ADMINISTRAZIOKO TESTUGINTZAN SAKONTZEKO IKASTAROA

download ADMINISTRAZIOKO TESTUGINTZAN SAKONTZEKO IKASTAROA

of 228

description

4. Hizkuntza Eskakizuna lortzea pentsatzen duenarentzat, oso baliagarria den liburua.

Transcript of ADMINISTRAZIOKO TESTUGINTZAN SAKONTZEKO IKASTAROA

  • ADMINISTRAZIOKOTESTUGINTZANSAKONTZEKO IKASTAROA[Europako Erreferentzi Marko Bateratuko C2 mailara egokitua]

    ADM

    INIST

    RAZIO

    KO TE

    STUG

    INTZ

    ANSA

    KONT

    ZEKO

    IKAS

    TARO

    A

    HERRI ARDURALARITZARENEUSKAL ERAKUNDEA

    Erakunde autonomiaduna

    HERRI ARDURALARITZARENEUSKAL ERAKUNDEA

    Erakunde autonomiaduna

    ISBN: 978-84-7777-354-2

  • 01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 2

  • ADMINISTRAZIOKO TESTUGINTZAN SAKONTZEKO IKASTAROA

    [Europako Erreferentzi Marko Bateratuko C2 mailara egokitua]

    Idurre AlonsoEneritz Garro

    Asier Irizar

    [2010]HERRI ARDURALARITZARENEUSKAL ERAKUNDEA

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 3

  • Euskadiko Autonomia Erkidegoko Administrazioa Egileak

    ArgitalpenaHerri-Arduralaritzaren Euskal Erakundea

    ISBN: 978-84-7777-354-2Legezko gordailua: S.S. 429/2010

    Diseinua, maketazioa eta inprimatzaileaItxaropena S.A. Araba k. 45. 20800 Zarautz (Gipuzkoa)

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 13:07 Pgina 4

  • HITZAURREAEncar Echazarra Huguet

    IVAPEKO ZUZENDARIA

    IVAPek dituen zereginen artean, bada bat euskararen normalizazioari begira berebizikogarrantzia duena: hizkuntza-eskakizunak lortzera bideratutako ikastaroak ematea etaantolatzea, eta horien jarraipena egitea. Hogeita bost urte pasatxo joan dira gure era-kundea sortu zenetik, eta tarte horretan hamaika ahalegin egin ditugu, helburu horibetetzeko; gure eskoletatik milaka ikasle igaro dira, eta horietako askok eta askok dago-kien hizkuntza-eskakizuna lortu dute.Laugarren hizkuntza-eskakizuna ez da salbuespena izan horretan. 1989. urtean jada,herri-administrazioetan euskararen erabilera arautzen zuen 224/1989 Dekretuarenondotik, hasi ginen IVAPen 4. hizkuntza-eskakizunari zegokion gaitasun maila eskuratze-ko ikastaroak antolatzen. Handik urte gutxitara, 1992. urtean, hitzarmena sinatu genuenHUHEZI Fakultatearekin (artean Irakasle Eskola zeritzona), eta orduz geroztik, elkarrekindihardugu urtez urte ikastaroak antolatzen eta ematen. Denboraren joanean, 2.000 ikas-lek baino gehiagok ikasi dute gurekin 4. hizkuntza eskakizuna prestatzeko ikastaroetan.Horrenbestez, urte horietan guztietan pilatutako esperientzia ekarri nahi izan dugueskuartean daukazun liburu honetara. Europako Erreferentzi Marko Bateratuak azkenurte hauetan ezarri duen bidearekin bat eginda, C2 mailako gaitasuna lantzeko azalpe-nak, gomendioak, orientabideak eta ariketak aurkituko dituzu bertan.Liburua lantzeaz eta prestatzeaz HUHEZI Fakultateko hiru irakasle arduratu dira: Asier Iri-zar, Eneritz Garro eta Idurre Alonso. Hirurak ere hizkuntzen irakaskuntzan eta komunika-zioan bereziki jantziak eta trebatuak. IVAPen, nola ez, konfiantza osoa izan dugu euren-gan liburu hau aurrera ateratzeko orduan. Dudarik gabe, eskerrak eman nahi dizkiegueuren jakituria eta maisutasuna proiektu honetan irauli dutelako, benetan uste baitugulan oso ona, sendoa eta baliagarria egin dutela.Zeren eta, ohartarazi nahi dugu, izenburuak dioen bezala, liburu honek helburu zabala-goa, handinahiagoa duela, ikasleei azalpen eta ariketa sorta zabala eskaintzeaz aparte:administrazioko testugintzan sakontzeko liburua ere bada hau, kalitatezko administra-zioko idazkiak atontzeko bideratua.

    5

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 5

  • Alde horretatik, liburuak bat egiten du bete-betean IVAPek aspaldidanik bere buruarijarri dion erronkarekin; alegia, euskal administrazioetan kalitatezko komunikazioa susta-tzearekin. Eta zer da guretzat kalitatea? Bada, testu zuzenak, jatorrak, egokiak eta argiaksortzea; horretan ahalegindu gara aurreko urteetan eta horretan saiatuko gara datozenurteotan ere. Horren guztiaren lekuko dira argitara eman ditugun liburuak, estandariza-tu ditugun idazki-ereduak, eta Euskal Autonomia Erkidegoko txoko guztietan antolatuditugun ikastaroak.Hona hemen, beraz, gure apustua etorkizunerako: euskalduntze prozesuan ez ezik, eus-kararen erabilera normalizatzeko lanetan ere tinko jarraituko dugu, euskarak Administra-zioan merezi duen tokia lortu arte.

    6

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 6

  • Kaixo, irakurle:Eskuartean duzun liburu hau proposamen bat da, ez besterik. Urte luzeko ibilbidea dugueuskalduntzearen arloan, eta, bereziki, testugintzaren arloan. Horrek eraman gintuenliburu hau egitera; batetik, irakasleek beste baliabide lagungarri bat eduki dezaten esko-letan erabili ahal izateko, eta, bestetik, ikasleek testuliburu gisa erabil dezaten, hala nahibadute.Europako Erreferentzi Marko Bateratuaren barruan, C2 mailara hurbiltzea izan da gureasmoa, eta horretara ekarri ditugu hainbat eta hainbat atal. Jakina, liburu honek ez ditualderdi guztiak hartzen, eta orain arte argitaratu diren lan askoren osagarritzat har lite-ke gurea.Norberak dakienetik abiatzeko bidea eratzea izan dugu erronketako bat. Ikaskuntza erai-kitzailea lehenetsi dugu, eta ikasleari berari eman nahi izan diogu ia protagonismo guz-tia. Aurrezagutzak aktibatzea eta horiek osatu ondoren ariketak egitea da liburu honekproposatzen duena.Asko eta asko dira irakaskuntzan agertu diren ikuspegiak hizkuntzari dagokionez. Gurefakultatean, Mondragon Unibertsitateko HUHEZI fakultatean, ikuspegi komunikatiboa-ren aldekoak gara, eta ikuspegi hori nabarmen islatzen da liburu honetako ia atal guztie-tan. Eskaintzen diren ariketa eta atazetako asko gure fakultatean diharduten ikasleekinegindako lan-prozesuaren emaitza dira. Hala, bada, eskerrak eman nahi dizkiegu HUHEZIko Hizkuntzen Departamentuan lankide izan ditugun guztiei. Eta eskerrak emannahi dizkiegu, halaber, bai HAEE erakundeari, eskuartean duzun argitalpen hau ahalbide-tu duelako, eta bai erakunde horretako langileei ere, beren ekarpenak eta proposamenakoso baliagarriak izan zaizkigulako.Saiatu gara gure proposamena testuinguru jakin batera egokitzen, eta aztertu dituguadministrazioko langileek sarrien erabili ohi dituzten testu-moldeak, gure proposamenaadministrazio arlora ekartzearren. Liburua bi atal nagusitan dago banatuta. Lehenen-goan zazpi kapitulu daude, eta testuak eraikitzeko bideak erakutsi ditugu. Testuak diogu-nean, hala ere, argi utzi nahi dugu idatzizko zein ahozko testuez ari garela. Bigarren atalari Ariketategia izena eman diogu, eta hasierako zazpi atalei lotuta dago. Ikus deza-gun, bada, zer aurkituko duzun atal horietan.

    1. Auto-ezagutza. Ikasleak berak jakin behar du nondik abiatzen den; horretarako,eta diagnosia egiteko tresnak eskaini dira.

    2. Testuak egokiagoak, txukunagoak eta aberatsagoak izan daitezen hizkuntzabaliabideak eskaini dira, bai eta, gure ikastaroetan ikusi dugunez, nahiko errotu-ta dauden hainbat erabilera okerren berri eman ere.

    7

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 7

  • 3. Eskema, laburpena eta sintesia landu ditugu; batetik, ulermen estrategiak lantzearren, eta, bestetik, testu on bat idazteko ezinbesteko tresnatzat jotzenditugulako.

    4. Iritzi eta azalpen testuak. Administrazioan ekoizten diren testu gehienen oina-rrian iritzi eta azalpen testuetako ezaugarriak eta baliabideak daude, eta horie-tan sakontzen ahalegindu gara.

    5. Laneko testuak ere berariaz aurkeztu ditugu, Administrazioak baduelako bere-berea den testugintza.

    6. Ahozko jarduna. Hasieran esan dugunez, testuez ari garenean ez gara testu ida-tzi soilez ari, eta atal honetan ahozko jardun formalerako hainbat irizpide etabaliabide eskaintzea izan dugu helburu.

    7. Laneko txostena. Norberaren lan-arloko testugintza, lexikoa lantzea ere ezinbes-tekotzat jo dugu, administrazioko langileak behar duen hizkuntza-maila jasoaerdiesteko.

    Bigarren atalean Ariketategia aurkituko duzu, aurreko atalen osagarri dena. Atal horretan dauden ariketa gehienak liburuko teoriarekin daude lotuak. Horretaz gain, ari-ketategi horretan hiru aukera anitzeko galdetegi eskaini dizugu; horien helburua da adi-bideetatik abiatuta administrazio hizkeraren eta, oro har, euskararen zenbait erabilera-irizpidetan trebatzea.Liburua era batera dago antolatuta, baina ez dugu uste ezinbestean jarraitu behar zaio-nik ordena horri; zure esku dago, irakurle/ikasle, jakitea zein diren zure beharrak, etahorren arabera antolatzea ikaskuntza. On egin diezazula!

    EGILEAK

    8

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 8

  • AURKIBIDEA

    1. Autoezagutza. Nora iritsi nahi dut?SARRERA 13NEURE BURUA EZAGUTZEN 14AURREZAGUTZAK AKTIBATZEN 16

    2. Testu txukunak ekoizteko zenbait tresna lagungarriSARRERA 27TESTUAK AZTERGAI 28TESTUA ONTZEKO BALIABIDE BATZUK 33LOKUZIOAK ETA BESTELAKO ESAPIDEAK 35ZENBAIT ERABILERA OKER, KALKO, ETA ABAR 42

    3. TESTU LANTEGIA I: eskema eta laburpenaSARRERA 47ESKEMA 48LABURPENA 53

    4. TESTU LANTEGIA II: iritzi-testua eta azalpen-testuaSARRERA 57EDUKIEN ANTOLAKETA 58TESTUGINTZA BALIABIDEAK 65MODALIZAZIOA ETA ARDURA ENUNTZIATIBOA 70IRITZI-TESTUAREN GILTZAK: TESIA ETA ARGUDIOAK 73AZALPEN-TESTUAREN GILTZAK: INFORMAZIO EMARIA 77

    5. TESTU LANTEGIA III: laneko testuakSARRERA 81TESTUINGURUAREN GARRANTZIA 82ESTILOARI ETA LEXIKOAREN ERABILERARI BURUZKO HAINBAT GOMENDIO 85ADMINISTRAZIOKO EREDUZKO IDAZKIAK 87

    9

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 9

  • 6. TESTU LANTEGIA IV: ahozko jardunaSARRERA 99AHOZKO JARDUN FORMALAREN EZAUGARRIAK 100AHOZKO AURKEZPENAREN UNEAK 102ARRETA JARRI BEHARREKO HAINBAT ALDERDI 105ZU ZEU HIZLARI 106

    7. NORBERAREN LAN TXOSTENASARRERA 109AURREZAGUTZAK AKTIBATZEN 110LANEKO TXOSTENAREN HEZURDURA 110TXOSTENA AURKEZTEKO TREBATZEN 111

    8. ZENBAIT WEBGUNE LAGUNGARRI ETA BIBLIOGRAFIA 115

    ARIKETATEGIA

    1. Autoezagutza. Nora iritsi nahi dut? 1232. Testu txukunak ekoizteko zenbait tresna lagungarri 1233. TESTU LANTEGIA I: eskema eta laburpena 1444. TESTU LANTEGIA II: iritzi eta azalpen testua 1585. TESTU LANTEGIA III: laneko testuak 1746. TESTU LANTEGIA IV: ahozko jarduna 1827. Aukera anitzeko galdetegiak 189

    ARIKETATEGIA: ERANTZUNAK1. Autoezagutza. Nora iritsi nahi dut? 2072. Testu txukunak ekoizteko zenbait tresna lagungarri 2073. TESTU LANTEGIA I: eskema eta laburpena 2124. TESTU LANTEGIA II: iritzi eta azalpen testua 2135. TESTU LANTEGIA III: laneko testuak 2186. TESTU LANTEGIA IV: ahozko jarduna 2217. Aukera anitzeko galdetegiak: ERANTZUNAK 226

    10

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 10

  • ADMINISTRAZIOKO TESTUGINTZAN SAKONTZEKO IKASTAROA

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 11

  • 01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 12

  • 1.Autoezagutza.

    Nora iritsi nahi dut?

    13

    SARRERA

    Lehenengo atal honek lau azpiatal ditu. Lehenengoan zeure burua aztertuko duzu, jakiteko zeregiteko gai zaren eta zein helbururi heldu behar diozun. Horretarako, EAQUALS-ALTEREN Hizkun-tzen Portfolio Europarraren Hizkuntza biografia moldatu dugu, C2 mailari dagokion zatia, hainzuzen. Hizkuntza-biografia horrek erakutsiko dizu zein trebetasun eskuratu behar dituzun C2maila lortzeko. Bigarren atala hizkuntzari buruzko galderek osatzen dute, eta galdera horien hel-burua da euskararen arauak eta zuzen idazteko jarraibideak gogoraraztea. Hirugarren atalean,berriz, irakurmenean, ulermenean eta idazketan sakontzeko jarduerak aurkituko dituzu. Azkenik,ahozko jardun bat entzungo duzu, eta horri buruzko galderei erantzungo diezu.

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 13

  • NEURE BURUA EZAGUTZENBete ezazu ondorengo koadroa. Azter itzazu item guztiak patxadaz, eta saia zaitez, ahalik etazintzoen erantzuten. Hogeita hamar bat minutu beharko duzu ariketa hau egiteko.

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    14

    C2 mailaZerrenda hau oinarri hartuta, ikus ezazu zer egiteko gai zaren, eta ikastaroa amaitzerakoan zer egi-teko gai izan nahi duzun.

    Gai naiz Gai izango naiz Helburua (data jarri) bete da

    EntzumenaEz daukat inongo zailtasunik inoren ahozko jarduna uler-tzeko, aurrez aurrekoa nahiz komunikabideetatik jasota-koa, baldin eta denbora apur bat badut doinu berezietaraohitzeko.Gai naiz hizketaldi edo elkarrizketa luze samarra jarrai-tzeko, nahiz eta argi egituratuta egon ez eta ideien arte-ko erlazioak berariaz adieraziak izan ez.Gai naiz informazio tekniko konplexuak ulertzeko, esate-rako produktu edo zerbitzu ezagunen argibideak edo fun-tzionamendua.

    IrakurmenaC2.1 Gai naiz hitz-jokoak ulertzeko eta mezu inplizitua

    duten testuen esanahia harrapatzeko (adibidez, iro-nia, satira).

    C2.2 Gai naiz oso estilo kolokialean idatzitako testuak,argota eta ahozko esapide asko dutenak, ulertzeko.

    C2.3 Gai naiz eskuliburuak, araudiak eta kontratuak uler-tzeko, arlo ezagunekoak ez izan arren.

    C2.4 Gai naiz literaturaren genero desberdinetako tes-tuak ulertzeko (poesia, prosa, antzerkia).

    C2.5 Gai naiz kronika literarioak edo iruzkin satirikoak ira-kurtzeko, beren zeharkako mezu guztiekin eta balio-espen inplizituekin.

    C2.6 Gai naiz hainbat estilo baliabide bereizteko (hitz-jokoak, metaforak, konnotazioak, sinboloak, anbi-guotasuna) eta testuan duten funtzioa balioesteko.

    ElkarrizketaC2.7 Gai naiz jatorrizko hiztunekin edozein elkarrizketa

    edo eztabaidatan ahaleginik gabe parte hartzeko.

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 14

  • Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    15

    Gai naiz Gai izango naiz Helburua (data jarri) bete da

    Ahozko adierazpenaC2.8 Gai naiz hainbat iturburutako informazioa ulertu

    eta ahoz laburtzeko, argudioak eta edukiak aurkez-pen argi eta koherentean berreraikiz.

    C2.9 Gai naiz kontzeptuak eta ikuspuntuak zehatz adie-razteko.

    EstrategiakC2.10 Gai naiz, zailtasunik aurkituz gero, atzera egin eta

    birformulatzeko, solaskidea ia konturatu gabe.Hizkuntza-kalitatea eta baliabideak

    C2.11 Gai naiz naturaltasunez eta zailtasunik gabe adie-razteko; oso gutxitan egin behar izaten dut etenal-di laburren bat hitz egokienak aurkitzeko.

    C2.12 Gai naiz esanahiaren abardura finak zehatz adie-razteko, horretarako hizkuntza-baliabide ugari era-bilita.

    C2.13 Gai naiz esapideak eta esaera arruntak ziurtasunezerabiltzeko, eta dituzten bigarren mailako esa-nahiak ere ezagutzen ditut.

    C2.14 Gai naiz, gauza zailak adierazten ari naizelarik ere,zuzentasun gramatikalari eusteko, baita nire arretabeste zerbaitetan daukadanean ere.

    IdazmenaC2.15 Gai naiz ongi egituratutako txosten eta artikulu ira-

    kurgarriak idazteko gai zail edo bihurrien gainean.C2.16 Gai naiz neuk landutako gaia txosten edo entsegu

    bidez azaltzeko, eta bertan inoren iritziak laburtze-ko, informazio zehatzak emanez, eta iruzkinak eginez.

    C2.17 Gai naiz jazoera kulturalei buruzko kritika idazteko(zinema, musika, antzerkia, literatura, irratia,telebista).

    C2.18 Gai naiz esperientziei buruzko narrazio-testuakidazteko, argiro eta generoari dagokion estiloan.

    C2.19 Gai naiz eskutitz formalak, baita konplexuak ere,argiro eta ongi egituraturik idazteko, jasotzaileariegokituta (adibidez, eske-idaztiak, nagusiei, aginta-riei edo bezeroei zuzendutako eskaintzak).

    C2.20 Gai naiz eskutitzetan gauzak era ironikoan, anbi-guoan edo umoretsuan adierazteko.

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 15

  • AURREZAGUTZAK AKTIBATZENAUKERA ANITZEKO GALDERAK

    1.1 ariketa

    Jarraian, hogeita hamar galdera dituzu. Saia zaitez hogeita hamabost minutuan erantzun ego-kiak bilatzen. Har itzazu kontuan Euskaltzaindiaren arauak, bai eta IVAPek argitaratutako EstiloLiburuak emandako irizpideak ere.

    1. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) Gaur goiz atera behar dut lanetik, alaba gaixo baidago.b) Galdu egiten bagara, eraikinaren aurrekaldera joango gara.c) Amak esan dit Eider seirak aldera iritsiko dela etxera.d) Honezkero iritsiko ziren Aizkorriko tontorrera.

    2. Bila ezazu jaraunsle hitzaren definizioa.a) Bere eskumeneko auzietan epaitzeko eta epaia betearazteko autoritatea daukan kide bakarra.b) Herentzia baten zatia edo herentzia bere osotasunean dagokion kidea.c) Zuzenbidean lizentziaduna den kidea, prozesu mota guztietan aldeen zuzendaritza eta

    defentsa egiten duena edo aholkularitza juridikoa ematen duena.d) Gauzen prezioa erabaki eta ezartzen duen kidea, horien baloreen arabera.

    3. Aukera ezazu oker dagoena.a) Batipat.b) Behinik behin.c) Bat-batean.d) Batik bat.

    4. Non dago bat ondo erabilita?a) Hiru zaku ditugu, beraz, gaur bat jasoko dugu eta bihar beste biak.b) Udaberria garai on bat al da larrosak landatzeko?c) Mirenek dio Peru tonto bat dela.d) Argia itzali zenean, beldur bat izan nuen!

    5. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) Lurrera erori zenean, kolpe berri bat eman zion.b) Txakurra galdu zitzaionean, denda desberdinetara joan zen hura ikusi zuten galdezka.c) Lotsa asko pasatu dut zorionak zuri kantatzen hasi denean.d) Askotariko jendea etorri da museoa ikustera: zahar eta gazte, euskaldun eta atzerritar

    6. Bete ezazu hutsunea termino egokia aukeratuta.Kostaldeko herri hartan igaro zituen aldean zeramatzan laurogeita zortzi urteak, eta itsasoare-kin lotutako mundu hura baino ez zitzaion ____________; handik kilometro gutxira ezkutatzenziren fabrikak eta keak kaosaren mundu ilunarekin lotzen zituen.a) Ulergaitz b) Ulergarric) Ulerkor d) Ulerkoi

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    16

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 16

  • 7. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) Pedagogo batzuen aburuz, buruz ikasitakoek ez dute luzaro irauten.b) Bilboko kaletan ez da lasaitasun handirik egoten larunbat gauetan.c) Gorbeiara igo eta bertan bazkaltzeko gogoak ditut.d) Ikusi dugun hori burdinez egindako eraikina da.

    8. Non dago batzuk ondo erabilita?a) Arrantzale batzuk ezin izaten dute itsasoa utzi jubilatu ostean ere.b) Batzutan pentsatzen dut gaizki egin nuela lanbide hau aukeratzen.c) Ezin da esan euskaldun guztiok berdinak garela, nahiz eta batzuri hori esatea asko gustatu.d) Irakasle batzuek ezin izaten dituzte ikasleak isilarazi.

    9. Aukera ezazu oker idatzita dagoen data.a) Vitoria-Gasteiz, 2009ko apirilaren 20a.b) Donostian, 2010eko maiatzaren 11an.c) Baionan, 2007ko otsailaren 25ean.d) Maule, 2006ko uztailaren 21a.

    10. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) Gaur egun non nahi aurki ditzakegu landetxeak.b) Ikasleek diru asko aurreztu dutenez, noranahi joan daitezke ikasketa bidaian.c) Festara zenbatnahi lagun gonbida dezakezu.d) Dantzaleku horretara nola-nahi jantzita sar zaitezke.

    11. Erreparatu puntuazioari eta aukeratu esaldi zuzena.a) Etxera iritsi eta hauxe esan zien burumakur: oraingoan ez dut gainditu baina ziur nago ekai-

    nerako gainditzeko moduan egongo naizela. Beraz lasai egon.b) Ez dakit zein den zuntz, xehe eta printza hitzen esanahia.c) Horrela ez dugu irabaziko!, bota zuen, Mikelek amorru biziz.d) Etxez etxe ibili zen diru-eske, alferrik, ordea. Inork, ez zion zentimorik eman.

    12. Aukera ezazu oker dagoen esaldia.a) Etorri zarenez gero, lagundu egin beharko didazu liburuak antolatzen.b) Ez dakit hori esateagatik haserretu egin zitzaidan, harrezkero ez baitut ikusi.c) Beti gertatzen zait gauza bera: hamarrak ezkero, logura etortzen zait.d) Ziurrenik mindu egingo da zuk hori esan ezkero.

    13. Aukera bat ez da ondo txertatzen hutsunean. Zein?Erokeria da haurrak gurasoak bezalakoxeak izango direla pentsatzea;__________, erokeria dagurasoen hezkuntzak ez duela zerikusirik izango pentsatzea.a) Orobat b) Baita erec) Halaber d) Era berean

    14. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) Zer ikusten da eraikinaren goikaldetik?b) Euskal baserritarrek manifestaziorako deia egin dutelaren zurrumurrua entzun dut.c) Hemendik aurrera lizentziaturen eta diplomaturen ordez graduak egongo direlako albistea

    eman dute.d) Hamar udaletan landu dute Plan Estrategikoa; hiruretan adostasuna lortu da alderdi politiko

    guztien artean.

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    17

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 17

  • 15. Zerrenda hauetakoren batean akats ortografikoak daude. Zeinetan?a) Isilik, leihoa, itsasoa, zekena.b) Arrain, usai, artzai, xehetu.c) Uzkur, ziba, kaskar, eleberri.d) Helegite, zaparrada, arkatz, kirats.

    16. Aukera ezazu oker dagoen esaldia.a) Amak haurrari lo eragin dio.b) Ez iezaiozu horrelako ahaleginik eginarazi.c) Udaltzainak Aritzi geldiarazi egin dio.d) Enpresariak asteburuan ere lan eragin die langileei.

    17. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) 1936an bonbardatu zuten Otxandio, eta horren ostean hasten da beste hainbat herriren kon-

    trako erasoa.b) Kanpoan egon naiz, eta oraintxe etortzea egin dut.c) Laster iritsiko naiz etxera. Irekitzen didazu atea, mesedez?d) Frankismoa indarrean zela sortu ziren lehenbiziko ikastolak, eta horren ostean sortzen dira

    Kilometroak eta Ibilaldia bezalako jaiak.

    18. Zenbakiak oker daude idatzita hauetako zerrendaren batean. Zeinetan? a) Hogei eta hamabost, bost miloi, larogei.b) Berrogeita hamazazpi, ehun eta laurogeita hamar, hemezortzi.c) Bi mila eta hogei, berrehun eta hamalau, bost milioi.d) Zazpiehun eta bat, laurehun, seiehun eta sei.

    19. Aukera ezazu oker dagoen konparaziozko esaldia.a) Zenbat eta lo gehiago egin, hainbat eta logura handiagoa izan ohi dugu.b) Hain zen polita ikusi genuen etxea, non une hartan bertan erabaki baikenuen erostea.c) Hain da polita Euskal Herriko kostaldea, ezen ez naizen inoiz oporretan kanpora joango.d) Zenbat eta gehiago jan, gero eta gose handiagoa du gizon horrek.

    20. Galdera: Zein ordutan iritsiko da trena?. Erantzuna:a) Hamarrak eta bostetan.b) 20:00an.c) Bostak eta hogeitan.d) 07:00etan.

    21. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) Irakurle batek galdetu du euskaraz ba ote dagoen liburu merkearik.b) Bulegora iritsi garenean ohartu gara inork ez zeukala giltzarik.c) Aretora sartu naiz eta ikusi dut ez zegoela pertsonik.d) Liburu asko ditut, baina ez daukat horiek uzteko apalarik.

    22. Erreparatu ortografiari eta aukeratu zuzen idatzita dagoen esaldia.a) Kokotzean ateratzen den ile-multzoari bizar esaten zaio.b) Testuak osotasuna izan dezan, apaldien arteko loturek argiak izan behar dute.c) Hosto eroriei orbel deritze.d) Txerri gripeak jotako askok hospitalean jarraitzen dute.

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    18

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 18

  • 23. Erreparatu puntuazioari eta aukeratu hitz-elkarketa zuzena.a) Aiton-amonak.b) Filologi fakultatea.c) Filosofi-ikasketak.d) Etxez-etxe.

    24. Aukera ezazu oker dagoen esaldia.a) Eman diren gertakariak oso larriak dira, alkateak adierazi duenez.b) Alkateak zera adierazi du: gertakariak oso larriak izan direla.c) Alkateak esan du gertakariak oso larriak izan direla.d) Alkateak oso larritzat jo ditu izandako gertaerak.

    25. Zein esalditan dago aditza gaizki erabilita? a) Gaur eguzkia atera balitz, hondartzara joango ginatekeen umeekin.b) Oporretan gurekin etorri izan bazina, ez zinen aspertu zaren moduan aspertuko.c) Besteei begirunez hitz egin izan balie, ez zatekeen bakarrik geratuko.d) Ikasleei ariketak egiteko esango bagenie, berehala emango ziguten ez egiteko arrazoiren bat.

    26. Aukera ezazu zuzen dagoen esaldia.a) Artzain bezala joan zen Ameriketara, eta artzain gisa jarraitzen du lanean.b) Naiara oso ona da koordinatzaile bezala.c) Zuzendaritzat dauka bere burua, baina arloko arduraduna baino ez da.d) Pailazo bezala tratatu zuten, eta horrek min eman zion.

    27. Erreparatu puntuazioari eta aukeratu oker dagoen esaldia.a) Mikelek, Aneren neba txikiak, lau panpina ditu: June, Garbie, Peru eta Niko.b) Mikelek, pozik dauka nagusia, lanik egiten ez badu ere.c) Ez, ez dakigu nora joan zen; mahai gaineko eskutitzean ez zuen halakorik zehaztu.d) Bileran egon ziren, besteak beste, Mikel, Filologia Fakultatekoa; Maite, Mondragon Unibertsi-

    tatekoa; eta Leire, Bordeleko Unibertsitatekoa.

    28. Aukera ezazu zuzena eta egokia den esaldia.a) Udako oporrak hain dira luzeak, ezen itzulera gogorregia egiten den.b) Gura baduzu, hitzordua hartu barik joan zaitezke eta erran nire laguna zarela eta errezeten

    hartzera zoazela.c) Kaixo Mikel, aspaldiko! Ohar honen bidez jakinarazi nahi dizut bihar bilera dugula. Bertaratu-

    ko zarelakoan, mila esker aldez aurretik.d) Historiaren zehar asko izan dira mundua karratua dela uste izan dutenak, nahiz eta orain

    sinesgaitza iruditu.

    29. Aukera ezazu oker dagoen esaldia.a) Nahi izanez gero, elkar bazkal dezakegu 14:30ean.b) Anek eta Egoitzek urteetan maite dute elkar isilpean.c) Hain zen handia elkarrenganako gorrotoa, non urtebete igaro baitzuten ikasgela berean elka-

    rri hitzik egin gabe.d) Begirunez eta argi hitz egitea da elkar ulertzeko modurik eraginkorrena.

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    19

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 19

  • 30. Zein bikotetan ez dago sinonimorik? a) Zuhur, zeken.b) Igaro, iragan.c) Zuhur, zikoitz.d) Apeta, makal.

    31. Non dago lokailua oker erabilita? a) Argitaletxeak ez daude pozik mailegu sistema berriarekin. Halaber, liburu-dendetakoak ere

    kezkatuta daude.b) Argitaletxeak ez daude pozik mailegu sistema berriarekin. Haatik, gurasoek harrera ona egin

    diote proposamenari.c) Gurasoak pozik daude mailegu sistema berriarekin. Orobat, liburu-saltzaileak kezkatuta

    daude.d) Gurasoak pozik daude mailegu sistema berriarekin. Dena dela, liburu-saltzaileak kezkatuta

    daude.

    32. Aukera ezazu letra larriak eta xeheak egoki jarrita dauzkan aukera.a) Euskal Herriko Unibertsitateak eta Euskaltzaindiak aurrenekoz banatu dituzte Koldo Mitxele-

    na Euskarazko Tesien Sariak. Lau sari eman dituzte. Bost izan behar ziren, baina Ikasketa Tek-nikoen alorrekoa hutsik geratu da.

    b) Euskal Herriko Unibertsitateak eta euskaltzaindiak aurrenekoz banatu dituzte Koldo Mitxele-na Euskarazko Tesien Sariak. Lau sari eman dituzte. Bost izan behar ziren, baina ikasketa tek-nikoen alorrekoa hutsik geratu da.

    c) Euskal Herriko Unibertsitateak eta Euskaltzaindiak aurrenekoz banatu dituzte Koldo Mitxele-na euskarazko Tesien Sariak. Lau sari eman dituzte. Bost izan behar ziren, baina ikasketa tek-nikoen alorrekoa hutsik geratu da.

    d) Euskal Herriko Unibertsitateak eta Euskaltzaindiak aurrenekoz banatu dituzte Koldo Mitxele-na Euskarazko tesien sariak. Lau sari eman dituzte. Bost izan behar ziren, baina Ikasketa Tek-nikoen alorrekoa hutsik geratu da.

    33. Agur hauetako zein egokitzen zaio erregistro formalari?a) Adeitasunez, agur.b) Agur bero bat.c) Agur, adiskide.d) Besarkada bat.

    34. Aukera ezazu esaldi zuzena.a) Azken hogeita bost urteotan eman diren aldaketek ez dute eragin euskara gehiago erabiltzea.b) Azkenean, Oatin ospatu zen lantegiko goi-karguen bilera.c) Agintariek argi berdea eman diote Saharara laguntza bidaltzeko proposamenari.d) Alkateak bostekoa luzatu zion idazkariari, ordura arteko lana bikain egin zuela esanez.

    35. Zein termino ez da egokia hutsunea betetzeko?Udaberriarekin batera heltzen da kurduen urte berria ere, Newroz, alegia. Suaren gainetik saltoeginez ematen diote ongietorria urte berriari. Hala, iraganeko ____________ txarrak erretzendituzte sutan.a) Oroitzapen c) Oroipenb) Gogorapen d) Oroigarri

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    20

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 20

  • IRAKURMENA

    1.2 ariketa

    Jarraian, 40 minutuko ariketa egitea proposatzen dizugu. Lehendabizi, hogeita bost minutuizango dituzu Harriak geure teilatuaren aurka? artikulua irakurtzeko. Bertan, administraziokoitzulpengintzari buruzko iritzia azaltzen du Edorta Espaak. Testua irakurri ostean, hartu ordulaurden eta testuari buruzko galderei erantzuten saiatu.

    GALDERAK1. Edorta Espaaren iritziz, zertarako itzultzen dira, gaur egun, administrazio-idazkiak?

    a) Euskararen erabilera sustatzeko.b) Hizkuntza-paisaia edertzeko, batik bat.c) Herritarrekiko komunikazioa ahalbidetzeko.d) Euskaldun bakanen baten eskubidea bermatzeko.

    2. Zer salatzen du testuak?a) Euskaratutako administrazio-idazkiak ez direla irakurtzen.b) Euskarara itzultzea errebindikazio politikoaren ondorioa dela.c) Ez direla euskal hiztunen eskubideak bermatzen.d) Euskarazko itzulpenak mordoiloak izaten direla.

    3. Zein itzulpen-motarekin sentitzen du, Edorta Espaak, bere lanak balioa duela?a) Euskaraz sortu eta gaztelaniara itzuli behar direnekin.b) Gaztelaniaz sortu eta euskarara itzuli behar direnekin.c) Gaztelania mordoilotik euskara txukunera itzuli behar direnekin.d) Euskara mordoilotik gaztelania txukunera itzuli behar direnekin.

    4. Zer itzuli behar litzateke, Edorta Espaaren ustez?a) Administrazio-testu guztiak, euskaldunen hizkuntza eskubideak bermatu ahal izateko.b) Herritarrei zuzendutako idazki guztiak.c) Administrazio barruko dokumentuak.d) Nahikoa litzateke euskaraz sortzen diren testuak itzultzearekin.

    5. Nork bete beharko lituzke itzultzaile/trebatzaile lanpostuak?a) Filologoek.b) Itzulpenetan adituak direnek.c) Trebatzaile gisa esperientzia daukatenek.d) Administrazioko lanbidea ezagutzen dutenek.

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    21

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 21

  • Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    22

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 22

  • Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    23

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 23

  • IDAZKETA PROPOSAMENAK

    1.3 ariketa

    Bukatzeko, bi idazketa-ariketa egitea proposatzen dizugu. Ekoizpen hauek lehenengo atal hone-tan egingo ditugu, agertzen diren hutsuneak, baldin eta hutsunerik balego, albait arinen identi-fikatzeko eta bide batzuk emateko hutsune horiek betetze aldera. Horretarako, ariketa bakoitza-ren azpian zenbait jarraibide eskaini dizugu.

    LABURPENAJarraian, egin ezazu goian irakurri duzun artikuluaren laburpena; saia zaitez edukiak 20-30 lerro-tan biltzen. Laburpena egiteko ordubete izango duzu.

    Laburpena idatzi ostean:Zein prozedura erabili duzu laburpena egiteko?Eskemarik egin al duzu?Ideia nagusiak identifikatzen saiatu zara?Laburpenak egiteko zailtasunak izan baldin badituzu, jo laburpenei dagokien atalera.

    GUTUNAAdministrazio Publikoan diharduen langilea zara. Orain arte administrazioko langileen seme-alabentzako haurtzaindegia izan duzue lantokian. Orain, haurtzaindegi horretara doazen hau-rrak lau bakarrik direla eta, Giza Baliabideen Sailak jakinarazi dizu haurtzaindegia itxi egingodutela aurki. Idatz iezaiozu gutun bat Giza Baliabideetako arduradunari eskatzeko ez dezatelahaurtzaindegia itxi.Eskutitza idatzi ostean: Zein zailtasun izan dituzu eskutitza idaztean? Zein hutsune dituzu?Esan nahi zenuena nola esan asmatu ezinik ibili bazara, esamolde egokia asmatu ezinik, jo deza-kezu Testu txukunak ekoizteko zenbait tresna lagungarri atalera.Ideiak lotzeko lokailuak aurkitzea zaila egin bazaizu, jo dezakezu Testu lantegia II (Edukiarenantolaketa) atalera.Iritzia eman eta egituratzeko zailtasunak izan badituzu, jo dezakezu Testu lantegia II (Modaliza-zioa eta ardura enuntziatiboa; Iritzi-testuaren giltzak: tesia eta argudioak) atalera.Eskutitzetan ohikoak diren formulak idazteko zailtasunak izan badituzu, jo dezakezu Testu lan-tegia III (Administrazioko ereduzko idazkiak) atalera.

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    24

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 24

  • ENTZUNGAIA

    1.4 ariketa

    Azkenik, testu bat entzungo duzu. Iaki Larrea irakasleak haurren ongizateari buruz esatendituenak entzun ondoren, galdera batzuei erantzun beharko diezu.

    GALDERAK 11. Arazorik izan duzu testua ulertzeko? Zein?

    2. Erraz jarraitu diozu hariari?

    3. Behin entzutea nahikoa izan da testua ondo ulertzeko?

    GALDERAK 21. Iaki Larreak esandakoak kontuan hartuta, esaldi hauetatik bakarra da zuzena.

    a) Haurren ongizatea gurasoekiko harremanen araberakoa da, baina badira beste harremanbatzuk zaindu behar direnak haurrak garapen egokia izan dezan.

    b) Haurren ongizatea gurasoekiko harremanen baitan dago, baina eskolan beste faktorebatzuek baldintzatzen dute, eta haurrak gero eta denbora luzeagoz daudenez eskolan, etorki-zunean lortu beharko da gizarte zerbitzuek bitarteko gehiago jartzea haurren ongizatea ber-matzeko.

    c) Ongizatea lotzen zaio garapen osasuntsuari, eta horren baitan biltzen dira garapen motorea,garapen kognitiboa, garapen soziala eta garapen afektiboa.

    2. Esaldi hauetatik bakarra da zuzena.a) Hitzaldiaren hasieran Iaki Larreak haurren ongizatea definitu du; ondoren, orain arte egin-

    dako ikerketen berri eman du; eta, azkenik, etorkizunean jarraitu beharreko ildoak aipatu ditu.b) Lotura afektiboaren oinarria da haurrak zeinuak bidali eta helduek modu egokian erantzutea.c) Garai batean familian kokatzen zen haurren ongizatea, baina gaur egun, haurrak hamar

    orduz daudenez eskolan, hezitzaileen esku dago gehienbat ongizate hori.

    3. Esaldi hauetatik zein ez da zuzena?a) Lotura afektiboa segurua da haurrak bere beharrak asetzen dituenean.b) Gurasoek beren testuingurua zaintzen duten bezalaxe, oso garrantzitsua da hezitzaileek

    beren testuingurua zaintzea, eta sekulako garrantzia hartzen du haur-eskolako espazioak etaantolaketak.

    c) Haur-eskolan kokatzen da familiei laguntzeko eremu bakarra eta horregatik eman behar zaielaguntza familiei eta gizarte-zerbitzuei, Europako beste herrialde batzuetan egiten dutenantzera.

    Orain saia zaitez 100 hitzeko testu batean jasotzen Iaki Larreak esandako ideia nagusiak, eta,idatzi ondoren, entzun ezazu berriz ere testua eta alderatu zeuk idatzitakoarekin.

    Auto

    ezag

    utza

    .Nor

    a irit

    si na

    hi du

    t?

    1.

    25

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 25

  • 01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 26

  • 2.Testu txukunak

    ekoizteko zenbait tresna

    lagungarri

    27

    SARRERA

    Gai baten inguruan jardun behar dugunean, aurrez hausnartu behar dugu horri buruz zer daki-gun. Erraza da elkarrizketa informaletan honetaz eta hartaz aritzea, baina bestelako kontua dagai baten inguruan sakon jardun behar denean, ezinbestekoa baita aurrezagutzak zein direnjakitea edo horiek identifikatzea testu landu bati ekin ahal izateko.Bestalde, sortzailearen lekuan jarri behar dugunez, hainbat alderdi zaindu behar ditugu testuaosatzerakoan, alegia, begiratu beharko diegu bai formari (nola) eta bai funtsari (zer) ere.Azkenik , eskura ditugun baliabideak zein diren jakitea ere garrantzitsua da oso, lana erraztuegin baitezakete.

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 27

  • Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    28

    TESTUAK AZTERGAIHas gaitezen, bada, ariketa soil batekin; ikus dezagun nola jokatzen duzun idazle zarenean, etanola jokatzen duzun irakurle zarenean. Jarraian bi testu izango dituzu, eta zure lana izango dahoriek irakurri, aztertu eta alderatzea.Demagun berripapera ireki duzula, eta iritzi-atalean ondorengo bi testu hauek daudela (berripa-pera hitza azpimarratu egin dugu, kontuan har dezazun ez dela eskolan irakaslearentzat eginda-ko idazlan bat, izan ere, eskoletan lanik handienetako bat izan ohi da idazlearen tokian jartzea).

    1. Testua

    IZADIAREN IRAULTZA EDO MULTINAZIONALEN INTERESAK?

    Gaur goizean, gosaltzen ari nintzen bitartean, telebista piztu dut eta albisteak entzunditut, estatuko kate batean. Albiste horietako bat zen klima aldaketa, eta Lur Planetanizaten ari den eragina: tenperaturaren gorabeherak, itsasoaren mailaren igoera, lehortea,uholdeak, eta abar. Gero egunkaria erosi dut eta berriro irakurri dut berri berdina:neguanegiten ari den tenperaturaren igoerak klima aldaketan du kausa, edo lurraren tenperatu-rak batez besteko bi gradu igoko ditu urte batzuk barru; ondorioak larriak izango dira:Poloen urtzea, itsasoaren mailaren igoera eta uholdeak.Egoera latz honen aurrean begiak itxi ditut eta irudiak burura etorri zaizkit: azken tsuna-mia, lurrikarak eta hausnarketa egin dut: Egia ote da? Izadia protesta egiten ari da, giza-kiaren ekintzaren kontra? Gizakiok isurpen toxikoak botatzen ditugu bai itsasora, baiibaietara, eta eguratsa kutsatzen dugu, ez dugu geure ingurumena errespetatzen; eta,jakina, Izadiak haren kontrako errespetu falta jotzen du eta bere erantzuna bidaltzen diguuholde, lehorte, lurrikara eta tsunami modura.Baina, egia esan, hondamendiak beti izan dira eta tenperaturaren gorabeherak ere bai.Dirudienez, berrogeigarren urteko hamarkadan negurik beroena izan genuen Europan,eta Poloen urtzea kontu zaharra da, ez da oraingoa.Beraz, nire galdera da: Zer dago tremendismo horren atzean? Ingurumenaren arlokomultinazionalen interesak ote dira?Gure esku dago zerbait egitea Izadia errespetatzeko, baina entzuten eta irakurtzen dugu-na klima aldaketaz auzitan jarri behar dugu.

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 28

  • Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    29

    2. Testua

    ETORKINEN MUGIMENDUAK EUROPAR BATASUNEAN

    Nire alaba txikiak hamar urte ditu eta bere lagunen artean etorkin batzuk daude, hauzo-kideak argentinarrak, ikaskidea ekuadortarra, eta udaran Veronikarekin ibiltzen da, aiton-amonen hauzokideek hona ekartzen duten neskatoa. Gu honekin pozik gaude ikustenbaitugu besteen kultura eta ohiturak ezagutzeko aukera izaten baitu.Azken urteotan gero eta etorkin gehiago etortzen dira Europa aldera, Afrikatik, marokoa-rrak batez ere, Ekialdetik eta Hegoamerikatik. Zer dela eta etortzen dira gero eta etorkingehiago? Ez dago zio bakarra. Batzuek lehorte handiak sufritu dituzte bere jatorrizkolurraldeetan eta ur eskasiaren ondorioz goseak hiltzera kondenatuta daude han jarraitunahi badute. Beste batzuek alde gudek sortutako sarraskietatik. Azkenean, gizarte deso-rekatu batean bizi direnak pobrezian bizi dira eta nahiago dute bere bizitza arriskuanjarri, han geratu baino.Hona etortzen direnak lan bila etortzen dira gehienbat. Ahalik eta diru gehien aurreztendute, gero, haien senidetartekoei bidaltzeko. Horretarako, lan egiteko bizitzen dira eta orohar ez dute xahutzen dirurik alferrik.Hona etortzen direnak beste arazo baten aurrean aurkitzen dira. Europako herritar batzukez daude konforme Europako Gobernuek egiten duten politikarekin, eta esaten dutemugak tinkoago jarri beharko lizkiekete etorkinei. Beldur daude hemengo gazteek lanikgabe geratuko ote diren. Baina, nire ustez, etorkinek egiten dituzten lanak izaten diragehienbat guk nahi ez dugunak, esaterako arrantzan lan egiten dute, nekazaritzan edoostalaritzan.Beste kritika bat egiten diete etorkinei, marokoarrei batez ere, droga saltzera etortzendirela pentsatzen dute batzuek. Horren ondorioz segurtasun neurri eraginkorragoakeskatzen diete Udal agintariei.Arazo horiek behin aipatuta pentsatu behar dugu etorkin gehienak lan egitera etortzendirela, eta jarrera irekiagoa erakutsi behar diegu. Errealitate bat da gero eta etorkin gehia-go etorri dira eta etorriko dira hurrengo urteetan.Beraz, erakutsi behar diegu gure hizkuntza eta gure ohitura errazago integra daitezen.Baina, beste aldetik, errespetatu behar ditugu haien hizkuntza eta kultura. Eta ez duguahaztu behar guk ere emigrante izan garela. Nork ez dauka Ameriketara edo Alemaniarajo zuen senideren bat?

    Orain egin ezazu hausnarketa.Zein da, zure ustez, testu hobea? Zergatik? Zein irizpide erabili duzu bata hobea dela esateko?Testu bat aztertu eta baloratu behar denean, hainbat parametro hartu ohi dira adierazletzat, etahorietako batzuk izan daitezke, adibidez, zuzentasuna, koherentzia, kohesioa, egokitasuna, abe-rastasuna Kontua da ezin dela esan, besterik gabe, eta betiere testugintza aztertzen ari baga-ra, testu ona dela estetikoki gustatu zaigulako edo batere akats gramatikalik ez duelako, edo txa-rra dela ez gatozelako bat idazleak adierazitakoarekin

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 29

  • Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    30

    Egin ezazu erabili dituzun irizpideen zerrenda, eta aldera ezazu guk ondoren proposatzen dugu-narekin:

    ZUZENTASUNA Ortografia zuzena du? Akats bera egin du bizpahiru aldiz? Esaldiak gaizki eratu ditu?

    KOHERENTZIA Testuak badu sarrera, garapena eta bukaera

    koherentea? Azaltzen diren ideiak baliagarriak, eta, agian,

    beharrezkoak dira testua ulertzeko? Betelana sumatzen da? Ideia nagusiak era logikoan daude antolatuta? Paragrafoak koherenteak dira?

    KOHESIOA Puntuak, komak, bi puntuak, puntu eta koma

    dagokien tokian daude eta testua errazago irakurtzenlaguntzen dute? Esaldien eta paragrafoen arteko loturak egokiak eta

    zuzenak dira?

    EGOKITASUNA Azalpenezko eta argudiozko testua da? Zein ikuspuntutatik dago idatzita, alegia,

    zenbateraino da objektiboa? Egokia al da erabiltzen duen hizkuntza-erregistroa?

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 30

  • Galdera horiei emandako erantzunek erakutsiko digute testuaren balioa, neurri batean. Eta hori-xe berori egin beharko duzu zeuk idatzitako testuekin. Baina, jakina, ez da hori egin behar testuaekoitzi eta berehala, une horietan testuaren barru-barruan egon ohi delako idazlea, eta zaila zaiourruntzea.Orain saia zaitez aurreko testu biak aztertzen emandako galdera-zerrendaren arabera, eta ez ahaz-tu zeure ekoizpenak neurtzeko ere balio dezakeela zerrenda horrek. Laguntza gisa, gure zerrendanerabili ditugun adierazleak azalduko dizkizugu labur-labur, bai eta adibideak eman ere.

    ZUZENTASUNAAkatsik, dela morfosintaktikoa, dela ortografiakoa, ez litzateke onartu behar, baina, hala ere, bali-teke bat edo beste izatea, ez baita testu perfekturik; edonola ere, ezin da akats sistematikoa izan,alegia, ezin da errepikatu. Bestalde, morfosintaxiari dagokionez, ondo jantzia dagoela erakutsibehar du testu-egileak.Arlo honi dagokionez, bereziki erreparatu beharko diezu honako hauei: Singularra/plurala komunztadura Ergatiboaren marka Ortografia -(ren)gandik/(ren)gatik deklinabide kasuen arteko nahasketak Partitiboaren erabilera Gerundio okerrak Erlatibozko esaldiak

    KOHERENTZIAKontuan hartu behar da zein testu mota den, zein egitura behar duen, ideien antolaketa Eta ezahaztu testuak komunikatiboa behar duela izan.Oso garrantzitsua da testua idazteari ekin aurretiko lana, arlo honi dagokionez. Testuaren plani-fikazioa ondo egiten bada, eta idazten hasi aurretik testuaren egitura nagusia zein izango denaurreikusten badugu, errazago lotuko eta antolatuko ditugu ideiak, eta irakurleak ere errazagojarraituko dio testuaren ildoari. Baina lan hori egin ezean, gerta liteke ideia bat behin eta berrizerrepikatzea, gaiari heldu beharrean adarretatik ibiltzea, ideia nagusiak nahas-mahas azaltzeaDemagun, adibidez, gai baten inguruan idatzi behar duzula argudio testu bat, eta gaia emandizuten orduko idazten hasi zarela burmuinean bor-bor dituzun ideiak papereratzeko, beldurrezahaztuko ote zaizkizun. Hasieran burua eskuak baino arinago dabil, eta astirik ere ez daukazu ia-ia otu zaizun guztia idazteko. Baina, halako batean, arrazoi nagusiak bata bestearen gainean ida-tzi dituzunean, konturatu zara esan beharreko guztia esan duzula, eta nahiko zenuke azaldugehiago, ideiaren bat garatu, testua berregin, paragrafoak egituratuEta irakurleak halako esamoldeak irakurriko ditu behin eta berriz: arestian aipatu dudanlegez, lehen azaldu dudan bezala, lehen esandakoaren haritik, laburbilduz. Idazlea-ren estualdia agerikoa da, idatzi nahi bai, baina testua itxita dauka, eta ezin du garatu nahikolukeen bezala. Betelanaren ordua da. Baina testua idazten hasi aurretik planifikazioa egin balu,oso bestelakoa izango zatekeen emaitza.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    31

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 31

  • KOHESIOAAskok uste du koma jarri behar dela arnasarik gabe geratu aurreko unean, edo ahozko jardune-an eten prosodikoa egiten denean idatziz koma jarri behar dela, baina badira oinarrizko araubatzuk testuak egoki puntuatzeko. Bi puntuak ere tresna lagungarria izan daitezke, baina jakinegin behar noiz eta nola erabili behar diren. Eta, puntu eta koma? Ba al dakizu noiz, nola eta zer-tarako erabili? Etendura puntuak hiru direla, eta ez sei edo zazpi, esan behar izatea ere Hiru edolau arau baino ez ditugu emango hemen, bibliografia zabala baitago gai honen inguruan (Gar-zia, Esnal, Egunkariako estilo liburua, IVAPeko estilo liburua).Subjektuaren eta aditzaren artean ezin da koma bakarra jarri. Gauza bera gertatzen da objektua-ren edo galdegaiaren eta aditzaren artean ere. Jartzekotan, aposizioa, tartekia edo beste esaldi-ren bat dagoelako, gutxienez bi koma egon beharko dira aditzaren eta aipatutako beste elemen-tuen artean, baina ez koma bakarra.Perpausak lotzen baditugu eta, edo, baina juntagailuekin, horien aurretik koma jarriko dugu.Esaldi nagusiaren eta mendekoaren artean, oro har, koma jarriko dugu, baina mendekoa aurre-tik badoa eta galdegaia baldin bada, orduan ez.Bi esaldi lotu nahi baditugu, eta horietatik batak koma badu, orduan puntu eta koma erabildezakegu. Edonola ere, puntua ere erabil daiteke puntu eta komaren ordez.Bestalde, kohesio-baliabideek egundoko aukera ematen dute testua argiagoa eta komunikatibo-agoa izan dadin. Baina, argi ibili! Testua ez dadila behin ere baliabide horietara makurtu. Lokai-luak, juntagailuak eta enparauak diskurtsoaren mesedetan erabili behar dira, baina behin ere ezda eratu behar diskurtsoa horiek ager daitezen.

    EGOKITASUNAArgi eduki behar dugu zein testu mota den, alegia, azaldu egin nahi ote dugun, arrazoiak eman,iritzia oinarritu Ematen diren datuak eta aipamenak ere zehatzak eta egokiak izatea komeni da,eta, batez ere, sinesgarriak. Pasadizoek eta kontakizunek ere muga izan behar dute, bestela bete-lantzat har daitezke. Eta, jakina, egoera zein den, halako hizkuntza-erregistroa erabili behar da.Zer ulertzen dugu, beraz, oro har, maila honetan hizkuntzaz eta hizkuntzaren erabileraz ari gare-nean? Bada, esango dugu gramatikaren eta testugintzaren ezagupen zabala behar dela, eta hiz-kuntza era kontzientean erabili behar dela. Eta testu bat sortzen dugunean, irakurle baginabezala ere jokatu behar dugu, hau da, pentsatu behar dugu zein testu gustatzen zaizkigun etazergatik: egituratua delako, ideiak ongi lotuta daudelako, ez dabilelako adarretatik, eta gaiaardatz delako etengabe, nabaritzen delako norentzat dagoen idatzitaEta, hori guztia lortzeko, nondik abiatu?Idazketa ez da, askok uste duten bezala, idazten hasi eta ideiak burura etorri ahala paperean(edo ordenagailuan) jartzea. Hori baino prozesu konplexuagoa da.Oporretan hiri handi batera joatea erabakiz gero, ohikoa izaten da hiri horretako planoa eskura-tzea, eta ostatuaren eta ikusi nahi ditugun museo, parke, eta abarren helbideak planoan marka-tzea. Gero, bertan gaudela, mapa erabilita, askoz ere errazago izango da batetik bestera joatea,eta galtzeko arriskua askoz ere txikiagoa izango da. Planorik erabili ezean, noraezean ibilikoginateke gehienetan.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    32

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 32

  • Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    33

    Gauza bera gertatzen da idazketarekin. Nekez osatuko dugu ganorazko testu bat hasiera-hasie-ratik ez badakigu nora iritsiko garen eta zein mugarritatik pasatu behar dugun.Idazketa-prozesuan hiru aldi bereiziko ditugu:

    1. Aurre-idazketa2. Idazketa3. Idazketaren ondokoa

    Idazketaren aurreko aldian ideiak bildu behar dira, baita ideiak sortu antolatu eta, ahal bada,dokumentazioa eskuratu ere.Idazketa aldian, kontuan hartu beharko ditugu hainbat alderdi: paragrafoak zaindu, estiloarierreparatu, hizkuntza-zalantzak ebatzi eta puntuazioan arreta jarri.Azkenik, idazketaren ondoko aldia datorkigu: begi zorrotzez aztertu behar da norberak idatzita-koa, eta egin beharreko zuzenketak egin.

    TESTUA ONTZEKO BALIABIDE BATZUKIrakurri eta aztertu Andu Lertxundik BERRIA egunkarian argitaratutako hiru testu hauek.

    MarkaHesola bat bezain tipo argal gihartsu bat korrika bizian doa, galtza motzetan eta zirabatez, errepidean aurrera. Giro hotz haizetsua egiten du, euriak ez du atsedenik. Argia,berriz, gero eta urriagoa da, arratsa gainean baita. Korrikalariak, hain doa kontzentraturik,ez ditu atzetik datozkion autoak ikusten; autoek ere, aurretik nahiz atzetik datozenek,nekez ikus dezakete deus haizetakoa baino haratago. Aldian behin, korrikalariak eskumu-turra jasotzen du begi pareraino: arriskuz eta deserosotasunez inguraturik, egiten ari dendenbora du kezka bakar.Osa dezadan eszenaren azkena Aritz Ibaez-ek Patxitraperoren blogean kontatzen duenaneurera ekarriz: korrikalaria, arnasestuka baina pozez zoratzen, iritsi da etxeko helmuga-ra eta hor esan dio auzo bati hiru segundotan ondu duela bere marka.Eta auzoak:Zorionak. Eta orain zertan enplegatuko dituk irabazitako hiru segundo horiek?

    Iturria: http://paperekoa.berria.info/iritzia/2009-10-16/005/007/_marka.htm

    Kontuan hartzekoak:Izen bat eta bi adjektibo: tipo argal gihartsu, giro hotz haizetsua.Errepidean aurrera: mendian gora, kalean behera.Aldian behin: lantzean behin.

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 33

  • Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    34

    PurrustakaPor supuesto, estoy a favor del bilingismo, esan zidan nire euskalduntasunari kontuakeskatzen ariko balitzaio bezala, eta ni euskaraz hasi nintzaion natural-natural eta korte-sia osoz, baina berehala ohartu nintzen zerbait larria gertatzen hasia zitzaiola nire solas-kideari, begirada ilundu eta kopeta belztu baitzitzaion, eta segidan jakin nuen horrenarrazoia, esan baitzidan, gaztelaniaz esan ere, ez nintzela batere tolerantea, nik banekie-la berak ez zekiela euskaraz, eta orduan nik erantzun nion, oso kastellano klaroan eran-tzun ere, elebitasunaren alde egotekotan, ni nintzela hori eta ez bera, berak euskara ikas-ten ez zuen bitartean berarekin gazteleraz hitz egitera behartzen ninduela bereelebitasunaren aldeko jarrera por supuestoak, baina ez dut uste ulertu zidanik, edo bai,ondo ulertu zidan, ez dakit, bizkarra erakutsi baitzidan purrustaka

    Iturria: http://paperekoa.berria.info/iritzia/2005-11-11/007/021/lege_info.htm

    Kontuan hartzekoak:Konturatu al zara esaldi bakarra dela?Zer esan nahi du idazleak?Zer iruditu zaizkizu kastellano klaroan edo jarrera por supuestoak bezalako esapideak? Ego-kiak al dira?

    KaltegoriakoaPortuko gezurdromoan hainbat jubilatu itsasoari begira, orduak erretzen. Gutxi hitz egi-ten dute elkarrekin, baina hitz egiten duten justua gutxitan da ziririk gabea. Jubilatueta-ko bat historia iluneko herriko diruduntxo baten ondraren alde aritu da kemen dezentez.Beste batek, txapel-muturra jaso, buruari hazka egin eta bota du: Kaltegoria handikogizona duk, bai, ondo ari haiz!.Kaltegoria!? Hor gelditu naiz jakin gabe euskaldun peto askok gaztelaniazko hainbathitzekin egin ohi duen hiztripu tipiko horietako bat bota duen edo adarra jotzeko makinaondo koipeztatua zuen.Paseoan segitu dut, hitz berriaren hausnarrean. Erraz aurkitu ditut on ustean edo on itxu-ran kaltea besterik eragiten ez duten kaltegoria handiko pertsonen, ekintzen, ideien,hitzen adibideak.Kontu segurua da: perla eder bat aurkitu dut gaur itsasertzean.

    Iturria: http://paperekoa.berria.info/iritzia/2006-12-19/005/005/Kaltegoriakoa.htm

    Kontuan hartzekoak:Zer adierazten dute letra etzanez idatzitakoek?

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 34

  • LOKUZIOAK ETA BESTELAKO ESAPIDEAKLokuzioak dira unitate fraseologiko batzuk hizkuntzaren erabilera arruntetik urrun daudenak.Adierazpen irudidunak edo bitxiak dira lokuzioak eta indar metaforikoa dutenak. Lokuzioez gain,badira hainbat eta hainbat esapide idazle trebatuek erabiltzen dituztenak, baina nekez ikustendirenak gainerako idazkietan. Jarraian lokuzio eta esapide horietako zenbait aurkeztuko dizugu,adibide banaz jantzita. Milaka dira, baina gutxi batzuk baino ez ditugu ekarri orriotara.

    Aditu bateanAdib.: Lana, aditu batean hizkuntza aldetik zokondo handikoa ez badirudi ere, uste baino helbu-ru lortzen gaitzago da.

    Aditzera emanAdib.: Interes tasak %3,5era abenduan igoko dituela aditzera eman du Trichetek. EBZk bere har-tan utzi ditu interesak oraingoz, baina inflazioa igotzeko arriskua dagoela jakinarazi dute.

    Aire zabaleanAdib.: Ken daitekeen jantzi polarra du eta aire zabalean edo estalperik gabe lan egiteko erabil-tzen da, batez ere.

    Albora eginAdib.: Gau minaren sargorian ene albora egin duzu maindirepean, laztana.

    Aldean eramanAdib.: Behin baino gehiagotan erori denak edo alderdi motorreko arazoak dituenak eskuko tele-fonoa aldean eraman behar luke, eta larrialdietara deitzeko zenbakia.

    Aldian aldiko Adib.: Kalitatezko generoa ekoitziko du, eta Administrazioaren aldian aldiko osasun-kontroleiesker jakingo du bide onetik doan edo ez.

    Aldian behinAdib.: Artista, gutun-azalari anonimo baten itxura guztiak harturik, marmarka hasi da auzokoPipiomarik aldian behin igortzen dizkion anonimoen aurka.

    Alferrik galduAdib.: Bai edukiei bai lurraldeari begiratuta, malgutasunaz eta ikuspegi zabalaz jarduteko teno-rea ezin da alferrik galdu.

    Amaierarik gabekoAdib.: Eta orain Irakeko gerra salatzen ari da, soilik gezur batean oinarrituta zegoelako, aurrekogerrak baino hildako gehiago eragiten dituelako hilero eta amaierarik gabeko tragedia dirudielako.

    Atzekoz aurreraAdib: Ez gatoz eraginak eta maisuak atzekoz aurrera jartzera, baina interesgarria da datua, His-toria maiuskuladuna bezala literaturaren historia ere nola egiten eta kontatzen den gogoetaegiteko.

    Hutsaren hurrengoAdib.: Euren ustez, Administrazioaren euskalduntzearen porrotaren gako nagusiak 1982tikhona izandako utzikeria, bata bestearen atzean pilatutako akats izugarriak eta hutsaren hurren-go borondate politikoa izan dira.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    35

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 35

  • Atzo goizekoa ez izanAdib.: Alta, hori ez da atzo goizekoa: pertsona armatuak beti izan dira hegazkinetan, batez erehegazkin horiek potentzia handiek gidatu dituztenean.

    Azpijanean arituAdib.: Guztiok entzuna dugu Mexikoko poliziek gutxi irabazten dutela eta, diru pixka bat esku-ratzeko, azpijanera jotzen dutela.

    Barau eginAdib.: Hiru aste lehenagoko osteguna zizuten horretarako apartatua: jakina, ostiraletan barauegin behar zutenez, ostegunaz profitatzen ziren afari-merienda ondroso bat egiteko.

    Barregarri geratu/utziAdib.: Reality show-ak eta ikusle askok telebistatik agertzeko omen duten grina barregarri uzte-ko muturreraino eramaten dituzte egoerak, eta arlo horretako eszenarik aipagarriena ospitale-ko ohetik abesten duen neskatoarena da, saio askotako esperpentoa ederki islatzen duelakobere umore beltz eta eskatologikoarekin.

    Barrena irauliAdib.: Izan ere, muinotik ikusi zituen Hankoker eta haren pirata odolzaleak hondartzara jaisten,eta ikuskizunak ez zion onik egin, barrena irauli zion, pozoia balitz bezala.

    Bazter utziAdib.: Beti-betiko laborantza sistemak bazter utzi behar dituzte nekazari indigenek, AEBetakonekazariekin lehiatu nahi badute; lehiakorrak izateko ahalegin horretan, euren lurrak hondatzenari dira, ohartarazi du Ezequiel Ezkurra Mexikoko Ekologia Institutu Nazionaleko presidenteak.

    Begirik ez bilduAdib.: Nik, berriz, nahiz eta gau osoan begirik ez bildu, etxeratu bezain fite, txandal eta kamisetabarregarri hauek erantziko ditiat, trajea eta gorbata jantzi, eta putzu honetatik nola aterako nai-zen pentsatzera abiatuko nauk.

    Begiz joAdib.: Gutxi goiti beheiti, hari honetakoa izaten zen politiko haiek itzalpera ekarriak zituen ekin-tzaren bertsioa, beraien ahotik:Karrikan barrena nindoan etsita, sonajairik ez neukala patrikan,lanetik bota baininduten egun hartan bertan berandu iristeagatik, eta morroi batek begiz jo nin-duen, hura konturatu zen nik ez nekiela irakurtzen.

    Beldurrak airean egonAdib.: Eta, gela ilun hartan beldurrak airean nengoela, nor etorriko... eta osaba Joanikot!, ene ain-geru begiralea balitz bezala, bere adostasuna eta bere babesa eta geriza eskaintzen zizkidala...eta sekretu bat ere bai, berea ez ezik enea ere izan zitekeena, eta enea zena jadaneko... zeren etaosaba Joanikot protestante [...]

    Beratzen utziAdib.: Neguko hotzek jendearen bihotza beratzen dute, bereziki beharrak aberastasunaren atee-taraino daramatelarik gosearen deiadarra.

    Bere horretan utziAdib.: Esaterako, Blanchek ur berotan kantatzen dituen abestiak aski ezagunak dira munduosoan zehar, baina euskarazko bertsioak arraro samar gertatuko dira: batetik, kantuon errimaerrespetatzeko asmoz, itzulpenak hoskidetasunaren neurrira egokitu ditudalako; bestetik,

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    36

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:50 Pgina 36

  • antzerkia eginez gero, kantuok bere horretan utzi edo euskaraz ezagunak diren analogoak erabil-tzearen aldekoa naizelako.

    Beren-beregi/BerariazAdib.: Nobel saria jasotzean, beren-beregi aitatu eban idazleak arbasoakandik ikasitako hizkun-tza, esanaz Suediako Akademiak egiten eutsan omena, yiddish hizkuntzari be egiten eutsala.

    Bertatik bertara Adib.: Rumsfelden esanetan, espetxeen funtzionamenduaren berri bertatik bertara izateko joanda haietako hainbatera, tartean Abu Graibera.

    Betiko leloa erabiliAdib.: Han edozer onartzen dugu; gauzarik basatienak, gauzarik absurdoenak erraz onartzenditugu, Artea direlako, inofentsiboak direlako, edo agintarien betiko leloa erabiliz, ez direlakoartistak besterik.

    Bide batezAdib.: Gerra anglo-germaniar honek, munduaren ekialdeko afrikar bihotzean zertuak, berekinekarri zituen bide batez, gerrekin gertatzen den bezala, borrokaldien albo-erakustaldi batzuk,garrantzi handiegirik gabeko eskualde urrunetan.

    Bidea(k) urratuAdib.: Bere aurreko periodoaren sintesi bat bezala ikusita, etorri, tradizio kartesiarwolffiarretikdator Kant; baina Humeren irakurketak iratzarri eta gero, haren programa, ezagutzaren ahalen,jardueraren, mugen kritika edo ikerketa bihurtu da (Locke sonatuari eskertu behar zaio berta-ra daraman bidea urratu izana, aitortzen du Kantek). Arrazoimen hutsaren kritika.

    Bihotza hunkituAdib.: Horregatik kexatzen zitzaion hainbeste amari jantzien kontuekin, eta niri bihotza hunkitunahian ere etortzen zen gauez logelara hasperenka.

    Bururaino eramanAdib.: Ezbehar txiki honek ez zuen, hargatik, makur handirik sortu eta artzain saldoak bururainoeraman zuen txalo zaparradaz oparitua izan zen abestia.

    Burutik nahasita egonAdib.: Gure aitaren ustetan aktore batek, batik bat aktore komiko batek, jendeari irria eragitekohistak eta imintzioak egiten baitzituen agertokian, pertsona burutik nahasia izan behar zuenezinbestean.

    Demanda eginAdib.: Askozaz onuragarriagoa zaio gizakiari, horrenbestez, pozaren bidea baretsu erakustensaiatzen dena, errieta, iseka, demanda egiten dion molde orotako argiturria baino: gizatxar izanbehar, besteren ezina irainez larriagotzeko.

    Egia latzak esanAdib.: Orduan hasten da atzera begira, han aurkituko duen egia latzari beldurrik ez badio behin-tzat, eta zer da ikusten duena?

    Egun argizAdib.: Eguraldi eguzkitsuko goiz batez atera ziren, egun argiz, banan-banan etxetik.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    37

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 37

  • Elkar hartuAdib.: 1995ean, Euskal Herritik kanpora bizi ziren euskaldunek egindako Lehen Mundu Biltzarre-an eskatutakoa bere eginez, Eusko Jaurlaritzak eta Euskaltzaindiak elkar hartu zuten eta Euska-raren Nazioarteko Eguna instituzionalizatu zuten.

    Erdibidean geldituAdib.: Han ekin zien Filosofia eta Letrak ikasketei, baina erdibidean zela utzi zituen; ordurakobazekien zineman erosoago zegoela.

    Errieta eginAdib.: Gogoan dut soinua etxera ekarri nuenean errieta egin zidala amak, musikari-jendea alpro-ja hutsa zela eta horrela ez nuela andregairik egingo.

    Errotik Adib.: Ondorioz, giriek, atzera beharretan abandonatu behar izango zituzten eskualdeak etaetxaldeak erabat porroskatzea erabaki zuten: uztei eta baserriei su eman, herriak eta auzoakerrotik desegin, joaterakoan azienda hil, den-dena funditu.

    Errua egotziAdib.: Argazkiak higuingarriak direla eta torturen errua berari leporatu nahi diotela salatuzuen: Zergatik nahi digute guri errua egotzi?.

    Esana egin, beteAdib.: Zer egin nezakeen? Bi irtenbide nituen: tinko agertu, gizona gelatik bota, nire gauzak hartueta ez dakit nora joan, edo esana egin eta niretzat hainbeste erosotasun zuen etxe hartan bizi-tzen jarraitu.

    Eskuz eskuAdib.: Mauleko Udalak eta Tokia antzerki taldeak hasieratik eskuz esku eratu dituzten kultur jar-dunaldi hauek Zuberoako hiri nagusiaren ikusgarrietako aretoak eta kaleak harrotuko dituzteasteburu honetan.

    Etorri handikoa izanAdib.: Sosegatzen naiz haatik pentsaturik prokuradorea trebea dela, abokatua hitz etorri handi-koa, eta auzilaria ederra.

    Etsi-etsianAdib.: Edo teilapetik zintzilik eta eskuak horman etsi-etsian eutsi eta behera erorbeldurrez begi-ra zegoena, gainera jausiko zitzaidala uste izan nuena.

    Ez eta hurrik eman (ere)Adib.: Eta baliteke gauzak noizbait holaxe izatea, ez dut ukatuko, baina gaur egunean ere hiriahala dela pentsatzea hitzen fetitxismo engainagarrian galtzea da, ustez-eta sasoi bateko hiriaketa oraingoak gauza bera direla; eta ez, jaunak, ezta hurrik eman ere: gaurko hiriek izena bakarrikdute hiriarena.

    Gainbehera etorriAdib.: Ikusi dugunez, 1950eko hamarkadaz gero, Azkueren Gipuzkera Osotua gainbehera etorrizenean, indarberritu egin zen ahalik eta bizkaiera jatorrena eta benetakoena erabiltzeko joera.

    (Gauzak) bere onera etorriAdib.: Hegazti gripearen inguruan sortutako albisteen ondorioz orain dela hilabete batzuk kon-tsumoa %15 jaitsi zela baina salmentak berriro ere beren onera etorri direla gogorarazi zuten.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    38

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 38

  • (Gauzak) berez etorriAdib.: Literatura baten loraldietan itzulpenak berez datoz, gorputzaren ondoren isatsa datorrenbezala.

    Ikuskizun egonAdib.: Ikuskizun dago kasu hauen bilakaera, baina orain arte, sintomak nabarmen apaldu zaizkie,eta lobotomiaren ondoko portaera-arazo txikietariko batzuk baizik ez dituzte nabari.

    Giro egonAdib.: Giro dago paseorako, eguzkiaren malda beherak ordu arteko errea arindu baitio beroari.

    Gogo beteAdib.: Autore guztiak bat datoz kontsumo nahiak etenik ez duela esatean; kontsumitzeak emandezakeen poza amaigabeko atsekabe bihurtzen dela dio esaterako, Thompsonek; gaur gogobetez kontsumitzen dugun hori bihar deus ez dela, nahiz kontsumitzailea eta produktua beraere berdinak izan.

    Gogo onezAdib.: Tenientea ez zen han, baina edozein unetan etor zitekeen, eta beldur nintzen ez zezanonar, edo ez zezan gogo onez onar, nire lan-hipotesi hain ortodoxiaz kanpoko hura.

    Goitik joAdib.: Filologoek-eta inongo arazorik gabe egingo dute lan hori, dio Gartziak, baina historia-ri dagokionez, ikerle kopuru txikiagoa da, dozena erdi lagun goitik jota, eta horien lehentasunakez dakit bat etorriko diren honekin.

    Hezur eta azal egonAdib.: Bazen denbora pixka bat Harryk ez zuela Scabbers ikusten, Ronen sakela barruan egotenbaitzen ia beti, eta ezusteko desatsegina gertatu zitzaion hura ikustea, garai batean hain gizenazena, orain hezur eta azal baitzegoen; gune batzuetan ilea erori ere egin zitzaiola ematen zuen.

    Hil ala bizikoa izanAdib.: Hil ala biziko inportantzia ematen ote zion Sarak kanpoko itxurari? Orduan bai, galduanengoke... Baina, gauzak hala ez baziren ere eta oztopo hura gainditu izanagatik ere, beste milakontu geratzen ziren zintzilik.

    Hizpidera ekarri, hizpide izanAdib.: Hizpidera ekarri nahi dut orain, hurrengo letra J dela aprobetxatuz, Festaren eta Egunero-ko Bizitzaren arteko kontrastea; baina ez hirian edo beste zeinahi lurraldetan, baizik eta itsaso-an bertan; zein tarte dagoen Nous irons Valparaiso bezalako kanta batetik Nabigazio Journaledo Egunkari batera.

    Hortzak erakutsiAdib.: Oraingoan KPI dator ardilarruz eta, Euroguneko herrialdeekin konparagarri denak, hortzakerakutsi ditu: Espainiakoa %3,4 izango da maiatzean, %0,7 hazi eta gero.

    Hutsaren hurrengoa izanAdib.: Neskak Indian hutsaren hurrengo dira, eta batzuetan hutsa bera baino gutxiago.

    Inoren bizkarretikAdib.: Bat baino gehiago biziko duk oraindik ere haren bizkarretik, hark erosten dituen artelane-tatik.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    39

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 39

  • Inoren esanetara egon, jardunAdib.: Horren iritziz, bekatuak alferrik galdu du giza natura eta, ondorioz, zentzatzeko kanpokolegea behar du, eta haren esanetara egon, sendabiderik izango badu.

    Inoren lepotik biziAdib.: Amerikanuak, aldiz, ez zuen diru arazo handirik: emazte medikuaren lepotik bizi zen, gai-nerakoak ez bezala.

    Inoren, ezeren baitan egonAdib.: Inprobisatu eta kantatu beharreko diskurtsoak egoki gauzatzeko trebetasunaren baitandago bertsolariaren arrakasta.

    Jaramon eginAdib.: Horrexek galtzen nau oraindik ere: ezkerreko eskuari jaramon egin beharragatik, eskuinakemenik gabe edo desgaraiz edo brastakoan erabiltzeak.

    Kargu hartuAdib.: Markesak kargu hartu zion berehala: etxe hartan handiki-jendea zirela denak, eta halako-ei, usted ez ezik, seora eta doa esan behar zitzaiela beti.

    Kinka larrian egonAdib.: Etika kristauaren balizko irakasgai humanista gainditzen duen exigentzia horrek kinkalarrian jartzen du sistema osoa.

    Kontuak emanAdib.: Udabiltzan egin zuten lanari buruz kontuak eman beharko dizkiote Amorotoko alkateak,Pasaiako, Andoaingo eta Dimako alkate ohiek, sei zinegotzi ohik eta bi presok.

    Kosta ahala kostaAdib.: Ematen du, Unamuno, Baroja eta horiek, euskara baztertu eta espainolak bai, baina aldiberean oso baskoak izan nahi dutenek, kosta ahala kosta eutsi nahita beren eusko edo baskota-sunari, hitz horren esanahia geografiko hutsa baino gehiago izango bada, oinak arrazan tinkatubeste erremediorik ez zaiela gelditzen.

    Larrutik ordainduAdib.: Lurra biribila zela egin zuten amets, eta batzuek behintzat larrutik ordaindu behar izanzuten orduko egiaren kontra amets egin eta etorkizuneko egia aldarrikatu izana.

    Lehengo lepotik burua (izan)Adib.: Baina komunismoa iragan eta gero ere, lehengo lepotik burua, ez ginen zoriontsuago.

    Lotsagarri utziAdib.: Entseatu behintzat egingo duk, ezta? Ala lotsagarri utzi behar nauk jendearen aurrean?Soinua hartu eta ohe gainean utzi zuen, arropa eta liburuz betetako poltsen ondoan.

    Nahasita ibiliAdib.:Txapeldunen Ligako lehen fasean maila polita erakutsi zuten frantziarrek, baina geroztik zen-bait jokalari min hartuta izan dira, eta emaitza kaskarren ondorioz giroa zertxobait nahasita dabil.

    NekezAdib.: Mina zer den badaki minduak, minaren minean bizi denak, baina nekez lortzen du hitzezazaltzea.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    40

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 40

  • Neurriz ibiliAdib.: Baina euria bera, neurriz badabil eta tentuz heldu denean, estimazioz hartzen da base-rrian: Azaro euritsu, urte garitsu.

    Onenak emanAdib.: Postariak, aldian behin, egunkariak, aldizkariak eta liburu berriak ekartzen zizkion, eta,haien orrietan aspaldiko lagunen izenak irakurtzen zituenean, ezkutuko tristura isil batek astin-tzen zion bihotzaren hondoa, ikusirik gora egin zutela Estatuaren zerbitzuko lanean edo berenonenak eman zizkiotela zientziari eta hezkuntza unibertsalari, eta, nahi gabe, bere nagikeriakhalako arrangura goibel, isil eta triste bat eragiten zion.

    Onenak emanda egonAdib.: Urtean %11 inguruko igoerarekin, denboraldi honetan onenak emanda egon litezke gureindizeak, bestelako berri edo mugimendu korporatiborik ez bada.

    Onetik ateraAdib.: Gazteegiak ginen biok, esana dut lehenago ere, eta hori erabat aparte utzirik nire gura-soen zera zegoen, izan ere haiek, Hanna oso begiko izan arren, kezkaturik baitzeuden nire karre-rari zer gertatuko ote zitzaion baldin eta erdi-judu batekin ezkontzen banintzen: kezka bathuraxe, neure onetik atera eta zeharo sumintzen ninduena.

    Onez oneanAdib.:Telefonoz deitu ohi zidan tarteka, desorduetan askotan, onez onean jeneralean baina ame-nazoekin ere bai tarteka, erantzungailuan mezu izugarriak utziz.

    Onik ateraAdib.: Aitak beti esaten zigun ez kezkatzeko, mortero tiroekin bezala zela, morteroak ez direlainoiz toki berean bi aldiz erortzen, eta egiten dituzten zuloak direla babesteko lekurik onenak,eskerrak eman behar genizkiola Jainkoari gertatu behar zen guztia pasatuta zegoelako, onikatera ginela, ez zitzaigula ezer gertatu, eta hori zela inportanteena.

    Sator-lanAdib.: Niri burukomin handiagoa ematen didate isileko itzultzaileek egiten dutena irakaskun-tzan eta komunikabideetan. Kaltegarriagoa da sator-lan edo azpilan hau.

    Susmo txarra hartuAdib.: Poliziak susmo txarra hartu zion ezbehar hari eta erreketan adituak ziren medikuek, inji-neruek eta beste teknikoek aztertu zituzten bai eserlekua bai haria.

    Teman ibiliAdib.: Azkenik, hegazti eta txori koloretsuen endak, gabiraiek, ugatzek eta itsas uhin gazietanjan eta bizi bila diharduten uherroiek, beste noiznahi oso hots bestelakoak jaulkitzen dituzte,janagatik burrukan eta harrapakinagatik teman dabiltzanaren aldean; beste batzuek, sasoiarenarabera, euren ahots erlatsaren kantuak aldatu egiten dituzte, hala nola bele txikien endazaharrak edo bele aldrek ura eta euriak eskatzen omen edo haizeak eta ekaitza iragartzenomen dutenean.

    Ur handitan sartuAdib.: Baina, beharbada, hori dioenak zera jakin beharko luke, Cervantes nobela asmatzen arizela, ur handitan murgildu zela hizkuntzari aberastasun berri bat eman nahi ziolako, eta emanegin ziola.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    41

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 41

  • Zer gerta ereAdib.: Nik kandela batzuk piztu eta xanpain botila bat irekitzen nuen bitartean beti izaten dutbat freskatzen, zer gerta ere, nire diskoei begira ibili zen eta bat jarri zuen konpaktuan.

    Zinez eta minezAdib.: Eta gogara nengoen, zeren napolitarraren solasaldia ikasbide ezin hobea bainuen Italiakolengoaian abantza nendin eta aitzina egin nezan; eta gogara nengoen, halaber, zeren mutil huraatsegin bainuen, traza ona hartzen niolako eta iduritzen zitzaidalako ezen zinez eta minez arizela, eta ez zutela haren begiek gezurrik erraiten.

    Ziria sartuAdib.: Izan ere, arestian erran dizut nola piztu zitzaidan hari uzkitik ilentiaz emaiteko gogoa,jakin nuenean ezen ziria sartu zidala; baina joan dira urteak, baretu zait odola, zabaldu zait biho-tza, eta, orain ikusiko banu, uste dut ezen eskerrak ere emanen nizkiokeela.

    Egin ezazu 2.1 ariketa

    ZENBAIT ERABILERA OKER, KALKO, ETA ABARBadira testuetan esana ikaragarri itsusitzen duen zenbait narraskeria. Ondoren, horietako zen-bait aipatuko ditugu, bai eta ariketa batzuk proposatu ere.

    Noiz erabili bere?Euskaraz forma markatu gisa erabili ohi da, alegia, adierazi nahi edo behar dugunean ez delabeste inorena. Ezin da, beraz, gaztelaniaz su edo sus erabiltzen den bezala erabili.

    Asko edo handia?Euskaraz ezin dira berdin erabili gutxi eta asko. Zenbait kasutan, izena zenbakaitza denean, handi/txiki erabili behar dira. Tradizio luzea du, adibidez, honakoetan: argi, ur, bero, ke, lan, gogo, balio,luzera, adimen, premia, zarata...Eta aditzera joz gero, halakoetan handitu, txikitu, areagotu... aditzak erabili behar ditugu.

    Guzti(a)Erakusle bat guzti hitzarekin batera agertzean, euskal testu zaharretako joskeran erakuslearenondoren etortzen zen beti. Euskaltzaindiak gomendatzen du guzti hitza erakuslearen ondoanjartzeko: hau guztia, horri guztiari, honekin guztiarekin...

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    42

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 42

  • Beste alde batetik, esanahi plurala emateko ezin da singularrean erabili:* Erakusketa zabalik dago ikusi nahi duen guztiarentzat.* Nahi duen guztiak gozatu ahal izango du filmaz.

    Hauek dira forma zuzenak:Erakusketa zabalik dago ikusi nahi duten guztientzat.Nahi duten guztiek gozatu ahal izango dute filmaz.

    Ugari eta urriUgari eta urri erabiltzen dira, sarri, askoren eta gutxiren lekuan. Baina badituzte beste esanahibatzuk ere.

    1. Ugari -adj-: jori, oparo hitzen sinonimoa.Baso ugariak dira Nafarroan.

    2. Ugari -adb-: kopuru handian, erruz...

    Beraz, gure artean han-hemen entzuten diren zenbait esaldi hobetzeko modukoak dira.

    Urri ere, sarritan, gutxi hitzaren pare-parekotzat hartzen da, baina baditu bestelako adierak ere.

    1. Urri -adj-: eskas, bakan.Hainbeste lan egin eta gero, txosten urri egin dira emaitzen inguruan.

    2. Urri -adb-: kopuru txikian, kantitate murritzean...Lana urri doa azken boladan.

    Ehunekoak eta zatikiak

    Ehunekoak mugagabean eman behar dira.Ikusleen %30i ez zaio/-e igande goizeko meza gustatzen eta %6k beti ikusten dute.URD botoen %7tik %14ra pasatu da.

    Frakzioak mugatuan doaz.

    Mugatu singularrean unitate bakar eta oso bati badagokio.Egindako guztiaren erdiak ez du ezertarako balio izan.

    Mugatu pluralean unitate bat baino gehiagori badagokie.Pilotari profesionalen laurdenek ez dute aparteko prestakuntzarik egiten.

    Ondo bereizi honako biak.Opiltxoen erdiak jan ditu (hamar opil bazeuzkan, bost jan ditu)Opil erdiak jan ditu (opil guztiak erdibitu eta opil atalak jan ditu)

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    43

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 43

  • Beste nola erabiliBi modutan erabiltzen da beste hitza.

    1. Beste -a / -ak: multzo zehatz edo ezagun batean aipatu gabe d(it)ugun elementua(k)aipatzeko.

    2. Beste bat / batzuk: ezagun dugun multzoan elementu gehiago sartzeko.

    Beste eta berriEuskaraz, berriren esangura da zahar hitzaren kontrakoa, ez besterik.

    Beste/bainoZurekin besterik ez dut nahi/Zurekin baino/baizik ez dut nahi. Gero eta gehiago ikusten duguparekotzat hartzen direla, baina esanahi desberdina dute.

    Zurekin baino/baizik ez dut nahi = Zurekin beste inorekin ez dut nahi.Zurekin (X) besterik ez dut nahi = Zurekin (X) baino ez dut nahi.X= izena.

    On/ondoOn eta ondoren paradigmak honakoak dira:

    -AGO (konparatiboa) -EN (superlatiboa)

    Adjektiboa On hobe onen / hoberen

    Adberbioa ondo / ongi hobeto / hobeki ondoen / hobekien

    Ez da gehiegiGehiegi hitza eta -egi atzizkia behar edo komeni dena baino gehiago edo neurriz kanpo adie-razteko erabiltzen dira. Kalko itxura du gehienetan ezezkoetan erabiltzen denean.

    MugagabeaEuskal izenak bi eratan azal daitezke esaldian: mugatu gabe edo mugaturik. Ezinezkoa da muga-gabea eta plurala batera agertzea.

    Beste alde batetik, eta neurriei gagozkiela, kontuan hartu behar da zenbakiekin mugagabea era-bili behar dela kopurua zehaztua edo ezaguna ez bada. Baina kopuru hori neurri edo unitate batibadagokio, mugagabeak ez du -TA- hizkia hartzen.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    44

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 44

  • -ekiko-ekiko atzizkia osatzen dute -ekin atzizkiak eta -ko lotura-hizkiak. Ondoren izena eskatzen du.Beste egitura batzuk ere erabil daitezke atzizki horren ordez.

    GenitiboaHitz bi elkarren ondoan eta berdin deklinaturik daudenean, zilegi da lehenengoari deklinabideatzizkia kentzea edo isiltzea. Baina kontuz ibili behar da, zenbaitetan ezin baita.

    Eskola eta gurasoen arteko harremanak.Eskolaren eta gurasoen arteko harremanak.

    Izenen osagarriak (-en, -lako)Ertzainek atxilotu dutenaren beldur naiz = Ertzaintzak atxilotu duen pertsonaren beldurnaiz.Ertzainek atxilotu duten beldur naiz = Ertzaintzak norbait atxilotu duela uste dut etahorren beldur naiz.

    ErlatibozkoakAzalpenak emateko: esplikazioak dena delakoaren atzetik jarri behar dira, ez aurretik.

    *Jaurlaritzako sailburu den Jon Etxarri joan zen biltzarrera. (okerra)Jon Etxarri, Jaurlaritzako sailburua, joan zen biltzarrera. (zuzena)

    Ez nahastu zehar-galdera eta erlatibozkoa:Irratian esan dute gertatu dena.Irratian esan dute zer gertatu den.Esan zer nahi duzun.Esan nahi duzuna.

    AhaleraAhalerak AHALMENA adierazten du eta ez da erdarazko puede, podra... aditzen erabat parekoa.

    Zenbait hitzen erabileraBurutu eta gauzatuBurutu aditzak ez du egin esan nahi, egitekoari amaiera eman baizik.

    Desberdin / ezberdinDesberdin edo ezberdin adjektiboa lehenago aipatu, ikusi edota entzun denaren antzekoa ezdena kalifikatzeko erabili behar da. Gero eta sarriago erabiltzen da hainbat, zenbait edo guztiakhitzen baliokide gisa, baina erabilera hori okerra da.

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    45

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 45

  • EmanGaztelaniaren eraginez, zenbaitek joera du gertatu edo jazo aditzen sinonimo gisa erabiltzekoeman aditza, baina ez da egokia.

    MantenduMantendu aditzak, jatorriz, elikatu esan nahi du. Gaztelaniaz, berriz, hainbat adieratarako erabi-li ohi da mantener aditza.

    Egin ezazu 2.2 ariketa

    Testu

    txuk

    unak

    ekoi

    ztek

    o zen

    bait

    tresn

    a lag

    unga

    rri

    2.

    46

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 46

  • 3.TESTU LANTEGIA I:eskema, laburpena

    47

    SARRERA

    Badaude hainbat baliabide testuen ulermenean sakontzeko: eskema, kontzeptu-mapa, sintesia,laburpena, iruzkina, eta abar. Atal honetan horietako bi landuko ditugu: eskema eta laburpena.Horretarako, lehenbizi eskemak egiteko eredu batzuk ikusiko ditugu, besteak beste, eskema lan-dua edukitzea oso baliagarria izan litekeelako laburpen egokia egiteko. Horren ostean, laburpe-nak egiteko jarraibide batzuk proposatuko dizkizugu, eta laburpen-eredu bat eman.

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 47

  • ESKEMALagungarri izaten da eskemak egitea ideiak antolatzeko, dela testuak ulertu eta euren informa-zioaz jabetu nahi dugunean, dela gai baten inguruan egin behar dugun edozein idatzizko zeinahozko testutan.Eskemaren teoriaren arabera, ulertzearekin batera eskema bat aktibatu edo eraikitzen dugu, etahorrek testuaren barne ezaugarri zein erlazioen azalpen koherentea ematen digu.

    ESKEMAREN EZAUGARRIAKEskema bat egiterakoan honako urrats hauek bete behar dira: lehenengo eta behin, testuko etaparagrafo bakoitzeko ideia nagusiak identifikatu; bigarren, ideia nagusi horietan nabarmentzendiren hitzak azpimarratu; hirugarren, marjinan hitz-gako bat idatzi paragrafoaren ideia nagusiabilduko duena; eta azkenik, marjinan idatzitako hitzak erabilita hasierako eskema testuratu etaosatu esaldi laburrez, bigarren mailako ideiak ere jasoz.Eskemak, bestalde, honakoak eskaini behar ditu:

    Testuaren ideia nagusiak. Testuaren egitura logikoa, ideia nagusiak eta bigarren mailakoak ondo bereizita eta josita. Aurkezpen garbi eta txukuna, lagunduko duena edukia azkar ulertzen. Hitz gutxi eta zehatzak. Esaldi motz eta esanguratsuak, kontzeptu esanguratsu guztiak

    jasotzen dituztenak. Ideiak hierarkia formaren bidez adierazita: zenbakiak, letrak edo giltzak erabiltzen ditu,

    ezkerretik eskumara mailakatuz.Eskema mota asko dago, baina gure xedea ez da eskema-eredu guztiak ezagutaraztea. Ikusikodugunez, eskema guztietan egon ohi da ideien hierarkia adierazita egituraren laguntzaz. Beste-ak beste, zenbaki, letra, gezi zein giltzek lagunduko digute egitura horren berri ematen. Batzue-tan baliabide horietako bat baino gehiago erabil daiteke aldi berean.Egitura horretan goitik behera ideia nagusiak koska batean egongo dira, eta bigarren mailakoak,beste batean. Epigrafe bat zenbat eta eskumarago egon orduan eta zehatzagoa izango da; zen-bat eta ezkerrerago egon, berriz, orokorragoa.Hona hemen lau eskema-eredu:

    TEST

    U LA

    NTEG

    IA I:

    eske

    ma,

    labur

    pena

    3.

    48

    Izenburuaedo ideia orokorra

    Ideia nagusia 1

    Ideia nagusia 2

    Ideia nagusia 3

    2. mailakoideia

    2. mailakoideia

    2. mailakoideia

    2. mailakoideia

    Zehaztapenak

    Zehaztapenak

    Zehaztapenak

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 48

  • IDEIA OROKORRAA. Ideia nagusia

    A.a.Bigarren mailako ideiaA.a.a. ZehaztasunakA.a.b. Zehaztasunak

    A.b.Bigarren mailako ideia

    B. Ideia nagusiaB.a. Bigarren mailako ideia

    B.a.a. ZehaztasunakB.a.b. Zehaztasunak

    B.b. Bigarren mailako ideia

    C. Ideia nagusiaC.a.Bigarren mailako ideia

    C.a.a. ZehaztasunakC.a.b. Zehaztasunak

    TEST

    U LA

    NTEG

    IA I:

    eske

    ma,

    labur

    pena

    3.

    49

    Izenburua edo ideia orokorra

    Ideia nagusia 1 Bigarren mailako ideia

    Zehaztapenak Zehaztapenak

    Bigarren mailako ideia

    Ideia nagusia 2

    Ideia nagusia 3 Bigarren mailako ideia

    Zehaztapenak Bigarren mailako ideia

    IDEIA OROKORRA1. Ideia nagusia

    1.1. Bigarren mailako ideia1.1.1. Zehaztasunak1.1.2. Zehaztasunak

    1.2. Bigarren mailako ideia

    2. Ideia nagusia2.1. Bigarren mailako ideia

    2.1.1. Zehaztasunak2.1.2. Zehaztasunak

    2.2. Bigarren mailako ideia2.2.1. Zehaztasunak2.2.2. Zehaztasunak

    3. Ideia nagusia3.1. Bigarren mailako ideia

    3.1.1. Zehaztasunak3.1.2. Zehaztasunak

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 49

  • Ikus dezagun, adibide gisa, Etorkinak, euskara eta Ilarako azkenaren sindromea testua etahorren eskema.

    Etorkinak, euskara eta ilarako azkenaren sindromeaAmelia Barquin Mondragon Unibertsitateko irakaslea

    Hego Euskal Herriko gizartera milaka lagun heldu dira azken urteotan, Espainia kanpotiketorritakoak alegia. 2003an 35.000 etorkin bizi ziren Nafarroan, populazioaren %7. EuskalErkidego Autonomoan, 2004ko apirilean 39.800 etorkin zeuden, populazioaren %2 gutxigorabehera (Iparraldeko datuak falta zaizkigu). Immigranteek jarraituko dute etortzen;hala iragartzen dute proiekzio guztiek.Autoktonoon ikuspuntutik begiratuta, zenbakiak ez dira jada anekdotikoak. Konturatzenhasi gara zein inportantea den etorkinen parte hartzea gizarte honetan; haiek egingodutenak (edo egingo ez dutenak) eragin zuzena izango du hemen bageundenon bizitza-ren hainbat alorretan. Eta eragina izango duen alderdi garrantzitsuenetarikoa honakohau da: etorkinek eremu linguistiko eta kulturalean hartuko dituzten erabakiak, bai haieidagokienez, bai haien seme-alabei dagokienez. Kezkagarria da, adibidez, dagoen aldehandia eskolan B eta D ereduak aukeratzen duten autoktonoen eta immigranteen arteanEAEn; are handiagoa da Nafarroan: ia immigrante guztien seme-alabak G ereduan esko-latzen dira. Asko dira dauzkagun galderak: Zer da etorkinaren hizkuntza-integrazioa? Hiz-kuntza bat (gaztelera Hegoaldean) jakitea nahikoa da integrazioa lortzeko? Zer eskatuahal diegu etorkinei euskarari dagokionez? Gaiak gogoeta lasaia merezi du. Edozeinmodutan ere, desiragarria litzateke etorkinak euskararekiko sinpatikoak izatea behin-tzat Atxagaren hitzetan esateko.Alegia, ikasten badute, ezin hobeto; baina hala ez bada, gutxienez jarrera positiboak izanditzatela. Itxaropena, batez ere, etorkinen seme-alabengan izan beharko genuke, haiekeskolari esker euskara ikasten duten heinean. Horixe bera da autoktono elebakarrekindaukagun esperantza, sinple esanda: jarrera positiboak izan ditzaten eta seme-alabakeuskara ikastera eraman ditzaten. Hori errealitate bihurtzea ez da soilik etorkinen zeregi-na, autoktonook badaukagu beharrik. Etorri direnak erakarri, interesatu, liluratubeharko ditugu. Eta haien ikaskuntza baliabide guztiekin erraztu.Oztopoen artean, bada-go euskaldun batzuek adierazten duten sentimendu bat, azterketa merezi duena: mesfi-dantza kulturala esan dezagun etorri berriekiko. Hori bakarrik falta zitzaigun modu-ko bat.Egia esan, garai honetan pertsona ugari heltzen ari dira: gaztelania baino ez dakitenak(etorkinen erdiak baino gehiago Hego Amerikatik iritsi baitira), edo gaztelera besterikikasi ez dutenak edo ikasten ari ez direnak (beste etorkinak: Afrika, Asia eta Europatik iri-tsiak). Oro har, jende multzo horrek ez du parte hartzen euskal hizkuntzaren eta kultura-ren errebindikazioan (eta seme-alabak erdal ereduetara bidaltzen dituzte kasu gehiene-tan). Eta gainera, etorkin horiek haien ezaugarri kultural eta linguistikoak defendatzendituzte eta borrokatzen dira meskita bat irekitzeko, arabiera ikastetxean irakasteko, haienfestak modu publikoan ospatzeko, diru-laguntzak lortzeko... Horren guztiaren aurrean,zenbait euskaldunen erreakzioa mesfidantza da; etorri berriak hautematen dira a) euska-

    TEST

    U LA

    NTEG

    IA I:

    eske

    ma,

    labur

    pena

    3.

    50

    01ATSIkastaroaIVAPdf 12/3/10 12:51 Pgina 50

  • raren biziraupenerako oztopo edo mehatxu moduan, eta b) lehiakide kultural gisa(baliabide urriak lortzeko gurekin lehiatzen diren gutxiengo kultural gisa alegia).Ez dut esango horren atzean jarrera arrazistarik ez dagoenik; denongan pizten dira noi-zik behin (eta batzuengan askotan). Baina mesfidantza hori ulertzeko, lagungarria daziur aski Walter Actis-ek azaltzen duen Ilararen Sindromea delakotik abiatzea (bereazalpena haratago eramango badut ere). Demagun gizartearen zati handi bat ilarandagoela: ebakuntza bat egin diezaioten, traumatologoak txanda eman diezaion, babesofizialeko pisu bat lortzeko, seme-alabak auzoko eskolan sartzeko, beka bat jasotzeko,gizarte-laguntza jasotzeko... Hiritarra, zenbat eta pobreago, orduan eta ilara gehiago-tan dago zain. Bat-batean egoera eskasean dauden beste batzuk heldu dira eta ilaranjarri dira: etorkinak. Ilaran zeudenek konkurrentzia egiten dietela sentitzen dute:orain jende gehiagorekin banatu behar dute dagoen apurra. Horregatik kexatzen diraguraso batzuk, haien umeak haurtzaindegian edo auzoko eskola publikoan onartu ezdituztenean, ikastetxea etorkinez bete dela esanez (puntu gehiago daukate soldata txi-kiagoa izateagatik); horregatik entzuten dira txistuak eta irainak babes ofizialeko etxe-bizitzetako zozketa-saioetan, haietako bat izen-abizen atzerritarrak dauzkan bati ego-kitzen bazaio... Aberatsenak ilara batzuetatik atera daitezke; besteak ez. Pobreenarrazakeriaz hitz egiten ari gara, beraz. Baina erreakzio primario horiek gero eta gehia-go gertatzen ari dira gure gizartean, baita progresistak diren (eta hain pobreak ez diren)hiritarren artean ere. Izan ere, diskurtso hori izugarri hedatzen ari da. Eta arriskutsua da.Pentsatu beharko dugu ez ote den erreakzio eskasa, estrategikoki motela (eta arrasbidegabea). Zeren ilaran dauden horiek al dira gure benetako lehiakideak? Ez al garaerratzen ari eta benetako helburua ahazten? Askoz ere zentzuzkoagoa litzateke zaingauden guztiok ilara antolatu duenari begirada zuzentzea eta honako galdera hauen-tzat erantzuna bilatzea: nork antolatu du ilara, nork ezarri ditu ilararen arauak, nor arida hain gutxi banatzen hainbeste jenderen artean. Ilaran daudenekin borrokatu beha-rrean, hobe haiekin aliatzea ilararen arduradunei aurre egiteko. Arduradun horientzataskoz erosoagoa da, jakina, gure artean liskarrak sortzen badira; ondorioz, ez ditugugure indarrak batuko ardurak eskatzeko. Tranpa horretan ez erortzeko zorrotzago pen-tsatu eta