B-PRESENT-ACCESO GS EUSKERA - Eusko Jaurlaritza · − Bilakaera eta hominizazioa − Hominidoaren...

ATZERRIKO 2. HIZKUNTZA (ingelesa, frantsesa, edo alemana)

INGELESAFRANTSESA

MODULUA

ARIKETAK

PROBA

BALIABIDEAK ETAPROGRAMAZIOA

ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL OROKORRA

EUSKARA

ATAL ESPEZIFIKOA

EKONOMIA ETA ENPRESA ANTOLAMENDUA

A AUKERA: Gizarte Zientzien Esparrua

Goi Mailako HeziketaZikloetarako SarbidePROBA


MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL OROKORRA

MATEMATIKA


MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL ESPEZIFIKOA

FILOSOFIA ETA HERRITARTASUNA

A AUKERA: Gizarte Zientzien Esparrua


MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL ESPEZIFIKOAA AUKERA: Gizarte Zientzien Esparrua


ATAL ESPEZIFIKOA

MARRAZKETA TEKNIKOA

B AUKERA: Esparru Teknologikoa


MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL ESPEZIFIKOA

TEKNOLOGIA INDUSTRIALA



MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL ESPEZIFIKOA

FISIKA



MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL ESPEZIFIKOA

LURRAREN ETA INGURUMENAREN ZIENTZIAK

C AUKERA: Esparru Zientifikoa


MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL ESPEZIFIKOA

KIMIKA



MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

ATAL ESPEZIFIKOA

BIOLOGIA



MODULUA

ARIKETAK

PROBA


ERANTZUNAK

ERANTZUNAK

co00167e

Rectángulo

co00167e

Rectángulo

FILOSOFIA ETA HERRITARTASUNA A AUKERA: Gizarte Zientzien Esparrua Goi Mailako Heziketa Zikloetarako Sarbidea: Atal espezifikoa

1

Modulua

FILOSOFIA ETA HERRITARTASUNA

A AUKERA (Gizarte Zientzien Esparrua)

Oinarrizko Prestakuntza – 3. maila

Goi Mailako Heziketa Zikloetarako Sarbidea: Atal Espezifikoa

Iraupena: 90 ordu


2

AURKIBIDEA

1. A AUKERARAKO HASTAPENAK: GIZARTE ZIENTZIEN ESPARRUA (Atal espezifikoa) 2. MODULUA: FILOSOFIA ETA HERRITARTASUNA

Edukiak

1. MULTZOA: Gizakia: pertsona eta gizartea (30 ordu)

Ezagutza-adierazleak 2. MULTZOA: Filosofia morala eta politikoa (30 ordu)

Ezagutza-adierazleak

3. MULTZOA: Demokrazia eta Herritartasuna (30 ordu)

Ezagutza-adierazleak


3

1. A AUKERARAKO HASTAPENAK: GIZARTE ZIENTZIEN ESPARRUA (Atal espezifikoa) “Filosofia eta Herritartasuna” ikasgaiaren bidez hausnarketarako eta kritikarako gaitasuna landu nahi da, giza ekintzen “mapa laguntzaileak” eskaini, gure tradizio zientifikofilosofikoa ezagutu eta pentsamendurako bakoitzak bere estiloa garatu. Hauek dira probak aztertuko duen eskumenari dagozkion alderdiak :

Norberaren hausnarketa, ahoz nahiz idatziz argi azaldutakoa, gure gizartean ageri diren jakintzen, jarreren eta baloreen ingurukoak, bakoitzaren funtsen arrazoizko balioa egiaztatzera bideratutakoak.

Arrazoiaren erabilera autonomoa eta giza ekintza erregulatzeko duen gaitasuna balioetsi,

ikasleen arteko desadostasunak konpontzerakoan arrazoiaren bidezko elkarrizketa eta ideien adierazpen-askatasuna sustatuz.

Gizakien eta bizi deneko gizartearen oinarrizko dimentsioak ezagutzea, baita berauen

eraikuntza moral eta politikoak ere.

Arrazagatik, sexuagatik, sinismenengatik edo bestelako arrazoi eta ezaugarriengatik desberdintasunak eta diskriminazioak justifikatzen dituzten ekintza guztien aurrean jarrera kritikoa izatea lortu.

2. MODULUA: FILOSOFIA ETA HERRITARTASUNA Gure ingurune soziokulturala geroz eta ilunagoa eta zabalagoa da. Etengabe aldatzen ari denez, kodeen ugaritasuna, informazioen kopuru handia, orientazio politiko anitza eta mezu ideologiko sinplistak jasotzen ditugu etengabe, uneko datuak aztertu eta kritika egiteko denborarik ere ez dago, erabaki kontziente eta arduratsuak hartu ahal izateko. Nortasun kritikoaren, aniztasunaren, tolerantziaren, herrien arteko solidaritatearen garapena eta gizartearen eraldaketarako garapen demokratikoa ezinezkoa izango litzateke herritartasun kritikoa lortu gabe, euren kabuz egoera menderatzeko beharrezkoak diren hausnarketa kritikorako eta kontzeptualerako tresnarik gabe, eta modu aktiboan parte hartuz gizartea eraikitzen jardun gabe. Testuinguru soziokulturalaz hitz egiterakoan ezin dugu ahaztu ikaslearen testuingurua Euskal herria dela, eta gorago aipatu dugun testuinguruaren berariazko izaera: berariazko bilakaera kulturala izan duen ingurunea, immigrazioaren eraginez geroz eta bereziagoak diren hainbat kulturen arteko bizikidetza dago, eta kultura hauen arteko errespetua funtsezkoa da; oso jatorri ezberdinetako jendeaz osatutako erkidegoa da, eta beraz, arazoak konpontzeko ikuspuntu asko eta anitzak topatuko ditugu bertan. Aipatutako guztia jorratzen da ahal den neurrian esandako alderdiak biltzen dituzten eduki-blokeetan. Horretarako, hiru multzo ezarri dira. Lehenengoan gizakia landuko da, bere hioru dimentsioetan: biologikoa, psikologikoa eta sozialean. Ikasleek gizakiaren ikuspegi orokor bakarra lortzea nahi da, ez estamentuzko espezializazioa. Bigarren multzoa moralean eta aniztasunean oinarritzen da, gizarte konplexuetako dimentsio banaezinak. Aniztasuna dagoeneko ez da fenomeno bat, gure gizartearen ezaugarri nagusietako bat baizik. Horregatik, ezinbestekoa da gure gizarteari buruz izan dugun ikuspegia aldatzea, ikuspegi atzerakoia baita: aniztasun kultural, etniko eta norbanakoarena geroz eta zehaztuago dago. Hirugarren multzoan demokrazia eta herritartasuna kontzeptuetan oinarritzen da gure sistema politiko/zibilari buruzko hausnarketa. Erabakitzeko gaitasuna duten herritarrak behar ditu demokraziak, euren beharretara egokitzeko gai den sistema politiko/zibilarekin bat egiten duten


4

herritarrak. Horri lotuta doaz elkarrizketaren aldeko jarrera eta arrazionaltasuna, ekintza oro bideratuko dituzten paradigmak. EDUKIAK

1. MULTZOA: Gizakia: pertsona eta gizartea (30 ordu)

• Biologiaren dimentsioa: − Bilakaera eta hominizazioa − Hominidoaren filogenesia eta ontogenesia − Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa − Animalien eta gizakien portaerak

• Psikologiaren dimentsioa: − Arreta eta pertzepzioa − Memoria eta ikasketa − motibazioa eta afektibitatea − Mintzaira, inteligentzia, sormena − Nortasuna, Teoriak

• Dimentsio soziokulturala: − Sozializazio-prozesua − Gatazkak: aldaketen motore − Taldea eta gizabanakoa. Gizarte-psikologia − Izaeraren eta kulturaren arteko tentsioa − Subjektuak munduarekin duen harreman linguistiko eta sinbolikoa

EZAGUTZA ADIERAZLEAK:

1.1. Espezieen bilakaerari buruzko oinarrizko lege eta mekanismoak azaltzea. 1.2. Lege eta mekanismo horiek gizakiengan izan dituzten efektuak azaltzea. 1.3. Hominidoak ondorio izan ziren primateen bilakaerak eta ingurunearen aldaketak

azaltzea. 1.4. Filogenesia eta ontogenesia zer diren azaltzea. 1.5. Gizakien nerbio-sistemak eta sistema endokrinoak beste ugaztunenen aldean dituzten

berezitasunak deskribatzea. 1.6. Gizakien eta animalien portaeren ezaugarri zehatzak deskribatzea. 1.7. Ezaugarriok adibideen bidez identifikatzea. 1.8. Gizakien egitura psikologiko orokorra eta honen funtzionaltasunak (pertzepzioa,

memoria, ikasketa…) deskribatzea. 1.9. Hainbat adibideren bitartez nortasunari buruzko teoria ezberdinen planteamenduak

aplikatzea. 1.10. Sozializazio-prozesuaren deskribapen orokorra egitea. 1.11. Sozializazio-agenteek eta horiek erabilitako mekanismoek betetzen duten funtzioa

azaltzea. 1.12. Sozializazio-prozesuan agenteen esku-hartzea zure ikaskideekin balioespen kritikoa

egitea. 1.13. Gatazka, gizarte-aldaketak eta aldaketa pertsonalak elkarrekin lotzea. 1.14. Komunikazio linguistikoaren funtzioa subjektuak munduarekin duen harremanean.

2. MULTZOA: Filosofia morala eta politikoa (30 ordu)

• Ekintza moralaren funtsa: askatasuna eta ardura • Gaur egungo gizartearen erronken aurrean egindako planteamendu etikoak • Erlatibismo morala versus moral unibertsala


5

• Herritartasunaren eraketa filosofikoa: genesi historikoa eta oinarritze filosofikoa

• Aniztasun soziala eta kulturala: − Kulturak gizabanakoarengan duen eragina − Gizarte plurala: asimilazioa, baterako existentzia, kultura anitzekoa. − Desberdintasunengatik (ekonomikoak, sozialak, kulturalak) edo

diferentziengatik (pertsonalak, fisikoak, etnikoak, sexu-orientazioa, generoa, etab.) eragindako diskriminazioen bazterketa.


2.1. Askatasuna/Ardura lotura argudiatzea. 2.2. Gaur egungo gizarteak planteatzen dituen auzi etiko nagusiak adierazi eta horiei

buruzko erantzun ezberdinak ematea. 2.3. Erlatibismo morala versus moral unibertsala hika-mikan zure posizioa zein den

argudioen bidez adierazi eta horri eustea. 2.4. Kasu praktikoen bidez erlatibismo moraletik eta moral unibertsaletik eratorritako

jokabideen adibideak ematea. 2.5. Herritartasunaren kontzeptuaren eraketak historian zehar izan duen prozesua

deskribatzea. 2.6. Kulturak gizabanakoarengan duen eraginari buru duzun ikuspuntua jendearen aurrean

aditzera ematea. 2.7. Gurearen moduko gizarte pluralen oinarrizko ezaugarriak deskribatzea. 2.8. Asimilazioa, baterako existentzia, kultura anitzekoa terminoak definitu, kulturen arteko

eta pertsona ezberdinen arteko bizikidetza-ereduak oinarritzat hartuta. 2.9. Eredu bakoitza eta ereduak eragiten duen diskriminazioa lotzea. 2.10. Eztabaida batean eredu horietako baten ezarpenaren alde egitea, argudioak erabilita. 2.11. Zure ikaskideekin berdintasunezko harremanak izatea.

3. MULTZOA: Demokrazia eta Herritartasuna (30 ordu)

• Estatu demokratikoaren eta zuzenbidezko estatuaren funtsak eta ezaugarriak • Eskubide-berdintasuna eta aniztasuna. Herritartasunak bakoitzari ematen

dizkion aukeren errespetua eta balioespen kritikoa • Botere politikoaren jatorria eta zilegitasuna • Herritartasun globala: politikaren ikuspegi berria • Herritartasun nazionala versus herritartasun globala • Demokrazia mediatikoa eta herritartasun globala • Globalizazioak bizimodu pertsonalean, gizarteko harremanetan eta politikan

duen eragina • Ikasketa, herritartasun aktibo izatera aldatzeko prozesua: ikasketaren egitura

eta estrategiak. Jarrerak, arauak eta baloreak gizarteko bizimoduan.


3.1. Estatu demokratikoaren eta zuzenbidezko estatuaren oinarrizko ezaugarriak

adieraztea. 3.2. Eskubide-berdintasuna eta aniztasuna uztartzeko aukera azaltzea. 3.3. Zure ikaskideek egindako planteamenduekiko errespetua agertzea. 3.4. Berdintasuna/Aniztasuna loturaren inguruko kasu praktikoaren aurrean aukera

ezberdinen arteko eztabaida kritikoa egin eta norberak bere iritzia agertzea.


6

3.5. Botere politikoaren zilegitasunari buruzko teoria ezberdinak azaltzea 3.6. Herritartasun globala kontzeptua definitzea, demokrazia mediatikoaren testuinguruan. 3.7. Herritartasun nazionalaren eta herritartasun globalaren ezaugarri nagusiak alderatzea. 3.8. Bien arteko kontziliazio-proposamen bat egitea. 3.9. Globalizazioak bizimodu pertsonalean, gizarteko harremanetan eta politikan duen

eraginari buruzko arrazoibide arrazionala egitea. 3.10. Herritartasun aktiboaren sorrera eta herritartasunak berak jarraitutako ikasketa-

prozesua elkarren artean lotzea.


1

EDUKI BLOKEEEN EZAGUTZA ADIERAZLEEI DAGOZKIEN ARIKETEN ADIBIDEAK

BLOKEA EZAGUTZA ADIERAZLEAK ADIBIDEAK

1.1. Espezieen bilakaerari buruzko oinarrizko lege eta mekanismoak azaltzea. 1, 3, 10

1.2. Lege eta mekanismo horiek gizakiengan izan dituzten efektuak azaltzea. 1, 3, 10

1.3. Hominidoak ondorio izan ziren primateen bilakaerak eta ingurunearen aldaketak azaltzea. 1, 3

1.4. Filogenesia eta ontogenesia zer diren azaltzea. 1, 9

1.5. Gizakien nerbio-sistemak eta sistema endokrinoak beste ugaztunenen aldean dituzten berezitasunak deskribatzea. 1, 9

1.6. Gizakien eta animalien portaeren ezaugarri zehatzak deskribatzea. 1, 3, 10

1.7. Ezaugarriok adibideen bidez identifikatzea. 1, 10

1.8. Gizakien egitura psikologiko orokorra eta honen funtzionaltasunak deskribatzea. 1, 4, 9

1.9. Hainbat adibideren bitartez nortasunari buruzko teoria ezberdinen planteamenduak aplikatzea. 2, 9

1.10. Sozializazio-prozesuaren deskribapen orokorra egitea. 4, 5, 9

1.11. Sozializazio-agenteek eta horiek erabilitako mekanismoek betetzen duten funtzioa azaltzea. 4, 5

1.12. Sozializazio-prozesuan agenteen esku-hartzea zure ikaskideekin balioespen kritikoa egitea. 4, 5

1.13. Gatazka, gizarte-aldaketak eta aldaketa pertsonalak elkarrekin lotzea. 4

1

1.14. Komunikazio linguistikoaren funtzioa subjektuak munduarekin duen harremanean. 1, 9

2.1. Askatasuna/Ardura lotura argudiatzea. 5, 9 2

2.2. Gaur egungo gizarteak planteatzen dituen auzi etiko nagusiak adierazi eta horiei buruzko erantzun ezberdinak ematea.

5, 6


2


2.3. Erlatibismo morala versus moral unibertsala hika-mikan zure posizioa zein den argudioen bidez adierazi eta horri eustea.

5, 10

2.4. Kasu praktikoen bidez erlatibismo moraletik eta moral unibertsaletik eratorritako jokabideen adibideak ematea. 5, 10

2.5. Herritartasunaren kontzeptuaren eraketak historian zehar izan duen prozesua deskribatzea. 8

2.6. Kulturak gizabanakoarengan duen eraginari buru duzun ikuspuntua jendearen aurrean aditzera ematea. 6, 9

2.7. Gurearen moduko gizarte pluralen oinarrizko ezaugarriak deskribatzea. 6

2.8. Asimilazioa, baterako existentzia, kultura anitzekoa terminoak definitu, kulturen arteko eta pertsona ezberdinen arteko bizikidetza-ereduak oinarritzat hartuta.

6, 8, 9

2.9. Eredu bakoitza eta ereduak eragiten duen diskriminazioa lotzea. 6, 8

2.10. Eztabaida batean eredu horietako baten ezarpenaren alde egitea, argudioak erabilita. 6, 8

2.11. Zure ikaskideekin berdintasunezko harremanak izatea. Guztiak

3.1. Estatu demokratikoaren eta zuzenbidezko estatuaren oinarrizko ezaugarriak adieraztea. 7, 9

3.2. Eskubide-berdintasuna eta aniztasuna uztartzeko aukera azaltzea. 7, 8, 9

3.3. Zure ikaskideek egindako planteamenduekiko errespetua agertzea. Guztiak

3.4. Berdintasuna/Aniztasuna loturaren inguruko kasu praktikoaren aurrean aukera ezberdinen arteko eztabaida kritikoa egin eta norberak bere iritzia agertzea. 7, 8

3.5. Botere politikoaren zilegitasunari buruzko teoria ezberdinak azaltzea 7

3.6. Herritartasun globala kontzeptua definitzea, demokrazia mediatikoaren testuinguruan. 8, 9

3.7. Herritartasun nazionalaren eta herritartasun globalaren ezaugarri nagusiak alderatzea. 8

3.8. Bien arteko kontziliazio-proposamen bat egitea. 8

3

3.9. Globalizazioak bizimodu pertsonalean, gizarteko 8


3


harremanetan eta politikan duen eraginari buruzko arrazoibide arrazionala egitea.

3.10. Herritartasun aktiboaren sorrera eta herritartasunak berak jarraitutako ikasketa-prozesua elkarren artean lotzea.

4


4

1. Gizakiak eta Animaliak

1. Wikipedia-n irakurri “Evolución biológica”, “Evolución humana” (“nerbio-sistema

zentrala” eta “zerebroa” atalak bisita itzazu, eta osatu “sistema endokrinoa” atalarekin, erabat lotuta baitoaz) eta “Síntesis evolutiva moderna” artikuluak, “eztabaida” atala ahaztu gabe. Alderdirik teknikoenak alde batera utz ditzakezu. Estekak ere bisita ditzakezu, gauza interesgarriak topatuko dituzu.

2. Hiru artikuluak uztartuko dituen laburpena egin, eduki hauek oinarritzat hartuta: a) bilakaeraren eta hominizazio-prozesuaren deskribapena (horiek azaltzen dituzten lege eta mekanismoak), b) berresten dituzten frogak, c) bestelako ikuspuntu eta kritikak (kreazionismoa, transformismoa -Lamarck-…).

3. Orain bilatu zure kontura “ontogenesia” eta “filogenesia”, Wikipedia-n bertan, hiztegiren batean edo Interneteko bilatzaileetan. Kontzeptu bakoitzaren azalpen laburra eman.

4. “Ontogenesia” eta “filogenesia” kontzeptuak gizakien eta animalien portaerarekin lotu, irizpide honi jarraituta: zer da filogenetiko izatea eta zer ontogenetiko izatea. Zure planteamendua justifikatuko duten adibideak eman.

5. Bi zerrenda egin, batean animalien ohiko portaerak jarri eta bestean gizakienak. Biak alderatu, eta saiatu zehazten zerk egiten duen portaera bat gizakiena izatea (halakorik badago, behintzat).

6. Taldean eztabaidatu iritzi bat adosteko eta gero bilatu galdera honi erantzun bat: zein dimentsio psikologikotan oinarritzen da giza portaeraren eta animalien portaeraren arteko aldea?

7. Gizakion ezaugarrietako bat sinbolo-mintzaira denez (hori egiaztatzeko, Wikipediako “Animalien komunikazioa” artikulua irakur dezakezu), deskribatu munduarekiko dugun harremanean duen garrantzia, honako eskemari jarraiki: komunikazio-prozesuaren elementuak eta komunikazioaren funtzioak (ikus Wikipedian: “Komunikazioa”)

2. Nortasuna 1. “Leamas-ek, Ekialdeko Alemaniarako ingelesen espioitzaren arduradun zenak, ia

pertsonala den zorra du bere arerioen artean jasotzekoa. Bere agente guztiak harrapatu edo hil dituzte. Baina bere frustrazioari aurre egiteko aukera ematen diote Londresetik, operazio ilun eta arriskutsua: Ekialdeko Alemaniako espioitzaren burua erailtzea. Eta Alec Leamas-ek operazioaren arriskua eta zekenkeria ontzat eman ditu. Espioi ona da, profesional bikaina, eta badaki joko bikoitz hori (edo hirukoitza) arauen barruan sartzen dela. Dena den, traman sartzen doan heinean konturatuko da joko hori ez dela beretzat egindakoa, ez dela zorrak kitatuko dituen heroia, saminez betetako peoia baizik, inoiz ere ontzat emango lukeen operazio zeken eta arriskutsua egiteko manipulatzen ari direna”.

John Le Carré-ren “Hotzetik sortutako espioia” nobelaren laburpena da hau. Liburuaren hasieran (baita gero ere) protagonistaren nortasuna sakonean deskribatzen du (izan ere, pertsonaia guztiak deskribatzen ditu agertu bezain pronto). Nobela irakurri (nahiago baduzu, beste nobelaren bat proposa dezakezu), eta ikasi dituzun nortasunaren teoriak aplikatu, pertsonaia honen nortasuna “aztertu” eta sailkatzeko.

2. Teoriak aplikatuta nortasun bat eraiki eta deskribatu. Gero, zure ikaskideekin partekatu.

3. Nondik gatoz?

“Google videos” webgunean bilatu “Gizakien bilakaera”. Hainbat atal agertuko zaizkizu. Ikusi ondoren, jarraitu beheko eskema:

Ezarri zein urrats eman diren bilakaeran Urrats bakoitzak ingurumenarekin izan duen lotura


5

Gure arbasoen bizi-baldintzak imajinatu eta deskribatu. Gizakienak soilik diren portaerak animalienak direnetatik banatzen

saiatu. 4. Gizabanakoa eta gizartea 1. Bilatu Wikipedia-n “Sozializazioa” terminoari buruzko artikulu bat. Laburpena egin.

Amaitzean, gauza bera egin “Gizarte-eragile” terminoarekin. 2. Zein uste duzu dela eragin handiena duen sozializazio-eragilea? Eragile gehiago

adierazteko gai al zara? Erabili adibideak zure argudioak baieztatzeko. 3. Sozializazioa, ikasketa, nortasuna eta herritartasuna elementuen arteko lotura bilatu. 4. Eragile guztiek eragin positiboa dutela uste duzu? Taldean eztabaidatu eta saiatu

adostasun bat bilatzen. 5. Orokorrean, gure bizikidetzan gatazkak sortzen dira. Garrantzi handiko bizikidetza-

gatazka baten adibidea eman eta erantzun galdera hau: batzutan gatazken eraginez aldatzen garela uste duzu?

6. Zure hausnarketak gizartera hedatu: Gatazkak gizarte-aldaketan eraginik ba al du? (pentsa ezazu, adibidez, Euskal Herrian zer gertatzen den).

5. Betebeharrak ala obligazioak? 1. 381. artikuluan azaltzen denez, “ausarkeria nabariz gidatzea zigortuko da, sei

hilabete eta bi urte bitarteko espetxeratze-zigorrarekin eta urte bat eta sei urte bitarteko aldian ibilgailudun motor oro gidatzeko baimena kenduta”. Gainera, honako hau ere gehitu da: “Ausarkeria nabaria eta bizia galtzeko arriskua edo pertsonen aurkako arrisku nabarmena izango da odolean alkohol-tasa handiz gidatzea eta ezarritako mugak neurrigabe gainditzen dituen abiaduran gidatzea”.

Zigorra neurrizkoa dela uste duzu? Hau da, gidariaren askatasunarekiko ardura hartu dela uste duzu?

Betebeharra ala obligazioa da? Goiko galderei emandako erantzuna edonolakoa izanik ere, saiatu askatasuna,

ardura eta moralaren arteko lotura azaltzen. 2. Askatasuna/Ardura lotura aztertu ikuspuntu etiko ezberdinetatik. Taldean

eztabaidatu. 3. Proposamen hauetatik, zein da erlatiboa eta zein unibertsala? Bakoitza azaltzeko

adibideak jarri. 4. Zein da sozializazio-eragileen eta moralaren arteko lotura? Taldean aztertu. 6. Modu ezberdinetan pentsatu eta jokatzen dugu 1. “Neska marokkoarra bihartik aurrera eskolatuko den ikastetxe publikoko

zuzendaritzak adierazi duenez, hiyab delakoaren erabilera diskriminatzailea da eta Espainiako irakaskuntza publikoaren oinarri den Konstituzioaren baloreen aurkakoa da. Duela hamar bat urte Frantzian, chador-aren gatazka deiturikoan Estatu Batzordeak ikastetxe publikoan jantzi horren erabilera debekatzea ilegaltzat jo zuen. Gainera, zera aldarrikatu zuen: 'ikastetxeetan ikasleek euren erlijio-sinesmenak aditzera emateko eskubidea dutela, pluralismoa eta besteen askatasuna errespetatuz, eta horrek guztiak ez duela ikastetxeen jardueran eta programen garapenean eragin behar'. Beraz, baiezkoa ematen zaio sinesmen eta ohitura baten adierazpide indibiduala eta errespetagarria den beloaren erabilerari, baina ezezkoa erabilera proselitistetarako erabiltzeari (adibidez, militantzia fundamentalistetako kanpainetako adierazpen moduan)”. Zein iritzi duzu honen guztiaren inguruan? Arazo kulturala dela uste duzu, ala


6

askatasun-arazoa dela? Zein neurritan errespetatu behar dira kultura bateko ohiturak? Taldean eztabaidatu.

2. Gure gizartean, kultura ezberdinez gain hainbat “aukera” politiko ere badago: Alderdi politikoak bideratzeko modua zuzena dela iruditzen zaizu? Beharrezkotzat jotzen baduzu, bestelako mekanismo politikoak proposatu.

3. Kultura ezberdinen arteko bizikidetza-ereduen errespetuari dagokionez, nagusienak deskribatuko ditugu. http://www.acsur.org/ webgunean “Ciudamundeando” koadernotxoa topatuko duzu. Ireki eta 36. orritik 52.era irakurri; bertako herritarren eta etorkinen arteko erlazio-ereduei buruzko laburpen bat egin.

Eredu horiei buruzko balioespena egin, horien artean zure iritziz gure gizarterako justuena dena aukeratzeko.

4. Eredu horiek (politikoak eta kulturalak) gizarte ezberdinetan identifikatu eta emaitzei nahiz moralitateari buruzko balioespena egin. Egokientzat jotzen duzunaren ezarpena defendatu.

7. Demokrazia eta aniztasuna 1. Bilatu Wikipedia-n demokraziari buruzko artikulu bat eta horri buruzko laburpen bat

egin. Botere demokratikoaren zilegitasuna azpimarratu, hau da, onartutako agintaritza gauzatzeko gaitasuna. Baina gure demokraziak zilegitasunik ez duela uste baduzu, zure iritzia defendatu.

2. Zilegitasun horri buruzko teoria ezberdinak aditzera eman (Wikipedia erabili) eta teoria baten aldeko argudioak eman.

3. Gure gizartea anitza da (kultura ezberdinak), eta horrek ondoko galdera ekartzen digu gogora: aniztasunaren barruan berdintasuna posible al da? Baina, gainera, erantzuna baiezkoa balitz ere, beste honi erantzun beharko genioke: praktikan ba al dago eskubide-berdintasunik gure gizarte anitzean? Datuak beharko dituzu. Horretarako, ondoko webguneetara jo dezakezu:

http://www.gizaetxe.ejgv.euskadi.net/r40-2163/es/contenidos/informacion/2485/es_2206/es_11974.html http://www.hiru.com/geografia/geografia_01400.html http://es.wikipedia.org/wiki/Inmigraci%C3%B3n_en_Espa%C3%B1a http://www.elpais.com/articulo/espana/inmigracion/cifras/elpepuesp/20021101elpepunac_3/Tes Gainera, EUSTAT, EIN eta www.harresiak.org erakundeen webguneak ere begira

ditzakezu 4. Adibidez: Musulman batek bere sinesmena publikoki praktikatzeko katoliko batek

duen adina askatasunik ba al du? Taldekako eztabaidan zure iritzia azaldu, argudioak eta adibideak emanez.

8. Herritarrak gara 1. Laburki herritarrak izatea zer den esan al dezakezu? Aldez aurretik, historian zehar

herritartasunaren kontzeptuaren sorreran eman diren funtsezko urratsak adierazi (Grezia, Erroma, Ilustrazioa, gaur egungo egoera). Adostu taldean deskribapen bat eta iturri ezberdinetatik (adibidez, Wikipedia-n, Interneteko bilatzailean, filosofiari buruzko webgune batean, etab.) jaso esanahi ezberdinak. Kontrastatu eta definizio bakar bat zehaztu.

2. Herritartasunaren kontzeptua herritartasun globala izatera bilakatzen ari da (ez nahastu herritartasun kosmopolita kontzeptuarekin). Zer den jakiteko, ondoko webgunean informa zaitez: http://www.intermonoxfam.org/page.asp?id=1702; arretaz irakurri, zer den jakiteko Gero zure ikaskideekin eztabaidatu guztiek esanahi berdina landu dezazuen.

3. Bi kontzeptuok uztartzean datza arazoa: posible al da? Ala bietako batek desagertu behar du? Kasu praktiko bat proposatzen dizugu: “Miryam Algeriako neska gazte bat da eta Frantziatik etorri da gure Autonomia Erkidegoko udalerri batera bizitzera, langabezian gelditu baita eta herrialde horretan beretzat egoera zaildu dela ikusi baitu (langabezia-tasa altua, poliziak etorkinen auzoetan presio handia egiten du,


7

ikastetxeetan “chador” delakoa janzteko ezintasuna…). INEMeko bulegoetara jotzea da egiten duen lehen gauza, baina “paperik” gabe lan egitea ezinezkoa dela adierazi diote. Udalera jo du ondoren, erroldatzera, baina eragozpenak jarri dizkiote. Egia esan, inork ez dio ezer ukatu, baina eskakizun batzuk betetzea eskatzen diote. Baina berak dirua behar duenez atari eta etxeak garbitzen hasi da kontraturik gabe, gizarte-segurantzarik gabe, eta langabezia jasotzeko eskubiderik gabe. Gainera, bere erlijioa praktikatzeko lekurik ez du topatzen, eta honek haserrea eragiten dio, erlijio musulmanarekiko fidela baita bera, eta erlijio katolikoari lotutako eraikin mordoa dagoela ikusten baitu. Are gehiago, bere arropari buruzko txutxu-mutxu sarkastikoak entzuten ditu noizean behin, eta arraroa egiten zaio, bere iritzian neska euskaldunak oso modu arraroan janzten baitira: batzuk gona motzak eramaten dituzte, sabelaldea bistan eramaten dute kamiseta estuak erabiliz, txapel arraroak eramaten dituzte, aurpegia margotzen dute, beste batzuk ohetik jaiki berri direla dirudi “txandal” deitzen diotena jantzita, beste batzuk guztiz beltzez janzten dira baina ilea kolore arraroekin daramate eta gorputza tresna metaliko mordoarekin zulatzen dute…” Proposatu dizugun galderari erantzun aurretik, ikaskideekin batera aztertu emandako adibidea, eta kasu horretan gizarte anitz honetan pertsonen arteko berdintasuna betetzen den ala ez eztabaidatu. Adibideak aditzera ematen duen (eta gure gizartean gailentzen den) bizikidetza-eredua egokia iruditzen al zaizu?

4. Argi dago globalizazioak zerikusi handia duela goian aipatutako guztiarekin. Geroz eta zailagoa egiten da alderdi “nazionalez” hitz egitea, eta geroz eta errazagoa da zuzenean eragiten gaituzten fenomeno globalez hitz egitea. Honi buruzko hausnarketa egiteko, globalizazioak norberaren bizimoduan eta gizarteko eta politikako auzietan duen eraginari buruzko lan bat egin, egokitzat jotzen dituzun datuak emanda (helbide hauek interesgarri izango zaizkizu: http://egleida.nireblog.com/post/2007/09/27/lectura-11-caracteristicas-de-la-sociedad-actual y http://dewey.uab.es/pmarques/si.htm)

9. Ideiak lotuz 1. Egin mapa kontzeptual bat (batzuk) ondorengo elementuak erabilita: giza portaera,

ontogenesia/filogenesia, egitura psikologikoa, sozializazioa, kultura, askatasuna/ardura, aniztasuna, pluraltasuna, mintzaira, herritartasun globala, estatu demokratikoa.

10. Ideia interesgarri batzuk 1. XX. mendearen azken laurdenean arrakasta izan zuten E.O. Wilson biologo

entzutetsuak “Soziobiologia” lanean (ikusi Wikipedia-n eta Interneten bilatu) adierazitako ideiek arrakasta izan zuten (eta oraindik ere badute). Xehetasunetan sartu gabe, beste hainbat hipotesiren artean morala bilakaeraren konkistetako bat zela planteatu zuen, biziraupena bermatzen zuen bilakaeraren alderdietako bat. Eztabaida teknikoa alde batera utzita, gizabanako batek bere taldearekiko duen altruismoa (bilatu esanahia) gehiengoen biziraupena bermatzen laguntzen duela pentsatzea, adibidez, zilegi litzateke. Hauxe da, hain zuzen ere, proposatzen dizugun ariketaren hasiera.

2. Teoria unibertsalean moralak duen printzipio bat planteatuko dugu: “ez duzu beste gizakirik hilko”, eta kritikoki aztertuko dugu, galdera moduan planteatutako irizpideon arabera:

printzipio horren arabera, ez da gizakirik hil behar egoera edozein dela ere? espezieko gizabanako guztiengan berdin eragiten du, ala zure

talde/familia/klanekoei bakarrik? Helburu autonomo eta independentea du (balore moral baliagarria da berez)

ala bizikidetza mantentzeko mekanismo erabilgarria da eta, beraz,


8

talde/espeziearen biziraupenerakoa? Azterketa txiki hori egin ostean, printzipio erlatiboa ala unibertsala dela uste

duzu? Beste modu batera esateko; morala erlatiboa ala unibertsala da?


1

EDUKI BLOKEEN EZAGUTZA ADIERAZLEEI DAGOZKIEN ARIKETEN ADIBIDEEN ERANTZUNAK

Orokorrean, proposatzen diren “eredu-ariketak” nukleo zentralean oinarritutakoak izaten dira, eta ezagutza-adierazle bat baino gehiago barne hartzen dituzte bertako jarduerek, gaiari buruzko ikuspegi oso eta konplexua izateko. Hala, ikasleak alternatiba askoko egoeren aurrean jartzen dira eta eurek aukeratu beharko dute aukera baten edo bestearen artean. Bestelako planteamenduak ere baliozkoak dira, noski, eta honekin, ereduzko ariketa-mota asko eskaintzera iristen gara. Bestalde, “Filosofia eta Herritartasuna” ikasgaia berezia denez, ariketen erantzunak biltzen dituen dokumentu hau orientatzeko gida bat besterik ez da eta jarraibideak proposatzen ditu “emaitzak” eman ordez, izan ere, gure kasuan interesgarriena ikaslearen ibilbidea da , bakoitzari “berea” den ondorioa iristera ematen diona, eta bere ikaskideekin irizpideak adosteko dituen gaitasunak kontuan hartzen dira. 1. Gizakiak eta Animaliak 1. Wikipedia-n irakurri “Evolución biológica”, “Evolución humana” (“nerbio-sistema

zentrala” eta “zerebroa” atalak bisita itzazu, eta osatu “sistema endokrinoa” atalarekin, erabat lotuta baitoaz) eta “Síntesis evolutiva moderna” artikuluak, “eztabaida” atala ahaztu gabe. Alderdirik teknikoenak alde batera utz ditzakezu. Estekak ere bisita ditzakezu, gauza interesgarriak topatuko dituzu. Erantzuna: Beste hainbat ariketetan gertatzen den moduan, irakasleak edo autoikaskuntzan diharduen ikasleak iragazi egin beharko du Wikipedia-n edo bestelako iturrietan jasotako informazioa. Informazio-kopurua eta gaiak jorratzeko sakontasun-mailak asko direnez, irizpide hau jarraitzea gomendatzen da: oinarrizko informazioa jasotzea, termino orokorrak erabiliz informazio zehatza ematen diguna, ñabardurak alde batera utzita.

2. Hiru artikuluak uztartuko dituen laburpena egin, eduki hauek oinarritzat hartuta: a) bilakaeraren eta hominizazio-prozesuaren deskribapena (horiek azaltzen dituzten lege eta mekanismoak), b) berresten dituzten frogak, c) bestelako ikuspuntu eta kritikak (kreazionismoa, transformismoa -Lamarck-…). Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

3. Orain bilatu zure kontura “ontogenesia” eta “filogenesia”, Wikipedia-n bertan,

hiztegiren batean edo Interneteko bilatzaileetan. Kontzeptu bakoitzaren azalpen laburra eman. Erantzuna: Oso konplexuak dira kontzeptuok, euren artean lotura ezarri nahi dugunean bereziki, eta beraz, argi eta garbi mugatu beharko ditugu konparazio teoriko zailetan sartu gabe. Adibide praktikoetan aplikatzea erabilgarriagoa da, errazago ulertuko baititugu horrela. Aplikazio-eremua argiro ezartzea nahikoa izango da: filogenesia, espeziearen bilakaera; ontogenesia, gizabanakoaren bilakaera.

4. “Ontogenesia” eta “filogenesia” kontzeptuak gizakien eta animalien portaerarekin lotu, irizpide honi jarraituta: zer da filogenetiko izatea eta zer ontogenetiko izatea. Zure planteamendua justifikatuko duten adibideak eman. Erantzuna: “La ontogenia (también llamada morfogénesis u ontogénesis) describe el desarrollo de un


organismo, desde el óvulo fertilizado hasta su forma adulta. La ontogenia es estudiada por la biología del desarrollo. "La ontogenia es la historia del cambio estructural de una unidad sin que ésta pierda su organización. Este continuo cambio estructural se da en la unidad, en cada momento, o como un cambio desencadenado por interacciones provenientes del medio donde se encuentre o como resultado de su dinámica interna". La idea de que la ontogenia recapitula la filogenia, esto es, que el desarrollo de un organismo refleje exactamente el desarrollo evolutivo de la especie, está hoy desacreditada. No obstante, se pueden observar algunas conexiones entre ontogenia y filogenia” (Wikipedia). Euskarazko bertsioren bat bilatu beharko da bestelako hiztegi eta entziklopedietan. Badago paralelismo bat, baina ez da mimetikara iristen. Izan ere, espezieak bizirauteko bilakaera-ibilbide bati jarraitzen dio baina gizabanakoak bere ibilbide propioari jarraitzen dio, ingurunean egokitzen ikasteko.

Adibidea: beldurra filogenetikoa da, baina zakurrekiko beldurra ontogenetikoa.

5. Bi zerrenda egin, batean animalien ohiko portaerak jarri eta bestean gizakienak. Biak alderatu, eta saiatu zehazten zerk egiten duen portaera bat gizakiena izatea (halakorik badago, behintzat). Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

6. Taldean eztabaidatu iritzi bat adosteko eta gero bilatu galdera honi erantzun bat: zein dimentsio psikologikotan oinarritzen da giza portaeraren eta animalien portaeraren arteko aldea? Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

7. Gizakion ezaugarrietako bat sinbolo-mintzaira denez (hori egiaztatzeko, Wikipediako “Animalien komunikazioa” artikulua irakur dezakezu), deskribatu munduarekiko dugun harremanean duen garrantzia, honako eskemari jarraiki: komunikazio-prozesuaren elementuak eta komunikazioaren funtzioak (ikus Wikipedian: “Komunikazioa”) Erantzuna: Aipatu artikuluan ageri den eskemari jarraiki: Elementuak: iturria, igorlea, hartzailea, kodea, mezua, kanala, erreferentea, egoera, interferentzia, atzeraelikadura. Funtzioak: informatiboa, afektibo/baloraziozkoa, erregulatzailea.

2. Nortasuna

1. “Leamas-ek, Ekialdeko Alemaniarako ingelesen espioitzaren arduradun zenak, ia pertsonala den zorra du bere arerioen artean jasotzekoa. Bere agente guztiak harrapatu edo hil dituzte. Baina bere frustrazioari aurre egiteko aukera ematen diote Londresetik, operazio ilun eta arriskutsua: Ekialdeko Alemaniako espioitzaren burua erailtzea. Eta Alec Leamas-ek operazioaren arriskua eta zekenkeria ontzat eman ditu. Espioi ona da, profesional bikaina, eta badaki joko bikoitz hori (edo hirukoitza) arauen barruan sartzen dela. Dena den, traman sartzen doan heinean konturatuko da joko hori ez dela beretzat egindakoa, ez dela zorrak kitatuko dituen heroia, saminez betetako peoia baizik, inoiz ere ontzat emango lukeen operazio zeken eta arriskutsua egiteko manipulatzen ari


direna”. John Le Carré-ren “Hotzetik sortutako espioia” nobelaren laburpena da hau. Liburuaren hasieran (baita gero ere) protagonistaren nortasuna sakonean deskribatzen du (izan ere, pertsonaia guztiak deskribatzen ditu agertu bezain pronto). Nobela irakurri (nahiago baduzu, beste nobelaren bat proposa dezakezu), eta ikasi dituzun nortasunaren teoriak aplikatu, pertsonaia honen nortasuna “aztertu” eta sailkatzeko.

Erantzuna: Aldez aurretik, azaldu nahi den nortasunaren teoriak hautatu beharko dira, noski. Teoria soil eta aplikagarria hautatzea gomendatzen da.

2. Teoriak aplikatuta nortasun bat eraiki eta deskribatu. Gero, zure ikaskideekin

partekatu.

Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

3. Nondik gatoz? 1. “Google videos” webgunean bilatu “Gizakien bilakaera”. Hainbat atal agertuko

zaizkizu. Ikusi ondoren, jarraitu beheko eskema: a) Ezarri zein urrats eman diren bilakaeran

Erantzuna: Bilakaera-aldi bakoitzeko mugak ezartzea edo adieraztea besterik ez da eskatuko.

b) Urrats bakoitzak ingurumenarekin izan duen lotura Erantzuna: Bideoetan ez da lotura hau azalduko, beraz, lehendik dituen ezagupenez baliatuta norberak sortutako narrazio bat egitea eskatuko zaie ikasleei.

c) Gure arbasoen bizi-baldintzak imajinatu eta deskribatu. Erantzuna: Aurreko galderan bezala (“Suaren bila” filma ikustea erabilgarri izan daiteke).

4. Gizabanakoa eta gizartea 1. Bilatu Wikipedia-n “Sozializazioa” terminoari buruzko artikulu bat. Laburpena egin.

Amaitzean, gauza bera egin “Gizarte-eragile” terminoarekin. Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

2. Zein uste duzu dela eragin handiena duen sozializazio-eragilea? Eragile gehiago adierazteko gai al zara? Erabili adibideak zure argudioak baieztatzeko. Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

3. Sozializazioa, ikasketa, nortasuna eta herritartasuna elementuen arteko lotura bilatu. Erantzuna: Helburua, nortasunaren zenbait teorien eta gizarteratze-prozesuen arteko lotura nabariak


ezartzea da, nortasunarengan inguruak duen eragina azpimarratzeko, baina urrunago (gizarte-psikologiara) heldu gabe.

4. Eragile guztiek eragin positiboa dutela uste duzu? Taldean eztabaidatu eta saiatu adostasun bat bilatzen. Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

5. Orokorrean, gure bizikidetzan gatazkak sortzen dira. Garrantzi handiko bizikidetza-gatazka baten adibidea eman eta erantzun galdera hau: batzutan gatazken eraginez aldatzen garela uste duzu? Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

6. Zure hausnarketak gizartera hedatu: Gatazkak gizarte-aldaketan eraginik ba al du? (pentsa ezazu, adibidez, Euskal Herrian zer gertatzen den). Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

5. Betebeharrak ala obligazioak? 1. 381. artikuluan azaltzen denez, “ausarkeria nabariz gidatzea zigortuko da, sei

hilabete eta bi urte bitarteko espetxeratze-zigorrarekin eta urte bat eta sei urte bitarteko aldian ibilgailudun motor oro gidatzeko baimena kenduta”. Gainera, honako hau ere gehitu da: “Ausarkeria nabaria eta bizia galtzeko arriskua edo pertsonen aurkako arrisku nabarmena izango da odolean alkohol-tasa handiz gidatzea eta ezarritako mugak neurrigabe gainditzen dituen abiaduran gidatzea”.

Zigorra neurrizkoa dela uste duzu? Hau da, gidariaren askatasunarekiko ardura hartu dela uste duzu?

Erantzuna: Ez du erantzun erraza galdera honek. Gidariak, autoan sartzen denean, kanpoko kontrolik ez duela suposatu beharko da, bere ardura-mailaren araberako autokontrolaren pean dagoela. Betebeharra ala obligazioa da? Erantzuna: Obligazioa inposatutakoa dela eta betebeharra norberak barneratutakoa dela ulertzen da. Goiko galderei emandako erantzuna edonolakoa izanik ere, saiatu askatasuna, ardura eta moralaren arteko lotura azaltzen.

2. Askatasuna/Ardura lotura aztertu ikuspuntu etiko ezberdinetatik. Taldean

eztabaidatu.


3. Proposamen hauetatik, zein da erlatiboa eta zein unibertsala? Bakoitza azaltzeko

adibideak jarri.



4. Zein da sozializazio-eragileen eta moralaren arteko lotura? Taldean aztertu.


6. Modu ezberdinetan pentsatu eta jokatzen dugu 1. “Neska marokkoarra bihartik aurrera eskolatuko den ikastetxe publikoko

zuzendaritzak adierazi duenez, hiyab delakoaren erabilera diskriminatzailea da eta Espainiako irakaskuntza publikoaren oinarri den Konstituzioaren baloreen aurkakoa da. Duela hamar bat urte Frantzian, chador-aren gatazka deiturikoan Estatu Batzordeak ikastetxe publikoan jantzi horren erabilera debekatzea ilegaltzat jo zuen. Gainera, zera aldarrikatu zuen: 'ikastetxeetan ikasleek euren erlijio-sinesmenak aditzera emateko eskubidea dutela, pluralismoa eta besteen askatasuna errespetatuz, eta horrek guztiak ez duela ikastetxeen jardueran eta programen garapenean eragin behar'. Beraz, baiezkoa ematen zaio sinesmen eta ohitura baten adierazpide indibiduala eta errespetagarria den beloaren erabilerari, baina ezezkoa erabilera proselitistetarako erabiltzeari (adibidez, militantzia fundamentalistetako kanpainetako adierazpen moduan)”. Zein iritzi duzu honen guztiaren inguruan? Arazo kulturala dela uste duzu, ala askatasun-arazoa dela? Zein neurritan errespetatu behar dira kultura bateko ohiturak? Taldean eztabaidatu.


2. Gure gizartean, kultura ezberdinez gain hainbat “aukera” politiko ere badago:

Alderdi politikoak bideratzeko modua zuzena dela iruditzen zaizu? Beharrezkotzat jotzen baduzu, bestelako mekanismo politikoak proposatu.


3. Kultura ezberdinen arteko bizikidetza-ereduen errespetuari dagokionez, nagusienak

deskribatuko ditugu. http://www.acsur.org/ webgunean “Ciudamundeando” koadernotxoa topatuko duzu. Ireki eta 36. orritik 52.era irakurri; bertako herritarren eta etorkinen arteko erlazio-ereduei buruzko laburpen bat egin.

Eredu horiei buruzko balioespena egin, horien artean zure iritziz gure gizarterako justuena dena aukeratzeko.

Erantzuna: Agertzen diren ereduak mugatu daitezke, baina orokorrean ohikoenak erantzuten dituzte. Irakurri ondoren zenbait alderdi argitzea gomendagarria izan daiteke, guztia zuzen ulertu dutela ziurtzeko.

4. Eredu horiek (politikoak eta kulturalak) gizarte ezberdinetan identifikatu eta emaitzei

nahiz moralitateari buruzko balioespena egin. Egokientzat jotzen duzunaren ezarpena defendatu.


FILOSOFIA ETA HERRITARTASUNA A AUKERA: Gizarte Zientzien Esparrua Goi Mailako Heziketa Zikloetarako Sarbidea: Atal espezifikoa 7. Demokrazia eta aniztasuna 1. Bilatu Wikipedia-n demokraziari buruzko artikulu bat eta horri buruzko laburpen bat

egin. Botere demokratikoaren zilegitasuna azpimarratu, hau da, onartutako agintaritza gauzatzeko gaitasuna. Baina gure demokraziak zilegitasunik ez duela uste baduzu, zure iritzia defendatu.


2. Zilegitasun horri buruzko teoria ezberdinak aditzera eman (Wikipedia erabili) eta

teoria baten aldeko argudioak eman.


3. Gure gizartea anitza da (kultura ezberdinak), eta horrek ondoko galdera ekartzen

digu gogora: aniztasunaren barruan berdintasuna posible al da? Baina, gainera, erantzuna baiezkoa balitz ere, beste honi erantzun beharko genioke: praktikan ba al dago eskubide-berdintasunik gure gizarte anitzean?

Erantzuna: Galdera hau behekoarekin lotuko da (4), eguneroko bizimoduaren praktika moduan.

4. Adibidez: Musulman batek bere sinesmena publikoki praktikatzeko katoliko batek

duen adina askatasunik ba al du? Taldekako eztabaidan zure iritzia azaldu, argudioak eta adibideak emanez.


8. Herritarrak gara 1. Laburki herritarrak izatea zer den esan al dezakezu? Aldez aurretik, historian zehar

herritartasunaren kontzeptuaren sorreran eman diren funtsezko urratsak adierazi (Grezia, Erroma, Ilustrazioa, gaur egungo egoera). Adostu taldean deskribapen bat eta iturri ezberdinetatik (adibidez, Wikipedia-n, Interneteko bilatzailean, filosofiari buruzko webgune batean, etab.) jaso esanahi ezberdinak. Kontrastatu eta definizio bakar bat zehaztu. Erantzuna: Funtsezko urratsen azalpenak gutxienez alderdi hauek hartu beharko ditu: Grezia: herritartasuna “nazionalei” aplikatu zitzaien, hau da, gizon askeei Erroma: esanahi bera aplikatu bazuen ere, gero Inperioko bestelako menekoei ere zabaldu zitzaien. Ilustrazioa: kontzeptua orokortu egin zen, baina praktikan, bozkatzeko eskubidea zuten gizonezkoei eta dirutza edo jabetza-maila jakin batekoei egokitu zitzaien. Gaur egun: XIX. mendean hedatzen hasi zen herritartasuna maila guztietako gizon eta emakumezkoei. Egun nazio bateko kide direnei (Estatu zehatz batean jaiotakoak) mugatua izaten jarraitzen du, Estatu horretan bizi diren guztietara automatikoki hedatu gabe. Gainerakoa, zuzentzailearen irizpidearen arabera.

2. Herritartasunaren kontzeptua herritartasun globala izatera bilakatzen ari da (ez

nahastu herritartasun kosmopolita kontzeptuarekin). Zer den jakiteko, ondoko webgunean informa zaitez: http://www.intermonoxfam.org/page.asp?id=1702; arretaz irakurri, zer den jakiteko.


Gero zure ikaskideekin eztabaidatu guztiek esanahi berdina landu dezazuen.

Erantzuna: Oraindik eraikitzen ari den kontzeptua da “Herritartasun globala”, eta beraz, anbiguotasun handikoak dira definizioak. Baina hori ez da arazo bat, abantaila bat baizik, kontzeptua zehazten parte-hartze handiagoa izatea ahalbidetuko baitu.

3. Bi kontzeptuok uztartzean datza arazoa: posible al da? Ala bietako batek desagertu

behar du? Kasu praktiko bat proposatzen dizugu: “Miryam Algeriako neska gazte bat da eta Frantziatik etorri da gure Autonomia Erkidegoko udalerri batera bizitzera, langabezian gelditu baita eta herrialde horretan beretzat egoera zaildu dela ikusi baitu (langabezia-tasa altua, poliziak etorkinen auzoetan presio handia egiten du, ikastetxeetan “chador” delakoa janzteko ezintasuna…). INEMeko bulegoetara jotzea da egiten duen lehen gauza, baina “paperik” gabe lan egitea ezinezkoa dela adierazi diote. Udalera jo du ondoren, erroldatzera, baina eragozpenak jarri dizkiote. Egia esan, inork ez dio ezer ukatu, baina eskakizun batzuk betetzea eskatzen diote. Baina berak dirua behar duenez atari eta etxeak garbitzen hasi da kontraturik gabe, gizarte-segurantzarik gabe, eta langabezia jasotzeko eskubiderik gabe. Gainera, bere erlijioa praktikatzeko lekurik ez du topatzen, eta honek haserrea eragiten dio, erlijio musulmanarekiko fidela baita bera, eta erlijio katolikoari lotutako eraikin mordoa dagoela ikusten baitu. Are gehiago, bere arropari buruzko txutxu-mutxu sarkastikoak entzuten ditu noizean behin, eta arraroa egiten zaio, bere iritzian neska euskaldunak oso modu arraroan janzten baitira: batzuk gona motzak eramaten dituzte, sabelaldea bistan eramaten dute kamiseta estuak erabiliz, txapel arraroak eramaten dituzte, aurpegia margotzen dute, beste batzuk ohetik jaiki berri direla dirudi “txandal” deitzen diotena jantzita, beste batzuk guztiz beltzez janzten dira baina ilea kolore arraroekin daramate eta gorputza tresna metaliko mordoarekin zulatzen dute…” Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

4. Argi dago globalizazioak zerikusi handia duela goian aipatutako guztiarekin. Geroz

eta zailagoa egiten da alderdi “nazionalez” hitz egitea, eta geroz eta errazagoa da zuzenean eragiten gaituzten fenomeno globalez hitz egitea. Honi buruzko hausnarketa egiteko, globalizazioak norberaren bizimoduan eta gizarteko eta politikako auzietan duen eraginari buruzko lan bat egin, egokitzat jotzen dituzun datuak emanda (helbide hauek interesgarri izango zaizkizu: http://egleida.nireblog.com/post/2007/09/27/lectura-11-caracteristicas-de-la-sociedad-actual

http://dewey.uab.es/pmarques/si.htm Erantzuna: Zuzentzailearen irizpidearen arabera.

9. Ideiak lotuz 1. Egin mapa kontzeptual bat (batzuk) ondorengo elementuak erabilita: giza portaera,

ontogenesia/filogenesia, egitura psikologikoa, sozializazioa, kultura, askatasuna/ardura, aniztasuna, pluraltasuna, mintzaira, herritartasun globala, estatu demokratikoa.

Erantzuna: Ariketa honen helburua ez da mapa “zuzena” egitea, landu ditugu oinarrizko kontzeptuak finkatzeko ikasketaren ibilbidea irekitzea baizik. Horregatik, burutzen den lanari eman beharko zaio garrantzia, ez emaitzari.

FILOSOFIA ETA HERRITARTASUNA A AUKERA: Gizarte Zientzien Esparrua Goi Mailako Heziketa Zikloetarako Sarbidea: Atal espezifikoa 10. Ideia interesgarri batzuk Ariketa hau Soziobiologiari buruzko ezagupenik izan gabe ere egin daiteke, baina interpretazio biosozial honetan sakontzea ere oso interesgarria izan daiteke. Hala egitekotan, hainbat artikulu topa daitezke eta Wilson-en lanen bat ere eskuragarri dago (“Sobre la naturaleza humana” FCE, hautatutako kapitulu batzuk, behintzat). 1. XX. mendearen azken laurdenean arrakasta izan zuten E.O. Wilson biologo

entzutetsuak “Soziobiologia” lanean (ikusi Wikipedia-n eta Interneten bilatu) adierazitako ideiek arrakasta izan zuten (eta oraindik ere badute). Xehetasunetan sartu gabe, beste hainbat hipotesiren artean morala bilakaeraren konkistetako bat zela planteatu zuen, biziraupena bermatzen zuen bilakaeraren alderdietako bat. Eztabaida teknikoa alde batera utzita, gizabanako batek bere taldearekiko duen altruismoa (bilatu esanahia) gehiengoen biziraupena bermatzen laguntzen duela pentsatzea, adibidez, zilegi litzateke. Hauxe da, hain zuzen ere, proposatzen dizugun ariketaren hasiera.

2. Teoria unibertsalean moralak duen printzipio bat planteatuko dugu: “ez duzu beste

gizakirik hilko”, eta kritikoki aztertuko dugu, galdera moduan planteatutako irizpideon arabera:

printzipio horren arabera, ez da gizakirik hil behar egoera edozein dela ere?


espezieko gizabanako guztiengan berdin eragiten du, ala zure talde/familia/klanekoei bakarrik?


Helburu autonomo eta independentea du (balore moral baliagarria da berez) ala bizikidetza mantentzeko mekanismo erabilgarria da eta, beraz, talde/espeziearen biziraupenerakoa?


Azterketa txiki hori egin ostean, printzipio erlatiboa ala unibertsala dela uste duzu? Beste modu batera esateko; morala erlatiboa ala unibertsala da?



1�

PROGRAMAZIOA ETA IKASKETARAKO BALIABIDEAK

• PROGRAMAZIOA MODULUAREN IKUSPEGI OROKORRA Filosofiak izaera epistemologikoa duenez, eskuduntza-kopuru handia garatzen laguntzeaz gain gure inguruko errealitatea aztertzeko jakintza eta gaitasun kritikoak eta hausnarketazkoak hartzen dituen osoko ikuspegia garatzea du ekarpen esanguratsuena. Geroz eta konplexuagoa den ingurune kultural eta sozialean “laguntza-mapa” bailitzan jokatzen du, eta beraz, munduari buruzko norberaren interpretazio kritikoa eraikitzeko tresna kritikotzat hartu behar da Filosofia. Landuko den materiala hiru eduki-multzotan banatuta dago. Lehenengoan gizakia aztertzen da bere dimentsio bakoitzean. Bigarrenean morala eta politika hartzen dira hausnarketa teoriko eta praktikoa egiteko oinarritzat. Hirugarrenean, berriz, herritartasuna lantzen da, eta gaur egun estatuetan eta nazioartean dituen adierazpideak jorratuko dira. Ikus daitekeenez, kantitateari dagokionez eduki-kopurua txikia da, baina kalitateari erreparatuz gero kopuru eskerga da: ebatzi gabeko gaiak jorratzen dira, “teknikoki” ezin ebatzizkoak baitira, eta horregatik komunikazioaren ikuspuntutik landu behar dira, hau da, taldearen interpretazioetatik abiatuta ikuspuntu bateratua adostu behar da.

Eduki-blokeak Ikasketa Unitateak

Izendapena Ordu kopurua

IU 1 Biologiaren dimentsioa 10 ordu

IU 2 Psikologiaren dimentsioa 10 ordu 1. Gizakia: pertsona

eta gizartea (30 ordu) IU 3 Dimentsio soziokulturala 10 ordu

IU 4 Morala eta gizartea 15 ordu 2. Filosofia morala eta politikoa (30 ordu) IU 5 Aniztasun soziala eta kulturala 15 ordu

IU 6 Estatu demokratikoa 15 ordu 3. Demokrazia eta Herritartasuna (30 ordu) IU 7 Herritartasuna gizarte globalean 15 ordu

1. Ikasketa Unitatea: Biologiaren dimentsioa (10 ordu) Azterketaren lehen helburua gizakia bera da, dimentsio guztietan. Erro biologikoak eta horien ondoriozko baldintzatzaileak dira abiapuntua, eta hortik abiatuta gizakien eta animalien arteko aldeak ezartzen dira. Edukiak:

• Bilakaera eta hominizazioa • Hominidoaren filogenesia eta ontogenesia • Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa • Animalien eta gizakien portaerak

2. Ikasketa Unitatea: Psikologiaren dimentsioa (10 ordu) Dimentsio psikologikoa da aztertzen den bigarren dimentsioa. Izan ere, honek zehazten du pertsona bakoitzaren nortasuna, eta beraz, ezinbestekoa da alderdi hau sakonean aztertzea. Edukiak:

• Arreta eta pertzepzioa


2�

• Memoria eta ikasketa • motibazioa eta afektibitatea • Mintzaira, inteligentzia, sormena • Nortasuna, Teoriak

3. Ikasketa Unitatea: Dimentsio soziokulturala (10 ordu) Kultura izan daiteke gizakiaren sorkuntza esanguratsuena, ingurumenera egokitzeko eta bizirauteko estrategia eraginkorra baita. Azken batean, aurreko bi dimentsioak uztartu eta moldatzen dituen dimentsioa da. Edukiak:

• Sozializazio-prozesua • Gatazkak: aldaketen motore • Taldea eta gizabanakoa. Gizarte-psikologia • Izaeraren eta kulturaren arteko tentsioa • Subjektuak munduarekin duen harreman linguistiko eta sinbolikoa

4. Ikasketa Unitatea: Morala eta gizartea (15 ordu) Gure gizarte konplexu honek berebiziko garrantzia eman dio moralari. Aldaketa eta gatazkaz betetako aldi honetan bakoitzaren askatasuna eta adostasun tradizionalaren haustura aldarrikatzen dira, baina dirudienez morala da alda ezin daitekeena. Edukiak:

• Ekintza moralaren funtsa: askatasuna eta ardura • Gaur egungo gizartearen erronken aurrean egindako planteamendu etikoak • Erlatibismo morala versus moral unibertsala

5. Ikasketa Unitatea: Aniztasun kultural eta politikoa (15 ordu) Dagoeneko ezin da esan aniztasuna gure gizarteari buruzko datu bat denik, gizartea anitza dela baizik. Horren ondorioz gertatu diren aldaketa kultural, politiko eta sozialak ezin ditugu gure azterketan alde batera utzi. Edukiak:

• Herritartasunaren eraketa filosofikoa: genesi historikoa eta oinarritze filosofikoa • Kulturak gizabanakoarengan duen eragina • Gizarte plurala: asimilazioa, baterako existentzia, kultura anitzekoa. • Desberdintasunengatik (ekonomikoak, sozialak, kulturalak) edo

diferentziengatik (pertsonalak, fisikoak, etnikoak, sexu-orientazioa, generoa, etab.) eragindako diskriminazioen bazterketa.

6. Ikasketa Unitatea: Estatu demokratikoa (15 ordu) Demokrazia da gure kulturaren konkista errefutaezinetako bat. Hurbilketa kritiko ororen lehen helburua demokrazia zer den eta zer eskatzen duen jakitea, eta hartzen dituen formei buruzko ikuspuntu kritikoa lantzea da. Edukiak:

• Estatu demokratikoaren eta zuzenbidezko estatuaren funtsak eta ezaugarriak • Eskubide-berdintasuna eta aniztasuna. Herritartasunak bakoitzari ematen dizkion

aukeren errespetua eta balioespen kritikoa • Botere politikoaren jatorria eta zilegitasuna


3�

7. Ikasketa Unitatea: Herritartasuna gizarte globalean (15 ordu) Herritartasuna da gure demokraziari egindako azken ekarpen teoriko eta praktiko berritzailea. Mundu globalizatuan eskubideak eta justizia bermatzea posible egiten duen “herritartasuna” kontzeptua ezartzea ezinbestekoa dela dirudi. Edukiak:

• Herritartasun globala: politikaren ikuspegi berria • Herritartasun nazionala versus herritartasun globala • Demokrazia mediatikoa eta herritartasun globala • Globalizazioak bizimodu pertsonalean, gizarteko harremanetan eta politikan duen

eragina • Ikasketa, herritartasun aktibo izatera aldatzeko prozesua: ikasketaren egitura eta

estrategiak. Jarrerak, arauak eta baloreak gizarteko bizimoduan. Ikasketa unitateen eta ezagutza-adierazleen arteko elkarrekikotasunak Adierazi berri ditugun IU bakoitzerako ariketak ezagutza-adierazlearen araberakoak izango dira, eta horien arteko lotura beheko taulan adierazitakoa da:

Ikasketa Unitateak

Izendapena Ezagutza Adierazleak

IU 1 Biologiaren dimentsioa 1.1-1.2-1.3-1.4-1.5-1.6-1.7

IU 2 Psikologiaren dimentsioa 1.8-1.9

IU 3 Dimentsio soziokulturala 1.10-1.11-1.12-1.13-1.14

IU 4 Morala eta gizartea 2.1-2.2-2.3-2.4

IU 5 Aniztasun soziala eta kulturala 2.5-2.6-2.7-2.8-2.9-2.10-2.11

IU 6 Estatu demokratikoa 3.1-3.2-3.3-3.4-3.5

IU 7 Herritartasuna gizarte globalean 3.6-3.7-3.8-3.9-3.10

Aplikatu beharreko metodologia: Ikuspuntu metodologikotik planteamendu honek berehalako efektuak ditu. Teoria/Praktika konbinazioa izango da guztiaren ardatza. Izan ere, horrela bakarrik egikaritu ahal izango dugu goian aipatutako berrinterpretazioa. Ikuspuntu teorikoa ikuspuntu praktikoarekin uztartzen badugu gure ingurunea behaketa berri eta ezberdinetatik irakurtzeko gaitasuna izango dugu. Hala, jarraian proposatzen den estrategia metodologikoen bitartez bi ikuspegiak uztartu ahal izango dira, bi plano ezberdinetan:

Taldekoak Banakakoak

-Lankidetza-taldeak -Lantalde interaktiboak -Testu-mota ezberdinei buruzko hitzaldiak -Web-quest egiturako lan-proiektuak -Ingurunea ikertzea/ekintzak

-Liburu, artikulu, erreportaje eta abarretatik ateratako iritziak eguneroko egintzekin alderatzea eta hausnarketa. -Datuak, iritziak, teoriak… biltzea (egunkari, Internet, filmak, TB, irratia, etab.) eta interpretatzea.


4�

• IKASKETARAKO BALIABIDEAK Jarraian aurkezten diren baliabideak bi dimentsiotan banatzen dira. Bata irekia, Interneten dauden baliabideek emandakoa; bestea bakarkakoa, argitaletxeek eskainitako testu-liburuetara mugatua. Sarbide-probak gainditzeko orduan bakoitzak bere abantailak eta eragozpenak ditu. Oro har, lehenengoa hobe egokitzen da aurkeztu berri dugun curriculumera, baina dispertsio handiegia du; bigarrenak, berriz, curriculuma modu ordenatuan aurkezten digu, baina ez da hain ongi egokitzen. Baliabideok erabiltzeko erabakia hartzen duenak hori guztia kontuan izan beharko du, beraz, nondik jo erabakitzeko.

• Interneteko baliabideak: Herritartasunaren gaia lantzeko GKEen webguneak oso gomendagarriak dira, hauek bereziki: http://www.alboan.org/portal/index.asp, http://www.intermonoxfam.org, http://www.intermonoxfam.org/http://www.aulaintercultural.org/ www.harresiak.org; informazio-kopuru handia eta oso baliagarria topatuko duzue berauetan. Edozein kasutan ere, ariketen atalean erabilitako baliabideak oso gomendagarriak dira. Baliabide didaktiko moduan, gainera, web-quest hauek erabil ditzakezue: http://www.phpwebquest.org/wq25/ (gaztelaniaz) eta http://www.phpwebquest.org/euskera/ (euskaraz); bestelako webguneak ere erabil daitezke, bi modutan: ikasgelan lantzeko web-quest moduan edo datuak eskuratzeko. Izan ere, baliabide asko eskura baitaiteke berauetatik. Filosofiari buruzko webgune eta blog asko dago. Baina, zalantzarik gabe, baliabiderik baliagarriena Rafeal Robles-ek eskainitakoak dira (Wiki eta Bloga —Interneten bilaketa egitearekin nahikoa da—). aulawiki21 kontsultatzea ere gomendatzen da.

• Testu-liburuei dagokienez, kontuan izan behar dugu ikasgai hau oraindik ez dela

araututako curriculumean garatu, eta beraz, oraindik ez da bakarkako baliabiderik argitaratu, argitaletxeak lantze-prozesuan baitaude. Hala eta guztiz ere argitaletxe askok esperientzia handia dute filosofiaren gaietan, eta beraz, euren webguneetara jotzeko gomendioa egiten dugu, liburuetako edukiei buruzko informazioa jasotzeko.

B-PRESENT-ACCESO GS EUSKERA - Eusko Jaurlaritza · − Bilakaera eta hominizazioa − Hominidoaren...

Documents

Transcript of B-PRESENT-ACCESO GS EUSKERA - Eusko Jaurlaritza · − Bilakaera eta hominizazioa − Hominidoaren...