Osasuna Saila

Mina eta neurozientzietako

mintegiak

Udako Euskal Unibertsitatea Bilbo, 1998

© Osasuna Saila

© Udako Euskal Unibertsitatea

ISBN: 84-86967-91-0

Lege-gordailua: BI-789-98

Inprimategia: RGM. Padre Larramendi 4. BILBO

Hizkuntz Zuzentzailea: Iñaki Ugarteburu

Banatzaileak: UEU. Concha Jenerala 25, 4. BILBO telf. 4217145

e-maila: ueu@eusnet.org

Zabaltzen: Igerabide, 88 DONOSTIA

Aurkibidea

Sarrera ............................................................................................... 7

Minaren neuroanatomia Angel Bidaurrazaga, UEUkidea eta EHUko irakaslea ................................ 9

Minaren elektrokimika Jon Irazusta, EHUko irakaslea .................................................................... 15

Minaren terapeutika farmakologikoa Luis F. Callado, EHUko Farmakologi Saila ............................................... 25

Mina Txabi Txakartegi, UEUko Osasuna sailkidea eta Gernikako Osasun Zentruko medikua ......................................................... 43

Minaren maneiua Josu Arrieta, UEUko Osasuna eta Zumarragako Ospitaleko medikua .............................................................. 59

NSZren plastikotasuna minaren fisiopatologian I: hiperalgesiaren mekanismo neuronalak Jatsu Azkue, medikua Heidelberg Unibertsitatean....................................... 89

NSZren plastikotasuna minaren fisiopatologian II: hiperalgesiaren mekanismo molekularrak Jatsu Azkue, medikua Heidelberg Unibertsitatean ...................................... 101

Akupuntura eta minaren kontrol endogenoa Jatsu Azkue, medikua Heidelberg Unibertsitatean ...................................... 113

Garuneko tumoreak: glioma astrozitikoak Koro Alkiza, Eusko Jaularitzako bekaduna ................................................ 123

Proiekzio kortikopontinoak untxietan Angel Bidaurrazaga, UEUkidea eta EHUko irakaslea ............................... 131

Hipotalamo-hipofisi-guruin adrenal ardatzeko aldaketa morfologikoak transplante adrenalaren ondoren Rafael Sarria, EHUko irakaslea ................................................................. 143

C zuntzek eraginiko eremu potentzilen iraupen luzeko aldaketak ornomuinaren azalezko geruzetako neuronengan Jatsu Azkue, medikua Heidelberg Unibertsitatean ..................................... 151

Glutamatoaren hartzaile metabotropikoak zerebeloan Jose Maria Mateos, EHUko Doktoregaia ................................................... 165

Glutamato-hartzaile metabotropikoak gorputz trapezoideoaren erdiko gunean Izaskun Elezgarai, EHUko ikertzailea ......................................................... 177

Glutamatoaren III. taldeko hartzaile metabotropikoak kortex piriformean Esther Lazaro, EHUko ikertzailea .............................................................. 197

Hartzaile opioidea eta alfa-2 adrenohartzaileak opiazeoen adikzioan Ane M. Gabilondo, EHUko Farmakologi Saila .......................................... 211

Alfa-2 adrenohartzaileak eta hartzaile imidazolinikoak zenbait gaixotasun neuropsikiatrikotan Luis F. Callado, EHUko Farmakologi Saila ................................................ 217

Garun odoleztatzearen garapena ikusmen-estimulu gabeko egoeretan Enrike G. Argandoña, EHUko irakaslea ..................................................... 223

GABA neuronak ikusmen kortexean Sonia M. Gomez, EHUko irakaslea ........................................................... 229

Klaustroa eta kortexaren arteko harremanak Iñaki Gutierrez, ikertzailea .......................................................................... 241

AMPA-GluR2/3 subunitateen distribuzioa arratoi burmuin kortexean jaio osteko garapenean Eunate Arana, ikertzailea ............................................................................ 251

Alkohol kontsumoa eta depresioa EHUko ikasleengan Xabier Zupiria, EHUko irakaslea ................................................................ 259

Jokaera agonistikoaren animalisa-eredua, eraenketa neuroinmunoendokrinoaren ikerketan Eduardo Fano, EHUko irakaslea ................................................................ 271

6 Aurkibidea

Hitzaurrea

Eskuetan duzun liburu honek UEUko Osasun Sailean 1996 eta 1997 urteetan jorratu diren gai nagusi biei buruz emaniko hitzaldi gehienak biltzen ditu, mina eta neurozientziak mintegietan, alegia.

Minari buruz aste monografiko bat antolatu genuen 1996ko udan. Osasun munduan hain garrantzi handia duen adierazpen patologiko honen azalpen anatomiko, farmakologiko eta fisiologikotik hasi eta klinikan ematen diren trata- menduetaraino, bereziki minak umeetan duen eragina eta egoera traumatologikoe- tako xehetasunak.

Gaixoetan hain garrantzi handia duen sintoma honen azalpen molekular eta elektrofisiologikoak sakonki irakur ditzakezu, eta azkenik beste tratamendu ezberdin baten ikuspegia, hau da akupunturarena.

Hurrengo urtean UEUren lehenengo astean neurozientzietako mintegiak izenburuarekin beste ikastaro bat antolatu genuen Osasun Sailean. Mintegi hauetan, neurozientzietako alor ezberdinetako (neurologia, psikologia, neuroanato- mia, fisiologia, psikoanalisia eta psikiatria) ikertzaile euskaldunak bildu genituen bakoitzaren esparruaren inguruan bere ikerketak eta asmoak azaltzeko.

Gaiak oso sakonak izan ziren eta haien sailkapena eginez gero lau izan ziren eremu nagusienak: neuromorfologia, neurotransmisoreak, adreno-hartzaileak eta depresioa. Hauetaz aparte, sailkapen honetan sartzen ez diren beste gai batzuk jorratu ziren, adibidez garuneko tumoreak edo neuroinmunologia. Aukera ederra izan zen gaur egungo ikerlanen emaitza eta egoeraz jabetzeko. Noizbehinka hizlari eta entzuleen artean eztabaida interesgarriak gertatu ziren, mintegiaren esanahiari dagokion moduan. Laburpen gisa, mintegi hauetan jasotako ildo nagusiak jarraian aipatuko ditut.

Neuromorfologiari dagokionez Iruñean ikusi genuen nola antolatuta dauden garunaren atal batzuk edo nola ikertzen diren neuronen itxurak eta ibilbideak, adibidez Gaba neurona multzoen egitura bertikala edo kortexa eta zubiaren arteko proiekzioetan. Askotan azaldu zen nola gure Nerbio Sistema Zentralak informazioa teilakatuta bezala gorderik duen eta nola informazio hori leku ezberdinetan bilaka- tua dagoen. Atal honi loturik, garunaren garapenarekin erlazioa duten bi ikerketak adierazi ziguten nola arratoietako ikusmen sisteman odoleztearen garapena eta glutamato neurotransmisoreen hedapena ia egun berdinetan gertatzen zen.

Neuronak ikertzeko metodoak ikusi ondoren, haien neurotransmisoreez aritu ginen, gehienbat Euskal Herrian (eta beste leku askotan) ikertzen den neurotrans- misore baten inguruan, arestian aipatutako glutamatoa hain zuzen. Inmunohis- tokimikako metodoak azaldu ondoren haren hartzailearen zabalpena azaldu ziguten garuneko leku ezberdinetan: garuntxoan, gorputz trapezoideetan, kortex piriformean eta burmuin kortexean.

Beste neurotransmisore baten hartzaileez, adrenohartzaileez, hitz egin ziguten Farmakologiako ikertzaileek. Hartzaile hauek egora-aldaketak dituzte patologi egoeretan, adibidez opiazeo drograzaleen artean eta depresioetan. Sistema adrener- giko eta serotinergikoen zaleen arteko eztabaida sutsuen lekuko izan ginen, ez baitago argi zeinek duen garrantzi handiena, ezta aldaketak efektu edo jatorriak diren.

Azkeneko gai nagusian depresioaren ikuspegi psikologikotik nola ikertzen den entzun genuen, batetik bere nahasketa afektiboekin lotuta eta beste aldetik alkoholismoarekin erlazio ez-zuzenarekin.

Konturatzen zarenez bilduma liburu honetan gai ugari eta sakonak aztertzen dira, sekula euskaraz honela azaldu ez direnak; beraz, zientzi alor honetan saio aitzindaria dela esan daiteke: estima ezazu horrela, irakurle.

Angel Bidaurrazaga Lan honen koordinatzailea

8 Hitzaurrea

Minaren neuroanatomia

Angel Bidaurrazaga UEUkidea eta EHUko Irakaslea

1. ZER DA MINA?

Mina gorputzeko leku batean nabaritzen den sentsazio ezatsegina da. Kolpe, ebaki, zauri eta abarren, edo organismoaren funtzionamenduan oreka galtzearen edo bestelako arazo baten ondorioa izaten da. Atsekabe handia edo samintasun- -sentimendu bezala ere definitu da edo zauritzen gaituztelako sentimena.

Min estimulu bat organoaren integritatea mehatxatzen duen zirikatze modura hartzen da, beraz alarma ikur bat da eta gure gorputza babesteko, defentsa edo ihesaldia eragiten du. Zirikatzeak mota ugari eta ezberdinetakoa izan daitezke: mekanikoa, kimikoa, termikoa, elektrikoa ...

Gorputzean bi motatako mina desberdintzen ditugu:

a) zehatza edo kanpoko egituratik datorrena, adibidez orratz baten txertaketakoa.

b) zehaztugabea edo barrukoa, adibidez burukominarena.

Bi mota hauek gure nerbio sistemaren araberakoak dira min-hartzaile desberdinek minaren sentikortasuna ere aldatzen dutelako. Nerbio sistemak neurona zelulak ditu osagai nagusi eta unitate funtzional bezala. Nerbio-sistemako zelula desberdindu hau, gorputz zelular batez eta zenbait luzakinez (axoi eta zenbait dendritaz) osatuta dago. Zelula hauen artean komunikazio gune berezi batzuk daude: sinapsiak. Bertan komunikazio kimikoa gertatzen da neurotransmisore ezberdinekin, eta kinadak daramatzate haien artean. Kinada hauek axoiaren despolarizazioz garraiatzen dira.

Nerbio-kinadak kanpoaldetik nerbio-zentroetara garraiatzen dituzten nerbio- zuntzei sentsorial esaten zaie, eta kinadak zentruetatik beste organoetara garraiatzen dituztenei berriz, motore. Badaude bitartekoak edo mistoak direnak e