AURKIBIDEA - euskara.euskadi.eus€¦ · 2.- ADMINISTRAZIOAN EUSKARA KONTUTAN IZAN ETA ERABILTZEKO...

AURKIBIDEA

1.- ATARIKOA

2.- ADMINISTRAZIOAN EUSKARA KONTUTAN IZAN ETA ERABILTZEKOAHALEGINETAN EMANDAKO URRATSAK

3.- 1990-1995: HERRI ADMINISTRAZIOETAN EUSKARAREN ERABILERANORMALIZATZEKO I. PLANA

4.- 1997-2002: HERRI ADMINISTRAZIOETAN EUSKARAREN ERABILERANORMALIZATZEKO II. PLANA

5.- ETORKIZUNEKO ERRONKA NAGUSIA

Hiz

kunt

zapo

litik

a

© Hizkuntza Politikarako SailordetzaATZERA AURRERA

“ADMINISTRAZIOA EUSKARAZ:ADMINISTRAZIOAN EUSKARAREN ERABILERA NORMALIZATZEKO PLANAK”

ARANTZA AURREKOETXEA BILBAO

/euskara/indice_e.htm/euskara_ebpn/eus532.htm

Azkenengo urteotan euskararen ezagutzak gorantza egin du demografikoki, eta, horren ondorioz,geografikoki eta jakintza-eremuka ere: gero eta elebidun gehiago dago, gero eta leku gehiagotan erabiltzenda euskara, eta euskaraz lantzen diren jakintza-eremuak ere ugaritu egin dira.

Euskararen erabilerak, ostera, ez du ezagutzak izan duen besteko hazkunderik izan, nahiz etaeuskararekiko atxikimendua nabarmen igon eta euskaldunek euskarari dioten leialtasuna handia izan.

Euskararen erabileran gehien eragiten duten faktoreak bestelakoak dira: sozioestrukturalak batetik, nor-beraren harreman-sarean dagoen euskaldun kopuruaren eragina oso handia baita, eta sikolinguistikoakbestetik, norberak euskaraz eta erderaz egiteko duen erraztasunaren pentzutan ere baitago erabilera.

Horrenbestez, hiztunen jarrera garrantzisua den arren, ez du eragin zuzenik hizkuntzarekiko jokabidee-tan. Elebidunek -euskaraz eta erderaz ondo egiten dutenek-, euskaraz berba egin dezaten beharrezkoadute:

1. solaskide guztiek edo ia guztiek euskaraz jakitea.2. euskaraz, erderaz besteko erraztasunaz edo errazago egitea.3. euskarak bizitasuna, ospea eta indarra izatea tokian-tokian.



Hiz

kunt

zapo

litik

a


1.- ATARIKOA:

/euskara/indice_e.htm

Gauzak horrela, besteak beste, euskararen familia bidezko jarraipena bermatu, euskararen ohiko ere-muak sendotu, hiztun berriak lortu eta erabilera-erem u berriak irabazi behar dira euskararentzat .

Erabilera-erem u berri edo berri samarren ar tean, Administrazioarena dugu . Administrazioaneuskararen erabilera areagotzeak, helburu bikoitza beteko luke bestalde:

a) bata, lege eta araubide desberdinetan ezarritakoari jarraituz herritarren hizkuntz eskubideakbermatzea Administrazioarekin dituzten harremanetan; eta

b) bestea, euskarari indarra eta ospea ematea, gure hizkuntza Administrazioko esparruko ezaugarri-etara egokituz (corpusa), eta esparru formaleko erabilera bultzatuz (statusa), hurrenez hurren.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



2.- ADMINISTRAZIOAN EUSKARA K ONTUTAN IZAN ETA ERABILTZEKOAHALEGINETAN EMANDAKO URRATSAK

Administrazioko jardun ofizialak hizkuntza erromanikoa hartu zuen Erdi Aroan, Administrazioarenzereginetatik kanpo geratuz euskara. Gizarte euskaldunak, jendez eta esparruz handitu bazen ere, ez zuenlortu erakundeetan eta bizitza ofizialean latinari kendutako lekua euskarari ematerik.

Erakunde berrien arauak eta, hizkuntza erromanikoan idazten ziren, nahiz eta euskarazko izenak etahitzak txertaturik azaldu askotan.

Joseba Intxausti historialariak "Euskara, euskaldunon hizkuntza" liburuan idatzi duenez, XVII. mendetikhona hainbat protestaldi izan da administrazio eta erakunde desberdinetan euskararen erabilera, ahozkoanahiz idatzizkoa, aldarrikatuz, batez ere Batzar Nagusietan eta Foru Aldundietan, aktak euskaraz ematekoeskatuz, korregidorearen berbaldiak euskaraz eman behar zirela esanez, itzultzaileak exijituz, edoeuskarazko txostenak aurkeztuz.

XX. mendean, euskararen jendaurreko erabilera mugatzeko edo debekatzeko legeak eman zirenlehenengo hiru hamarkadetan. Aldundiek, berriz, hizkuntzarekiko interesa erakutsi zuten, euskarazko argi-talpenetarako dirulaguntzak emanez, euskal erakundeak bultzatuz (Euskaltzaindia eta Eusko Ikaskuntza);eta, euskararen ezagutzaren beharrizanaz jabeturik, lanpostu batzuk betetzeko (telefonista, mikelete,basozain, maisu-maistrak, eskualde euskaldunekin edo hiztun euskaldunekin harremanik zuten enplegatuak)euskaraz jakin behar zela ezarri zuten Gipuzkoako eta Bizkaiko Foru Aldundiek



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Goragoko adibideek erakusten dutenez, beste garai batzuetan ere hainbat erakunde egon daAdministrazioan euskara jakin eta erabili beharraz kezkaturik. Laurogeiko hamarkadan euskararen erabileraarautzen hasi arte, berriz, ez da izan euskararen ezagutza eta erabilera herri-administrazioetan era siste-matikoan zabaltzeko modurik.

Euskararen erabilpena arauzkotzeko 10/1982 Oinarrizko Legea izan da lehenengo araua, Euskadikoherritar guztiei Administrazioarekin ahoz z ein idatziz euskara erabiltz eko eskubidea aitortu, eta herri-aginteei, eskubide horiek benetan beteko direla bermatu beharra ezartzen diena.

Euskararen Legea onartu ondoren, lanpostuak betetzeko orduan euskaraz jakitea eskatzen hasi zirenadministrazio batzuk, baina Estatuko Administrazioak errekurtsoa jarri zuen horrelako erabakien kontraKonstituzio Auzitegiaren aurrean, eta ez zen sententziarik jaso 1986. urtera arte, euskararen interesenaldeko sententzia eman zutelarik.

1986an, Euskal Funtzio Publikoaren Legeak, hiru urte geroago Herri Administrazioetarako onartu zen I.planaren oinarriak ezarri zituen, lanpostu-zerrendetan lanpostu bakoitzaren ondoan dagokion "hizkuntzeskakizuna" eta, beharrezkoa den kasuetan, hizkuntz eskakizun hori bete beharko den eguna jarri beharzela arautuz, eta, derrigorrezkoa ez den kasuetarako, euskara meritutzat hartu eta euskarari emandakopuntuen %5etik %20ra bitartekoa izango zela ezarriz.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



3.- 1990-1995: HERRI ADMINISTRAZIOETAN EUSKARAREN ERABILERANORMALIZATZEKO I. PLANA

224/1989 Dekretuaren bidez, Euskadiko Autonomi Elkarteko Herri Administrazioetan euskararen erabileranormalizatzeko plana arautu zen, eta euskararen ezagutza neurtu, baloratu eta exijitzeko tresnak taiutu,segurtasun juridikoa emanez planari:

- alde batetik, "hizkuntz eskakizuna": lanpostuak dauzkan eginkizunak euskaraz gauzatu ahal iza-teko, lanpostua betetzen duen langileak behar duen gaitasun-maila adierazten duena.

- beste aldetik, "derrigortasun-indizea": administrazio bateko lanpostu guztietatik derrigorrez betebeharreko hizkuntz eskakizunen ehunekoa adierazten duena; administrazioaren aginpide-eremukoeuskaldunak eta ia-euskaldunen erdia batu ondoren ateratzen da.

Planaren ezaugarri nagusiak laburbilduz, honako hauek izango lirateke:a) euskararen ezagutza ez da lanpostu guztiei ezartzen zaien eskakizuna; administrazio bakoitzari

dagokion derrigortasun-indizeari jarraituz, plangintzaldian zehar egiaztatu ahal izango da hizkuntzeskakizuna, bakoitzak bere derrigortasun-egunerako; plan progresiboa da beraz.

b) lanpostuaren araberako hizkuntz gaitasuna eskatzen da: hizkuntz eskakizuna bakarra izan beha-rrean, lau dira.

c) administrazio bakoitzaren egoera soziolinguistikoari egokitzen zaio euskara derrigorrezko dutenlanpostu kopurua, derrigortasun-indizeari jarraituz.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



d) euskara eta gaztelania, zerbitzu zein lan hizkuntza dira.e) Herri-administrazioen autonomi printzipioa bete da.

Plana gauzatzeko beharrezkoak izan diren baliabideak egokitu dira lehenengo plangintzaldian.

1. Langileen hizkuntz gaitasunaren alorrean, gaitasun-frogak prestatu dira (HABE), euskarazkoeskolak eman dira (HAEE-IVAP), eskolen matrikula-gastuak ordaindu dira (HAEE-IVAP), esko-laratzeko liberatu diren langileen ordezkoak ordaindu dira (HAEE-IVAP eta udalen arteko hitzar-menari esker) eta material didaktikoa egokitu da.

2. Euskara lanean erabiltzeko baliabide materialak egokitu dira, besteak beste, euskarazko espedi-ente-ereduen bilduma egin eta zabaldu da herri-administrazioetan eta lege eta administrazio alo-rreko testuak itzuli dira, HAEE-IVAPen eskutik; terminologi kontsultak egiteko Euskalterm datu-basea jarri da martxan; "Administrazioa euskaraz" aldizkaria zabaltzen da herri-administrazioguztietan (HAEE-IVAP), ariketa-orriak eta guzti.

3. Berariaz erabilera areagotzeko saioak egin dira:

- ALET programa: HAEE-IVAP eta HABEren artean (1989tik aurrera)

- Bergara eta Antzuolako udaletako "AEBE" programak (Administrazioan Euskara Bultzatu Erabiliz).



Hiz

kunt

zapo

litik

a



a) Urtebete baino gehiago igaro da ordurik hona, eta plan bi horiek aurrera egin dute, lan-mundu-an euskararen erabilera areagotzeko metodologia administrazioaren ezaugarrietara egokituz.

b) Bertan erabilitako metodologiaren eraginkortasuna frogatu da, eta beste herri-administrazioguztietarako metodologi eredua taxutzeko balio izan dio Eusko Jaurlaritzari.

4. Erabileraren alorrean teknikarien formakuntza hobetzeko, administrazio batzuetako eta bestee-tako esperientziak trukatu ziren 1995eko uztailean Zornotzan eginiko jardunaldietan. Besteak beste,Hizkuntza Politikarako Sailordetzak, HABE eta HAEErekin batera, Bergara eta Antzuolako udaletaneuskararen erabilera areagotzeko prestatu berri zituen planak azaldu diren.

5. Herri-administrazioetan (udaletan, foru aldundietan eta Eusko Jaurlaritzan) euskararen normalizazioariekiteko gizabaliabideak ere erabili dira: euskara-z erbitzuak .

I. plangintzaldia 1995eko uztailaren 30ean bukatu zen, dagokion ebaluazioa eginez.

- 26.264 lanpostu ziren herri-administrazioetan (Eusko Jaurlaritza, Foru Aldundi eta udalen artean)planean sartuta zeudenak, hau da, lanpostu guztien %95,97, eta horietatik 8.915 lanpostuk zutenderrigortasuna ezarrita.

- Derrigortasuna zutenen artetik, %42,95ak egiaztatu du zegokion hizkuntz eskakizuna, hizkuntzeskakizun bat, bi edo hiru beherago gelditu direnak %12,40 izan delarik; 1.872 derrigortasun lan-postu betegabeetan zeuden ezarrita (%21) eta 1.083, adinagatik salbuetsitakoez betetako lan-postuetan (%12,15); 1.025 langile geratu ziren, beraz, hizkuntz eskakizun bat bera ere egiaztatubarik (%11,50).



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Derrigortasun-datarik izan ez eta hizkuntz eskakizunen bat egiaztatu duten langileak, 1.785 izan dira.

II. plangintzaldiaren atarian gaudela, berriz, ebaluazioa egiterakoan ezin gara mugatu betetze-mailaateratzera. Bete beharreko hizkuntz eskakizunak bete diren ala ez, izan da lehenengo plagintzaldia bukatudeneko ardura eta kezka nagusia orokorrean, administrazio bakoitzaren betetze-maila alegia, eta ezhainbeste, dagokion hizkuntz eskakizuna lortu duten langileek euskara lanean erabiltzen duten ala ez.

Lortutako hizkuntz eskakizun kopuruak garrantzi handia dauka prozesuarekin jarraitzeko, baina badirabestelako ezaugarri batzuk berebiziko garrantzia dutenak:

a) Administrazioaren abiapuntua: euskaldun kopuru urria eta euskara erabiltzeko tradiziorik eza.b) hizkuntz eskakizunak egoki jarri diren aztertzea.c) derrigortasun-datak zentzuz eta era orekatuan banaturik dauden ikustea.d) hizkuntz gaitasuna lortzeko eskolaratu beharreko langile bakoitzaren formakuntza-programa iza-

tea, langilearen ibilbide akademikoa kontutan izanda eta eskolaratzeko baimenak emateko irizpi-de zentzuzko eta bateratuak erabilita.

e) administrazioak euskara-zerbitzua izatea, banakoa edo beste administrazio batzuekin batera.f) eta, batez ere, euskararen erabilera normalizatu edo areagotzeko saioak egin izana.

Administrazio bakoitzak bere burua aztertu eta hizkuntz eskakizunak egoki jarrita dituen aztertubeharko du lehenengo, derrigortasun-datak ondo banatuta dituen ondoren, bere derrigortasun-indizearidagokion hizkuntz helburuarekin bat etorriz.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Txostenaren hasieran esandakoa gogora ekarriz, esan dezagun euskararen ezagutzak ez duelaberezko erabilerarik ekartzen normalean, eta erabilera, hortaz, aldez aurretik planifikatu beharreko gaiadela. Administrazioaren kasuan ere, gauza bera esan daiteke, erabilera areagotzeko edo langileen lan-guneko trebakuntza landu izana oso eraginkorra baita.

Aipagarriak dira udal eta aldundi batzuetan euskararen erabilera indartzeko egin dituzten ahaleginak.Administrazio horiek, euskararen erabilera urriaz gogaiturik, erabilera bultzatu eta areagotzeko programa,plan edo saioak egiten hasi ziren lehenengo plagintzaldian bertan. Ez dut izenik aipatuko, bataren bat ezdezagun kanpoan utzi; II. plangintzaldian luze-zabal onartu beharko diren planaren oinarriak prestatzenoso lagungarri izango dira denontzat, duda barik.

Herri-administrazioetako hizkuntz normalizazioari ekiteko, berriz, "euskara-zerbitzua" emango duten gi-zabaliabideak ere behar dira egokitu. Euskara Administrazioko lan-hizkuntza izan dadin, euskara-zer-bitzuen azpiegitura sendotu egin beharra dago. Gaur egungo egoera, honakoa dugu:

Bizkaik o udaletan :

a) Euskara-z erbitzu k opurua :- 29 udalek dute zeozelako euskara-zerbitzua, itzultzaile hutsa dela, dinamizatzailea

edo teknikaria dela.- 10 udalek, Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearen bidez (UEMA) jasotzen dute

euskara-zerbitzua.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



b) Euskara-z erbitzu motak (29 horien artean):- 9 udalek, itzultzailea besterik ez dute.- 5 udalek dute euskara-teknikaria.- 7 udalek dute bestelako lanak ere (liburuzaintza, kulturgintza, edo administrari-

lanak) egin behar dituzten itzultzaile edo teknikariak.- 8 udalek dute euskara zerbitzu osatuagoa (gutxienez itzultzaile eta dinamizatzaile

lanpostuez osaturikoa).

c) Udalerrietak o biztanle-k opuruaren arabera :20.000 biztanletik gorako udaletan: 11.5.000 biztanletik gorakoetan: 11.5.000 biztanletik beherakoetan: 7.

d) Udalerrik o euskaldun-k opuruaren arabera, II. planerak o onar tu den banaketa erabiliz :Derrigortasun-indizea %0tik %25era bitartekoa duten udalerrietan: 9.Derrigortasun-indizea %25etik %45era bitartekoa duten udalerrietan: 7.Derrigortasun-indizea %45etik %70era bitartekoa duten udalerrietan: 8.Derrigortasun-indizea %70etik %100era bitartekoa duten udalerrietan: 5.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Gipuzk oako udaletan :

a) Euskara-z erbitzu k opurua :42 udalek dute zeozelako euskara-zerbitzua, itzultzaile hutsa dela, dinamizatzailea edoteknikaria dela.13 udalek, Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearen bidez (UEMA) jasotzen duteeuskara-zerbitzua.

b) Euskara-z erbitzu motak (42 horien artean):8 udalek, itzultzailea besterik ez dute.11 udalek dute euskara-teknikaria.8 udalek dute bestelako lanak ere (liburuzaintza, kulturgintza, edo administrari-lanak)egin behar dituzten itzultzaile edo teknikariak.15 udalek dute euskara zerbitzu osatuagoa (gutxienez itzultzaile eta dinamizatzailelanpostuez osaturikoa).

c) Udalerrietak o biztanle-k opuruaren arabera :20.000 biztanletik gorako udaletan: 5.5.000 biztanletik gorakoetan: 22.5.000 biztanletik beherakoetan: 11.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



d) Udalerrik o euskaldun-k opuruaren arabera, II. planerak o onar tu den banaketa erabiliz:Derrigortasun-indizea %0tik %25era bitartekoa duten udalerrietan: 0.Derrigortasun-indizea %25etik %45era bitartekoa duten udalerrietan: 5.Derrigortasun-indizea %45etik %70era bitartekoa duten udalerrietan: 20.Derrigortasun-indizea %70etik %100era bitartekoa duten udalerrietan: 17.

Arabak o udaletan :

a) Euskara-z erbitzu k opurua :- 3 udalek dute zeozelako euskara-zerbitzua, itzultzaile hutsa dela, dinamizatzailea

edo teknikaria dela.- udal batek, Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearen bidez (UEMA) jasotzen du

euskara-zerbitzua.

b) Euskara-z erbitzu motak (42 horien artean):- udal batek, itzultzailea dauka.- udal batek, bestelako lanak ere (liburuzaintza, kulturgintza, edo administrari-lanak)

egin behar dituen itzultzaile edo teknikariak.- udal batek dauka euskara-zerbitzu osatuagoa (gutxienez itzultzaile eta dinamizatza-

ile lanpostuez osaturikoa).



Hiz

kunt

zapo

litik

a



c) Udalerrietak o biztanle-k opuruaren arabera :- 20.000 biztanletik gorako udaletan: 0.- 5.000 biztanletik gorakoetan: 1.- 5.000 biztanletik beherakoetan: 2.

d) Udalerrik o euskaldun-k opuruaren arabera, II. planerak o onar tu den banaketa erabiliz :- Derrigortasun-indizea %0tik %25era bitartekoa duten udalerrietan: 2.- Derrigortasun-indizea %25etik %45era bitartekoa duten udalerrietan: 1.- Derrigortasun-indizea %45etik %70era bitartekoa duten udalerrietan: 0.- Derrigortasun-indizea %70etik %100era bitartekoa duten udalerrietan: 0.

"Euskararen erabilera oztopatz en duten arrazoiez" derrigortasun-datadun funtzionari talde batigaldetu, eta honako erantzunak jaso ziren I. plangintzaldian:

- Barne-eskaerarik ez egotea- Funtzionari eta karguen euskara-maila eskasa- Kanpo-eskaerarik ez egotea- Euskaraz egiteko ohiturarik ez- Maila nahikorik ez izatea- Euskaraz egindakoa gaztelaniaz errepikatu beharra



Hiz

kunt

zapo

litik

a



"Euskaraz lan egitek o eurek emandak o ir tenbide" ez galdetu zitzaienean, berriz, honako hauek:- Laguntza teknikoa izatea- Atal elebidunetan, funtzionari zein kargu euskaldunak- Baliabideak egokitzea- Trebakuntza-saioak egitea- Euskaraz lan egin behar duten atalak izendatzea

"Plangintzari b uruzk o inf ormazioaz" galdetu zitzaienean, beste hauek:- Hizkuntz eskakizunen gainean, behar beste informazio.- Derrigortasun-datari buruz, informazio gutxiago zuten- Ordu-kredituari buruz, oraindik gutxiago- Gehiengoak ez zekien hizkuntz eskakizuna egiaztatu ezean zer gertatuko zaion.

Derrigortasun-datudun funtzionari horiek emandako erantzunetan ohartarazitako arazo horietako asko,ezagutzari, erabilerari zein motibazioari zegozkion, eta II. plangintzaldian erabilera normalizatzeko planenbidez berbideratu beharko dira.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



4.- HEMENDIK AURRERAKOA: 1997-2002, HERRI ADMINISTRAZIOETANEUSKARAREN ERABILERA NORMALIZA TZEKO II. PLANA

4.1.- I. plangintzaldian hasitako jardunari jarraituz, hurrengo urratsa, euskara ere herri-administrazioguztietan zerbitzu- eta lan- hizkuntza izan dadin jardunbide planifikatua burutzea da. Horrela izanik, II. Planhorretan ezarritakoaren arabera, "Euskararen erabilera normalitzatzeko plana" onartu beharko du adminis-trazio bakoitzak, nork bere hizkuntz helburu mailakatuari egokituz.

4.2.- Planaren helb uru na gusia , izenak berak adierazten duena den arren, euskararen erabilera nor-malizatzea alegia, administrazio bakoitzak bere egoera soziolinguistikoari egokituriko helburu mailakatuaizango du. Helburu mailakatuak lau izango dira, derrigortasun-indizearen arabera banaturikoak eta adminis-trazio-atal elebidunetan oinarritutakoak:

a) Erakundearen derrigor tasun-indiz ea %0 eta %25era bitar tekoa bada:- jendaurreko lanpostuetan euskarazko zerbitzua bermatu behar da, ahoz zein idatziz, jen-

daurreko atalak elebidun izendatuz.- gazteriarekin harreman zuzena eta ohikoa duten atalak ere elebidun izendatuko dira, eta- arian-arian, eta euskararen erabilera normalizatzeko planak eskatuz gero, gizarte-izaerako

ataletan mikroplanak ezarri ahal izango dira.

b) Erakundearen derrigor tasun-indiz ea %25 eta %40era bitar tekoa bada:- aurreko helburuaz gain,- gizarte-izaerako atalak elebidun izendatuko dira, eta



Hiz

kunt

zapo

litik

a



- arian-arian, eta euskararen erabilera normalizatzeko planak eskatuz gero, izaera orokorrekoataletan mikroplanak egin ahal izango dira.

c) Erakundearen derrigor tasun-indiz ea %40 eta %70era bitar tekoa bada:- aurreko helburuaz gain,- izaera orokorreko atalak elebidun izendatuko dira, euskararen erabilera normalizatzeko

planari jarraituz.

d) Erakundearen derrigor tasun-indiz ea %70 eta %100era bitar tekoa bada:- aurreko helburuaz gain,- arian arian, euskarazko atalak izendatuko dira, euskararen erabilera normalizatzeko planari

jarraituz.

4.3.- Euskararen erabilera normalizatz eko planak gutxienez jaso behark o dituen edukinak,honak o hauek ditugu:

ERAKUNDEAREN HIZKUNTZ EGOERA GA URKOTUA:

Ipinitako hizkuntz eskakizunak egokiak diren aztertu eta derrigortasunak ondo banatuta dau-den ziurtatu, eta ondoren, 1996ko erroldaren araberako indize berriari jarraituz, behar bestederrigortasun gehiago ipini.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



ATAL ELEBIDUNAK EDO EUSKARAZK OAK pr oposatz ea, erakundearen hizkuntz helb uruari jarraituz.

EUSKARAREN ERABILERARI B URUZKO ZEHAZTASUNAK ematea, honak o alor hauetan:

- hizkuntz paisaia- ahozko eta idatzizko harremanak, herritarrekin eta beste administrazio batzuekin- jendaurreko ekitaldietan- kontratugintzan- argitalpenetan

LANGILEEI ETA SINDIKATUEI KONTSULTA egin behar zaie , plana onar tu or duk oPuntu hau, Dekretuan jasota egon ez balitz ere, bete egin behar zitekeen, langileen gehiengoarenadostasuna ezinbesteko baldintza baita planak arrakasta izan dezan.

KONTRATUGINTZA IRIZPIDEAK ezar tzea.Herritarrekin harreman zuzena duten zerbitzu publikoak kontratatzeko orduan, administrazioak bereburuari jarritako baldintza berberak betetzea eskatu behar dira hizkuntzari dagokionez.

4.4.- Planaren gutxieneko edukinak gorago aipatu ditugu. Plana arautuko duen araubidean ez dametodologiaz ez metodologiaren oinarri diren irizpideak jasoko, baina lan-munduko esperientzia adminis-



Hiz

kunt

zapo

litik

a



traziora ekarri denetan, lan-munduko irizpideak eta administraziorakoak oinarri-oinarrian bat etor daitez-keela frogatu da.

Edonolako planetan jarraitu ohi den irizpide berberari jarraituz ekingo zaio euskararen erabilera sus-tatzeko planari ere, hau da, baliabide egokienak erarik errentagarrienean erabiliz, helburu zehatzak lortzerajoko da. Horretarako, plana abian jarri nahi duen erakundearen egoera zehatzetik abiatuz, planaren diseinuzehatza egingo da, helburu zehatz eta lorgarriak epekatuko direlarik bertan; izan ere, helburu guztiak ba-patean lortu gura izateak atzerapausua ekar lezake. Plana arrakastatsua izan dadin, hortaz, berebiziko ga-rrantzia dauka helburu orokorrak lehentasunezko irizpideen arabera mailakatzeak eta horiek lortzeko buru-tu beharreko normalizazio-ekintzak epekatzeak.

Plana abian jartzeak, bestalde, ohitura-aldaketa dakar bakoitzaren eguneroko jardunean. Orain arteangaztelera hutsez buruturiko jardunak apurka-apurka elebietan edo euskaraz burutzera joko da, eta, horre-tarako, bakoitzak duen hizkuntz ezagutzari eta lanerako gaitasunari egokitutako helburuak ezarriko dira;hortaz, planean sartuta dauden partaide batzuk, lehenengo plangintzaldiaren ondotik, laguntza jakinbatzuei esker, euren jarduna euskaraz burutzen berehala hasiko diren bitartean, beste batzuek, ostera,ezagutza hobetu ahala, lanean trebatu eta behar hainbateko laguntzak emanez, arian-arian joko dute eureiezarritako helburuak lortzera.

Honek guztiak erakundearen baitako partaide guztiengan du eragina, hau da, erakundean eragitenduten guztiak izango dira planaren ibilbidearen agente eta erantzule, eurek izango baitira planarenarrakastaren eragile zuzenak. Horren haritik, planari ekin eta amaitu ondorengo emaitzei iraunarazteko,behar-beharrezkoa izango dira planarekiko adostasuna, batetik, eta informazioa gardena eta zabala,



Hiz

kunt

zapo

litik

a



bestetik; izan ere, plangintzaldi osoan zehar gehiengoaren borondatea eta adostasuna bermatu gura badi-ra, ezinbestekoa da denak aintzat hartzea eta elkarren arteko komunikazioa lortzea, horrela izan ezeanindarrak alferrik galdu eta ahalegin guztiak antzu gerta daitezke eta.

Laburbiluz, hona, edozein planek jarraitu beharreko oinarrizko irizpideak:

PLANAREKIK O ADOSTASUNA:Agintariek eta langileek onartu behar dute plana, batzuek eta besteek hartutako erabaki horriesker, nork bere burua planean inplikaturik ikus dezan.

PLANAREN DISEINU ZEHATZA:Administrazio bakoitzeko lan-jardunen azterketa zehatza egingo da, hau da, administrazio-ekintza bati hasiera ematen zaion unetik azken ondorioa eragin artean sortzen diren ahozkozein idatzizko domunentuak eta lan-harremanak, administrazio barrukoak ala kanpokoak(herritarrekin/beste administrazio batzuekin/enpresekin) diren aztertuz.

HELBURU MAILAKA TU ETA LORGARRIAK:"Errazenetik zailenera, maiztasunaren arabera" izango da, helburuen leloa.

NORMALIZAZIO EKINTZAK:Helburu mailakatu bakoitza lortzeko, normalizazio ekintzak burutuko dira, hau da, lan-jardunaerderaz bezalaxe euskaraz ere burutzeko egin beharrekoak, euskararen erabilera zerkeragozten duen identifikatu eta hutsa konpontzera zuzendurikoak.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Normalizazio-ekintza bakoitzak bere erantzulea izango du: langileak, agintariak, hizkuntznormalizatzailea edo koordinatzailea.

Normalizazio-ekintza motak:

a) Normalizazio-ekintza mota desberdinak burutu daitezke, baina badago bat berebiziko ga-rrantzia daukana eta orokorrean aplikatu beharrekoa dena, hots, hizkuntz irizpidea betigogoan izanik herritarrei zuz endurik o edoz ein ekintza b urutz erakoan hizkuntzarenirizpidea erabiliz jokatz ea; "k ontratugintzak o hizkuntz irizpideak" ezar tzea izan daitekeadibide bat.

b) gizabaliabideen hutsuneak zuzentzeko ekintzak; esaterako:- langileentzat: euskarazko ikastaroak, hizkuntzaren kalitatea hobetzeko ikastaroak

edotrebakuntza-saioak, batetik; eta terminologi zerbitzua eman eta lanerako behardituzten testuak eskuratutzea, bestetik.

- agintarientzat: euskalduntze edo alfabetatze ikastaroak.

c) baliabide material hutsuneak zuzentzeko ekintzak; adibidez:- inprimaki eta ereduak euskaraz egokitzea.- itzulpengintza-politika zehaztea: noiz, zer eta nork itzuliko duen.- sistema informatikoak, euskaraz lan egiteko egokitzea.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



d) kanpoko agenteengan eragiteko ekintzak:- herritarrei ezagutzera ematea administrazioaren asmoak eta helburuak- erakundeen arteko harremanak euskalduntzeko hitzarmenak bultzatzea

ERANTZUNLE GUZTIEN AR TEKO KOMUNIKAZIOA

Planaren arrakastaren ardatza, erantzunle bakoitzak bere egitekoa zein den ondoezagutzean datza, eta horretarako, erantzunle desberdinen arteko komunikazioa bermatubehar da, "komunikazio zirkulu"en bidez.

EBALUAZIOA:

Balorazioa egiteko eta bide berriak proposatzeko tresna dugu hau. Ebaluazioa egiteko erabilibeharreko indikadoreak, aldez aurretik jarritako helburu zehatz horiek izan daitezke, etaaldikotasuna, berriz, plana abian jarri ondoren seihilabeterik behin izan daiteke.

Planaren garapenak zortzi fase nagusi izango lituzke:1. planaren aurkezpena2. plana martxan ipintzeko adostasuna3. bideragarritasun azterketa eta txostena4. bideragarritasun txostena onartu5. lehentasuna dauken lan-atalen azterketa zehatza eta diseinu-txostena



Hiz

kunt

zapo

litik

a



6. lehentasunezko lan-atalen aurkezpena eta onarpena7. plana martxan ipintzea8. ebaluazioa

4.5.- Plana aurrera ateratz eko beharrezk oak izango diren giza-baliabideak, lanerak o tresnak etabaliabide materialak.

GIZA-BALIABIDEAK ("G.B.")

Administrazioak gizabaliabideak behar ditu plana aurrera ateratzeko. Eusko Legebiltzarrakazaroaren 15ean herri-administrazioei eskatu ziena gogora ekarriz, euskara-zerbitzuak eratu behardira herri-administrazioetan, euskararen erabilera normalizatzeko planak dakartzan lanakburutzeko; zerbitzu horiek banakoak izan daitezke edo mankomunaturik, emanak bestela.

Argi dago administrazio bakoitzak bere tamainaren araberako "euskara-zerbitzua" behar duela.Horrenbestez, Administrazio batzuetan sortu egin behar da, eta beste batzuetan, berriz, sendotu.

Edozein administraziotako planak, gutxienez,

1. agintarien or dezkariaren par taidetza behark o du, batzor deburua edo z erbitzu-zuz en-daria alegia, eta

2- Hizkuntz normalizatzailearena.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Tamaina handik o administrazioetan, hirugarren bat izatea k omeni da k oor dinazio-lanak eginditzan:

3- Koor dinatzailea alegia

LAN TRESNAK

1. Jarraipen Batzor dea: agintarien or dezkariak , normalizatzaileak eta koordinatzaileak osaturikoa.

2. Komunikazio-zirkulua: planean sar tuta dauden a genteez osaturik oa (10 batlangilek oa izatea k omeni). Plaren helb uruak eta helb uruak betetz eko gauzatu beha-rrek o normalizazio -ekintzak azter tu eta erabaki egiten dira ber tan; aldi berean, proiek -tuan m urgildu eta nork bere b urua pr oiektuarekin identifikatz eko tresna dugu, par-tizipazio-sistema den aldetik pr oiektuaren motore bihur tzen baita; Kideen hizkuntzohiturak (k onple xuak,...) astintz eko oso balia garri ere bestalde .

5.- ETORKIZUNEKO ERRONKA NAGUSIA

Datozen urteotarako jarritako helburu hau betetzeko, agintari, langile eta herritarren laguntza beharkodugu, denek izango dute bere erantzunkizuna, txikiagoa edo handiagoa.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Dena den, Administrazioan euskararen erabilera normalizatzeko azaldutako planari aurre egiteko alorasko dira landu beharrekoak, eta batzuk ez dira izango herri-administrazio bakoitzak berak bakarrik aurreegiteko modukoak. Arlo batzuk, euskararen normalizazioaren ardura duten erakundeen zeregina izangodira, besteak beste:

- II. planari buruzko araubidearen berri ematea herri-administrazioetako arduradun politikoei.- Administrazio bakoitzaren plana egiteko etengabeko aholkularitza eskaintzea.- Hizkuntz normalizatzaileen formakuntza: planaren metodologiaren inguruan, langileen taldeak

zuzentzeko tekniken inguruan, marketing tekniken inguruan, edo hizkuntz kalitatearen inguruan.- Euskarazko eskolak egokitzea.- Administrazioan erabiltzen diren testu juridikoak euskaraz egokitzea.- Administrazioko espediente eta inprimaki ereduen bilduma egin eta zabaltzea.- Administrazioko lexiko berezitua finkatzen jarraitzea eta terminologi kontsultak egiteko zerbitzu

eraginkorra prestatzea.- Informatikak lan egiteko eskaintzen dituen aukerak euskaraz ere egokitzea.- Administrazioaren kanpo-harremanak euskaraz izan daitezen hitzarmenak bideratzen laguntzea.- Euskara zerbitzuen sorrera edo sendotzea sustatzea.

Aipaturiko lanok egiteko, berriz, euskararen normalizazioaren erabateko edo besteteko ardura dutenerakunde desberdinen partaidetza behar dugu, euskararen aldeko ahaleginak norabide berean jarri etahizkuntz politika bateratua eta eraginkorra egin dezagun.



Hiz

kunt

zapo

litik

a



Inertziari ihes egin eta aurrean ditugun erronka horiei aurre egiten ausartu behar gara, Jose MariaArizmendiarrietak duela urte asko adierazitakoari jarraituz: "Bizitasunaren ezaugarria ez da irautea,berritz ea eta egokitz ea baizik" .

Gasteizen, 1996ko abenduaren 19an

Arantza A urrek oetx ea Bilbao

Mila esker Hizkuntza Politikarako Sailordetzako langileak, eman didazuen laguntasunagatik.



Hiz

kunt

zapo

litik

a

© Hizkuntza Politikarako SailordetzaATZERA

AURKIBIDEA - euskara.euskadi.eus€¦ · 2.- ADMINISTRAZIOAN EUSKARA KONTUTAN IZAN ETA ERABILTZEKO...

Documents

Transcript of AURKIBIDEA - euskara.euskadi.eus€¦ · 2.- ADMINISTRAZIOAN EUSKARA KONTUTAN IZAN ETA ERABILTZEKO...