ARO MODERNOA

Errosarioko AmaBurtzeña

AMERIKAREN AURKIKUNTZA• Errege-erregina katolikoen sasoian

lurralde hauek lortu zituzten:•Nafarroako erresuma, Granadako erresuma, Ceuta eta Melilla, Kanariar uharteak, eta Napoliko erresuma.

•Kristobal Kolonen espedizioa finantzatu. Kolonek mundua biribila zela pentsatzen zuen eta mendebaldetik Indiarantz joan zen.

•Ameriko Vespucio konturatu zen kontinente bat zela. Amerika izena jarri zioten.

•Exploratzaile asko joan ziren atzetik, adibidez: Hernán Cortes eta Francisco Pizarro.

AMERIKAREN AURKIKUNTZA• Espainiarrak joan baino lehen hainbat

herri zeuden bertan; Kolonaurreko herriak: inkak, aztekak eta maiak.

• Amerika erregeordetzatan antolatu zen.

• Espainiarrek Amerikako baliabide guztiak bereganatu zituzten: Abeltzaintza, nekazaritza eta meategiak.

• Gizartea taldetan antolatuta zegoen: Espainiarrak, mestizoak, indiarrak, beltzak.

INPERIO HISPANIKOA

• Inperio hispanikoak lurralde asko zituen: España, Herbehereak, Italiaren zati handi bat, Europako herrialde batzuk, Amerikako koloniak, Afrika eta

Asia.• Lurralde guztiak errege bera zuten.• Lurralde bakoitzak bere legeak

zituen.

INPERIO HISPANIKOAKARLOS I

• Karlos I 1516an Espainiako tronua hartu zuen.

• 1520an komunitateen matxinada izan zen Gaztelako hiri nagusietan.

• Arerio nagusiak Frantzia eta Turkia izan ziren.

• Bere garaian Luteranoak ez zuten Aita Santuaren autoritatea onartu.

INPERIO HISPANIKOAFILIPE II

• 1556 Frantzia garaitu zuen eta 1571an Turkiarrak Lepantoko guduan.

• Herbehereak oso eremu gatazkatsua izan ziren.

• Gastu izugarriak zituen baina Ameriketako urrearekin

ordaintzen zituen.• 1558ean Ingalaterrak Armada

garaitezina garaitu zuen.

INPERIOAREN KRISIA

• XVII. Mendeko erregeak, Filipe III., Filipe IV., eta Karlos II. Balidoen esku utzi zuten gobernua.

• 1640an altxamendu bati esker Portugal independizatu zen.

• 1648an hamabi urteko su-etenaren ondoren Herbehereak independentzia lortu zuten.

• 1700 Karlos II hil zen ondorengorik gabe eta bi erregegai aurkeztu ziren: Karlos eta Filipe.

INPERIOAREN KRISIA

• !713an ondorengotza gerra amaitu zen Utrechteko itunaren bidez eta Filipe V. Izendatu zuten errege.

• Filipe V. Monarkia absolutua ezarri zuen, eta lurralde batzuetako gorteak desegin zituen.

• Planta berriko dekretuen bidez Aragoiko lurraldeetako gorteak desegin zituen.

INPERIOAREN KRISIA

• Erreforma asko jarri ziren abian: Estatu-idazkari eta ministroak izendatu, errepideak eta ubideak eraiki, errege manufakturak eta merkataritza konpainiak.

• Britainia Handia eta Portugalekin gatazkak.

• Guda horiek oso garestiak izan ziren.

• Jendea haserre zegoenez, Aranjuezeko matxinada egin zuten.

GIZARTEA• Pribilegiodunak: Nobleak eta

Kleroa. Ez zuten zergarik ordaintzen. Gobernuan parte hartu ahal zuten.

• Pribilegiorik gabekoak: Nekazariak eta burgesia (eskulangileak eta merkatariak). Zergak ordaintzen zituzten. Aberastasun alde handiak.

• Erlijioari dagokionez ez ziren toleranteak izan. Juduak eta moriskoak kanporatu.

KULTURA• Literatura: Inprimategiak sortu

ziren. Idazle bikainak egon zirela: Cervantes, Lope de Vega, San Juan Gurutzekoa, Quevedo…

• Arkitekturan: Herreriar estiloa, barrokoa, eta neoklasikoa.

• Eskultura: Aldareak apaintzeko erretaulak, eta zur polikromatuzko erlijio-irudiak.

• Pintura: Grekoa, Velazquez, Zurbaran, Ribera, Murillo eta Goya nabarmendu ziren.

ZIENTZIA

• Hezkuntzari garrantzia eman ziotenez, akademiak sortu zituzten. Eta baita ere, museoak, behatokiak, lorategi botanikoak, eta elkarte ekonomikoak.