“Paregabe, baliotsu eta

mundialak”.

Sistematizatze

esperientzia bat

Emakume Taldea

Mugarik Gabe Nafarroa

Iruñea-Pamplona

2

Aurkibidea

1. Nor garen: Mugarik Gabe Nafarroa 3. or.

2. Sistematizatzeko arrazoia 4.or.

2.1- Inoiz ez da istorio bat nola hasten den eta

nola bukatzen den jakiten 4.or.

2.2- Galderak eginez munduari buelta ematen diogu 5. or.

3. Birako kiribil sinesgaitz, azkar eta feminista 11.or.

3.1 Baginen behin 11.or.

3.2 Galdera kritikoen gida 14.or.

4. Iritsi zitzaigun eztia: konklusioak eta ikasketa 16.or

4.1- Emakume feminista talde bat gara 17.or

4.2- “NOLA” garrantzitsua – Lidergoen indartzailea

Gu, Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldea 18.or

4.2.1 – Erabakiak hartzea 18.or.

4.2.2 – Komunikazioa 19.or.

4.2.3 – Konpromisoak 20.or.

4.2.4 – Lan banaketa 21.or.

4.2.5 – Eta gure zaintza? 22. or.

4.3- Munduarekin nahasiz 22. or.

4.4- Lankidetza, emakume taldea eta Mugarik Gabe Nafarroa 23. or.

5. Gomendioak 25.or

5.1- Ideologia 26. or.

5.2- NOLA gizarte talde, sare eta mugimenduetan

kontuan hartzea 27. or.

5.2.1 – Erabakiak hartzea 28. or.

5.2.2 – Lidergoak eta ahalduntzea 28.or

- Erabakitzeko eremua: giroa, zalantza eta

ziurtasun ezak, sentimenduak 28. or.

- Guztiok denetarik egin eta lidergoak

sustatzea kostatzen den aldeetan indartzea 29. or.

6. Zergatik da eraldatzailea gure esperientzia? 30. or.

Eranskinak

_ Besarkada kiribilak – esker onak 33. or.

_ Informazio osagarria 35. or.

3

1. NOR GAREN – MUGARIK GABE NAFARROA

Mugarik Gabe Nafarroan 87tik ari gara Hegoko herrialdeekiko

elkartasuna lantzen. Gizarte mugimendutik sorturiko erakunde bat gara, zeinek, bere

hastapenetatik, aberasturiko herrialdeen eta txiroturiko herrialdeen arteko

ezberdintasunen zioak eta gizonek emakumeengan egiten duten zapalketa salatzen

baititu. Errealitate hori ikusgai egiten dugu eta eraldatzen saiatzen gara.

Gure lan ildoak Amerika Latinoan gure laguntza duten lankidetza proiektuen bitartez

gauzatzen dira; eskualde hori historikoki hurbilena dugu guk1bai hizkuntzagatik bai han

gertaturiko iraultza prozesuak ezagutzeagatik. Horietara, hain zuzen, Mugarik Gabe

Nafarroako jende anitz hurbildu da. Izaniko bizipen horiek gure ezaugarriak eratu

dituzte eta haiekin elkartzen dira, erakundeko jendeak eztabaidaturik baina aldagarri

dituela. Haiekin nahasi gara beste zenbait kolektiborekin egungo garapen

eredua -zeinek gizonezko gutxi batzuek dena izan eta emakumezko anitzek ezer ez

izatea eragiten baitu-, gure aburuz, zalantzan jartzen duten plataformetan. Lan ildo hori

orain dela zenbait urte Iruñean bultzatu nahi ditugun urteko jardunaldietan ere

gorpuzten da.

“Gizon eta emakume guztiok modu batean eta ez bestela begiratzen diogu

errealitateari. Kontua da gizon eta emakumeak bakarrik ez garela bizi eta gure

begirada “zatikatuak” osatu, konplexu bihurtu, kontraesanetan erori, aberastu, egiten

direla besteen begiradez"2*

Manuela Fernández Martín

Eta horregatik izan behar ditugu Mugarik Gabe Nafarroaz beste zenbait begirada

gehiago, eta anitzez gehiago izan dezakegu, pluralak garelako eta geure burua

hainbat lan esparrutatik irakur dezakegulako, gauzak egiten ditugun moduetatik. Gure

erakundean txikitxo batzuk koordinatzen gara eta berrelikatzen eta guztia guztira joan

Gu hitzari ‘emakumeak’ gehitzen diogu ahal denean (gaztelaniaz ‘nosotras’ erabiltzen dugu), erakundeko

partaideak emakumeak batik bat garelako eta hizkuntza gu ikusgai egiteko eretako bat dela uste dugulako.

2 Qué hace esa fresa en tu mesa. Atrapasueños. 2007

4

dadin saiatzen gara, nahiz eta hori askotan zaila izan. Beren kabuz edo taldeetan lan

egiten duten pertsonen pluraltasuna erakundean aberastasuna dela uste dugunez,

haietako batzuek definituko dute.

Arestian emaniko definizio hori dela eta, proiektu taldeak hitza kendu digu bere iritzia

emateko. Zer da Mugarik Gabe Nafarroa?

Mugarik Gabe Nafarroa Hegoko herriekiko lankidetzako GBE bat da eta mundua

justuago egiten saiatzen da, ezberdintasunen jatorriaz eta horiek gainditzeko

alternatibez gure ikuskera duten Hegoko hainbat organismok eta elkartek egiten duten

lana babestuz.

Hortaz, gure ezaugarriak oinarri egiten dugu lana eta gure kontraparteekiko lan

solidarioa giza ahalmen handiko proiektuetarako laguntza instituzionalak bilatzean eta

gure gizarteari, horrek garapenari ematen dion laguntza arduratsua handitze aldera,

Hegoko herrien ikuskera ezagutaraztean datza.

Emakume taldea ez da atzean geratu eta, Mugarik Gabe Nafarroaz duen ikuskera

agertzeko, ez du definiziorik egin, sistematizatze prozesu oso bat baizik. Dokumentu hau

abiapuntu, gure ildoa baloratu eta zeuen konklusioak ateratzen ahalko dituzue.

Eta, denak hasiera eta bukaera dituenez, hemendik hasiko gara.

2. SISTEMATIZATZEKO ARRAZOIA

2.1.- INOIZ EZ DA ISTORIO BAT NOLA HASTEN DEN ETA NOLA BUKATZEN

DEN JAKITEN

Nahasketarik bitxienak era ez arraroez hasten dira. Gauzatu dugun sistematizatze

prozesua halako egun batean hasi zen, ACSUR - Las Segovias erakundeko Hezkuntza

taldearen telefono dei bat hartu genuenean.

ACSUR - Las Segovias lankidetza erakundea da eta harekin orain dela zenbait urtetatik

elkarrekiko laneko lotura historikoak ditugu. Garai haiek aspaldikoak ematen dute,

orduan Nikaraguan populazioarekin eta iraultza sandinistarekin bat egiteko haratu ziren

mediku eta erizainen bideak elkartu baitziren. Lagun haietako anitz herri hezkuntzaz

kutsaturik itzuliko zen, horrek oso emaitza eraldatzaileak eman zituen eta eraldaketara

begira oraindik fidatzen gara, erakundean, haren metodologiez. Nafarroan Acsurren

parte zen jendea Mugarik Gabe Nafarroan bateratu zen eta orduz geroztik erakunde

bakarra izan zen dena Acsurrenganako zilbor-heste bat izanik. Neurri batean, gauza

anitz konpartitutakoak ginen erakunde batekin berriro lotzeko era bat izan zen, lan horri

berrekiteko era, zeinek, gainera, emakume taldeko neska bat erakundean liberatzea

ahalbidetzen baitzuen.

5

Apeuetako beste bat ezagutzen ez genituen metodologia batzuetara hurbiltzea izan

zen. Planifikazioak, ebaluazioak, erakundeko taldeetan eta lan orokorrean gustatuko

litzaigukeen bezain ohikoak suertatzen ez badira ere, guztiok ezagutzen ditugu.

Sistematizatzea, erakunde feminista latinoamerikarren eta beste zenbait gizarte

mugimendu sozialen lanean hain ohikoa den herri hezkuntzatik datozen tresnetako

beste bat, berriz, ez genekien zer zen. Erakundean esperientzia bat sistematiza

genezakeela planteatu zigutenean, zalantza anitz sortu zen.

Zer ote da sistematizatzea? Are gehiago gure helburua halako galderak sortzen

zireneko gunean izanik…Zer ote da objektua? Zer da ardatza? Dena oso antzekoa zen

gure iritziz, gaur egun ere kostatzen zaigu oraindik pixka bat bereiztea. Izan ere,

prozesuaren bizipena izan ez duten pertsonek ez dute oraindik argi. Orain gure esku

dago ahozko transmisioaren eta argitalpen honen bitartez ezagutaraztea.

Sistematizatze prozesuan zehar barre asko egin dugu. Egiten ari ginen prozesuaz jende

anitzek hitz egiten zuen baina gutxik gauzatzen zuen. Bitxia da sistematizatzeaz eta

generoaz zenbat jendek hitz egiten duen eta kode eta esanahi ezberdinez egiten

dugula. Hortik hasita, toki guztietan jende guztiak sistematizatzen zuen, gu

hastapenetan geundela, igartzen ari ginela, pixkanaka eta geure estiloaz.

Behin Patriciak egunkari artikulu bat ekarri zigun taldera eta, hartan, emakumeek

sistematizatzen ez zekitela edo egin ezin zutela ulertarazten zen, hura gehiegi izan zen

guretzat. Gero eta argiago dugu bideak nola itxi nahi dizkiguten eta haren aurka

borrokatu behar dugu. Eta, jakina, argi dugu oso sistematizatzaile onak garela.

2.2.- GALDERAK EGINEZ MUNDUARI BUELTA EMATEN DIOGU

Sistematizatze prozesuari ekin aurreko lehen urratsa Sistematizatzea zer ote zen ikusi eta

erakundeok zertarako sistematizatu behar genuen definitzea izan zen. Proiektuak aldez

aurretik definitzen zuen 4 erakunderen artean landuriko helburu batetik hasi behar

zuela. Bukaera, guri eta beste zenbait erakunderi baliagarri dakigukeen argitalpen bat.

Helburua ACSUR - Las Segovias, Mugarik Gabe Nafarroa eta ezagutzen ez genituen eta

lehenbizikoz topatu genituen bi erakundeok: FpYs (Bake eta Elkartasuna Fundazioa) eta

Xarxa de Consum Solidari (Kontsumo solidarioko sarea). Erakunde bakoitzak esparru

zehatz batzuetan egiten zuen bere lanaren ekarpena, Mugarik Gabe Nafarroak

emakumeen eskubideen gaineko lana, Xarxak eskubide ekonomikoena, FpYsek lan

eskubideena eta ACSUR - Las Segoviasek herritartasun eta parte hartze eskubideei

dagokienarena. Esperientzia horiek guztiak eskubideen ikuspegitik ikusi behar ziren, gure

etorkizuneko jardueretan nola eta zertan lagun lezaketen. Iniciativas de Cooperación y

Desarrollo delakoak eman dio babesa prozesuari hasieratik eta taldeekin aritu da eta

6

bateratze lanak erraztu ditu, prozesuaren metodologiari dagokionez lagundu eta

aholkatuz eta 4 erakundeen arteko truke lantegiak dinamizatuz.

Bukaeran, asmo handiko helburua geratu zen eta gu pozik geratu ginen, ez genuen

gutxiago nahi:

Erakundeok abiatu dugun sistematizatze prozesuak gu, gure esperientzietatik abiaturik,

lanean eta jarreran ED (parte-hartzezko hezkuntza) eraldatzailearen eredu teoriko eta

praktikoa izateko balio behar digu, banakoek eta kolektiboak kontzientzia hartzea

errazteko, gizarte antolakuntza sortzeko eta, Mugarik Gabe Nafarroako emakume

taldea indartze aldera, beste zenbait erakunderekiko sare lana laguntzeko.

Gure taldeak beste zertarako hori gehitu zion, ezen uste genuen prozesu horretatik

indarturik atera behar ginela eta, gure aburuz, horrela izan da.

Dinamizatzaileak erakundean jarraitu beharreko bidea ez zen hasieran oso argi geratu,

baina galdetuz, Mugarik Gabe Nafarroako militante anitzetako batzuei esker, nondik

hasi jakiteko laguntza eman baitziguten, zentzua aurkitzea lortu genuen.

Gure lagunetako batek, Lázarok, esan zigun egun batean,

“Iruditzen zait antolakuntza esperientzia den aldetik emakume talde bat izatea oso

baliagarria izan dela. Era berean garrantzitsua da hainbat etapatan diren emakume

anitz eta ezberdinak ere biltzea eta une bakoitzeko talde bakoitzak talde osoarengana

genero ikuspegian nola lan egin pentsatu izana”

Matik egin zizkigun ekarpenetarik hau hartu genuen:

“Feminismoak ahalduntzeko, emakumeen aitorpenerako, gakoak lantzen ditu. Mugarik

Gabe Nafarroako emakumeek aldaketa pertsonal eta kolektiboaren bizi esperientzia

bat ekarri duten proiektuak landu dituzte. Adib.: “Emakumeek mugitzen dute mundua”

erakusketa eta liburua, “Emakume antolatuak eta borrokan” erakusketa..”

Ekarpen horiek eta beste zenbait eginda eta guk susmatzen genuena hartuta,

objektua zein zen argi geratu zen, baina

Nor gara gu, Mugarik Gabe Nafarroako Emakume Taldea? eta zergatik aukeratu

genuen sistematizatzeko objektutzat gure esperientzia?

7

Berrirakur dezagun horretarako gure “Emakume antolatuak eta borrokan” erakusketak

dioena:

“Emakume feminista kezkatsu talde bat gara. Mugarik Gabe Nafarroaren barnean

gure ahotsak entzunak izan daitezen lan egiten dugu eta beste herri batzuetako

emakume eta kolektiboei entzuten diegu hemen haien borrokak ikusgai egiteko.

Emakume eta Iparreko herrialdeek esplotatuak izateari buru egiten dioten herrietako

populazioaren erdia izateagatik izaten dituzten eskubide urraketak salatzen ditugu.

Gure kide feminista nikaraguarrengandik, mexikarrengandik… ikasten dugu, zeinekin

Mugarik Gabek harreman estua baitu: elkarri laguntzen diogu. Gainera, gure inguruan,

emakume mugimendu autonomoko zenbait talderekin ditugu harremanak.

Haiekin guztiekin indartsuago egiten gara.

Taldean izan diren lagun horien guztien esperientziengatik dakigu hau: “Munduko

edozein tokitan emakume bat beste emakume baten ondoan askeago izateko eta

zapalkuntza maskulinoaren kateak hausteko borrokatzen denean, menderatze

patriarkalaren sistemari eraso egiten dion mugimendu feminista bat eraikitzen ari da.

Hau da feminismoaren mundu ondarea: elkarrekin guztion borroka berean”3”.

Ezin ginen guztiok talde sistematizatzailean izan; ia guztiak, lan egiteaz eta beste

makina bat jardueraz gain, Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldean ari garen

emakume militanteak gara. Hala eta guztiz ere, sistematizatze lana aurrera eramateko

konpromisoa hartuko zuen taldetxo bat eratzea erdietsi genuen. Miren, Idoia, Nerea,

Irantzu, I.Otxoa, Marisa eta Susana izan ginen talde sistematizatzaileko kideak.

Sistematizazioak 2007ko azaroaren 20tik 2008ko maiatzaren 27ra bitarteko denboraldi

zehatza baizik ez zuen iraun. Iniciativas de Cooperación y Desarrollo erakundetik arreta

denboraldi laburretan jartzeko iradoki ziguten sakontzen ahal genezan, genituen

denbora posibilitateak kontuan harturik.

Hortaz, sistematizazioaren objektua honela definiturik geratu zen:

3 Las mujeres mueven el mundo. Hortensia Serrano eta beste batzuk. Mugarik Gabe Nafarroa, Iruñea, 2000.

OBJEKTUA:

Femi(ni)zidioa lantzen aritu ginen denboran, 2007ko azaroaren 20tik

2008ko maiatzaren 27ra, emakume taldeak izaniko esperientzia

8

Esan behar da, bestalde, taldeak denboraldi horretan ez duela sistematizatze lana

bakarrik izan. Ezin ginen Mugarik Gaberen beste jardueretatik, beste zenbait

kolektiboren jardueretatik edo taldean edo norberaren inguruan gertatzen zitzaizkigun

gauzetatik urrundu. Feminizidioa4 deitzen dugunaren gaineko analisi eta eztabaida

prozesua sistematizatzea erabaki genuen, gaia aztertuz, edukiak aukeratuz, Sodepazen

“Cuadernos de África - América Latina” lanerako artikulu bat eginez eta tailerrak

diseinatu eta emanez.

Gure erakundeak bazuen gaiarekin erlazioa, Mugarik Gabe Nafarroak eta Aldea-

Alternatiba Desarrollo delakoak 2006an Feminizidioaz egin genituen jardunaldien

emaitza. Horietan Guatemala, Peru eta Kolonbiako hainbat taldetako emakumeek

beren borrokak eta herrialdeotako emakumeei gertatzen ari zitzaiena ezagutarazi

zituzten. Gatazka armatuko eta gatazka ondorengo egoeretan heldu genion

Feminizidioari.

Aurreko lan hori eta Emakume Internazionalistek guk Portugaleteko jardunaldietan

parte har genezan eginiko gonbidapena izan ziren leherrarazlea.

Sistematizatze prozesuari ekin genion aldi berean bukatu genuen Euskal Herriko IV.

Jardunaldi Feministetan, 2008ko apirilean, gai hau hartuta aurkeztu genuen tailerra.

Dinamizatzailea oso poztu zen hartaz, gai argi bat eta sistematizazioa lantzeko

azpitalde trinko bat zituelako eta, gainera, feminizidioa emakume taldeko neska ia

guztiek jorratuta zutelako.

Sistematizazioak lan egiteko eta Feminizidioaz eginda genuen hausnartze prozesuan

zehar zer eta nola bizi izan genuen berreskuratzeko aukera eman zigun.

Hasteko ezer hoberik ez, gogoratzen genuen zerbaitekin, elkartzen gintuen zerbaitekin,

taldea indartu zezakeen zerbaitekin eta erabat eraldatzailea dela uste genuen

zerbaitekin egitea baino.

Ardatza gehixeago kostatu zitzaigun, bileretako bat, hala ere, definitzeko argia izan zen.

Taldean, nolabait esateko, akatsen bat ikusten bagenuen, erabakiak hartzeko garaian

ematen genituen bueltak ziren. Interesgarria iruditzen zitzaigun ez oso ongi ateratzen

zitzaigun zerbait sistematizatzea, baizik eta gehiago kostatzen zitzaigun zerbait, hartatik

ikasi ahal izateko eta, ahal bazen, hobetzeko.

4 Landuriko feminizidio kontzeptuari buruzko informazio gehiago, Euskal Herriko IV. Jardunaldi Feministen web

orrian: www.jardunaldifeministak.org/talleres/8_feminicidioa.pdf edo Sodepaz-en “Cuadernos de África -

América Latina” lanean, 44. zk.

9

Honela geratu zen ardatza:

ARDATZA:

Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldearen proposamena,

hausnarketa, eztabaida eta ondorengo erabakiak hartzea

Eta hola hasi ginen prozesuan biziago barneratzen, erleak eztira bezala joan ginen,

historia, gure objektuari forma eman zioten gertaerak, berreskuratzen hasi ginen.

Gertaeren kiribila – Feminizidioaren gainean egin dugun

lana. Prozesuaren memoria historiko

Berreraikuntza historikoa informazioa bilduz egin genuen: Idoiak bilerez egiten zituen

aktak, zer egiten ari ginen guztiok jakin genezan etengabe igorririko emailak eta batez

ere oroitzapenak. Guk ditugun eta gure bileretan gainerakoekin partekatu ditugun

oroitzapenak, hor konturatu gara une bakoitzean ager daitezkeen horren ikuspegi

ezberdinez.

10

Prozesuaren memoria historikoa:

Une hauen gainean lan egin dugu, batzuek guk aukeraturiko ardatzarekiko funtsezkotzat jotzen genituenen

jarraibideak eman zizkiguten bakarrik. Denak izan ziren garrantzitsuak, horregatik daude, norberaren

oroitzapenetatik taldearen memoria kolektiboaren parte izanik, kiribil honetan bilduta

11

3. BIRAKO KIRIBIL SINESGAITZ, AZKAR ETA FEMINISTA

3.1 BAGINEN BEHIN…

……… emakume sinesgaitz, azkar, zuhur eta sortzaile talde bat. Gainera ez genuen

hola esateko beldurrik, bonbardatzen gintuzten mezuetatik zentzuzko ikasgaiak ongi

aukeratzen jakin izan genuelako.

Ez pentsa zeregin erraza izana zenik. Aspaldiko eta ez hain aspaldiko arrastoak

ezabatzeko denbora behar da eta haietaz kontzientea izateak buruko eta bihotzeko

mina behin baino gehiagotan ematen du, zein konpartiturik hobeki jasaten baita.

Elkartu besterik ez genuen egin behar.

Bidean topo egin genuenean joan ginen horretaz ohartuz. Ez zen ezusteko topatzea

izan, bilatzen duenak aurkitzen baitu eta gu geure bila genbiltzan.

Emakume eta, gainera, feminista talde bat. Gure inguruan galderak, zenbait errefus

eta jakin-min anitz sorrarazten genituen. Baina gu indartsu eginez gindoazen,

emakumeoi gertatzen zitzaigunaz, emakume izateagatik, eta guretako bakoitzari

gertatzen zitzaionaz, gu geu izateagatik, kezkatuago. Betidanik saiatu gara bi aldeak

ez bereizten, norberarena, gure izen ederretako bakoitza barne, eta soziala.

Errealitate sozial hori, zeinetaz horrenbeste mintzatu, horrenbeste eztabaidatu,

horrenbeste negar egin, horrenbeste borrokatu… behar ez izatea gustatuko

bailitzaiguke. Baina zeini aurpegira begiratzen baitiogu, zeren ezagutzen duzunean ihes

egiten uzten ez baitiozu. Metaforaz ez definitu nahiko genuke, baizik eta ezberdintasun

historiko batez, bere forma guztietan izaten den benetako indarkeriaz, hitz egiten duten

benetako hitzez. Sistema hori jende askok bizi izaten du, eta bertan bizirik irauten du,

oso arau markatuak dituela jakin gabe. Baina horrek erdigunea du, emakumeen aurka

zer gertatzen den alegia.

Gune horretan elkartu ginen eta hasi ginen ikasten.

2007ko azaroan gure jarduera gogokoenetako batean ari ginen: solasaldi ederrean

poteatzen. Beti sartzen saiatzen garen josteta puntu bat gure lan feministan.

Beste talde bateko kide batek 2008ko apirilean Portugaleten izanen ziren Euskal Herriko

Jardunaldi Feministetarako deialdiaren berri eman zigun. Baziren urte batzuk antolatu

gabe eta non geunden ikusi eta mugimenduari indar emateko garrantzizko gertakaria

izatea nahi zuten. Haietan hitzaldi edo tailerren bat eginez parte hartzeko

proposamena ere egin zigun.

Ez zaizkigu erronkak inporta, baina hori axola handiko kontua iruditzen zitzaigun.

Beharbada ordura arte ez genuen horrenbesteko konpromisoa eskatzen zuen ezer nahi

izan eta ongi pentsatu beharra zegoen. Ez ginen guztiak, ez taldea orduan osatzen

ginenok ez abenturara zenbait astebete geroago gehituko zirenak. Gaitasunak,

12

denbora, norberaren konpromisoa, eztabaidatu behar ziren. Zalantzek bete zuten

espazioa zirrarak, gogoek eta geureganako konfiantzak BAIren alde egin zuten arte.

Proposaturiko gaia FEMI(NI)ZIDIOA izan zen. Interesgarria iruditu zitzaigun Mugarik Gabe

Nafarroaren aurreko jardunaldi batzuetan nolabait landurik genuelako eta

emakumeen aurkako indarkeriaren errealitatea gure lanean eta gure bizitzan puntu

garrantzitsua zelako. Baina ez genuen horietan noraino eragin behar zuen imajinatzen,

ezta definitzeko zailtasuna nola errazena suertatuko zen, eztabaidak, informazio

bilaketa eta bilerak egin eta zoriak lau hilabete bete zigun lana osatzeko izar batzuk

ekarri ondoren.

Abiapuntua abenduaren 11n izan zen Zapateria karrikako gure egoitzako mahai

handian. Gutxi ginen han, baina gaiari buruzko testuak, bideoak eta geneukan edo

aurki genezakeen material guztia banatu genituen. Hobekien ezagutzen genituen

kasuak Kolonbia, Peru, Mexiko eta Guatemalakoak ziren, gure kontraparteek

emandako informazioa dela eta.

Zenbait kideren etxean elkartu ginen bideo batzuk ikusteko, baina informazioa ez osoa

suertatzen zitzaigun, oso sinplea beharbada, Mexikoko Ciudad Juarezko kasuak batik

bat, ezagunena, entzunena. Eta, horrenbestez, planteamenduak neurri batean buelta

eman zuen liburu bat aurkitu genuenean: “Feminicidio: una perspectiva global”. Orain

dela zenbait urte Estatu Batuetako emakume batzuek idatzita Marcela Lagarde

mexikarrak gaztelaniara itzuli zuen liburua. Haren planteamenduak, mundu osoan

gertatzen diren emakume hilketei buruzko ikuspegi globalak, erroak emakumeak eta

sistema patriarkal baten mendekoak izatean berean kokaturik, begiak eta ibiltzeko

bide bat ireki zizkigun. Ondoren, testu gehiago banatu eta Interneten informazio

gehiago bilatu genuen eta etengabeko bileretan eztabaidatu genituen.

Garrantzizko gertakari pare batek aurrera eraman gintuen. Sodepaz GKEko kide batek

urteko beren aldizkarirako Feminizidioari buruzko artikulu bat idaztea proposatu zigun.

Otsailaren 15erako eman behar genuenez, gehixeago ahalegindu behar izan genuen.

Ordurako taldea ahal zuten neurrian lagundu nahi gintuzten lagun berriez osaturik

zegoen. Nere, Tere, Lauri, Mati, Iosune... iritsi ziren.

Gure bigarren izarra Marcela Lagarde Iruñera hitzaldi batzuk ematera etorriko zelako

berria izan zen. Informazio gehiago biltzeko eta lantzen ari ginen gauzetako batzuk

osatu eta argitzeko modua izan zen.

Sodepazen artikulua eman ondoren, ordenatuago genituen ideiak (gure

zalantzak -gertatzen ohi den bezala- etengabe agertu arren, batzuetan geure

beldurrengatik batzuetan kanpotiko eraginengatik). Idoia, I. Otxoa eta Zuhaitzen

etxean afaltzera bildu ginenean bagenuen pentsaturik lan guztia jardunaldietarako

tailer gisa bideratzea.

13

Errazago, aberasgarriago eta beste emakume talde batzuekin ikasteko era suertatuko

zitzaigula uste izan genuen.

Nola egin jakiteko argibideak izateko, otsailaren 16 larunbat goizean “tailer-egileen

tailerra” hartzeko aukera sortu zitzaigun. Emakume batzuk elkartu ginen, taldeko

zenbait eta tailerreko atea zabalik izan zuten beste zenbait lagun. Teknika orokor

batzuk eta Portugaleten egin genezakeenari buruzko zehatzagoak ikasi genituen.

Ondoren, pilatzen ari ginen jakintza kantitate handia antolatuz joatea zen kontua.

Egun horietan, Gasteizen, emakumeen aurkako indarkeriaren eta, zehazki, Ciudad

Juárezen egin zituzten kartel eta bideo batzuen gaineko erakusketa bat egin zuten.

Ikusitako guztiak gure sormena elikatzeko balio zigun.

Apirila gero eta hurbilago zegoen eta topaketa luzeagoak egin behar izan genituen.

Buruak eta bihotzak aireztatzeko, hiritik kanpo elkartzea erabaki genuen. Lehen giltza

eguna Beltzaneren etxean izan zen, haren herrian. Tailerraren lehen definizioa eman

zigun igande osoa. Bazkari eta askariaren artean, parte argiak, testuak eta materialak

markatu genituen.

Bigarren giltza egunak Elkanora eraman gintuen, herri hurbil horretan eguzkitan egon

ahal izan ginen eta haren gozoa izan genuen lagun tailerra bukatu arte. Orduan

parteei denborak mugatu behar genizkien eta nork zer eginen zuen erabaki behar

genuen, zeinek konplikatua irudi baitezake, baina orduan sortu zen. Eguna neka-neka

eginda bukatu genuen, eta zalantza anitz izanik beharbada, baina bazuen forma. Eta

forma benetan polita.

Jardunaldien aurreko astean, emakumezko lagun batzuk deitzea erabaki genuen,

proba pilotu bat egiteko. Denborak kalkulatu nahi genituen, nahiz eta zenbat jende

etorriko zen, aretoaren forma, e.a. azken unera arte ezin jakin.

Nerbioak lasaitu eta kritika eraikitzaileak harturik, Mesón de la Tortillara joan ginen

ospatzera. Nola bukatu pentsatzen ari ginela, Patriciari Gerra Zibilean borrokatu ziren

emakumeei buruzko poesia bat irakurtzea bururatu zitzaion. Izugarri gustatu zitzaigun.

Emakumeen borrokak azpimarratu eta horren gai gogorrean biktimatzat ez geratzea

eraldaketan dugun sinesmen txintxoa da.

Tailerraren aurreko egunean, nerbioak dantzari, beste entsegu bat egin genuen

bazkalorduan. Nork bere partea birpasatu zuen zuzenean bagina bezala. Tentsioak eta

emozioak atera ziren. Ez zen hilabete horietako lana erraz gertatu eta haren zama

nabaritzen ari ginen.

Baina Portugaletera guztiok elkarrekin iritsi ginen, hilabeteak joan ahala oso indartsua

egindako talde handi bat bezala. Giroak gehiago animatu gintuen, nerbioak joan ziren,

are gehiago elkarrekin jardunean, hitz egin behar genuenok eta ondoan zirenek

lagundurik eta indarturik ikustean.

14

Parte hartu zuten emakumeek lanari forma ematen lagundu ziguten, eta haren

gainean gehixeago hausnartzen eta estrategiak eta sareak sortzearen garrantziaz

ohartzen.

Gure puntu surrealista izan genuen, bestalde, aretoan emakume gaian “aditu” bat izan

eta bere iritzia, gurearen aurkako samarra, eman nahi baitzigun. “Beltzezko

emakumea” deitu genuen, eta ez haren arropengatik bakarrik, baizik eta Mexikon

feminizidioaz, intriga liburuaz eta mafia antolatuez gertatzen denaz duen ikuskera

bereziarengatik.

Eta haren mintzaldiak gure iritziari eusten lagundu zigun.

Asteburua izugarrizko leherketa izan zen batukadaren soinu pean Bilboko karrika

guztietan barna.

BAGARA ORAIN…

emakume sinesgaitz, azkar, zuhur, sortzaile eta feminista talde bera. Gehiago gara, hori

bai, gehiago batu gara, gehiago dakigu eta kontzienteagoak gara. Bilbo bukatu zen,

baina tailerra ez. Gehiagotan egin dugu eta esperientziak positibo samarrak eta ez

horrenbestekoak izan dira. Zereginak txandakatuz, lagun berriak eta toki berriak gehituz.

Gainera, atzerantz begiratu dugu eta, nola egin genuen gogoratu eta aztertzean, gure

akatsetatik eta ongi egindakoetatik ikasi dugu. Ez genuen uste prozesu honek horren

izen arraroa izanen zuenik: Sistematizazioa. Baina nahitasun pixka bat hartu diogula

uste dugu.

3.2 Galdera kritikoen gida

Hurrengo urratsa, gertaera horiek izendatu (Elkanoko eguna, Portugaleteko tailerra…)

eta bildu ondoren, banan-banan idatzi eta, ardatza oinarri, ordenamendu gidaren

arabera une bakoitzaz mintzatzea izan zen. Oharrak, sentimenduak eta galderak

atereaz joan ziren, gorderik ditugu eta taldearen parte dira.

Berriro bizi izan dugun guztitik, bizi izandako une bakoitzari buruzko hitzetatik, sortu dira

Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldearen proposamena, hausnarketa,

eztabaida eta ondorengo erabakiak hartzea deiturikoaren gaineko gure konklusio,

ikasketa eta gomendioen eragile diren galderak.

Ondoren ezagutaraziko ditugun galderok bost bloketan banatu genituen erantzuten

eta mintzatzen errazagoak izan zitezen.

15

Galdera kritikoen gida

Nola antolatu gara dena guztion artean erabakiz funtzionatzeko?

-Barnekoarekiko erabakiak hartzea

- Sodepazentzako artikulua inflexio puntua izan zen? Zergatik?

- Zalantzak segurtasun eza bihurtu ziren?

- Zergatik gauza berberaz eztabaidatu landu badugu?

- Guztiok izan beharko genuke erabaki garrantzitsuak hartzean?

- Taldeko funtzionamendua

- Entzuten diogu elkarri?

- Zein zailtasun aurkitzen dugu lan egiteko garaian?

- Nola jartzen gara ados?

- Erabakiak hartzeko erak gure harremanetan eragiten digu?

- Zein eginkizun du lan giroak taldean?

- Nola BIZI IZATEN DA taldean batzuetan batzuk eta besteetan beste batzuk elkartzea?

- Zergatik ez dugu unean argi eta argi erabakitzen (az. 20, adib.) eta gero horretaz

lanean hasten gara?

- Zein elementuk errazten eta zeinek zailtzen dute lan banaketa?

- Zein ondorio izan zuen taldearen batasunak funtzionamenduan?

- Zein ondorio izan zuen tailerrak taldearen batasunean?

- Lanari ekin diogunean lortu dugu nahi genuena?

- Guztiok izan gara protagonista?

- Lagundu du taldeak kide bakoitzaren garapena?

-Taldeari laguntzeko bulegoko lana

- Badute erlaziorik lankidetzan lantzen dugunak eta emakume taldekoak?

- Zein izan da bulegoko lana?

-Femi(ni)zidio gaia

- Inoiz sentitu ginen gaiaz nekaturik?

- Nola eragin digu Feminizidioaz lan egiteak geure bizitzan?

- Kanpokoarekiko erabakiak hartzea

- Nola dinamizatu ditugu tailerrak aurkako jarrerak zeudenean?

- Gatazkari aurre egiteko era zuzena izan zen?

16

Argazki oina Pentsatzen, idazten, hausnartzen,

askaltzen… Gure talde funtzionamendua (I. Otxoa, Idoia, Susana, Nerea, Miren, Irantzu)

Gertaera bakoitzaz hitz egiteko prozesuak (ordenamendu gida), galderak egiteko

prozesuan zehar (galdera kritikoen gida) 5 hilabete behar izan zuen, eta bakoitzean

tailer bat edo bi egin genuen, guztiek gaia Sistematizazioa zutela. Horietan,

hausnarketan sartzeko dinamikak egiten genituen eta barre egiteko edo hobeki

sentiarazteko dinamikak eginez bukatzen genuen.

Argazki oina “Galdera kritikoak erantzuten” Tailerra – 2008ko abe.

4. IRITSI ZITZAIGUN EZTIA: KONKLUSIOAK ETA IKASKETAK

Etapa honetan erabiliriko tresna metodologikoak tailerren bitartez gauzatu dira, gure

bileretako espazio eta denboretan. Hortik konklusioak eta ikasketak atera ditugu, gure

pentsaeren zirkulu errepikakorren eta kiribil bukaezinen joan-etorria. Denbora epeei

zegokienez bukatzen ari zela ikusirik, bakoitzak gomendioak etxean egin zitzan erabaki

genuen gero taldean bateratze lana egiteko. Azken etapa hori agian laburrena eta

adostasun txikienekoa izan zen, baina, edukiari dagokionez, gure ustez eztia bildurik

dago, gure lanaren substantziarik gozoena.

17

Gogora dezagun lan egiteko izan dugun ardatza:

Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldearen proposamena, hausnarketa, eztabaida

eta ondorengo erabakiak hartzea

Has gaitezen ikasketak eta horietatik etorri ziren konklusioak azaltzen, ideia hauen

arabera:

4.1- Emakume FEMINISTA Talde bat gara

• Guri eta beste emakume batzuei, emakume izateagatik, gertatzen zaizkigun

gauzak ikusgai egin eta izendatu nahi ditugu.

• Emakumeok bizi izaten ditugun indarkerian, injustizian eta ezberdintasunean

berei buelta eman eta erauzteko motibazioa eta indarra aurkitu nahi ditugu.

Horretarako garrantzitsua da alde positiboa bilatzea. Ezin dugu ez lan ez

borroka egin, ez biktimismotik, ez geldiarazten gaituzten ikuskeretatik.

• Ohartu gara, bai, emakumeenganako indarkeriaren aurkako borrokan

estrategiak falta zaizkigula. Gai honen lanketatik abiatuta, gure lana aurrea

hartze eta kontziente egite horietan funtsatu nahi dugu. Ikuspuntu horietatik

lantzen ez badugu, uste dugu egiten dugun guztia adabakiak jartzea izanen

dela, eta ez digute balioko, ez dira emakume izateagatik bizi izaten dugun

menpetasun eta zapalkuntzaren sustraira joanen.

• Gure egin nahi dugu hainbat gizarte mugimenduk gauzatu nahi duen

“Globalean pentsatu, tokian jardun” kontsigna.

Aldarrikapen eta urrats horiek Femi(ni)zidioaren gaiari buruzko erabakiak hartzetik sortu

dira. Gai hau lantzea azkenean gogor eta neketsua izan zen, horrenbesteraino ezen

beste noizbaiterako atzeratu behar izan baikenuen. Testuak berrirakurri eta taldekoekin

bateratze lana egiten genuen bakoitzean, kontzienteago egiten ginen gure emakume

errealitateaz.

Sentikor eta minberago geunden mundu osoan emakume anitzek emakume

izateagatik pairatzen duen indarkeriara, ondorioa heriotza izanik eta aurreko

indarkeriaren continuum osoa iraganda, hurbiltzean. Nekaturik, askotan, eta goibel,

sumindurik eta haserre sentitu garen arren, ez dugu biktima izan nahi. Indarra dugu,

beste emakume batzuengandik sentitzen dugu eta, hortik abiaturik, emozio horiek

aldatu eta berrelaboratu eta geure burua berrezi nahi dugu. Nola sentitzen garen

adieraztea garrantzitsua izan da. Orain badakigu nola gauden esateko eskubidea

18

dugula, gertatzen ari den guztiaz haserre gaudela esatekoa. Eta salatzen jarraitu behar

dugu.

4.2- “NOLA” garrantzitsua – Lidergoen indartzailea

Gu, Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldea

Antolaturiko emakume talde bat gara eta gure parte-hartzeak, lan egiteko,

harremanak izateko eta erabakiak hartzeko moduengatik, taldearen baitan lidergoak

eratu eta agertzea ahalbidetu du.

Horiei on deritzegu, gizarte honetan jarduteko izaten den era patriarkala hausten ari

direlako. Lidergo horiek besteen iritziak ezagutzetik, kideen lanari balioa ematetik,

ezberdintzat hartzen duzun lagunarengandik zer ikas daitekeen ikustetik, elkarrengan

konfiantza izatetik, sortu dira. Guk funtzionatzeko dugun era ez da erraza, ez gaude

modu berri horietara ohiturik eta motelago joan gara aurrera, zailtasunak agertu

zaizkigu, baina esperientziaz eta jardutez hobetuko dugula uste dugu. Gizarte hierarkiko

batean hezi gaituzte eta gara eta hortaz ez da zaila gatazka uneak gertatzea.

Hortik ikasi behar dugu! Eta hola egin dugu, lehen-lehenik ezen:

• Taldearen batasuna oso ona eta indartzailea dela

Baina are gehiago ikasi dugu:

4.2.1 –Erabakiak hartzea

• Gure aburuz idilikoa erabakiak hartzeko orduan guztiok izatea da, zeren guztion

artean erabakitzeak erabakiak baliagarriagoak egiten baitizkigu. Ados jartzea

funtzionatze eratzat baloratzen dugu.

• Guztiok izaterik ez dagoenean, elkarrengan dugu konfiantza.

• Informazio nahikorik ez dagoenean edo, iritzi ezberdinak direla eta, edo giroa

tentsioz betetzen delako, adostasunera iristen ez garenean zer egin dezakegun

ikasi dugu:

- Gelditu, idatzi eta hurrengo batean hitz egin

- Premia handienekotik txikienekora argitu

Batzuetan norbait ados egon gabe hartu dugu beharbada erabakiren bat. Taldeak

erabakia berriz pentsatzeko aukera egon daitekeela pentsatzen dugu. Gure ustez, hori

ez da ez “atzerako pausoa” ez negatiboa. Taldeko edozein kiderengandik berriro

hausnartu eta eztabaidatzeko beharra sortzen bada, taldea hori egiten saiatu behar

da.

• Erabakiak hartzea arindu behar dugula iruditzen zaigu, adostasunaren kaltetan

ez izateko moduan.

• Guztion uste osoa erabakia bera bezain garrantzitsua da.

19

Ideala guztiok izateari deritzogu. Adostasuna erabakitzeko gure era izan dadin saiatu

gara, adostasunik ez dagoenean talde erabakirik ez dagoela uste baitugu. Ados jartze

horrek talde lana eskatzen du, urrats edo erabaki bakoitzak denbora behar badu ere.

Ez zaizkigu landuriko gaiaren gaineko ez erabakiak ez konklusioak errazak izan, baina

guztiok eroso sentitzen eta iritzi guztiek balio bera izan zezaten saiatu gara.

Ez-erabaki une batera iritsi garenean, gaia zenbait azpigaitan banatu dugu eta puntu

komunak bilatu ditugu guztiok ados egon eta lanean eta aurrera jarraitzeko edo,

bestela, gelditu gara eta gaiari beste momentu batean heldu diogu.

Guztiok egon ez garenean, gainerakoen esku utzi dugu erabakiak hartzea, taldean lan

eta konfiantza giroa sortu ondoren. Posta elektronikoa eta beste mekanismo batzuk

erabili ditugu guztiok bai lan prozesuaren bai erabakien jakinaren gainean egoten

saiatu nahian. Horrela, taldeak ontzat harturiko erabakiak lortu ditugu, beretzat jotako

erabakiak.

4.2.2 - Komunikazioa

• Guri oso garrantzi handikoa zaigu eztabaida eta nola egiten den: pentsatzen

duguna esan beharra dago. Batzuetan beharbada batek ez du hitz egin nahi

edo ezin du, orduan beste noizbaiterako gorde behar da gal ez dadin.

• Komunikatu eta adierazi behar dugu eta taldea guretzat hori egin dezakegun

esparru babestua da.

• Entzun behar da, horizontaltasunaren oinarri, inguruko egoera eta hezkuntza,

zein gehienok bizi izan baitugu, direla-eta erraza ez dela badakigu ere.

• Besteekin komunikatzen bagara, gainera, eraginkorragoak izaten gara.

Eztabaidetan lan giroa erabakigarria izan da. Gure baitan ezer utzi edo isildu nahi ez

dugunez, eta errespetua eta entzutea funtsezkoak direnez, konfiantza eta gu

eztabaidatzen eta iritzia ematen gustura egoten gareneko giroa sortzen dira. Oro har,

behar izan dugun guztietan hitz egin dugu, batzuetan erasorik sentitu arren. Baina oso

subjektiboa dela ikusi dugu, eta iritzi ezberdintasunak gauza pertsonaltzat hartu behar

ez ditugula. Alderdi batean konbentziturik ez egoteak ez du burugogorra izatea esan

nahi, lagun bakoitzak bere iritzia izan dezake eta eusten ahal dio. Setatsuak gara eta

bueltak ematen ditugu elkar ulertu ez dugula ikusten dugunean. Nekagarria da baina

ideiak sendotzen laguntzen du.

Eztabaida konplikatuak izan dira zalantzak izan ditugulako, kanporanzko lan

erantzukizunak geldiarazten gintuelako, zer esanen zuten, eta horregatik kostatzen

zitzaigun zenbaitetan geure buruan konfiantza izatea. Ezin ditugu nahasi, eta gertatu

dela ikusi dugu, zalantzak eta segurtasunik ezak, zein gainera ez dira guztiengandik

sortzen. Hala ere, sortu zaizkigunez, mintzatuz landu ditugu. Perfektuak ez garenez eta

badakigunez, garrantzizkoa deritzogu gure segurtasun ezei heltzeari, bakoitzak

20

barnean daukanaz hitz egiteari. Zalantzek gogoeta gehiago egiteko balio digute;

positibotzat hartzen ditugu. Izatea eta lantzea ona da, baina kontuan izan behar dugu

haiek gu ez blokeatzea. Ez dugu beldurrik izan behar, bai, ordea, errespetua taldeari

planteatzen zaizkion erronkekiko. Batasun uneak gogoan gordez, gure artean

segurtasunak sortzen ahal izan ditugu.

Kontuz ibili behar dugu norbait, uneren batean, bera ados ez zegoen jarrera batean

talde osoaren batasuna nabaritzeagatik baztertua sentitzen bada.

Gure indarra ongi maneiatzen saiatu behar dugu, inork bertakoa ez dela senti ez dezan.

4.2.3 - Konpromisoak

• Geure denborak eta gainerakoen denborak errespetatzea.

• Norberak dituen denborak kontuan hartzea, lan bat egiteko konpromisoa

hartzen dugun ala ez hobeki baloratzeko.

• Bakoitza zer emateko prest dagoen ikustea. Garrantzitsua da erritmoak

bakoitzaren unearen arabera definitzea, geure burua entzutea, denbora

hartzea eta bakoitzak ematen duena errespetatzea.

Iniciativas de Cooperación y Desarrolloko Esther eta

gu; konklusioei buruzko lehen tailerrean, Mugarik Gabe Nafarroaren egoitzan, Esther unerik kritikoenetan izan

da gurekin. Harekin bukatu genuen kiribila eta ordenamendu gida, konklusioak eta ikasketak hasi genituen.

Ikaragarria izan da norberaren eta taldearen konpromisoa, zeinek hasieran planteatu

genituen erritmoa eta lana sobera gainditu baititu. Konpromisoa hartuz eta seguru

sentituz, nahi genuena erdietsi dugu eta, gainera, pertsonalki aberastu egin gara. Argi

geratu zaigu nahi dugun guztia egin dezakegula.

Lana egiten, eta hartu beharreko erabakiak hartzen, laguntzeko era bat

Feminizidioaren lanari buruzko helburu eta xedeak izan dira (Sodepazen

koadernoetarako artikulua otsailean, Euskal Herriko IV. Jardunaldi Feministetako tailerra

Portugaleten apirilean), nolabait baldintzatu gaituzten -egiteko presa genuelako- epe

21

motzak, baina langaietan aurrera joanarazi gaituzte eta haiekin era intentsuago

batean hartu dugu ardura.

4.2.4 - Lan banaketa

• Eskuordetzen ikastea eta, lan horretaz inork arduratu nahi ez duela ikusten

badugu, beharbada ez du interesik edo biren artean egin behar da.

Lan banaketa guztion artean egin behar dugu, taldearen ikuspegitik.

• Lan banaketa honetan aberasgarria da konpartitu, ekarpenak egin eta elkarri

laguntzea.

• Lan antolaketak eta lan itzulketak, egituratua eta ordenatua bada,

berrelikadura hori ahalbidetzen dute.

• Norbaitek zerbait egin nahi ez duenean errespetatzea, baliteke prestaturik ez

sentitzea. Kasu horretan, taldeak motiba dezake baina ezin du presionatu;

garrantzizkoa da gauzak nahiak bultzaturik egitea eta ez eginbehar soilak

bultzaturik.

• Guztiok denetarik egitea (egin nahi badugu) positibotzat jotzen dugu; kostatzen

zaigun horretan indartzeko balio digu.

Emakume taldeak erabakiak hartzeko proposamen eta hausnarketan oso garrantzitsua

izan da lan banaketa. Norberak nahi zuena aukeratzen zuen eta erosoen zegoen

esparrutik landu du. Gai zailik bazegoen eta hartzeko erabakia gure egiten ez

bagenuen, biren artean egin dugu. Guztiok elkarren laguntza izan dugu, informazioa

emanez eta trukatuz; berrelikatu eta konpentsatu dugu geure burua.

Feminizidioari buruzko tailerraren diseinu eta lan banaketan, nork emanen zuen

hasieratik erabaki ez izana gertatu da; elkarrenganako konfiantzaren erakusgai izan zen

hori. Norberaren ekarpenak paregabeak eta ezinbestekoak izan dira eta horrek

konfiantza eman digu eta taldea indartu du. Islaturik, baloraturik, protagonista, sentitu

gara bai prestatzean bai egitean. Gure parte-hartzea dinamizatzea ez den tailerretan

ere guztia guztiona dela sentitzen dugu. Garrantzitsua eroso eta taldearen parte

sentitzea da.

Eskuarki etxean irakurtzen ditugu banatzen ditugun testuak eta gero bateratze lana

egiten dugu eta guztion artean eztabaidatzen ditugu. Garrantzitsua deritzogu iritzia

ematen eta eztabaidatzen elkar epaitu gabe baina beldurrik gabe eta autokritika

eginez aritzeko esparrua sortzeari. Gure alde ahulak agertu direnean, taldeak horiei

buelta ematen lagundu du. Dinamizatzen jakiteko tresnen ikasketa baloratzen dugu,

dinamizatzaile eta moderatzaile onak izatea helburu. Hori izan zen tailer-egileen

tailerraren helburuetako bat.

22

4.2.5 - Eta gure zaintza?

• Geure baitan ongi egon eta geure burua zaintzea baloratzen dugu.

Sortu dugun batasunaz, motibaturik lan egiten dugu. Nahi dugulako egiten dugu

egiten duguna, ilusioz, gustatzen zaigulako, gure desira delako. Konfiantza bidez lan

egiten ikasi dugu eta hori guretzat oso aberasgarria da.

Baturik eta Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldearen parte sentitzen gara. Ona

iruditzen zaigu ematen diguna, sinesten dugu, horrek taldea sendoa izanarazten du.

Giro onari eusten diogu, baina gainera taldeak funtzionatzen du eta badaki lanean.

Une zail edo astunetako dinamika batzuek, lan esparruz aldatzeko hiritik ateratzeak

edo gertatzen zaiguna konpartitzeko askariek eta beste zenbait josteta jarduerak

lagundu digute. Gainera, lana hobeki ateratzen dela ikusi dugu. Ongi sentitzeko, geure

buruari hitz politak esan ere egiten dugu, baita geure buruaz dugun iritzia gogoratu

ere: borrokalariak, konprometituak, dinamikoak, ederrak, azkarrak eta feministak, eta,

Virginia Imaz gure pailazo kutunak esaten duen bezala, “Feministek egiten dutena

egiten dutela, ongi eginda dago, ea!!”.

4.3- Munduarekin nahasiz

• Bai Iparreko bai Hegoko beste zenbait emakume kolektiborekin nahasi nahi

dugu sare gisa, konpartitzeko, elkarrengandik ikasteko eta Hegoko herriei alderik

okerrena egokitu zaieneko ezberdintasunezko sistema ekonomiko eta sozialean

emakumeek izaten duten zapalkuntzaren aurka borrokatzeko.

• Badakigu gatazkak sortzeko posibilitatea existitzen dela, errealitatea ulertzeko

eta estrategiak definitzeko modu ezberdinen ondorioz. Ikuspuntuak jarrera

eraikitzaileetatik entzun eta eztabaidatu nahi ditugu, beste jarrerek ematen

digutena baloratuz eta diskurtsotik eta praktikatik hartuz alegia.

Mundua aldatu nahi badugu, garrantzizkoa da guk beste pertsonekiko harremanak

baloratu eta zaintzea, baina, horrez gain, Feminizidioa jorratu dugun era gure bizitzaren

beste alderdi batzuetarako erreferente bihurtu dela ikusi dugu.

Sistema kapitalistak eta sistema patriarkalak sorrarazten dituzten ezberdintasunak

salatzen ari bagara, nola ez ditugun gu emakumeon artean existi daitezkeen botere

harremanak zalantzan jarri behar! Botere hori askatasunez eta autonomiaz garatzea

eragozten diguten harreman hierarkikoetatik datorrela ulertuta. Bestela ez dugu uste

bestelako munduak, justuagoak, lortuko ditugunik. Horretarako, funtsezkotzat jotzen

dugu itxurak zaintzea, harremanak errespetuz izatea eta gutariko bakoitzaren

gaitasunak aitortzea, nork bere eta taldeak bere estimua hobetzeko eta sistema

patriarkal eta hierarkikoari, zeini emakumeen arteko zatiketa eta aurkakotasuna

interesatzen baitzaio, buru egiteko eratzat.

23

Salaketa gure lanean etengabea izan da Feminizidio tailerra zela eta. Jorratzen

genuen bakoitzean, beste herrietako emakumeengandik hurbil sentitzen ginen. Haien

arazoek hartzen dituzten itxurak beharbada ez dira gureenak bezalakoxeak, tokiak eta

testuinguruak ezberdinak dira, baina atzean dagoenak guztioi eragiten digula ohartu

gara, Iparreko eta Hegoko emakume guztiok borroka sustrai berberaren aurka egin

behar dugula. Portugaleteko IV. Jardunaldi Feministetan eginiko Feminizidio tailerra eta

Zabaldin eginikoa ekintzaren eta borroka estrategiak trukatzearen alde egitea izan zen,

beste hainbat emakume eta kolektibo feministarekin sareak sortzearen alde egitea.

Badakigu eskubide osoko subjektuak egiten ahal gaituztenak gure arteko elkartasun

sareak direla. Feminizidio gaiari buruzko lanaren bitartez gure taldea indartu da

funtzionatu eta antolatzeko gure modua zela eta, konfiantza eta errespetutik abiaturik

betiere.

Argazki oina Gure gogoeta une anitzetarik batean,

batzuk nekatuago, besteak arretatsuago, batzuk besteak baino motibatuago… baina guztiok ematen

Beste talde batzuekin erlazionatzen garenean, taldearen batasuna sentitzen dugu eta

uste dugu hori transmititzen dugula. Horrek ez du jarrera itxia dugunik esan nahi. Izan

ere, tailer bakoitzaren ondoren, bilera batean gogoetan aritzen gara, bai diskurtsoa

eta metodologia bai tailerra dinamizatu eta errazteko modua eztabaidatu eta

aberasteko.

Hamaika dira feminismoak eta Feminismoa gu ere egiten ari gara hemen eta orain

4.4 - Lankidetza, emakume taldea eta Mugarik Gabe Nafarroa

• Garrantzitsua da lankidetza kontzeptuaz hausnartzea, erakundean eta

emakume taldean.

• Mundua aldatu nahi badugu, geuregandik hasi behar dugu.

• Globalean pentsatu, tokian jardun.

• Erakundeak emakume taldea indartu, liberatu batek bere denboraren parte

bat emakume taldeari emanez, nahi izatea baloratzen dugu.

24

• Taldekoei garrantzitsua iruditzen zaigu elkar zaintzea (interesgarria da gure

liberatua lanez ez zamatzeko gu ahalik eta autonomoena izatea).

• Badakigu erakundean kokatzen eta erakundeko gainerakoekiko harremanean

sakondu nahi dugu, proiektuen taldearekikoan nagusiki.

Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldea harreman horizontalak jorratzen saiatu da.

Gure zailtasunak izan arren, lortu dugula uste dugu eta ildo horretatik jarraitu nahi dugu.

Funtzionatzeko gure moduan, zeregin banaketan, erabiliriko metodologietan, apustua

gara berez.

Hegoko beste emakume batzuk egiten ari direna egiten ari gara: bestelako jardunak

eraiki.

Haiek bezala, ahalduntzen ari gara eta emakumeen gaineko zapalkuntza nahiz

pobrezia eragiten duen egungo eredua ari gara zalantzan jartzen.

Taldearen esparruak erraztu dituen ahalduntze prozesu horietan, bakoitza mendetasun

mekanismo patriarkalen, haien ondorioen eta haiek gainditzeko bideen kontzientzia

hartuz joan da. Gure artean mintzatuz, entzunez, gure autonomia indartuz joan gara,

bakoitza une ezberdin batetik. Emakume askeago gisa, eskubideen subjektu gisa,

eraikitzen ari gara geure burua eta kalera ateratzen ari gara horiek exijitzera,

aldarrikatzera.

Gure taldea Hegoko esperientziez, bisitatzen gaituzten kontraparte batzuez, indartzen

da: Nikaraguako Grupo Venancia, Ekuadorko Movimiento de mujeres luchando por la

vida, Mexikoko Casa de apoyo a la mujer. Transmititu dizkiguten esperientziak eta

ilusioak, egin dituzten eta guk hemen gauzatzen ditugun lanak (gure sistematizatze

tailerretan ez dira Grupo Venanciak emanda tailerretan emakumeei irakurtzen

dizkieten urrezko arauak falta izan).

Taldearen eraikuntza horretan, erabakiak hartzea ez zaigu erraz suertatu, baina gure

aburuz erraztu zuen alderdi bat Idoiak bulegotik eginiko lana izan zen. Guk horizontal

deritzogun eran koordinatu du. Haren lana positiboa izan da bai antolatzeko eta

bideratzeko orduan (laburpenak, aktak eta eguneraketak eginez, kezkaturik edo joan

ez ginelako interesaturik bati edo besteari dei eginez…) bai guri adorea eta maitasuna

emateko orduan. Guztiok hartu gaitu kontuan eta horrek guk elkar kontuan izatea

eragin du.

Eta, koordinatzea erraza ez den arren, gure liberatuak bulegotik hari gidaria izatea lortu

du eta hori “etxe txiki” bihurrarazi du. Emaitza taldearen kohesioa izan da.

Oso garrantzitsua izan da Mugarik Gabe Nafarroak bulegoko norbait emakume

taldean prozesuak ahalbidetzen aritzeko harturiko erabakia. Geure burua

erakundearen parte garrantzitsutzat hartzeko moduetako bat da.

Zeregin horretan garrantzitsua da bulegoa Mugarik Gabe Nafarroako beste guneekiko

lotura izatea, proiektuen talde eta batzordearekikoa esaterako.

25

Beste guneekin lotzeko lan horrek eztabaidak ekarri ditu emakume taldeak egiten duen

lanaren gainean. Beharbada erakundean lankidetzaz dugun ikuspegia ezberdina

delako edo gure iritziz lankidetza denari bestelako zentzua ematea garrantzitsua dela

uste dugulako. Badakigu GGKE batean gaudela eta, horrenbestez, erakunde ofizialei

gure kontraparteentzako diru eskariak egiteko bidea garela, baina hori gure ustean

lankidetzatik egin behar ditugun gauza anitzetako bat besterik ez da. Ez da dirua

igortzea bakarrik, beste zenbait talderekin harremanak egitea eta konpartitu eta

elkarrekin ikastea baizik. Taldearekin Hegoan begiratzen diogu geure buruari eta

alderantziz. Guztiok emakumeak garela konpartitzen dugu, haien esperientzietatik

ikasten dugu eta indartu egiten gara eta, truke horren bitartez, gure erakundeak egiten

duen lana agerian jartzeko modu sendo bihurtzen gara. Feminizidioaren gaineko tailer

horren bidez, munduko emakumeekin gertatzen dena agerian jarri dugu eta, gainera,

gure inguruan gertatzen denari erreparatuz.

Funtzionatzeko modu hori gu, mundua eta gure mundu txikiak… aldatzeko bidea eta

gure bidea da

5. Gomendioak

Taldean gomendioak ateratzeko tenorean, Madrilen gainerako erakundeekin

bateratze lana egiteko eguna iritsi zen (apirilaren 27-28). Mugarik Gabe Nafarroa,

ACSUR - Las Segovias, Xarxa de Consum Solidari eta Bake eta Elkartasuna Fundazioa

bildu ginen. Iniciativas de Cooperación y Desarrolloko Fernando eta Esther aritu ziren

topaketa gidatzen eta laguntzen. Topaketa horretan kolektibo bakoitzak bere

gomendioen azalpena egin zuen.

Haiei guztiei eskertu behar diegu gomendioekin loturiko ideiak azaltzeko denbora

eman izana. Eta ideiak diogu, ezen gure emakume taldeak gomendioekin loturik atera

zirenak planteatu genituen, haietariko anitz errepikaturik eta oraindik ordenatu gabe.

Erabiliriko metodologia taldeko neska guztiek adieraziriko ideiak paperografoetan

itsastea izan zen, sistematizatze prozesuan zehar jorraturiko blokeen arabera sailkaturik

(kanpokoarekiko erabakiak hartzea, barnekoarekiko erabakiak hartzea, femi(ni)zidioa,

taldeari laguntzeko bulego lana eta talde funtzionamendua). Ideiak antolatzeko era

hori oso lagungarria izan zitzaion dinamizatzaileari Iruñera itzulitakoan.

Topaketa horretan, bestalde, argiago geratu zen hain entzuna genuen “eskubide

ikuspegia” zer zen, horretaz 4 erakundeek gogoeta eginen genuen sistematizatze

prozesutik eta argitalpen batean jasota geratuko zen.

Azkenean eta poztasunez, gomendioak adierazi genituen. Baina gehitu behar dugu

guk planteatu genuena guk proiektu zehatz baten gainean eginiko gomendioak zirela.

Dogma izateko asmorik gabe. Izan ere, guk inori ezer gomendatu behar genion ideia

adierazi zen taldean.

26

Beste erakunde eta kolektiboek beren esparruetan, beren lanetan, beren egin

ditzaketen ikusiko dute. Mugarik Gabe Nafarroak laguntzen dituen kontraparteekiko

harremanetik zerbait ikasi badugu, gure ezaugarrietan dago, guk babesten ditugun

prozesuetan beren interes eta estrategiak erakundeek berek definitzen dituztela ikasi

dugu.

“Feminismoaz historia subertsibo egin genuen, gure asaldura seinaleaz markatu genuen,

indarrean ziren aginduen aurka jarri genuen. Hortik abiatuta, geure utopiak

entseatzeko hatsa aurkitu genuen”5

Edda Gabiola

Mugarik Gabe Nafarroan emakumeen esparru bat heredatu dugu, emakume

feministena. Gertakari gure ikuspuntutik horren garrantzitsu horrek egungo emakume

taldea ezerezetik abiatu ez izana eragin du, baita erakundea, genero ikuspegiaz,

mundua ikusteko beste era honetaz blaitzea ere.

Mugarik Gabe Nafarroak eginiko lan herentzia osotik, NUP Nafarroako Unibertsitate

Publikoan antolatu genuen “Genero ikuspegia garapenerako lankidetzan” ikastaroaz

eta Amerika Latinoan feminismotik abiaturik lan egiten duten kontraparteenganako

babesaz, eta, jakina, erakundean dugun emakume feministen esparrutik, konklusioak

eta ikasketak atera genituen sistematizatze prozesu horren bidez. Gogoeta horietatik

atera ditugu orain ausarki plazaratuko ditugun gomendioak, edozein talde edo

kolektibotan garrantzitsutzat jotzen ditugun bi zatiotan bildurik: Ideologia eta Nola.

5.1- Ideologia

Egiten, pentsatzen, hausnartzen, hitz egiten… dugun guztirako guk feminismotik lan

egitea gomendatzen dugu. Hau da, emakume antolatuen talde gisa lan egitea

gizonengandik emakumeenganako botere, diskriminazio, mendetasun eta zapalkuntza

harremanen eraldakuntza bilatuz.

Ez dugu sexu bat izanik jaiotzeak gure bizitza eta beste emakumeena markatzea nahi,

zer izan nahi dugun eta nola bizi nahi dugun libreki erabaki eta beste emakumeek ere

egitea nahi dugu.

Horretarako eta Feminizidioaren lanaren gaineko sistematizazio prozesuko ikasketetan

oinarriturik, gomendio hauek egiten ditugu:

- Edozein lan esparrutan, emakumeen gaineko zapalkuntza egiteko mekanismoak

presente izan eta haien aurka borrokatzea.

5 Las mujeres mueven el mundo. Hortensia Serrano eta beste batzuk. Mugarik Gabe Nafarroa, Iruñea, 2000.

27

- Edozein errealitate, proiektu, gai eta abarri heltzeko garaian genero ikuspegia

baliatzea, emakumeenganako gizon zapalkuntza nola zehazten den aztertuz, rolak

gizarteen arabera zein izaten diren eta emakumeen beharrak eta estrategiak zein

izaten diren ikusiz. Genero ikuspegia abiapuntua da, errealitatea interpretatzeko

modua, gero hori feminismotik eraldatu ahal izateko.

- Emakumeak ahaldun daitezen borrokatzea, autonomo eta gure bizitzaren

protagonista izatera irits gaitezen eta gure ahotsa entzunaraz dezagun.

- Geure burua emakume gisa balioestea; androzentrismo eta patriarkatuak ezkutatu

eta estaliriko hainbeste emakume eta erakunderen lana aitortu eta ikusgai egitea.

- Lana biktimismotik ez egitea; zapalkuntzak geldiaraz gaitzan ez onartzea, nahi

duguna erdiesteko borrokatzea ahalbidetuko diguten mekanismoak sortzea baizik.

- Emakume izateagatik gertatzen zaigunari izena jartzea.

Emakumeak izate hutsagatik gertatzen zaigunari izena ematea. Izan ere, hura ikusaraziz

bakarrik jakingo dugu existitzen dela.

- Horregatik guztiagatik, ezinbestekotzat jotzen dugu emakumeak eta beren

erakundeak sendotzea, horrela emakumeen mugimenduaren garapena bultzatuko

baita. Helburu honexen inguruan beste herriekiko lankidetza kokatzen dugu, gure ustez

lankidetzak ez baitu ekonomikoa bakarrik izan behar: batez ere bi norabideko

elkartasun zubia izatea nahi dugu. Dolores Julianok azaltzen duen moduan:

“Erronka beti berbera da: sistema menperatzaileak ezkutatzen duena erakustea eta

beste ikuspegi batzuetatik antolatzeko aukera alternatiboak berreskuratzea.”6

5.2 - Talde, sare eta mugimendu sozialetan "NOLA" kontuan hartzea

Mundu hau aldatu nahi badugu, oso interesgarritzat jotzen dugu geuregandik hastea,

emakume taldean egiten dugun bezala. Bestelako jarrera horiek gure bizitzaren eta

gizarte mugimenduen beste hainbat esparrutara eramatea gustatuko litzaiguke.

Hau gomendatzen dugu:

� Harremanak baloratzea

Ezinbesteko zeregina iruditzen zaigu nork bere burua eta bestelako munduak sortzen ari

diren gainerako pertsonak zaintzea. Harremanak baloratze horretan garrantzizkoa da

talde giro eta lan giro onak sortzea, jendeak pentsatzen duena esan eta sentsazioak

adierazi eta, halaber, batzuetan bideratu ahal izateko esparruak eratzea ere.

6 Las mujeres mueven el mundo. Hortensia Serrano et al. Mugarik Gabe Nafarroa, Pamplona, 2000.

28

Garrantzizkoa da gizon eta emakume guztion gogo aldartea kontuan hartzea,

erabakiak hartzean eragiten duelako. Azken buruan, lagun bakoitzarenari garrantzia

ematea, emozioei, sentsazioei, sentimenduei… eta hori guztia errespetatzea.

Guk, Feminicidioaren tailerrari buruzko lan esperientzia izanda eta sistematizaturiko

ardatzaren inguruan berreskuratuta, puntu batzuei buruz idatzi dugu hemen, zeinez

gure aburuz NOLA hori eraiki baitaiteke:

5.2.1 - Erabakiak hartzea

Gure jarrera eta gomendioa erabakiak adostasunez hartzea da.

Bere denbora behar badu ere, garrantzitsua da nork bere iritzia adieraztea eta, hortik

abiaturik, bateratzera jo guztiok ados egon arte. Uste dugu sistema hori baliagarriagoa

dela guztiok erabakiaren parte sentitzen garelako. Prozesu horri balioa ematen

badiogu, laster bukatzeko kezka gutxitu egiten da.

Erabaki bat une batean hartzerik ez badago, zera proposatzen dugu guk:

• Erabakiak hartzea lehentasunaren araberako zatitan banatzea edo gaia

xehatzea

• Aurrera jarraitzeko puntu komunak bilatzea

• ADOSTASUNIK GABEko edo blokeoko puntua hurrengo baterako uztea

• Moztu, gelditu, idatzi eta erabakiak hartzeari hurrengo une batean ekitea giroa

sutan jartzen denean

Taldekide guztiak bertan egon ezean, aurrera joateko besteen esku uztea proposatzen

dugu. Horren aurretikoa, hala ere, lagun guztiek beren iritzia hala edo nola eman ahal

izateko mekanismoak aktibatu izana da. Horrez gain, garrantzizkoa deritzogu, taldeko

kide aktibo batek aurrerago proposatzen badu, erabaki bat berriro aztertzeari.

5.2.2 - Lidergoak eta ahalduntzea

- Erabakitze esparrua: giroa, zalantzak eta segurtasunik eza, sentimenduak

Gizarte errealitatea aztertzeko talde lanaren ideiatik abiatzea gomendatzen dugu,

ezen hortik norberaren eraldaketara irits daitekeela uste dugu.

Talde lan horretan, informazioa bideratu, antolatu eta animatzen duen lagun bat

izatea garrantzizkoa da. Erreferentzia gune bat izatea proposatzen dugu, halako edo

holako lana nork egiten duen jakitea, lagun bakoitzaren erantzukizunak eta

konpromisoak argi gera daitezela. Gure kolektiboan gure liberatua izan da

erreferentea. Badakigu talde guztiek era berean funtzionatzen ez dutela, liberaturik ez

dutelako edo hola funtzionatu nahi ez dutela erabaki dutelako; beharbada lan

esparruak eta metodoak izan daitezke prozesu horiek laguntzeko erreferentea.

29

Gogoa zabalik entzutea, eztabaidei garrantzia ematea, adostasunera iristea,

eztabaidatzea, erabakia bera bezain garrantzitsua da. Garrantzitsutzat jotzen dugu

iritzia emateko edo adierazteko beldurrik ez dagoen esparrua sortzea, non ideiak

birplanteatzeko (ez da atzerako pausoa), zalantzak izateko (gogoetarako positiboa

da) eta talde irekia eta erritmo aldagarrikoa izateko aukera baitago; azken finean,

elkarrizketan ari baitaiteke. Hori ez da erraza eta, gainera, norberak dituen zalantzekin

eta segurtasun ezekin nahasten da. Garrantzitsua da horietaz mintzatzea zalantzak

gure ustez positiboak izan daitezkeelako. Kontuz ibili behar da, baina, eta segurtasunik

eztzat ez hartu. Horiek ere jorra daitezke taldean eta, batez ere, erronkak onartzeko

beldurra erraztea saihesten da hola. Eta, esperientzia batetik poztasunez atera ez arren,

garrantzitsua da “porrot” hori ikasketa bihurtzea.

- Guztiok denetarik egin eta lidergoak sustatzea kostatzen denetan ahalegintzea

Garrantzitsua deritzogu lan bati ekin aurretik pertsona bakoitza zein denbora eta zer

emateko prest dagoen, zein konpromiso hartzen duen, taldea eta duen denbora ez

gainkargatzea. Hori oinarri, lan helmuga edo helburuak markatuko ditugu.

Beti helburuak markatzean errealistak izatea da ideia.

Gu mugitzera eramaten gaituen motorra den konpromisoarekin batera taldeetan

batzeko mekanismoak sustatzea interesgarria da. Lanak banatzea, eginkizunak

txandakatzea, batzuek eta besteek nola egiten duten ikustea, hobetu ahal izateko.

Beste alde batetik, prestatzea, ez bakarrik landu beharreko gaiei buruz, baita teknikak,

tresnak, maneiatzen ikasiz, tailerrak eta eztabaidak ahalik eta hobekien dinamizatzeko.

Horrek guztiak laguntzen du segurtasuna sortzen eta trebetasunak garatzen.

Lana tailerretan beste taldeekin konpartitzean interesgarria deritzogu eztabaida

bestelako iritziak adierazteko irekirik uzteari. Lana konpartitzen dugun bakoitzean

hausnartzea, ebaluatzea, neurri txikian “sistematizatzea”, interesgarria dela ikusi dugu.

Maitasuna, konfiantza, ezaugarriak, motibazioa, taldearen eta norberaren positiboa,

lantzea. Errespetatzea eta errespetaraztea gomendagarria da beti. Hortik talde jarrera

eta ondorengo indartzea etorriko dira. Lan horrek eta talde baten batasun uneak

gogoratzeak bai norbanakoengan bai kolektiboan segurtasuna sortzen du eta lidergo

berriak sustatzen ditu, zeinek beste batzuk sor baititzakete, antolatuak eta borrokan

izateko premisaren pean betiere.

Eta batasun une horiei buruz, guk emakume eta gizon guztiok bultzatuko genituzke:

� Lana josteta jarduerekin nahastera, hau da, “Gozatuz” Borrokatzera.

Gure egiten dugu Euskal Herriko IV. Jardunaldi Feministetan Virginia Imazi entzun genion

“iraultza dibertigarria izanen da, edo ez da izanen” kontsigna.

30

Gomendio horiek guztiak gauzak egiteko era hierarkikoa gure aburuz haustea denaren

parte dira. Horizontalki koordinatzea da. Ekipoan lan egitea da, non bakoitzak ahal

duena ematen baitu eta non bakoitza protagonista bere erara izan baitaiteke. Uste

dugu praktika horiek guztiak, mugimendu feministaren barnean irakurriak edo entzunak,

eta haietariko anitz guk gauzatzeko moldatuak, inguratzen gaituzten munduen eta

norberaren eraldakuntzen oinarria direla.

Emakume feministen taldeak, urte anitzetan zehar, emakumeei ahotsa emateko

esparruak sortzen saiatu dira, gu entzunak izan gaitezen, gure iritzia balioets dadin eta

hitz egiteko beldurra ken dezagun, kolektibora proiektatu ahal izateko banakoenari

garrantzia emanez. Hori egitean ohartzen gara beste batzuekin konpartitzen dugunaz

eta kontziente egiten gara emakume izateagatik batzen gaituenaz eta gure desira

edo interesak adieraztea zein funtsezkoa den. Mugimendu feministatik zerbait ikusi

bada, gure ahotsa ikusezin egin dela eta entzun nahi ez dela ikusi da.

Beste emakume, antolatu, batzuen ondoan gure emakume errealitateaz kontziente

egite horretatik geure bizitzen aktore bihurtzen gara, ahaldundu egiten gara. Eta,

gainera, beste talde batzuekin sarerik eta loturarik egiten badugu, geure eta besteen

energietatik eraikitzeko, konpartitzeko, gure indarra eutsiezina izanen dela ulertzen

dugu. “Mareak mugiarazten dituen Ilargia gara” dio Nikaraguako Grupo Venancia

gure kontraparteak bidaliriko kamisetetako batek. Horretaz ziur gaude.

6. ZERGATIK DA GURE ESPERIENTZIA ERALDATZAILEA?

Sistematizazioaren helburua gogoratu nahi dugu, gure esperientzia sistematizatua, gure

objektu eta ardatzak, aukeraturiko helburuarekin nola lotzen den erakutsi:

Erakundeok abiatu dugun sistematizatze prozesuak gu, gure esperientzietatik abiaturik,

lanean eta jarreran ED (parte-hartzezko hezkuntza) eraldatzailearen eredu teoriko eta

praktikoa izateko balio behar digu, banakoek eta kolektiboak kontzientzia hartzea

errazteko, gizarte antolakuntza sortzeko eta, Mugarik Gabe Nafarroako emakume

taldea indartze aldera, beste zenbait erakunderekiko sare lana laguntzeko modukoa.

Gu lanean eta jarreran ED (parte-hartzezko hezkuntza) eraldatzailearen eredu teoriko

eta praktikoa izatea

Gure talde funtzionamendua guri garapenerako hezkuntzaren erreferente teoriko eta

praktikoa zaigu. Gure jarduna, lan egiteko gure era, ezkerrak, gizarte mugimenduek,

orain dela zenbait urtetik hona gauzatu dituzten asanblada esperientzietako anitzen

31

oinordekoa da. Mugimendu Feministaren oinordekoa da emakumeen esparru bat

sortzen, gure esparru hau esate baterako. Eta beste emakume batzuk haren alde

borrokatu zirelako da gurea esparru hau. Emakumeena da hemen emakume

izateagatik dugun egoeraz aritzen garelako, hemen askeago adierazten dugulako eta,

gainera, sentitu, desiratu eta nahi izaten dugunaz egiten dugulako, hemen elkarri

entzuten diogulako eta ahotsa isiltzen edo jaisten ez dugulako. Esparru honek

moduengatik, ametsengatik, borrokengatik, bestelako munduak posible eta

benetakoak direla ikusarazten digulako. Hemen gure bizitzetan zein aktibo eta

protagonista izan gaitezkeen eta elkarrekin nolako indarra dugun ohartzen garelako.

Banakoek eta kolektiboak kontzientzia hartzea errazteko modukoa

Emakume taldearen banakako lana eta bateratze lana gutako bakoitzaren

aberasterako lagungarri izan dira, baina, gainera, taldean antolaturik, gure emakume

errealitateaz eta emakume izateagatik beste emakume batzuei gertatzen zaienaz

kontziente egin gara.

Gizarte antolakuntza sortzeko eta beste zenbait erakunderekiko sare lana laguntzeko

modukoa

Gure taldea bere lanaren bitartez (prestatu genuen Feminizidio tailerraz esaterako)

beste emakume batzuei hurbiltzen saiatzen da, gertatzen ari zaigunaren garrantziaz

kontzientzia har dezaten eta haren aurka borroka egin ahal izateko. Izpiak botatzen

saiatzen gara, haiek kezka izan dezaten eta beste emakume batzuekin batera mugi

daitezen gu eskubideak dituzten subjektuak izanik kokatuko gaituzten eraldaketen alde

(beste emakume batzuekin gure eskubideak aldarrikatzen parte hartuz: abortatzeko

eskubidea, indarkeria sexistarik gabeko bizitzarakoa… eta konpartitzen ditugun eta

haien ondoan exijitzen ditugun eskubideetan beste herri eta pertsona batzuen ondoan

egonez).

Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldea indartze aldera

Sistematizatze prozesuak indartu egin gaitu, gutaz emakume garen aldetik hitz egin

dugu berriro, eta egiteko gure moduaz, iraultza feminista lortzeko borrokan teoria eta

praktika elkartzeko moduaz. Une anitz bizi izan dugu berriro, barnean sarturik genuen

hainbat gauza atera ditugu eta garrantzitsua izan da adieraztea. Guztiok

guztiongandik ikasi dugu eta banaka eta taldean aberastu gara.

Horrez gain, dantza eta barreak egin ditugu.

Bizitzak bueltak eta bueltak ematen dituenez, elkarrekin egote hori ahalik eta gehien

aprobetxatu eta elkar gozatu eta mundua aldatzeko lana eta ideiak konpartitu nahi

ditugu, zein taldeak baititu eta gainera proiektatzen baititugu.

32

MUGARIK GABE NAFARROAKO EMAKUME TALDEA

Urguilu faktore emakumea izatea,

Gurinezkoa,

hartaz tortillak egin eta

mundu erdia elikatzeko,

haietako bakoitzean

idatziriko

hitzaz.

Zein, bumeran bat bezala,

joan-etorri egin baita,

ezein helmugaren beldurrik gabe.

Zeren ez baitira geratu oinak

gogorturik

txikiagotzeko

saiaketak gorabehera

Ezta sexualitatea zikiraturik ere

haien ezpainak josteagatik

Ezta bihotza kaiolaturik ere

haien hegoak lapurtzeagatik

Irantzu

33

Kiribil besarkadak7

Kiribil musu eta besarkadak gu erle langile guztiontzat: Susana, Nerea, Idoia, Irantzu,

Miren, I. Otxoa eta Marisa, eta musu handi bat emakume taldeko gainerako neskentzat.

Taldean parte hartu nahi zuten baina ez zen erraza, gure bileretako denbora guztia

hartzen zuen sistematizatze prozesu betean ari ginen. Patricia, Iosune, Beltzane, Teresa

eta Raquel dira haiek urruneko lur eta herrietan gurekin ziren Begoña, Ane eta Edurne.

Besarkada berezia Iniciativas de Cooperación y Desarrollo erakundeko Esther, hartaz

izugarri gozatu dugu gurekin izan denean, ernalditik sistematizazioaren gaineko

dokumentu honetaz erditu garen arte. Bizitza bera!

Beste musu sendo bat María iraultzaileari, zein berrikuntza eta aldaketa garaietan

proiektu taldea, Mugarik Gabeko oinarri sozial militantearen partea eta gure

kontraparteekin oso zuzeneko harremana duena, bultzatzen ari baita.

Mugarik Gabe Nafarroako batzordeak ahalbidetu zuen lan hau eta sistematizatu

beharreko objektuari buruzko ideiak eman zizkigun, Lázaro, Alicia, María, Inés, Javier

eta Jaime gurekin bat etorri zirela. Mati ere lan egiteko bide horri ekin zion, bere

ekarpenak eta partaide izan zuen “Construyendo un nuevo poder” liburua, zeinek

ideiak eman baitizkigu, dira horren seinale.

Eta ez dugu Nikaraguako Grupo Venancia ahantzi behar, zeinen materialez, emakume

taldeekiko lanean arituriko urte hauetan zehar eginda, ongi jabetzen ari baikara. Ezta

Topaketak eta Lakaben egindako “Las mujeres y el poder, los hombres y el amor”

genero ikastaroa eta Emakume Internazionalisten “Eskolatxo Feminista” ere. Harreman

horietatik eta hainbat esparru eta esperientziatatik anitz ikasi dugu oraingo emakume

taldea eta gure funtzionamendua eratzeko tenorerako.

Oso presente ditugu denboran zehar Mugarik Gabeko emakume taldearen parte izan

diren neskak eta aitzindari feministak (Begoña, Elena, Horten, Sonia, zein loratzen den

gereziondo orotan berpizten baita), haiek ahalbidetu zuten erakundearen barnean

emakumeen esparru bat sortzea. Talde hau ezberdina izan da garaiko kideen arabera

baina hezkuntza eta eraldaketarako bide guztientzat une guztietan (Miren oroitzen

gara, zeini bihotza egun batean gelditu baitzitzaion). Guztiak dira pixkatxo batean

oraingo emakume taldeko partaide.

Mugarik Gabetik memoria historikoa lantzen dugu eta, bestelako testuinguru eta

egoeretan nahiz hemen lan egitean, ez gara mundu osoan emakumeen

autonomiaren eta gure askatasunaren alde borrokatu den hamaika emakume

feministaz ahanzten.

7 Konfiantza giroa sortzeko egiten den talde dinamika. Lerro zuzena osatu eta lagun guztiek eskutik heltzean datza. Mutur batean den laguna ondokoarenganantz bildu behar da. Ondoko horrek jarraituko du eta atzetik gainerakoek. Hasi zen alderantzizko ordenan askatuko den kiribila izanen da emaitza. Animatzeko, abesti bat kantatzen da.

34

Une txar eta onetan babesa eman diguten gure lagun guztiei eta gure bikotekideei

eta gure familiei.

Kiribil besarkada bat haientzat guztientzat,

eta berek jakin gabe indar eman digutenei bereziki,

Iruñeko martxoaren 8ko batukadako neskei beti gogoratuko dugu 2008 hori,

Barnako Teatraviesei

Eta beren indar basatia transmititu diguten Amerika Latinoko emakume guztiei

35

Informazio osagarria

Itzulpena:

- Karrikiri - Iruñeko Euskaldunon Elkartea

Laguntzak:

- Emakume taldeko Miren, Irantzu eta Nerearen argazkiak

- Irantzuren poesia

- Mugarik Gabe Nafarroaren logoa – Mr Brown egina

Beste orri nahastaile batzuk:

-http://www.nodo50.org/mugarik - Mugarik Gabe Nafarroaren ezaugarriak

-http://www.jardunaldifeministak.org/talleres/8_feminicidioa.pdf - Feminizidioari buruzko

artikulua, Mugarik Gabe Nafarroako emakume taldeak egina

Bibliografia eta une iradokitzaileak:

- Construyendo un nuevo poder, GEM Grupo de Educación Popular con Mujeres, 1999

- Las mujeres mueven el mundo. Mugarik Gabe Nafarroa. Koord., Hortensia Serrano.

2000. Emakumeok mundua mugiarazten dugu, 2001

- Movimiento de mujeres, mujeres en movimiento. Begoña Zabala, Txalaparta 2008.

-Una fuerza multicolor. A.M.O.R. Hegoa, Alboan, Pedro Arrupe Giza Eskubideen

Institutua, 2005

- Abanico de colores. Munduko Emakumeak - Mujeres del mundo “Babel”, Pedro

Arrupe Giza Eskubideen Institutua, 2006

- Todos los derechos para todas. Emakumeen giza eskubideak. Emakume

Internazionalistek Kordobako “Feminismo.es …. y será” Jardunaldietan aurkezturiko

txostena. 2000ko abendua.

- Bajo el mismo techo. Hegoa - Mugarik Gabe Nafarroa. 1996ko otsaila

- De los Derechos a los hechos. Giza Eskubideen Deklarazioaren 50. urteurrena. Mugarik

Gabe Nafarroa eta Amnistía Internacional

- Feminicidio, Sodepazen “Cuadernos África-América Latina”ko 44. zenbakiko artikulua.

Editorial Popular. 2008

- Qué hace esa fresa en tu mesa. Atrapasueños. 2007

- Irene de Leónen artikuluak. Ipes-Giteren ikastaroa. 2009ko apirilaren 27-28a

-Historia de las mujeres: Perspectivas actuales. Zabaldin Miren Llonak, liburuaren

egilekideak, liburua aurkezteko emaniko hitzaldia. Editorea, Cristina Borderías

- La sistematización, una mirada a nuestras prácticas. Guía para la sistematización de

experiencias de transformación social Bilbao: ALBOAN; Hegoa; Instituto de Derechos

Humanos Pedro Arrupe, 2004