BerrikuntzaetaTeknologiaBerriendibulgaziozkoaldizkariaBulegoTeknologikoakargitaratua

InformatikaetaTelekomunikazioZuzendaritza

Aleguztiakeskuragarridituzueondorengowebgunean:www.euskadi.eus/informatika Bidalizueniradokizunak:aurrera@euskadi.eus

T eknologia berriak etengabe doaz aldatzen, eta uste duguneaneskuartean duguna ezin dela hobetu, teknika eta lan egitekomoduberriak agertzen dira, eta horrek orain arte egindako guztiabirplanteatzera eramaten gaitu. Oraingoan, teknologia berri bat

aurkeztu nahi dizuegu, erakunde askoren lan egitekomodua alda dezakeena:blockchaina.Alehonenlehenengogaian,azaldukodizueguzeindenteknologiahorrenjatorria,etazeindiren«ezberdin»egitendutenezaugarrinagusiak.Eraberean, teknologia hori erabiltzen duten kasua erreal batzuk azaldukodizkizuegu.

Bigarren gaian, gutxi ezagutzen den baina gure lanpostuan eragin handiadaukantresnabatez jardungodugu,zeinak,besteakbeste,Eusko Jaurlaritzakolangileak hautatzeko prozesua kudeatzen baitu. Izan ere, hori da FuntzioPublikoko Zuzendaritzak erabiltzen duen aplikazioa Lanpostuen analisiaegiteko. Artikuluan zehar, zehaztuko dizuegu nola eboluzionatu duen eta zeindiren bere modulurik garrantzitsuenak, zer garrantzi izango duen datozenurteetan gure Administrazioak aurrean izango dituen aldaketei erantzuteko(adib:langileenzahartzea).

Eta aldaketez dihardugula, «Alboan» atalean azaltzen dizuegu zer aldaketagertatuko den Eusko Jaurlaritzaren o imatikako postuan; izan ere, 2018anWindows10sistemaeragileaetaOf ice365paketeo imatikoaerabilikoditugu.Zehazten dizuegu zer funtzionaltasun eta modulu berri erabili ahal izangoditugun.

«Berri laburrak» atalean, azaltzen dugu zer eragin (eta ondorio) dutenzibererasoek Administrazio Publikoaren esparruan. Eta bigarren berri bezala,pertsonanostalgikoei zuzendutakourteurrenbatdakarkigugogora:SMSak25urtebeteberriditu,ezgutxiago,ezgehiago.

Bukatubainolehen,etakontuanhartutazergaraitangauden...

AURKIBIDEA 

«Blockchain» teknologia 

2. or. 

Lanpostuen analisirako 

aplikazioa 

6. or. 

Alboan: 

Badator Office365 

paketea 

10. or. 

Berri laburrak: 

Ziberintzidenteak sektore publikoan 

SMSk 25 urte bete 

ditu  

12. or. 

URRERA! 62. zk. 

2017ko abendua 

2 2017ko abendua 

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea   62. zk.

«Blockchain» teknologia 

Ziurrenik dagoneko jakingo duzue zer den bitcoina1 (Interneteko diru birtualospetsuena).Baina, ba aldakizuzer teknologiadagoenhorrenatzean?«Blockchain»2du izena, eta artikulu honetan horren historia azalduko dugu, eta ikusiko dugu zerbesteesparrutanerabildaitekeen.

B lockchainteknologia2008ansortuzen, Satoshi Nakamoto izenezezagutarazi zen batek teknologiahori asmatu zuenean (ez dakigu

zerzenbenetan,pertsonabatalataldebat).

Nakamotok sistema bat lortu nahi zuen,ahalbidetuko zuena bi alderdiren artekotrukea edo transakzioa ahalik eta bermerikhandienarekinegitea,bainahirugarrenbatenmende egon gabe (normalean notario‐eginkizunak egiten dituena eta eragiketarenbaliozkotasuna ziurtatzen duena). Lehenproduktu arrakastatsua izan zen bitcoinospetsua, gaur egun mundu osoan gehienezagutzenetaerabiltzendendirudigitala.

2009an, berak garatutako teknologiareniturburu‐kodea eman zuen argitaraNakamotok, eta 2010eko maiatzaren 22anLaszlo Hanyecz programatzaileak erabilizituen lehen aldiz bitcoinak pizza baterosteko (garai hartan 10.000 bitcoin

ordainduzituen).

NOLA FUNTZIONATZEN DU?  

Labur esanda, eta bitcoinen munduariaplikatuta, esan daiteke Blockchain«Kontabilitate‐liburu digital banatua» dela,diru birtualekin egindako informazioadaukana. Bere antolaketa‐modua daezaugarri garrantzitsuena: datu‐base bat da,toki ezberdinetan banatuta; horri esker,informazio guztiaren kopiak gordetzendituzten zerbitzari ugari ditugu Interneten.Ordenagailu bakoitzanodo izena hartzendu gainerako ordenagailuekin konektatutaegoten da, eta parekoen arteko sare batosatzendute (peer‐to‐peer edoP2P), hauda,hierarkiarikgabe.Gauregun,kalkulatzenda80.000nodoingurudaudela.

[ikusi «Blokeak eta Nodoak» eta «nolafabrikatzendirabitcoinak?atalak»].

1Bitcoina:kriptodirubatenedodirubirtualbatenizenada.

BTClaburdurarekinagertzenda;edoXBTlaburdurarekin,hobetoegokitzenbaitaherrialdejakinbatekoakezdirendibisennazioartekoestandarretara.

(iturria:Wikipedia].

Aurtengoazaroaren29aegunhistorikoabihurtudabitcoinarentzat,Dirubirtualak(kriptodirua)gainditueginbaitzuen,lehenengoaldiz,10.000dolarrekokota.

Gertakarihistorikoaizanzen,halaber,bitcoinakurre‐ontzabatenprezioagainditzea;horiaurtengomartxohasierangertatuzen.

Esanbeharda,ordea,oraindelabiurte200dolarrenazpitikgeratuzelabitcoinarenprezioa.Horregatik,aholkularitza‐enpresabatzuekberanduagoedogoizagolehertukodenburbuilatzatjotzenduteproduktuhau.

2Blockchain:hitzingelesada,etahauesannahiduliteralki:«bloke‐katea».

Blokeak eta Nodoak 

Honako  elementu  hauek  daude 

blockchain teknologiaren oinarrian: 

Blokea:  datu‐  edo  informazio‐

multzo bat da, bloke‐kate baten 

barruan  dagoena.  Kateko  bloke 

bakoitzak ditu: 

Kode  alfanumeriko  bat,  aurreko 

blokearekin  lotzen dena  (salbu eta  lehen 

blokea) 

Transakzioen «paketea»  

Kode  alfanumeriko  bat,  etorkizunean 

sortuko den hurrengo blokearekin  lotzen 

dena. 

Bloke  bakoitzean  dagoen  informazioa 

«hash»  kriptografiko  bat  bezala 

erregistratzen da. 

Nodoa:  sareari  lotutako 

ordenagailu  bat  da,  eta  erabiltzen 

duen  so wareak  lanean  ari  garen 

bloke‐katearen  kopia  bat 

biltegiratzen  eta  banatzen  du,  denbora 

errealean eguneratuta. 

Bloke bat berresten den bakoitzean,  sarera 

eransten da, nodo guz etara  lotzen da, eta 

blokea  ordenagailu  bakoitzak  biltegiratzen 

duen kopiari eransten zaio. 

Meatzariak:  ardura  bakarreko 

ordenagailuak  dira,  eta  beren  kapazitate 

konputazionala  sareari  eskaintzen  diote, 

egindako transakzioak egiaztatzeko. 

62. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea

2017ko abendua  3

Bitcoinen kasuan, transakzio bat egiten da,adibidez,bitcoinbatenedobatzuentitularrak

titulartasuna beste pertsona bati pasatzendionean. Transakzio hori egiten denean,(pasatu, titulartasunaren informazioa

pasatzen da), hura bitcoin sarea osatzenduten Interneteko nodo (ordenagailu)guztietarabanatzenda,etapartekatzen.

Informazio hori bloke batean sartzen da(bloke hori bloke gehiagorekin osatutakokate baten parte da). Era berean, blokebakoitza lotuta egongo da sortzen joatendiren hurrengo blokeekin, eta horrelajarraituko dute bata bestearen ondotik (etabloke bakoitzak bere sinadura digitaladauka). Funtsean, esan dezakegu PKI batenespiritu bera daukala (ingelesez, «PublicKeyInfrastructure»; gakopublikokoazpiegitura),bainasistemabanatuanoinarrituta.

Erregistrohorretanapuntatzendenaezindaaldatu edo ezabatu; informazioa gehitubesterik ezin da egin, betiere adostasuna

3Blockchain.info:zerbitzubatda,bitcoin‐sareangertatzenaridenguztiaikustekoaukeraematenduena;horretarako,denboraerrealeaneguneratutakogra ikoakeskaintzenditudirubirtualarenegoerariburuz,egitenaridirentransakzioeiburuzedoeragiketabakoitzareninformazioariburuz.

https://blockchain.info

Jakingarriak...

Björkabeslariislandiarrakbereazkenalbumaargitaratudu,«Utopia»,etaberefanekkreditu‐txartelenedoPaypalenbidezezezikdirudigitalarekinereerosiahalizangodute(bitcoin,litecoin,DashetaAudiocoinADC).

«Blockchain teknologia aplikatu 

daiteke egiaztapen bat eskatzen 

duen edozein transakziotan.» 

Nola fabrikatzen dira bitcoinak? 

Ideia  oso  sinplea  da:  gure  ordenagailuak 

algoritmo  matema ko  bat  ebatzi  behar  du 

(prozesu  horri  «bitcoin  meatzaritza»  esaten 

zaio).  Kontuan  hartzen  badugu  zenbat  balio 

duen gaur egun bitcoin batek, pentsa dezakegu 

negozio  on  bat  dela.  Baina,  errealitatean  ez  da 

dirudien bezain errentagarria.  

Bitcoin  protokoloa  bitcoin  berriak 

sortzen joaten da tarteka (kuriositate 

modura,  esan  behar  da  21  milioi 

bitcoin  egon  daitezkeela  gehienez 

ere).  «Meatzari»  deitutakoen  lana 

funtsezkoa  da,  pertsona  horiek 

baliozkotzen  edo  sortzen  bai tuzte, 

beren ordenagailuekin, bitcoin berriak.  

Edozein  bihur  daiteke  bitcoinen  meatzari, 

bakarrik  behar  da  so ware  bat  eta  hardware 

bat.  Sareak  saritzen  ditu  pertsona  hauek, 

ematen dituzten zerbitzuen truk. 

Bitcoinekin  egindako  transakzio  bakoitza  bloke 

batean  prozesatu  behar  da,  eta  eragiketa  hori 

beste  meatzariek  edo  sarean  dauden  beste 

pertsona batzuek onartu behar dute. 

Potentzia handiko hardwareaz gain (ordenagailu 

bat/zerbitzari espezializatua), bitcoinaren sareari 

lotutako  so aware bat ere behar da  (programa 

garrantzitsuenak  dira  CGMiner,  BFGMiner  eta 

EasyMiner).  

Transakzioak  blokean  multzokatzen  dira,  eta 

kalkulu  matema ko  konplexuak  behar  dira 

prozesatzeko,  meatzariek  eskaintzen  duten 

kalkulu‐potentzia  bat.  Beren  lanaren  sari  gisa, 

bloke berri bat  sortzen da 10 minuturo,  jaberik 

gabeko bitcoin berri batekin, eta blokea sortzen 

parte  hartu  duten meatzarien  artean  banatzen 

da. 

Gure  ordenagailuaren  potentziaren  parte  bat 

lagatzeaga k,  bitcoin  protokoloak  bi 

modutan  ordaintzen  du:  bitcoin 

diruarekin,  hornitzen  dugun  CPU 

potentziari  dagokiona,  edo 

transakzioenga ko  tasa  batekin, 

aurre k zehaztua. 

Baina,  gaur  egun  alderdi  asko  hartu 

behar  dira  kontuan:  zer  kostu  duen 

hardwareak,  zenbat  elektrizitate 

kontsumitzen  duen  eta  nola  jaisten  den  bere 

errendimendua meatzaritzan  ari  den  bitartean. 

Beraz,  errentagarria  al  da,  egun,  bitcoin‐

meatzaritza?  Etxeko  PC  batekin  ez.  Horrega k, 

eta  dirua  irabazteko,  herrialde  batzuetan 

zerbitzarien fabrika edo granja handiak  instalatu 

dira,  soil‐soilik  bitcoinak  sortzera  dedikatzen 

direnak. 

Esandakoga k,  eta  kontuan  hartuta  igotzen  ari 

dela meatzari‐kopurua, gero eta zailagoa da lan‐

mota honenga k irabaziak edo bitcoinak lortzea, 

saria jende askorekin partekatu behar delako. 

Bitcoinaren  bilakaera  ezagutzeko,  hemen 

kontsulta dezakezu: Blockchain.info3 

4 2017ko abendua 

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea   62. zk.

badago; erregistroa, beraz, aldaezina etairaunkorra da. Hori dela eta, blockchainteknologia segurutzat jotzen da, ezinezkoabaita kate horiek puskatzea edomanipulatzea.

Teknologia honen arrakastaren beste gakobat da adostasuna: sarea osatzen dutenpertsonek informazio bera badute, horrekesannahiduinformaziohoribenetakoadela,eta,beraz,ontzatematenda.

Azpimarratu behar da blockchain bat bainogehiago daudela. Egia esan, «bloke‐kate»asko daude, nahi adina, eta behar dugunedozein informazio‐transakziorako erabilditzakegu (ez bakarrik diru birtualasortzeko).

Teknikoki,hirukate‐motadaude:publikoak,pribatuak eta hibridoak. Kate publikobatean, edozeinek parte har dezake (bitcoinedoethereumek, adibidez, kate‐mota hauengaineanegitendute lan).Pribatuetan, ordea,bakarrik sar daitezke jabearen baimenadutenak.

Egia esanda, blockchain teknologia aplikatudaiteke egiaztapen bat eskatzen duenedozein transakziotan. Horregatik, entitateaskok uste dute diru kriptogra ikoarentzako«kontabilitate‐liburuhutsbat» baino zerbaitgehiago izan daitekeela. Hala, blockchainteknologia garatzen hasi dira «smartcontracts» edo kontratu adimendunakdeitutakoeiereaplikatzeko.

Denok ezagutzen ditugun «kontratutradizionalak» pertsonek ulertzeko idatzitadaude, baina «kontratu adimendunak»bakarrik ordenagailuek interpretatzekodiseinatuta daude. Melanie Swan aditua dahorrelako teknologietan, eta berak egindakoikerketetako batean kontratu berri hauekbete beharreko 3 irizpide ezartzen ditu:autonomia, autosu izientzia etadeszentralizazioa.

Halakoadateknologiaberrihonekbiztudueninteresa, non hainbat partzuergo4 sortubaitira beharden teknologia bultzatzeko etaerabilerasustatzeko:

Hyperledger Project: The LinuxFoundationek eta Accenture, AmericanExpress, IBM, J.P. Morgan, Intel edoSamsung bezalako entitate edoaholkularitza‐enpresekbultzatua.

R3 (R3CEV LLC): inantza‐konpainiahandiek bultzatzen dute, hauek besteakbeste: BBVA, Banco Santander, ING etaBarclays.

Enterprise Ethereum Alliance: 150erakundek baino gehiagok osatzen dute,eta, aholkularitza‐enpresa batzuenarabera, gaur egungo blockchainaliantzarikhandienada.

Alastria(lehenRedLyra):sektoreanitzekolehen partzuergoa da, enpresek etaerakundeekbultzatuaEspainiarenbarruanlege‐e ikazia duten zerbitzuak emangodituen blockchaineko azpiegitura erdi‐publikoa ezartzeko, bat datorrenaEuropakoerregulazioarekin.

ETA ADMINISTRAZIO PUBLIKOAN?  

Administrazioaren funtzionamendua azter‐tzen badugu, ziurrenik aurkituko duguteknologia hau aplikatu ahal izatekoekimenenbat.Honaadibidebatzuk:

Hauteskundeak: blockchain teknologiariesker, hauteskunde‐prozesuak gardena‐goak izango dira, bozak modu pribatuanemanahal izangodiraerabat,eta,gainera,ezin izango dira emaitzak faltsutu edomanipulatu.

Segurtasuna:Austriakopoliziablockchainteknologiarekin biltegiratzen hasiko dabereagenteekgrabatzendituztenbideoak.Modu horretan, frogatu ahal izango dute

4Partzuergoak:

HyperledgerProject(HyperledgerProiektua)Blockchainerakokodeirekikoplataformabatda,LinuxFundazioakhasia2015ekoabenduan.www.hyperledger.org

R3(R3CEVLLC)Gauregun,70 inantza‐entitatebainogehiagogidatzenditu,bankuensektoreanblockchainarenerabilerabultzatzeko.

2014.urteansortuzen.

www.r3.com

EnterpriseEthereumAlliance:

Partzuergohorretan,gasarenetapetrolioarensektoreetako150multinazionalbainogehiagokpartehartzendute.https://entethalliance.org

Alastria:Partzuergohorretan,bankuen,energiarenetatelekomunikazioenkonpainiarikgarrantzitsuenekhartzendutepartehttps://alastria.io

62. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea

2017ko abendua  5

zer egun eta ordutan egin zirengrabaketak, eta bermatu datu horiek ezdirelaezabatzenedomanipulatzen.

Zergen kudeaketa: Txinako Gobernuak«2015erako Informatizazio PlanNazional»ean aurreratu zuen blockchainteknologiarekin kudeatuko zituela zergaketafakturaelektronikoak.

Dokumentazioa kudeatzea: DubaikoGobernuak, adibidez, 2020rako block‐chainera pasako ditu bere dokumentuak,eta, modu horretan, paperezkodokumentuakerabiltzeariutzikodio.Horriesker,kalkulatzendaurtean25milioi lan‐ordu aurreztuko dituela, ez baitupaperezko dokumenturik biltegiratu,kudeatuetaberreskuratubeharko.5

Administrazio Publikoaren esparruan,azpimarratzekoa da Estoniako kasua,Administrazio Publikoan gehien berritzenduenherrialdeetakobat.Bereindependentzialortu zuenetik (90ko hamarkadan), bultzadahandia eman dio Administrazio Elektro‐nikoari, eta gaur egun blockchain erabiltzendu kudeatzeko hala bere erregistroak nolabiztanle guztien identi ikazio digitala etahistoriasanitarioa.

EuskoJaurlaritzarenkasuan,esanbehardaazken hilabeteotan EJIEko Zaintza‐eremuakproba batzuk egin dituela teknologiahorretan oinarrituta. Proba horien helburuazenezagutzeateknologiahorrenezaugarriak,eta ikustea Jaurlaritzaren zein eremu edosailetanerabillitezkeen.

[ikusi«KontratistenErregistroa»]

ONDORIOAK  

Ikusi dugunez, blockchain teknologia gai daedozeinkudeaketarenbizitza‐zikloadigitalkierregistratzeko,moduseguruetapublikoan.

Teknologia berri honek aukera askoeskaintzen dizkigu, eta erabilera askoinplementa daitezke gure erakundeanblockchain teknologiaerabiliz.Bakarrik faltadateoriatikpraktikaraigarotzea.

Nolanahi ere, oraingoz modu seguruandakigun gauza bakarra da blockchainteknologia berria dela; beraz, ikusteko dagonorainoiritsidaitekeen.

5Artikulua:Informaziogehiagonahiizanezgero,kontsultatu«Blockchainetaharenaplikazioakadministraziopublikoetan»IVAPen«Administrazioaeuskaraz»aldizkarian(98.zk,2017kourria).

6Ethereum:blockchainareninplementaziobatizateazgain(Bitcoinereizandaitekeenbezala)partzuergobaterebada.

BerediruaEtherada(ETH).

Bitcoinarenondoanduenabantailadablokeakaskozeretxikiagoakdirelaetaalgoritmoezberdinbaterabiltzendutela.Horriesker,Ethereumek14segundobeharditu,batazbeste,transakzio‐blokebatsortzeko;bitcoinek,ordea,10minutu.Nahizetabitcoinabainoaskozerearinagoden,teknologiahoriezdagoonlinemundurabideratuta,baiziketatransakzioakbatchenerregistratzera.

www.ethereum.org

Kontra sten erregistroa 

Eusko Jaurlaritzaren Bulego Teknologikoak 

Blockchaini  buruzko mintegi  bat  antolatu 

zuen  abenduaren  1ean,  eta  han  jakin 

genuen  Tecnaliak  eta  EJIEk  esparru 

honetan burututako esperientzien berri. 

EJIEk,  adibidez,  proiektu  pilotu  bat 

abiatuko  du  laster,  blockchainen 

oinarritutako  soluzio  bat  eraiki  eta 

«Kontra sten  Erregistroa»‐ren  zerbitzuak 

eskaintzeko.  Ideia da Erregistroan dauden 

enpresak IFKren bidez bilatzea.  

Teknologiaren  ikuspegi k,  soluzioak 

Ethereum  Sarea6  erabiliko  du,  eta  aukera 

emango  du  datuak  kargatzeko  eta 

sinkronizatzeko,  eta,  gainera,  interfaze  batzuk 

izango ditu (weba, mugikorra eta web service).  

Gaur  egun,  Kontra sten  Erregistroaren  datuak 

Eusko  Jaurlaritzak  kudeatzen  duen  datu‐base 

erlazional batean daude. Ethereumen oinarrituta 

egin nahi den proba honetan, dagoen informazio 

guz k  za   bat  bakarrik  kargatuko  da,  hau  da, 

gaur  egun  eremu  publikokoa  den  zerbitzua 

emateko beharrezkoa den informazio minimoa.  

6 2017ko abendua 

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea   62. zk.

G iza baliabideak plani ikatu etakudeatu nahi badira, erakundeekjakin behar dute, gutxi edo asko,zer ezaugarri dituzten lan‐

postuek, eta, ildo horretan, administraziopublikoa ez da salbuespen bat. Jakitealangileekzerlanegitendutenetanolaegitenduten lan, hori oso informazio‐iturrigarrantzitsua da erabakiak hartzeko haienhautaketari, prestakuntzari eta karrerariburuz. Beste jarduera batzuk gertuagokoaketa egunerokoagoak dira; adibidez,informazioa izatea izangaiek dituztenmerezimendueneta lekualdatze‐lehiaketetanedo zerbitzu‐eginkizunetan lortu nahidituzten lanpostuen arteko erlazioari buruzedodatozenurteotakoerretiroeiburuz.

Horretarako, Gobernantza Publiko etaAutogobernu Saileko Funtzio PublikokoZuzendaritzak lanpostuen analisirakoaplikazio bat dauka, sailkatutako datuhoriek jasotzen dituena, aipaturiko premiahorien arabera kontsultatu eta tratatzeko.Aplikaziobizibatda,dagoeneko«beteranoa»,eta hazten doa, informazioaren eskariarenheinberean.

LANPOSTUEN ANALISIA  

Eusko Jaurlaritzaren «Lanpostuen analisia»egiteko erabiltzen den aplikazioa (X85Jkodearekin identi ikatua) 2002an hasi zengaratzen; izan ere, Jaurlaritzak euskarriinformatiko bat garatzeko premia zeukan,langileak inkesten bidez kontsultatzekoaukera emango ziona: zer ataza egitendituzten, zer ezagutza‐ eta gaitasun‐pro iladuten,erlazioak,etaabar.

Aplikazioaren lehen erabilera hori «Analisifuntzionalak» edo «Lanpostuen analisia»izenez ezagutzen dugu; inkestapertsonalizatuenbidezjasotakoeta indutako

informazioarekin, lortu zen atazen,trebetasunen eta ezagutzen kode etadeskripzio normalizatuen zerrendak egitea;hortik aurrera, zailtasunen eta maiztasunenaraberaordenatuzitezkeenzerrendahoriek.

2002an lortutako informazioaren ondo‐rioekin, 2008an egindako inkesta masiboankontzeptuberriakidenti ikatuetakatalogatuahal izan ziren. Beste gauza askoren artean,lanhorrenemaitzeieskerlortuzengauregunhonela ezagutzen duguna: «Lanpostuarenmonogra ia» eta lanpostuari buruzkoinformazio zehatza edo LDA (LanpostuenDeskribapenAgregatua).

Baina bertsio horrek teknologia zaharkituaerabiltzenzuen(ASPklasikoa+Oracle8datu‐basea), eta, gainera, ahalegin handiaeskatzen zuen galderak kon iguratzeko etainkesta‐motaberrietako datuak ustiatzeko;hori dela eta, 2011n Funtzio PublikokoZuzendaritzak erabaki zuen, proiektuarenarduraduna zen heinean, pilatutakoesperientzia jasoko zuen bertsio berri batgaratu behar zela, moldatzen errazagoa etaerabiltzen xinpleagoa izango zena etaEJIEkiko mendekotasun gutxiago eskatukozuena inkesta berriak kon iguratzeko etadatuakustiatzekoorduan.

Eta horrela, iritsi gara gaur aipatu nahidizuegunaplikazioarenbertsioberrira.

EGUNGO BERTSIOA  

EJIEk garatu du, ASP.NET teknologia etaOracle 10 datu‐basean oinarrituta; bertsioberriak aurreko bertsioaren alderdi onakgorde ditu bereziki hainbat motatakolaguntzak eta erabiltzailearentzat errazakdiren nabigazio eta interfazeak, eta, aldiberean, funtzionaltasun berriak ditu,betekizunberrietaraegokitzeko.Honahemen

Lanpostuen analisirako aplikazioa‡ 

Edozein erakunderentzatgurea barne berebiziko garrantzia du giza baliabideakondo kudeatzeak. Horretarako, oso garrantzitsua da analisietan lagunduko duenaplikazioonbatedukitzea: zer lanpostubehardiren, zerezaugarribetebehardituenplantillak,nolaplani ikatubehardenlangileenkarreraprofesionala...

7FuntzioPubliko‐arenZuzendaritza:gizabaliabideenpolitikagaratzen,kontrolatzenetaexekutatzendu,batetorrizJaurlaritzakezarritakogidalerroekin.

Informaziogehiagoizateko,dokumentaziohaukontsultadezakezu:

71/2017Dekretua,apirilaren11koa,GobernantzaPublikoetaAutogobernuSailarenegituraorganikoaetafuntzionalaezartzekoa.

24/2016Dekretua,azaroaren26koa,Lehendakariarena,EuskalAutonomiaErkidegokoadministraziokosailaksortu,ezabatuetaaldatzendituenaetahaienegitekoaketajardun‐arloakinkatzendituena.

‡ArtikuluhauRo‐bertoVilaetaInakiMartınezdelaHi‐dalga‐renlaguntzarieskereginda.

62. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea

2017ko abendua  7

ezaugarrihorietakobatzuk:

XLNets sistemarekin identi ikatu daiteke,Eusko Jaurlaritzaren JASO intranetenerabiliahalizateko.

Aukera ematen du inkesta berri batsortzeko zerotik abiatuta, edo existitzendirenhirutxantiloiakerabiltzeko,galderakkendutaedoerantsita.

Inkestara sartzeko puntuak aukeratu etakonbinatu daitezke: hasierako pantaila,galderenindizeaetagaldetegia.

Aukera ematen du estiloak eta testuakpertsonalizatzeko,edoinkesta,galderaedotestu‐lerro bakoitzeko egon daitezkeenlaguntzak.

Galdetegiaren zati batzuk erakutsi edoezkuta daitezke, aurreko galdereiemandakoerantzunarenarabera.

Aukeraematenduinkestabatekogalderentestuak aldatzeko, dotazioaren, postuaren,postu‐motaren, titulazio‐taldearen etaabarrenarabera.

Akatsen kontrola egin daiteke, abisatuz,adibidez,postubatenezagutzakezdaudelaondokon iguratuta,etaabar.

Lanhonetarakoizendatutakoarduradunekinkestak baliozkotu ditzakete, berenoniritzia emanez haien menpe daudenlangileekerantzundakoari.

Erabiltzaile‐pro ilak kudea daitezke,pantailetarakoetatxostenetarakoirispide‐baimenezberdinekin.

Aurrez de inituriko kontsultak etatxostenak eskaintzen ditu, formatuezberdinetan kon igura daitezkeenak(word eta excel), baita tratamenduestatistikoaketaabarere.

Inkestetan jasotako datuen idagarritasunaridagokionez, aplikazioak alborapen‐kontrolaere eskaintzen du; horren bidez, antzeman

daitezke inkestak erantzutean gertadaitezkeen onginahai/zorroztasun joerak,puntuazio‐tarte murritzak edo «halo‐efektuak»8. Fidagarritasun‐analisi bat erebadago: aplikazioaren arduradunek konpro‐batu dezakete, dotazioaren, postuaren etapostu‐motaren arabera, edo orokorrean, eaerantzunek guztira edo gaika eskaintzendutenemaitza idagarritzathardaitekeen.

Aplikazio honen azpiegitura aprobetxatuz,(kode komuna, zerbitzaria eta datu‐basea),beste modulu batzuk garatu dira FuntzioPublikoarentzat, postuen analisiaren gaiarilotutakopremiapuntualeierantzuteko.Honamoduluhorietakobatzuk:

Lanpostuaksortzekomodulua

Modulu honek zuzeneko erlazioa daukaEsleipenenmoduluarekin,eta,funtsean,baliodu jakiteko ea sor litekeen lanpostu berribatek zenbaterainoko antza daukandagoeneko existitzen diren beste batzuekin.Galdetegi baten bidez, honako hauekhautatzendira:Titulazio‐taldeak;Esparruak;Eginkizunak; Egingo dituen atazak; Trebeta‐sun teknikoak; Ezagutzak; Harremanetarakotrebetasunak; Trebetasun mentalak etaTitulazioak. Kontzeptu horiek aurkezteko,kontuan hartuko da zer erantzun denaurreko galderetan. Adibidez, esparru batbaino gehiago hautatuz gero, hurrengogalderan esparru horiekin erlazionatutakoeginkizunak erakutsiko dira, eta kontuanhartuta zer esparru hautatzen diren, atazaezberdinakerakutsikodira,etaabar.

Galdeketa bukatuta, «Distantzien kalkulua»pantailara pasa daiteke, ikusteko zerdistantzia dagoen dagoneko existitzen direnpostuekiko, betiere kontuan hartuta zerkontzeptu aukeratu diren galdeketan.Kalkulu hori algoritmo ezberdinen araberaegiten da (Czekanowski, Jaccard edo Sokal‐Sneath), eta aukera ematen du moduordenatuan ikusteko beste postu batzuekikoantzekotasunak, honelako kontzeptuekinlotuak: Eginkizunak, Atazak, Ezagutzak etaTrebetasunak.

Merezimenduakbalioestekomodulua

Modulu berri honek eskaintzen duenfuntzionaltasunari esker, merezimendu‐lehiaketarako prestakuntza‐jarduerak ba‐lioetsi daitezke (Ikastaroak, Graduondoak,Argitalpenak...)

8Haloefektua:isurikognitibobatda,aurretikemandakoezaugarrietanetahaieninguruanegindakointerpretazioanoinarrituta,ezaugarrijakinbatenpertzepzioaneragitenduena.

Beraz,norbaitgustukobadugu,normaleanezaugarripositiboekinsailkatukodugu,pertsonahorreninformazioaskoezizanarren.

Efektuhauegunerokobizitzarenesparruaskotangertatzenda,halanolaikasgeletanedoprozedurajudizialetan.

HaloefektuarenizenaEdwardL.Thorndike‐kasmatuzuen.

(iturria:Wikipedia]

8 2017ko abendua 

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea   62. zk.

Horretarako,Prestakuntza‐jarduerenErregis‐troko datuak lortzen ditu LKBtik9, etaikastaroetakodatuakIVAPetik10.

Ezarritako irizpide eta parametro batzuenarabera,balioespen‐prozesuakprestakuntza‐mota bakoitzerako balioespen‐kalkuluakegiten ditu. Kontuan hartuta zein direnmerezimendu‐ezaugarrien balio erregistra‐tuak, Baliozkotasun Formala kalkulatzen da,eta, gainera, merezimenduak postuarekinduen erlazio‐gradua ezartzen da, Postuenanalisiande initutakopostuarenetaezagutza‐eremu/azpieremuen arteko erlazioen etamerezimenduari loturiko ezagutza‐erlazioenarabera.

BaliozkotasunFormalarietaErlazio‐graduariburuzko balioekin, dagokion koe izienteakalkulatzen da, merituari aplikatuko zaionaharen balioa lortzeko lekualdatze‐lehiaketaetazerbitzu‐eginkizunetakoprozesuetan.

Kontuan hartuta zer ezaugarri dituenmerezimenduak, haren BaliozkotasunFormala izan daiteke: Altua/Ertaina/Baxua/Batere ez. Eta honelakoa izan daitekemerezimenduaren eta postuaren artekoErlazio‐gradua:

Handia: kointzidentzia bat dagoeneanmerezimenduaren eremuren batekin etaeskuratunahiden lanpostuarenezagutza‐eremurenbatekin,merezimenduasailkatuden eta lanpostuaren analisian agertzendenbezala.

Txikia: kointzidentzia ezagutza‐eremuanbakarrikgertatzendenean.

Batere ez: kointzidentziarik ezarri ezinizandenean.

Koe izientearen kalkulua prestakuntza‐jarduera guztietan egiten da, eta honelalortzen da: Baliozkotasun Formalaren balioaetalanpostuarekikoErlazio‐graduarenbalioakonbinatuz,bikontzeptuhorienarteanegonlitezkeen konbinazioetan oinarrituta.Konbinaziohorretatik lortutakobalioeibalio

bat ematen zaie (puntuazioa kalkulatzekohaztapen‐faktorea).

Modulu hau lau atal nagusitan egituratutadago, bere funtzionaltasun ezberdinenarabera:

Gaur egun, Lekualdatze‐lehiaketetakoazken deialdietan erabiltzen ari da (2015‐2017), baita Zerbitzu‐eginkizunetan ere;orain arte, ordea, merezimenduak balioetsibehar zituzten pertsonek Access‐enoinarritutako aplikazio bat erabiltzen zuten,langileak hautatzeko prozesuetan gaur egunerabiltzen diren irizpideetatik urrun;horregatik,aplikazioberrihonekinlortunahida, batetik, merezimenduak balioestekolaguntza eskaintzea, eta, bestetik, hautaketa‐prozesuezberdinetakoirizpideakbateratzea.

Lekualdatze‐lehiaketaren kasuan, pertsonabakoitzak eskatutako postu bakoitzerakomerezimenduei dagokien behin‐behinekobalioespena sortzenda, lehiaketa‐eskaeretanalegatutako merezimenduen eta eskatzailebakoitzak eskuratu nahi dituen lanpostuenarabera. Gero, balioespena lehiaketabakoitzari dagokion Epaimahaiak berrikusi,eta egokitzat jotako aldaketak egin ditzakebehin‐behineko balioespenaren gainean.Horretarako,moduluakbilakaeraetatxostenezberdinak dauzka, Excel eta Wordformatuan.

Zerbitzu‐eginkizunen balioespenerako, sailbakoitzekoarduradunek«Nirebalioespenak»izenekoataladaukate,egindakobalioespenakikusteko. Balioespen berri bat sortzeko,arduradunak postua, baremoa etabaliozkotasun formala kalkulatu zen egunaaukeratzen ditu, eta, ondoren, pertsonakhautatzen dira, hautatutako posturako haiekduten balioespena eskuratzeko. Jarraian,

9LKB:EuskoJaurlaritzako«LangileenKudeaketaIntegratua»‐rensiglada.

Gauregun,hareneginkizunakEIZUinformazio‐sistemaberriakbereganatutadauzka.

10IVAP:«HerriArduralaritzarenEuskalErakundea»autonomoada,EuskoJaurlaritzarenoraingoGobernantzaetaAutogobernukoSailariatxikia.

Hauekdira,besteakbeste,berejarduketa‐esparruak:

beregizabaliabideenhautaketaetaprestakuntza,

administraziopublikoarenzerbitzuradihardutenlangileeneuskalduntzea,etaadministrazio‐hizkuntzarenitzulpena,interpretaritza,terminologiaetanormalizazioa

www.ivap.euskadi.eus

62. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea

2017ko abendua  9

prozesuetan parte hartzen dutenekerregistratu dituzten merezimenduenbalioespena lortuko da. Hasierakobalioespenaautomatikoada,etaarduradunakberrikusi,etaegokiiritzitakoaaldatubeharkodu, kontuan hartuta postuarenberariazkotasunak eta zerbitzu‐eginkizunaren dotazioa. Puntuazioakalkulatzeko, hautatutako baremoaaplikatuko da, dagokion eranskineanzehaztutakoaren arabera, kontuan hartutalanpostuarenezaugarriak.

EsleipenenModulua

Esleipenen modulua balio du postuen etakontzeptuen arteko deskribapenak etaerlazioak mantentzeko eta administratzeko.Esparruak, Eginkizunak, Atazak, Trebetasunteknikoak, Ezagutza‐eremuak, Ezagutza‐azpieremuak,Kidegoak,ArlofuntzionalaketaPostuak. Loturek jarraitzen dute erantsitakogra ikoan agertzen den logika. Esparrubakoitzak eginkizun bat edo batzuk ditu;eginkizun bakoitzak ataza bat edo gehiago;atazaktrebetasunbatedogehiago,etaabar.

Tresna guztiak edukitzeaz gain (txostenak,analisi gurutzatuak eta lotu gabekokontzeptuen egiaztapena) moduluak badugure administrazioarentzat une honetan

garrantzi handia duen aukera bat ere:erretiroen atala. Atal horrek bifuntzionalitateditu:

a) erakustea zein diren erretiratuko direnlangileak,titularrakedoplazabetetzenaridirenak, eta haien plazak; horretarako,esparrubatetaesparruhorrekinerlazioaduten eginkizun batzuk hautatu behardira.

b) alerta‐sistema batean urte‐tarte batsartuz erakustea zein diren epe horretanerretiratukodirenlangileak,titularraketaplaza betetzen ari direnak, eta haienplazak.

Plani ikazio‐etaAntolaketa‐Modulua

BESTE ADMINISTRAZIO BATZUK  

FuntzioPublikoarenZuzendaritzakegindakolan onaren adibide gisa, adierazi nahi dugubeste administrazio batzuk ere, gureerkidegokoak eta beste batzuetakoak,interesatuta agertu direla jakiteko ea nolaplanteatu dituen Eusko Jaurlaritzak lan‐postuenanalisiak11.

11Besteadminis‐trazioak:LanpostuenAnalisirakoaplikazioaGipuzkoakoForuAldundiarekinpartekatuda(aplikazioareneskeletoaemanzitzaion).

Interesaerakutsizuten,halaber,SalamancakoUdaletxeaketaDonostiakoKontserba‐torioak.AsturiaskoPrintzerriak,berriz,de initutakoatazenetaeginkizunenzerrendakedotaxonomiakerabilizituen,berekarrera‐ereduagaratzeko(ezaplikazioabera).

KanariaHandikoLasPalmasekoUdaletxeakpostubatzuenLDA‐LanpostuenDeskriba‐penAgregatuaerabilizuenbereLZ‐LanZerrendarakoetajardunarenebaluaziorako.

Aplikazioareninforma‐zioaedoiturri‐kodeapartekatudenkasuguztietan,hitzarmenbatizenpetudainteresatudirenadministrazioenetaFuntzioPublikoarenSailburuordetzarenartean.

10 2017ko abendua 

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea   62. zk.

ALBOAN: 

 

Badator Office365 paketea 

D atorren urtean (2018), aldaketaasko gertatuko dira EuskoJaurlaritzarenpostuo imatikoan.Aurreikusitako plani ikazioaren

arabera, eta oinarrizko lanpostuaridagokionez, datorren urtean zehar gureordenagailuensistemaeragileaetapaketeo imatikoaeguneratukodira. Horri esker,gaur egungo pakete o imatikoaren ordezWindows 10 sistema eragilea eta Of ice365berriaerabilikoditugu.

ERA PROIEKTUA  

Migrazio‐proiektuariedoeguneraketari«ERAPROIEKTUA» izena eman zaio. Berrikuntzahandiena Of ice365 paketeak ekarriko du:hodeiko zerbitzuak dira bere funtziona‐menduaren oinarria, eta lizentziak ez diralanpostuaren arabera emango, baizik etapertsonaren arabera. Horretarako, 2tipologiazehaztudira:

1. Jeneralista:tipologiahonetan,sartzendiraWindows 10, Of iceren azken bertsioa (5PC,5 tabletaeta5mugikorretan instalatuahal izango da), eta hodeiko biltegiratzebat.

2. Espezialista: jeneralistaren barrukoezaparte, tipologia honetan sartzen diraonlineko posta, lankidetza‐esparruak etabateratutako komunikazio‐zerbitzuak,baita beste produktu batzuk ere (ikusi«Zerbitzu‐Katalogoa»atala).

«Hodei Publikoko zerbitzuak», adibidez,webeanoinarritutakozerbitzuinformatikoakdira, gure erakundetik kanpo ostatatzendirenak,hauda,kanpoankokatutadaude,etahirugarren bat arduratzen da haienmantentze‐lanez(ostatatzea).

Zerbitzu/produktu horiekSaaS‐en (Software

as a Service) eskaintzen dira, hau da,erabileragatiko ordainketan oinarritu‐tako Internet bidezko harpidetza‐eredubat da, (hodeia), zerbitzu‐hornitzaile batekeskainia;hala,Interneterakonektatubeharkoda tresnak eskuratzeko, atari bakar batenbidez.

ELKARLANEN EBOLUZIOA  

Funtsean, gaur egungo lankidetza‐ etakomunikazio‐zerbitzuen eboluziotik datorELKARLAN, eta honako hauek eskaintzenditu: posta elektronikoa (Microsoft Ex‐change); pakete o imatikoa; lankidetza‐esparruak (elkarlanekoak, SharePoint tres‐na),etabateratutakokomunikazio‐zerbitzuak(audio‐ eta bideo‐deietarako Lync tresna,berehalako mezularitza, Internet bidezkobilerak…)

Esandugunbezala,eboluziohoripertsonetanoinarritzen da, zeinari funtzionalitateezberdinak lotuko zaizkion (tipologiak);gainera, bateratzeari dagokionez asmoa dalankidetza‐ eta komunikazio‐zerbitzueneboluzioa Euskal Administrazioarengainerakoentitateetaerakundeeieskaintzea.Horrela, batu egiten dira ELKARLANekeskainitako zerbitzuak (on‐premise, erakun‐dean bertan instalatutako zerbitzuak gehihodei pribatuko zerbitzuak) eta onlinekoMicrosoftOf ice365paketea(hodeipublikokozerbitzuak). Azkenean, gure Sare Korpora‐

ALBOAN 

«Eguneratze‐

proiektuari “Era” 

izena eman 

zaio» 

62. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea

2017ko abendua  11

laguntzaileetakopertsonekin.

SharePoint:elkarlanerakotresnabatda,hodeianoinarritua.

Yammer: erakundeentzako sare sozialbat da; esan daiteke Of ice365aren lansozialarenesparruadela.

Teams: lankidetza‐taldeek erabiltzekotresnada.

Delve: dokumentuen eta itxategienbilatzailea eta informazio‐antolatzaileada.

Planner: lan‐talde baten atazakantolatzekobaliodu.

OFFICE365 EZARTZEKO PLANA  

Of ice365 paketea ezartzeko, aldaketakudeatzeko plan bat dago, oraingoz EJIEgauzatzen ari dena; mugikortasunaren etaelkarlanarenarloakhartzenditubarruan,etahauek dira helburu nagusiak: tresnao imatikoen erabileraren efektibitateahobetzea, aldaketaren aurrean daudenerresistentziakgainditzeaetalangileeitresnahorrenfuntzionaltasunberriakbereganatzenlaguntzea.

Gainera, plan berriak honako hauek de initubeharditu:

Araudi eta politika estandarrak ezartzeaeragindakokolektiboentzat.

Komunikazio‐plan bat, ingurune berrirapasa baino lehenagorako eta tran‐tsiziorako.

Prestakuntza‐plana

Migrazioarenosterakoeuskarribat

Of ice365ek eskaintzen dituen funtzional‐tasunak aztertuta, jarduketa batzuk de initudira azken erabiltzaileen produktibitateahobetzeko asmoz. Eusko Jaurlaritzarako,2018komaiatz‐ekainean ezartzea aurreikusida; pilotu batekin hasi, eta irailetik aurrerasail eta erakunde autonomoetan ezartzenjoango da. Aurretik, Of icek eta InternetExplorerrekerabiltzendituztenaplikazioekinegin beharreko probak egin beharko dira,oinarrizko lanpostu berrian haienfuntzionamenduegokiabalioztatzeko.

tiboan lan egiten duen pertsonarentzakozerbitzua toki independente bateanostatatuko da, eta zerbitzuez egiten duenerabileragardenaizangoda.

OINARRIZKO LANPOSTUA  

EuskoJaurlaritzakoialangileguztiekdaukateordenagailu bat beren lana egiteko; langiletekniko eta administratiboen kasuan mahai‐gainekoa izaten da, eta kargu etakon iantzazko langileen kasuan, eraman‐garria. De initutako estandarren arabera,oinarrizko lanpostu o imatikoaren softwarekon igurazioa estandarra da euskarazkozein gaztelaniazkoa aukeratu daiteke, etahauek dauzka: «Windows» sistema eragilea;biruskontrakopaketebat;«MSOf ice»paketeo imatikoa (Word, Excel, PowerPoint...) eta«LibreOf ice» (Write, Calc, Impress);«Internet Explorer» eta «Mozilla Firefox»nabigatzaileak; «Exchange/Outlook»‐ekoposta‐bezero bat eta, kasu batzuetan,«SharePoint»lankidetza‐tresnarakoirispidea.

ZERBITZU‐KATALOGOA  

Hona zer zerbitzu dituen, besteak beste,Of ice365ek(tipologiarenarabera):

JENERALISTA

Pakete o imatikoa: Word, Excel,PowerPoint, Outlook on‐premise(5 GB‐kopostontzia),AccessetaOneNote.

OneDrive: pertsona bakoitzak TB 1edukiko du bere dokumentuakbiltegiratzeko. Hodeian biltegiratukodira,etaekipolokaletiksinkronizatuetapartekatuahalizangodiradokumentuaketa karpetak, eta edozein lekutatikiristekoaukeraegongoda.

ESPEZIALISTA (Jeneralista tipologiakoezaparte)

Outlook: onlineko posta‐zerbitzua;bakoitzak 100 GB‐ko biltegiratze‐ahalmenaizangodu.

Skype enpresariala: bideo, ahots etamezularitza bidezko deien eta abarrenbitartez, lankideekin konektatzekoaukeraematendu,edokanpokoenpresa

ALBOAN 

«”Hodei 

publiko”ko 

zerbitzuak 

Webean 

oinarritzen dira» 

Ziberintzidenteak sektore 

publikoan 

S CCN‐CERTaren arabera (Zentro KriptologikoNazionaleko informazioaren segurtasun‐intzidentziei erantzuna emateko gaitasuna),2017 honetan sektore publikoan 27.000

ziberintzidente gertatuko dira: egunean hiru, arriskuosoaltukoakedokritikoak;hauda,erasoen%5(1.350)horrelasailkatzendira.

CCN‐CERTaren arabera, honela de initzen daziberintzidentea: ordenagailu bat edo bestebitartekorenbat erabiltzean garatutakoekintzabat da,ondorio erreal edo potentzialki kaltegarriak eragitendituena informazio‐sistema batean edo sistema horrektratatzendueninformazioarenedoematendituenbestezerbitzubatzuengainean.

Erasoen tipologiaren eta kopuruaren arabera, hauekdira nagusi erasoen rankinean: intrusioak (erakundebateko sistemetara iruzur eginez sartzeko, haienteknologiak erasotzen dituzte, diseinuan, eragiketetanedo kon igurazioan dituzten kalteberatasunakesplotatuz)etakodekaltegarria (softwarebatda:osohelburuezberdinekin,ordenagailu,zerbitzariedobestegailuren batean sartzen da, edo horiek kaltetzen ditu,erabiltzailea edo arduraduna konturatu gabe;horretarako, hauek erabiltzen dituzte besteak beste:birusak, troiarrak, arrak, ordenagailu‐bahiketakransomware bezala ezagutzen dena, spywareak,rootkitak,etaurrunetiksartzekotresnak.

https://www.ccn‐cert.cni.es

SMSk 25 urte bete ditu 

G auregunosogutxierabiltzenbadaere,garaibatean pertsonen arteko komunikazioaknagusitzenziren:SMSezarigara.

1992ko abenduaren 3an bidali zenlehenengoz testuzko SMS bat. Hau zioen: «MerryChristmas»(Ingelesez,«Eguberrion»).

Neil Papworth software‐programatzailegazteakasmatuzuen, bere ordenagailutik 15karakterreko mezu bat bidalizberelagunRichardJarvis‐i.

Papwort garatzaile bezala lanaegina zen, testu laburrekomezuen zerbitzu bat sortzeko(ingelesez, «Short MessageService» edo SMS) Vodafonekonpainiarentzat. Urtebeteberanduago, 1993an, NokiakSMS funtzionalitatea sartuzuenberemugikorretan.

Hasieran, testu‐mezuak 160karakterrekomugazeukan.

25urtepasadira,bainaherrialdebatzuetanosoerabiliada oraindik ere: Kanada,EstatuBatuakedoFrantzia.

Espainian, ordea, komuni‐kazio‐sistema hau besteteknologiabatzuekordeztudute;adibidez,Whatsappa.

Merkatuen eta LehiarenBatzorde Nazionalarenarabera (CNMC), Espainia,atzean dago SMSenerabilerari dagokionez:herritarren%6kerabiltzenditutestu‐mezuakkomuni‐katzeko;IrlandanedoDani

‐markan, ordea, %75ek (2016ko Eurobarometroarendatuakdira).

BERRILABURRAK!! 62. zk. 2017ko abendua