Haur eta Gazte Liburuaren boLoniako azoka . MaHai-inGurua: Haurrentzako euska-razko koMiki-aLdizkaria . abusu, irakurzaLetasuna ardatz biHurtu duen auzoa . Gaueko sukaLdeanHaur eta Gazte Literatura aLdizkaria . 29. zenbakia . 2014ko ekaina . 10€

Bularretik Mintzora: 0-6 urte bitarteko haurren guraso eta hezitzaileentzat. Sasi Guztien Gainetik: 5 urtetik aurrerako haurrekin erabiltzeko.

Kartela 26/9/08 11:51 P�gina 1

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

bularretik mintzoraahoan hasi eta belarrira

ahoan hasi eta belarrira...

belarritik bihotzera.

www.bularretikmintzora.org

Irakurri, kantatu, jolastu, gozatu... zure haurrentzat oparirik ederrena.

5 61428

4233

3846 62

agenda

Haur eta Gazte Literatura aLdizkaria 29. zenbakia . 2014ko ekaina

HITZAURREAKRONIKA: HAUR ETA gAZTE lIbURUAREN bOlONIAKO AZOKA 2014

MAHAI INgURUA:ANTTON OlARIAgA . JUAN lUIs lANdA . IdOIA gONZAlEZ

EsPERIENTZIA: AbUsU, IRAKURZAlETAsUNA ARdATZ bIHURTU dUEN AUZOA

lAU EsKUTARA: HARRIbITXIAK

sORMENEZ: gAsTON MAJARENAs RIvERO

gAlTZAgORRI AlbIsTEIlUsTRATZAIlEEK TXOKO bAT dUTE AIETE KUlTUR ETXEAN

IRUZKINAK KOlAbORATZAIlEAK

Zozoak beleari

AzokAk etA biltzArrAk

- ibbYren Nazioarteko 34.

biltzarra. “Que todos signifique

todos: May everyone really mean

everyone” lelopean. 2014ko

irailaren 10etik 14ra. Mexikoko

hiriburuan (Mexiko). http://www.

ibbycongress2014.org.

ikAstAroAk/topAketAk/

JArduNAldiAk

- Marraz(i)oak Vi topaketak

Artelekun (donsotiako santa

Teresa komentuan). gaia:

Aldare profanoak. Irakasleak:

Elena Odriozola eta gustavo

Puerta.

irailaren 8tik 12ra.

lehiAketAk

- peru Abarka Album lehiaketa

2014. Epea: 2014-06-27.

- lazarillo literatura sorkuntza.

Epea: 2014-07-15.

- XViii A la orilla del Viento

album ilustratuen lehiaketa.

Epea: 2014-08-30.

- 37 el barco de Vapor haur

literatura saria.

Epea: 2014-09-01.

iNforMAzio eguNerAtuA:

www.galtzagorri.org/euskara/lehiaketen-agenda

ADI deialdi berriei!

- 37. gran Angular gazte

literatura saria.

Epea: 2014-09-01.

- edebé haur eta gazte

literatura saria.

Epea: 2014-09-15.

- lazarillo Album ilustratua

saria. Epea: 2014-09-30.

- Xii. Anaya haur eta gazte

literatura saria.

Epea: 2014-09-30.

28.

Leire urbeltz eta Pello añorga.

Mariasun Landari elkarrizketa

27.

Maite Gurrutxagaren ilustrazioak.

eHGLren etorkizuna

26.

Estibalitz Jalonen ilustrazioak

serieak eta pertsonaiak

25.

Dani Maizen ilustrazioak

euskal ilustrazioaren egoera

24.

Iban Barrenetxearen

ilustrazioak

Joxe arratibeli elkarrizketa

23.

Antton Duesoren ilustrazioak

Manuel rivasekin solasean

22.

Manu Ortegaren ilustrazioak

Lau ipuin-kontalarirekin solasean

21.

Iraia Okinaren ilustrazioak

eHGLri begirada bat

20.

Enrique Morenten ilustrazioak

Joxan ormazabalekin solasean

19.

Aitziber Alonsoren ilustrazioak

itzulpegintzaren inguruan

© Galtzagorri Elkartea.

KOOrDInAtzAIlEA: lore Agirrezabal.

ErrEDAKzIO BAtzOrDEA: Aitziber Alonso, Asun Agiriano, Jone Arroitajauregi, Mikel Ayerbe eta ruben ruiz.

DIsEInuA EtA MAKEtAzIOA: Eneritz tirados.

InGElEsEzKO ItzulpEnAK: Iñaki Mendiguren.

AzAlA EtA ArGItAlpEnArEn zEnBAKIA:

Gaston Majarenas.

KrOnIKAKO IlustrAzIOAK:

Ainara Azpiazu “Axpi”.

zEnBAKI hOnEtAn KOlABOrAtzAIlE: Ainara Azpiazu, Asun Agiriano, Gaston Majarenas, Gotzone Butron, Igor leturia, Mikel Ayerbe, Mikel Begoña, Mikel Insausti eta Olatz Osa.

InprIMAKEtA:

Ona Industria Gráfica s.A. F kalea, 0 z/g Agustindarren Industrialdea, 31012 Iruñea.

l.G.: na-2.814/1999

Issn: 1575-8168

ArtIKulu, IrADOKIzun EtA BEstE

IGOrtzEKO:

Galtzagorri Elkartea

zemoria 25, behea

20013 Donostia

tel: 943 47 14 87

galtzagorri@galtzagorri.org

www.galtzagorri.org

Aurreko aleak:gehiago: www.galtzagorri.org/euskara/behinola

28

27

26

25

24

19

20

21

22

23

hezkuntza, unibertsitate eta Ikerketa sailak

onetsia. 2014ko maiatzaren 22an.

Zozo beltzak hartu ditu 29. Behinola

honetako orririk gehienak. Zozo

beltzaren aldizkarian hamaika istorio

asmatu eta marraztutakoa da

gaston Majarenas, Behinola honi

azala, zenbakia eta erdiko gehigarria

eman dizkion artista donostiarra,

umore zozo eta beltzik batere ez

duena. Eta zergatik hainbeste zozo-

kontu? bada, Behinola honetan

Ipurbeltz aldizkariari tarte zabala

eskaini diogulako.

Zozoak beleari ipurbeltz deitzeko

duen “ausardia” berarekin

argitaratu zen 1977an Ipurbeltz

aldizkaria, euskaraz haurrentzat

izan den komiki-aldizkari bakartzat

har daitekeena. Argitaratzeari

utzi zionetik sei urte pasatu dira

eta nostalgia-punttu batekin

gogoratu dugu Ipurbeltzek hainbat

belaunaldiri (bai irakurleena, bai

marrazkilariena) egin zion ekarpena.

Horretara gonbidatu ditugu Antton

Olariaga, Juan luis landa eta

Idoia gonzalez. Mahaiaren bueltan

jarri eta haurrentzako komiki-

aldizkarien inguruan eta, batez ere,

euskarazko aldizkari “lotsagabe”

hartaz jardun dute. bi komiki-zale

sutsuren artikuluekin osatu dugu

“omenalditxoa”; Mikel begoña eta

Igor leturiaren kolaborazioarekin,

hain zuzen.

Nostalgia nabari da, halaber, Asun

Agirianok eta Mikel Insaustik lau

Eskutara idatzi duten artikuluan.

Ernest et Celestine liburua eta filma

dituzte hizpide. Euskaraz 80ko

hamarkadan Zesar eta Ernestina

moduan bataiatu zituzten hartz

eta sagutxo bihozberen inguruan

dihardute literatur- eta zinema-

kritikariek. bidenabar, gabrielle

vincent ilustratzailearen liburuen

euskarazko itzulpenak berriz ere

apalategietara ekartzeko hordagoa

ere airean utzi du Agirianok.

Horretan lagun dezake, hain justu,

Mikel Ayerbe sendakmaniakoak

idatzi duen iruzkinak ere. Maurice

sendak ilustratzaile eta idazlearen

lan ezagunenak euskaraz

argitaratzeko apustua egin du jada

Pamiela argitaletxeak eta sendak-

en Gaueko sukaldean liburuari

buruzko iruzkin sakona egin du

Ayerbek.

Egia esan, irakurleak “irabazteko”

edo irakurketa sustatzeko ahaleginak

hamaika dira gurean eta horiek

ezagutarazteko lekua egin dugu

Behinolako Esperientzia atalean.

Aurrekoan gasteizko Armentia

Ikastolako sustapen-esperientzia

ekarri zigun Xabier Olasok atal

horretara. Zenbaki honetan, berriz,

bizkai aldera jo dugu. bilboko eta

Arrigorriagako Udalen parte den

Abusu-la Peña auzoan duela zazpi

urte abian jarri zuten “auzo irakurlea”

egitasmoari buruzko artikulua idatzi

digu gotzone butronek, Abusu Udal

bibliotekako arduradunak.

baina bada gehiagorik datozen

orrietan. Izan ere, badugu zer

kontatu; bai hitzez, bai irudiz. Ainara

Azpiazu “Axpi” ilustratzaileak Haur

liburuaren boloniako Azokatik

bueltan kronika ilustratua egin digu,

azokarako gomendio eta guzti.

Olatz Osak, berriz, bere begiz –

editore begiz– ikusitakoa kontatu

digu boloniakoaz.

laburbilduz, kalitatezko Haur eta

gazte literatura sustatzeko pista

bat baino gehiago aurkituko duzu

Behinola honetan.

Hain justu, kalitatezko literatura

eta irakurketa sustatzen egindako

lanagatik ZORIONAK eman

beharrean gaude galtzagorri

Elkartea osatzen duten lankide,

bazkide eta babesle guztiei, izan ere,

Euskadiko liburu-ganbarak urtero

eman ohi duen Urrezko Idazluma

saria jaso du berriki elkarteak. 25.

urtemugaren atarian, jaso ere. Mila

esker guztioi egindako lanagatik.

Aurten ere Boloniako Azokara joan naiz. Haur Liburuaren Nazioarteko Azokarik garrantzitsuenetarikoa da, eta, bereziki, ilustratzaileontzat oso interesgarria izan ohi da bertara joatea. Zergatik? Gure lanak argitaletxeetan aurkezteko aukera eskaintzen digulako, ondo egindako lan ugari ikusteko modua izaten delako, mundu mailako erakusleiho bat ikus daitekeelako bertan eta Italiaz pixka bat gozatzeko parada eskaintzen duelako.

Haur eta Gazte Liburuaren

Boloniako Azoka 2014

Ainara Azpiazu “Axpi”,

ilustratzailea

AzokArA JoAN Aurretik

Azoka astelehenetik ostegunera

egon ohi da zabalik, eta martxo

bukaeran izaten da ia urtero. dato-

rren urterako, ahal izanez gero, lau

egunak osorik pasatzera joateko

gomendioa luzatzen dut hemen.

Hau da, zabaltzen duten garaian

han egotea, eta azken eguna la-

saiagoa denez, lasai-lasai azken

errepasoa emateko aprobetxatzea

ondo etortzen da.

Halaber, lanak joan aurretik, ber-

tan eta itzulitakoan egitea ere

7Behinola

gomendatzen dut. Hona hemen,

ilustratzailea bazara, joan aurre-

tik oso aintzat hartzeko zenbait

aholku:

. proiektu bat prestatu eta gus-

tatzen zaizkizun argitaletxee-

tara bidali, bolonian hitzor-

du bat egiten saiatzeko. Nire

ustez, garrantzitsua da lanak

erakusteko orduan txukuna

izatea. Editoreei lan originalak

ikustea gustatzen zaie; beraz,

ahal baduzu eraman originalak

portfolio batean jarrita. gustura

egindako lanak eta aurrera be-

gira egin nahiko zenituzkeen

tankerakoak eraman, eta, ahal

bada, denak estilo bertsukoak.

Irudiekin zer kontatzen dugun

ikusaraztea garrantzitsua de-

nez, sail bateko lauzpabost iru-

di eramatea garrantzitsua da,

hartzaileak gure ikuspuntuaren

eta kontatzeko moduaren ideia

bat har dezan. denbora hartu

irudiak ondo hautatzeko, eta

ez eraman gehiegi. Nik origi-

nalak eramatea gomendatzen

dut, baina karga handia irudituz

gero tableta bat eraman de-

zakezu.

. gustatzen zaizkizun argitale-

txeak hautatu etxetik, bertan

gero han standetatik pasatzeko.

. parte hartu ilustratzaileen

erakusketarako hautaketan.

gogoan izan izena emateko

epemuga irailaren amaieran

izaten dela. Hautatua izanez

gero, sM saria irabazteko auke-

ra izateaz gain, Azokara doazen

mundu osoko editore zein gai-

nerako ilustratzaileek zure lana

ikusi ahal izango dute. gainera,

parte hartzeagatik sarrera de-

balde emango dizute, eta dirua

aurreztuko duzu.

. hitzorduak izan edo ez izan,

eraman zure proiektua eta

zure lana erakusteko ilustrazio

batzuk. Nik hitzordu bat nuen

hitzartua amaitu berri dudan Ars

In Fabula Masterreko proiektua

erakusteko, eta hori zen nire bi-

daiaren xede bakarra; beraz, ez

nuen beste proiekturik prestatu,

hitzordua zehaztu genuenerako

oso berandu baitzen ezer pres-

tatzen hasteko. baina oso go-

mendagarria da eramatea.

Aurtengo esperientziaren ondo-

ren, esan beharra dut, penaz gel-

ditu naizela beste proiekturik ez

eramateagatik, oso inportantea

baita zer erakutsia eramatea, eta,

posible bada, proiektuak erakus-

tea. beste ilustratzaile batzuen

lanen kalitatea ikustean ohartu

nintzen nik ere nireak eramatea

garrantzitsua zela, eta hurrengo

baterako zaindutako portfolio bat

eta proiekturen bat prestatze-

ko konpromisoa hartu nuen nire

buruarekin, merezi baitu. Maketa

prestatzea posible bada, hobe.

Nire ustez, liburua eskutan izan

eta orrialdeak pasatzean sortzen

den sentsazioa interesgarriagoa

da ilustrazioak banan-banan

ikusita sortzen dena baino. Hala

ere, joateko gogoz bazabiltza eta

proiekturik ez baduzu, ez gelditu

etxean horregatik!

. prestatu txartel erakargarriak.

. Aurrez lotu lo egiteko tokia.

bolonia bete-beteta egoten da

egun horietan, beraz, komeni

da bizpahiru hilabete lehenago

lotarako tokia bilatzen hastea.

batzuek nahiago izaten dute

Azokatik gertu hartzea, beste

batzuek gune Historikotik ger-

tuago nahi izaten dute, hirian an-

tolatzen diren ekintzetara joateko

azokatik atera ostean.

8 Behinola

Haur eta Gazte Liburuaren Boloniako Azoka 2014

9Behinola

kronika

AzokAN bertAN

bARRUAN:

. garrantzitsuena, gure hitzor-

duak antolatzea da. beraz,

lehen egunean zitak antolatu,

ordenatu eta lehentasunak jarri.

Zitarik ez baduzu, lanak erakus-

tea onartzen duten standak bila-

tu, eta ondo antolatu ahalik eta

gehienetara iristeko. gogoratu

txartelak eramateaz, eta, bertan

banatzeaz eta zabaltzeaz.

. ikusi gustatzen zaizkizun argi-

taletxeen standak. gustatzen

zaizun estiloa aurrez pixka bat

zehaztea gomendatzen dut. Ha-

laber, kontuan hartu gustatzen

zaizkizun ilustratzaileek zein he-

rrialdetako argitaletxeekin egiten

duten lan eta horren arabera egin

bisitatuko dituzun standen planifi-

kazioa. Azoka, gutxi gorabehera

herrialdeka sailkatuta dago, baina

antolatu gabe joanez gero gauza

interesgarriak ikusi gabe itzultzeko

arriskua dago.

. lotsak alde batera uztea ere

garrantzitsua da. Zu bezala, gai-

nerakoak ere elkarren artean ha-

rremanak egitera doaz, eta hobe

da lotsagatik atzean ez gelditzea.

Akatsen bat eginez gero, pentsa-

tu ikasteko eta hurrengoan hobe-

to egiteko balioko dizula.

. erakusketa ikustea oso interes-

garria da, hala nola sMk urtero

saritzen duen ilustratzaile hauta-

tuaren lan originalak edo omen-

dutako herrialdearen inguruan

antolatutako gauzak. Ni iazko sM

sariko irabazle izandako satoe

Toneren lan originalek liluratu egin

naute aurten.

. Azokako egitarauan hitzaldi

asko egon ohi da programatu-

ta eta merezi du interesgarriak

zaizkizun gaien ingurukoren bat

edo batzuk entzutea. Aurten,

adibidez, Isol-ek (Astrid lindgren

Award 2013) bere lanen errepa-

so bat egin du eta polita izan da

bere sortzeko prozesuen nondik

norakoak zuzenean entzutea.

. erosketak. Aurten pabiloi berri

bat jarri dute liburuak erosteko

aukera ematen zuena. diru gehie-

gi gastatu nahi ez baduzu, ondo

begiratu tentagarria zaizun horri,

eta zure patrikaren zein maletaren

10 Behinola

pisuaren mesederako, eros de-

zakezunaren hautaketa bat egin

dirua gastatzen hasi aurretik.

. Azoka erakusleiho ona da bo-

gan dagoena ikusteko, eta ondo

egindako lanekin inspiratzeko. Zuk

ikusitako guztiak inspirazioa piz-

tuko dizu, eta gauzak ondo (edo

hobeto!) egiteko gogoa sortu.

Aprobetxatu aukera.

. euskal editoreen elkartearen

standetatik pasatzeko aukera

ere aprobetxa dezakezu, kuku

bat egin eta zure burua aur-

kezteko. Ni aurten Euskal Edi-

toreen Elkarteko standetik maiz

pasa naiz eta harrera goxoa

egin didate. . utzi zure txartela ilustratzaileen

horman. Harrigarria da ikustea

horma hau egunez egun nola be-

tetzen den!

KANPOAN:

. egitaraua ikusi. Hirian bertan

jarduera ugari antolatzen dira

liburuaren eta ilustrazioaren in-

guruan: aurkezpenak, erakus-

ketak… bolonia ezagutzeaz

gain, aukera polita da jende in-

teresgarria ezagutzeko eta oso

gomendagarria da horietara

joatea.

. taldean elkartzea erraza da,

lagunak eta lagunen lagunak

daudelako, eta erraza da eza-

gutzen ez zenuen jende oso inte-

resgarriarekin planen bat sortzea;

beraz, ez galdu aukerarik. Nik

aurten asko estimatzen ditudan

ilustratzaile eta idazleekin afaltze-

ko aukera ederra izan dut.

Niri Italia asko gustatzen zaida-

nez, baita bertako gastronomia

ere, ezin diot gomendio gastro-

nomikoak egiteari utzi. Arratsal-

dero, 18:00ak ingurutik aurrera,

bolonian, aperitivo deritzona

dago. Kontsumizioa normalean

baino pixka bat garestiago ko-

bratzen dute (4-5 € inguru), bai-

na gero jatekoa ateratzen dute.

Tokiaren arabera, gehiago edo

gutxiago da ateratzen dutena,

eta aipatzekoa da zenbait tokitan

benetan ikusgarriak direla aperi-

tivoak, nahi adina har daitezkee-

lako eta aukera zabala izaten de-

lako: pasta, barazkiak, arroza...

Merke afaltzeko modu bat izan

daiteke.

beste aukera bat ristorante eta

trattoriak dira. dirudienez, ris-

torantea trattoria baino finagoa

da; trattoria barazkiak zuzenean

baratzetik eramaten duten etxea-

ren izena omen da. Horietan,

nik aurten bertan tipikoak diren

platerak eskatu ditut: lasagna

alla bolognesa, tortellini al bro-

Haur eta Gazte Liburuaren Boloniako Azoka 2014

11Behinola

kronika

do (tortelliniak haragi saldatan).

Edateko garaian, ardo italiarrak

orokorrean gureak baino go-

zoagoak eta arinagoak dira, eta

ederki laguntzen dute afari goxo

bat. Postrerako, besteak beste,

tiramisuak eta mascarponeare-

kin egindako postreak gomen-

datzen ditut. Tokian tokiko pla-

terak, alegia.

. Ondo pasa eta gero, “garaiz”

joan lotara, hurrengo egunean

ondo lo eginda eta fresko egotea

ezinbestekoa izango zaizu eta

azoka ondo zukutzeko.

AzokAtik bueltAN

. garrantzitsua da egondako jen-

dearen eta hitzartutako lanen

errepasoa egin eta mezuak bi-

daltzea. Ekarri dituzun txartel eta

kontaktuak berrikusi, lagun berriei

mezuren bat bidali kontakturik ez

galtzeko… Esaterako, norbaiti

zure lana bidaltzekotan gelditu

bazinen, ahalik eta azkarren egin,

edo norbait interesgarria ezagutu

bazenuen, aukera ona da mezu

bat bidali eta azokan elkar ezagu-

tu izanaren erreferentzia baliatzea

zurekin gogoratzeko.

. lanean segi eramandako

proiektuetan.

. Azkenik, zure buruan konfiantza

izan eta gogoratu ilustratzaile

bakoitzak eta lan bakoitzak

duela argitaletxe bat eta pu-

bliko bat. Azokan hartutako hai-

ze berriak eta gogo berriak zure

lanean gogo-berrituta aritzeko

aprobetxatu, motor indartsua

dira eta!

Aurtengoz, besterik ez. Hurrengo

urtera arte, boloniako Azoka!

12 Behinola

Urte batzuk pasa dira boloniako

Azokara lehenengoz joan ginenetik

eta, hala ere, zirrara bera eragiten

digu sarrera nagusitik sartu or-

duko ilustratzaileek beren “post”a

(bakoitzaren lanaren estiloa/teknika

erakusteko baliagarri den lagin bat)

zintzilikatzeko jartzen duten pa-

nel erraldoia ehunka erreferentziez

gainezka ikusteak. Mundu osoko

ilustratzaileak, zailduak zein ha-

siberriak, hango eta hemengo is-

torioei eta ametsei bizia emateko

egarri. Aurten, panel erraldoiaren

dimentsioak bikoiztu egin dituzte

eta bada zerbaiten adierazle; sor-

mena emankor dago.

sartu baino ez gara egin haurren

liburuen arloan dagoen munduko

azoka garrantzitsuenera. Ilustratzai-

leen “post”ak eta erakusketak iga-

rota, lau pabilioi handi ditugu zain.

Aurtengoan, munduko 70 herrialde

baino gehiagotik etorritako 1.200

erakusketari eta argitaletxe. lehen

begiratuan, urteroko gogoeta sin-

tetizatua datorkit: makromerka-

tuak (anglosaxoia buru) eta liburu-

gintza sektorearen hari nagusiak

mugitzen dituzten konpainia erral-

doiak biltzen dira horietako bi pabi-

lioitan; ediziogintzan maisu eta bi-

degile diren argitaletxe frantsesak,

hirugarrenean; eta, gainerakoak,

aurrekoen musikaren erritmora

dantzan jarduten dutenak batzuk,

baina baita soinu nagusiei bizkar

eman eta bide propioa lantzen ari

diren proposamen xume bezain in-

teresgarriak ere.

Argitaletxe frantsesetara joaten

zaigu begia, aurtengoan bakarrik

ez, baina aurten ere lezioa eman

dute berrikuntzan, sormenean, edi-

zioan, kalitatean. Eta ez da kasua-

litatea. Urtean 18 milioi euro bide-

ratzen ditu Frantziako gobernuak

sorkuntzara, itzulpenetara, edizio-

ra, banaketara, liburu-dendetara…

Kultur politika ezin da gobernuak

banatutako sosa kopuruen baitan

soilik juzgatu, baina irizpide estra-

tegiko eta arduratsuei baliabideak

gehitzen bazaizkio, kalitatezko

emaitza jasotzeko soroa ereinda

dago. Eta hango liburugintza sek-

toreak arduratsu jokatzen du, hel-

dutasunez eta profesionalki. Zer

esanik ez sortzaileek. Eta publiko-

ra iristen da hori guztia, eta azken

honek kriterioa du, kalitatearen

galbaheak gidatzen du.

Hori guztia ikustera, ikastera eta

jasotzera joaten gara boloniara.

Munduan sortzen diren istorioak

eta ametsak euskarara ekarri eta

euskaraz zabaltzeko, alde batetik.

baina ez hori bakarrik, motzean

egindako estrategiez haratago,

han bildutakoak, jasotakoak, ikusi

eta ikasitakoak, gogoeta egiteko,

hemen oinarriak jartzeko, ereiteko,

uzta jasotzeko, eta jasotakoa gure

herrian zabaltzeko eta munduko

plazan kokatzeko balio behar digu

epe ertain eta luzerako estrategian.

Ez dugu Frantziako gobernuak

ematen dituen adinako laguntza

kantitaterik espero, baina gure

neurrian eta proportzio berean

jasotzea bai, hori espero dugu,

eta horrekin batera gobernuak

kulturarekiko duen ardura eta ai-

tortzen dion estrategikotasuna.

Ideiak zorroztea dagokigu guri,

liburugintza sektoreari bere oso-

tasunean. Etorkizunean euskal

ilustratzaileen lanak panel eta

erakusketetan ager daitezen eta

milaka erakusketari eta argitale-

txeen artean, hemengoak ere duin

agertu ditzagun.

Haur eta Gazte Liburuaren Boloniako Nazioarteko Azokako ikasgaiaOlatz Osa, editorea

Haur eta Gazte Liburuaren Boloniako Azoka 2014

13Behinola

kronika

la ilustradora Ainara Azpiazu, “Axpi”, ha visitado la Feria del libro Infantil

de bolonia, una de las más importantes del ámbito de la literatura Infantil

y Juvenil. A la vuelta ha querido compartir con los lectores y sobre todo

con los ilustradores, lo que ella desde su propia experiencia considera

que hay que tener en cuenta antes de ir a la feria, una vez allí y finalmente

de vuelta a casa.

Por su parte, la editora Olatz Osa, que lleva años visitando bolonia, cuen-

ta cómo es la feria para un editor. Osa comenta que las publicaciones

francesas han vuelto a darles una lección en cuanto a innovación, crea-

ción, edición y calidad, como suele ser habitual.

The illustrator Ainara Azpiazu,

aka “Axpi”, has been to bologna

to attend one of the most impor-

tant International Children’s book

Fairs. As she believes that this

is a fair illustrators should get to

know, she makes some recom-

mendations on the basis of her

own experience that an illustra-

tor should take into consideration

before, during and after the fair.

The publisher Olatz Osa attends

the bologna Children’s book Fair

nearly every year and tells us what

the fair is like from a publisher’s

perspective. she remarks, as she

has done during previous years,

that this year, too, the French

publications caught her attention;

she saysthey provide a lesson

in terms of innovation, creativity,

publishing and quality

Ainara Azpiazu “Axpi”k bolonian ateratako zenbait argazki: Axpi bera Euskal Editoreen Elkartearen gunean, ilustratzaileen horma, eta satoe sinatzen.

mahai-ingurua

Zozoak beleari

Antton Olariaga . Juan Luis Landa . Idoia Gonzalez

Sei urte pasatu dira zozoak beleari dei egiteari utzi zionetik. Sei urte haurrentzako euskarazko komiki-aldizkaririk gabe. Hogeita hamaika urteko ibilbide emankorraren ostean, 2008an utzi zion Erein argitaletxeak Ipurbeltz komiki-aldizkaria argitaratzeari. Haurrentzako euskaraz izan den komiki-aldizkari bakarra izan zen; bere baitan Euskal Herriko komikigilerik onenak eta ezagunenak hartu zituena. Komikigile eta komiki-zale askoren harrobi izan zen iraun zuen bitartean. Aldizkaria etxeko postontzian jasotzen ez dugunetik, kioskoetan ikusten ez dugunetik, nostalgiaz gogoratzen dugu askok. Zenbait liburutegitako hemerotekatan aurkituko dugu, agian. Edo, zale eta jarraitzaile amorraturen baten bilduman, baina ez dio gehiago zozoak beleari berriz dei egingo. Horregatik, geu ere nostalgiaz gerturatu gara Erein argitaletxera Antton Olariaga, Juan Luis Landa eta Idoia Gonzalezekin mahaiaren bueltan zozo beltzaz solas egitera, aspaldiko argitalpenak esku artean hartuta.

15Behinola

Zozoak beleari

Nondik nora sortu zen euskaraz

haurrentzako komiki-aldizkari

bat egiteko asmoa?

idoia gonzalez: Erein 1976an

sortu zen eta Ipurbeltz handik urte-

betera. Azken finean, argitaletxetik

sortu zen egitasmoa. Ikastolak ere

garai bertsuan hasi ziren ugaritzen

eta horretarako behar zen material

pedagogikoaz gain, beste zerbait

ere eman nahi zitzaien haurrei.

Antton olariaga: Nik ikasketak

bukatu nituen bilbon eta garai

bertsuan deitu zidaten bilera har-

tara. Julen lizundiak ordurako es-

katu zidan Irakur (Ikastolako irakur-

keta liburuak ilustratzeko) eta nik

uste dut Andu (Anjel lertxundi) ere

lehenagotik ezagutzen nuela.

zarautzen izan zen lehen bilera?

i.g.: Hori da. Andu ere bertan ze-

bilen eta Zarauzko haren etxean

elkartu zineten, ezta, Antton?

A.o.: Ez dakit aurretik beste bilera

bat egin ote zen baina marrazkila-

riei deitutako bileran behintzat izan

nintzen ni. Julen (lizundia), Andu…

i.g.: Mikel Plazaola, Jesus lucas,

Tomas Hernandez Mendizabal,

Iñaki Urkia eta Pedro Agirrego-

mezkorta.

A.o.: Marrazkilarioi sortu zitzai-

gun lehen kontua izan zen gidoia

nork idatziko ote zuen. Frantzian

komikiaren industria bazen, baina

hemen berria zen eta ez gene-

kien zein baldintzatan egin behar

genuen lan. Euskara aldetik oso

motz ginen denok, ze ikastolaren

hasiera zen eta gu ere alfabetatzen

hasi berriak ginen. Orduan gauzak

etxean bezala esaten genituen,

gogoratzen bagenituen behintzat.

Antton Aranburu ere han zegoen

eta berak uste dut Mintxo egiten

zuela. Hau oso klabea izan zen,

izan ere, oso korrektoa zen baina

karga afektibo gutxiko hizkuntza

zen. bestalde, ezin ginen gehiegi

haserretu (komikietan) ez zelako

oso pedagogikoa. Azkenean,

nik beti argotaren premia ikusten

nuen. Nik uste dut oraindik borroka

horrekin jarraitzen dela, ez dugulako

argot propio bat, hiritarra. Horretara

jotzen dugunean beti da nekazal gi-

rokoa eta esamolde asko giro horre-

tan iltzatuta geratu dira. gaur egun,

ume bati esaten badiozu “Hi haiz

golde puska, hi!”, ez du ulertuko. Ni

ez naiz baserri girokoa, baina ikasi-

takoa dut. Hortaz, norbaiti goldea

deitzeak sekulako indarra izan de-

zake niretzat, baina txinoa da gaur

egun. Justu-justu ulertuko dute “Ez

ezak adarrik jo!”, eta hori ere…

euskara erabilgarri bihurtzea zen

helburuetako bat?

i.g.: bai, aldizkariaren lehen hel-

buruetako bat zen euskara hizkuntza

erabilgarria eta erabilia izan zedin la-

16 Behinola

AnttOn OlArIAGA:

Komikiaren hizkuntza eskaintzen zitzaion, ez euskara bakarrik, baizik eta komikiaren hizkuntza. Eta hori ez dago, ez da inon ikusten.

mahai-ingurua

guntzea: kalean, adiskideen artean,

etxean… erabiliko zen hizkuntza

izatea. Ondo pasatzeko hizkuntza

izatea, eskoletara eta ikastolen ere-

mura mugatua egongo ez zena.

A.o.: Kontua zen irakurgai hura

gelatik ateratzea. Mimetikoa zen,

guk Mortadelo edo Pulgarcito

irakurtzen genuen. Kontua zen

gauzak kontatzea elkarrizketa ba-

ten bidez. Hori oso ariketa zaila

da. Asko jotzen zuten “bla, bla,

bla” edo off-ahotsa jartzera. Ez,

ez, ez, nik elkarrizketak nahi ditut,

baina munta ezazu eszena bat,

bai amodiozkoa, bai gerra esze-

na bat, elkarrizketarekin bakarrik.

Oso zaila da. beraz, gidoigile

bat behar zen. Antton Aranburu

bertso-girotik zetorren eta horrek

lagundu zuen. badute halako gim-

nasia mental bat “toma y daca”

guzti hori egiteko. Nik garbi ikusten

nuen hortik joan behar zuela, bai-

na muga izugarriak genituen. Hala

ere, guretzat eskola bat izan zen

ikasketa grafikoari dagokionez,

gidoigintza aldetik eta hizkuntzari

dagokionez zer esanik ez. Ni oso

berandu konturatu nintzen euska-

raz idatz zitekeenik.

euskarazko beste komiki-

-aldizkarien berri bazenuten?

A.o.: Kili-kili bai ezagutzen ge-

nuen, baina bizkaian argitarat-

zen zen. Ipurbeltz, aldiz, eskolatik

kanpo, kioskoetan-eta eros zite-

keen. Helburua hori zen, hura kios-

koan saltzea eta dena edo gehiena

komikia izatea.

i.g.: bai, pare bat orrialde sartu

izan ziren denbora-pasekin baina

funtsa komikia izan zen hasieratik

amaiera arte. Azken zenbakietan

ere ia dena zen komikia.

A.o.: Nik gogoratzen dut eztabaida

egon zela eta guri gogorra egiten

zitzaigun, nortasun konflikto bat

zekarrelako. Marrazkilariok buruan

gehiago genuen komiki-komiki

aldizkaria izatea eta jendea komi-

ki-zaletzea. gainera, Ipurbeltzen

noizbait kanpoko egileren baten

komikia itzulita ere argitaratu izan

zen eta hori guretzat (marrazki-

lariontzat) oso motibagarria zen.

Izan ere, gure gabeziak oso argiak

ziren. Ikasi egin behar genuen ma-

rrazten.

Nola egiten zen lan bertan?

A.o.: Arazo teknikoak izaten ge-

nituen. Hasieran, fotolito bidez

inprimatzen zen eta nik lanak ko-

lorerik gabe eramaten nituen, zu-

ri-beltzean. Pautajea egiten nuen:

zerua degradatuak, difumina-

tuak… eskuz egiten zen dena fo-

tolitoak egiten ziren lekuan. Katea

oso manuala zen eta tripa guztiak

ezagutzen genituen, sukaldeko lan

guztia ezagutzen genuen. baina

bat-batean bata zuriak jantzi zi-

tuzten eta ezin genuen sukaldera

pasa; makinak etorri ziren. Handik

aurrera, gauzak beste modu bate-

ra eraman behar ziren.

17Behinola

zuk Juan luis, prozesu hori bizi

izan zenuen?

Juan luis landa: Ez, ez. Ni 84an

hasi nintzen eta ordurako ez zen

horrela lan egiten. Nik zuri-beltzean

eramaten nituen eta, garai hartan,

proba urdinean egiten zen. baina

Anttonek kontatu duena nik ez dut

ezagutu, eta, bistan da, urte gutxi-

ren buruan izan zen aldaketa.

A.o.: Niretzat desafiorik handie-

na komikia egiten ikastea zen.

baina norentzat? gazteentzat?

Umeentzat? Nik hor beti zalantza

izan dut. Agian, esperientzia pro-

pioagatik, ze gure garaian, artean

semiotikarik ez zen, eta guk es-

kura genuen guztia harrapatzen

genuen. Helduen komikietatik,

agian, laurdena bakarrik ulertuko

genuen, baina ondo pasatzen

genuen. Orain, badirudi haurrentzat

egin behar direla, eta kontuz! Txano-

gorritxoren ipuinarekin gertatu dena

bezala. Niri inoiz ez dit beldurrik eman

haur batek zelatan helduei entzun

diezaiokeenak. Hori kirol nazionala

izan da gurean. Nahiz eta ez ulertu,

kuxkuxean ibiltzeko ariketa hori ona

da. gauza bera komiki batean ere.

Alde horretatik, sortzeko aska-

tasuna izan zenuten?

A.o.: bai. Nik Ipurbeltzen ez nuen

inoiz inolako zentsurarik izan.

i.g.: Nik uste dut, ez zela inoiz ho-

rrelako arazorik izan: zerbait jaso

eta aldatzeko eskatu beharrik ez

zen izaten, nahiko zentzudunak zi-

ren egileak ere. Ereinek alde horre-

tatik, inoiz ez zion egileari zer egin

behar zuen esan. Erabat librea zen

eta istorioak bakoitzarenak ziren.

Eskatzen zen bakarra zen bospa-

sei zenbakitan istorioari jarraipena

emateko, hori bai.

A.o.: bai, azkenean, zure istorioari

jarraipen bat emateko ere pertso-

naia bat sortzera ia behartuta be-

zala zinen. Eta pertsonaia bat ez

bazen, oso ezaugarri konkretuak

zituen abentura edo istorio bat izan

behar zuen. Nik bukatu nuen Ma-

ttin eta Igelio pertsonaiak sortzen.

Egia esan, pertsonaia bat sortzea,

askotan oso-oso zaila da. gidoigile

batekin errazagoa da.

baziren gidoigileak Ipurbeltzen?

i.g.: Ezetz esango nuke. Oso ha-

sieran bai. Antton Aranburu, adibi-

dez. gero bikoteka lan egin dute-

nak ere izan dira, gregorio Muro eta

18 Behinola

Zozoak beleari

Fructuoso. baina biak bat izango

balira bezala zen.

J.l. landa: Nik uste dut, gainera,

guk nahiago genuela geure istorioak

asmatu hasieratik bukaeraraino.

Komikigileoi beti gustatu izan zaigu

irudien bidez kontatzea. guk seku-

lako irudimena izan ohi dugu eta

gustatzen zaigu gure istorio horiek

kontatzea. Hala ere, egia da, ma-

rrazkilari guztiek ez dutela ahalmen

hori eta batzuk nahiago dute gidoi-

lariekin lan egin.

zein girotan sortu zen?

A.o.: laurogeiko hamarkadan,

bat-batean, komiki asko sortu zi-

ren. Ordura arte ez zegoen batere

industriarik. Frantzian aspaldikoa

zen kontua, hortik atera dira Tintin,

Asterix, eta abar. Hortaz, hori gure

kioskoetan hasi zenean, guk ere

euskarazkoa egiteko aprobetxatu

behar genuen. baina medioak eta

estiloak ikusita, haiena beste galaxia

batekoa zen. Hala ere, bazen komiki

giro bat eta nire esperantza zen hau-

rrak ikastolan honekin hasi baziren,

gero zaletzea.

harrera oso ona izan zuen. giro

hark lagunduta, agian?

i.g.: Ipurbeltz, gehien bat, harpi-

detza bidez banatzen zen. 8.000

harpidedun izatera iritsi zen eta urte

askotan izan zen horrela. Egia da,

gaztelaniazko merkatuan generoak

funtzionatzeak ere laguntzen zuela.

Azkenean, genero batek garai ona

bizi badu, hizkuntza askotan biziko

du bolada hori.

A.o.: bai harrera ona izan zuela

esango nuke. bakarra zen eta guk

behintzat entusiasmoa jartzen ge-

nion. Eta pozik. baina gurea oso

poz txikia zen. lan egiten genuen,

ordaintzen ziguten, baina, batez

ere, argitaratua ikusten genuen.

gozamena izaten zen norberaren

lana kalean ikustea.

Askorentzat harrobi izan da.

i.g.: bai, Ipurbeltzen beste hel-

buruetako bat hori izan zen.

J.l. landa: Ni 17-18 urterekin hasi

nintzen eta niretzat amets bat zen.

garai hartan haur eta gazte gehie-

nok ginen oso komiki-zaleak, ez

orain bezala. Niretzat, nire lanak

argitaratzeko aukera izatea amets

bat zen. Nik Kimika ikasi nuen don

boscon, baina izugarri gustatzen

zitzaidan marrazkiak egitea. garai

hartan denok kopiatzen genituen

Mortadelo eta Filemon, Capitan

Trueno… Ipurbeltzen argitaratzeko

aukera eman zidatenean… Justu

garai hartan hasi nintzen Kalabaza

Tripontzia filmarekin, Juanba bera-

sategirekin, eta profesional moduan

hasi nintzen mundu horretan. beraz,

niretzat Ipurbeltz behar-beharrezkoa

izan zen, bai, profesionalki aritzeko,

bai ikasteko, baita beste marrazkila-

ri batzuekin harremanetan jartzeko

ere.

A.o.: bai, jende asko Ipurbeltzen

hasi zen eta gero marrazki biziak

egin zituzten, beste industria batean

sartu ziren, baina Ipurbeltzeko espe-

rientzia baliagarri izan zaie.

zergatik Ipurbeltz?

A.o.: Zozoak beleari ipurbeltz. Hori

izan zen abiapuntua. Uste dut, An-

duk egin zuela ipurbeltzen aldeko

apustua. Fonetikoki konplikatua zen

“tz” horrengatik, baina oso ondo

19Behinola

mahai-ingurua

JuAn luIs lAnDA:

Orain ere badaude zaleak eta pena da merkatu txiki horri ez ematea eskatzen duena, baina nola egin daiteke hori?

zetorren. berriz ere nekazal gi-

roko esamoldeetara goaz. bai-

na ipurbeltz hartu genuen. Ipurdi

duelako. Klabea izan zen ipurdia

hitza sartzea. Ipurbeltz hitzak, al-

dian behin, konplizitatea ere ema-

ten du; nik hiri ipurbeltz esaten

badiat, gutxienez bi bagara. Eta

aldizkariaren kasuan izan daite-

ke irakurleari deitzeko modu bat,

konplizitatetik. Niretzat, transgre-

sio punttu bat ere badu “ipur” ho-

rrekin. “Ipurdi” esatea haurrekin

ari zarenean… makinaria guztia

martxan jartzea da.

izenak bezala, aldizkariko edu-

kiek ere beti izan zuten umorea,

irudimena, abentura… pedagogia

egitetik urruntzeko asmoz?

A.o.: Asmo pedagogikoekin sor-

tutako aldizkari batean, helburu

pedagogikoak ere baziren. Noski.

Aldendu nahi bazen ere, ezin zen

beste muturrera jo. beste kontu bat

da moralkeria sartzea asmo peda-

gogiko batekin, garai bateko ipuine-

tan-eta egiten zen bezala. Frankis-

mo garaiko komikietan ere bazen

hori. baina komiki batean transgre-

siorik handiena gaiztoak irabaztea

da. Haurrak ere badaki irakurketak

egiten. gaiztoa garaile bada, inbidia

emango dio eta estimulua izango

da beretzat gaiztakeriak egitea bi-

ziraupenerako. Orduan, asmo mo-

ralizatzaileekin mozten badira ukitu

horiek, nire ustez, dotrina da.

i.g.: baina, esango nuke, Ipur-

beltzen horrelakorik ez dagoela.

A.o.: bai, nik esango nuke saihes-

tu egin dela hori, zorionez. Nik argi

nuen nire lanetan eskola-usain hori

ez nuela sartu nahi. Nahi zena zen

hau kioskotan saltzea, ikastoletan

ikusi ere ez egitea.

i.g.: bai, gehien bat etxeetara bi-

daltzen zen, nahiz eta ikastolak ere

harpidedun izan.

zer zuen Ipurbeltzek gaur egungo

haurrentzako aldizkariek ez dute-

nik?

i.g.: Nire iritziz, ezin da orain dau-

denekin alderatu. Ez dago komiki-

-aldizkaririk.

20 Behinola

Zozoak beleari

IDOIA GOnzAlEz:

Egia da, gaztelaniazko

merkatuan generoak

funtzionatzeak ere laguntzen

zuela. Azkenean, genero batek garai ona bizi

badu, hizkuntza askotan biziko du

bolada hori

J.l. landa: Xabiroi dago, baina

irakurle helduxeagoentzat da.

A.o.: ba, ikusten da, dagoenarekin:

edo klub bat dauka atzean eutsi-

ko diona, Irria aldizkariak bezala,

edo… bueno, Ipurbeltzek ere egin

zezakeen klub bat, komiki klub bat

beste ekintza batzuekin. Ze Irrien

Kluba pailazoen ikuskizuna da, bi-

deoak eta audioak saltzen dituzte,

sare oso potoloa da.

i.g: Aldizkaria bakarrik balitz, jen-

deak ez lioke helduko. gaur egun-

go, merkatuek beste bide bat har-

tu dute.

J.l. landa: bere garaian garrantzi-

tsua izan zen komikiari lotutako zer-

bait egotea merkatuan. Nire iritziz,

jendea umezurtz bezala geratu da.

A.o.: bai, azkenean, komikiaren

hizkuntza eskaintzen zitzaion, ez

euskara bakarrik, baizik eta ko-

mikiaren hizkuntza. Eta hori ez

dago, ez da inon ikusten.

J.l. landa: Pena da badagoe-

lako mundu txiki bat hau eskatuko

zuena. Kontua da sekulako lana

dagoela horrelako proiektu baten

21Behinola

mahai-ingurua

atzean eta ekonomikoki ezin da bi-

deragarri egin horrelako argitalpen

bat. betiko kontua da.

i.g.: baina garaia desberdina zen.

gazteak ere aldatu egin dira eta

ez dut uste kalean estilo hone-

tako zerbaiten beharra sumatzen

denik. Agian, beste buelta bat

emango balitzaio ez dakit zertara

iritsiko zen, baina Ipurbeltzek egin

zuen bere ibilbidea. Orain beste

interaktibitate bat bilatzen dute

gazteek.

J.l. landa: bai, orain gazteak erabat

harrapatuta daude bideo-jokoekin,

mota guztietako pantaila elektroni-

koekin…

i.g.: Komikia genero bezala ez dago

lehen egon zen lekuan.

A.o.: Frantzian bai. Hemen, berriz,

helduen komikia bera ere desagertu

egin da, hondoratzen utzi dute. Hel-

duek ez badute hori irakurtzen, hau-

rrek ez dute imitazioz ere horra joko.

Eta helduak haur txiki bati segapotoa

ematen badio jolaserako…

J.l. landa: Ni harritzen naiz, baina

gero eta gazteagoak daude harrapa-

tuta smartphonekin. Norbaitek me-

zua noiz bidaliko daude.

A.o.: Nik uste, irtenbidea izango

litzatekeela uztarketa bat eskaintzea;

euskarri desberdin batean komikia-

ren gidoi on baten eta irudi on batzuen

zerbait. Ez dakit zein formula baina

hortik joan beharko du.

komikia, haur eta gazteentzat,

euskaraz. hiru ezaugarri minori-

zatu?

J.l. landa: Herri txiki bat gara.

Ziurrenik merkatu bat egongo da,

orain ere badaude zaleak eta pena

da merkatu txiki horri ez ematea

eskatzen duena, baina nola egin

daiteke hori? Nik askotan pentsatu

dut berriz ateratzea nahiko nukeela,

baina nola atera etekinak horrelako

produktu batetik…

ekonomikoki nola elikatzen zen?

harpidetzak, iragarkiak…

i.g.: Hasiera batean, enpresaz

enpresa ibili ziren diru-iturri bila,

Asentxio Ondarzabal eta Inazio Al-

bisu. baina hura beste garai bat

Helduek ez badute hori irakurtzen, haurrek ez dute imitazioz ere horra joko.lehen urteetako iragarkiak.

AnttOn OlArIAGA:

zen, horrekin lotu behar da. beste

militantzia bat zegoen. Ipurbeltzek

bere bidean, babesleak ere izan zi-

tuen. superbat kluba sortu zenean

ere haiekin elkarlan bat egin zen.

Eusko Jaurlaritzak eta gipuzkoako

Foru Aldundiak ere lagundu izan

dute. Horrez gain, Ipurbeltz Erein

argitaletxearen produktu bat izan

zen, bestela ez zen iritsi den lekura

iritsiko. Harpidetzak diru-iturri bat

ziren, baina dena beherantz hasten

denean, nola ordaindu egindako

lana? dauzkazun baliabideekin

modu duinean zer egin dezakezun

ikusi behar duzu.

A.o.: bai, Ipurbeltz ikastolen isla

izan zen. Zenbat ikastola ez ditu-

gu fregatu… auzolan kultural bat.

Hau giro horretan sortu zen.

Artista handiak bildu ziren Ipur-

beltzera.

J.l. landa: bai, orain arte ez

dugu horretaz hitz egin. Ni hona

iritsi nintzenean harrituta geratu

nintzen ze artista zeuden ikusita.

Herri txiki bat gara, baina zer da

hau? Olariaga, lope, varela, Fruc-

tuoso… Euskal Herriko komikigile

onenak aldizkari honen inguruan

bildu ziren.

A.o.: bai, niri pena handia ema-

ten dit alde horretatik.

i.g.: bai, guk ere penaz hartu ge-

nuen amaitzeko erabakia.

J.l. landa: Hil da, baina hiltzen

ere utzi dugu ez dugulako asmatu

nola eman buelta. Ez dakit marketin

kontua den, baina…

i.g.: bai, baina merkaturik ez da-

goenean…

J.l. landa: Eta zergatik hau sor-

tu zenean bazen zaletasun hori?

Frantziarekin nahiko parekatuta gi-

nen eta orain berriz…

A.o.: Nik ez dut atea itxi. Uste dut

generoak ematen duela. Komu-

nikazio tresna moduan jarraituko

du. Tendentzia batzuk boladan

ere jartzen dira eta horrek eragina

izango du.

zuentzat zer izan zen Ipurbeltz?

J.l. landa: Niretzat aukera bat.

Une batean bi lan aukera sortu

zitzaizkidan eta marrazketaren bi-

deari edo kimikaren bideari heltzea

erabaki behar izan nuen. gehien

maite nuena erabaki nuen, eta ez

naiz damutzen. Nire bizitza profe-

sionalean erabakigarria izan zen.

Niretzat amets bat egia bihurtzeko

tresna izan zen.

A.o.: Niretzat, garai hartan, ate

berri bat zabaltzea izan zen. Hitz

bat aukeratzekotan, bultzada izan

zen. lan egiten nuen hainbat ar-

lotan (komikia, umorea, marrazkia

tarteko), baina tira baten formatu-

tik orrialdera pasatzea esperientzia

osagarri bat izan zen. betiko ildotik,

pertsonaia berriak sortu behar zi-

ren, baina baldintza desberdinetan.

22 Behinola

Zozoak beleari

23Behinola

mahai-ingurua

euskal komikigintzan giltzarri

izan zela uste duzue?

A.o.: Giltzarri hitza ez dakit poto-

loegia ez ote den, baina Ipurbeltzek

gauzatu zuen espazio fisiko be-

rean hainbat marrazkilariren lanak

biltzea eta espazio horretan elkar-

bizitzen jartzea; bakoitza bere

estiloarekin, bere asmakizunekin.

Pisukide izan ginen.

i.g.: Egia esan, ez garai hartan

eta ez gero ere, ez zen euskaraz

modu horretako beste komiki-al-

dizkaririk egon. Abiatzeko plata-

forma bat izan zen askorentzat

eta hortik beste hainbat lan egite-

ra pasatu ziren.

A.o.: bai, une batean hor gauzatu

zen eta nik ezagutu nuen errefe-

rente bakarrenetakoa zen. Azpie-

gitura bat eskaini ziguten eta gure

lana nahi edo ahal genuen mo-

duan egiten utzi ziguten. Ahal zen

moduan, bai.

dAtuAk:. Sortu: 1977ko abenduan.. Bukatu: 2008ko ekainean.. zenBat: 362 zenbaki.. Harpidedunak: 8.000 inguru.. koLaBoratzaiLeak: 160tik

gora.. koordinatzaiLeak: Antton

dueso, Mikel durandegi, Miel

Anjel Elustondo, Agate Eski-

zabel, Mertxe Ezeiza, Aitzpea

goenaga, Idoia gonzalez,

Julen lizundia, J. Angel lope-

tegi eta

Jon san sebastian.

J.l. landa: bestalde, oso gi-

puzkoarra izan zela ere esango

nuke nik.

i.g.: bai, gehienak gipuzkoarrak

izango zineten. baina ez nuke

esango lokalista zenik. Hartzai-

leak Euskal Herri osokoak ziren.

A.o.: lokalista ez izan arren, nik

uste dut egile bakoitzak berea

jartzen duela, eta ziurrenik oso

desberdina izango litzateke ba-

rakaldoko baten lana gurearen

aldean. Hala suertatu zen Ipur-

beltzen. Era berean, nahiz eta

abentura oso desberdinak izan,

batasun handiagoa emango zion

horrek. (Hasierako garaiez ari

naiz).

24 Behinola

Zozoak beleari

Solaskideak

1984. urtean abiatu zen ilustra-

zioaren esparru profesionalean

Ipurbeltz aldizkariaren eskutik.

lan asko egin ditu. besteak bes-

te, Gabai (Euskal Herriko historia-

ri buruzko komiki-bilduma luzea),

Gabai: vascos ilustres (euskal

kulturaren funtsezko pertsonaien

bizitzari buruzko bilduma) eta Egin

egunkarian (1992-1993) argitara-

tutako umore orri ugari. El ciclo de

Irati (glenat) eta El fuerte (Norma)

albumekin Europako merkatuan

abiatu zen, eta haren lanak hainbat

hizkuntzatara itzuli izan dira. Haren

azken lana 1512: In Memoriam

izan da.

Antton Olariaga Ipurbeltz komiki-al-

dizkariaren sortzaileetariko bat da.

Arte Ederretako ikasketak egin zi-

tuen valentzian aurrena eta bilbon

gero. Publizitatean eginiko etapa la-

bur baten ondoren, eta bere euskal-

tasunak bultzaturik, hasi zen Zeruko

Argia aldizkarian. bere komiki-lana-

gatik ezagun egin den arren, gaur

egungo haurren euskal liburugintza-

ren ilustrazioa eta diseinua ezin uler

daiteke bera gabe. Egun, Olariagak

egunero argitaratzen du komiki-tira

bat Berria egunkarian. Euskal Haur

eta gazte literaturan hainbat lan

ditu ilustratuak. besteak beste, Ilus-

trazio Euskadi saria, Argia saria eta

dabilen Elea saria jaso ditu.

Administraritza ikasketak 1989ko

ekainean amaitu ostean, urte be-

reko urrian hasi zen lanean Erein

argitaletxean eta bertan jarraitzen

du harrezkero, 25 urteko ibilbidea

osatuz. Administrazio lanetan hasi

zen, eta, gaur egun, besteak bes-

te, prentsa- eta komunikazio-ardu-

raduna da. Ipurbeltz aldizkariaren

koordinatzaile izan zen aldizkariaren

azken bi urteetan.

Juan Luis Landa Antton Olariaga Idoia Gonzalez

“Ipurbeltz”, galera iragarriagatik ez zoritxar txikiagoaIgor Leturia

25Behinola

mahai-ingurua

Ipurbeltz komiki-aldizkaria errefe-

rentea izan da euskarazko komiki-

gintzan. Erein argitaletxeak 1977an

sortua, haur euskaldunen belaunal-

di bat baino gehiago komikizale egin

gintuen, garai bertsuan sortu zen

Kili-kili aldizkariarekin batera. baina

azken honek batez ere kanpoko

komikiak euskaratzen zituen bitar-

tean, Ipurbeltz euskal komiki egileen

belaunaldi bat baino gehiagorentzat

lehen lanak egin eta beren burua

ezagutarazteko tranpolina ere izan

zen. Komiki-zale eta komikigileen

harrobi bikoitza, beraz. 2008ko bere

amaierak umezurtz utzi zituen biak

(Kili-kilik lauzpabost urte lehenago

amaitu zuen bere ibilbidea). Euska-

raren normalizazioaren ikuspegitik

ere galera handia da, esparru bat

galdu baitzuen berarekin euskarak.

Eta, hala ere, Ipurbeltzena desa-

gertze iragarria izan zen. sortu zen

garaian eta testuinguruan (70eko

hamarkadan eta Hego Euskal

Herrian) logikoa zen haurrentzat

euskarazko komiki-aldizkari bat

sortzea. Izan ere, komiki asko egi-

ten zen haurrentzat; areago, egiten

ziren komiki gehienak haurrentzat

ziren eta komikia haurrentzako

generotzat hartzen zen. Kioskoak

umeentzako komikiz beteak ego-

ten ziren: abenturazkoak, umo-

rezkoak, super-heroienak baina

panorama hori aspaldi aldatu zen,

eta pare bat hamarkada badira

apenas argitaratzen dena hau-

rrentzako komikirik Espainian, eta

gutxiago Euskal Herrian eta eus-

karaz. Horregatik, esango nuke

Ipurbeltzek asko iraun zuela ko-

rrontearen kontra…

Zergatik eman da aldaketa hori?

Nik bi faktore aipatuko nituzke. le-

hena, norbaitzuk (pedagogoek, ar-

gitaletxeek edo nik al dakit nortzuk,

beharbada denek batera) erabaki

zutela haurren hezkuntzarako edo

irakurzaletasuna bultzatzeko ez zirela

egokiak, ez zirela nahikoa jasoak edo

edukatiboak; eta umeentzako komi-

kiak utzi eta ipuin eta liburu ilustra-

tuak soilik egitera pasatu ziren. Era-

baki okerra nire ustez. Egia da garai

hartako komiki asko txarrak zirela

edota frankismoaren reminiszentzia

ugari zituztela, baina gauza on asko

ere bazeuden. Azken finean, beste

edozein medio edo adierazpidetan

bezala gertatzen zen, ezin da orokor-

tu eta komiki-formatua horregatik

kondenatu.

bigarren faktorea da komikien

heltze prozesu bat eman dela, ez

soilik hemen baizik eta ia mende-

baldeko gizarte osoan (Frantzian

eta Japonian izan ezik, non betida-

nik eta oraindik ere adin guztieta-

rako komiki ugari egiten den). be-

harbada aurretik zuen umeentzako

generoaren ospe txarra gainetik

kendu nahirik, komikia gero eta

serioagoa eta helduagoentzakoa

bihurtzen joan da. super-heroien

komikiak dira horren adibide bat:

gidoi eta irudi sarritan ezin sinplea-

goak izatetik, askoz landuago eta

sofistikatuagoak izatera pasatu

dira. Eta beste adibidea nobela

grafikoa da: izena, konplexuz be-

tetako argitaletxeek komikiaren

generoari seriotasun irudia ema-

teko asmatutako marketin hutsa

da, baina izana, helduentzako ka-

litatezko (edo kalitate-intentziozko)

komikia.

Eta honen guztiaren tragedia da,

nahiz eta jada haurrentzako komi-

kirik ez den egiten (ez txarrik eta ez

onik) eta egiten dena helduentzakoa

eta ona izan, jendearen gehiengoak

lehengo ustearekin jarraitzen duela,

hau da, komikiak umeen kontua di-

rela eta txarrak direla. Helduen gu-

txiengoa besterik ez gara egiaren

jakitun eta komikien irakurle; behar-

bada gero eta gehiago azken urteo-

tan, baina gutxiengoa.

Komikiak helduentzako eta kalita-

tezko bihurtu izana ez da txarra,

jakina. guk helduok ikaragarri go-

zatzen dugu oraingo komikiez. Ara-

Zozoaren altxorraMikel Begoña

26 Behinola

Zozoak beleari

Iraileko arratsalde bat imajina de-

zakegu. Hondartzarako primerako

eguna. Zarautzera cuatro latas edo

dos caballosean heldu diren gaz-

teek, ordea, ez dute hondartzarako

biderik hartu. Etxe jakin batean

sartzen dira guztiak.

1977. urtean gaude. Mikel eta Je-

sus, Antton eta Hilario, Pedro eta

Anjel, baita Julen ere.

Tabakoaren ke-hodeiak irudia pixka

bat lausotzen badu ere, mahai ba-

ten inguruan jesarritako lagunak

eztabaidan imajina ditzakegu. Ze

demontre darabilte esku artean?

Ekintzaileak dira akaso? Urte horre-

tako enegarren alderdi berri baten

fundatzaileak?

Ez ba! Ekintzaile sutsuak badira,

bai, baina euskal komikiaren aldeko

ekintzaileak.

“Komando” berezi horren helburua

1977ko abenduan gauzatu zen.

Erein argitaletxearen babesarekin

umeei zuzendutako euskal komi-

ki berri bat sortu zen: Ipurbeltz. 24

orrialdeko grapatutako koadernoa,

kolorez barrua eta azala, ondo di-

seinatua. lehen hastapenetan 24

orrialde zituena, eta handik hamar

urtera 32 izatera pasatu zena. Azken

sasoian 36 orrialde izatera iritsi zen

arte. Aurreko argitalpenen formula

bera erabiliz, harpidetza, aldizkaria

hilero banatzen zen etxeetara.

Euskal egileen aldeko apustu tinkoa

ere izan zen aldizkari berria. Memen-

to hartako euskal komikigile lantalde

zabal bat jarri zen zozo beltzaren in-

guruan dantzan. lehenengo urtee-

tan aldizkariaren % 100 etxeko pro-

dukzioa zen, hura ere, beste lorpen

garrantzitsu bat. Haietariko autore

batzuek nolabaiteko nazioarteko

onespena ere izango zuten. Ospe

handia duen Lambiek comiclope-

dian, adibidez, ibilbide profesiona-

laren hasiera Ipurbeltzen izan duten

hainbat autore aipatzen dira.

Zozoa jaio zen garaietan, baina,

hamahiru urte baino ez nituen, be-

raz, gauza gehiegirik ezin gogoratu.

Halakoetan, oroitzapenen artean

asmakizunak erraz labaintzen dira,

baina oker ez banago, lehenengo

urteetan gure etxera heltzen zen

aldizkaria ez zen Ipurbeltz, haren

konpetentzia baizik. Urte berean

jaio baitzen Kili-kili aldizkaria. Urte

berean bi aldizkari! bai itxuraz eta

bai mamiz duda barik Ipurbeltz mo-

dernoagoa eta biziagoa zen, baina

hizkuntzaren aldetik bizkaitarrentzat

askoz hurbilagoa eta ulergarriagoa

zen Kili-kili aldizkaria. Euskararen

batasuna oraindik berde zegoen

zoa bestea da, jada umeentzat ezer

ez egitea. Izan ere, aipatu dudan

bezala, Ipurbeltzek eta haurrentzako

komikiek komikizale-harrobi lana

egiten zuten. Hori egin gabe, urte

batzuen buruan, komikietara haurre-

tatik zaletu ginenok desagertzean,

nor geratuko da helduentzako kali-

tatezko komiki horiek irakurtzeko?

Posible al da txikitan ezagutu ez den

eta hezitzaile eta gurasoek gutxietsi

duten genero bat heldutan ezagutu

eta zaletzea?

baina Euskal Herrian, berriz ere

korrontearen kontra, zorionekoak

gara Xabiroi badugulako. Ikastolen

Elkarteak 2005etik publikatzen duen

komiki-aldizkari honek ikaragarrizko

kalitatea dauka. Idazleak komiki-

gileekin elkarlanean jartzen dituzte

gero albumetan aterako dituzten

istorioak lantzeko. Neurri batean,

Ipurbeltzen hutsunea bete edo bere

lekukoa hartu duela esan daiteke,

baina hau ez da guztiz horrela. Xa-

biroi ez dago umeei zuzendua, 12

urtetik gorako gaztetxoei baizik.

beharbada oraindik garaiz komikien

mundura engantxatzeko? Hala izan-

go ahal da! baina, badaezpada ere,

ondo legoke ondoan Ipurbeltz balu

(edo bere oinordeko zuzen bat, hau

da, umeei zuzendutako komiki-al-

dizkari bat).

27Behinola

mahai-ingurua

Han pasado seis años desde que desapareció Ipurbeltz, la única revista

de comic en euskera para niños. después de una trayectoria de 31 años,

la editorial Erein dejó de publicar Ipurbeltz, que desde el primer número

dio a la luz historietas de los mejores ilustradores vascos y fue donde la

mayoría de ellos iniciaron su carrera. Hemos reunido a dos de ellos, Antton

Olariaga y Juan luis landa, junto con Idoia gonzalez, quien coordinó la

revista en su última etapa, para hablar de lo que supuso Ipurbeltz para la

literatura Infantil y Juvenil vasca.

six years have passed without a children’s comic in basque. After

successfully keeping the Ipurbeltz comic going for thirty-one years, the

Erein publishing house discontinued its publicationin 2008. It had been the

only comic for children in basque; involvedin it were the basque Country’s

best and most famous creators of comics. While it was in existence, it

became the well spring for many creators and devoted readers of comics.

Ever since the comic stopped appearing in our letter boxes and we could

no longer see it on newsstands, many of us remember it with a sense

of nostalgia. Filled with nostalgia, we, too, went to the Erein publishing

house and sat down together with Antton Olariaga, Juan luis landa and

Idoia gonzalez to talk about Ipurbeltz, as we leafed through copies of it

produced long ago.

garaietan, euskal komikigintzaren

historian lehenengoz hizkuntza ba-

teratuaren aldeko hautu garbia egin

zuen euskal tebeo batek. Eta euska-

ra batuaren onartze eta sendotzean

abantailak besterik ez zituen aurkitu

aldizkari gipuzkoarrak.

Euskal komiki-aldizkari bat eratze-

ko bide neketsuan oztopoak mota

askotakoak izango ziren, seguru.

besteak beste, Julen lizundiak,

Ereineko zuzendari ohiak, aldizka-

riaren 25. urteurrenean aipatzen

zuen finantzaketaren buruhaustea,

edota medioaren krisiarena. Hala

ere, Ipurbeltzek atzean utzi dituen

362 aleak benetako harribitxiak

dira euskal bederatzigarren artea-

ren bilakaeran. Eta baita Erein argi-

taratzaileak atzean utzi dituen ko-

miki-album solte batzuk ere. baina

hau… beste story bat dugu.

Asko dira irakurzaletasuna sustatzeko Euskal Herrian garatzen diren egitasmoak, baina gutxik lortu dute egitasmo desberdinetan irakurzaletasunaren sustapena ardatz bihurtzea. Bilboko Abusu-La Peña auzoa dabil lan horretan buru-belarri. 2011-2012an María Moliner Saria jaso zuen “Abusu auzo irakurlea” egitasmoari esker. Abusuko Bibliotekak Abusu Sarean osatzen duten elkarte eta erakundeekin elkarlanean burututako egitasmoa izan zen berau.

Abusu,irakurzaletasuna ardatz bihurtu duen auzoa

“Abusu, Auzo irAkurleA”

egitAsMoA

Auzo osoa beharrezkoa da ume

bakar bat hezteko lelopean plazara-

tu zuen Juan delmas eskola publi-

koak egitasmo hau 2007an Abusu

auzune osoan. Horren harira sortu-

tako lehenengo ekimen bateratua

liburu Azokaren antolaketa komu-

nitarioa izan zen.

lehen kimu horretatik Abusu sarean

izeneko elkarteen plataforma osatu

zuten auzoko 25 bat entitaterekin

batera, sei lan ildo edo egitasmoren

esperientzia

inguruan: Bide lagunak, haurrak

eskolara bakarrik joateko ekimena;

Ikasten ari naiz, ereduen inguruko

kanpainak; Abusu lanean, urba-

nismo parte-hartzailea; Ekonomia

solidarioa; Kultur astea, liburua-

ren Eguna ardatz hartuta eta Auzo

irakurlea, auzokide guztien artean

irakurzaletasuna zabaldu eta bero-

nen alde inplikatzea helburu hartuta.

Auzo irAkurleA bAtzordeA

Zazpi urteotan hainbat ekimen eta

kanpaina jarri ditugu abian, batzuk

oso arrakastatsuak, beste batzuk

28 Behinola

Gotzone Butron

29Behinola

neketsuak; batzuk urteetan mol-

datu behar izan ditugunak; beste

batzuk, ostera, baztertu beharre-

koak, eta, zenbait, urtero-urtero

errepikatu ditugunak, hain izan di-

ra-eta gustagarriak.

gure helburua? Auzoko eragile eta

auzokide guzti-guztiak inplikatzea

irakurzaletasunaren sustapenean,

batez ere haur eta gazteenganako

konpromisoa hartuta.

Eta nortzuk ari gara horretan?

bada, auzoan diren Juan del-

mas Ikastetxea, Abusu Ikastola,

Ibaizabal Institutua eta Helduen

Hezkuntzarako Ikastetxeko zuzen-

daritzak eta Abusuko Udal biblio-

teka.

kANpAiNAk etA ekiMeNAk

Ugariak eta ezberdinak izan dira

orain arte abian jarri izan ditugun

kanpainak eta ekimenak, batzuk

ezagunak (bookcrossinga, irakur-

keta klubak, tertulia literarioak,

ipuin-kontaketa saioak, liburu

azokak, irakurketa maratoiak,

ilustrazio tailerrak, eta abar) eta

beste batzuk bitxiagoak. Honako

hauek esaterako:

“eutsi liburu bat” kanpaina

auzoko merkatariekin

Kanpaina hau dendarien inplika-

zioarekin burutu genuen bi ur-

tez. Hogeita hamar bat dendatan

haurrentzako liburuak utzi genituen

lau hilabetez eta dendariak ardu-

ratu ziren bertara hurbiltzen ziren

umeei liburu bat eskaintzeaz,

irakurri ostean berriro dendan

uzteko gonbitea eginez. dende-

tan, ez ezik, hiru tabernatan ere har

zitezkeen maileguan helduentzako

liburuak. Kanpaina honekin ge-

nuen asmoa zen, alde batetik,

liburuak edozein lekutan topatu

ahal izatea, eta, beste batetik,

irakurtzeko gonbitea egiten zu-

tenak eskolatik edo liburutegitik

kanpoko eragileak izatea.

gaur egun, kanpaina hau mol-

datzekotan gaude, egituratuta

dagoen moduan merkatarientzat

ardura handiegia eskatzen baitu.

“gu irakurle, baita zeu ere!”

kanpaina auzoko pertsona

ezagunekin

Hiru urtez burutu genuen kanpaina

hau. Horretarako, kartel batzuk egin

genituen eta haietan irakurtzen zihar-

duten auzoko ezagunen argazkiak

agertzen ziren. geroztik, kanpaina

aurretik argazki eta bideo-labur le-

hiaketa burutzen dugu eta lan ira-

bazleek osatzen dute kanpainaren

irudia. Kultur Astearen barruan, ar-

gazki eta bideo-emanaldia ere iza-

30 Behinola

Abusu, auzo irakurlea

ten da. Ondoren, bideoak gure sare

sozialetan jartzen ditugu ikusgai.

Ez dago jakiterik horrelako kanpai-

na batek zer eragin izan dezakeen

irakurle gehiago lortzeko lanean,

guk ez baitaukagu behar den beste

baliabide horrelako neurketarik egi-

teko, baina irakurketa nabarmenago

egiteko balio duelakoan ekiten diogu

lanari.

“Abusu irAkurle” flAshMob-A

Auzoko gazteak kanpainan modu

dibertigarrian inplikatzeko as-

moarekin, 2011. urtean flashmo-

ba egin genuen. bi ikastetxetako

nerabeek osatutako lantalde ba-

tek kanta ospetsu baten letra gra-

batu zuen euskaraz, koreografia

asmatu, entseguak egin… 500

lagunetik gora elkartu genituen

grabaketa egiteko Kultur Asteko

ekitaldian. Ekimen horrek, oharka-

bean, telebista, irrati eta prentsako

interesa piztu zuen eta horre-

la gure bigarren helburua bete:

irakurketa bera ikusmiran jartzea.

Ikasleez gain, jubilatuak, etorki-

nak, gurasoak eta integraziorako

lan egiten duten elkarteetako ki-

deok elkartu ginen han, irakurtzen

eta dantzan. Horregatik bakarrik

izan balitz ere, geure helburua

betetzat jo genuen.

“bulArretik MiNtzorA”

ikAstetXe, bibliotekA,

fAMiliA etA osAsuN

zeNtroAN

2012. urtetik aurrera, Euskal He-

rriko herri askotan oso ezaguna

den bularretik Mintzora ekime-

nean ari gara buru belarri. Itziar

Zubizarretak diseinatu eta galtza-

gorri Elkarteak sustatzen duen egi-

tasmoak, haurraren jaiotzaren in-

guruan irakurketa ohiturak lantzeak

duen garrantzia azpimarratzen du,

izan ere, hizkuntzaren bidez sortzen

ditugu gure baitan kontzeptuak,

egoerak eta sentimenduen adie-

razpena. beraz, programa hau

haurra jaio aurretik hasten da,

amaren haurdunaldian eta 6 ur-

31Behinola

esperientzia

tera arte irauten du, ikastetxeen

inplikazioarekin. Abusun, baina,

adin muga hori gainditu eta egi-

tasmoa 8 urtera arte luzatzekotan

gaude.

Anbulatorioan:

Egitasmo pilotu moduan hasi

ginen iaz lanean osasun arloko

eragileak gure proiektuan inpli-

katuz. Emagina eta pediatria

ekipo osoak parte hartzen duen

programan protokolo bat jarri da

martxan haurdunaldian hasi eta

bi urtera arteko ohiko bisitaldie-

tan, hizkuntzaren garapenaren

gainean gurasoei aholkuak eman

eta haur literaturari buruzko ba-

liabideak eskaintzen dituena.

Horretarako, Bularretik Mintzora

Cd-liburuxka eta “errezeta litera-

rioak” ematen zaizkie gurasoei, bi-

bliotekan liburu horiek eska ditzaten

eta irakurle-txartela egitera ani-

matu daitezen.

ikastetxeetan:

Programa honek ikastetxean

dauka jarraipena “motxila ibil-

tariak” oinarri hartuta. Haur

Hezkuntzako 3, 4 eta 5 urteko ge-

letan motxila bana daukate eta aste-

ro haur batek eramaten du motxila

liburutegira bere gurasoekin bertan

liburu bat hartzeko. liburu hau

aste osoan zehar gelako liburu

gonbidatua izango da eta irakas-

learen gidaritzapean hainbat jar-

duera burutzeko balioko du. Hu-

rrengo astean beste ume batek

utziko du liburua liburutegian bere

gustuko bat hartzeko, ikastetxea,

etxea eta bibliotekaren arteko zir-

kuitu bat osatuz.

bibliotekan:

“bularretik Mintzora” txokoan aurki

ditzakete familiek programa hone-

tan gomendatzen diren liburuak,

bai haurrentzat bai gurasoentzat.

familietan:

Programaren laugarren ardatza

eta garrantzitsuena familia bera

da, haurrarentzat erreferenterik

indartsuena delako. Horregatik an-

tolatzen ditugu Irakurketa klubak

0-3 urteko haurrentzat eta euren

senideentzat. Klubetan kalitatezko

haur literatura ezagutu eta ipuinak,

olerkiak, kantak, esku jolasak eta

abar, umeei kontatzen ikasten dute

gurasoek praktikan.

Eta amaitzeko bi hitz: esperientzia

hauetatik guztietatik asko ikasi dugu

urteotan, eta arrakastatsuak izan

ala ez, den-denek balio izan dute

auzokoen artean harreman ardu-

ratsuagoak sortzeko. Hala uste

dugu, behintzat.

32 Behinola

Existen muchos proyectos de promoción de la lectu-

ra en el País vasco, pero son pocos los que han con-

seguido que el fomento a lectura se convierta en el

eje central de distintos proyectos. El barrio Abusu-la

Peña de bilbao es uno de ellos. gracias al proyecto

“Abusu auzo irakurlea” (Abusu barrio lector), que en

2011-2012 recibió el premio María Moliner, este ba-

rrio de la capital vizcaína (que comparte territorio con

Arrigorriaga) ha convertido el fomento a la lectura en

el núcleo central de distintas actividades. los impul-

sores de este plan de lectura son las bibliotecas de

Abusu y las asociaciones e instituciones que forman

la red “Abusu sarean”.

There are many schemes being run across the

basque Country to encourage a love of reading, but

few among the various schemes have succeeded

in moving the encouragement of a love of read-

ing centre stage.The Abusu-la Peña neighbour-

hood of bilbao is working very hard in this area.In

2011-2012 it was awarded the MaríaMoliner Prize

for its scheme “Abusuauzoirakurlea” [AbusuRead-

ing Neighbourhood].This scheme was set up by the

Abusu library in collaboration with the associations

and institutions that make up “Abususarean” [Abusu

in the Internet].

Abusu, auzo irakurlea

SormenezHa

ur e

ta G

azte

Lit

erat

ura

aLdi

zkar

ia .

29. z

enba

kia . 2

014k

o ek

aina

.

Gaston

Majarenas Rivero

37Behinola

Urtaroekin batera aldatzen da Donostiako Aiete Kultur Etxeko armairua. Bertan, ordea, ez duzu arropa edo osagarririk aurkituko, ez. Aietekoa Euskal Herriko ilustratzaileen lanekin janzten den armairua da, Ilustratzailearen Txokoa da. Galtzagorri Elkarteak eta Donostia Kulturak elkarlanean sortutako egitasmoa.

38 Behinola

Ilustratzailearen Txokoa

Galtzagorri

Ilustratzaileek txoko bat dute Donostiako Aiete Kultur Etxean

goian, iraila arte ikusgai dauden Jokin Mitxelenaren ilustrazioak.

Ilustratzaileen lanak ezagutzera

emateko helburuarekin, 2012ko

urrian inauguratu zen donostiako

Aiete Kultur Etxean galtzagorri

Elkarteak eta donostia Kulturak

elkarlanean sortutako Ilustratzai-

learen Txokoa.

Aiete Kultur Etxeko zuzenda-

ri Marta Ibañez de Aspururen

ekimenez sortu zen txoko hau.

2011n donostiako Okendo Kul-

tur Etxean egin zen ilustratzaileen

erakusketaren bultzatzaile nagu-

sia da bera. Erakusketa hura 11

ilustratzaile gipuzkoarrekin egin

zen eta jarduera puntuala izan

zen. gaiak aukera handiak ema-

ten zituela ikusirik, egile gehiago

eta maiztasun jakin bat izango

zuen zerbait asmatu beharra ze-

goen. Horrela, Aiete Kultur Etxe-

ko zuzendaritza hartzearekin ba-

tera hasi zen ideiari forma ematen.

Koro Esteban Aieteko liburuzaina-

ren laguntzarekin eta galtzagorri

Elkartearekin elkarlanean sortu

zen, azkenean, 2012an Ilustratzai-

learen Txokoa. Erakusketa berezia

da: erakustokia armairu batek,

pendulu-erloju batek, ispilu batek

eta kutxatxo batek osatzen dute.

guztiak Aitziber Alonsok eta bea-

triz Churrucak diseinatu eta eskuz

egindakoak.

Armairua kartoizkoa da. Egileen

irizpideetako bat birziklatutako

materiala erabiltzea izan zen;

horrekin haurrei keinu bat egin

nahi izan zieten. Izan ere, hau-

rrek kartoi batekin edozer gauza

asma edo sor dezakete: kaxa

bat, etxe bat, barku bat, ko-

txe bat, hegazkina… bestalde,

Alonsok eta Churrucak ez zuten

benetako armairu bat jarri nahi;

jostailu itxura eman nahi zioten,

ipuinetako armairuen itxura, ilus-

trazioarekin bat egin zezan. Txokoa

ikustea ipuin batean sartzea beza-

lakoa izatea zen egileen asmoa.

baita lortu ere; armairuak ipuin

batetik aterata dagoela dirudi,

ipuinaren bi dimentsioko irudia

hiru dimentsiotara ekarria. Horrez

gain, armairuaren estiloa ere oso

zaindua da; Aiete Kultur Etxearen

kokapenarekin, hau da, Aieteko

jauregiarekin, bat dator.

Armairuan biltzen dira ilustratzai-

learen ilustrazio original eta ob-

jektu gehienak. Ez da lan erraza

izaten sortzailearentzat bitxiontzi

hori betetzeko elementuak hau-

39Behinola

Galtzagorri albiste

tatzea. Armairu honetan, elkarren

ondoan ikusi ohi ditugu ilustra-

zioak, horiek egiteko erabilitako

materialak, inspirazio iturri izan

diren objektu edo oroigarriak,

argitaratutako lan kuttunenak…

Egilearen aukeraketa horrek oso

erakusketa pertsonal bihurtzen

du bakoitza.

Zutikako erlojuan, modu digitalean,

pantaila batean ikus ditzakegu egi-

learen lanak edo hari buruzko erre-

portajeren bat.

Kutxatxoan, berriz, etzanda

ezartzen diren irudi edo objektu

planoak jarri ohi dituzte egileek.

40 Behinola

Ilustratzailearen Txokoa

URTARO bAKOITZEKO EgIlE bAT

Urtaroak nola, hala aldatzen da

Ilustratzailearen Txokoaren edukia

ere. 2012ko udazkenean estreina-

tu zen Iban barrenetxearen lane-

kin, eta, harrez gero, bi hilero al-

datu da. barrenetxearen ondoren,

Eider Eibarren lanek bete zuten

armairua, 2013ko otsailean. Uda-

berrian Elena Odriozolaren txanda

izan zen eta jarraian Antton Olaria-

garena.

2014an, berriz, oraingoz, Maite

gurrutxaga, Aitziber Alonso eta

Jokin Mitxelenaren lanek bete

dute armairu edo bitxitegi hori.

Estilo eta adin desberdinetako

euskal irudigileei egin die leku

orain arte eta bide beretik segitze-

ko asmoarekin sortu zen. bi urte

hauetan, Euskal Herriko irudigileen

lana ezagutzeko eta baloratzeko

gune bihurtu da. gure begien go-

zamenerako, ez ezik, Ilustratzaileen

lana estimatzeko balio du. bere txi-

kitasun eta xumetasunean, balio

handiko harribitxiak gordetzen di-

tuen armairua da Ilustratzailearen

Txokoa.

Ezkerretik hasita: Aitziber Alonso eta Maite gurrutxaga ilustratzaileak. Alonsoren lan batzuk eta Olariagaren beste batzuk.

41Behinola

Galtzagorri albiste

El rincón del ilustrador nace de la colaboración en-

tre la asociación galtzagorri y donostia Kultura con

el objetivo de dar a conocer las distintas y variadas

creaciones de ilustradores vascos. Es una exposición

fuera de lo común; se trata de un armario de cartón,

un reloj de péndulo, un espejo y una caja diseñados

y creados artesanalmente por la ilustradora Aitziber

Alonso y beatriz Churruca, donde cada ilustrador

expone parte de su obra, tanto ilustraciones como

otras creaciones, además de objetos relacionados

con su trabajo.

The Illustrators’ Corner, set up by the galtzagorri As-

sociation in collaboration with donostiaKultura, was

inaugurated in October 2012 at the Aiete Arts Centre

with the aim of publicising the work of illustrators.It

is a special exhibition:the exhibition space consists

of a cupboard, a pendulum clock, a mirror and a

small chest,all designed and hand-produced by Aitzi-

ber Alonso and beatriz Churruca. In the cupboard

we can see illustrations placed next to each other,

the materials used to produce them, the objects or

memorabilia which inspired them, and the most out-

standing works that have been published, etc.

42 Behinola

lau eskutara

Harri-bitxiak

43Behinola

lau eskutara

lau eskutara

Asun Agiriano

Mikel Insausti

Irakurle ugariren ustez, 80ko ha-

markadan argitaratu ziren sagu

maitagarria eta hartz lagun haren

liburuak oroimenean iltzatuta ge-

ratu direnen artekoak dira, ipui-

nekin nahastuta ibiltzen garenok

frogatu baitugu lotura afektibo

estuaz gogoratzen direla.

Jatorriz, belgikan kaleratu ziren

Ernest et Celestine izenburua-

rekin gabrielle vincent (bruse-

la, 1928-2000) egilearen liburu

haiek. Izatez margolaria, lagun

batek bultzatuta liburuak idatzi

eta ilustratzen hasi zen. Pertso-

naiak marrazterakoan aparteko

sentsibilitatea duelako da ezagu-

na emakume honen lana, trazu

gutxiko marrazkiekin indar handi-

ko irudiak sortzen dituelako. bea-

trix Potter-en ilustrazioekin aldera

daitezke, animaliek bizitza pro-

pioa hartzen dutenean, Peter Ra-

bbit bezala, Zesar eta Ernestina

ere pertsonaia kuttunak bihurtzen

direlako. Irudiek espresibitate izu-

garria dute eta paisaiak argitasu-

nez beteta daude, akuarela ia-ia

ukitzeraino.

Kontakizunak zentzu klasikoan

osatzen dira: hasiera, ekintza eta

amaiera. sinbolismo handiko is-

torioak ditugu, sinpleak edo ino-

zoak, baina zer pentsa ematen

dutenak. gaiak adiskidetasuna,

lagunen galera, abandonua,

elkartasuna… izaten dira. Maiz

eta eguneroko bizitzaren pasa-

dizo arruntak argumentuaren oi-

narri badira ere, goxotasuna eta

maitasuna transmititzen dute.

Zesar hartz handia da eta pa-

zientzia handiz arduratzen da

Ernestina sagu txiki minberaz.

luxurik gabe, baina elkarrekin

bizi dira, zoriontsu bizi direla esan

genezake, nahiz eta ipuinari tris-

tura-puntua darion. bilduma be-

reko beste ipuinetan ere egitura

bera mantentzen da: zer edo zer

gertatzen da eta, batak besteari

lagunduz, konponbidea bilatzen

dute. Hazteko istorioa da, aberatsa

eta emozioen munduan bidea egite-

ko aproposa, fantasia inozo batean

murgiltzen gaituena, afektuen ga-

rrantziaz osatzen dena. Zesar eta

Ernestinaren liburuak adin guz-

tietan ondo funtzionatzen duten

album ilustratu baten eredu onak

ditugu, haur irakurlearen identifi-

kazioa lortzeko gaitasuna baitute,

haurtzaro-heldutasunaren muga

ikusezinean.

Euskaraz lau liburu genituen: bil-

dumako lehena Zesar eta Ernes-

44 Behinola

Harribitxiak

tina Gedeonen bila da; geroago

etorri ziren Zesar eta Ernestina

musikari kalez kale, Zesar eta Er-

nestina argazkilariaren etxean

eta, azkena, Zesar eta Ernestina

mendira doaz. biblioteka batzue-

tan oraindik aurki daitezke, baina

hainbeste irakurleren memorian

geratu diren ipuin hauek berriz li-

buru-dendetan ez ikusteak pena

handia ematen du. berriz argi-

taratzeko gonbita egiten dugu

hemendik, haur-literaturako ezin-

besteko altxorrak diren ustea

oso zabalduta dagoelako. Argi-

taletxeek neurtu dezatela euskal

irakurle txikien hutsune literario

handia, izan ere, ipuin hauek dira

urteetan zehar haur-belaunaldiek

disfrutatu dituztenak. Irakurke-

ta-esperientziaren hastapena li-

buru horiekin gertatu zitzaiela

diote zenbait irakurle helduk eta,

nago, irakurle berriak irabaziko

liratekeela berriro esku artean

izateko aukera bagenu, gaurko

irakurleen haur-literaturaren pai-

saia liburu hauekin osatzen baita.

gaurkotasuna irabazi dute, oste-

ra, liburu horiek Ernest&Celestine

film bihurtuta zinemako pantaila

handira iritsi delako. gizarteak

debekatutako adiskidetasun eder

eta laño bati buruzko film horrek

berriz gozatzeko aukera ematen

digu. Filmak jatorrizko ilustrazioen

estiloa mantendu du, itxura naïf

maitagarria duten irudiak, krema

eta pastel tonuko hondoak ere

bere horretan gordez.

gabrielle vincent ilustratzaile belgi-

karrari bihotzez egindako omenaldi

honetan, daniel Pennac idazlea-

ren gidoiak edukiz betetzen du

animazio-lan minimalista, goza-

men hutsa diren elkarrizketekin.

Ernest hartzaren eta Célestine

arratoitxoaren arteko adiskideta-

sunari darion lañotasuna eta xu-

metasuna gogor kontrajartzen

da bizitzea egokitu zaien gizarte

zatikatuarekin. Eurek oso modu

naturalean eta gaiztakeriarik gabe

bizi dute elkar ezagutu izana, bai-

na besteen begietan plantigra-

doak eta karraskariak elkarrekin

bizitzea aberrazio hutsa da.

Ernest, bere izaera bohemioa

tarteko –erromes espirituko gi-

zon-orkestra-, desberdina da

bere espeziekoen artean. baita

Célestine ere. Ez da batere ego-

kitzen Perez sagutxoaren eta to-

kian tokiko mito horren egokitza-

penen arabera, hortzetako piezak

biltzera eta sailkatzera mugatzen

den mundu kafkiarrera. bikoteak

ihes egin beharko du halabeha-

rrez, legegabe bihurtuta Bonnie &

Clyden tradizioan bezala, lur-aza-

leko eta lur-azpiko polizien jazar-

penari aurre eginez.

Animazioak sormen-garai distiratsua

bizi du. Horrela ditugu, esaterako,

45Behinola

Hollywooden Pixar-ekin sortutakoak,

Japonian Miyazaki-rekin eta merkatu

frankofonoan sylvain Chomet-ekin.

baina ez dira bakarrak, vincent

Patar eta stéphane Aubier bel-

gikarrak aurre hartzen ari baitira

Panique au villaje (gaztelaniazko

Pánico en la granja) erokeria zo-

ragarriarekin mundua harrituta

utzi zutenetik. bikote animatzai-

lea benjamin Renner-ekin batu

da orain harribitxi bat sortzeko,

xarmari dagokionez, Chomet-en

L’Illusionnisterekin (El ilusionista)

alderatu daitekeena, Jacques Ta-

ti-ren argitaragabeko gidoi zahar

baten umore nostalgikoan inspi-

ratutako paisaia-postalak egiten

dituen alegia izugarri ona.

Filmak Canneseko zinemaldian

2013ko animazio-film onenaren

Cesar saria eskuratu zuen, baita

dubai International Film festival

eta Cinekid sariak ere.

Musika bera ere aipagarria du,

vincent Courtois-ena, gozatzeko

beste osagarri bat, ahots-pieza

izugarri eder batzuekin.

gozamen zoragarria liburuetan

eta pantailan.

liburuA:

egilea: vincent, gabrielle

titulua: Zesar eta Ernestina

argitaletxea: Timun Mas

itzultzailea: ez dago itzultzailearen daturik

filMA:

Jatorrizko titulua: Ernest et Célestine

(Ernest and Celestine)

urtea: 2012

iraupena: 80 min.

Herrialdea: Frantzia

zuzendariak: benjamin Renner,

stéphane Aubier, vincent Patar

Gidoia: daniel Pennac

Musika: vincent Courtis

Fotografia: Animation

Banaketa: Animation

produkzioa: la Parti Productions / les

Armateurs / Maybe Movies

lau eskutara

46 Behinola

iruzkinak

Katu bat eta arrain bat protagonista

dituen album ilustratua da. Etzana,

azal lodiko orriekin. Arraina (ahula)

katuaren (ahaltsua) eskuetan dagoen

bitartean, tentsioa igo egiten da orriz

orri, katuak arraina benetan maite ote

duen ala jan egin nahi duen argitu

arte. Ahul-ahaltsu desoreka hori oso

iradokitzailea da haurrek askotan bizi

duten egoera delako. Amaiera on batek

dena borobiltzen du.

IzEnBuruA: BIhOtz-BIhOtzEtIK

EGIlEA: EMIlE JADOul

IlustrAtzAIlEA: EMIlE JADOul

ArGItAlEtxEA: IBAIzABAl, 2013

2( 2 URTETIK gORA)

+galtzagorri Elkartearen Irakurke-

ta Mintegian eta liburu gaztea

batzordean irakurritako eta lan-

dutako liburuen iruzkinak biltzen

ditu atal honek.

iruzkinak

47Behinola

iruzkinakiruzkinak

Album ilustratu honetan adiski-

detasuna eta elkartasuna gorai-

patzen dira. Tonu baikorrean kon-

tatzen zaigu hartzak tximeletak

harrapatzeko sare bat aurkitzen

duela eta sare horrekin aintzirara

erortzen diren tximeletak salbatzen

dituela. Egun batean, hartza aintzi-

rara eroriko da eta ordura arte sal-

batutako tximeleta guztiek uretatik

aterako dute. Ilustrazioa testuare-

kin bat dator eta istorioari goxota-

sun handia ematen dio.

IzEnBuruA: hArtzA EtA txIMElEtA

sArEA

EGIlEA: susAnnA IsErn

ItzultzAIlEA: ArKAItz GOIKOEtxEA

IlustrAtzAIlEA: MArJOrIE pOurchEt

ArGItAlEtxEA: OQO-txAlApArtA, 2013

4( 4 URTETIK gORA)

+ Tapaki gogorreko album hau

1959an argitaratutakoa bada ere,

euskaraz lehen aldiz argitaratu da

2013an. Adiskidetasunaz eta nor-

berarengandik desberdina dena

onartzeko ditugun zailtasunez di-

hardu. lagun handiak dira bi pro-

tagonistak; egun batean kalean

topo egiten dute, elkarri besarka-

da eman eta kolore berria sortzen

dute; ondorioz inork ez ditu eza-

gutzen −ezta gurasoek ere− eta

baztertuta sentitzen dira. Ilustra-

zioak oinarrizko koloredun masa

forma-gabeez osaturik daude eta

irudimena harrigarriki pizten dute.

Horregatik eta kolore primarioen

nahasketaz ari delako, plastika

irakaspen ederra ere izan daiteke

liburu hau.

IzEnBuruA: urDIn txIKI EtA hOrI txIKI

EGIlEA: lEO lIOnnI

ItzultzAIlEA: MAnu lOpEz GAsEnI

IlustrAtzAIlEA: lEO lIOnnI

ArGItAlEtxEA: pAMIElA-KAlAnDrAKA,

2013

48 Behinola

iruzkinak

Zoriontasuna bilatzea gai hartu-

ta, Hartz Txikik eta tigre Txikik

euren adiskidetasuna probatuko

dute altxor baten bila abiatuta.

Tonu hezitzailean idatzita egonik

ere ipuina ez da moralista eta

irakurleari adibide ugariz erakus-

ten zaio zoriontasuna diruan eta

aberastasun materialetan bilatzea

alferrikakoa dela. Kolore eta ma-

rrazketa apalarekin, pertsonaia

gutxirekin, naturaren irudi atse-

gina erakutsiz, ilustrazioek ipuina

tonu xume eta gertuko horretan

kokatzen laguntzen dute.

IzEnBuruA: AltxOr BAt AurKItuKO DuGu

EGIlEA: JAnOsch

IlustrAtzAIlEA: JAnOsch

ArGItAlEtxEA: pAMIElA-KAlAnDrAKA,

2013 6( 6 URTETIK gORA)

+

grimm anaien lanaren bertsio fidel

baten aurrean gaude. Ilustrazioek

testuarekin lotura dute eta testuaren

gordintasuna indartzen dute. Irudiek

orrialde osoak hartzen dituzte, beltza,

zuria eta gorria dira nagusi. Edurne

zuri esnatu arte ilustrazioak oso

ilunak dira, emozioa hanpatuko

balute bezala. Hizkera garbia du,

sotila, ahoz gora irakurtzeko ego-

kia. Ekialdeko euskara batuan

idatzita dago, izenburuak salatzen

duen bezala, baina hegoaldeko

irakurleari ez dio traba handirik

egingo.

IzEnBuruA: Elur-xurI

EGIlEA: GrIMM AnAIAK

ItzultzAIlEA: luIxA GIltzu

IlustrAtzAIlEA: MAyAlEn GOust

ArGItAlEtxEA: IKAs, 2012

49Behinola

iruzkinak

Hau ere, grimm anaien bildumatik

eratorritakoa da. Rapunzel izeneko

ipuinean oinarritutako album ilus-

tratua da. sorgin batek bahitutako

neskato bat aterik gabeko dorre

batean bizi eta haziko da, bakarda-

dean; bere adats luzea orrazten eta

kantu eztiak abesten. Printze batek

bere berri izango du, elkarrekin mai-

teminduko dira eta ihesaldia presta-

tuko dute. Alabaina, sorgina ohartu

egingo da eta biak zigortuko ditu.

Hala ere, amaiera zoriontsua du.

sinbologiaz beteriko ilustrazioak

agertzen dira egokitzapen honetan,

teknika desberdinekin eginak eta

kolore apalez margotuak gehienak.

bereziki pertsonaietan oinarritzen

dira eta ingurua irudikatzeko ez dira

elementu gehiegi erabiltzen. Klasiko

eder baten bertsio fidagarria da.

Kultura aniztasuna gaitzat hartu-

ta, elurra inoiz ikusi ez duen etor-

kin baten istorioa kontatzen zai-

gu. Pertsonaia nagusia Fatimatu

da, Afrikatik gurasoekin etorritako

neskatoa. Neskaren jakin-minak

eskolako kideak, irakaslea eta Fati-

maturen gurasoak elkarri laguntzen

jarriko ditu. Ilustrazioak koloretsuak,

gozoak eta alaiak dira.

Album ilustratu honetan liam

mutikoa dugu protagonista.

lorategirik gabeko hiri batean

bizi da liam eta bere eguneroko

paseo horietako batean trenbide

zahar bat aurkituko du: bertan lore

bat dago eta hura zaintzen hasiko

da. gutxika-gutxika, landaredia

zabalduz joango da liamen

ahaleginari esker eta, azkenean,

trenbide guztia lorategi handi-

handi bilakatuko da. Ilustrazioak

hain dira adierazkorrak, ezen

testurik gabe ere uler baitaiteke

ipuin hau.

IzEnBuruA: EzKIlAlOrE

EGIlEA: IrAtxE lOpEz DE MunIAIn

(GrIMM AnAIEn IpuInEAn OInArrItutA)

ItzultzAIlEA: ArKAItz GOIKOEtxEA

IlustrAtzAIlEA: IrAtxE lOpEz DE

MunIAIn

ArGItAlEtxEA: OQO-txAlApArtA, 2013

IzEnBuruA: : KAIuKO BAt ElurrEtAn

EGIlEA: lOurDEs unzuEtA

IlustrAtzAIlEA: EIDEr EIBAr

ArGItAlEtxEA: ElKAr, 2013

IzEnBuruA: lOrAtEGI BIzIA

EGIlEA: pEtEr BrOwn

ItzultzAIlEA: IhIntzA ElsEnAAr

IlustrAtzAIlEA: pEtEr BrOwn

ArGItAlEtxEA: ttArttAlO, 2013

50 Behinola

iruzkinak

Tapaki gogorreko album ilustratua

da, objektuak metatzen joango

den ipuin kateatua. Jorratzen

duen gaiagatik esan liteke

gizabide- eta moral-hezkuntza

jorratzen dituela, alferrikako

kontsumismoaren kritika eginez.

Tonu ironiko eta umoretsuan

kontatzen zaigu nola Augustok

botila bat ur erosi zuenean dena

aldatu zen. Izan ere, gero bizkar-

zorroa erosi nahi izan baitzuen

botila sartzeko, eta ondoren,

bizikleta azkar ibiltzeko, geroago

auto bat oraindik azkarrago

ibiltzeko, horrela kamioia eta

hegazkina erosi zituen arte.

Azkenean, erori egin zen

hegazkinean zihoala eta dena

txikituta gelditu zen. Augusto

egarriak sentitu zen orduan.

Istorioa berriro jatorrira itzuliko

da.

Hiru ipuin dira eta luzeenak

ematen dio izenburua liburuari.

Kontakizunak fantastikoak dira,

alegien antzerakoak. Istorio hauei

esker, ezagutuko dugu basoko

zuhaitzek nola hitz egiten zieten

goroldioari eta iratzeari, animaliek

nola galdu zuten mintzatzeko

ahalmena eta baita nola iritsi zen

uretako bufaloa oihaneko animalia

guztien epaile izatera. Izan ere,

aspaldi-aspaldikoak dira ipuin

honetan gertatutakoak, animaliek

eta landareek hitz egiten zekiten

garaikoak. Tonu umoretsu eta

didaktikoan idatzitako ipuinak

dira. Ilustrazioen xehetasun

adierazgarriek informazioa eransten

diote istorioari.

Komiki honetan Abisinian kafea

nola aurkitu zuten kontatzen

zaigu. bi planotan garatzen da

istorioa: lehen planoan aitona

batek herriko haurtxo guztiei

antzinako istorio bat kontatzen die

txabolan bilduta. Komikian zehar

txabola hori, bertako partaideak

eta euren herrixka agertzen dira.

Aitonaren istorioan sortu den

bigarren planoan protagonistak

jakin-min handiko neska bat,

haren anaia gaztea eta ahuntz

ausart bat dira. Hiruren bidez

kafearen aurkikuntza ezagutuko

dugu. beste hainbat gai ere

aipatzen dira: gazteen jakin-

mina eta gurasoek agindutakoari

aurre egiteko gogoa, animalia

basatien askatasuna, helduagoak

diren anaien babesa eta abar.

Komiki bat denez, narrazioa

ilustrazioetan oinarritzen da.

Testua osatu eta aberastu egiten

dute.

IzEnBuruA: AuGustOrEn BOtIlA

EGIlEA: pEllO AñOrGA lOpEz

IlustrAtzAIlEA: JOKIn MItxElEnA

ArGItAlEtxEA: GIltzA, 2013

IzEnBuruA: OIhAnEKO EpAIlEA

EGIlEA: JEsus MArI OlAIzOlA “txIlIKu”

IlustrAtzAIlEA: AItzIBEr AlOnsO

ArGItAlEtxEA: ElKAr, 2013

IzEnBuruA: sABA EtA lAnDArE MAGIKOA

EGIlEA: yAn DEGruEl

ItzultzAIlEA: IBOn plAzAOlA OKArIz

IlustrAtzAIlEA: yAn DEGruEl

ArGItAlEtxEA: ttArttAlO, 2013

51Behinola

iruzkinak

Ipuin honetan gurasoek

ez dute alabarekin ego-

teko denborarik eta ala-

bak orduak ematen ditu

zain, denbora atzama-

rrekin kontatzen. Irtenbi-

dea, denbora soberan

dutenengana jotzea

eta haiei eskatzea dela

otuko zaio, ondoren gu-

rasoei oparitzeko. Tes-

tuari laguntzen dioten

ilustrazioak errotulagailu

eta collage teknikaz egi-

nak dira, xumeak bezain

egokiak.

IzEnBuruA: zurE DEnBOrArEn truKE

EGIlEA: uxuE AlBErDI

IlustrAtzAIlEA: MAItE MutuBErrIA

ArGItAlEtxEA: ElKAr, 2013

Narrazio labur hau arroztea-

ri buruzkoa da. bertan, beldurrez

betetako une bat izan daitekeena

egileak umorez lantzen du, ilustra-

zioak lagun. Aixa lehenengo aldiz

doa etxetik kanpo lo egitera, lagun

baten etxera. Haren amak beldur

handia du, eta gaizki pasatzen du lo

egin aurreko errutina guztiak gogo-

ratzean, baina, bitartean, Aixa gus-

tura dabil lagunarekin. Ilustrazioek

ikuspuntu umoretsua azpimarratzen

laguntzen dute. detaile txikiz josita

daude, eta hitz egiteko hamaika

aitzakia eskaintzen dituzte.

IzEnBuruA: hAnDIA nAIz, AMAtxO!

EGIlEA: thIErry lEnAIn

ItzultzAIlEA: MIrEn AGur MEABE

IlustrAtzAIlEA: lAurEncE DE KEMMEtEr

ArGItAlEtxEA: IBAIzABAl, 2013

8( 8 URTETIK gORA)

+

Fantasiazko narrazio honetan haur

batek zeregin garrantzitsua du:

arrainek itsasoa salbatu dezan

eskatuko diote. Hamaika abentura

biziko ditu eta gaizkileak nonahi

topatuko dituen arren, helburua

lortuko du. Ipuinak erritmo bizia du

eta gai ugari aipatzen dira, denak ere

balio positiboak dira, haurrei egozten

zaizkien edota opatzen zaizkien balio

positiboak: irudimena, elkartasuna,

ongiaren aldeko apustua,

ekologismoa... Ilustrazioak arkatzez

eginak dira eta zuri-beltzean daude.

Collage teknika ere erabiltzen da.

IzEnBuruA: ItsAsOA MAlEtA BAtEAn

EGIlEA: yurrE uGArtE

IlustrAtzAIlEA: EnEKO uGArtE

ArGItAlEtxEA: DEnOnArtEAn, 2013

52 Behinola

iruzkinak

Album ilustratu honetan haur

batek helduei kargu hartzen die

haurren mundua (koloretsua eta

ideala) eta helduena (grisa eta

hitsa) alderatuz. Kontrajartze hau

egiteko izenburuak dioen “Txi-

kitzen zaretenean...” leloarekin

abiatzen diren baieztapenak iru-

dietan txertatuta daude, eta iru-

diz iradokitzen da hitzez adiera-

zitakoa.

Abentura fantastiko bat kontatzen

duen narrazio luze bat aurkituko

dugu liburu honetan. sisi deitzen

den neskatoak aste beteko txango-

ra joan behar du eskolako lagune-

kin, eta beldur pittin bat daukanez,

gurasoak eraman nahi ditu berekin.

Halako batean, gurasoak sagu bi-

hurtzen dira eta motxilan eramaten

ditu. Ironikoki, egoerek sisi pro-

tagonista gurasoak zaintzera eta

arriskuetatik babestera eraman-

go dute, eta, agian, baita bizitzari

buruzko lezio batzuk ikastera ere.

Ilustrazioek testua aberasten dute

eta liburu osoan formatu bera ja-

rraitzen dute: orrialde idatziaren al-

boan orrialde ilustratua.

IzEnBuruA: txIKItzEn zArEtEnEAn

EGIlEA: uxuE AlBErDI

IlustrAtzAIlEA: AItzIBEr AKErrEtA

ArGItAlEtxEA: pAMIElA-KAlAnDrAKA,

2013

IzEnBuruA: BI sAGu pOltsIKOAn

EGIlEA: MIchEl VAn zEVErEn

I tzultzAIlEA: MIrEn AGur MEABE

lustrAtzAIlEA: MIchEl VAn zEVErEn

ArGItAlEtxEA: ElKAr, 2013

Narrazio labur honetan gasolin-

degian ahaztutako neskato baten

abentura kontatzen da. Anekdota

indartzeko gasolindegi berean katu

bat abandonatzen dute. Ipuinak

ilustrazio asko ditu, argudioaren

esanahia indartzen dutenak eta

umore tonua finkatzeko zeregi-

na hartzen dutenak. Erabilitako

marrazketa teknikak dinamismoa

ematen dio kontaketari. Abando-

nuaren gaia modu interesgarrian

lantzen du egileak.

lehen edizioa sM argitaletxeak

kaleratu zuen 2000. urtean bapo-

rea bildumaren barruan, baina

agortuta eta deskatalogatuta ze-

goenez, aukera paregabea es-

kaintzen du orain Pamielak liburu

hau berreskuratzeko.

IzEnBuruA: BAKArrIK EtA BuztAnGABE

EGIlEA: pAtxI zuBIzArrEtA

IlustrAtzAIlEA: JOKIn MItxElEnA

ArGItAlEtxEA: pAMIElA, 2012

53Behinola

iruzkinak

10( 10 URTETIK gORA)

+

Txarli & Company detektibe

elkartearen abentura berri bat

da hau. Oraingo honetan, Txarli

izango da narratzailea eta eskolan

gertatu den lapurreta bat ikertuko

du bere lagunekin. gainera,

Txarli zeharo maiteminduko da.

Tonu ironikoan, egoera hori nola

bizi duen ere azalduko zaigu.

Ilustrazioak zuri beltzean dira eta

eleberriaren ironia eta umorea

indartzen dute.

Abentura kutsuko narrazio luze

honetan, bizitzako pasadizoez

eta familiako harremanez hitz

egiten da, aitonaren oroimenak

eta mutiko baten urtebetetzea

aitzakia hartuta. Futbol zale

amorratua den mutiko baten

urtebetetzean aitonak aspaldiko

egunerokoa oparituko dio.

Opari honek mutikoa barne-

barnean ukituko du bere jarreran

egundoko aldaketa eraginez.

liburu osoa zuri-beltzean dago

ilustratua. Tonu alai, hurbil eta

gozoa du.

IzEnBuruA: AGErIAn utzItAKO IKAstEtxE-

-zuzEnDArIArEn KAsuA

EGIlEA: JOAchIM FrIEDrIch

ItzultzAIlEA: JulEn GABIrIA

IlustrAtzAIlEA: MIKEl VAlVErDE tEJEDOr

ArGItAlEtxEA: GIltzA, 2013

IzEnBuruA: hAMAr! AItOnAK OpArIA

DAKAr!

EGIlEA: rAI BuEnO

IlustrAtzAIlEA: IOsu MItxElEnA

ArGItAlEtxEA: IBAIzABAl, 2013

54 Behinola

iruzkinak

Avis eta Alba bikotea ibaiko zurrun-

biloaren misterioa argitu nahian da-

bilen bitartean, Nara ile urdinxkako

neska ilargian dago bere androide

laguntzailearekin. Misterioa, intriga

eta abentura uztartzen dituen Avis

eta Alba trilogiaren bigarren alea da

hau. liburu honek bildumaren le-

hendabiziko liburuan agertzen ziren

zenbait galderaren erantzuna ema-

ten digu, hala ere, logikoa denez

bere trilogia izaera dela-eta, ez du

misterio guztia argitu, eta, bukaeran,

hurrengoa irakurtzeko amua botako

digu egileak.

biografia baten eran idatzita,

narrazio liburu honek mendian

bakarrik bizi den artzain baten bi-

zitza kontatzen digu, mendizale

baten ahotik. Artzainaren bizimol-

dea eta pentsamoldea goraipa-

tu baino, artzainaren zaletasun

handienari buruz hitz egiten digu

mendizaleak: arbolak landatzea.

Hasieran harriduraz, ondoren mi-

respenez eta azkenik konplizitatez,

mendizaleak erakusten digu nola,

gizaki bakarraren ekimenez, lur

errea zen eremu zabal bat, eremu

emankor bihurtzen den, landatu

duen basoari esker. Kontaketa hau

biografia faltsu bat izanik ere, bere

bidez jende askok hartu zuen ba-

soak zaintzearen kontzientzia. Eta

jende askoren laguntza jaso du,

bai liburuaren zabalkundean, bai

itzulpenean.

Telebistako kazetari batek me-

hatxuzko mezu anonimo batzuk

jasoko ditu, baina ezin asmaturik

dabil zeinek bidaliak diren, ez baitu

etsairik, nonbait. bakarrik bizi da,

baina iloba bat harekin bizitzera

doa lana dela-eta, bera ere arris-

kuan jarriz. gauzak okertu egingo

dira postaz lehergailu-gutun bat

iristen zaionean. Kasuaz arduratzen

den inspektorea kazetariaren iraga-

nean miatzen hasiko da ustezko

etsaiaren bila.

IzEnBuruA: EspAzIOtIK EtOrrIA

EGIlEA: AItOr ArAnA

IlustrAtzAIlEA: IVAn MAtA

ArGItAlEtxEA: IBAIzABAl, 2013

IzEnBuruA: zuhAItzAK lAnDAtzEn

zItuEn GIzOnA

EGIlEA: JEAn GIOnO

IlustrAtzAIlEA: MIKEl MEnDIBIl

ItzultzAIlEA: MIKEl VIlchEs

ArGItAlEtxEA: DEnOnArtEAn, 2013

IzEnBuruA: EtsAI GOrDEA

EGIlEA: JOKIn DE pEDrO

IlustrAtzAIlEA: IKEr AyEstArAn

ArGItAlEtxEA: ElKAr, 2013

12 14( 12 URTETIK gORA) ( 14 URTETIK gORA)

+ +

55Behinola

iruzkinak

Protagonista Ingrid da, Madrilen

bizi den neska bat. Argi du, ustez,

independentea izan nahi duela

eta ez duela adiskidetasuna beste

loturarik nahi. 16 urte bete dituen

egunean, bere birramonaren,

Carmen beltránen, egunerokoa

jaso du, familiako tradizioa baita

hori oparitzea. Egunerokoa

irakurri ahala, ordura arte ez

zekizkien gauzak jakingo ditu, bai

bere familiari buruz, bai XX. mende

hasierako emakume artistei buruz.

Narrazioak bikotekideen arteko

harremanei buruzko hausnarketa

egiteko bidea ematen du.

liburuak pertsonaien ezaugarri

psikologikoen berri ematen du,

eta oso ongi islatzen du, batez

ere birramona zein garaitan bizi

zen eta zein ziren garai hartako

ezaugarriak.

IzEnBuruA: GEzurrEzKO nAturA hIlA

EGIlEA: MArInEllA tErzI

ItzultzAIlEA: JOxE AntOnIO sArAsOlA

ArGItAlEtxEA: IBAIzABAl, 2013

Gizona ez da txoria antzezlanean

oinarritutako liburua da. Istorio

hunkigarria kontatzen du hamar

ataletan. Atal bakoitzaren hasie-

ran, izenburuaren gainean zuhaitz

bat ageri da, eta apurka-apurka

soiltzen ari da zuhaitza; gero eta

orbel gehiago ageri dira lurrean

eta azken atalerako ez zaio orri

bakar bat ere geratuko.

bi protagonista ditu: Ximun

eta selma. Egoerak behartuta

elkarrekin bizi dira, baina ez da

bietako inork aukeratutako egoe-

ra. Ximun agure alargun bat da,

Abiadura Handiko Trena bere lu-

rretatik pasatuko dela-eta base-

rria eraitsi diote, eta, ondorioz,

kaleko pisu baten bizi beharko

du. beso bat zauritua du eta egun

osoa zerbait egiten aritzen da,

baina selmak ez daki zer ari den

IzEnBuruA: hABIAK

EGIlEA: DEJABu pAnpIn lABOrAtEGIA

EtA MAItE GurrutxAGA

IlustrAtzAIlEA: MAItE GurrutxAGA

ArGItAlEtxEA: txAlApArtA, 2013

egiten. selma erizain bosniar bat

da, bere herrialdea utzi behar izan

du egoera ekonomikoak bultzatu-

ta eta herrimina du. Ximunen eri-

zain-lanetarako kontratatu dute.

Ximunen izaera itxiak eta oraindik

hemengo hizkuntzak ez jakiteak

ez du bien arteko harremana erra-

za egingo, baina apurka-apurka

elkarrengana hurbilduko dira.

Komiki bat da eta halakoetan

gertatu ohi denez, testuak baino

garrantzi handiagoa dute ilustra-

zioek. Ia ez du testurik. Euskal

esaldi batzuk ez dira euskara

batuan ageri eta selmaren esal-

diak, berriz, gaztelaniaz (ez zuzen

oraindik ez baitaki ongi gaztelaniaz

mintzatzen) eta bosnieraz ageri

dira, eta era horretan sinesgarri-

tasun handiagoa ematen dio kon-

takizunari.

gehiago: www.galtzagorri.org/euskara/argitalpenak

“Gaueko sukaldean”

edo sendak-maniaren lur-hartzea gurean

56 Behinola

iruzkinak

IzEnBuruA: GAuEKO suKAlDEAn

EGIlEA: MAurIcE sEnDAK

ItzultzAIlEA: MAnu lópEz GAsEnI

IlustrAtzAIlEA: MAurIcE sEnDAK

ArGItAlEtxEA: pAMIElA, 2014

Mikel Ayerbe

57Behinola

iruzkinak

Aspaldiko zurrumurrua zena egia

bilakatu da azkenean: Pamiela

eta Kalandraka argitaletxeek

Maurice sendak (1928-2012)

ilustratzaile eta idazle bikainaren

lan esanguratsuenak argitaratuko

dituzte aurton; eta datorren

urtean, gainera, obra gehiago

etorriko omen dira. Argitalpen-

planaren aurreneko urratsa,

lehenengoz 1963an kaleratu zen

Piztiak bizi diren lekuan (Pamiela,

2000) lanarekin abiaturiko trilogia

osatzen duten 1970eko Gaueko

sukaldean (Pamiela, 2014) eta

1981ean idatziriko Outside over

there lanen argitalpena izango da.

Hain zuzen, iaz bete zen Piztiak

bizi diren lekuan obra ezagunaren

50. urtemuga eta euskarara

itzulitako album ilustratu klasikoen

podiumean garrantzizko postua

eskuratua du jada, leo leonni-

ren Frederick, david Mackee-

ren Elmer, Tomy Ungerer-en Hiru

bidelapurrak edota Eric Carle-ren

Gose handiko beldarra gisako

maisulanen ondoan. baita euskal

irakurle txikien –eta ez hain

txikion– irakurgai kuttunenetako

bat izatea lortu ere.

Oraingoan, aldiz, martxoan

kaleratu zen Gaueko sukaldean

albumak hartu du lekukoa.

Izenburu bitxiaren atzean, Mikelek

gauez sukaldean egiten dituen

ametsetako ibilerak dira kontagai.

liburuko aurreneko orrialdeetan

Mikel ohean datza, erdi lotan, eta

hormaren bestaldetik zalaparta

bat entzuten du (PlAM, PAM,

TAM, POM). Isiltzeko oihuka

agindu ondoren (IsIl ZAITEZTE!!),

ohetik ametsen lurraldera biluzik

bezain pozik nola amiltzen den

ikusiko du irakurleak, eta nola

jausten den gaueko sukaldeko

orez beteriko katilu batean. bat-

-batean, ordea, hiru gozogile

lodi ikusten ditugu Mikelengana

hurbiltzen, irinez, gatzez eta

opila egiteko gainerako osagaiez

gainezka. Eta guk goizetan opila

58 Behinola

iruzkinak

jan dezagun lanean aritzen diren

hiru gozogileek Mikel orearekin

nahastu, eta eragin, oratu,

prestatu eta laberatu egiten dute,

Mikel-opil gozo bat egiteko.

dena den, Mikel berehala

matxinatuko da eta labetik oretan

bildua ateratzen da, bera ez dela

esnea esanez, eta gozogileek

pastela egiteko esnea behar

badute, berak ekarriko diela.

Horrela, ogi-ore gainera jauzi

egin eta orea oratu, landu, zatitu

eta luzatu ostean, hegazkin

bat moldatu eta esne-bidearen

gainetik hegaldatuko da Mikel,

esnearen bila. Eta gaueko

sukaldea bere osotasunean

erakusten duten hitzik gabeko bi

orrialde panoramikoren ondoren,

esne-botila erraldoian barneratzen

da protagonista, esnetan blai, eta

halaxe helaraziko die esnea opila

egiteko behar duten gozogileei.

Mikelek bete du bere egitekoa,

eta oilarraren kukurrukuarekin

Ezkerrean, sunshine gozotegiko iragarkia. behean, McCay-ren little Nemo in slumberland liburua.

59Behinola

iruzkinak

batera, botilatik loaren lurraldera

biluzik bezain pozik nola amiltzen

den ikusiko du irakurleak, eta

nola jausten den estalkiz beteriko

ohean, lehor eta orerik gabe

berriro lokartzeko. Eta horregatik,

Mikeli esker, opila jan dezakegu

goizero.

Album ilustratuekin gertatu ohi

denez, hitzak eta irudiak elkarre-

kin aurkezten dira. Gaueko sukal-

dean albumeko ilustrazioak zo-

ragarriak dira, sendaken estilo

berezia aditzera emateaz gain,

bestelako hainbat xehetasunek

duten esanahiarengatik: hiru go-

zogileak berdin-berdinak dira,

eta hirurek dute Gizena eta Arga-

la bikote komikoko Oliver Hardy

lodiaren eitea. Era berean, eta

Oliver Hardyk ez bezala, hirurek

Hitlerren estiloko bibotea dutela

ere gogorarazi zuen sendakek

elkarrizketa batean, eta ez alferrik,

Mikel labean sartzen dute orean

bilduta. Edonola ere, keinuok

irakurle helduaren sentsibilitatea

uki badezakete ere, pentsatuz

umeentzako egokia ez den liburu

baten aurrean gaudela –hala nola

Mikelen biluztasunak eta ipuinean

zehar pitilina bistan agertzeak bere

garaian sortu zituen eztabaida eta

zentsurak dira horren lekuko–, egia

ere bada haur irakurleei horrelako

pasarteek helduek hasiera batean

pentsatu baino eragozpen gutxia-

go sortzen dietela. Izan ere, haur

literatura horrelako “gehiegikeriez”

blai dago, hasi Hansel eta Grete-

lengandik eta J.M. satrustegik

bildu eta begoña durrutyk ederki

ilustraturiko Mitxitxi marriau lane-

ra arte, kasu. bestalde, Gaueko

sukaldean izenburuan aipatzen

diren bi elementuen ilustrazioek

ere esangura berezia dute. bate-

tik, gaueko zeru izartsuaren ko-

loreen tonalitateak; eta, bestetik,

hiri bihurtzen den sukaldeko iru-

dien igurikimen gaitasunak –izan

ere, sukaldeko osagaien potoek

hiriko etxebizitzak eta erakinak si-

mulatzen dituzte, New York hiriak

egilearengan eragindako miresme-

na irudikatu nahian. biek misterioz

eta erakargarritasunez betetzen

dute liburua. Azkenik, badira sen-

dakengan ohikoak diren bestelako

elementuak ere. Adibidez, aurre-

neko eszenan agertzen den he-

gazkina gogorarazten du istorioan

barneratu eta Mikelek esne bidera

hegaldatzeko ogi-oreaz egingo

duen hegazkinak. Azkenik, ilus-

trazioen azterketarekin amaitzeko,

irudien testuartekotasuna aipatu

behar, sendakek omenaldi bat

egin nahi izan baitzion Winson Mc-

Cay (1869-1934) ilustratzaile eta

idazle ospetsuari. Horrenbestez,

Mikelen istorioak McCay-ren Little

Nemo in Slumberland liburuko Ne-

moren abenturak dakartza gogo-

ra, egitura errepikakorraren bidez

Nemok ohean bizitako ametsak

kontatzen baitira bata bestearen

atzetik Little Nemon. Eta Mikelen

abenturetan ere, ohean hasi eta

ohean amaitzeaz gainera, ohea

60 Behinola

iruzkinak

bera ere McCayren ilustrazioetatik

eratorritakoa dela ohar gaitezke.

Hitzei dagokionez, aldiz, aipatu

dugu ipuinaren argumentua, bai-

na argumentu hori hitzen bidez

nola gauzatzen den ere nabar-

mentzekoa da. Nahiz eta itzul-

pen batean nekeza den jatorrizko

bertsioak dituen musikalitatea,

erritmoa eta abesti jostari aipa-

garriak bere horretan biltzea,

irakurketa ozen eta ludiko ba-

terako osagai asko eskaintzen

ditu Gaueko sukaldean albume-

ko testuak. Horrela, liburuaren

hasieran eta amaieran bereziki,

kontakizuneko testuari ilustrazioe-

tako onomatopeiak eta bunbuiloe-

tako esamoldeak gehitzen zaizkie,

eta baliabide horrek askotariko

irakurketa aukerak eskaintzen

ditu, onomatopeiak testuan txer-

tatu baitaitezke eta bestelako

irakurketa efektu bat sortu. Era

berean, baliabide surrealista bat

bailitzan, sukaldeko elikagaien

ontzi erraldoiek dituzten ize-

nak ageri dira ingelesez eta irudi

bakoitzaren baitan dauden sukal-

deko produktuak iragartzera jolas

daitezke irakurleak.

bestalde, album ilustratu bikai-

netan gertatu ohi denez, hitzek

eta irudiek beren kasa esanahi

bat osatzen badute ere, hitzen

eta irudien arteko uztarketak eta

bi erregistroen eragin-trukeak

bestelako batasun osagarri bat

eransten diote irakurketari eta,

ondorioz, zentzu hertsian ezin in-

terpretatu ahal izango ditugu iru-

diak eta hitzak elkarrekin loturarik

ez balute bezala.

Hori gutxi balitz, orain arte

esandakoari sendakek 1983an

egin zioten elkarrizketa batean

zehazturiko hitzak erantsi behar

zaizkio: «Haurra nintzela, ondo

gogoan dudan iragarki bat ematen

zuten. sunshine gozotegiarena

zen, eta honako hau esaten zuen:

“Zu gauez lotan eta gu gozoak

egiten”. Munduko gauzarik

sadikoena iruditzen zitzaidan,

nik haiei begira esna geratzeko

gogoa izaten bainuen... Hain zen

aldrebesa, krudela eta arbitrarioa:

haiek gozoak egiten eta ni lotan.

Zera pentsatuko zuten gainera:

egiten zutena kristorena iruditzeaz

gain, haien produktua jan egingo

nuela. buruhauste ederrak

ematen zizkidan kontu hark.

Akordatzen naiz Sunshineko

kupoiak gordetzen ibiltzen

nintzela, hiru okin gizen eta

txikiren irudiak zituztenak. gauez

ikusten ziren, toki majiko hartara

zihoazela –auskalo non ote

zegoen–, ondo pasatzera; eta nik,

berriz, ohera joan behar. liburu

hau vendetta moduko bat da,

haiei mendekua hartu eta esateko

orain baditudala urte batzuk eta

gera naitekeela gauez esna eta

Ezkerrean: McCay-ren Little Nemo in Slumberland liburuko irudi bat.

goian: euskarazko liburuak opari dakarren baso-azpikoa.

61Behinola

iruzkinak

badakidala zertan aritzen diren

gaueko sukaldean!».

Ongi gauzaturiko vendetta izan

zela ziurta dezakegu, hainbat

sari eskuratzeaz gain –besteak

beste, Caldecott Honor book

sari entzutetsua–, mundu osoko

irakurleek bere egin baitute,

jada, Gaueko sukaldean. Eta,

orain, ziur euskal irakurleak ere

gehituko direla sendakmaniara,

eta behin sendakzaletu ostean,

nekez sendatu daiteke sendaken

obrarekiko lilura.

Sendakmania horren erakusle

dira, besteak beste, testu hau

idazteko baliagarri izan zaizkidan

sareko hainbat erreferentzia

aholkagarri: Maurice sendaki

eginiko elkarrizketa eta bideoak;

Ellen duthieren blogak (“lo

leemos así” gaztelaniaz eta “We

Read It like This” ingelesez);

The Sopranos-eko protagonista

zen James gandolfini gaueko

sukaldean irakurtzen sendaki

eginiko omenaldi batean;

sunshine gozotegiaren iragarkiko

hiru gozogileen argazkia;

sendaken Gaueko sukaldean

lanak McCayren Little Nemorekin

dituen antzekotasun guztien

erkaketa xehea; eta abar...

62 Behinola

kolaboratzaileak

Kolaboratzaileak

Ainara Azpiazu Aduriz

Ainara Azpiazu Aduriz “Axpi” (Hernani, 1980) ilustratzailea

da. besteak beste, komiki-tirak (Hernaniko Kronika,

Berria) egin izan ditu, eta zenbait liburu ere ilustratu ditu:

Maddiren Ametsak (desclee de brower, 2010); Manta

belaunetan (Ibaizabal, 2011); Mara eta izar saltzailea

(Ibaizabal, 2012); Ai, Ai, Ai! (Mezulari, 2012), Izotz Zuloa

(Erein, 2013), Printzesa Pixontzia (Elkar, 2014). baita

beste hainbat testuliburu ere. Horrez gain, erakunde

publikoetako berdintasun sailetarako ilustrazio-lanak ere

egin ditu, eta komiki tailerrak ematen aritu da. Muralak

ere egiten ditu (Asteasuko haur-eskola, Hernaniko plaza

feminista, partikularrak). 2012-2013 ikasturtean “Ars in

fabula. Master in illustrazione per la editoria” Masterra

burutu du Italian, Maceratan.

Mila esker,

zenbaki honetan

parte hartzeagatik.Asun Agiriano AltunaAsun Agiriano (Arrasate, 1963) Filosofian lizentziatua,

1991etik Arrasateko udal liburutegian irakurketa

sustatzen eta bibliotekari lanetan dabil. Haur eta

gazte liburuen munduan eta galtzagorri Elkartearen

sorreran ibilbide luze eta oparoa egina da. liburu-

gida gomendagarrien zerrendak egitea du gustuko

eta literatura-solasaldietan parte hartzea da atsegin

duen kontua, baita nazioarteko haur liburuen azoketara

bidaiatzea ere. Egun, Gara egunkarian haur eta gazte

literatura kritikaria da, eta, berriki, Mikel Ayerbe eta Jone

Arroitajauregirekin batera, Euskarazko Haur eta gazte

literaturako 10 liburuz osatutako katalogoa argitara

eman du (10 books from Basque Literature for Children

and Young People. Etxepare Euskal Institutua, 2014).

63Behinola

kolaboratzaileak

Gotzone Butron Kamiruaga

Gaston Majarenas Rivero

Igor Leturia Azkarate

Filosofia-ikasketak burutu zituen Euskal Herriko

Unibertsitatean (EHU/UPv). Helduen irakaskuntzan

(AEK) ibilia hainbat urtetan irakasle eta dinamizatzaile

gisa, 2006. urtetik aurrera Arrigorriagako Abusu

Udal bibliotekako arduraduna da eta Abusu sarean

plataformaren Abusu, Auzo Irakurlea egitasmoaren

sortzailea. Egitasmoak hainbat aipamen eta sari jaso

ditu, bizkaiko Ikastetxeen guraso batzordeen saria

2010. urtean, eta Kultura Ministerioaren Maria Moliner

saria 2011. eta 2013. urtean, besteak beste.

gaston Majarenas donostian jaio zen, 1941ean,

baina venezuelako hiriburuan igaro zuen haurtzaroa.

bertan Arte Plastikoko ikasketak egin zituen. gaztetan

donostiara itzuli eta Euskal Herrian ilustrazioaren eta

komikigintzaren bideari ekin zion. besteak beste,

Ipurbeltz aldizkarian kolaboratu zuen ia hasieratik

amaiera arte, “Naiara” pertsonaia sortu zuen eta hari

zenbakiz zenbaki bizia eman zion. Horrez gain, Euzkadi

Sioux eta Habekomik aldizkarietan ere kolaboratu zuen.

Hainbat sari ere eskuratu ditu. besteak beste, bilboko

eta Portugaleteko komiki-lehiaketetako lehen sariak

eta donostiako Zinemaldiko kartel lehiaketako lehen

saria. Hainbat festa eta ekitalditako kartelak ere egin

ditu, eta une honetan esku artean du horrelako beste

lan bat. bestalde, argitalpenei dagokienez, Ikastolen

Federazioak argitaratutako liburu zenbait ilustratu ditu

eta haren azken lanetako bat Mikel Agirregomezkortak

idatzitako Tarzanik gabeko oihan batean (erein, 2007)

liburuko ilustrazioak izan dira.

Igor leturia Arrasaten jaio zen, 1971n. Informatikako

eta elektronikako ingeniaritza-ikasketak egin

ditu Mondragon Unibertsitatean eta Tolosako

(Frantzia) Paul sabatier unibertsitatean. Horrez

gain, Hizkuntza-Teknologien masterra dauka (EHU/

UPv). gaur egun, Elhuyar Fundazioan egiten du lan

hizkuntza-teknologien sailean, eta bere doktorego-

tesia amaitzen ari da, euskarazko testu-corpusak

eta weba gaitzat duena. Informatikaz gain, komikiak

dira haren pasioa, eta 2004tik e-gorblog blogean

idazten du bien inguruan (http://eibar.org/blogak/e-

gorblog).

Mikel Ayerbe Sudupe

Mikel Ayerbe sudupe (Azpeitia, 1980) literatur

Teorian eta literatura Konparatuan (Ub) eta Euskal

Filologian (EHU) lizentziatua da, eta, egun, gasteizko

letren Fakultatean dihardu euskal literaturako

eskolak ematen. gerra Zibilaren eta egungo gatazka

sozio-politikoen inguruko ipuinak biltzen dituen Our

Wars: Short Fiction on Basque Conflicts (Cbs, 2012)

apailatu du eta Euskal Narratiba Garaikidea: Katalogo

bat (Etxepare Euskal Institutua, 2012) liburuaren

egilea ere bada. berria egunkarian literatura kritikari

lanetan aritua eta Haur eta gazte literaturaren

esparruan ere hainbat lan eginikoa da.

OlatzOsa Zubia

Mikel Begoña Garaizar

Mikel Insausti Mendizabal

Mikel Insausti Zarautzen jaio zen, 1985ean. 70eko

hamarkadaren erdialdean film laburrak egiten

hasi zen super-8an eta hainbat sari jaso zituen

Zinema Amateurraren Jaialdian (donostia). 1978an,

Haurtzaindegia dokumentala zuzendu zuen. TAI (Taller

de Artes Imaginarias) eskolan eta Madrilgo Irudiaren

Zientzien Fakultatean burutu zituen ikasketak.

Zinema-kritikariaren ibilbidea Egin egunkarian hasi

zuen, 1980an. Horrez gain, beste zenbait hedabidetan

ere kolaboratu du: Egin Irratia, Herri Irratia, Radio

Euskadi, Radio Cadena, Diario Vasco, Nosferatu

aldizkaria, Donostia Zinemaldia aldizkaria eta ETbko

Ikusmira saioa. 1986an, donostiako Nazioarteko

Zinemaldiko Egile berrien saileko epai-mahaikide

izan zen. Ama-lur liburu-dvdaren egilea da, EKHEk,

2007an, birmasterizatua. 2013an, El perro bideo-

klipa zuzendu zuen. gaur egun, Gara egunkarian

iritzi-emaile da.

Pedagogian lizentziatua. Euskalgintzako eta

kulturgintzako hainbat proiektutan kolaboratu eta lan

egin du. Hainbat urtez EKbn lan egina, eta urtebetez

donostiako Ilazki euskaltegiaren zuzendaria izana.

Hamar urtetik gora dira Elkar argitaletxean lanean

hasi zenetik. Elkar eta Ttarttalo argitaletxeetako

koordinatzaile eta arduraduna da gaur egun, eta

Euskal Editoreen Elkarteko lehendakariordea.

Mikel begoña (sopela, 1964) Historian lizentziatua da, gidoilari-lanak egin ditu hainbat komiki-liburutarako eta

bilboko begoña auzoko liburutegian dihardu lanean. 2004tik 2008ra bitartean Ricardo M. sendra marrazkilariarekin

egin zuen lan. 2005ean Elgoibarko “Kokoe” komiki-lehiaketa irabazi zuten. 2006an, berriz, basauriko “ganorabako”

lehiaketa. bereziki, dibulgazioarekin zerikusia duen guztia interesatzen zaio. Interesgarria iruditu zitzaion komikiaren

formula, Euskal Herriko historiari buruzko edukiak modu erakargarriagoan aurkezteko bidea ematen zuelako eta,

bere lehen titulua kaleratzeko, gure Erroak zigilua sortu zuen. bertan argitaratu zuen Mar de plomo / Berunezko

itsasoa (gure Erroak, 2007). Horrez gain, Tristísima ceniza. Un tebeo de Robert Capa en Bilbao (Norma, 2011)

komiki-liburua argitaratu zuen Iñaket ilustratzailearekin. Azken urteotan, berriz, honako lan hauek argitaratu ditu:

El pico de los cuervos (Norma, 2013), Bec des Corbeaux (Cambourakis, 2014)... Eta esku artean badu proiektu

berri bat: Por un puñado de ambar. bestalde, Adur larrearentzat Bertsolari aldizkarirako gidoiak ere egiten ditu

(The last shot), eta Komikeri: euskarazko komikien bloga kudeatzen du.

64 Behinola

kolaboratzaileak

Pamiela • Kalandraka

PAMIELAetxea

Txuntxurrun berdekoanimalien kontakizunakXabier Olaso

Jarraian aurkezten dugun fitxa bete eta ordainketa-agiriarekin batera, gure helbidera bidali:

Aldizkari honen urteko bi zenbakiak etxean jasotzeko bete

ondorengo fitxa eta bidali elkartearen egoitzara.

K.K. zenbakia (ordainketa helbideratzea nahi baduzu): Urteko harpidetza 20 euro. Ordainketa helbideratua edo transferentzia bidezkoa izan daiteke.

K.K. zenbakia (ordainketa helbideratzea nahi baduzu): Urteko kuota 40 euro. Ordainketa helbideratua edo transferentzia bidezkoa izan daiteke.

Egin zaitez Galtzagorri Elkarteko bazkide

Behinola etxean jaso nahi duzu?

galtzagorri elkartea

Zemoria 25, behea. 20013 donostia. Tel.: 943 471 487

galtzagorri@galtzagorri.org / www.galtzagorri.org

Izen-abizenak:

Helbidea:

Herria: Posta kodea:

Telefonoa:

e-maila:

Ogibiea: lantokia:

Izen-abizenak:

Helbidea:

Herria:

Posta kodea:

e-maila:

galtzagorri elkarteaZemoria 25, behea. 20013 donostia. Tel.: 943 471 487

galtzagorri@galtzagorri.org / www.galtzagorri.org

Haur eta gazte literaturako Klasiko Unibertsalak eta euskarazko altxorren berrargitalpenak

Klis-KlasiKoaK liburu sorta