. Cálculo das equivalencias e transfor-macións entre horas, minutos e segundos, en situa-cións cotiás.

* Medición de aberturas e de xiros co uso de ángu-los, así como utilización de instrumentos convencio-nais para medir graos.

* Utilización da medición e das medidas para resol-ver problemas, comprender e transmitir informacións,validando o resultado de medida en contraste coaspropias hipóteses e co obtido por compañeiras e com-pañeiros.

* Interese por utilizar con coidado e precisión dife-rentes instrumentos de medida e ferramentas tecnoló-xicas e mais por empregar unidades adecuadas.

* Valoración das vantaxes de dispor dun sistemaconvencional de medida e comprensión de que amedida é unha aproximación e que a unidade escolli-da afecta a precisión.



* Resolución e formulación de problemas en queinterveñan a lectura, a interpretación e a análise crí-tica de representacións gráficas de datos do contorno.

* Recollida, selección, análise, organización erexistro de datos utilizando técnicas elementais deenquisa, de observación e de medición.

* Representación gráfica da información mediantetáboas de datos, diagramas de barras, diagramaslineais, diagramas de sectores...

* Interpretación e extracción da información quefornecen a media aritmética, a moda e o rango, e apli-cación destas a situacións familiares e concretas.

* Disposición á elaboración e á presentación de grá-ficos e de táboas de forma ordenada e clara.

* Valoración da importancia de analizar criticamen-te as informacións que se presentan a través de gráfi-cos estatísticos e da tendencia a explorar todos os ele-mentos das gráficas evitando interpretacións parciaise precipitadas.

* Obtención e emprego de información para a reali-zación de gráficos.

* Valoración do uso das novas tecnoloxías nos ámbi-tos gráficos en que son precisas.

* Recoñecemento da presenza do azar na vida cotiá.Distinción entre situacións aleatorias e as que non oson.

* Estimación e predición de resultados posibles ensituacións aleatorias (xogos ou cotiás) e uso de termi-noloxía básica para describir situacións e experien-cias de azar (posibles, imposibles, probables, segu-ros...). Comparación de resultados posibles cos obti-dos en experiencias aleatorias cotiás.

* Valoración da necesidade de reflexión, razoamen-to e perseveranza para superar as dificultades implí-citas na resolución de problemas.

* Confianza nas propias posibilidades e interese porempregar as ferramentas tecnolóxicas na compren-sión dos contidos funcionais.


Terceiro ciclo.

* Resolver e formular problemas para os que cum-pra recoñecer os aspectos cuantitativos da vida cotiáque se poden expresar empregando números e para osque haxa que ler, escribir, comparar, seriar, descom-poñer, representar e ordenar (utilizando razoamentosapropiados) distintos tipos de números (naturais,enteiros, fraccións e decimais ata as centésimas).

Con este criterio preténdese comprobar que semanexan, en situacións de resolución de problemasda vida real, diferentes tipos de números, interpretan-do o seu valor e as súas funcións (contar, medir, orde-nar, expresar particións, codificar informacións, dis-

tinguir elementos) e sendo quen de intercalar núme-ros escritos de diferentes xeitos.

Avaliarase a capacidade de recoñecer aspectoscuantitativos da vida cotiá que se poden expresarempregando números e de comparar cantidades lendocon seguridade e soltura os números; interpretando eexpresando os resultados da comparación exactos oupor tenteo, segundo a situación; amosando coñece-mento da simboloxía das relacións numéricas; repre-sentándoos na recta numérica e explorando regulari-dades nos números.

* Utilizar os números decimais, os fraccionarios eas porcentaxes sinxelas para interpretar e intercam-biar información en contextos da vida cotiá.

Con este criterio preténdese valorar a capacidadede identificar e utilizar diferentes tipos de númeroscomo operadores na interpretación e na resolución deproblemas.

Compróbase a utilización deses números en contex-tos reais (situacións de compra, gastos, orzamentos...),establecendo equivalencias e correspondencias entreeles.

* Resolver problemas sinxelos, anticipando unhasolución razoable, buscando o proceso de resoluciónmáis adecuado, amosando actitudes de valoración dasdiferentes estratexias e perseveranza na busca dedatos e de solucións precisas. Expresar de xeito orde-nado e claro, oralmente e por escrito, o proceso segui-do na resolución de problemas.

Este criterio está dirixido a comprobar a capacida-de na resolución de problemas, atendendo ao procesoseguido (en que se observan as fases de decodifica-ción, modelización, verificación e explicitación) queimplica: planificación; anticipación; hipotetización;relectura; verbalización; xuízo crítico; colaboraciónactiva e responsable no traballo en equipo; valoracióndas achegas das outras persoas; perseveranza na bus-ca de solucións e dos datos precisos; confianza naspropias capacidades; consciencia, control e revisióndo proceso e habilidade para empregar máis dun pro-cedemento de resolución.

Trátase de verificar que, ante un problema, as alum-nas e os alumnos tentan resolvelo de forma lóxica ereflexiva.

Comprobarase que comprenden a importancia que aorde e a claridade teñen na presentación de datos e nabusca da solución correcta para detectar os posibleserros, para explicar o razoamento seguido e para argu-mentar sobre a validez dunha solución.

* Realizar operacións e cálculos numéricos sinxe-los, en situacións de resolución de problemas,mediante diferentes procedementos (incluído o cálcu-lo mental) que fagan referencia implícita ás propieda-des das operacións. Amosar gusto pola presentaciónordenada e clara dos cálculos e dos resultados.

Trátase de comprobar a capacidade de operar cosnúmeros coñecendo a xerarquía das operacións, amo-


sando automatismo dos algoritmos das operaciónsbásicas, utilizando as propiedades das operacións(cando facilitan a realización de cálculos) e as estra-texias persoais, usando diferentes procedementos(algoritmos escritos, cálculo mental, tenteo, estima-ción, calculadora, ordenador) segundo a natureza docálculo e a súa complexidade, coidando o empregodos instrumentos de cálculo, decidindo sobre a razoa-bilidade dun resultado obtido e mais presentando oscálculos e resultados de xeito ordenado e claro.

* Seleccionar, en contextos de resolución de proble-mas familiares, os instrumentos e unidades de medi-da usuais máis adecuados, facendo previamente esti-macións e expresando con precisión medidas delonxitude, de superficie, de peso, de capacidade, deamplitude de ángulos e de tempo.

Con este criterio preténdese detectar a capacidadede solucionar problemas de medida planificando econtrolando o proceso; escollendo os instrumentosmáis pertinentes en cada caso; usando eses instru-mentos de medida adecuadamente; desenvolvendoestratexias persoais para medir: estimando a medidade magnitudes de lonxitude, de capacidade, de peso...e de tempo facendo previsións razoables; utilizandocon corrección as unidades de medida máis usuais enfunción do obxecto de medición e identificandoalgunhas medidas tradicionais usadas na bisbarra,pero valorando as vantaxes de dispor dun sistemaconvencional de medida; convertendo, se cumprir,unhas unidades noutras da mesma magnitude; expre-sando os resultados das medicións que se realicen nasunidades de medida máis adecuadas; comprendendoque a medida é unha aproximación e que a unidadeescollida afecta a precisión e mais explicando oral-mente e por escrito, con progresiva autonomía, osrazoamentos e procesos levados a cabo.

* Interpretar representacións espaciais (bosquexodun itinerario, planos de casas e maquetas) realizadasa partir dun sistema de referencia e de obxectos esituacións familiares coa finalidade de resolver pro-blemas.

Este criterio pretende avaliar o desenvolvemento dacapacidade de interpretar bosquexos, planos emaquetas sinxelas que representan espazos familiarespara resolver problemas.

Valórase a situación e a descrición de figuras nunharepresentación espacial por medio de coordenadas,de puntos de referencia e de distancias.

Tamén se comprobará a utilización de sistemas cadavez máis convencionais de representación espacialpara obter ou comunicar información relacionada coespazo próximo.

* Empregar as nocións xeométricas de paralelismo,perpendicularidade, simetría, perímetro e superficiepara describir, comprender e resolver problemas desituacións da vida cotiá.

É importante detectar se o alumnado coñece estasnocións e sabe usar os termos correspondentes para

comprender e emitir informacións sobre a vida cotiá,a natureza e a arte, e en particular se son utilizadas norazoamento e na resolución de problemas xeométricosdo contorno.

Valorarase a capacidade de usar medios pertinentespara medir perímetros e áreas de figuras xeométricase a de calculalos experimentalmente ou mediante adescomposición noutras máis sinxelas realizando, secómpre, estimacións acordes coa idade do alumnadoe amosando razoamento espacial na análise de pro-piedades das figuras.

* Resolver e formular problemas en que cumprarealizar, ler, interpretar e comunicar con representa-cións gráficas resultados dun conxunto de datos rela-tivos ao contorno inmediato.

Trátase de comprobar, en actividades de resolucióne de formulación de problemas, a capacidade doalumnado para recoller (a través de enquisas, deobservación, de medición) e para rexistrar unha infor-mación que se poida cuantificar; de utilizar algúnsrecursos sinxelos de representación gráfica (comotáboas de datos, barras, diagramas lineais) e de com-prender, analizar criticamente e comunicar a informa-ción así expresada.

Valorarase tamén o uso de programas informáticospara deseñar gráficas sinxelas.

Así mesmo, observarase se o alumnado valora aexpresividade da linguaxe gráfica como forma derepresentar datos e se se inicia na tendencia a explo-rar todos os elementos das gráficas evitando interpre-tacións parciais e precipitadas.

* Facer estimacións baseadas na experiencia sobreo resultado (posible, imposible, seguro, igual ou máisou menos probable) de xogos sinxelos de azar paracomprobar o dito resultado.

Comprobarase que as nenas e os nenos comezan afacer predicións sinxelas e estimacións en situaciónsaleatorias; a constatar en situacións cotiás e de xogosde azar que hai sucesos imposibles, sucesos que concase toda seguridade se producen, ou que se repiten,sendo esa repetición máis ou menos probable; a usarterminoloxía de azar acorde coa súa idade.

Trátase de verificar, pois, nocións baseadas na súaexperiencia.

Área de educación para a cidadanía e os dereitoshumanos.

Introdución.


A inclusión dunha área como educación para acidadanía e os dereitos humanos no currículo da edu-cación primaria é unha aposta importante da LOE. Éunha novidade no noso sistema educativo que consti-túe un paso importante cara á converxencia europeaen materia educativa. Outros países do noso contornoxa a teñen incluída seguindo as recomendacións daUnión Europea co obxectivo de paliar importantes


déficits democráticos nos países asociados. Nestamesma liña apuntan organismos internacionais comoo Consello de Europa ou as Nacións Unidas.

A formación da persoa debe ter un carácter integra-dor que abranga todos os ámbitos: a mente, o corpo, aidentidade persoal, o emocional e o social. En todaesta construción, que cada quen vai facendo ao longoda súa vida, os anos de escolarización obrigatoria soncruciais para que as bases deste desenvolvementopersoal se vaian fraguando dun xeito harmónico eequilibrado. Tradicionalmente e no noso contexto eraclara a prioridade que nos procesos de educación for-mal se lle concedía á formación intelectual, nun sen-so acumulativo de limitados saberes, con habitualesquecemento das outras dimensións da persoa, peroos coñecementos de que dispoñemos na actualidade,procedentes das investigacións levadas a cabo, enparticular, no campo das ciencias psico -pedagóxicas,indícannos que debemos recoller as diversas dimen-sións formativas, que ademais interactúan entre elas.

Nesta perspectiva, salienta actualmente a constata-ción, menos considerada noutrora, de que en calque-ra das aprendizaxes que realicemos a compoñenteemocional ten unha influencia decisiva. É así comohai que contemplar o desenvolvemento corporal, ocognitivo, o moral e o social; e resulta tamén impres-cindible o traballo en todo o referente á intelixenciaemocional intrapersoal e interpersoal, mediante estra-texias e procedementos para que as persoas se coñe-zan mellor e sexan quen de identificar, recoñecer,controlar e modular madurativamente os impulsos, asemocións e os sentimentos, para deste modo, desen-volver aspectos imprescindibles (empatía, autodomi-nio, capacidade de traballo e colaboración, compren-sión) para ser quen de desenvolverse no mundo, conactitudes de autonomía, de respecto e de cooperaciónsolidaria.

Os referentes básicos deberán ser a Declaración dosdereitos humanos, o Estatuto de autonomía de Galiciae a Constitución española, pero non se trata só de quealumnos e alumnas dispoñan de informacións teóricasrelevantes sobre os valores que deben presidir a con-vivencia democrática (tolerancia, respecto, igualda-de), os documentos onde se plasman e as instituciónsque son os seus garantes. O obxectivo é que estesvalores sexan integrados por cada persoa e incorpora-dos ao ser individual. Para que isto sexa posible, éimprescindible o compoñente vivencial a través daexperiencia máis próxima. Neste sentido, os centroseducativos son lugares privilexiados por todas asoportunidades que ofrecen na súa dinámica cotiá,tanto en xeral como en cada unha das súas aulas. Éimportante que estas aprendizaxes sexan transferidasprimeiro á realidade local circundante, como prepara-ción para facer o propio coa realidade máis afastada,a realidade global.

A área está dividida en tres bloques, sen que estadivisión supoña obrigatoriedade de tratamento.

O bloque 1 leva por título Identidade persoal e cén-trase na súa construción a través do traballo da auto-nomía, da identidade, do recoñecemento e do manexodas propias emocións e sentimentos.

O bloque 2 leva por título Identidade social e estácentrado na súa construción no sentido de identificar-se cos diferentes grupos en que se desenvolve a acti-vidade cotiá do alumnado.

O bloque 3 leva por título Compromiso social e estácentrado na construción persoal en vinculación coarealidade social en que se vive.

As propostas metodolóxicas serán decisivas á horade asegurar que o coñecemento de principios e devalores xere a adquisición de hábitos e inflúa noscomportamentos.

Necesariamente deberá estar baseada na actividadedo alumnado, xa que todo o traballado nesta materiaten un compoñente vivencial. A área non ten sentidose non está presente este aspecto e se é basicamentetransmisiva. Cumprirá crear contextos, tanto na áreaconcreta como no resto das áreas e na totalidade davida do centro, que permitan levar a cabo estas viven-cias e que posibiliten que cada rapaz e cada rapazateña os seus tempos e os seus espazos de protagonis-mo, de recoñecemento da súa valía persoal e das súascontribucións aos diferentes grupos en que desenvol-ve a súa actividade. Deberase partir das experiencias,dos problemas e dos intereses do alumnado para queas aprendizaxes se integren na súa vida cotiá, tanto noplano persoal como no social. É imprescindible esta-blecer relacións sociais continuas e diversas, tantoentre iguais como coas persoas adultas coas que oalumnado se relaciona na súa vida cotiá, porque acapacitación social só se consegue tendo a posibilida-de de interaccionar, xa que favorece a aparición deopinións diferentes e provoca conflitos sociocogniti-vos que hai que resolver para reequilibrar de novo emedrar moral e democraticamente.

Obxectivos.

* Identificar e aceptar a propia identidade e desen-volver a autoestima, a afectividade e a autonomía per-soal na vida cotiá, nas relacións de cada alumna oualumno coas demais persoas e como integrante dosgrupos sociais en que participa.

* Amosar actitudes contrarias á violencia, aos este-reotipos (de xénero, lingüísticos, relixiosos, culturais,físicos...) e aos prexuízos, sendo quen de defender ospropios puntos de vista mediante o diálogo e a argu-mentación.

* Desenvolver e facer uso de habilidades emocio-nais, comunicativas e sociais para actuar con progre-siva seguridade e autonomía na vida cotiá e para par-ticipar activamente nas relacións de grupo, amosandoactitudes compresivas, cooperativas, xenerosas econstrutivas e sendo quen de autorregular emocións econdutas.


* Coñecer e apreciar os valores e normas de convi-vencia, obrar de acordo con elas asumíndoas comopropias e participar activamente na elaboración dasnormas do centro educativo (da aula, relativas ao usode instalacións e materiais, nos regulamentos de acti-vidades, etc.).

* Utilizar estratexias de resolución pacífica dosconflitos desde o diálogo e a mediación.

* Recoñecer e valorar a diversidade (de xénero, físi-ca, cultural, lingüística, étnica, relixiosa, etc.) comofeito enriquecedor, valorar a contribución de cadaquen ao enriquecemento dun grupo, amosar respectopolos costumes e modos de vida de persoas e depoboacións distintas á propia e esforzarse por contri-buír á mellora das relacións, interesándose por com-partir espazos, tempos, actividades, materiais, expe-riencias, etc.

* Coñecer, asumir e valorar os dereitos e deberesque como neno ou nena lle corresponden ao alumna-do e os que lle corresponderán como persoa adulta,manexar os documentos onde están recollidos e inte-resarse polas iniciativas que os defenden, participan-do, se existir a posibilidade, nalgunha delas.

* Coñecer os mecanismos fundamentais de funcio-namento das sociedades democráticas, fundamental-mente nos ámbitos máis próximos á realidade doalumnado, valorar o papel das administracións nagarantía dos servizos públicos e a obriga dos cidadánse das cidadás de contribuír ao seu mantementomediante a asunción dos seus deberes e compromisossociais.

* Fomentar iniciativas de participación democráti-ca e responsable no propio centro, asumindo ospapeis que correspondan en función da situación eparticipando, tamén activamente, en actividades fórado centro.

* Identificar, analizar e rexeitar situacións de abu-so, de inxustiza e de discriminación, na vida cotiá doalumnado e noutras realidades e amosar sensibilida-de polas necesidades das persoas e dos grupos máisdesfavorecidos, desenvolvendo comportamentos soli-darios e favorecedores da convivencia e participando,na medida das súas posibilidades, en iniciativas quebuscan cambiar estas situacións.

* Ser capaz de analizar a situación do medio natu-ral no contorno próximo, tomar conciencia da situa-ción a niveis máis amplos, recoñecer a incidencia daspropias accións no seu coidado ou na súa deteriora-ción, desenvolver actitudes comprometidas para a súaconservación e mellora e asumir comportamentos(vida saudable, consumo responsable, seguridade...)que contribúan á sustentabilidade.

Contidos.

Bloque 1. Identidade persoal.

* Identificación das características persoais e dostrazos de identidade (as propias capacidades e nece-sidades).

* Desenvolvemento da autonomía persoal e daautoestima (seguridade en si mesmo e en si mesma,autonomía para a acción, confianza nas propias posi-bilidades, sentimento de importancia, valoración dahistoria persoal e das contribucións alleas á súa cons-trución).

* Análise de situacións na escola e fóra dela queproducen sentimentos positivos ou negativos no alum-nado. Causas e consecuencias das accións propias(accións que poden facer sentirse ben ou mal a outraspersoas). Responsabilidade polos propios actos.Agradecer, desculparse, presentar unha queixa,aprender a dicir non, aprender a recuperarse e res-ponder ao fracaso. A intelixencia emocional.

* Identificación, recoñecemento, verbalización,manexo e control dos sentimentos propios (que meocorre, por que me ocorre, que podo facer cando mesinto así).

* Valoración da liberdade e da responsabilidade natoma de decisións con criterios de eficacia e de xusti-za. Responsabilidade na planificación do futuroinmediato.

* Recoñecemento das diferenzas de sexo como unelemento enriquecedor. Análise de medidas que con-tribúen a un equilibrio de xénero e a unha auténticaigualdade de oportunidades. A contribución dasmulleres ao longo da historia e á situación actual domundo. A vida das mulleres galegas no pasado e nopresente e as súas achegas á sociedade. Redes deapoio de mulleres. Identificación e rexeitamento dedesigualdades entre mulleres e homes no mundolaboral e na vida cotiá. Valoración da igualdade dedereitos de homes e de mulleres na familia e no mun-do laboral e social. Características de veciñanza.

* Aplicación de condutas responsables no uso dasTIC (autonomía, autocontrol, seguridade, sentido éti-co) e análise da realidade que presentan os medios decomunicación para desenvolver a capacidade de elec-ción crítica e responsable.

* Sensibilización, visibilización e rexeitamento dosexismo, do racismo, da homofobia... dentro da pers-pectiva da defensa dos dereitos humanos e do respec-to á identidade persoal.

Bloque 2. Identidade social.

* Identificación coas colectividades en que sedesenvolve a vida do alumnado: escolar, familiar,local, comarcal e autonómica. Recoñecemento dasvantaxes que supón pertencer a estes colectivos e dasachegas que se poden facer individualmente a cadaun deles.

* Importancia do recoñecemento dos dereitos edeberes do alumnado no centro escolar.

* Identificación, recoñecemento e valoración dosdereitos de todas as nenas e de todos os nenos domundo, así como os dereitos das persoas recoñecidosnas declaracións universais, no Estatuto de autono-mía de Galicia e na Constitución. Coñecemento de


organizacións que loitan por que eses dereitos se res-pecten e do traballo que desenvolven.

* Valoración da convivencia pacífica en sociedade erecoñecemento dos valores en que se apoia: respecto,tolerancia, solidariedade, xustiza, compromiso, coo-peración e cultura da paz. Identificación, recoñece-mento e análise de actuacións que posibilitan e quedificultan a convivencia e o benestar dos grupossocias.

* Aplicación de habilidades, de estratexias e deprocedementos que contribúen a xerar relacións deentendemento e de convivencia pacífica. Habilidadesde comunicación e de relación tanto interpersoaiscomo intrapersoais. Identificación, recoñecemento eanálise de hábitos que facilitan e dificultan a relacióne a comunicación.

* Desenvolvemento da vontade, da flexibilidade eda dispoñibilidade para resolver conflitos. Aplicacióndo diálogo e da mediación como forma de resoluciónpacífica dos conflitos.

* Valoración da colaboración e das diferentes posi-bilidades de traballo cooperativo. Identificación doproceso de toma de decisións de grupo. Identificacióne uso dos mecanismos de participación no funciona-mento da aula e da escola.

* Aplicación dos valores cívicos e do exercicio dosdereitos e deberes nas situacións de convivencia nocontorno inmediato entre iguais e nas relacións inter-xeracionais.

* Valoración da igualdade dentro das diferenzas. Adiversidade física, social, cultural e relixiosa.

* Recoñecemento, valoración, tolerancia e respectopolos costumes e modos de vida distintos ao propio.

* Recoñecemento de costumes, de tradicións e deestilos de vida propios e os das compañeiras e compa-ñeiros. Valoración das celebracións e manifestaciónsculturais como signos de identidade e de cohesiónsocial.

* Identificación das situacións de marxinación, dediscriminación e de inxustiza social.

* Desenvolvemento de actitudes de comprensión,de superación de prexuízos e de estereotipos, de coo-peración e de solidariedade ante problemas e necesi-dades doutras persoas. Protección e amparo das per-soas máis desfavorecidas.

Bloque 3. Compromiso social.

* Valoración da necesidade de normas compartidasque regulan a convivencia frutífera no ámbito social.Elaboración de normas de convivencia da aula e docentro positivas, facilitadoras e asumidas polo grupoe pola comunidade.

* Práctica de normas cívicas, como por exemplo asde circulación viaria, e asunción de roles por mediodo xogo e da simulación.

* Recoñecemento dos principios de convivenciaque establecen o Estatuto de autonomía de Galicia ea Constitución española.

* Reflexión sobre as características que debe posuírunha sociedade democrática.

* Análise de mensaxes, de declaracións, de imaxes,etc. procedentes de medios de comunicación, de páxi-nas web, de publicidade... diferenciando informaciónveraz e contrastada de simples opinións persoais.

* Identificación, aprecio, respecto, responsabilida-de, coidado e mellora dos bens comúns e dos servizospúblicos. Normas de uso e accións que contribúen aoseu axeitado funcionamento.

* Valoración dos impostos como un medio paracorresponsabilizarse socialmente.

* Identificación e rexeitamento das causas que pro-vocan situacións de marxinación, de discriminación ede inxustiza social.

* Identificación de servizos e de persoas que inter-veñen en casos de situacións de emerxencia (acciden-tes, lumes, inundacións, terremotos, guerras...) edaquelas persoas e organizacións que contribúendesinteresadamente a mellorar situacións de desvan-taxe social, de pobreza, de marxinación, de fame, deexplotación da infancia, de enfermidade... Busca deformas de apoio a elas e de contribución ao seu fun-cionamento.

* Reflexión sobre a repercusión social, no presentee no futuro, de accións individuais e colectivas. Iden-tificación de actitudes e de estratexias persoais ecolectivas de consumo responsable, de coidado domedio, de prevención de riscos viarios e de promo-ción de formas de vida saudable. Reflexión sobre asposibilidades de cambio nas rutinas individuais paramellorar a calidade de vida.


* Amosar respecto polas diferenzas e característi-cas persoais propias e dos compañeiros e compañei-ras. Valorar as consecuencias das propias accións eresponsabilizarse delas.

A través deste criterio preténdese avaliar a capaci-dade de cada alumno e de cada alumna de recoñecer-se como persoa orixinal e única e mais de valorarseaxeitadamente a través do coñecemento dos seus pun-tos fortes e febles. Así mesmo, tamén se avaliará acapacidade de recoñecer e de valorar as característi-cas das persoas con que se relaciona, entendendo asdiferenzas como formas distintas de ver o mundo quenon teñen por que impedir as relacións entre as per-soas. Neste senso, insístese na necesidade de que oalumnado desenvolva o pensamento consecuencial(previr as consecuencias que os seus actos poden cau-sar a todos os niveis e asumilas), complementario docausal e do alternativo que xa debería posuír.

* Argumentar e defender as propias opinións, escoi-tar e valorar criticamente as opinións das demais per-


soas, amosando unha actitude de respecto e compren-dendo que o que se axuíza ou desautoriza son opi-nións ou actuacións, nunca persoas.

Este criterio pretende avaliar ata que punto osalumnos e as alumnas son quen de manexarse na súavida cotiá, establecendo comunicacións positivas econstrutivas en todas as situacións relacionais (activi-dade académica, xogos, actividades extraescolares,comedor, transporte escolar...) en que habitualmentedesenvolven as súas actividades.

Ademais, preténdese avaliar o modelo comunicati-vo que utiliza o alumnado habitualmente (pasivo,agresivo ou asertivo), a súa capacidade de recoñece-mento (na propia persoa e noutras) e a súa autorregu-lación, así como a súa evolución cara a unha comuni-cación cada vez máis eficiente e eficaz como base derelacións positivas que posibilitarán unha conviven-cia enriquecedora a nivel individual e de grupo (acomunicación implica relación e a relación é a antíte-se da violencia).

Serán obxecto de avaliación as habilidades sociaistanto intrapersoais (autocontrol, autoestima, supera-ción do malestar, resiliencia...) como interpersoais(escoita activa, mensaxes desde un mesmo e unhamesma, habilidades de comunicación...)

* Participar colaborativamente na elaboración dasnormas, aceptalas, asumilas como propias e incorpo-ralas aos propios patróns de conduta. Reflexionarsobre as normas existentes na comunidade e sobre asúa importancia.

Con este criterio avaliaremos o coñecemento queten o alumnado das normas que regulan a súa convi-vencia cotiá e a capacidade que amosa de participarcreativamente na súa elaboración ou revisión. Pretén-dese avaliar, así mesmo, o nivel de identificación e derespecto por elas. É moi importante a avaliación doproceso persoal seguido por cada alumno e cadaalumna intimamente relacionado co seu nivel dedesenvolvemento moral.

* Familiarizarse con algúns dos dereitos humanosrecollidos na Declaración universal dos dereitoshumanos e na Convención sobre os dereitos da infan-cia e cos principios de convivencia que recollen oEstatuto de autonomía e a Constitución española.Identificar os deberes máis relevantes asociados aeles. Recoñecer situacións en que non son respecta-dos e participar en iniciativas (reais ou simuladas) demellora delas.

Con este criterio preténdese avaliar a capacidade derecoñecer situacións cotiás ou das que o alumnadopode ter información por diferentes vías (prensa, TV,a internet, ONG...) en que os dereitos da infancia edas persoas non son respectados, desenvolvendo acti-tudes críticas e solidarias e achegando ideas ou pro-postas de actuación na medida das posibilidades dosrapaces e rapazas desta idade. Así mesmo, preténde-se verificar o establecemento de relacións entre os

dereitos individuais propios e alleos, os dereitoscolectivos e os deberes con eles relacionados.

* Recoñecer e rexeitar prexuízos, situacións de dis-criminación, de marxinación e de inxustiza e intere-sarse por identificar os factores sociais, económicos,de orixe, de xénero ou de calquera outro tipo que asprovocan, así como por atopar posibles vías de mello-ra para as persoas que as sofren. Valorar a importan-cia das accións individuais, pero entendendo que senecesitan accións colectivas.

Téntase avaliar a capacidade de recoñecer que haipersoas e grupos que sofren situacións de inxustiza(desprestixio, marxinación, violencia...) e que isto édebido a múltiples causas. Tamén se pretende que oalumnado desenvolva capacidades críticas cara a elase cara ao pensamento de perspectiva (capacidade depoñerse na situación da persoa e identificación emo-cional con ela), sendo quen de buscar, analizar e pro-por iniciativas que contribúan á súa posible melloraou solución. Neste senso, cómpre avaliar tamén onivel de identificación individual coa elaboración eco desenvolvemento de iniciativas de grupo parasaber se a alumna ou alumno se sente partícipe ecorresponsable destas iniciativas.

* Identificar o funcionamento dos servizos públicospresentes na vida cotiá do alumnado e a súa relacióncon diferentes institucións e mais recoñecer a necesi-dade de que toda a poboación contribúa ao seucorrecto funcionamento, mantemento e mellora a tra-vés de comportamentos responsables e solidarios (usodeses servizos, pagamento de impostos...). Por exten-sión, familiarizarse con outros servizos non tan próxi-mos ao alumnado, pero tamén presentes de maneiradirecta ou indirecta na súa vida.

Trátase de avaliar o nivel de identificación do alum-nado con aqueles servizos que lle son máis familiares(transporte, recollida de lixo, correos, sanidade, edu-cación...) entendéndoos como propiedade colectivacompartida por toda a poboación. Así mesmo, téntaseavaliar o coñecemento sobre como funcionan, sobreas condutas positivas e negativas en relación con elese sobre o nivel de correlación existente entre o seucorrecto funcionamento e o grao de benestar e de cali-dade de vida que nos proporciona, tanto individualcomo socialmente.

Tamén se avaliará a capacidade de relación destesservizos con que as nenas e os nenos están máis fami-liarizados con outros que teñen presenza na súa vidaaínda que dunha maneira máis difusa.

* Ser consciente da transcendencia presente e futu-ra de accións habituais na vida cotiá do alumnado eda necesidade de realizalas seguindo pautas queteñen a súa base na reflexión e na análise individuale colectiva deses comportamentos.

Téntase avaliar a capacidade de análise de diferen-tes accións realizadas na actividade diaria do alumna-do (uso da auga, gasto de papel, hábitos de consumopersoal e familiar, produción e tratamento do lixo, ris-


cos viarios, etc.) e a capacidade de relacionar esasaccións con situacións prexudiciais para a vida nopresente e no futuro. Así mesmo, valorarase a capaci-dade de ir introducindo melloras nos hábitos de vidapropios e o interese por participar na elaboración e nadifusión de actuacións preventivas.

* Concienciarse da influencia que poden exercer osmedios de comunicación, a internet ou a publicidadenas decisións e opinións das persoas.

Trátase de avaliar que o alumnado se inicie na com-prensión das mensaxes subliminares e da ideoloxíaencuberta presentes en textos e imaxes de diferenteorixe, sendo quen de decatarse de que non sempreson transparentes e de que poden influír decisiva-mente nas súas condutas habituais e futuras.

Así mesmo, avaliarase tamén a capacidade dealumnos e alumnas de analizar criticamente diferen-ciando información de opinión.

Área de educación física.

Introdución.


Esta área na educación primaria debe fundamentar-se especialmente na adquisición das capacidades quecontribúan ao desenvolvemento persoal e a unhamellor calidade de vida. Debe dirixirse cara ao coñe-cemento progresivo da conduta motriz e cara á asun-ción de actitudes, de valores e de normas referentesao corpo e ao movemento.

Pero a educación física non é unha simple aprendi-zaxe de movementos, senón un camiño cara á educa-ción total que utiliza o dito movemento como axentepedagóxico con diversas funcións: de coñecemento(de si mesmo, de si mesma e do contorno), de organi-zación perceptiva (desenvolvendo a percepción dopropio corpo, do espazo e do tempo), anatómico-fun-cional (incrementando as habilidades e mellorando acondición física), estético/comunicativa (por medio demanifestacións artísticas e de comunicación), de rela-ción social coas demais persoas (interaccionando coresto de participantes), agonística (esforzándose esuperando dificultades), hixiénica (mellorando a saú-de e previndo enfermidades), hedonista (como fontede gozo), de compensación (fronte á vida sedentaria)e catártica (para liberar tensións).

Especialmente importante é a relación que a educa-ción física ten coa saúde. A actividade física benpracticada mellora o benestar e a calidade de vida. Noque atinxe a esta área dentro da educación primaria,dáselle importancia á saúde ao dedicárselle un blo-que de contidos. Preténdese que o alumnado adoptemedidas de hixiene corporal na actividade física e navida cotiá, que adquira pautas de alimentacióncorrectas, que rexeite as substancias nocivas, queempregue as posturas corporais precisas nas súasaccións, que mellore o coñecemento do seu corpo e docontorno que o rodea e mais que incremente o nivelde condición física e, por conseguinte, a súa saúde.

Esta área curricular está especialmente indicadapara integrar todo tipo de alumnado e resulta idóneade cara á atención á diversidade. Por medio da edu-cación física desenvólvense interaccións co resto depersoas, o que favorece as relacións construtivas, orespecto, a aceptación, a cooperación, a autonomía, aparticipación, o sentido crítico e o logro de obxectivoscomúns, propiciados polas múltiples e variadas agru-pacións que se poden formar.

Igualmente, en educación física débese incidir nacoeducación e na igualdade de oportunidades entreambos os sexos. As actividades propostas atenderándo mesmo xeito os nenos e as nenas, integrando todasas persoas participantes indistintamente para poderacadar os obxectivos. O profesorado deberá equilibraras actividades e materiais de xeito que non predomi-ne ningún estereotipo e seleccionar aqueles que con-tribúan á participación equilibrada e motivada denenos e de nenas. Outro aspecto que hai que ter enconta para favorecer a igualdade entre os sexos son asexpectativas que o profesorado ten con respecto ásnenas e aos nenos, así como as expresións que se uti-licen para favorecer as súas execucións e os resulta-dos.

Finalmente, a educación física responde á necesi-dade e á capacidade de moverse que teñen os nenos eas nenas.

Desde esta perspectiva, a área de educación físicadivídese en cinco bloques de contidos:

No primeiro bloque, O corpo: imaxe e percepción,trátanse as capacidades perceptivas. Veñen represen-tadas polo esquema corporal, co coñecemento daspartes do corpo e das súas posibilidades de movemen-to; pola percepción do espazo e pola do tempo. Taménse inclúen neste bloque o equilibrio, debido á rela-ción que ten coa percepción, o ton muscular (precisopara adoptar posturas cotiás) e a capacidade pararelaxarse, así como a respiración.

A percepción do contorno comprende a do espazo ea do tempo, aspectos que evolucionan paralelamenteao desenvolvemento madurativo das nenas e dosnenos entre os 6 e os 12 anos (período de operaciónsconcretas), idades de referencia da educación prima-ria. O equilibrio, pola súa banda, está en estreita rela-ción coa actividade tónica e postural, aspectos pre-sentes no esquema corporal.

O segundo bloque, Habilidades motrices, céntrasenos aspectos cuantitativos do movemento, nas habili-dades e na coordinación, capacidades que lle permi-ten ao alumnado moverse con eficacia e con eficien-cia, facilitando a adaptación a situacións motricescomplexas. A coordinación mellórase con gran canti-dade e variedade de movementos, polo que vai estarmoi relacionada coa adquisición das habilidades.

O terceiro bloque, Actividades físicas artístico-expresivas, abrangue aspectos relacionados coaexpresividade e coa comunicación utilizando o propiocorpo a través do movemento. Aquí englóbanse o rit-


mo, os bailes e danzas, a expresión, a imitación, arepresentación e a dramatización. O ritmo mellora apercepción temporal, polo que se relaciona co primei-ro bloque de contidos. Desenvolverase a través deactividades con música, bailes, danzas ou coreogra-fías, en función da idade do alumnado.

Outro dos aspectos específicos da expresión corpo-ral é a dramatización e a comunicación a través docorpo. Esta incentivarase coa utilización de obxectose coa interacción con outras persoas para representarpersonaxes, ideas, emocións, sentimentos, situa-cións... Valorarase especialmente a superación domedo ao ridículo, o respecto polas execucións alleas,a participación e o gozo practicando estas activida-des. Favorecerase a creatividade incentivando oalumnado para que se exprese por medio de acciónsde acordo cuns estímulos dados e para que elaborecoreografías en grupo xa nos últimos cursos.

O cuarto bloque, Actividade física e saúde, englobatodos aqueles contidos relacionados coa mellora dasaúde e da calidade de vida en que a educación físi-ca pode influír. Algúns dos aspectos deste bloque sona hixiene (tanto corporal como postural), a alimenta-ción, a condición física enfocada á saúde (que se rela-ciona co segundo bloque), a adopción de medidas deseguridade e a prevención de accidentes.

A hixiene corporal estará presente desde idadestemperás. Fomentarase a hixiene do propio corpo,facendo fincapé no aseo e no cambio de roupa despoisda sesión de educación física, buscando a perdura-ción deste hábito ao longo da vida. En canto á hixie-ne postural, traballarase a aprendizaxe de posturascorrectas, tanto relacionadas co exercicio físico comacoa vida cotiá. A alimentación ten especial relevanciana actualidade, xa que nos últimos anos se incremen-taron os problemas relacionados cos hábitos alimenti-cios e coa falta de práctica de actividade física (ano-rexia, obesidade...); por iso ten que levarse a cabo unlabor de concienciación en todos os ciclos como basepara unha aprendizaxe ao longo da vida. Finalmente,as nenas e os nenos destas idades deben ser respon-sables con respecto á práctica da educación física e odeporte e coñecer certos parámetros (quecemento,relaxación, dosificación...) que evitarán accidentes eriscos innecesarios.

O quinto bloque, Xogos e deportes, presenta conti-dos relacionados co xogo e coas actividades deporti-vas, entendidos como manifestacións culturais damotricidade humana. O xogo pode ser un recursometodolóxico ou un contido con sentido propio, confin en si mesmo. Neste caso priorízanse aspectos rela-tivos á práctica de xogos e de deportes, á realizaciónde xogos populares e tradicionais galegos e ao respec-to polas normas e polas compañeiras e compañeiros.

O xogo está presente case desde o nacemento e vaievolucionando coa persoa. Antes, o xogo usábase can-do non se estaba a traballar, como distensión, mais ascorrentes pedagóxicas actuais indican que é unha boamaneira de conseguir os obxectivos previstos (xogo

como medio). Utilizaranse estratexias de cooperación,de oposición e de cooperación/oposición, experimen-tando a tensión intrínseca do xogo, aceptando a vito-ria e a derrota, amosando respecto polo resto das per-soas que xogan e polas normas e regras. Os xogospopulares tradicionais de Galicia estarán presentesen todos os ciclos desta etapa educativa, de maneiraque a área contribúa á conservación da cultura gale-ga.

Nestes bloques intégranse os conceptos, procede-mentos e actitudes, aínda que non se diferencianexplicitamente. A pesar de que debe haber unha sin-cronía entre a teoría e a práctica, os procedementosson prioritarios en educación física, xa que o caráctermotriz da área implica un nivel determinado de prác-tica. Estes procedementos propician a adquisicióndunha boa competencia no plano motor e conducen,irremediablemente, cara á asimilación de conceptos.As actitudes permiten afrontar con interese e con res-pecto as situacións que se propoñan, contribuíndo aodesenvolvemento dunha personalidade equilibrada.

Para rematar, a actividade física debe ser enfocadade tal xeito que mellore as relacións afectivas e poten-cie as actitudes e valores dunha sociedade solidaria erespectuosa coas persoas, sen distincións por razónde sexo, de etnia, de relixión, de ideoloxía, de capa-cidade física ou sensorial...

A área de educación física contribúe ao desenvolve-mento das competencias básicas:

Competencia en comunicación lingüística. A edu-cación física desenvolve esta competencia desdevarias perspectivas, pero, en todas elas, grazas ávariedade de intercambios comunicativos que permi-te, á parte do vocabulario específico que achega.

Competencia matemática. Certas actividades que serealizan en educación física e contribúen ao desen-volvemento da competencia matemática son:

* Apreciación de distancias, de traxectorias ou develocidades nos lanzamentos, nas recepcións, nos gol-peos e en calquera tarefa de manipulación que se fagacon móbiles, desenvolvendo tamén a percepciónespacial.

* A ocupación do espazo de acción, a dispersión, oagrupamento... Estes aspectos inflúen na boa adquisi-ción das habilidades perceptivas e son importantes namaioría das actividades que se fan, especialmente nosdeportes.

* A formación de figuras xeométricas co corpo, tan-to individualmente como en grupo (xogos de roda, dis-tribución en ringleiras...) ou con distintos materiais(cordas, ladrillos de psicomotricidade...)

* Interpretación de símbolos: por exemplo, ao traba-llar a orientación hai que entender a relación entre oque está representado no plano e a realidade, poloque resulta imprescindible interpretar os símbolosmáis básicos.


Competencia no coñecemento e a interacción comundo físico. Algunhas achegas a esta competenciason as seguintes:

* Aumento da percepción: búscase enriquecer apercepción e o control do propio corpo (esquema cor-poral), do espazo e do tempo, mellorando deste xeitoo coñecemento do mundo que nos rodea e as relaciónscoas demais persoas e cos obxectos.

* Exploración e coñecemento doutros medios (acuá-tico, natural, neve...): algunhas das actividades daárea de educación física realízanse no medio naturalou incluso no medio acuático, o cal axudará o alum-nado a coñecer as diferenzas, as súas características,os distintos espazos...

* Mellora da saúde e da calidade de vida: entendi-da como o estado de completo benestar físico, mentale social, e non só como ausencia de enfermidade. Amellora na condición física (especialmente no tercei-ro ciclo) ten numerosas repercusións na saúde: dimi-nución do peso corporal, aumento das cavidades docorazón, do ton muscular, da autoestima... Taméncontribúen á mellora da saúde e da calidade de vidao traballo da hixiene corporal, a adquisición de hábi-tos alimenticios axeitados, o rexeitamento da inxes-tión de substancias prexudiciais, así como a prácticade hixiene postural en accións cotiás e propias daactividade física.

Tratamento da información e competencia dixital. Aárea de educación física contribúe a esta competenciadesde os seguintes puntos de vista:

* Por unha banda, as nenas e os nenos aprenden avalorar criticamente as mensaxes referidas ao corpo,procedentes dos medios de información e de comuni-cación, que poden danar a imaxe corporal. Ademaisdeben saber seleccionar a información importante.

* Por outra banda, o alumnado ten que ser quen deachar a información usando as TIC: bases de datos,procesadores de texto, tratamento da imaxe, utiliza-ción d a internet como ferramenta de busca... Debeamosar un dominio básico de diferentes linguaxes(icónica, visual, sonora, gráfica...) e un coñecementodos tipos de información, das súas fontes, das súasposibilidades e da súa localización.

Competencia social e cidadá. As características daeducación física, especialmente no que se refire ádinámica de relacións, presente nas sesións, fanaaxeitada para a educación en habilidades sociais:

* Cun axeitado enfoque metodolóxico e didáctico,faranse grandes achegas a esta competencia: a buscade obxectivos grupais comúns nun xogo cooperativo,o diálogo e a toma de decisións compartidas, as estra-texias de cooperación ou oposición nos deportes, acomunicación... son un medio eficaz para facilitar arelación, a integración, o respecto, a cooperación e asolidariedade.

* A educación física conciencia e axuda a ter enconta ás demais persoas nas actividades propostas, a

confiar nelas, a participar colectiva e grupalmente, aasumir os diferentes papeis e as regras do xogo, acompartir o éxito e o fracaso do equipo, a discutir eelixir representantes, normas, funcións... aceptandoas posibilidades e limitacións propias e alleas, inde-pendentemente do sexo, da raza, das crenzas, dascaracterísticas físicas...

* Atenderase ao xogo limpo, responsabilizándosecadaquén da integridade do resto de participantes. Nocaso do xurdimento de conflitos, resolveranse pormedio da negociación, baseada no diálogo.

Competencia cultural e artística. A educación físicaachégase a esta competencia:

* Apreciando a parte artística de certas execuciónsmotrices. Potenciando o desenvolvemento estético, acreatividade, a imaxinación, a dramatización, aexpresión. Deste xeito, as manifestacións artísticassignificarán unha fonte de gozo e enriquecementopersoal, valorando criticamente as mensaxes difundi-das.

Entendendo algunhas manifestacións da motricida-de humana como feitos culturais presentes en todas asculturas e civilizacións.

Competencia para aprender a aprender. O logrodesta competencia ten relación coa metodoloxía e coamaneira de presentar as tarefas na organización doproceso de ensino-aprendizaxe:

* Aprender a aprender por medio das actividadescooperativas, en que o grupo-clase ten que buscar acolaboración e as achegas de todas as persoas que ocompoñen, favorecendo o diálogo, a busca, o consen-so, o razoamento e a comprensión das ideas achega-das polas e polos demais.

* O axeitado coñecemento de si mesma e de si mes-mo, do propio corpo, das posibilidades de acción, docontorno que nos rodea, das demais compañeiras ecompañeiros así como a comprensión dos patróns demovemento realizados para transferir a outras acciónsque favoreza o coñecemento das propias capacidadese a autoestima.

* Do mesmo xeito, as estratexias que cada nena eneno desenvolven con respecto ao autocontrol e aocontrol da actividade, regulando os seus movementose accións e respondendo aos obxectivos propostos,favorecerán o feito de aprender a aprender.

Autonomía e iniciativa persoal. A educación físicaaborda a autonomía e a iniciativa persoal do alumna-do desde varias perspectivas:

* Mellorando o coñecemento do seu propio corpo edo contorno ao estruturar o esquema corporal, asícomo a percepción do espazo e do tempo, de maneiraque se gañe progresivamente autonomía e se fagan osmovementos máis ricos e variados.

* Incrementando o nivel de habilidades e de capa-cidades e, en consecuencia, a autonomía e a iniciati-va persoal.


* Utilizando unha metodoloxía que favoreza aexploración: os estilos de ensino que potencian a bus-ca creando dúbidas nos coñecementos adquiridos atao momento incrementan a capacidade do alumnadopara realizar as accións con progresiva autonomía.

A metodoloxía empregada tenderá á adquisición deaprendizaxes significativas, polo que é preciso que oscontidos sexan coherentes desde un punto de vistaobxectivo co nivel evolutivo e madurativo do alumna-do. Desta maneira, conseguirase unha alta motiva-ción, xa que as aprendizaxes terán conexión coasinquedanzas, necesidades e capacidades de cadaneno e de cada nena.

Na etapa de educación primaria preténdese quetodas as áreas curriculares estean relacionadas entresi (interdisciplinariedade). Os contidos impartidosnelas deben ter conexión e o profesorado das diferen-tes áreas deberá estar coordinado e programar global-mente, o que favorecerá que os nenos e nenas perci-ban as aprendizaxes transmitidas como parte duntodo, relacionadas, cohesionadas e con coherencia.Estruturar as aprendizaxes segundo a centros de inte-rese pode ser unha boa alternativa para afianzar oscoñecementos e garantir a calidade educativa.

Partirase de estilos de ensino que favorezan a bus-ca, a indagación e a investigación, implicando aspec-tos mentais nas execucións motrices. O descubrimen-to guiado ou a resolución de problemas baseándose enpropostas motrices levará as alumnas e os alumnos ainvestigar, razoar e chegar a unha ou varias posiblessolucións.

O xogo é un recurso metodolóxico que debe utilizar-se para gran parte dos contidos que se traten. Estásobradamente demostrada polas correntes pedagóxi-cas actuais a idoneidade deste para acadar as apren-dizaxes propostas. O xogo ten un carácter natural,está presente nas persoas case desde o nacemento epode ser multidisciplinar. Cómpre destacar os tradi-cionais de Galicia, que nun pasado tiveron gran difu-sión, e que sendo transmitidos de xeración en xera-ción. O desenvolvemento de xogos ou de actividadescooperativas favorecerá a adquisición de multitude devalores e de competencias básicas.

Finalmente, é preciso prestar especial atención áeliminación das diferenzas sexistas, buscando a igual-dade de oportunidades para os dous sexos co fin dechegar así a unha verdadeira «coeducación física».

Obxectivos.

* Coñecer, aceptar e valorar o propio corpo e a acti-vidade física como medio de exploración e de gozodas propias posibilidades motrices, de relación coasdemais persoas e como recurso para organizar o tem-po de lecer.

* Utilizar as propias capacidades motrices, habili-dades e destrezas e o coñecemento que o alumnadoposúe da estrutura e funcionamento do corpo paraadaptar o movemento ás circunstancias e condiciónsde cada situación.

* Utilizar os recursos expresivos do corpo e domovemento de xeito estético e creativo, comunicandosensacións, emocións, ideas e estados de ánimo.

* Regular e dosificar o esforzo, asumindo un nivelde auto exixencia acorde coas posibilidades de cada-quén e coa natureza da tarefa que se está a realizar.

* Apreciar a actividade física para o benestar,manifestando unha actitude responsable cara a si ecara ao resto das persoas e recoñecendo os efectos daactividade física, da hixiene corporal, da alimenta-ción e dos hábitos posturais sobre a saúde e a calida-de de vida.

* Participar en actividades físico-deportivas com-partindo proxectos, establecendo relacións de coope-ración para acadar obxectivos comúns, resolvendo pormedio do diálogo os conflitos que poidan xurdir e evi-tando discriminacións por características persoais, dexénero, sociais e culturais.

* Coñecer e valorar a diversidade de actividadesfísicas, lúdicas e deportivas como elementos cultu-rais, amosando unha actitude crítica, tanto desde aóptica de participante como desde a de público.

* Adquirir, elixir e aplicar principios e regras pararesolver problemas motores e actuar de xeito eficaz eautónomo na práctica de actividades físicas, deporti-vas e artístico-expresivas.

* Coñecer e practicar xogos, deportes e/ou bailestradicionais propios da cultura galega, amosandointerese pola indagación neste eido e pola súa difu-sión e valorando as repercusións que teñen na nosasociedade.

Contidos.

Primeiro ciclo.

Bloque 1. O corpo: imaxe e percepción.

* Exploración do corpo, das sensacións e das pro-pias posibilidades de movemento.

* Concienciación do propio corpo en relación coatensión, coa relaxación e coa respiración.

* Experimentación de posturas corporais diferentes.

* Realización de actividades encamiñadas á afirma-ción da lateralidade.

* Experimentación de situacións de equilibrio e dedesequilibrio.

* Nocións asociadas a relacións espaciais e tempo-rais: orientación espacial (diante, detrás, lonxe, pre-to...) e temporal (antes, despois...).

* Aceptación da propia realidade corporal.

* Interese por aumentar a autonomía.

Bloque 2. Habilidades motrices.

* Exploración das habilidades e das propias posibi-lidades de movemento.


* Experimentación de diferentes xeitos de execu-ción e de control das habilidades motrices básicas.

* Resolución de problemas motores sinxelos.

* Realización de coordinacións globais diversas.

* Interese por coñecer as propias posibilidades demovemento e de acción.

* Disposición favorable a participar en actividadesvariadas, esforzándose e aceptando a existencia dediferenzas no nivel de habilidade.

Bloque 3. Actividades físicas artístico-expresivas.

* Descubrimento e exploración das posibilidadesexpresivas do corpo e do movemento.

* Imitación de personaxes coñecidos e de situaciónscotiás.

* Exteriorización de emocións e de sentimentos através do corpo, do xesto e do movemento.

* Realización de representacións e de dramatiza-cións sinxelas con obxectos e con materiais.

* Sincronización do movemento con pulsacións eestruturas rítmicas sinxelas.

* Vivenciación de tarefas lúdico-motrices con basemusical.

* Participación desinhibida en situacións que supo-ñan comunicación corporal, recoñecendo as diferen-zas no xeito de expresarse.

* Desfrute mediante a expresión a través do propiocorpo.

Bloque 4. Actividade física e saúde.

* Adquisición de hábitos básicos de hixiene corporale práctica de tarefas encamiñadas á hixiene postural.

* Coñecemento de pautas de alimentación básicasen relación coa actividade física.

* Comprensión da relación da actividade física cobenestar.

* Realización de actividades motrices orientadas ámellora da saúde.

* Adopción de medidas de seguridade na activida-de física.

* Respecto das normas de uso de materiais e deespazos na práctica da actividade física.

* Actitude favorable cara á actividade física conrelación á saúde.

Bloque 5. Xogos e deportes.

* Consideración do xogo como actividade común atodas as culturas.

* Comprensión e cumprimento das regras do xogo.

* Realización de xogos libres e organizados.

* Coñecemento e práctica de xogos populares tradi-cionais galegos.

* Descubrimento das estratexias básicas de coope-ración e de oposición en determinados xogos.

* Respecto ás persoas participantes no xogo, acep-tando os diferentes papeis, valorando o esforzo e con-fiando nas propias posibilidades.

* Valoración do xogo como medio de desfrute e derelación coas demais persoas.


Primeiro ciclo.

* Reaccionar corporalmente ante estímulos visuais,auditivos e táctiles, dando respostas motrices axeita-das ás características deses estímulos.

Trátase de comprobar se as nenas e os nenos sonquen de responder a estímulos dados en tres canles:visual, auditivo e táctil. Verificarase que poidan des-cubrir a procedencia e características dalgúns sons,discriminar co tacto obxectos ou texturas habituais eseguir visualmente ou interpretar traxectorias deobxectos, de persoas e de móbiles. Teranse en conta amemoria auditiva e visual.

* Adoptar diferentes posturas corporais, amosandocoñecemento do corpo e mantendo o equilibrio e ocontrol respecto á tensión/relaxación musculares e árespiración.

Preténdese avaliar se o alumnado pode manter oequilibrio e o control da respiración ao experimentarposicións corporais variadas. Ademais, comprobarasese coñece as partes máis importantes do seu corpo eos movementos que se poden realizar con elas, se écapaz de contraelas e de relaxalas en función da pos-tura que deba adoptar.

* Reproducir cos diferentes segmentos corporais oucon instrumentos unha estrutura rítmica sinxela.

Inténtase saber se as nenas e nenos son quen dereproducir unha determinada estrutura rítmica pormedio do movemento corporal con tarefas motricesglobais (desprazamentos, saltos...) ou finas (palmas,golpes cos pés no chan...); tamén con variedade deinstrumentos de percusión ou materiais propios daeducación física (pelotas, picas, mazas...).

* Desprazarse e saltar coordinadamente, variando aamplitude, a frecuencia, a dirección e o sentido domovemento e mais amosando unha axeitada orienta-ción no espazo.

Preténdese comprobar nas alumnas e alumnos acapacidade de executaren dúas habilidades básicas:os desprazamentos e os saltos. Realizaranse en posi-cións corporais variadas e adaptaranse aos requisitose condicións de cada xogo ou situación motriz presen-tada. Avaliarase a ocupación do espazo (dirección esentido), así como as múltiples posibilidades de exe-cución (amplitude e frecuencia).


* Realizar lanzamentos, recepcións e outras habili-dades que impliquen o manexo de obxectos, coordi-nando os segmentos corporais e situando o corpo axei-tadamente.

Búscase verificar se as nenas e os nenos son capa-ces de manexar móbiles e diferentes obxectos concerta habilidade, utilizando ambos os lados do corpoe as súas distintas partes (mans, pés, xeonllos...).Débese atender á colocación do corpo de forma coor-dinada para facilitar o xesto e a adaptación ás situa-cións lúdicas que se ofrezan.

* Simbolizar personaxes, obxectos e situacións uti-lizando o corpo e materiais variados, amosandodesinhibición e mais respectando e valorando as exe-cucións alleas.

Preténdese valorar a capacidade do alumnado parareferirse a sensacións, personaxes, animais, obxec-tos... tanto co propio corpo coma con axuda doutrosmateriais en situacións variadas. Prestarase atenciónao esforzo e á espontaneidade, así como ao rexeita-mento de estereotipos. Terase en conta o interese polodescubrimento das posibilidades do propio corpo e ograo de respecto ás execucións das outras persoasparticipantes.

* Amosar interese pola adquisición de hábitos axei-tados de alimentación, de hixiene corporal, postural ede seguridade na práctica da actividade física.

Avalíase a predisposición cara aos hábitos relacio-nados coa saúde e co benestar. Constatarase se asalumnas e os alumnos son conscientes da necesidadede alimentarse e de hidratarse ben, sobre todo antesda práctica da actividade física; de manter a hixienedo corpo; de usar roupa e calzado axeitados para apráctica física; de adoptar determinadas posturas cor-porais para evitar problemas; así como de identificaros riscos asociados a algunhas actividades motrices.

* Participar e gozar dos xogos, axustando a propiaactuación ás características da actividade e experi-mentando relacións positivas coas outras persoas par-ticipantes.

Neste caso valóranse especialmente as relaciónsaxeitadas cos compañeiros e coas compañeiras, o res-pecto polas normas e a aceptación de distintos papeis.Ao atender á participación nos xogos, farase fincapéna posta en acción das habilidades básicas (despraza-mentos, saltos, xiros e lanzamentos/recepcións) e napercepción do propio corpo, do espazo e do tempo.

* Coñecer e practicar xogos populares tradicionaisgalegos, interesándose pola súa busca e valorando asúa importancia.

Quérese comprobar o coñecemento e a práctica porparte do alumnado dalgúns aspectos da tradicióngalega, tales como os xogos ou incluso os xoguetes eos bailes. Valorarase a busca por medio da linguaxeoral, da biblioteca de centro e da aula ou das tecnolo-xías da información e da comunicación.

Contidos.

Segundo ciclo.


* Interiorización do esquema corporal e utilizacióndos elementos orgánico-funcionais no movemento.

* Conciencia e control do corpo en relación coa ten-sión, coa relaxación global e segmentaria e coa respi-ración.

* Adecuación da postura ás necesidades expresivase motrices.

* Consolidación da lateralidade e da súa proxecciónno espazo.

* Práctica de equilibrio estático, dinámico e conobxectos en situacións coñecidas.

* Estruturación espacial e temporal en diversassituacións.

* Valoración e aceptación da propia realidade cor-poral e da do resto das persoas.

* Autonomía persoal e confianza nas propias posi-bilidades.


* Práctica das habilidades motrices básicas: des-prazamentos, saltos, xiros e lanzamentos/recepcións.

* Uso eficaz das habilidades e das destrezas en situa-cións motrices coñecidas e tarefas lúdico-motrices.

* Control motor e dominio corporal, adaptándose amedios diversos: natural, acuático...

* Mellora das capacidades físicas básicas de formaxenérica e orientada á execución motriz.

* Execución de movementos coordinados desde unpunto de vista motor.

* Reflexión sobre a competencia motriz do alumna-do e interese por mellorala.

* Disposición favorable a participar en actividadesdiversas, esforzándose e aceptando as diferenzas indi-viduais en canto á habilidade para executalas.


* Utilización do corpo e do movemento como instru-mentos de expresión e de comunicación.

* Representación de obxectos e de personaxes reaise ficticios en diferentes situacións.

* Expresión de ideas, de emocións e de sentimentosa través do corpo, do xesto e do movemento.

* Utilización de obxectos e de materiais para a dra-matización e para a comunicación.

* Adecuación do movemento a ritmos diversos e aestruturas espazo-temporais.

* Execución de danzas, de bailes e de coreografíassimples.


* Participación desinhibida en situacións que supo-ñan comunicación corporal, valorando as diferenzasno xeito de expresarse.

* Gozo mediante a expresión e a comunicación através do propio corpo.


* Consolidación dos hábitos de hixiene corporal eadquisición de hábitos posturais correctos na prácticafísica.

* Interiorización de hábitos alimentarios saudablesrelacionados coa actividade física.

* Recoñecemento dos beneficios da actividade físi-ca en relación coa saúde e co benestar.

* Práctica de actividades que melloren de xeitoxenérico a condición física orientada á saúde.

* Adquisición de hábitos que proporcionen seguri-dade na práctica da actividade física.

* Uso correcto dos materiais e dos espazos, adop-tando medidas básicas de seguridade e prevencióndurante a práctica da actividade física.



* Apreciación do xogo e do deporte como elementosda realidade social.

* Comprensión, aceptación e cumprimento dasregras e das normas de xogo e actitude responsablecon relación ás estratexias acordadas.

* Participación e práctica de xogos diversos e deactividades de iniciación predeportiva.

* Busca de información sobre xogos populares,autóctonos e tradicionais de Galicia e práctica destes.

* Experimentación das estratexias básicas de xogorelacionadas coa cooperación, coa oposición e coacooperación/oposición.

* Respecto cara ás persoas participantes no xogo,valorando o esforzo e rexeitando os comportamentosantisociais.

* Valoración do xogo e das actividades deportivascomo medio de gozo, de relación e de emprego dotempo de lecer.


Segundo ciclo.

* Amosar un axeitado coñecemento do corpo, dosseus elementos e funcionalidade, controlándoo ensituacións variadas en relación coa tensión/relaxaciónmusculares e coa respiración.

Valórase se as nenas e os nenos destas idades soncapaces de diferenciar e de controlar as partes do seucorpo e as súas posibilidades de movemento en situa-cións motrices coñecidas e descoñecidas. Para com-

probalo, cómpre ofrecer cantidade e variedade deestímulos. Daráselle importancia á economía e á flui-dez nos movementos, logradas en parte grazas a un bocontrol da tensión e da relaxación musculares.

* Propoñer estruturas rítmicas sinxelas e reproduci-las corporalmente ou con instrumentos.

Quérese avaliar se o alumnado é quen de inventarestruturas rítmicas, de acordo cun número de pulsa-cións ou a unha secuencia, e de reproducilas de dife-rentes maneiras. Esta reprodución pode ser por mediode tarefas motrices globais (desprazamentos, saltos...)ou finas (palmas, percusións en zonas corporais, gol-pes co pé no chan...); tamén con instrumentos de per-cusión ou materiais propios da educación física (pelo-tas, mazas, picas...).

* Desprazarse e saltar, combinando as habilidadesde maneira equilibrada e coordinada, axustando osmovementos corporais eficazmente aos cambios dascondicións da actividade.

Preténdese verificar nos alumnos e alumnas a habi-lidade de saltar e de desprazarse de diferentes manei-ras (en cuadrupedia, reptando, gabeando...); con dis-tintas velocidades; con cambios de dirección e desentido e adaptándose a condicións externas variables(por exemplo, a outras persoas que igualmente se des-prazan). Atenderase ao equilibrio e reequilibrio nascombinacións das habilidades, así como a unhacorrecta coordinación.

* Xirar sobre os eixos lonxitudinal e transversal,mantendo o equilibrio nas execucións e achegandorespostas motrices acordes coas prácticas solicitadas.

Compróbase se as nenas e os nenos realizan xirossobre o eixo transversal (viravolta adiante ou atrás) elonxitudinal (rolar, facer un medio xiro no aire). Osxiros poderán estar combinados con desprazamentos econ saltos, dando lugar a cambios de dirección e desentido. Avaliarase o control correcto do corpo desdeun punto de vista postural e o mantemento do equili-brio, evitando riscos innecesarios.

* Lanzar, pasar e recibir pelotas ou outros móbilescon certo control e adaptándose ás traxectorias.

Valórase a coordinación global e segmentaria nomanexo de móbiles, ben sexa ao manipulalos co cor-po ou con algún tipo de axuda material (pa, raqueta,stick...), amosando unha axeitada percepción espa-cio-temporal para adaptar o propio movemento ássúas traxectorias. Este criterio avaliarase por mediode xogos e de tarefas lúdico-motrices e verificaraseatendendo aos pases, recepcións, conducións, lanza-mentos...

* Utilizar os recursos expresivos do corpo, os obxec-tos e os materiais para a comunicación de ideas, deemocións e de sentimentos e mais para a representa-ción de personaxes e de historias, reais ou imaxina-rias, individualmente e en grupo.

Compróbase a capacidade do alumno e da alumnapara representar e comunicar por medio da linguaxe


non verbal determinadas situacións, ideas, emocións,sentimentos, estados de ánimo... individualmente een grupo. Nas producións grupais terase en conta apredisposición ao diálogo e a responsabilidade naorganización e na preparación da proposta. Atendera-se especialmente ao respecto polo papel que llecorresponde desempeñar a cadaquén e polas actua-cións do resto dos compañeiros e compañeiras.

* Manter unha predisposición positiva cara á prác-tica da actividade física, valorando os seus beneficiospara a calidade de vida e amosando interese na hixie-ne, na alimentación e na adquisición de hábitos sau-dables.

Avalíase se as nenas e os nenos son quen de valoraros beneficios que a actividade física ten sobre o orga-nismo, especialmente no relativo á mellora das habi-lidades, da percepción e da condición física, así comoa necesidade de evitar riscos innecesarios na prácticade xogos e de actividades motrices. As prácticas sau-dables pasarán por manter unha hixiene axeitada des-pois das sesións de educación física, adoptar as pos-turas correctas en cada situación e os hábitos alimen-ticios que permitan practicar actividade física concertas garantías (inxesta de alimentos, hidratación...).

* Participar en xogos e en actividades deportivascon coñecemento das normas, resolvendo os retoscooperativamente e amosando unha actitude de acep-tación cara ás demais persoas.

Verifícase se o alumnado participa nos xogos e nasactividades aceptando o papel que lle correspondedesempeñar; tendo en conta o resto das persoas;rexeitando os comportamentos antisociais; evitandodiscriminacións, estereotipos, prexuízos... Valorarasea actitude cooperativa cos membros do mesmo equipoe o respecto cara aos do equipo contrario, así como oesforzo e a implicación na actividade.

* Buscar información sobre xogos populares tradi-cionais galegos en diferentes medios, interesarse poloseu coñecemento e practicalos.

Valórase se as alumnas e alumnos buscan informa-ción sobre aspectos relacionados coa área de educa-ción física que son propios de Galicia, como os xogospopulares tradicionais, os xoguetes e os bailes. Reali-zaranse buscas en soporte impreso (libros da bibliote-ca) ou dixital (a internet), favorecendo así o uso dasTIC. Prestarase especial atención ao interese queamosan as nenas e os nenos en practicar e difundirestes xogos, xoguetes e danzas.

Contidos.

Terceiro ciclo.


* Interiorización da imaxe e do esquema corporal,representación e uso dos elementos orgánico-funcio-nais no movemento.

* Control corporal en situacións motrices comple-xas: utilización da capacidade de tensión e de relaxa-ción.

* Adquisición dunha axeitada mecánica respirato-ria, valorando a súa importancia.

* Adaptación da postura ás necesidades expresivase motrices de xeito eficiente, fluído e harmónico.

* Execución de movementos de certa dificultade cossegmentos corporais dominantes e non dominantes.

* Realización de equilibrio estático, dinámico e conobxectos en situacións complexas e descoñecidas.

* Estruturación e organización espacio-temporal enaccións e en situacións motrices complexas.

* Valoración e aceptación da propia realidade cor-poral, reflexionando criticamente acerca das mensa-xes proporcionadas polos medios de comunicación.

* Seguridade, confianza e autonomía persoal.


* Adaptación das habilidades motrices básicas eespecíficas a diferentes situacións.

* Uso das habilidades motrices básicas aplicadas aactividades deportivas e rítmicas complexas con efi-ciencia e creatividade.

* Aplicación de habilidades específicas en inicia-ción deportiva de maneira óptima.

* Dominio motor e corporal, seguridade e autono-mía en medios diversos: natural, acuático, a neve...

* Acondicionamento físico xeral orientado á mello-ra da execución das habilidades motrices.

* Práctica de coordinacións globais e específicas ensituacións complexas.

* Valoración do traballo ben executado desde opunto de vista motor.

* Disposición favorable para participar en activida-des físicas diversas, esforzándose e aceptando as dife-renzas no nivel de habilidade.


* Concienciación e uso axeitado das posibilidadesexpresivas e comunicativas da linguaxe corporal.

* Elaboración de composicións grupais represen-tando situacións variadas e atendendo a diferentesestímulos.

* Expresión e comunicación de sentimentos e deemocións individuais e grupais a través do corpo, doxesto e do movemento.

* Representacións e improvisacións artísticas pormedio da linguaxe corporal e coa axuda de obxectos emateriais.

* Composición de movementos variados a partir dacombinación de estímulos rítmicos e musicais.


* Execución de bailes e de danzas e elaboración decoreografías.

* Participación desinhibida en situacións de comu-nicación corporal e de respecto ante as execuciónsalleas.

* Valoración da expresión e da comunicación corpo-ral como importantes para a educación integral.


* Autonomía na hixiene corporal e adquisición dehábitos posturais axeitados na vida cotiá e na activi-dade física.

* Busca de información e análise crítica sobreaspectos alimentarios (proteínas, carbohidratos, lípi-dos...) para unha vida saudable.

* Recoñecemento dos efectos beneficiosos da acti-vidade física na saúde, identificación e rexeitamentodas prácticas pouco saudables.

* Incremento da condición física co obxectivo demellorar a saúde.

* Prevención de lesións na actividade física: quece-mento, dosificación do esforzo, recuperación/relaxa-ción, primeiros auxilios...

* Utilización correcta e respectuosa do contorno,adoptando medidas de seguridade e de prevención deaccidentes na actividade física.



* Recoñecemento do xogo e do deporte como fenó-menos sociais e culturais: tipos de xogos e de activi-dades deportivas.

* Aceptación e respecto cara ás normas, cara aosregulamentos, cara ás estratexias e cara ás persoasque participan no xogo, así como cara ao papel quecorresponda desempeñar.

* Realización de xogos e de actividades deportivasde diversas modalidades e de dificultade crecente.

* Recompilación de información sobre xogos edeportes populares, autóctonos e tradicionais de Gali-cia e práctica destes.

* Utilización axeitada e valoración das estratexiasbásicas do xogo: cooperación, oposición e coopera-ción/oposición.

* Valoración do esforzo persoal e do colectivo nosdiferentes tipos de xogos e actividades deportivas ámarxe de preferencias e de prexuízos.

* Aprecio do xogo e do deporte como medio de des-frute, de relación, de saúde e de ocupación do tempode lecer.


Terceiro ciclo.

* Axustar as accións do corpo aos cambios nas con-dicións da actividade, de maneira económica e eficaz,incidindo nos mecanismos de percepción, de decisióne de control motor.

Trátase de comprobar o axuste do alumnado ás con-dicións e características específicas de cada situaciónmotriz, dado que é preciso escoller o patrón motoraxeitado en cada momento coa maior economía paracumprir o obxectivo proposto (eficiencia), atendendoaos mecanismos da aprendizaxe motora.

* Adaptar os desprazamentos, saltos e xiros a dife-rentes contornos que poidan presentar incerteza,sexan coñecidos ou descoñecidos.

Preténdense avaliar as habilidades básicas, buscan-do adaptalas a condicións de execución cada vez máiscomplexas, así como a outros medios: medio natural,medio acuático... Valorarase a variedade de despraza-mentos (carreira, cuadrupedia, reptación, propul-sión...), de saltos (con ou sen carreira previa, cunhaperna, coas dúas...) e de xiros (nos eixos lonxitudinal,transversal e antero-posterior).

* Lanzar, pasar e recibir pelotas ou outros móbilesde maneira controlada nos xogos ou actividadesmotrices e deportivas que o requiran, axustándoseaxeitadamente á situación no terreo de xogo, ás dis-tancias e ás traxectorias.

Compróbase o dominio que ten o alumnado dasmanipulacións e do manexo de obxectos e de móbilesen situacións de xogo e interactuando co resto daspersoas participantes, tanto do equipo propio coma docontrario. Avaliarase a coordinación no lanzamento(adiantar a perna contraria ao brazo de lanzar); a ade-cuación deste ás condicións variables de cada situa-ción motriz; a orientación do corpo en función da tra-xectoria, da dirección e da velocidade do móbil e acapacidade de anticipación.

* Incrementar globalmente a condición física, axus-tando a súa actuación ao coñecemento das propiasposibilidades e limitacións corporais e de movemen-to.

Valórase se o alumnado amosa unha predisposiciónde cara á mellora das súas capacidades físicas bási-cas. Farase especial fincapé en comprobar a dosifica-ción do esforzo en función da propia capacidade,adaptando o exercicio ás posibilidades e limitacións.

* Construír composicións grupais interaccionandocoas demais persoas, utilizando os recursos expresi-vos do corpo e do movemento, dos materiais e dosobxectos e atendendo a estímulos musicais, plásticosou verbais.

Avalíase se os nenos e as nenas son capaces deexpresar individualmente gran variedade de situa-cións, de ideas, de emocións, de sentimentos, de esta-dos de ánimo, de mensaxes... por medio da linguaxe


corporal e apoiándose en varios aspectos e materiais.Con este criterio valórase tamén a capacidade paraadecuarse a outras persoas e crear grupalmente unpequeno «espectáculo». Teranse en conta a creativi-dade, a soltura e a desinhibición.

* Identificar algunhas das relacións que se estable-cen entre a práctica correcta e habitual da actividadefísica e a mellora da saúde e da calidade de vida eactuar de acordo con elas.

Quérese verificar se os alumnos e as alumnas sonconscientes da relación que existe entre a actividadefísica practicada de forma coherente, axeitada e habi-tual e a mellora da saúde e da calidade de vida. Com-probarase a predisposición cara á realización de exer-cicio físico, cara á adopción de posturas correctas,cara á adquisición de hábitos de hixiene, cara á ali-mentación e hidratación axeitadas, cara á adopciónde medidas de seguridade, cara ao rexeitamento deprácticas pouco saudables (inxestión de substanciasnocivas, actividades físicas perigosas...) e cara á pre-vención de accidentes ao realizar actividade física.Valorarase o interese por buscar información variadae en distintos medios, así como a capacidade de refle-xión crítica sobre as mensaxes que estes medios ache-guen.

* Actuar coordinada e cooperativamente coas per-soas que compoñen o propio equipo para resolverretos ou opoñerse ás do equipo contrario nun xogo ouactividade deportiva colectiva, establecendo rela-cións construtivas e equilibradas.

Preténdense avaliar as relacións e interaccións coasdemais persoas participantes nos xogos e deportesrealizados. Atenderase ás accións de cooperación ede oposición (comunicación e contracomunicaciónmotriz) e á axeitada ocupación do terreo de xogo.Terase en conta que as relacións entre as persoas par-ticipantes dun e doutro equipo sexan respectuosas,equilibradas e non discriminatorias.

* Identificar como valores fundamentais dos xogos edas actividades deportivas o esforzo persoal e as rela-cións co grupo, resolvendo de forma crítica as situa-cións conflitivas que poidan xurdir.

Avalíase se as alumnas e os alumnos valoran oesforzo nos xogos e nos deportes practicados, o xogolimpo, as relacións coas demais persoas e a resolu-ción pacífica dos conflitos e das desavinzas xurdidas.Prestaráselles atención á expresión de opinións, aodiálogo, ao debate e á adopción de criterios propios,así como á comprensión do punto de vista do resto daspersoas, máis ca aos resultados da propia actividade(gañar ou perder).

* Coñecer, practicar e valorar xogos e deportespopulares tradicionais de Galicia, recompilandoinformación sobre eles e interesándose pola súa con-servación.

Búscase comprobar que o alumnado recompile eachegue información sobre xogos e xoguetes, depor-tes, danzas ou bailes propios da nosa comunidade

autónoma, facendo para iso traballo de campo, utili-zando as TIC, a biblioteca da aula, a do centro, amunicipal ou calquera outro medio. Avaliarase apráctica das ditas actividades e o interese pola súatransmisión e conservación.

ANEXO III

Cadro de distribución horaria para a educación primaria

1º CICLO 2º CICLO 3º CICLO

1º

curso

2º

curso

3º

curso

4º

curso

5º

curso

6º

curso

Lingua castelá e literatura 4 4 4 4 4 3

Lingua galega e literatura 4 4 4 4 4 3

Lingua estranxeira 2 2 3 3 3 3

Educación artística 2 2 2 2 2 2

Educación física 2 2 2 2 2 2

Matemáticas 5 5 4 4 4 4

Coñecemento do medio natural, social e cultural

5 4 5 4 5 4

Relixión 1 2 1 2 1 2

Educación para a cidadanía e os dereitos humanos

- - - - - 2

TOTAIS 25 25 25 25 25 25

ANEXO IV

Proxecto lector de centro

Co fin de facilitar a consecución dos obxectivos quea Lei orgánica de educación e a Comunidade Autóno-ma de Galicia sinalan para as etapas de ensino obri-gatorio, os centros educativos deberán elaborar eincluír nos seus proxectos educativos de centro, pro-xectos lectores que integren todas as actuacións docentro destinadas ao fomento da lectura e da escritu-ra e á adquisición das competencias básicas.

O proxecto lector de centro será un documentodeseñado para desenvolver a medio prazo en que, apartir da análise do contexto en materia de lectura, searticulen todas as intervencións que se van realizar nocentro en relación coa lectura, a escritura e as habili-dades informativas, coa participación do profesoradodas distintas áreas, materias e ciclos, incorporando abiblioteca escolar e as bibliotecas de aula comorecursos fundamentais para a súa posta en marcha. Oproxecto lector de centro será a referencia para a ela-boración de programas ou plans anuais de lectura,que se incluirán na programación xeral anual. O seudeseño e posta en marcha son competencia de todo oequipo docente e estarán coordinados preferentemen-te pola persoa responsable da biblioteca escolar.

Para a consecución dos devanditos obxectivos, oscentros educativos deberán tomar decisións consen-suadas que permitan:

* A existencia dunha biblioteca escolar como cen-tro de recursos da información, da lectura e da apren-


dizaxe, dinamizadora da actividade educativa e davida cultural do centro.

* A integración das fontes informativas, en calque-ra soporte (impreso ou electrónico) no tratamento doscontidos curriculares.

* A formación de lectores e de lectoras competentese a creación e consolidación do hábito de lectura.

* O desenvolvemento de actitudes favorables á lec-tura mediante a creación de ambientes lectores, entreoutras estratexias.

* O funcionamento da biblioteca escolar como fac-tor de compensación social.

Fundamentos.

O plan anual de lectura e o proxecto lector de cen-tro garantirán a paulatina capacitación do alumnadonas competencias básicas que se pretenden, de cara ásúa formación como cidadáns activos e solidarios.

Con esta finalidade, empregaranse cun enfoque fun-cional as distintas tecnoloxías da comunicación e dainformación ao alcance do alumnado, para incidir enaspectos específicos destes soportes e linguaxes decara a unha utilización eficaz, comprensiva e éticadeles.

A formación da lectura comprensiva exixe, pola súavez, un traballo progresivo e continuado. Traballarasecon todo tipo de textos: literarios, expositivos, xorna-lísticos, publicitarios, gráficos; en soporte impreso ouelectrónico.

Incidirase na identificación da finalidade da lectu-ra e na forma de axustar a lectura ao obxectivo encada ocasión. Ensinaranse estratexias de compren-sión lectora.

O profesorado de todas e cada unha das áreas ematerias de todos os niveis educativos, incluirá nassúas programacións as actividades previstas no pro-xecto segundo a temporalización que nel se acorde,determinando a dedicación real dun tempo mínimodiario para a lectura e a inclusión de prácticas decomprensión e fomento da lectura e da escritura.

Seguimento e avaliación.

Realizarase unha avaliación continuada dos avan-ces ou dificultades da posta en marcha do proxecto edas súas concrecións nos plans anuais de lectura.

Para a avaliación de aspectos relacionados co hábi-to lector teranse en conta non só os índices de lectu-ra, senón tamén a capacidade do alumnado paraavanzar na súa competencia literaria e ser quen de seenfrontar a textos cada vez máis complexos, así comoa súa actitude diante da lectura como medio para aaprendizaxe, fonte de pracer e recurso para o desen-volvemento persoal.

ANEXO V

Plan de introdución das tecnoloxías da información eda comunicación

Enmarcada nas accións que se dispoñen na Leiorgánica de educación, e coa finalidade de que as tec-noloxías da información e a comunicación se incorpo-ren como un recurso máis aos procesos de ensino-aprendizaxe, cada centro educativo deberá elaborar eincluír no proxecto educativo de centro, un plan deintrodución das tecnoloxías da información e dacomunicación que implique un cambio metodolóxicoe unha adaptación á realidade para o mellor aprovei-tamento das posibilidades que as TIC ofertan.

A aplicación das TIC ao traballo da aula convértesenunha peza clave na educación e formación das novasxeracións. A súa importancia social e o lugar prefe-rente que ocupan xa na vida dos nenos e das nenas,fai que deban estar presentes nos centros educativos,de modo que aqueles adquiran os coñecementos ehabilidades necesarias para abordar con garantía deéxito a súa utilización nos contornos de aprendizaxe,familiares e de lecer.

Trátase de que o alumnado, ao rematar a escolariza-ción obrigatoria, acade unha competencia dixital.Esta competencia consiste en dispoñer de habilida-des para buscar, obter, procesar e comunicar informa-ción, para transformala en coñecemento. Incorporadiferentes habilidades, que van desde o acceso áinformación ata a súa transmisión en distintos sopor-tes unha vez tratada, incluíndo a utilización das TICcomo elemento esencial para informarse, aprender ecomunicarse.

Para que isto se poida poñer en práctica con garan-tía de éxito e de coherencia, resulta necesaria a crea-ción dun plan de introdución das tecnoloxías da infor-mación e da comunicación no centro e na aula coaparticipación activa de todo o equipo docente, queunha vez aprobado, se incorporará á programaciónxeral anual de centro, e a súa avaliación, á súamemo-ria. Cada proxecto será único atendendo ás caracte-rísticas e ás posibilidades que se poden acadar tendoen conta a situación xeográfica, o tipo de alumnado, aformación do profesorado e as infraestruturas dispoñi-bles.

Deseñaranse unhas pautas para realizar un segui-mento e avaliación do plan, polo menos trimestral,polas persoas coordinadoras de ciclo e -en caso deexistir- pola persoa coordinadora do plan, que deter-minarán, se é o caso, aspectos de mellora.

Como marco para a elaboración deste plan de traba-llo, xúntanse as características que se deben ter enconta para a súa elaboración:

* Estudo inicial do centro referido ás característicasde toda a súa comunidade educativa. Poden recoller-se aquí as iniciativas xa realizadas neste campo emais as expectativas e os intereses de cara ao futuro.


* Obxectivos que, a curto e longo prazo, se preten-den alcanzar, así como a metodoloxía e actividadesconcretas que se aplicarán para acadalos. Deberánincluírse iniciativas pedagóxicas innovadoras e cam-bios metodolóxicos que redunden nun mellor aprovei-tamento das TIC nas aulas.

* Estratexias de coordinación do profesorado dasdistintas áreas e niveis educativos.

* Utilización e aproveitamento dos recursos exis-tentes no centro en beneficio do proxecto.

* Organización dos espazos do centro.

* Fomento dos valores democráticos, tratamento dadiversidade, atención ao alumnado con necesidadeespecífica de apoio educativo e medidas para promo-ver o acceso ás TIC en condicións de igualdade porparte de persoas dos dous sexos e de diferentes con-dicións sociais.

* Uso da biblioteca escolar como centro de recursosmultimedia para a obtención de información e para aaprendizaxe.

* Plan de avaliación anual tendente a detectar osobxectivos acadados e os incumpridos, así como asestratexias que deberán adoptarse para alcanzar osnon conseguidos.

* Detección de necesidades formativas do profeso-rado. Elaboración dun plan de formación interno quepermita difundir boas prácticas e aproveitar ideas ecoñecementos dos compañeiros e compañeiras docen-tes.

* Medidas para difundir o proxecto entre o alumna-do, as familias e a comunidade educativa en xeral, demaneira que se fomente a súa participación nel.

Cada plan deberá recoller ademais os seguintesobxectivos xerais:

* Fomentar a páxina web do centro como espazo decomunicación e de colaboración con toda a comuni-dade educativa.

* Coordinar a acción do profesorado de distintasáreas e materias en relación ao traballo coas TIC.

* Facilitar o acceso a esta ferramenta por parte doalumnado con necesidades especiais de apoio educa-tivo e nas tarefas de apoio e reforzo de aprendizaxes.

* Impulsar a comunicación con outros centros elocalidades, para coñecer e transmitir valores sociaise de respecto doutros costumes e outras formas devida.

* Potenciar a capacidade de razoamento do alumna-do, a súa motivación e o seu afán de coñecemento.

* Fornecer ao alumnado estratexias para obter exestionar a información conseguida mediante o usodas TIC.

* Utilizar programas e contornos que faciliten aconsecución dos obxectivos propostos nas diferentesáreas do currículo.

* Utilizar o ordenador como medio de creación, deintegración, de cooperación e de expresión das pro-pias ideas.

* Potenciar a comunicación cos seus iguais.

* Mellorar a proposta pedagóxica do profesorado e asúa práctica docente ao aproveitar as posibilidadesque ofrecen as TIC.

* Empregar as TIC para o traballo cotián e nas acti-vidades de aula: programacións, proxectos, explica-cións, actividades...

* Consultar e obter información a través das TIC,tanto para temas profesionais como para experienciasinteresantes para a súa actividade docente.

* Intercambiar experiencias, coñecementos, inicia-tivas... en diversas redes de colaboración como ainternet.

* Lograr a integración das TIC como medio dinámi-co de comunicación, de maneira que se constitúannun elemento común de información e de contactocon todos os axentes do proceso educativo, facilitan-do a conexión entre eles.

* A través das asociacións de nais e de pais doscentros, poñer en marcha mecanismos para aproveitara infraestrutura tecnolóxica e favorecer a adquisiciónpor parte de nais e pais dos coñecementos necesariospara un uso proveitoso das TIC.

Favorecer a superación das limitacións de acceso ásTIC derivadas das desigualdades sociais.

III. OUTRAS DISPOSICIÓNS

CONSELLERÍA DE PRESIDENCIA,ADMINISTRACIÓNS PÚBLICASE XUSTIZA

Resolución do 29 de xuño de 2007, daSecretaría Xeral de Emigración, pola quese establecen as bases reguladoras e seconvoca, en réxime de concorrencia com-petitiva, un programa de axudas consis-tente na dotación de material destinadoás comunidades galegas no exterior parao exercicio 2007.

O Estatuto de autonomía de Galicia recoñécelles áscomunidades galegas asentadas fóra de Galicia odereito a colaborar e compartir a vida social e cultu-ral do pobo galego. A Lei 4/1983, do 15 de xuño, de

Decreto 130/2007, do 28 de xuño, polo que se establece o currículo da educación primaria na...

Documents

Transcript of Decreto 130/2007, do 28 de xuño, polo que se establece o currículo da educación primaria na...