DARWINGANANZKO HWRBILKETA

KEPA ALTONAGA

Bioloqiako Departarnentua.Zientzi Fakultatea

EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEA.P.K.604 -BILBO

Darwin hil zela ehun urte

igaro eta gero(1882-1982) ,be-

raren teoria bizi bizirik dago

oraindaino mundu zaba1ean;izan

ere,arraroa da iraunkortasun

hau.Gehienetan,argitaratu eta

laster amiltzen e60 egiaztatzen

da teoria bat,hau da,urte batzg

ren buruan klasiko bilakatzen

da;edo,bestela zientzi komunita

teak baztertu egiten du.Haatik,

Darwinen ideiek zutik diraute,

eta zenbait autorek aipatu due-

nez,benetako teoria baino gehia-

go intuizio jeniala dirateke,ze-

ren eta, Vonod-en esanean,berez,

bere baitan ezin eqiazta ez qe-

zurta daitekeen teoria,ez bait

da teoria zientifikoa.Dena den,

Darwinen pentsamenduak ikertzai-

le askoren bidea argitu du,eta , itxuraz,argituko.

Charles Darwin Schrewsbury-n

(Bretainia Haundian) jaio zen,

1809.eko otsailaren 12an,sei amia

-arrebaren artean bera boskarrena

zela.rik. Robert Darwin (1766-1848)

mediku ospetsua zen aita;ama.Susa

nnah Wedgwood(1765-1817)pYima abe ,$

ratsa,zortzi urte zituela hil z&

tzaion.Bere aitonak,Erasmus Dar-

winek(1731-1802)"Zoonomia" izeng

ko bi tomotako liburuan ideiaebo

luzionistak aqertu zituen,eta,

beste autore batzurekin batera,

Eboluzionismoaren aitzindaritzat

hartua izan da.

Hamar urte zituenean,eskolara

hasi zela,latin eta greko eta his

toria pixka bat irakatsi zioten

bertan,orduko usadioari jarraituz.

Ikasle eskasa zen arren,irakur-

tzea laket zitzaion,eta bai anaia-

rekin experimentu kimikoak egitea

ere."GasW goitizena hortik zetor-

kion.Natur Zientzietarako zaleta-

suna ere bazeukan,maskorrak,mea-

kiak,intsektuak eta txori-arraul-

tzak bildumatzen bait zituen.Bai-

na,grinarik biziena ehiza zuen,

beraren aiherkunde kirolzale eta

naturzalea betetzen zituen eta.

Aita ere arduratzen zen Charle

sen hezkuntzaz,eta,askotan,hartu

eta beragaz eramaten zuen gaixoen

bisitak egitera.Izan ere,orduko

garai ez hain formalistatan posi-

ble zen Medikuntzaren artearen

era honetako irakaskuiitza.

1825ean,16 urte zituenean,esko -

latik atera eta Edimbourgh-a bi-

dali zuen aitak,Medikuntza ikas

zezan.Bertako ikasgaiak belaskak

iruditu zitzaizkion.Hala ere,Dar

winek berebiziko erraztasuna amen

zeukan Yedikuntzarako,eta,sequras-

ki,ondoan azaltzen diren bi arra-

zoiak egon ez balira,ondo amaitu-

ko zukeen karrera.Batetik,aitak

oso ondare handia zeukala,eta,be-

raz,geroa sequrtaturik zegoela,

bazekien-Ideia honek,berez txike-

rra zen estudiorako garra urritu

egin bide zion,bere natur ataza

emendatu zuen heinean,Edimbourqh-

-eko Natur Historia Elkartean bi

entseiu orijinal irakurri bait zi -

tuen.Bestetik,ezin zuen anestesia

rik gabeko operazioen ikuskizuna

jasan.Zena zela,bere Medikuntz

ikasketak urte pare (1825-27) bate-

tan bukatu egin ziren.

Porrot honek aita etsita utzi

zuen,hain etsita non,betidanik m e

diku fedegabea izandako aitak,

Camhidqe-ra Teologia ikastera bi-

dali bait zuen semea.Charlesek be-

rak dioskunez,Cambridgen iqarota-

ko hirurak(1828-31) izan ziren,be-

re bizitza zoriontsuaren urterik

zoriontsuenak.1zan ere~bertan la-

gun parrandero saldoa topatu zuen

bitartean,eragin infelektual fran-

:o bereganatu zuen,osasun osoa

<eulakarik.Aipatzea merezi zuten

irakasle bi ezagutu zituen,bere

natur zaletasuna gidatu zuten

eta: J.S.Henslow botanikaria,

adiskide mina izango zena,eta A.

Sedgwick geo1ogoa;biak ziren eliz

gizon .

"Autobiography"an kondatzen

digunez,Carnbridgera aileqatu ze-

nean,Bibliako esanak hitzez hitz

sinesten zituen,nahiz eta aitona

ren "Zoonomia ,or the Laws of Or-

ganic Life" irakurri Edimbourghen

Liburu honetan,eboluzio biologiko

aren aitzinapen bat dugu,eta,ha-

laber, deisten Kausa Haundiak or-

dezkatzen du jainkoaren ideia.Ga&

nera,Lurrak milioi urte batzu bi-

de dituela iradokitzen da.Dena

den liburuaren frogantza ezak ez

zuen iloba konbentzitu egin.Egia

esan,Darwinek ikuspegi kontrae-

sankorrak omen zituen.Batetik,Bi-

bliaren esanak eta berauetatik

ondorioztatu ziren Lurraren 6000

urteak onartzen zituen; bestetik

Lyell-en "Principies o£ Geology"

(1830) delako liburuak Darwin li

luratu egin zuen.Lihuru honetan

aktualismoaren ideia erakusten

da,Lurra prozedura ebolutibo ba-

ten emaitza delarik,eta,beraz,

6000 urte soilik barresarri ger-

tatzen direlarik.

Hala ere,Cambridgen egon zen

bitartean,Darwin guztiz ortodoxos

zen.Sedgwick-ek,natur zientziak

irakatsi zizkionak,biziaren pro-

gresio organikoa onartzen zuen.

Berau "teologia naturalaWren bai-

tan zegoen,Bibliaren menpekoa ze-

1arik.Progresio organikoaren ara5

eralesate baterako,aro jakin bate-

tan zefalopodoak izan ziren bizi

animalaren motarik perfektuena;ge

roago arrainak izanen ziren,eta,

are qeroago narraztiak,gero ugaz-

tunak,eta azkenik ,gizakiak.Bizi

organikoaren qarapen historikoak

indar kreatzailearen eboluzioa

markatzen $uela dirudi,igokunde

honez erpin gorenera heltzen dela-

rik.Progresioa,baina,kreazio bere-

zien bidez lortzen da espeziez es-

pezie denboran zehar,eta ez espe-

zieen arteko deszendentzi erlazio-

ak izanik.Ez daqo esan beharrik,

kreaziook jainko-eraginaren pode-

rioz sortuak zirela.

183l.urtean Henslow-ren bitar-

tez,naturalista gisa enrolatu zen

Beagle belauntzian mundua itzuli-

katzeko.Hori zela eta,aldez aurre-

tik gorabehera batzu izan zituen

aitarekin.Patagonia,Tierra de tetakoa izan zen,eta Daminen

Fuego,Txile,Galapagos Irlak bizitza osoa baldintzapetu eta

etab.kartografiatzea zen untzi- bideratu zuen.

aren jomuga.Itsasaldia bost ur-

1.Irudia: "Beagle" u n t z i a r e n b i d a i a (1832-1836)

Canarias I r l a k

Cabo Verde I r l a k

Bahía

Rio Janeiro

Mar d e l P la ta

Bahía Blanca

Puerto San Ju l i an

Falkland I r l a k

9) Hornos Lurmuturra

10) Valparaiso

11) Callao

12) Galapagos I r l a k

13) T a h i t i

14) Zealand Berr ia

15) Sidney

16) Tasmania

17) Keeling I r l a k

18) Maurizio I r l a

19) Itxaropen Ona Lunmiturra

20) Ascensión I r l a

21) Azores I r l a k

Lehenik eta behin,gelaren es-

pazio ezak bere aiurria pleqatu

zuen,gizon ordenatu eta metodiko

bilakatuz,zeinek,bere ekoizpen

zientifikoaren emankortasunari

. begirafoso munta handia izanen

bait zukeen.Bestetik,behaketak

eta datuak biltzeko aukera hoba

ezina zen,eta,gainera,mundu za-

balean.

Bidaian zehar,Brasilgo oihan

tropikalarekin egin zuen topo,

eta bertako joritasunez txundi-

turik qeratu zen.

Geroaq0,Argentinan animalia

erraldoi fosilen aztarnategibat

aurkitu,arakatu eta katastrofe

lokal batez azaldu zuen,lyell-i

jarraituz.Halaber,fosilen arte-

ko asko eta asko espezie bizien

zeharo antzekoak zirenaz ohartu

zen.Ohartuko ote zen,ba,antzeko-

tasunok espezieen filiazio-ha-

rreman posiblea iradokitzen zu-

tenaz? Jakin badakigu,Cuvier-ek

(1769-1832) bere ikerketa paleon -

tologikoetan uko egin ziola es-

pezien arteko inolako filiazioari,

haren ustez,ez bait ziren fosi-

len arteko,eta fosil eta bizien

arteko ezaugarri artekari nabari

rik ikusten.Ez bait zuen arrasto

transizionalik igartzen.Egiaz,

eta Cuvier-en pentsamoldeari ja-

rraituz,mundu-kreazioaren qeroz-

tik ez bide da espezie berririk

sortu;areago,kataklismoak direla

eta,jatorrizko fauna txirotu egin

da.Beraz, equngo Natura,beste Na-

tura hagitzez joriago eta oparoa-

go baten hondakina besterik ez 1L

tzateke.Ikusten denez,fixismo te-

rnati batetan setatzen da,baina , ez edozelango aurreritzi teologi-

kok it~utua~sarritan argudiatu de

nez.Cuvierren fixismoa,hartan ere,

biziaren generazioarekiko bere

ideietan datza,hots, bere prefor-

mista izateantWberezko sorkuntza"

erdeinatzen zuelarik.Buffon-ek

(1707-1788),Lamarck-ek(1744-1829)

e t a Geoffroy Saint-Hilaire-k(l772-

1844),ostera,denok eboluzionistak

zirenek,epiqenetismoa onartzen eta

onesten zuten.

Tierra de Fuego-ko aborigeneak

ikustean,giza arrazen arteko des-

berdintasun larriez ohartu zen.Le-

henago,Brasilgo esklabu beltzekin

gauza bera gertatu zitzaion,eta

bai beranduago ere,Tahiti eta Zea-

land Berriko kanaka eta rnaori po-

linesiarrekin,edo Australiako he-

rriekin.

Magallanes itsasartea igaro eta

gero,Chiloe irletarantz abiatu -betean sartzen ziren,eta anitz

zen expedizioa.Handik,Andetako arazo harrigarqi azaltzen zituz-

hiru bolkanen aldibereko erup- ten, esate baterako, itsasotik go-

zioak ikusi zituen,eta,gerotxoa- ratu eta urrutiratutako itsas-rnz

go,terremoto errausle izugarria. lusku fosilezko geruzak.

Gertaerok Lyell-en teorian bete-

2 . I r u d i a . - Darwinen t x o n t a k , b e r a r e n -

g a n i n t u i z i o g a r r a n t z i t s u a

i r a d o k i z u t e n a k . " H e g a z t i e n

t a l d e t x i k i e t a h a i n h e c t 2

k i a h a i d e t u " b a t e t a n mokos

r e n h a i n b e s t e fo rma e t a ta mainu i k u s i r i k , z e r a i d a t z i

z u e n : " e g i a z k i cuposL litg

k e e z e n . . . e s p e z i e b a t i z a n

d e l a h a r t u a e t a x e d e d e s -

b e r d i n e t a r a k o a l d a t u a " .

Galapagos Irla isolatuetan batengandiko dibergentziaz beste

egin zuen beste aurkikunde qa- quztiak sortu izan balira,artxi-

rrantzitsu bat.Bertan soilik pielaqo baitan txoko desberdinak

ikus daitezkeen (beste inon ez betetzeko.Honela,ez da kreazio

bait daude) txonta-itxurako he- berezirik behar,prozedura hau

gazti batzu topatu zituen DarwL onartuz.Hala ere,Darwinek ez zuen

nek.Txontok ezauqarri amankomu- artean hautespen naturalaren teo-

nak zituzten arren,l3 espezie riarik sortu.Baina bidaian barre-

desberdinetakoak ziren;oso an- na,bere gogoetak beti dabiltza

tzekoak,baina desberdin.Hauxe moldaeraren arazoari inguruka

bera da espero zitekeena,aintzi- nahiz eta explizitoki ez raziona

na Hego Ameriketatik txiripaz lizatu.

bertaratu zen espezie aitzindari

3 , I r u d i ; i . - Daminen arauerako a t o l o i ba t en j a io t za .Lehen ik e t a behin ( g o i a ldean ) ,Ozeano Pazi f ikoko i rLa i a t e n inguruan ko ra l ezko a r r e z i - f e b a t (A-B,B-A) s o r t z e n da i t s a s mai1an; i rLa h o r i hoodora tuz doan he inean , aza l ezko u r e t a n s o i l i k h i z i d a i t e z k e e n pol ipoak hazi e g i t e n d i r a , a r r e z i f e a k go ran tz e g i t e n d u e l a r i k . H o n e l a , i r k ren e r t z e t a n e raz tun - i t xu rako a r r e z i f e a (At-B1,B ' -A' ) e r a t z e n da ,ba rne a ldean a i n t z i r a ( C ) i n g u r a t z e n duela.Hondoratzen s e g i - t zcn du i r l a k (behe a ldean ) i t u a s ma i l a ba ino behereago g e r a t u a r t e ; a r r e z i f e a k haz t en e t a haz t en s e g i t z e n d u e n e z , a t o l o i (A"-B") b ihu r t zen da .

Periploa aurrera zi?o?Iarik,

:agle belauntzia,Ozeano Pazifi-

)a laga eta,Indikora igaro zen.

?eling atoloiaren behaketa egin

len Darwinek,geroago koralezko

:la-mota honen erakuntza eta ja-

~rriaren eredu ospetsua burutu

lelarik.

1836an itzuli ziren In~late-

rara.Hor bukatu zen bidazti zan-

ar osasuntsua, Darwin sedentario

otzepela hasteko.Bidaian barrena

aturiko bildumak ordenatu,Londop

ekc inguruetan landetxe bat ero-

í,bertara ezkondu,eta,hortik au-

-rera, seme-alabak (10) eta libu-

uak (16) eqin metodikoki.

Enpeziteri jcLtowúaz ( 1859) farnatua

iugu inurri-lan honen fruitu umoa.

:zan ere,Darwinek 20 urtez eraman

:uen bere baitan eboluzioaren ara

coa,jadanik 1837 urtetakoak bait

lira liburu honen lehen apunteak.

Wtza denez,Argentinako fosilek

'ta Galapagosko txonta zein dorto

cek hunkitu egin zuten haren pen-

tsaera,eta itsasaldiaren itzule-

ran espezieen aldakortasunaren u?

moa zekarkeen Darwinek.Baina,une

hartan transformismoaren teoria

guztiz desakreditaturik zegoen,fL

xismo kreatzailea nagusi bait zen,

batez ere Cuvierren prestigioa

zela eta.

Dena dela,ikusten dugunez,

gauzak bestelakoak ziren Darwini

zegozkiolarik.Bidaiaz geroztik,

munduak aldaketa larriak jasan

dituela konbentziturik egon

arren,Darwinek ezin zien kausa

zehatzik aurkitu aldaketoi. Ordg

rarte proposatu zen azalpen baka

rra,hots,Larnarckena,interesgarri

jo zuen,Saina,beronek ez zuen

froqantza handirik ematen,eta

Darwin beste bide batzutatik

abiatu zen.Abeltzaingorantz bide

ratu zuen begirada.Maturan espe-

zieek pairatzen dituzten aldake-

tak,ez ote zitezkeen,ba,abeltza'

nak apropos lortzen dituen arra- 1

zen aldaketekin konpara? Hazleak

zakur-,uso-,zein zaldi-arraza

desberdinak erdiestera ailegatzen

dira,horretarako belaunaldi segL

tu batzutan zehar urnaldien proge

nitore berebizikoak hautatuz ge-

ro.Aukeratutako karaktereak irmg

tuz joanen dira belaunik belaun,

hazleak heredentziaren indarra

probetxatu besterik egiten e'

duelarik.Baina,abereen gain arra

zaaintzarako bolondreski eragin-

dako hautespena,nola eraqin ani-

malia basatiengan? Zein mekanis-

moz sort daiteke? Hazlearen rol

antolatzaile eta hauteslea,zerk

betetzen du Naturan?

Transformista sistemabakoaren

egoera honetan aurkitzen zelarik,

1838an Malthus-en "Essay on the

Priciples of Population" (1796)

delako liburua irakurri zuen.Ek2

nomilari honen tesia ezaguna da:'

populazioaren hazkundeak gosea

eta heriotza sortarazten ditu ng

hitaez,bete behar diren sabelak

elikagaiak baino arinaqo ugaltzen

bait dira.Edo beste era batetara

e~anda~populazioa gino geometri-

koz ucaritzen den bitartean,eli-

kagaiak aritmetikoz.Beraz,beti

dago janarien aldetiko presioa

populazio gainean,beronen hazkun

dea murrizten duena.Haor dago Dar

winek bilatzen zuen "hautespen

naturala" (abeltzainen hautespe-

naren analogoa bera) ,hau da,Mal-

thus-en manchestertar ekonomi

doktrina animali eta landare-mun - duari egokitua.Antropozentrismo-

-kutsua ei dario.

Hau guztiau pixkatxo bat t a j ~

tuz,ondoko multzo teoriko kohe-

rentea zirriborratu zuen Darwi-

nek.Espezieen populazioak ez di-

ra homogeneoak,espezie bateko

aleek desberdintasun xumeak (aria

tomikoak etab.) bait dauzkate el

karren artean (l);populazioak,o~

terantzean,nahiko aldaezinak di-

ra kopuruari dagozkiolarik,ugal-

kortasun handia eduki arren ( 2 ) ;

hau da,ale asko eta asko iraitzi

egiten dira bizitzagatiko burru-

karen ondorioz (3) , "hoberen mol- datuek" soilik bizirik dirautelg

rik (4).Espezie barruko desber-

dintasunok qarrantzi itzela iza-

nen dute konkurrentzia honetan,

eta,logikoki,hautespen naturalak

alCarazpen abantailosoak fabora-

tuko ditu (5) .Aipaturiko desber-

dintasunak heredagarriak bide dL

renez gero (6) ,hurrengo belaunal

dietan nabarmenduz joanen dira

( 7 ) ,eta,ingurune diferentetara

doituz eta egokituz,dibergentzia

emendatu egiten da (8).Hauxe da

Ebyezicen jcLtothÁaz delako liburua-

ren mamia,Darwinen aburuan espe-

ziegintzaren mekanicmoa litzate-

keena.

Arestian aipaturikoa luzaroan

hausnartu eta umatu zuen DarwC-

nek,baina bere baitan,arqitara

eman gabe.Iquriki gabeko gertae-

ra batek bultzatu zuen liburua

prestatzera: Alfred Russell Wa-

llace (1823-1913) naturalista

ere hautespen naturalaren bidez-

ko eboluzioaren ideiara iritsi

zen independenteki Malasian,eta, "lehentasun zientifikoa" galduko

1858an,nori eta Darwini igorri zukeen berak,teoria egosten ze-

zion artikulu bat ("Barietateek goenez,ez bait zuen artean bere

duten jatorrizko tipotik desbide daturik argitaratu.Alabaina,Dar-

ratzeko joeraz" izenekoa) bero- winen lagun bik (Lyell eta Hoo-

nek argitara zezan.Darwinentzat ker-ek) konpondu zuten arazoa

kolpe itzela zen: Wallacen arti- trikimaina batzuren bidez;ez do-

kulua agertarazten baldin bazuen, toreziaz,bai efikaziaz ostera:al

ui 4 4 + i v o+" =C(T miYF'Y ,,lv r4r d ~ r ,lv

\ a . . TXIV

< " - 0 '

, I , ' ; ; I ' I

< I I

> : : ; s. : .' : 3 4 , :. i ,' X I I I : i ' I , , , I I I : t , r

5 ' )

, 8 , , S 1 ; a < , I I ' I

S , , . 8 , ' I I I , ; I

a , . < ' , ; I ' , , m , > X I I

,> ' ; I, : .I , r . > , ,

, N / I < 8 , I o < I I I I r

, X I

4 . I r u d i a . - Darwinen a r a u e r a k o espezie~intza.Elajuskuluek ( b e h e a n ) g e n e r o b e r e k o 7 e s p e z i e a k a d i e r a z t e n d i t u z t e : z e n b a k i e r r o m a t a r r e z m a r k a t u r i k o l e r r o

h o r i z o n t a l e k m i l a b e l a u n a l d i t a k o t a r t e a k a d i e r a z t e n d i t u z t e . P u n t u z - k o l e r r o a d a r k a t u d i h e r g e n t e e k o n d o r e n g o e n gama a g e r t z e n d u t e , z e i n - t z u e n a r t e a n " h a u t e s p e n n a t u r a l a k " "hoberenak" h a u t a t z e n b a i t d i t u . Z e n b a i t e s p e z i e ( L , C e t a b . ) h i l e g i t e n d i r a ; b e s t e b a t z u ( E , F ) a l d a - r a z p e n i k gabe m a n t e n t z e n d i r a . B e s t e b a t z u k ( A , I ) d i b e r g e n t z i a sako- nak j a s a t e n d i t u z t e , z e n b a i t b e l a u n a l d i r e n o s t e a n b a r i e t a t e b e r r i a k s o r t a r a z i z ( a l , m l , z l ) ; b e r a u k b e r r i r o muda tzen d i r a b a r i e t a t e p rogr$ s i b o k i d e s b e r d i n e t a n , e s p e z i e b e r r i d e s b e r d i n a k eman a r t e ( a 1 4 , p 1 4 , , q14 e t a b . ) . T a r t e a k l u z e a g o a k i z a n e z , g e R e r o b e r r i a k j a i o d a i t e i k e . 1 I

di berean aurkeztu zituzten Dar-

win eta Wallacen artikuluak (Dar

winena aurretik) 1858an.Ger0,ze~

kan material guztia laburbilduz,

EspeMeeri j a t ü w c a z ilki zuen hu-

rrengo urtean , l859an aleqia ,eta beste liburu batzu (":;izonaren

deszendc,?. t zia eta sexv-arekiko haz

tespena" etab.) ondorengo urtee-

tan.

Liburuotan biziaren ebo1uzioa.z

diharduelarik,teoria nagusia eta

berau babesten duten beste teo-

ria laguntzaile batzu proposa-

tzen zituen.Teor1a nagusia meka-

nismo ebolutiboaz arduratzen da,

aldarazpenak eta hautespen natu-

rala zutabetzat izanik.Teoria Lg

guntzaileak,aldarazpenok diber-

gentzia nola sort lezaketen azal,

tzen ahalegintzen dira,baina ez

dute helburua betetzen,geroago

ikusiko dugunez . Ebpezceen j a t o -

d a z delako Liburuak eta,oro

har,Darwinen obra osoak,badu zer

kritikatzerik,nahiz eta pentsa-

menduaren historian oso leku ga-

rrantzitsua izan.Hiru arazo dira

kritikagarrien:teoria bere kon-

textu historikoari ez lotzea,al-

darazpenei buruzko bisio falta,

eta eboluzio biologikoa eta kul-

turala elkarrengandik ez bereiz-

tea.Banan banan miatuko ditugu

Deszendentzia aldagarriaren

kontzeptua Darwin jaio aurreti-

koa da.Buffon eta Lamarck min-

tzatu ziren honetaz,eta bai

Erasrnus aitona ere.Hala ere,

Cnarlesek ez du honelakorik aipa

tzen,eta zaila da jakiten,zer

esan zuten aitzindarlok eta

zein den beraren ekarpen pro-

pioa.Autoreren batek,zakarki

agian,zera aipatu du guzti ho-

nen explikatzeko,alegia,Darwi-

nek berak ez zekiela zein zen

bere emari pertsonala.Hiruzpa-

lau lerrotan zirriborratuko di-

tugu Buffon eta Lamarcken ideiak,

Darwinekiko desberdintasunez

ohar gaitezen.

Buffon dugu Eboluzionismoa-

ren aitzindarietariko bat.Bere

ustez,berezko sorkuntzaz bizi-

dun-mota noble batzu sortu zi-

ren. Nobleenak (lehoia, kacu) ez

ziren a1datu;beste batzu ostera

ízaldia ,adibidez) , inqurunearen eraginez endakapen-prozedura bn

ten barrena abiatu ziren,beste

ecpezie zarpailagoak (zebra,as-

toa) eratortzen zituztelarik.

Eboluziobide aristokratiko hong

tan ez dago aurrerapen nabarme-

nik,aitzitik,qibelerat doa ebo-

luzioa.

Eboluzio progresiboaren ideia

Lamarcki zor diogu.Lamarcken

arauera,berezko sorkuntzaz behe

organismoak,infusorioakrhozitu

cgin ziren,cta berauengandik,gra

.'ualki,kste gilztiak eratorri zi-

ren bata bestearen atzean,konplg

xuen eta perfektuenetaraino iri-

tsi arte,hau da,uqaztunetaraino.

Hobakuntz prozesu honetan zehar,

"barne fluidoNren batek,halako

kemen edo borondate zehaztubako

batek bultzatzen du animalia per

fekziorantz.Honekin batera,ingu-

runeak enbarazu besterik e z dio

egiten,oztopoz betetzen dio bl-

dea,irregulartasunak sortzen di-

relarik.Hau da,ohitura desberdi-

nak agertzen dira,beharrizan be-

rriak dakartzatenak.Zirkunstan-

tzia berriek eragin dezakete,es&

te baterako,organo bat gutxiaqo

erabiltzek0,berau enuldu eta en-

durtu egiteraino,edo,alderantzi~

kc, kasu ahalgarri batetan,or'a-

noa indar eta gara daiteke,eta

bai, apika, ex novo sortu ere. Hala-

ber,karaktere erdietsiak hereda-

garriak dira (azken ideia hau ez

da Lamarckena;garai hartan sines

kera arrunta zen,Darwinek berak

ere erabilia).Hau guztiau dateke,

frogaritzd handirik gabeko PhCeo,~a -

pkie zoo log iquc ( 1 8 0 9 ) liburu kas-

karrean Lamarckek proposatu zigg

na.Beste bi ohar autore honetaz:

Lehenik,Lamarcken sisteman bada-

go ecpezieen arteko benetako fi-

liaziorik,nahiz eta konplexutasg

neranzko joerak ezer gutxi azal-

tzen duen,eta,biqarrenik,jatorri

irrelijiosozko fiiosofiaz kutsa-

turik dapoela aipatzea.Larnarcken

eritziz,Natura da Jainkoa.

Darwinen obraren beste alde

oso erasoqarri bat,aldarazpenei

dagokiena da.0~0 eragozpen la-

rriak izan zituen,dibergentziaren

arazoa ebazteko,artean genetika

existitzen ez zelako.Hqredentziak !

guztiz apetatsua zirudien,eta,

ezin bestean,printzipio orokor

desegoki batzu erabili beharrean

aurkitu zen Darwin.Experimentu

mordo izugarria burutu zuen

arren,ez zen gauza izan Vendel-

-ek (1822-1884) ebatzi zuen ara-

zoa konpontzeko-Metodo falta

zein bisio falta jotzen dira

huts honen arraaoi gisa.

Beste gauza askoren artean,

Panqenesiaren hipotesi behin-be-

hinekoa proposatu zuen,hereden-

tzi transmisioa,eredu mekaniAi SJT ' ta baten arauera azaltzen zuela-

rik-Pangenesiaren hipotesiak ze-

ra suposatzen zuen:Gorputz-zelu-

lek organismoaren baitan zirkula

tzen ziren gemula deritzonak

igortzen zituzten;elementu se-

xual bilakatzen ziren qemulok.

Guztiz etereoa zenez,pangenesia

ez zen arrakastatsu gertatu.

Halaber,bere garaian onartzen

zen "blending ~nheritance" edo

"nahasketazko heredentzia" izeng

koa erabili zuen-Kontzepzio ho-

nen arauera,guraso bien karakte-

reak nahasi eginen dira. Demagun

lore gorri eta lore zurien arte-

ko gurutzamendu bat.Nahasketazko

heredentziaren bidez sortzen di-

ren ondorengoek karaktere inter-

medioa erakutsiko dute;gure ka-

suan larrosa kolorea,alegia.He-

men kontraesan teoriko itzela

daukagu:batetik,aldarazpenak de-

rrigorrezkoak ditugu eboluziora-

ko;baina,aldi berean,Darwinek

onartzen duen nahasketazko here-

dentziak,aldarazpenak irmatzera

beharrean,ezabatzera eta xahutze

tzera jotzen du.Hau da,qurutza-

menduek,prozedura selektiboaren

efikazia murriztu eginen dute.

Era berean,Lamarcken "erabil-

pen eta ez-erabilpenaren teoria"

onetsi zuen,darwinismoaren aurka

egon arren.Eta beste prozesuren

bat edo beste.Baina ez gara ho-

netaz gehiaqo 1uzatuko.Soilik

aipatzea,gaur equngo Biologian

buruhauste franko sortzen duten

arazo bi ukitzen direla Darwi-

nen obran.

Batetik,equngo neutralismoa-

ren antzeko bat onartzen zuela.

.Hortakotz,aldarazpen neutroak

(espeziearen prosperitateari

onurarik ez kalterik ez bait dg

karkiote) transmiti dakizkieke

ondorengoei.Egungo Biologian po

lemika bizia dago puntu honen

gainean,zihurki luzaroan iraun-

giko ez dena.

Bigarrenik,badago munta han-

diko galdera bat:aldarazpen txL

kerren pilaketak explika ote de

zake espezie berrien sorkuntza?

Darwinen ustez bai,are gehiago,

horixe da beraren teoria ,eta m?

mentuz ere teoria ofizialtzat

jo dezakequna,teoria gradualis-

ta deritzona,Neodarwinismo orto

doxoaren baitan bera-Postulatu

filosofikoetan oinarrituz ("Na-

turak ez du saltorik egiten"),

eboluzioa jarraia dela,etengabg

koa dela baieztatzen du Darwi-

nek.Ezinezkoa da,beraz,espezieak

era desjarrai batez (jauzi ebo-

lutiboz,alegia) transformatzea.

Morregatik,Darwinek teoria katas

trofista guztiak rituen errefusa

tzen-Beraren esanez,aldarazpen

saltokariak onartzea "mirakuluen

eremuan" barneratzea litzateke.

Neodarwinismoa,l937-1948 tartean

eraiki zen teoria, Darwinen hau-

tespen naturalean oinarritzen da,

baina bi gauzotan desberdintzen

de1arik:erabilpen bidez erdietsi

tako karaktereen printzipio la-

marckianoa errefucatzean,eta Me2

delen leyeak baiestean-Esana du-

gunez,gradualista da Neodarwinic

moa Darwin bera 1egez.Dena den,

badaude neodarwinista berritzai-

Leak saltazlonista direnak,alda-

keta gradual batek espeziegintza

azaltzen ez duela pentsatzen

bait dute.Aldaketarako bide bor-

titzagoak behar omen.Hitz batez,

gradualismo/saltazionicmo arazoa

pilpilean dago,baina ezin gintes

ke gehiago luza honetan.

r Darwinen obraren azken puntu

kritikagarritzat,eboluzio biolo-

gikoa eta kulturala ez bereiztea

dela aipatu dugu.Berba bi honen

gainean.Tierra de Fuegoko abori-

gene bat gizon zibilizatu landua

bihurtzeko zer beharko ote zenez

espekulatzen ari zenean,argi da-

go,kulturalki baino biologikokia

go ikusten zuela arazoa.Izan

ere, hezi egin beharréan ,ebolu-

ziona zezan espero zukeen Darw'

nek;hau da,gizakiaren garapen

mentala prozedura soziala dela

ahazturik,hezkuntza ordez,hau-

tespen naturala proposatu zuen.

Hemendik abiaturik,eta gizakia-

ren dimentsio kulturala erdeina

tuz eta hautespen naturalaren

kontzeptua edozein modutara he-

datuz eta e~trapolatuz~teoria-

ren esangura hutsaldu egin da

zenbait aldiz;honela,Darwinen

erru barik,funts pseudozientifi

koa eman zaie bai "darwinismo

soziala" deritzohari etta bai ng

zismoari.Baita arrazismoari ere.

Agian,egungo "soziobiologia" gg

ganbehargarri horri ere.

Orain arte ez duqu zati kri-

tikagarriez beste ezer rniatu.Al

derik positiboena eboluzioaren

mekanismoa dugu.Mekanismo honek

badu berehalako ahalmen arqiga-

rria:mundu biziaren printzipio

bateratzailea da,hots,bai Natu-

raren aniztasuna edo globalita-

tea edo osotasuna eta bai zokop

doren batetako moldaera berebi-

zikoa kabitzen d,ira berc baik9ry. t

Baina,Darwinen teorian badaude

berrikuntza anitz,eboluzioaren

5.Irudia.- Darwinen karikatura (1871).Espezieen jatorriaz delako libu- ruak polemika latza sortu bazuen ere,Gizonaren deszendenczia eta sexuarekiko hautespena-ren ondoren,Darwinek Iqgizakia txs minoarengandik eracortzen dela" irakasten zuela uste zuen jende gehienak.Alabaina,usteak erdia ustel.

mekanismoa aparte utzita ere.On-

doren ikusiko ditugu.

Lehenik,Darwin eta Wallacekin ng

turalista-mota berri bat ager-

tzen da.Berau jadanik ez da mu-

seoko gizona,bidaztia baino.Nat2

ralista bidaiari honek materiala

in situ arakatzen du,irlaz irla

edo kontinentez kontinente dabil,

bizidunei beren ingurunean so

eqitek0,ingurunea eta jokabi-

deak aztertzek0,formak konpara-

tzeko,lekorean experimentatzeko

Bigarrenik,Darwinekin erradL

kalki aldatzen da mundu biziarg

kiko ikuspegia,hau da,ale solte

tik populaziora igarotzen dugu.

Ordurarte,ikertzailea ale baka-

rren aldarazpenez arduratzen zen.

Darwinek,ordea,XIX.mendearen bi-

garren parteak onetsiko duen ja-

rrera mekaniko estatistikoa era-

bili zuen.Eboluzioaren teoria

osoa zenbaki handien legean oina

rritu zuen,nahiz eta,populazioen

aldaketak analisatzeko ,garapen

matematiko konplexuetara ez jo.

Aski zituen intuizioa eta zentzu

ona.Hala ere,metodo matematiko

sakonik ez erabiltzean egon dai-

teke Mendelen legeak ez idoro-

tzearen kausa bat.

Eta hirugarrena eta,beharbada,

garrantzitsuena.Aztarna paleonto

logikoak,espezieen sakabanakun-

tza geografikoa,enbrioien garape

na,arbaso amankomunagandiko di-

bergentziak,talde batzuren heda-

pena eta beste batzuren suntsipg

na, ..., den dena bateratu egiten da bizidunen kontingentzia adie-

razteko,mundu biziaren ezinbes-

tea ukatzeko,izakien arteko ha-

rreman-sistema harnoniatsua eza-

batzeko.Aldez aurretik mamituri-

ko inolako planek,kreazio batez

edo pausoz pauso biirutuak, ezin

explika ditzake ez aintzina Lu-

rca populatu zuten espezieak,ez

qaur bizi direnak,eta ez beraien

sakabanakuntza ere.Espezie berri

baten agerpena ez bait da gertae

ra derrigorrezkoa,baizik eta,

inoiz inon elkartu ziren zenbait

indarren emaitza.Inoiz-inon ho-

rren baldintzak bestelakoak suer

tatu izan balira,gaurko mundu b'

zia desberdina litzateke,edota,

agian,existitu ere ez litzateke

eginao.Honekin,bad.aImundu bizia-

ren ezinbestearen ideia xahutu

eqiten da,izadia traszendentzia-

ren menpetik ackatzen de1arik.B~

raz,eboluzioak,eta Darwinek ha-

ren sinboloa den aldetik,uizakia

animali eskalan kokatzen du,eta

jainko-eskusartzerik qabeko mun-

dua itxuratzen.Ideia honek Marx

bera ere eragin omen zu n. f

Lamarcken eritziz,izaki berri

bat sortzen zenean,jadanik bazeg

kan beretzako toki doitua goranz

ko katea bi2ian.Darwineki.n oste-

ra,garapen eta moldapenaren orde

na erlatiboa alderanztu egiten

da.Naturak existitzen dena ira-

gazten du soilik.Burutzapena da

lehenago,qeroago dator egindakoa

ren kalitatearen 9albahaketa.U-

galketak edozein aldarazpen sort

dezakeialdarazpen puztiak dira

posible,onerako zein txarrerako

izan.Maturan ez da manikeismo ik, ,,, ez progresio- edu errecrresio-i-

deiarik,eta ez hobearen edo txa-

rraaoaren kontzepziorik ere.Aldg

ketak azarean izaten dira,hau

da,kausa eta ondorioaren arteko

zerikusirik gabe.Biziduna sortu

eta gero aritzen da hautespen

naturala,ez aurretik.

Sistema batek deed-back batez

beti iraun dezakeela pentsatzen

da egun,funtzionamendua automa-

tikoki egokiturik.Hautecpena da

teke natur sistemaren faktore

erregulatzailea,faktore eraen-

tzailea,harmonia gorde dadin.

Eboluzioa,beraz,inauruneak ugal

keta gainean eragindako óeed-

-backaren emaitza besterik ez

l~itzateke, Jacob-ek dioenez. Feed-

-bnck honi esker azal daitezke

naturaren aniztasun eta iraun-

kortasuna.

Ageri denez,Darwinen obrak

modernotasuna zekarkion Biolo-

qiari. Alabaina, Ebpezieen j d u -

t v i a z liburuaren arqitarapenak

polemika garratz luzea piztu

zuen,maiz,arazo zlentifikoetaz

aritu beharrean,teoloqiko eta

politikoetaz zih;irduena.Izan

ere,hiru mende lehenago Coper-

nicok bezela,eztanda izugarria

erauzi zuen Charles Darwinek.

BIBLIOGRAFIA

BARNETT,S. A. eta beste (1962) : "Un siglo después de Uarwin. 1 .evoluciÓn".Alian-

za Editorial.Madrid 1979. 246 orr.

BERNAL,J. D. (1954) : "La ciencia en la historia" Editorial Nueva 1rnagen.México.

1979. 693 orr.

BLANC,M. (1982): "Las teorias de la evolución hoy" MUNDO CIENTIFIC0,2(1982):

288-303 orr.

DARWIN,CH. (1859) : "El orclen de las especies" (1 eta 2) Ed.Petronio.Barce1ona

1974. 804 orr.

(1876): "Autobiografía" (1) Alianza Editorial.Madrid 1977. 259 orr.

ETXAIDE,M. era SALZED0,I. (1979): "Eboluzioa" in BIOLOGIA OROKORRA: 502-511

UEU. Iruinea 1979. 1 ' I

FARRINGTON,B.: "El evolucionismo" Ed.Laia.Barcelona 1979. 121 orr.

HEMLEBEN,J. (1968): "Darwin" Alianza Editorial. Madrid 1981. 196 orr.

JACOB,F. (1970): "La lógica de lo vivente" Ed. Laia.Barcelona 1977. 349 orr.

LANGANEY,A. (1982): "L'homme sélectionné" SCIENCES ET AVENIR 38: 12-19 orr.

LAVALLARD,J.L. (1982): "Charles Darwin,un naturalista de géníe" SCIENCES ET

AVENIR 38: 20-27 orr.

(1982): "L'origine des speces a l'épreuve du temps" SCIENCES ET

AVENIR 38: 28-30 orr.

LEUONTIN,R.C. (1978): "La adaptación" 1NVEST.Y.CIEN. 26: 139-149 orr.

LOVTRlJP,S. (1977): "La crise du darwinisme" LA FCHERCHE 8(80): 642-649,orr.l 1.1 f

MAYR,E. (1978) : "La evoluciÓn" 1NVEST.Y .CIEN. 26: 7-16 orr.

MONTALENT1,G. (1965): "El evoiucionismo" Ed.Martínez Roca S.A.Barcelona 1975.

238 orr.

ROSTANDJ. (1945) : " I n t r o d u c c i ó n a l a h i s t o r i a d e l a B i o l o g i a " Ed. P e n í n s u l a .

B a r c e l o n a 1979. 211 o r r .

RUFFIE,J. ( 1 9 8 2 ) : " L ' a p r s s Darwin" SCIENCES ET A V E N I R 38: 6-11 o r r .

SMITH,C.U.M. ( 1 9 7 5 ) : " E l p rob lema d e l a v i d a " A l i a n z a Edi to r ia1 .Madr i .d 1977 .

448 o r r .

THUILLIER,P. (1982) : " ¿ E r a Darwin darwin i s ta? . :~?CNlO CIENTIFICO 2(1982) : 272-

-287 o r r .