Anexos a ESGAEN · Anexo III -...

Anexos a ESGAEN · Anexo III

1

Estudo para a elaboración da Estratexia Galega de Envellecemento desde a Innovación.


2


Anexos a ESGAEN ________________________________________

Dirección Xeral de Maiores e Persoas con Discapacidade. Consellería de Política Social da Xunta de Galicia


3


Anexo III

Estudo sobre o perfil das persoas de 55 ou máis anos en galicia desde a perspectiva

de vida activa

Estudo sobre o perfil das persoas de 55 ou máis anos en galicia desde a perspectiva de vida activa


4


1.1 Introducción, obxectivos e metodoloxía

Introducción

A poboación en Galicia, e en España en xeral, está envellecendo e isto xa é un feito constatado, pois as persoas maiores son o grupo máis representativo no conxunto da poboación e segue en crecemento, ao aumentar a esperanza de vida e diminuír a taxa de fecundidade. Esta situación irá crecendo nos vindeiros anos, polo que é fundamental definir e implementar programas e estratexias adecuadas para responder a este desafío e conseguir que a poboación envelleza dunha forma máis saudable, independente e activa.

Neste senso, coa Estratexia Galega de Envellecemento desde a Innovación 2016-2020 búscase, non soamente definir unha estratexia dirixida ao envellecemento activo da poboación maior de 65 anos, idade limiar que se asocia á xubilación e con ela á vellez, senón que se quere empezar a promover o envellecemento activo das persoas desde unha idade máis temperá, partindo dos maiores de 55 ou máis anos. Isto permite que vaian adquirindo hábitos e participen en actividades ou talleres que logren que envellezan dunha forma máis activa e saudable.

Para definir estas estratexias de forma adecuada e adaptada aos verdadeiros protagonistas aos que se dirixe este proxecto, é necesario coñecer ben a este colectivo: os distintos perfís da poboación de 55 ou máis anos en Galicia e a súas necesidades, demandas e intereses desde a perspectiva de vida activa.

Para elo realizouse este estudo, presentándose neste informe os resultados acadados no mesmo sobre os seus aspectos persoais, participación social, estado de saúde, hábitos e vida cotiá, participación en actividades no seu tempo de lecer e aquelas dirixidas a fomentar a súa vida activa e outros aspectos que permiten coñecer os distintos perfís clave identificados nesta poboación e definir as accións máis adecuadas para fomentar o seu envellecemento de forma saudable.

A exposición dos resultados céntrase nos principais grupos de interese da Estratexia, os grupos de persoas de 55 a 64 anos (maiores novos) e de 65 a 79 anos que residen en Galicia. Os datos recompiláronse basicamente mediante a realización dunha enquisa a este colectivo de persoas de 55 a 79 anos, aplicada sobre unha mostra representativa desta poboación. Tamén se realizaron entrevistas a expertos/as neste ámbito de estudo e grupos de discusión con persoas desta idade. Esta información completouse coa consulta previa de fontes documentais, como estatísticas e informes sobre as


5


persoas maiores. Agradecer ás persoas e entidades que participaron neste traballo coa súa valiosa contribución, permitindo darlle forma e contido a este estudo.

Os resultados do estudo preséntanse de forma global para o colectivo de persoas de 55 a 79 anos e por grupos de idade (maiores novos e maiores). Algúns resultados globais preséntanse desagregados en función do ámbito de residencia destas persoas (ámbito urbano e rural), xa que esta variable repercute tamén nos perfís, e ademais por sexo e grupo de idade. No caso dos resultados específicos por grupo de idade, estes móstranse individualmente e nalgún caso, compáranse cos resultados globais acadados para este colectivo no seu conxunto.

Obxectivos

O obxectivo xeral deste estudo é coñecer os distintos perfís clave dentro da poboación maior de 55 ou máis anos activa na Comunidade Autónoma de Galicia, coa finalidade de definir de forma axeita e adaptada á realidade a Estratexia Galega de Envellecemento desde a Innovación 2016-2020.

Deste modo, os obxectivos específicos a acadar son:

• Ofrecer unha radiografía das características sociodemográficas da poboación de persoas de 55 ou máis anos en Galicia.

• Identificar os seus hábitos diarios e que actividades realizan para pasar o tempo.

• Identificar o perfil dos participantes en talleres e actividades de envellecemento activo ou dirixidos a persoas maiores.

• Coñecer o seu interese na participación neste tipo de actividades e


6


cales son as máis demandadas.

• Coñecer cal é a súa percepción do envellecemento e cal é o seu nivel de satisfacción coa súa vida.

• Identificar as súas necesidades, preocupacións e demandas no seu propio envellecemento e para mellorar a súa calidade de vida.

Metodoloxía

O colectivo obxecto de estudo son as persoas de 55 ou máis anos que residen en Galicia e que están activas (non dependentes), xa que son elas a quen vai dirixida a Estratexia.

Para definir os distintos perfís claves dentro desta poboación, defínese unha metodoloxía baseada na combinación de distintas técnicas de investigación, tanto primarias (entrevistas a expertos/as e enquisas e grupos de discusión con persoas maiores) como secundarias (consulta de fontes documentais).

No caso das enquisas e grupos de discusión a persoas maiores, estas técnicas centráronse nas persoas de 55 a 79 anos, ao ser este grupo onde


7


máis se localizan as persoas maiores activas e ser estas os novos maiores do futuro, polo que terán un importante foco nos obxectivos da Estratexia.

Na análise tamén se ten en conta o panorama urbano fronte ao do rural, partindo da clasificación que fai o IGE dos municipios (ver anexo 1 deste informe) en Zonas densamente poboadas (ZDP), Zonas intermedias (ZIP) e Zonas pouco poboadas (ZPP), atendendo ao seu grao de urbanización (determinado en función da densidade do territorio e o número de habitantes). En función desta clasificación, considérase aos concellos galegos pouco poboados (ZPP) como os do ámbito rural.

Técnicas e ferramentas de recollida de datos

Consulta de fontes documentais

Mediante a consulta de fontes documentais recompilouse información sobre o colectivo de persoas de 55 ou máis anos en Galicia para obter unha primeira visión e contextualización da poboación obxecto de estudo previo ao traballo de campo. Neste sentido, o tipo de información a consultar foi a seguinte:

• Indicadores sociodemográficos e socioeconómicos do colectivo obxectivo que permiten coñecer as características do universo do estudo (distribución por xénero, idade, hábitat, estado civil, índice de envellecemento, poder adquisitivo, etc.).

• Tipoloxía dos fogares nos que viven as persoas maiores de 55 anos e formas de convivencia (tamaño do fogar de convivencia; conviven de forma solitaria, en parella, con fillos/as, cun familiar, vivendas colectivas; estado de saúde, nivel de dependencia ou autonomía, etc.).

• Etc.

Centrouse principalmente na consulta de datos estatísticos do Instituto Galego de Estatística (IGE), do Instituto Nacional de Estadística (INE) e outras fontes (EUROSTAT, IMSERSO, etc.).

Entrevistas a expertos/as

As entrevistas en profundidade a expertos/as realizáronse coa finalidade de obter información sobre o perfil das persoas maiores en Galicia, os seus hábitos e actividades nas que participan, o seu interese en participar en


8


talleres e actividades de envellecemento activo ou dirixidas ás persoas maiores, as actividades máis demandas, o perfil dos participantes, limitacións no acceso a estas actividades, a que idade empezan a ter achaques, o seu nivel de coñecemento das novas tecnoloxías, a súa percepción do envellecemento, demandas, necesidades, preocupacións, así como resolver dúbidas e contrastar a información recompilada a través da consulta de fontes documentais.

En primeiro lugar partiuse do deseño do guión das entrevistas e posteriormente realizáronse 5 entrevistas en profundidade a expertos/as do ámbito das persoas maiores e na organización de actividades dirixidas a elas, escollidas polo seu grao de coñecemento a nivel profesional deste colectivo:

- Xerente das Aulas da Terceira Idade de Galicia (ATEGAL) da Asociación Cultural Galega de Formación Permanente de Adultos.

- Directora do IV Ciclo Universitario-Universidad Senior da Universidade de Santiago de Compostela.

- Investigadora da Universidade de Santiago de Compostela.

- Responsable de Envellecemento Activo de AFundación.

- Traballador Social da Unión Democrática de Pensionistas e Xubilados (UDP) de Lugo.

Coas entrevistas obtívose información, tanto sobre os aspectos analizados na consulta de fontes documentais, como sobre experiencias, anécdotas, recomendacións, tendencias e outras achegas que permitan definir os perfís, intereses e demandas do colectivo de persoas de 55 ou máis anos na comunidade galega.

Enquisa a persoas maiores. Mostraxe e traballo de campo

A principal ferramenta para a recollida de datos fundamentais acerca dos perfís da poboación de 55 ou máis anos en Galicia foi a enquisa a persoas maiores. O público obxectivo na aplicación da enquisa foron as persoas de 55 a 79 anos que residen en fogares galegos, ao ser este o grupo principal de interese da Estratexia. O contacto con eles e elas permitiu coñecer en profundidade e de primeira man as súas formas de convivencia, relacións sociais, estado de saúde, hábitos e actividades que realizan, interese por


9


participar en actividades e talleres de vida activa ou envellecemento activo, a súa percepción do envellecemento, satisfacción coa súa vida actual e en xeral, as súas necesidades, preocupacións e demandas.

Para o estudo realizáronse 600 enquisas anónimas a maiores, entre o 15 e o 19 de febreiro, efectuando unha estratificación por grupo de idade (de 55 a 64 anos e de 65 a 79 anos) e por ámbito de residencia (urbano e rural). A ficha técnica da enquisa que se realizou móstrase a continuación:

O cuestionario empregado estruturouse nos seguintes bloques temáticos (ver cuestionario no anexo 2):

- Datos xerais do entrevistado/a.

- Fogar e convivencia.

- Relacións sociais.

- Estado de saúde.

- Participación social.

- Satisfacción e intereses.

Na realización das enquisa garantiuse en todo momento a confidencialidade das persoas entrevistadas, en base á “Lei Orgánica 15/1999, de 13 de

FICHA DA ENQUISA

RECOLLIDA DA INFORMACIÓN: Enquisa telefónica asistida por ordenador (CATI) mediante cuestionario estruturado, con variables maioritariamente de tipo pechado e con saltos, filtros e categorías de resposta automatizadas.

ÁMBITO TERRITORIAL: Galicia.

UNIVERSO: persoas de 55 a 79 anos da Comunidade Autónoma de Galicia.

INFORMANTES VÁLIDOS: Persoas de 55 a 79 anos activas.

SISTEMA DE MOSTREO: Aleatorio estratificado, realizando unha selección aleatoria das persoas participantes e residentes en fogares galegos. Calculáronse tamaños mostrais para catro estratos (grupo de 55 a 64 anos do urbano, grupo de 65 a 79 anos do urbano, grupo de 55 a 64 anos do rural, grupo de 65 a 79 anos do rural), establecéndose un tamaño mostral representativo de cada cota que iguale o marxe de erro para cada estrato, podéndose así analizar de forma desagregada.

MOSTRA: 600 persoas de 55 a 79 anos entrevistadas


10


decembro, de Protección de Datos de Carácter Persoal”.

Os tamaños mostrais total e para cada estrato e os marxes de erro, recóllense na seguinte táboa:

Táboa 1. Distribución da mostra segundo grupo de idade e ámbito.

Estrato mostral Poboación Mostra urbano

Mostra rural

Mostra Total

Marxe de erro

De 55 a 64 anos 350.848 150 150 300 8,2%

De 65 a 79 anos 430.680 150 150 300 8,2%

Total 781.528 300 300 600 4,1%

Marxe de erro 8,2% 8,2%

Coa estratificación por grupos de idade e ámbito rural e urbano lógrase obter grupos o máis homoxéneos posibles en relación ás variables a estudar e ao mesmo tempo permite ter un número de enquisas suficientes para obter os resultados desagregados para os estratos que se desexe.

As enquisas graváronse de forma automática no momento da realización das mesmas, ao cumprimentarse estas a través do cuestionario CATI. Posteriormente ponderáronse os resultados segundo o peso de cada estrato no conxunto do universo de estudo, segundo grupo de idade, xénero e ámbito territorial. Deste modo, para estimar o total de persoas de 55 a 79 anos que cumpren determinada condición, calcúlase a suma ao longo da mostra das persoas maiores que a cumpren multiplicando cada un polo factor de elevación correspondente.

Perfil socio-demográfico da mostra

Dentro do colectivo de persoas de 55 a 79 anos participantes na enquisa, o 44,8% teñen entre 55 a 64 anos, mentres que o 55,2% restante entre 65 e 79 anos. Así mesmo, o 57,8% reside en municipios de carácter urbano e o 42,2% en municipios rurais.

Gráfica 1. Idade e ámbito de residencia da mostra.


11


Idade do colectivo Ámbito de residencia

Como se recolle na gráfica 2, o 53,1% da mostra son mulleres e o 46,9% homes. Por tipoloxía do municipio de residencia, a participación das mulleres é maior a dos homes en ambos os dous ámbitos, sobre todo no urbano. O mesmo acontece analizando a idade, a participación feminina é maior que a masculina, principalmente no grupo de persoas de 65 a 79 anos.

Gráfica 2. Xénero da mostra en xeral e por ámbito.

Gráfica 3. Xénero da mostra por grupo de idade.

47% 46% 49% 53% 54% 51%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Home Muller

De 55 a 64 anos

45% De 65 a 79 anos

55% Urbano 57,8%

Rural 42%


12


Con respecto ao seu estado civil, 3 de cada 4 persoas participantes no traballo de campo están casadas ou viven en parella (77%) e esta proporción repítese tanto se proceden do ámbito rural (76,4%) como do urbano (77,5%). Como se recolle na gráfica 5, ao redor da metade deste colectivo ten estudos primarios (51,2%), un 16,9% Bacharelato, FP ou Ciclos Formativo, un 12,8% sen estudos, un 10,4% estudos universitarios e o 8,7% Graduado Escolar, EXB ou similar. Nas persoas do ámbito rural, a proporción de persoas con estudos primarios ou sen estudos é moito maior que con respecto ás dos municipios urbanos. Do mesmo xeito, no ámbito urbano é maior a porcentaxe de persoas con Bacharelato, FP ou Ciclos Formativos e estudos universitarios.

Gráfica 4. Estados civil da mostra en xeral e por ámbito.

49% 45% 51% 55%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

De 55 a 64 anos De 65 a 79 anos

Home Muller


13


Gráfica 5. Nivel de estudos da mostra en xeral e por ámbito.

O 53,1% dos participantes son pensionistas xubilados/as ou prexubilados/as e o 17% están traballando no momento da recollida da información. O resto encóntranse noutra situación: facendo actividades domésticas, desempregados/as ou son outro tipo de pensionistas (viuvez, incapacidade). O nivel de ocupación mantense neste colectivo independentemente do ámbito rural-urbano (entre o 16-18%).

77% 78% 76%

07% 07% 08% 12% 11% 13%

02% 02% 03% 02% 03% 00%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Casado/a ou en parella Solteiro/a Viuvo/a Separado/a Divorciado/a

013% 007% 021%

051% 045%

059%

009%

010%

007% 017% 022%

010% 010% 016% 003%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Sen estudos Esudos primarios

EXB/Graduado Escolar/ESO Bacharelato/FP/Ciclos Formativos

Estudos universitarios


14


Gráfica 6. Situación laboral da mostra en xeral e por ámbito.

Durante os seus anos de actividade laboral remunerada, o 45,4% dos participantes son ou foron persoas asalariadas por conta allea no sector privado, un 21,6% autónomos/as ou empresarios/as sen traballadores/as, o 18,5% asalariados/as por conta allea no sector público e o resto empresarios/as ou membros dunha cooperativa. Un 13,5% non realizaron nunca un traballo remunerado. Destaca no ámbito urbano unha maior porcentaxe de persoas que traballaron como asalariados/as e no rural de autónomos/as ou empresarios/as.

Gráfica 7. Categoría profesional da mostra en xeral e por ámbito.

017% 017% 018% 008% 008% 006%

053% 057% 048%

008% 006% 010%

015% 012% 018%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Traballando Desempregado

Pensionista xubilado ou prexubilado Outro pensionista

Actividades domésticas


15


Grupos de discusión con persoas maiores

Para contrastar a información recompilada a través das outras técnicas de investigación, realizáronse tamén 3 grupos de discusión con persoas de 55 a 79 anos: 2 grupos con persoas do ámbito urbano (1 grupo en Ourense e 1 grupo en Vigo) e 1 grupo con persoas do ámbito rural (residentes en Padrón, Pontecesures, Valga e Brión). O número de participantes no grupo de Ourense foi de 6 persoas, mentres que no de Vigo e no do ámbito rural foi de 8 persoas.

En primeiro lugar partiuse do deseño do guión de preguntas e posteriormente realizáronse os grupos, estando o proceso guiado en todo momento por dous técnicos de investigación que actuaron como moderadores. En todo momento garantiuse a confidencialidade da información obtida e da identidade das persoas participantes nos grupos, en base á “Lei Orgánica 15/1999, de 13 de decembro, de Protección de Datos de Carácter Persoal”.

Cos grupos de discusión obtívose información, tanto sobre os aspectos analizados a través doutras técnicas de recollida de datos, como sobre experiencias, anécdotas, recomendacións, tendencias e outras achegas que permitan definir os perfís, intereses e demandas do colectivo de persoas de 55 ou máis anos en Galicia. Metodoloxía de análise dos datos. tratamento da información

No caso da información extraída da consulta de fontes documentais, esta analizouse seguindo un enfoque narrativo, con interpretación dos datos e

22% 14% 32%

01% 02%

14% 19% 22%

37% 45% 52%

00% 00% 14% 11% 17%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Autónomo/empresario sen traballadores Empresario con traballadores

Asalariado conta allea sector público Asalariado conta allea sector privado

Membro dunha cooperativa Non realizou traballo remunerado


16


buscando as fontes e metodoloxía nas que estes se apoian.

Para a análise estatística dos datos recompilados mediante a enquisa realizouse un proceso de explotación e análise de datos segundo os estándares de calidade ISO 9001, ISO 20252 e os procedementos ECIM de ANEIMO. Para o tratamento estatístico dos datos empregouse o paquete estatístico SPSS, de forma que se trataron as diferentes variables, realizáronse cálculos, creáronse diferentes filtros, etc., tanto para as análises nas que se tiveron en conta unha soa variable e nas que se relacionaron varias.

A partir da análise dos datos das enquisas, os resultados preséntanse neste informe con ilustracións en forma de gráficos e táboas, atendendo a unha exposición global e de síntese. Para elo, a presentación dos gráficos de datos estatísticos realizouse co programa Microsoft Excel. Das respostas ás preguntas abertas do cuestionario, ao ser a maioría delas de tipo subxectivo, fíxose unha análise cun enfoque narrativo, con interpretación do discurso.

Nos casos da información extraída das entrevistas e os grupos de discusión, procedeuse a súa análise extraendo os contidos que responden aos obxectivos da investigación, clasificándoa segundo os temas tratados. Ao tratarse de técnicas cualitativas, a súa fiabilidade ven determinada por esta análise de contidos e a interpretación sobre as respostas obtidas. Tanto o entrevistado/a como as persoas participantes nos grupos de discusión, puideron expresar libremente a súa opinión en relación a determinadas cuestións. O material de análise son textos, discursos, onde o equipo investigador tivo que analizar e interpretar o contraste de ditas respostas. A principal fonte de información foi a interacción entre os participantes, máis que o que os participantes dixeron literalmente. Esta forma persoal de responder aporta maior riqueza á investigación, ao sumar novos matices á hora de interpretar as opinións recollidas.

Control de calidade da recollida de datos

Garantiuse un control de calidade exhaustivo en todas as etapas do estudo, tanto na fase inicial do deseño das ferramentas como no traballo de campo e nas labores posteriores de depuración, gravación e explotación dos datos, así como na xestión de bases de datos e información sensible segundo se contempla na Lei Orgánica de Protección de Datos.

Para asegurar a calidade da recollida de datos leváronse a cabo as seguintes


17


actuacións:

- Formación e instrución detallada aos membros do equipo de traballo.

- Escoita en vivo aos enquisadores/as CATI para garantir a correcta realización das enquisas.

- Control da mostra e supervisión directa do método sistemático de elección das unidades mostrais para as enquisas.

- Comprobación da data e hora de realización das entrevistas a expertos/as, enquisas e grupos de discusión dentro do calendario establecido.

- Revisión da gravación das entrevistas e dos grupos de discusión.

- Revisión da totalidade das respostas nas enquisas, comprobando que o nivel de resposta de cada cuestionario foi o adecuado e o uso correcto dos filtros do cuestionario.

- Análise da non-resposta e da coherencia das respostas.

- Control doutras incidencias detectadas na cumprimentación do cuestionario.

- Supervisión telefónica do 20% das enquisas realizadas e control e seguimento diario dos enquisadores/as CATI para comentar incidencias atopadas e buscar solucións e melloras.

1.2 O envellecemento da poboación en galicia

En Galicia, segundo o Padrón Municipal de Habitantes do Instituto Galego de Estatística (IGE), o 36,3% da súa poboación ten 55 ou máis anos no 2014 (998.893 persoas), 3,4 puntos máis que hai dez anos (32,9% no ano 2004), sobre todo impulsado por un maior crecemento do grupo de 80 ou máis anos. Esta porcentaxe é maior na comunidade galega que a nivel nacional (29,6%) e a nivel europeo (30,9%), o que reflicte que Galicia é un territorio máis envellecido. Galicia é a terceira comunidade autónoma máis envellecida a nivel nacional, soamente superada por Asturias (38% da súa poboación ten 55 ou máis anos) e Castela e León (36,6%).


18


España 29,6%

Europa 30,9%

Galicia 36,3%

1 de cada 3 persoas empadroadas en Galicia ten 55 ou máis anos. Así, a idade media dos galegos/as elévase aos 45,9 anos, cando no

ano 1981 era de 35,9 anos e no 1991 de 39 anos.

O colectivo de persoas de 55 ou máis anos ven representado principalmente polo grupo de persoas de 65 a 79 anos (43,1%, 430.680 habitantes), seguido do de 55 a 64 anos (35,1%, 350.848 persoas) e a poboación de 80 ou máis anos (21,8%, 217.365 habitantes).

Gráfica 8. Distribución da poboación de 55 ou máis anos en Galicia por grupos de idade. Ano 2014.

Fonte: elaboración propia a partir de datos do Padrón Municipal de Habitantes do IGE

Poboación 55-64 anos

35,1%

Poboación 65-79 anos

43%

Poboación de 80 ou

máis anos 21,8%

% de persoas de 55 ou máis anos


19


Ademais, Galicia conta cun índice de envellecemento de 149,3, é dicir, existen no ano 2014 na Comunidade 149,3 persoas de 65 ou máis anos por cada 100 mozos e mozas de menos de 20 anos. Este dato está moi por riba do índice de envellecemento en España (91,7) e indica un claro envellecemento da poboación galega.

A redución da taxa de natalidade, xunto co aumento da esperanza de vida, repercutiu nestes datos e que fosen crecendo de forma significativa ao longo dos anos. A esperanza de vida ao nacer en Galicia no 2014 é de 82,9 anos (86 anos no caso das mulleres e 79,8 no caso dos homes), mentres que no ano 2003 era 80 anos. Pola súa parte, a esperanza de vida aos 65 anos é de 21,3 (media de anos que lle queda por vivir a unha persoa que chega con vida a esa idade e se as condicións de mortalidade se manteñen constantes). Factores que incidiron neste aumento da esperanza de vida e da lonxevidade da poboación están a redución da taxa de mortalidade, sobre todo a infantil, e o goce dunhas mellores condicións de vida das persoas, que levan a que se reduza tamén a taxa de mortalidade incluso nas idades máis altas.

1 Número de persoas maiores de 64 anos en relación ao número de mozos menores de 20.

Do conxunto de persoas de 55 ou máis anos en Galicia no ano 2014, o 55,6% son mulleres, mentres que o 44,4% restante son homes. A distribución é máis homoxénea no grupo de persoas de 55 a 64 anos (ver gráfica 9), mentres que acontece o contrario no grupo de 80 anos ou máis, onde a poboación feminina é moitísimo maior (un 28,6% máis de mulleres que de homes, como consecuencia dunha maior taxa de mortalidade masculina e unha maior esperanza de vida feminina). Tendo en conta as proxección de poboación para dentro de dez anos, estas diferenzas por xénero no grupo de 80 ou máis anos irán reducíndose paulatinamente.

O proceso de envellecemento caracterízase por unha feminización da poboación máis maior. 2 de cada 3 persoas de 80 ou máis anos

son mulleres.

Gráfica 9. Distribución da poboación de 55 ou máis anos en Galicia por sexo no ano 2014.


20



As proxeccións de poboación a curto prazo apuntan que para os próximos anos o envellecemento da poboación irá aumento paulatinamente, chegando no ano 2024 ao 1,1 millóns de persoas de 55 ou máis anos e representando o 42,5% da poboación galega (ver gráfica 10). Nun intervalo de vinte anos, chegarase a unha pirámide da poboación invertida, ao chegar a maiores porcentaxes de habitantes no cumio e rexistrar baixo nivel de natalidade. A xeración do “babyboom”, é dicir, o colectivo que ten entre 37 e 57 anos no 2014, terán entre 57 e 77 anos nese período, incrementando de forma moi elevada o número de persoas de 55 ou máis anos residentes en Galicia, coas súas correspondentes implicacións económicas, políticas e sociais.

Gráfica 10. Proxección da evolución do % de poboación de 55 ou máis anos sobre o total de poboación en Galicia. Período 2015-2024.

44% 49% 45% 36%

56% 51% 55% 64%

0%

20%

40%

60%

80%

Poboación 55 oumáis anos

Poboación 55-64anos

Poboación 65-79anos

Poboación 80 oumáis anos

Homes Mulleres

13% 13% 14% 14% 14% 14% 14% 15% 15% 15%

16% 16% 16% 16% 16% 17% 17% 17% 18% 18%

08% 09% 09% 09% 09% 09% 09% 09% 09% 09% 37% 38% 38% 39% 39% 40% 40% 41% 42% 43%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

2015 2016 2016 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024

Poboación de 55-64 anos Poboación de 65-79 anos

Poboación de 80 ou máis anos Poboación de 55 ou máis anos


21


Fonte: elaboración propia a partir de datos das Proxección de Poboación a curto prazo do IGE

Para os vindeiros anos acentuarase o proceso de envellecemento da poboación galega, impulsado pola xeración do “babyboom” que se

vai achegando aos postos do cumio da pirámide poboacional. O envellecemento desta xeración nas próximas décadas implicará un cambio importante no contexto demográfico e na necesidade dunha nova orientación nas políticas públicas dirixidas a este colectivo.

Facendo referencia ao seu estado civil, o envellecemento en parella é moito máis frecuente. No ano 2014, o 66% das persoas de 55 ou máis anos están casadas, o 22,7% viúvos/as, o 7,5% solteiros/as e o 3,7% restante separados/as ou divorciados/as. No ámbito rural hai moita muller viúva, os homes viúvos tenden a irse a vivir cos fillos/as e non quedarse así sós. 1 Este termino designa en España o período de maior natalidade do país, entre 1957 e 1977, aumentando a súa poboación. Este colectivo no ano 2014 ten entre 37 e 57 anos.

Gráfica 11. Estado civil da poboación de 55 ou máis anos en Galicia segundo grupos de idade. Ano 2014.

Fonte: elaboración propia a partir de datos da Enquisa Continua de Fogares do INE

2 de cada 3 persoas de 55 ou máis anos en Galicia están casadas, reducíndose esta porcentaxe en pro da situación de viuvez a medida

que aumenta a idade da persoa. Por xénero, a maior parte dos homes están casados, mentres que nas mulleres soamente algo máis da metade, aparecendo un importante número de viúvas.

08% 10% 07% 06%

66% 77%

69%

42%

23% 07% 22%

50%

00%

20%

40%

60%

80%

100%

Poboaciónde 55 oumáis anos

Poboación de 55-64anos

Poboación de 65-79anos

Poboación de 80 oumáis anos

Solteiro Casado/a Viúvo Separado/a Divorciado/a


22


Distribución territorial Atendendo a representatividade deste colectivo de persoas sobre o conxunto da poboación en cada provincia (ver gráfica 12), existe certa desigualdade entre elas. As provincias de Lugo e Ourense acaparan un volume de persoas de 55 ou máis anos sobre o total da súa poboación superior á media galega (36,3%), cun 41,4% e 43% respectivamente, mentres que é inferior nas provincias de A Coruña (35,8%) e Pontevedra (32,9%).

Estes datos reflicten que as provincias interiores de Galicia son as máis envellecidas. Isto tamén se pon de manifesto analizando os índices de envellecemento en cada provincia, onde Lugo e Ourense presentan uns índices superiores á media galega en ambos os dous casos (227,6 no caso de Ourense e 215,7 en Lugo fronte o 149,3 de Galicia).

Gráfica 12. Poboación de 55 ou máis anos sobre o total de poboación de cada provincia galega. Ano 2014.


As provincias de Lugo e Ourense son os territorios máis envellecidos da Comunidade, cunha porcentaxe de maiores de 55 ou

máis anos e uns índices de envellecemento superiores ás medias galegas.

No 58,5% das 53 comarcas distribuídas en Galicia, máis do 40% da súa poboación teñen 55 ou máis anos. En 9 comarcas este colectivo supera o 50% da poboación, encontrándose estas nas provincias de Lugo e Ourense. Estas comarcas presentan índices de envellecemento superiores a 400, o que indica que se trata de rexións moi envellecidas. A poboación de 55 ou máis anos está máis presente nos concellos galegos pouco poboados e nos territorios do interior de Galicia, coincidindo principalmente co ámbito máis rural, que ademais son os que presentan maior índice de envellecemento.

036% 041% 043%

033%

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

A Coruña Lugo Ourense Pontevedra

v

Galicia

36,3%


23


Nas áreas rurais advírtese un envellecemento da poboación superior ao resto de concellos da Comunidade.

CONCLUSIÓNS:

· Galicia rexistra no ano 2014 unha importante proporción de persoas de 55 ou máis anos (36,3%) e un índice de envellecemento (149,3), por riba da media española. Isto convértea nunha das comunidades autónomas máis envellecidas no territorio nacional.

· O colectivo de 65 a 79 anos é o grupo máis representativo do target de estudo (poboación de 55 ou máis anos), acaparando o 43,1% deste e o 15,7% do total da poboación galega.

· Galicia, ao igual que o resto de comunidades autónomas e incluso países europeos, envellece e seguirao facendo nas próximas décadas. Segundo proxeccións para o ano 2024, o 42,5% da poboación galega terá 55 ou máis anos, 6,2 puntos máis que no ano 2014. Isto é debido ao aumento da esperanza de vida e a mellores condicións de vida, entre outros factores. Outro impulsor é que gran parte da xeración do “baby-boom” formará parte deste colectivo e algúns xa entrarán na súa idade de xubilación.

· Unha maior supervivencia das mulleres, xunto cunha maior taxa de mortalidade dos homes, fan que o envellecemento teña un carácter máis feminino. No ano 2014 hai un 11,2% máis de mulleres de 55 ou máis anos que de homes, diferenza que no caso de grupo de 80 ou máis anos chega ao 28,5%.

· O 66% das persoas de 55 ou máis anos están casadas, aumentando de forma significativa a viuvez a medida que aumenta a idade da persoa. Nas mulleres con máis idade, a viuvez é alta (33%).

· As provincias galegas de interior son as máis envellecidas. Lugo e Ourense acaparan un volume de persoas de 55 ou máis anos sobre o total da súa poboación superior á media galega, cun 41,4% e 43% respectivamente.


24


· Máis da metade da poboación de nove comarcas de Lugo e Ourense teñen 55 ou máis anos, encontrándose sobre todo en territorios do interior de Galicia. Os dez municipios con maior índice de envellecemento da Comunidade atópanse principalmente en Ourense e o resto en Lugo, con índices por riba de 800.

· Nas áreas rurais advírtese un envellecemento da poboación superior ao resto de territorios galegos. Factores determinantes son a emigración de mozos e mozas cara áreas máis urbanas ou cara a costa e a menor taxa de natalidade.


25


1.3. Principais resultados

A continuación preséntanse os resultados do estudo, froito da combinación das distintas técnicas de traballo de campo recollidas no apartado de Metodoloxía (ver capítulo 3). A exposición dos resultados céntrase nos principais grupos de interese da Estratexia Galega de Envellecemento desde a Innovación 2016-2020, os grupos de persoas de 55 a 64 anos (maiores novos) e de 65 a 79 anos que residen en Galicia, pois é neste colectivo onde se poden ir implantando de forma máis temperá accións de fomento da vida activa de cara a conseguir unha poboación maior máis saudable, dinámica e independente.

Tipoloxía de fogares e formas de convivencia

Un dos factores que determina as relacións sociais das persoas é a súa forma de convivencia no fogar, xa que este é o centro básico da súa sociabilidade. O aumento da esperanza de vida e a situación laboral e económica actual, implica que agora a coexistencia nos fogares de varias xeracións sexa maior (fillos/as que teñen que coidar dos seus pais/nais de idade máis avanzada ou dependentes; a tardía emancipación dos fillos/as que fai que xa sendo adultos/as sigan aínda vivindo baixo o teito dos seus pais e nais; a precariedade laboral e alta taxa de desemprego que leva aos fillos/as a retornar ao fogar dos pais/nais, nalgúns casos incluso coa súa propia familia; avós e avoas que asumen, en maior ou menor medida, o coidado dos seus netos/as).

Con 1.060.976 fogares en Galicia no ano 2014, no 42,6% deles reside algunha persoa de 65 ou máis anos, segundo a Enquisa estrutural a fogares do IGE (en Lugo e Ourense esta proporción rolda ao redor da metade dos fogares) e no 22,1% todos os seus membros teñen 65 ou máis anos. Atendendo aos fogares onde reside o colectivo de 55 a 79 anos, extráese do traballo de campo que no 89,2% destes fogares estas persoas conviven con outras, sendo o tamaño medio do fogar de 2,8 membros, mentres o 10,8% restante son fogares unipersoais. En función do ámbito, no rural a porcentaxe de fogares unipersoais supera en algo máis de catro puntos ao urbano (13,4% e 8,9% respectivamente).

En 2 de cada 5 fogares galegos reside algunha persoa de 65 ou máis anos e 1 de cada 10 persoas de 55 a 79 anos vive soa.

Gráfica 13. Composición dos fogares con persoas de 55 a 79 anos en Galicia e por ámbito.


26


Fonte: resultados da enquisa a maiores.

As persoas que conviven soas levan unha media de 25,5 anos nesta situación. Na actualidade, aínda que co aumento de esperanza de vida das persoas o tempo de vida en matrimonio perdura máis, cando un dos cónxuxes falece, a outra persoa decide permanecer no fogar e vivir en solitario. Isto débese a un proceso de modernización da sociedade actual, na que as persoas maiores deciden seguir asumindo a dirección da súa vida. Isto pode supoñer unha serie de riscos e incertezas para esa persoa (illamento, soidade, falta de asistencia en caso dunha caída…), pero na maioría dos casos tamén permite que estea activa, ao ter que encargarse de todo o referente ao seu fogar e gañar autonomía, liberdade e independencia, limitado moitas veces durante a convivencia.

Hai que destacar neste caso, que 2 de cada 3 das persoas en fogares unipersoais son mulleres (67,7% mulleres, 32,3% homes). Isto corrobórase tamén analizando a composición do fogar por xénero (ver gráfica 14), onde se observa que a proporción de mulleres vivindo soas é maior que no caso dos homes. Ademais, a medida que a idade das persoas é maior, polo xeral tamén aumenta a probabilidade de fogares nos que as persoas viven soas polo falecemento dun dos cónxuxes, sendo máis habitual que cando a muller queda viúva viva soa que no caso do home, que tende a trasladarse a vivir con algún dos seus fillos/as. Pódese concluír así que a soidade das persoas ven determinado polo xénero e a idade, como amosa a gráfica 15, onde a porcentaxe de persoas que viven soas é maior no caso das mulleres e canto maior é a idade.

Gráfica 14. Composición dos fogares con persoas de 55 a 79 anos en Galicia por xénero.

11% 09% 13%

89% 91% 87%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Vive só Son dous ou máis persoas


27


Fonte: resultados da enquisa a maiores

Gráfica 15. Porcentaxe de persoas que viven soas respecto ao seu colectivo por grupo de idade e xénero


Da poboación de 55 a 79 anos residentes en Galicia que comparten fogar con outra persoas, o 87,7% conviven en parella ou co seu cónxuxe e un 43,1% con algún fillo/a, como se recolle na gráfica 16. O 8,7% desta persoas convive con algún neto/a, un 6% co pai e/ou nai, o 3,2% co sogro/a e un 7,7% con outros familiares. Aparece un 1,6% que reside con outra persoa sen vínculo familiar. Pola forma de convivencia (ver gráfica 17), o 45,3% reside só coa parella ou cónxuxe e o 25,8% vive en parella e con algún fillo/a. O resto baixo outra modalidade, como en parella con ou sen fillos/as e con outros familiares (pai/nai, sogro/a, netos/as…), persoas sen parella e que conviven soas con algún fillo/a ou con ou sen fillos e con outros parentes, etc.

Gráfica 16. Membros cos que conviven no fogar as persoas de 55 a 79 anos en Galicia.

08% 14%

93% 86%

0%

50%

100%

Vive só Dou ou máis

Home Muller

08%

13%

07% 08% 09%

18%

0%

10%

20%

30%


Total Homes Mulleres


28


% sobre o total de respostas obtidas (resposta múltiple)


Gráfica 17. Formas de convivencia das persoas de 55 a 79 anos en Galicia.

02%

08%

03%

06%

09%

43%

88%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Outra persoa sen vínculo familiar

Outros familiares

Sogro/a

Pai/Nai

Neto/a

Fillo/a

Parella ou conxuxe


29



3 de cada 4 persoas de 55 a 79 vive soa coa súa parella ou coa súa parella e algún fillo/a.

Facendo esta análise por ámbito xeográfico de residencia (ver gráfica 18), non se aprecian grandes diferenzas. No ámbito rural a porcentaxe de persoas que conviven con algún fillo/a redúcese fronte ao urbano, en pro doutras formas de convivencia. Nos municipios de carácter rural é moi característico que os mozos e mozas abandonen o fogar dos seus pais cara as cidades ou núcleos máis urbanos, ou cara a costa, para buscar o seu porvir.

Gráfica 18. Membros cos que conviven no fogar as persoas de 55 a 79 anos en Galicia por ámbito.

04%

02%

04%

05%

06%

07%

26%

45%

-20% 0% 20% 40% 60%

Outro tipo de convivencia

Sen parella con fillos/as e con outros parentes

Sen parella nin fillos/as pero con outrosparentes

Sen parella e con algún fillo/a

En parella sen fillos/as pero con outros parentes

En parella con fillos/as e con outros parentes

En parella con algún fillo/a

Só a parella


30


% sobre o total de respostas obtidas (resposta múltiple). Fonte: resultados da enquisa a maiores

CONCLUSIÓNS: · No 2014, en 2 de cada 5 fogares galegos vive algunha persoa de 65 ou máis anos, sendo máis habitual contar na vivenda cunha soa persoa desa idade que dúas ou máis. Este tipo de fogares son máis frecuentes nas provincias de Lugo e Ourense, onde ao redor da metade dos seus fogares teñen esta composición.

· No 22,1% dos fogares galegos todos os seus membros son persoas de 65 ou máis anos.

· Atendendo aos fogares onde reside o colectivo de 55 a 79 anos, 1 de cada 10 son fogares unipersoais, dándose máis esta situación no ámbito rural que no urbano.

· O máis habitual é a convivencia con outras persoas, principalmente en parella e sen fillos/as (45,3%) e coa parella e con algún fillo/a (25,8%).

· No ámbito rural a porcentaxe de persoas que conviven con algún fillo/a redúcese fronte ao urbano, en pro doutras formas de convivencia, xa que os

02%

10%

04%

07%

12%

40%

90%

01%

06%

03%

05%

06%

45%

87%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Outra persoa sen vínculo familiar

Outros familiares

Sogro/a

Pai/Nai

Neto/a

Fillo/a

Parella ou conxuxe

Urbano Rural


31


mozos/as soen abandonar o fogar cara outras rexións en busca do seu futuro.

· A forma de convivencia segundo o xénero ten pequenas diferenzas. A proporción de mulleres vivindo soas ou con algún fillo e sen parella é maior que no caso dos homes, onde destacan aqueles que viven en parella (con ou sen fillos).

RECOMENDACIÓNS:

· O tipo de fogar no que viven estas persoas ten que considerarse nas políticas de vida activa ou envellecemento activo, xa que a mellor ou peor predisposición destas a participar nestas actuacións ven determinado, non só pola súa actitude, senón tamén polo seu contexto familiar e persoal (cónxuxe ou parella, posición económica no fogar, disposición de tempo libre…), como se recolle máis adiante entre os motivos de non participación en actividades de envellecemento activo (ver apartado 5.5.1).

· Prestar atención ás persoas procedentes do ámbito rural que pasan a convivir coa familia nun fogar do ámbito urbano, que normalmente son persoas cunhas características sociodemográficas concretas, de idade avanzada, con problemas de saúde ou con elevado risco de illamento social. Isto dáse sobre todo coas mulleres moi maiores.

· Para o caso das persoas que conviven con outras en centros colectivos, como son as residencias de persoas maiores, estes centros deben ofrecer servizos diversos e adaptados ás distintas idades deste colectivo, en función das súas necesidades, sexan residentes no centro ou non, e á súa familia.

Relacións persoais e participación social

As relacións sociais das persoas forman parte da súa natureza e vida cotiá e no caso das persoas maiores son fundamentais, xa que conducen a unha maior calidade de vida e saúde, ademais de permitir un envellecemento máis activo. Definen a súa integración social e o nivel de apoio e asistencia emocional do que dispoñen. Estas relacións, máis alá das persoas coas que conviven, tamén é esencial con outros familiares e outras persoas do seu entorno, sobre todo cando a persoa vive soa.

O 59,2% do colectivo de 55 a 79 anos contacta todos os días con algún familiar directo co que non convive (fillo/a, pai/nai, sogro/a, xenro/nora…) e un 34,7% algunha vez á semana. En relación a outros familiares (irmá/n,


32


tío/a, primo/a…), a frecuencia de contacto é menor pero mantense de forma periódica. Cos amigos/as, o máis habitual tamén é contactar todos os días (44,8%) ou algunha vez á semana (42,9%). 2 de cada 3 persoas manteñen un contacto diario co seu veciño/a (63,7%) ou polo menos unha vez á semana (31,5%). Sen embargo, a pesar destes datos, despréndese da Enquisa estrutural a fogares do IGE, que no ano 2014 existe un 6% da poboación de 65 anos ou máis que non ten a ninguén con quen poder falar de temas persoais e un 2,3%, ninguén a quen pedirlle axuda en caso de necesitala.

Gráfica 19. Frecuencia con que as persoas de 55 a 79 anos en Galicia contactan con outras que non conviven con elas.


33



Un alto porcentaxe de persoas de 55 a 79 anos manteñen un contacto diario ou algunha vez á semana coa familia coa que non

convive, cos amigos/as ou cos veciños/as. Aínda así, existen persoas que non contan con ninguén con que falar da súa vida nin pedirlles axuda.

Por ámbito non se aprecian grandes diferenzas (ver táboa 2). Tanto no rural como no urbano máis do 90% das persoas contactan a diario ou unha vez á semana con algún familiar directo ou veciños/as. En relación ao contacto con outros familiares, en ambos os dous casos ao redor do 62% das persoas de 55 a 79 anos contacta todos os días ou unha vez á semana. Soamente apréciase unha pequena diferenza en relación co contacto cos amigos. Se non rural o 90,9% da poboación entre 55 a 79 anos manteñen un contacto diario ou semanal cos seus amigos, no urbano o fan o 85,4% das persoas.

Táboa 2. Frecuencia con que as persoas de 55 a 79 anos en Galicia contactan con outras que non conviven con elas por ámbito.

Todos os días Algunha

vez á semana

Algunha vez ao mes

Algunha vez ao ano Nunca

Familiar directo Urbano 61,5% 33,8% 1,6% 2,2% 0,9%

59%

21%

45%

64%

35%

41%

43%

32%

02%

07%

02% 01% 04%

09% 03%

01%

02%

02% 01%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Familiar directo Outro familiar Amigos/as Veciños/as

Todos os días Algunha vez á semana Algunha vez ao mes Algunha vez ao ano Nunca


34


Rural 55,9% 36,1% 1,8% 6,2% 0,0%

Outro familiar Urbano 22,2% 40,5% 8,6% 26,9% 1,8%

Rural 19,8% 41,7% 5,0% 30,6% 2,9%

Amigos/as Urbano 39,6% 45,8% 2,1% 10,7% 1,8%

Rural 52,1% 38,8% 0,8% 6,2% 2,1%

Veciños/as Urbano 60,8% 34,0% 0,9% 4,0% 0,3%

Rural 67,5% 28,0% 1,2% 2,5% 0,8%


En relación a idade, obsérvase na seguinte gráfica que o contacto diario que realizan estas persoas con outras que non conviven con elas descende co aumento da idade. Este descenso dos contactos diarios con outras persoas fóra do fogar trasládase ao círculo máis íntimo e doméstico, ás persoas coas que conviven. A frecuencia de contacto con outras persoas pasa de realizarse todos os días a ser agora algunha vez á semana, algunha vez ao mes ou ao ano ou á perda de contacto.

Gráfica 20. Persoas de 55 a 79 anos en Galicia que realizan un contacto diario con outras que non conviven con elas por grupo de idade.


35




Segundo se desprende da Enquisa estrutural a fogares realizada polo IGE, no ano 2014 a poboación de 65 ou máis anos de Galicia

ten un nivel de satisfacción medio de 7,59 nas súas relacións persoais, nunha escala de 0 a 10, onde 0 indica “nada satisfeito/a” e 10 “plenamente satisfeito/a”.

O contacto coa familia permite as relacións afectivas, así como a prestación de axuda, xa sexa asistencia e apoio emocional como consellos para problemas persoais ou axuda física. En moitos casos esta axuda tradúcese nun intercambio de axuda interxeracional. Se ben cando as persoas maiores ao chegar a certa idade ou ter problemas de saúde necesitan axuda por parte dos seus fillos/as e outros parentes, non hai que esquecer que eles/as realizan unha labor social importante, dando apoio e coidado a outros membros da familia. Deste modo, botan unha man aos fillos/as no coidado dos netos/as por non poder permitirse unha gardería e así facilitar a súa integración no mercado laboral, atenden e coidan dos fillos/as adultos/as que viven no fogar por non poder emanciparse ou que por razóns económicas necesitan retornar ao fogar dos seus pais, atenden aos seus pais/nais maiores ou ás súas parellas en situación de dependencia, etc.

Segundo os datos aportados polo traballo de campo, o 31,3% das persoas de 55 a 79 anos axudan a coidar dos seus netos/as cando os seus fillos e fillas non poden. O número medio de netos/as baixo o seu coidado é de 2. No caso das persoas que residen no ámbito urbano esta porcentaxe é maior en relación aos que viven no ámbito rural. O 75,9% o fan todos os días ou ao menos unha vez á semana (ver gráfica 22).

62%

43%

21%

56%

66%

47%

21%

64%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Familiar directo

Outro familiar

Amigos/as

Veciños/as



36


Gráfica 21. Persoas de 55 a 79 anos que axudan a coidar dos netos/as cando os seus pais non poden en Galicia e por ámbito.


Gráfica 22. Frecuencia con que as persoas de 55 a 79 anos axudan a coidar dos netos/as cando os seus pais non poden en Galicia e por ámbito.

31% 35% 27%

69% 65% 73%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Si Non


37



1 de cada 3 persoas de 55 a 79 anos axudan aos seus fillos e fillas a coidar dos netos/as cando eles/as non poden, sendo o máis habitual

facelo todos os días ou ao menos unha vez á semana.

Os avós e avoas son un recurso moi empregado polos fillos/as para compatibilizar os horarios de traballo co coidado da familia e en moitos casos eles levan o peso da educación dos seus netos/as. Aínda que as persoas maiores desexan compartir tempo cos seus netos e netas, non queren ter a obriga de converterse no seu coidador principal.

“(…) En moitos casos veste nunha obriga e asumes unha faceta que non che corresponde e che saca tempo para facer outras actividades (…)” “(…) non aspiro a iso. Exercerei de avoa pero non quero ter esa responsabilidade”

(participantes en grupos de discusión) Dos grupos de discusión con persoas de 55 ou máis anos existe o consenso

32% 29% 39%

44% 47% 37%

03% 02% 05%

21% 22% 20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Todos os días Algunha vez á semana Algunha vez ao mes De forma puntual


38


de non querer coidalos/as sempre e cando os seus fillos/as queiran, soamente nun caso de necesidade pero non de forma habitual, senón teñen pouco tempo libre. Os netos/as son para gozar deles/as pero sen cargas e obrigas de crialos/as e educalos/as, isto corresponde aos pais. Ademais, mentres exercen ese papel, prodúcense problemas que alteran as relacións entre estes avós e avoas cos seus fillos/as en canto aos límites nesta educación. Por un lado os avós/avoas, pola súa experiencia, non están de acordo coas ideas dos seus fillos/as e por outro lado, estes/as non aceptan que os seus pais teñan intromisións na educación dos seus.

Pola súa parte, o 14,8% exerce o rol habitual de coidador/a dalgunha persoa que necesita axuda debido ao seu estado de saúde ou discapacidade, xa sexa a súa parella, pai/nai ou outro parente, veciño/a ou amigo/a, sendo dez anos a duración media que leva este conxunto de persoas co papel de coidador/a. O 80,4% o fan todos os días e un 11,7% varias veces á semana (ver gráfica 24), o resto o fai con menor periodicidade. O coidado inclúe coidado persoal, axuda doméstica e acompañamento emocional. A súa labor é moi importante e en moitos casos esgota física e emocionalmente ao coidador/a, xa que implica moitas horas de coidado da outra persoa.

“(…) o rol de coidador é totalmente contraproducente a nivel vital, de saúde (…) É unha persoa angustiada, con ansiedade. O seu rol non é fácil e soe crearlles un alto nivel de dependencia cara a persoa que coidan. É moi negativa esta situación e como repercute nas súas emocións. Están preocupados, tristes, gastados psicoloxicamente…non é fácil. Hai que axudarlles, senón ao final estase cargando a dúas persoas.” (experta entrevistada)

Gráfica 23. Persoas de 55 a 79 anos que exercen como coidador/a dalgunha persoa que necesita axuda debido ao seu estado de saúde en Galicia e por ámbito.


39



1 de cada 6 persoas de 55 a 79 anos exerce o rol de coidador/a doutra persoa por motivos de saúde ou situación de dependencia.

Gráfica 24. Frecuencia con que as persoas de 55 a 79 anos exercen como coidador/a dalgunha persoa que necesita axuda debido ao seu estado de saúde en

Galicia e por ámbito.

15% 14% 16%

85% 86% 84%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Si Non


40



CONCLUSIÓNS:

· O 93,9% das persoas de 55 a 79 anos manteñen un contacto diario ou semanal con algún familiar directo co que non conviven. Ao menos 4 de cada 5 teñen un contacto diario ou algunha vez á semana cos amigos/as e veciños/as.

· O contacto diario que realizan estas persoas con outras que non conviven con elas descende co aumento da idade. Este descenso dos contactos diarios con outras persoas fóra do fogar trasládase ao círculo máis íntimo e doméstico.

· O contacto coa familia permite un intercambio de axuda interxeracional. 1 de cada 3 persoas de 55 a 79 anos axudan a coidar dos seus netos/as cando os seus fillos e fillas non poden, sendo o máis habitual facelo todos os días ou algunha vez á semana. Este colectivo desexa pasar tempo cos seus netos e netas pero que isto non sexa unha carga ou unha obriga, a labor de crialos é dos pais pero están dispostos a axudalos en caso de necesidade.

· O 14,8% desta poboación exerce o rol de coidador/a doutra persoa por motivos de saúde ou situación de dependencia, xa sexa a súa parella, pai/nai ou outro familiar, veciño/a…

80% 78% 83%

12% 12% 12%

04% 05% 02% 04% 05% 03%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Todos os días Varias veces á semana Varias veces ao mes De forma puntual


41


RECOMENDACIÓNS:

· Prestar atención ás persoas que viven soas ou que non teñen a ninguén con quen manter o contacto, para crear redes ou actividades que favorezan as relacións sociais, xa que conducen a unha maior calidade de vida e saúde, ademais de permitir un envellecemento máis activo.

· Promover as relacións sociais entre o grupo de maiores de máis idade (maiores de 64 anos), que é cando empeza a descender os contactos diarios con outras persoas fóra do fogar e se pechan ao seu círculo máis íntimo e doméstico.

· Mellorar a imaxe social das persoas maiores, fomentando entre o público máis novo un maior respecto a eles e elas e ao papel que xogan na familia como coidadores/as, xa sexa dos propios fillos/as que viven aínda no fogar, como dos seus netos/as e no coidado das persoas dependentes ou máis maiores. Deben recuperarse as boas costumes e que se aproveiten e respecten os bos consellos dos pais, xa que eles/as xa experimentaron varias etapas da súa vida e poden axudar a non cometer os mesmos erros.

· Prestar atención ás persoas coidadoras, dándolles apoio económico e social para exercer este papel (ou para non ter que facelo cando non é por vontade propia). Estas persoas soen sufrir de certo esgotamento físico e emocional e necesitan axuda para realizar a súa labor. Aínda que existen centros de día e de respiro que lles permiten descansar por unhas horas ou días, tamén necesitan unha asistencia continuada a nivel psicolóxico, traballar con eles/as, e un apoio asistencial maior, por exemplo, unha rotación ou algo continuado que lles faga sentirse persoas e non só coidador/a.

Estado de saúde

O estado de saúde das persoas é o principal factor de percepción do envellecemento. Unha persoa considerase maior cando empeza a ter achaques e non pode valerse por si mesma ou ten dificultades para facer as tarefas cotiás, como describen máis adiante, no apartado 5.6., as persoas entrevistadas sobre cando consideran que unha persoa é “maior”.

Atendendo a isto, como se recolle na seguinte gráfica, o 45,2% da poboación galega de 55 a 79 anos considera que a súa saúde é boa e un 6%


42


moi boa. Para o 36,4% é regular e para un 12,4% mala ou moi mala. A valoración do seu estado de saúde ven condicionada por factores como enfermidades padecidas, características individuais da persoa e outras razóns. Mentres que un 64,8% declara non ter ningún tipo de limitación nos últimos seis meses para realizar actividades habituais como consecuencia dun problema de saúde (ver gráfica 26), un 29% si considera que ten limitacións pero estas non son graves e un 5,8% está gravemente limitado/a.

Gráfica 25. Valoración das persoas 55 a 79 anos en Galicia do seu estado de saúde.


Gráfica 26. Persoas de 55 a 79 anos en Galicia segundo a súa limitación para realizar a súa vida diaria.

06%

45% 36%

10% 03%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Moi Boa Boa Regular Mala Moi Mala

00%

65%

29%

06%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Non sabe/non contesta

Nada limitado/a

Algo limitado/a pero non gravemente

Gravemente limitado


43



O 51,2% das persoas de 55 a 79 anos considera que o seu estado de saúde é bo ou moi bo. O 64,8% opina que non está nada limitado/a

para realizar actividades habituais por un problema de saúde.

A percepción dun bo ou moi bo estado de saúde é maior no ámbito urbano (57,4%) que no rural (42,9%). Neste último, destaca un 40,9% de persoas de 55 a 79 anos que considera que a súa saúde é regular, como se recolle na seguinte gráfica.

Gráfica 27. Valoración das persoas 55 a 79 anos en Galicia do seu estado de saúde por ámbito.


En función da idade, obsérvase na gráfica 28 que a percepción dun peor estado de saúde é maior no colectivo de máis idade. Co aumento desta, as enfermidades crónicas e a discapacidade teñen maior prevalencia. Así, segundo a Consellería de Traballo e Benestar, da poboación galega que no ano 2014 ten algunha discapacidade recoñecida igual ou superior ao 33%, o 49,8% son persoas de 65 ou máis anos, sendo a discapacidade con maior incidencia nesta poboación a física.

Gráfica 28. Valoración das persoas 55 a 79 anos en Galicia do seu estado de saúde

08% 04%

50% 39%

33% 41%

08% 12% 01% 04%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Urbano Rural

Moi boa Boa Regular Mala Moi mala


44


por grupo de idade.


Tamén hai que destacar que unha das características principais da poboación de 65 ou máis anos é que se trata dun grupo potencialmente dependente e esta dependencia vai en aumento coa idade, sendo maior nas mulleres que nos homes, debido a que as mulleres chegan a unha idade superior.

Segundo se recolle nas entrevistas, cara a década dos 70 anos é cando as persoas comezan a ter os primeiros achaques importantes e é a partir da primeira caída e do tempo que boten en recuperarse cando empezan a pecharse na casa e a ter medo a moitas cousas. Tamén a perda da parella, a perda do apoio psicosocial desta, inflúe moitísimo no seu estado psicolóxico e de saúde, así como vivir en fogares unipersoais, a soidade non é boa nestes casos. Entre os factores que inflúen no seu estado de saúde están a idade, o seu entorno e a súa calidade de vida, non só a nivel persoal senón en xeral, todo o que está ao ser redor.

Por xénero, as mulleres valoran o seu estado de saúde dunha forma máis negativa que os homes. A porcentaxe de mulleres que valoran a súa saúde como mala ou moi mala (15,4%) ou regular (38,1%) é maior que no casos dos homes (9,2% e 34,5% respectivamente).

Gráfica 29. Valoración das persoas 55 a 79 anos en Galicia do seu estado de saúde por sexo.

06% 06%

56% 37%

32%

40%

05% 14%

01% 04%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




45



CONCLUSIÓNS:

· Ao redor da metade das persoas de 55 a 79 anos considera que o seu estado de saúde é bo ou moi bo, sendo maior esta percepción positiva no ámbito urbano que no rural.

· A valoración negativa do estado de saúde aumenta coa idade, sendo na década dos 70 anos cando se empeza a ter os primeiros achaques importantes.

· As mulleres valoran o seu estado de saúde dunha forma máis negativa que os homes.

· O 64,8% desta poboación opina que non está nada limitado/a para realizar actividades habituais por un problema de saúde.

· O 49,8% das persoas de 65 ou máis anos en Galicia no 2014 teñen algunha discapacidade recoñecida igual ou superior ao 33%, sendo a discapacidade con maior incidencia a física e 1 de cada 5 persoas de 75 ou máis anos ten algún grao de limitación de autonomía persoal recoñecido. O grao de dependencia é maior a medida que aumenta a idade da persoa.

RECOMENDACIÓNS:

06% 06%

51% 41%

35% 38%

09% 11%

01% 04%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Home Muller



46


· Promover os hábitos saudables desde idades temperás e non cando se é xa maior, ten que ser un proceso acumulativo. Traballar durante todo o ciclo vital.

· Nas actividades de vida activa ou envellecemento activo non debe excluírse ás persoas que teñan problemas de saúde ou incluso dependencia, xa que é cada vez máis frecuente envellecer na casa con algunha discapacidade. Neste caso deben promoverse actividades dirixidas a este colectivo, como a atención a domicilio, axudas á dependencia, teleasistencia, etc. e accións que fomenten hábitos saudables entre as persoas con discapacidade e/ou problemas de saúde para mellorar esta e evitar que entren en risco de dependencia.

Actitude cara a xubilación

Como se recolle no capítulo 4 deste informe, Galicia conta cunha poboación cada vez máis envellecida e que aumenta paulatinamente ao longo dos anos e isto vese reflectido no entorno laboral: aumenta o número de persoas traballadoras cunha idade maior e que polo tanto están próximas á idade legal ou ordinaria de xubilación.

A xubilación significa para a maioría das persoas un cambio importante na súa vida: perda do seu rol profesional, modificación do seu ritmo de vida cotiá, redución de ingresos, reestruturación dos seus contactos sociais, dispoñibilidade dunha gran cantidade de tempo libre, etc. e non todas as persoas a encaixan ben. 1 No ano 2016 esta é de 65 anos e 4 meses para os traballadores/as que cotizaron ao menos 36 anos. Sen embargo, se a cotización foi de máis, a idade legal de xubilación redúcese a 65 años.

Como se desprende dos grupos de discusión con persoas de 55 ou máis anos, para este colectivo, polo xeral, a xubilación marca dalgunha forma o acceso á vellez e considérana un dereito do traballador/a pero que non debería ser unha obriga se a persoa quere seguir traballando e conserva aínda as súas capacidades e facultades para facelo. Hai empregos nos que se podería seguir traballando.

Se ben para algúns e algunhas a xubilación foi ben recibida, xa que lles supuxo dedicar o seu tempo ao lecer e á familia, sen horarios nin obrigas, e un descanso merecido despois de tanto traballar, para outros/as foi un paso importante e difícil, xa que implicou moitos cambios e ao principio costa moito adaptarse.

“A xente que acaba de xubilarse ao principio


47


non quere facer nada, ten que pasar un tempo para que necesiten facer algo, uns necesitan uns meses, outros un ano (…)”. (experta entrevistada)

Algunhas das persoas xa xubiladas gustaríalles terse xubilado a unha idade posterior ou seguir traballando hoxe en día, non só por cuestións económicas senón tamén porque se sentían felices traballando. Perciben a xubilación como algo imposto, contraria á súa vontade e sen dereito a decidir.

“Botei moito de menos á empresa, ás veces vou por alí, é algo que che falta, algo que deixaches atrás… Si o sei agora non o faría, non me xubilaría… ninguén te prepara… cortas cunha vida e empezas outra radicalmente”. (participante en grupo de discusión)

Esta actitude negativa obsérvase sobre todo nas persoas traballadoras que se xubilaron a unha idade máis nova (xubilación forzada ou voluntaria), os prexubilados/as, xa sexa por cuestións laborais da empresa, unha enfermidade ou motivos persoais ou familiares (coidado da parella ou outro parente). Para eles/as, a xubilación foi unha imposición e en moitos casos de forma repentina, sen tempo previo para ese paso e poder asimilalo.

Para as persoas de 55 a 79 anos a xubilación debe ser un dereito pero non unha obriga. Mentres que para algúns é algo desexado e

supón unha liberación, para outros é un proceso traumático e cústalles acostumarse á nova situación.

Nas enquisas obtense tamén que para algunhas persoas aínda non xubiladas, a xubilación é unha das súas principais preocupacións no seu proceso de envellecemento, non só pola pensión que recibirán senón por ese gran paso a realizar e os cambios que implica.


48


Sobre este aspecto, recoñécese certa falta de apoio e asesoramento por parte das empresas e Administración de cara á xubilación. Demándanse actividades encamiñadas á preparación das persoas á xubilación, para saber como afrontala. Resulta imprescindible adquirir determinadas destrezas ou habilidades para asimilar este proceso da forma máis sinxela posible, evitando que se converta en algo traumático. Ademais a xubilación pon a disposición do individuo un tempo libre que ten que aprender a ocupar. Trátase de reestruturar a propia vida e aprender a vivir un novo día a día.


49


CONCLUSIÓNS:

· A xubilación significa para a maioría das persoas de 55 a 79 anos un cambio importante na súa vida e marca dalgunha forma o acceso á vellez.

· Para esta poboación, a xubilación é un dereito do traballador/a pero non debe ser unha obriga se a persoa quere seguir traballando e pode facelo se conserva aínda as súas capacidades e facultades, aínda que debería controlarse segundo a tipoloxía da actividade.

· Esta actitude negativa obsérvase sobre todo nas persoas prexubiladas a unha idade precoz (xa sexa por enfermidade, cuestións económicas da empresa, temas persoais ou familiares), que conciben a xubilación como unha imposición, sen tempo previo para asimilala. Resulta algo traumático que pode conducir á depresión.

· Apréciase a necesidade dun asesoramento no tránsito da idade activa á xubilación e a falta de apoio e asesoramento por parte das empresas e Administración neste proceso.

RECOMENDACIÓNS:

· Nas actividades de vida activa ou envellecemento activo deben incluírse actividades encamiñadas á preparación para a prexubilación e a xubilación e acompañamento psicolóxico neste proceso, de forma que poidan asimilala de forma sinxela sen supoñerlles algo traumático.

· Fomentar que a xubilación non está ligada coa vellez e que só supón un cambio de actividades e rutinas por outras.

· Defensa da reubicación das persoas maiores novas afastadas do seu posto de traballo por causas de saúde noutros traballos para os que non estean incapacitadas e non directamente prexubilalas de forma forzosa. Fai que o individuo se senta inútil e noutros casos, xera problemas económicos vinculados á pensión, podendo chegar a ser insuficiente.

Hábitos e vida cotiá. Participación en actividades e talleres

Os estilos de vida das persoas veñen definidos polas actividades que estas realizan ao longo do día e os seus hábitos cotiás. A parte de realizar as tarefas domésticas, do traballo de campo extráense datos interesantes sobre as actividades diarias e sociais que realiza a poboación galega de 55 a 79 anos en Galicia no seu tempo libre e de lecer (ver gráfica 30). O lecer é un


50


factor que contribúe ao benestar e a procesos satisfactorios no envellecemento, polo que a súa análise é fundamental para esta Estratexia.

As principais actividades que realizan no seu tempo libre todos os días ou ao menos unha vez á semana a poboación de 55 a 79 anos é realizar actividades físicas ou deportivas (82,1%), como camiñar ou pasear, practicar algún deporte; ler (69%); realizar hobbies ou afeccións (55,2%), como cultivar a horta, xardinería, costura…; e actividades sociais (44,1%), como xuntarse cos amigos/as, ir de cafetería ou bar, ir a un centro social ou de maiores, saír a comer ou cear, etc. Estas prácticas, ademais de manter a súa forma física e mental, axuda á prevención de enfermidades e a oportunidade de relacionarse con outras persoas.

Gráfica 30. Actividades de lecer e tempo libre realizadas polas persoas de 55 a 79 anos en Galicia.


51



As actividades de lecer e tempo libre con maior práctica diaria ou semanal son as actividades físicas e deportivas, ler, realizar hobbies

ou afeccións ou participar en actividades sociais (xuntarse con amigos/as, ir de cafetería/bar, etc.).

Pola contra, destacan como actividades con menor práctica entre este colectivo, o voluntariado social, a participación en talleres ou actividades formativas e a participación en asociacións ou comunidades de calquera fin (político, veciñal, relixioso, deportivo, etc.), en todos os casos con máis do 75% da poboación que nunca realizaron este tipo de actividades.

“A persoa que se interesa por facer voluntariado é unha persoa moito máis consciente de si mesma, do que necesita e da

82%

69%

55%

44%

34%

32%

31%

30%

10%

07%

05%

03%

01%

04%

03%

07%

15% 03%

02%

02%

00%

06%

02%

08%

03%

04%

07%

15%

08%

15%

09%

07% 07%

05%

08%

06%

21%

02%

45%

07%

13%

30%

25%

53%

59%

59%

64%

76%

86%

66%

92%

50%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Actividades físicas ou deportivas

Ler

Realizar hobbies ou aficións

Actividades sociais

Participar en xogos de mesa, facer pasatempos

Navegar por Internet

Empregar o ordenador

Empregar redes sociais e mensaxería instantánea

Participar noutras asociacións ou comunidades

Participar en actividades formativas ou talleres

Actividades culturais

Voluntariado social

Facer turismo ou excursións, viaxar

Todos os días ou algunha vez á semana Algunha vez ao mes Menor frecuencia (puntual) Nunca


52


súa realidade. (…) Participan noutras moitas actividades que teñen ou non que ver co envellecemento activo”. (experta entrevistada)

Outras actividades con pouca participación son as actividades culturais (ir ao cine, ao teatro, exposicións…) ou empregar as redes sociais e a mensaxería instantánea, como Whatsapp. Segundo a Enquisa estrutural a fogares do IGE, no ano 2014, o 23,1% das persoas de 55 ou máis anos en Galicia empregaron un ordenador ou Internet. A incidencia é moito maior na poboación de 55 a 64 anos, que na de 65 ou máis. Os homes empregan o ordenador e acceden a Internet en maior medida que as mulleres. O seu principal uso é para buscar información a través de Internet ou ler a prensa dixital. Quen non o utiliza é porque nunca o fixo e prodúcelle desconfianza.

O colectivo de persoas de 55 a 64 anos está máis familiarizados co uso das novas tecnoloxías que a poboación de 65 ou máis anos.

Polo ámbito xeográfico de residencia das persoas, os hábitos e actividades sociais e de lecer que realiza a poboación do ámbito urbano e do rural difiren entre si, xa que teñen características sociodemográficas moi diferentes e outros intereses. No rural hai outro tipo de rutinas e unha frecuencia de relacións sociais altas (van ao centro social, ao bar, a tenda do pobo, as mulleres fan labores xuntas…).

Como se recolle na gráfica 31, a poboación do ámbito urbano realiza máis actividades de forma periódica no seu tempo libre que a xente do rural (todos os días ou algunha vez á semana). Así, mentres o 10% das persoas do urbano realizan talleres ou actividades formativas, no rural soamente o 2,3% da poboación. No caso das actividades de voluntariado e asociacionismo, actividades culturais e sociais é superior entre catro e oito puntos no urbano respecto ao rural. Soamente na realización de hobbies ou afeccións (cultivar a horta, xardinería, costura…) é maior a súa realización no ámbito rural respecto ao urbano.

Destaca tamén un maior emprego do ordenador e navegación por Internet nas persoas do ámbito urbano, mostra das limitacións que existen aínda no rural no acceso ás TIC.

Gráfica 31. Actividades de lecer e tempo libre realizadas todos os días ou algunha vez á semana polas persoas de 55 a 79 anos en Galicia segundo ámbito.


53




Coa idade, os hábitos diarios cambian e evolucionan a medida que esta avanza e a súa distribución ao longo do día organiza o seu estilo de vida. Polo tanto, os cambios nas actividades e no uso do tempo está moi ligado co proceso de evolución e envellecemento das persoas, así como da súa desconexión de rutinas diarias cando forman parte do mundo laboral e se abandonan estas cando se chega á xubilación. Aparece un progresivo abandono dunha importante cantidade de actividades que marcan a vida diaria da persoa traballadora e da súa desvinculación con parte da sociedade (compañeiros/as de traballo, clientes…) e este é un transito importante para elas. Destaca por exemplo, coa evolución dos anos, unha redución na participación en actividades sociais e na lectura (ver gráfica 32) e sen embargo, aparece unha maior realización de actividades físicas ou deportivas, como resultado do maior tempo libre que dispoñen estas persoas, que non teñen os menores de 65 ao estar traballando. Pola contra, os maiores novos tamén fan un uso maior do ordenador, a navegación por

83%

79%

48%

48%

41%

41%

41%

40%

12%

10%

07%

04%

02%

81%

55%

65%

39%

18%

26%

19%

17%

07%

02%

02%

01%

00%

0% 20% 40% 60% 80% 100%


Ler


Actividades sociais








Voluntariado social


Urbano Rural


54


Internet e o emprego das redes sociais e a mensaxería instantánea.

Gráfica 32. Actividades de lecer e tempo libre realizadas todos os días ou algunha vez á semana polas persoas de 55 a 79 anos en Galicia segundo grupo de idade.


55




Por xénero, os homes practican actividades de lecer e tempo libre de forma máis habitual (todos os días ou algunha vez á semana) e en maior proporción que as mulleres, como se recolle na gráfica 33. Soamente as mulleres superan aos homes na participación en xogos de mesa ou facer pasatempos e na realización de actividades formativas ou talleres que, como se describe no capítulo seguinte, é unha practica característica do sexo feminino.

A frecuencia e tipoloxía de actividades de lecer e tempo libre practicadas pola poboación do ámbito urbano e rural difiren entre si,

xa que teñen características sociodemográficas moi diferentes e outros intereses. Coa idade, os hábitos diarios cambian e evolucionan a medida que esta avanza e estas actividades son practicadas de forma máis habitual polos homes que polas mulleres.

Gráfica 33. Actividades de lecer e tempo libre realizadas todos os días ou algunha vez á semana polas persoas de 55 a 79 anos en Galicia segundo xénero.

80%

76%

58%

49%

45%

44%

36%

08%

08%

07%

02%

84%

63%

53%

40%

21%

21%

19%

33%

11%

06%

03%

03%

02%

0% 20% 40% 60% 80% 100%


Ler


Actividades sociais








Voluntariado social




56




A realización das actividades de lecer e tempo libre permiten unha vida social máis activa, sendo un elemento á hora de previr a dependencia e tamén garantir un envellecemento máis satisfactorio. Sen embargo, o seu estado de saúde, á súa idade, o seu nivel educativo e os estereotipos sociais condicionan a realización deste tipo de actividades.

Participación en actividades de vida activa ou envellecemento activo

A oferta de actividades ou talleres dirixidos ás persoas de 55 ou máis anos en Galicia varía en función do ámbito (urbano/rural), existindindo un certo desequilibrio. Nos núcleos úrbanos esta é máis diversa, tanto en contidos como áreas que se tocan (ocupacional e coñecementos, cultural e de ocio, saúde…), con dispoñibilidade de horarios na mañá ou tarde e diversidade de centros nos que se imparten, diferentes cotas de pagamento, etc. No rural a oferta está máis limitada e dirixida a un público máis concreto. Estas

85%

78%

58%

50%

40%

34%

33%

11%

06%

03%

03%

01%

80%

61%

53%

38%

23%

24%

35%

28%

08%

03%

10%

02%

01%

0% 20% 40% 60% 80% 100%


Ler


Actividades sociais








Voluntariado social


Homes Mulleres


57


actividades completánse con outras complementarias, como viaxes ou saídas dos participantes.

Normalmente as actividades organízanse nas seguintes áreas:

• Área ocupacional, de formación ou coñecemento: engloba todo o que ten que ver coas TIC e a tecnoloxía, idiomas, aprendizaxe con calquera tema de actualidade, temas emerxentes, historia, universidade para maiores, etc.

• Cultura e expresión artística: arte, pintura, música, corais, teatro, entre outras.

• Promoción de hábitos saudables: engloba todas as accións relacionadas co benestar físico e emocional das persoas, como actividades físicas e de mantemento, risoterapia, musicoterapia, etc.

• Ocio, onde se inclúen o baile, termalismo e balnearios, as viaxes, saídas…

• Área social: voluntariado, programas interxeracionais.

Do traballo de campo extráese que o 7,8% das persoas de 55 a 79 anos en Galicia realizaron algún taller ou actividade de envellecemento activo no último ano, sendo maior a participación da poboación do ámbito urbano (9,9%) fronte á do rural (5%), como se recolle na gráfica 34. Os principais motivos de participar neste tipo de actividades son adquirir ou mellorar os seus coñecementos (46,3%); por entretemento, para pasar o tempo (35,9%) e porque se apunta algún coñecido ou coñecida (27,3%). Como din os expertos/as e os grupos de discusión, anímalles a participar a necesidade de estar actualizados/as e integrados/as socialmente, en contacto coa xente, e non estar metidos na casa, esperando a envellecer. Identifícase un 18,7% de participantes que o fan por saúde (xa que teñen algunha enfermidade ou doenza) e un 10,9% para envellecer de forma máis saudable. Nos grupos de discusión existe consenso en que manterse activo contribúe a estar san e que é beneficioso tanto para o corpo como para a mente.

“Hai que obrigarse a moverse (…) cada día que non o fas encóntraste distinto, no es o mesmo, pídecho o corpo, encóntraste mellor”.

“Mover a mente, ter coñecemento do que pasa, da actualidade e da política, tamén é bo


58


para o estado de saúde e a calidade de vida”

“Todo o que se organiza para as persoas maiores afórrase en Sanidade” (participantes en grupos de discusión)

Un 5,7% o fan para coñecer xente da súa idade ou doutras idades (busca de novas relacións sociais) e entre outros motivos están: porque os captaron ou porque o centro onde se imparten está preto.

Entre as razóns de non participar neste tipo de actividades (ver gráfica 36), existen diferentes motivos. Á falta de tempo por traballar (26,2%), súmanse a falta de interese neste tipo de actividades (23%), a falta de tempo por cargas familiares (17,3%) e a falta de información sobre a oferta (14,5%). Outros motivos inclúen limitacións por saúde, adecuación da oferta ás súas necesidades, localidade ou horario de impartición ou outros, como por cuestións económicas, falta de tempo en xeral, etc.

Gráfica 34. Participación das persoas de 55 a 79 anos en actividades de envellecemento activo en Galicia e por ámbito.


Gráfica 35. Principais motivos de participación destas persoas nestas actividades en

Galicia.

08% 10% 05%

92% 90% 95%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Total Urbano Rural

Si Non


59




Gráfica 36. Principais motivos de non participación destas persoas nestas

actividades en Galicia.



O 7,8% das persoas de 55 a 79 anos participa en actividades de vida activa ou envellecemento activo. As principais razóns polas que

asisten a este tipo de actividades é para adquirir coñecementos ou por entretemento. Os que non participan é sobre todo pola falta de tempo, porque non lles interesa ou pola falta de información sobre a oferta de actividades. Como se describe antes, a participación da poboación do ámbito urbano

27%

06%

46%

36%

19%

11%

09%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Porque se apuntou un coñecido/a

Para coñecer a xente

Para adquirir/mellorar coñecementos

Por entretemento, para pasar o tempo

Por cuestións de saúde

Para envellecer de forma máis saudable

Outro motivo

03%

06%

14%

23%

07%

17%

26%

11%

06%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Horario impartición pouco adecuado

Localidades impartición pouco adecuada

Falta de información sobre oferta actividades

Non me interesa este tipo de actividades

Falta de oferta útil ás miñas necesidades

Falta de tempo por cargas familiares

Falta de tempo por traballar

Limitacións por saúde

Outros motivos


60


neste tipo de actividades é o dobre que no rural (ver gráfica 34). A xente dos núcleos rurais teñen outros intereses, son máis de ir ao centro sociocultural máis próximo, ir ao bar, teñen outro perfil de actividades diferente ás persoas do urbano. As características sociodemográficas da poboación son distintas, polo que o grao de demanda deste tipo de actividades tamén o é. No rural os participantes son máis maiores, de clase media e cun nivel educativo inferior que no ámbito urbano, polo que os seus intereses e demandas son nalgúns casos diferentes. Ademais cústalles participar aínda que son receptivos a asistir a estas actividades. Ademais, mentres que no rural que se apunte un coñecido/a anima bastante á participación (ver gráfica 37), no urbano tira máis o feito de facelo para pasar o tempo, como entretemento. A poboación dos núcleos rurais entretense con outras cousas, como a horta, o xardín, os animais ou falar cos veciños/as.

Tamén existen diferenzas entre os propios núcleos urbanos, que fan que o tipo de actividades demandas sexa diferente. Así por exemplo, aínda que Lugo é unha zona urbana, está rodeada de moitos núcleos rurais e poden demandarse actividades máis manuais, por exemplo, cestería, que noutras cidades ou núcleos non funcionaría, como en A Coruña ou Vigo. Este tipo de cuestións son fundamentais á hora de planificar o programa de actividades.

Entre a razóns de non participar neste tipo de actividades (ver gráfica 38), destacan en ambos os dous ámbitos a falta de tempo por traballar ou por cargas familiares e a falta de interese neste tipo de actividades, entre outros motivos. Destaca, sobre todo no rural, a falta de información sobre a oferta de actividades, esta é bastante escasa, así coma a oferta. Aparece tamén no rural como un dos principais motivos da non participación, a inadecuación dos lugares de impartición, atópanse afastados do seu lugar de residencia. Segundo se desprende das entrevistas a expertos/as e dos grupos de discusión con persoas de 55 a 79 anos, valórase a proximidade das actividades, xa que no ámbito rural existe limitacións de transporte que dificulta chegar aos centros onde se imparten estas actividades. No urbano o transporte facilita este acceso.

“A xeografía de Galicia (moi dispersa) e o sistema de transporte público de proximidade ou urbano que temos condiciona a participación das persoas maiores nestes programas (…).”


61


“(…) no rural a xente soe ser de idades máis avanzadas (…), ou lles aproximas moito as actividades ao seu domicilio ou é complicado que se acheguen á actividade. Pódese concentrar a actividade na capital dun dos concellos, pero ao vir das parroquias é moi custoso que se acheguen a esa capital.”.

(expertos/as entrevistados/as)

A poboación de 55 a 79 anos dos núcleos urbanos participan máis neste tipo de actividades que a xente do ámbito rural (o dobre de

participación no urbano que no rural). A proximidade das actividades é un dos principais factores que inflúen na participación.

Gráfica 37. Principais motivos de participación destas persoas nestas actividades por ámbito.


62




Gráfica 38. Principais motivos de non participación destas persoas nestas actividades por ámbito.

23%

03%

46%

42%

19%

15%

06%

39%

12%

47%

21%

17%

16%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Porque se apuntou un coñecido/a

Para coñecer a xente

Para adquirir/mellorar coñecementos

Por entretemento, para pasar o tempo

Por cuestións de saúde

Para envellecer de forma máis saudable

Outro motivo

Urbano Rural


63




O perfil predominante dos participantes nas actividades de envellecemento activo ou vida activa é maioritariamente feminino (70,3% mulleres, 29,7% homes), cunha idade comprendida entre os 65 e 79 anos (63,7% de 65 a 79 anos, 36,3% de 55 a 64 anos). Aínda que os homes están cada vez máis participando neste tipo de actividades, sobre todo nas enfocadas ás novas tecnoloxías e idiomas, as mulleres seguen sendo o colectivo maioritario e participan en actividades de todo tipo, aínda que sobre todo de mantemento físico (ximnasia, taichí, ioga) ou outros hábitos saudables (talleres de memoria, musicoterapia...) e actividades de coñecemento. A xente con menor idade vai sobre todo por algunha prexubilación.

“Os homes teñen máis vergoña. As mulleres son máis tiradas para adiante, son as que dan o paso.”

“O home participa menos. Nestes casos, soe

02%

00%

02%

13%

25%

06%

21%

29%

11%

06%

03%

12%

17%

20%

09%

12%

22%

12%

05%

0% 10% 20% 30% 40%


Datas impartición pouco adecuadas








Outros motivos

Urbano Rural


64


ser empuxado pola muller, que é a que se inscribe previamente e logo empuxa ao cónxuxe para que participe con ela (…) O home non está interesado, en moitos casos o ve como actividades para mulleres (…). El segue nas súas actividades tradicionais, como pesca, caza…” (expertos/as entrevistados/as)

Cando participan soen facelo acompañados/as (61,6%), como se observa na gráfica 39, sobre todo por algún familiar ou amigo/a, aínda que tamén asisten moitas parellas e matrimonios, como comentan os expertos/as entrevistados/as e se recolle tamén nos grupos de discusión con persoas maiores. Os homes participan pouco e de facelo, en moitos casos, son guiados polas súas mulleres.

Nas actividades de vida activa ou envellecemento activo asisten máis mulleres que homes, sendo maior a participación das persoas

de 65 ou máis anos. 3 de cada 5 participantes o fan acompañados/as.

Gráfica 39. Forma de asistencia das persoas de 55 a 79 anos ás actividades en Galicia e por ámbito.


65



Analizando o tipo de actividades ou talleres de vida activa nos que participou este colectivo en Galicia (ver gráfica 40), o 39,1% das persoas que participaron neste tipo de actividades fixérono nalgún taller de novas tecnoloxías (manexo do ordenador, uso do smartphone, do Skype, Internet, redes sociais…); seguido da práctica dalgún deporte ou participación nun taller de mantemento para maiores, ioga ou pilates (14,5%); dalgún taller de arte (11,8%), manualidades (10,7%), taller de pintura (10,5%) ou de canto (10,3%). Outros talleres ou actividades nos que participan pertencen ás áreas de ocupacional e lecer (baile, idiomas, risoterapia, universidade para maiores…) ou de saúde (como o taller de memoria), etc. Como se recolle neste capítulo, tamén existe poboación que participa en actividades da área cultural (viaxes, participación en certames, rutas de sendeirismo…) ou social (voluntariado, saídas…) pero en menor proporción.

Normalmente estas actividades son de pago. De feito, o 60,7% dos participantes pagan algo por participar nestas actividades. Normalmente págase unha cota anual por ser socio/a da entidade impartidora e logo por actividade, pero algunhas son gratuítas. Os importes e forma de pago varía duns centros organizadores a outros. No ámbito rural as cotas que pagan os participantes é máis reducida que no rural, xa que nestes casos, polo xeral, o Concello paga unha parte desta e ademais, as pensións son máis reducidas

38% 43% 27%

16% 13% 25%

45% 45% 48%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Total Urbano Rural

Acompañado/a dalgún familiar ou amigo/a

Acompañado/a da parella/cónxuxe

Só/a


66


que no ámbito urbano.

Os talleres de novas tecnoloxías, a práctica dalgún deporte ou actividade física ou a realización dalgún taller de arte,

manualidades, pintura ou canto son as actividades con maior participación dentro deste colectivo. Normalmente estas actividades son de pago.

Gráfica 40. Principais actividades de envellecemento activo nas que participaron as persoas de 55 a 79 anos en Galicia no último ano.



Mentres no ámbito urbano a poboación de 55 a 79 anos participa principalmente en actividades de distintas áreas, no rural focalízanse en talleres de manualidades, arte, costura, xardinería e agricultura e novas tecnoloxías, xa que nestes núcleos a oferta de actividades é máis reducida e específica. No urbano realízanse actividades máis participativas, obradoiros, e no rural incídese máis en actividades como excursións, aínda que pouco a pouco vanse introducindo actividades participativas, que se centran máis no desenvolvemento persoal da xente. En xeral, esta poboación busca actividades que cubran as súas necesidades e inquietudes persoais.

04%

04%

04%

05%

05%

05%

05%

06%

06%

06%

07%

10%

11%

11%

12%

15%

39%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Taller de memoria

Taller de coidado a maiores e nenos

Taller de idiomas

Taller de ocio (preparación festas, fotografía...)

Cociña e repostería

Talleres de xardinería e agricultura

Taller de costura

Historia (en xeral, de arte...)

Universidade para maiores

Taller de risoterapia

Taller de baile de salón/latinos

Taller de canto

Taller de pintura

Taller de manualidades

Taller de arte (escultura e pintura, etc.)

Deportes e ximnasia mantemento para maiores

Talleres de novas tecnoloxías


67


Gráfica 41. Principais actividades de envellecemento activo nas que participaron as persoas de 55 a 79 anos no último ano por ámbito.



En conclusión, o interese xeral é polas actividades físicas e de mantemento (ximnasia, ioga, taichí, aquagym…), arte, pintura, idiomas, tecnoloxía, etc. Estas teñen moito éxito entre este colectivo. Por xénero e idade a demanda varía moito. As actividades de novas tecnoloxías son demandadas sobre todo polos maiores novos (de 55 a 64 anos) e máis ben do ámbito urbano, aínda que cada vez hai máis interese nos núcleos rurais. Queren estar actualizados/as cos cambios tecnolóxicos e que lles permita estar en contacto cos seus fillos/s e netos/as. Tamén son unhas das actividades de maior interese dos homes.

A universidade para maiores é unha iniciativa que está tendo boa acollida, sobre todo nas persoas cun nivel sociocultural e adquisitivo alto e con

20%

20%

43%

13%

24%

14%

06%

06%

06%

06%

06%

06%

08%

08%

08%

08%

14%

14%

19%

47%

0% 10% 20% 30% 40% 50%


Taller de costura


Taller de memoria

Taller coidado a maiores e nenos


Taller de idiomas




Universidad para maiores



Taller de canto

Taller de pintura

Deportes e ximnasia mantemento para maiores


Urbano Rural


68


posibilidades de transporte. Tamén está empezando a implantarse accións encamiñadas aos hábitos saudables, con moita demanda, e aquelas dirixidas a maiores novos de cara ao seu tránsito á xubilación, aínda que están todavía iniciándose.

Na programación de actividades é fundamental que estas teñan uns contidos atractivos e adaptados ao tipo de colectivo destinatario, do seu estado de saúde e idade.

“Poñer unha persoa que empeza a ter perdas de memoria e que quere ir a estimulala xunto con persoas que teñen unha demencia avanzada non é bo, xa que algúns entran na fase de negación e non pasan dela e din que non queren expoñerse a iso. Hai moito que facer nisto”.

“(…) Os maiores que empezar a ter algún problema cognitivo son reticentes a ir aos talleres de memoria por vergoña, fanlles sentir idiotas, hai que adaptar máis o contido”. (experta entrevistada)

Este colectivo demanda cada vez máis cousas e estar máis actualizados. Son conscientes de que teñen que facer algo, aínda que ás veces, sobre todo cando se xubilan, non saben o que.

En canto á canle ou medio polo que tiveron coñecemento deste tipo de actividades ou talleres, obsérvase na gráfica seguinte que para o 65,5% dos participantes foi a través dos contactos persoais, o boca a boca. Outro das principais canles de difusión é o propio centro ou entidade organizadora destas actividades (33,4% dos participantes foi a través deste medio), sobre todo no ámbito rural onde destaca máis que no urbano (ver gráfica 43).


69


Gráfica 42. Canles ou medios de difusión polos que tiveron coñecemento deste tipo de actividades en Galicia as persoas de 55 a 79 anos participantes.


Fonte: resultados da enquisa a maiores Como se recolle neste capítulo, entre un dos motivos de non realizar este

tipo de actividades ou talleres atópase a falta de información sobre a oferta de actividades e a oferta escasa das mesmas. De feito, a oferta é un factor determinante na práctica destas actividades no ámbito rural. Relacionado con isto, nos grupos de discusión apréciase tamén unha escasa difusión destas actividades entre o público destinatario. Este colectivo descoñece a distinta oferta dispoñible no seu municipio e a variedade de centros impartidores e organizadores destas actividades. Sen embargo, isto apréciase máis no ámbito urbano que no rural, no que ao ser máis pequeno permite que a poboación local coñeza esta información mellor.

Gráfica 43. Canles ou medios de difusión polos que tiveron coñecemento deste tipo de actividades as persoas de 55 a 79 anos participantes por ámbito.

65%

05%

06%

00%

07%

33%

00%

05%

0% 20% 40% 60% 80%

Contactos persoais

Contactos laborais ou profesionais

Prensa

Cuña radio

Carteis e/ou folletos

Captacion centro organizador

Redes sociais

Outro canal


70




Interese en participar neste tipo de actividades e talleres A pesar de que no último ano participou un 7,8% da poboación de 55 ou máis anos en actividades de vida activa ou envellecemento activo, recóllese na seguinte gráfica que o 39,6% deste colectivo está interesado/a en participar neste tipo de actividades a curto ou medio prazo. Este interese é maior nas persoas do ámbito urbano (41,5%) que das do rural (37%).

Coincidindo coas actividades e talleres realizados polas persoas participantes e analizados no punto anterior, o interese por este colectivo segue sendo polos talleres de novas tecnoloxías (uso do PC, Internet, smartphone, Skype…) e polas actividades físicas e de mantemento (ximnasia, natación, ioga, taichí, pilates, aquagym…), como se observa na gráfica 45. No urbano destaca a demanda de actividades físicas e de outras actividades moi diversas en maior proporción que no ámbito rural, mentres que no rural os talleres de xardinería e agricultura, costura e labores, música

70%

07%

08%

00% 08%

27%

00%

07%

53%

07%

51%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Contactos persoais

Contactos laborais ou profesionais

Prensa

Cuña radio

Carteis e/ou folletos

Captacion centro organizador

Redes sociais

Outro canal

Urbano Rural


71


e novas tecnoloxías teñen maior demanda que nos núcleos urbanos.

Gráfica 44. Interese a curto/medio prazo das persoas de 55 a 79 anos en Galicia en participar en actividades de envellecemento activo.


Gráfica 45. Principais actividades de envellecemento activo demandadas polas

persoas de 55 a 79 anos en Galicia.

40% 41% 37%

60% 59% 63%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Total Urbano Rural

Si Non


72




Gráfica 46. Principais actividades de envellecemento activo demandadas polas

07%

01%

01%

01%

01%

01%

02%

02%

02%

03%

03%

03%

04%

05%

05%

05%

07%

07%

07%

08%

11%

11%

12%

14%

15%

21%

28%

32%

0% 10% 20% 30% 40%

Outras actividades

Universidade para maiores

Taller de coidado a maiores e nenos

Voluntariado activo

Literatura

Xornadas, charlas consumo e hábitos saudables



Actividades específicas (mecánica, electrónica,...)

Taller de costura e labores (bolillos, ganchillo...)

Taller de arte


Taller de idiomas


Termalismo (balnearios ou spas)


Taller de canto

Rutas de senderismo

Taller de saúde para o envellecemento activo

Taller de musicoterapia

Taller de pintura

Taller de música

Actividades culturais (museos, exposicións) e viaxes

Taller de memoria

Taller de bailes de salón/latinos


Deportes e ximnasia para maiores



73


persoas de 55 a 79 anos por ámbito.



CONCLUSIÓNS:

06%

06%

01%

01%

03% 01%

08% 01% 02%

06% 06%

03% 06%

05% 06%

09% 15%

11% 15% 16%

05% 22%

20%

35%

07% 01% 01%

01% 01% 02% 02% 02%

02% 02%

03% 03% 03% 04%

04%

04% 05%

07% 08% 08%

08% 09%

10% 14% 14%

16% 20%

33%

29%

0% 10% 20% 30% 40%

Outras actividadesTaller de costura e labores (bolillos, ganchillo...)Integración e animación (música, canto e baile)

Taller de coidado a maiores e nenosUniversidade para maiores

Voluntariado activoLiteratura

Xornadas, charlas consumo e hábitos saudablesTaller de risoterapia

Taller de arteTaller de ocio (preparación festas, vacacións...)

Talleres de xardinería e agriculturaActividades específicas (mecánica, electrónica,...)

Historia (en xeral, de arte...)Termalismo (balnearios ou spas)

Cociña e reposteríaTaller de idiomas

Taller de saúde para o envellecemento activoTaller de canto

Rutas de senderismoTaller de musicoterapia

Taller de músicaTaller de pintura

Taller de memoriaTaller de bailes de salón/latinos

Actividades culturais (museos, exposicións) e viaxesTaller de manualidades

Deportes e ximnasia para maioresTalleres de novas tecnoloxías

Urbano Rural


74


· As actividades de lecer e tempo libre con maior práctica diaria ou semanal entre as persoas de 55 a 79 anos son as actividades físicas e deportivas, ler, realizar hobbies ou afeccións ou participar en actividades sociais (xuntarse con amigos/as, ir de cafetería/bar, etc.).

· O 7,8% deste colectivo participa en actividades de vida activa ou envellecemento activo, sendo dobre a participación da poboación do ámbito urbano (9,9%) fronte á do rural (5%). A pesar deste dato, 2 de cada 5 persoas está interesada en participar neste tipo de actividades a curto ou medio prazo.

· As principais razóns polas que asisten a este tipo de actividades é para adquirir coñecementos, por entretemento, porque se apuntou un coñecido/a e por saúde.

· O perfil predominante dos participantes neste tipo de actividades é maioritariamente feminino e é maior a participación das persoas de 65 ou máis anos. Os homes participan pouco, sobre todo por vergoña e en moitos casos fano empuxados polas súas mulleres.

· 3 de cada 5 participantes acoden acompañados/as. Ir acompañado/a anima a participar, é un motivador positivo. Se o grupo participa, o individuo tamén.

· Os que non participan é sobre todo pola falta de tempo (por traballar ou por cargas familiares), porque non lles interesa ou pola falta de información sobre a oferta.

· A aparición de problemas de saúde diminúe a participación das persoas nas actividades e limita as súas relacións sociais. Tamén a aparición da dependencia na parella ou noutro parente fai diminuír o tempo dispoñible da persoa coidadora.

· Demándanse actividades grupais (xogos de equipo, viaxar, bailar, locais sociais, voluntariado e asociacionismo, etc.) fronte actividades individuais. As actividades grupais contribúen a fortalecer a autoestima a través do sentimento de pertenza ao grupo e para eles/as é mais divertido e relaciónanse con outras persoas.

· As limitacións nos desprazamentos ao lugar de impartición é unha barreira decisiva no momento de participar ou non neste tipo de actividades. Se existen restricións na posibilidade de desprazamento, a tendencia a participar será menor. Este tipo de limitacións preséntanse sobre todo no ámbito rural.

· A xente dos núcleos rurais teñen outras demandas e intereses diferentes


75


aos do urbano.

· A percepción da oferta tamén é diferente segundo o ámbito de orixe dos participantes. Para as persoas do ámbito urbano, a oferta é moi extensa e cabe a posibilidade de facer todo o que queiran. Sen embargo, nos do rural perciben unha escaseza no volume de oferta, a cal consideran insuficiente ou inexistente.

· A principal canle ou medio de difusión deste tipo de actividades é a través dos contactos persoais, así como os contactos realizados polo propio centro ou entidade organizadora destas actividades. Apréciase unha escasa difusión destas actividades entre o público destinatario, descoñecen a distinta oferta dispoñible e a variedade de centros impartidores e organizadores. Isto apréciase máis no ámbito urbano que no rural, xa que neste último funciona ben o boca a boca ao ser unha poboación máis reducida e o Concello fai difusión na revista municipal, no centro social, cartel nos bares, etc.

RECOMENDACIÓNS:

· Promover máis este tipo de actividades e talleres entre o público destinatario, xa que estas persoas están interesadas e son conscientes de que hai que facer algo. Empregar outros medios de difusión: carteis, cuñas de radio (a escoitan moitas persoas), anuncios en prensa ou televisión, etc. Programar campañas de difusión fortes ao comezo da tempada das actividades.

· Fomentar a realización destas actividades e a súa necesidade para envellecer de forma máis saudable entre o público masculino. Romper a barreira da vergoña e que se animen a participar. · Adaptar a oferta de actividades e as prazas ás necesidades actuais desta poboación e ás súas demandas (ver actividades de maior interese no punto 5.5.2. e as demandas no punto 5.7), tendo en conta o seu ámbito urbano/rural e non esquecer as zonas de interior. Penalizar dalgunha forma ás persoas que se apuntan e logo nos asisten, deixando sen praza ás persoas interesadas.

· Non esquecer as limitacións que teñen na participación ás persoas maiores que traballan, propoñendo un calendario e horario flexible para a realización das actividades, por exemplo, o sábado.

· Ampliar a oferta de actividades para a poboación do rural e crear ou reutilizar locais sociais neste ámbito como centros destinados para


76


actividades dirixidas a este colectivo.

· Buscar alternativas ás limitacións que supoñen os desprazamentos, a falta de transporte, na participación da xente dos núcleos rurais, por exemplo, propoñer actividades itinerantes que se despracen aos municipios, achegar esas actividades; facer partícipes aos Concellos; implantar un transporte comunitario, etc.

· É fundamental que as actividades e talleres teñan uns contidos atractivos e adaptados ao tipo de colectivo destinatario, do seu estado de saúde e idade. Evitar empregar neste caso o término “terceira idade”, “persoas maiores” ou incluso “envellecemento”. Mellor falar de actividades para persoas de 50 ou 55 ou máis anos ou de “vida activa”, senón a poboación soe pensar que van enfocadas a persoas máis maiores.

· Poñer atención nas persoas nas que aparecen problemas de saúde ou empezan a desenrolar un rol de coidador/a, pois participar neste tipo de actividades contribúe a evadirse, desconectar e crear un espazo para si mesmos/as.

Actitude cara a súa situación actual e o envellecemento

O 71% das persoas de 55 a 79 anos están satisfeitas ou moi satisfeitas coa súa situación actual e vida en xeral. Esta satisfacción é algo superior no urbano (72,8%) fronte ao rural (68,6%). Como se desprende dos resultados da Enquisa estrutural a fogares realizada polo IGE sobre a satisfacción das persoas de 65 ou máis anos no ano 2014 (ver gráfica 48), os aspectos máis valorados, sobre unha escala de 10 (plenamente satisfeito/a), son o tempo do que dispón para facer o que lle gusta, a súa vivenda e o que fai na súa vida, considerando que vale a pena.

Desprendese tamén do traballo de campo, como se recolle na gráfica 49, que para o 64,3% das persoas de 55 a 79 anos non existe unha idade pico a partir da que ser considerada unha persoa maior, para eles non depende da idade. Entre os que si identifican esa idade limiar, existen opinións dispares.


77


Algúns sinalan unha idade que rolda entre os 65 e os 70 anos.

Gráfica 47. Nivel de satisfacción das de 55 a 79 anos en Galicia coa súa situación actual e vida en xeral


Gráfica 48. Satisfacción media das persoas de 65 ou máis anos en Galicia nalgúns

aspectos da súa vida actual. Ano 2014.

Fonte: elaboración propia a partir de datos da Enquisa estrutural a fogares do IGE

Gráfica 49. Idade que supón para as persoas de 66 a 79 anos en Galicia ser

considerada unha persoa maior ou da “terceira idade”.

04% 07% 15%

61%

10% 04% 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Nada satisfeito/a Pouco satisfeito/a Nin satisfeito/a,nin insatisfeito/a

Satisfeito/a Moi satisfeito/a Non sabe / Noncontesta

7,33

7,16

5,97

7,4

7,32

5,74

0 2 4 6 8 10

O que fai na súa vida

A calidade da zona na que vive

As áreas recreativas ou verdes da zona naque vive

O tempo do que dispón para facer o quelle gusta

A súa vivenda

A situación económica do seu fogar


78



Polo xeral, estas persoas non teñen a percepción de verse maiores, soamente cando empezan a ter achaques ou cando non poden valerse por si mesmas. Son conscientes de que teñen que gozar do día a día e de que teñen moitas cousas aínda por facer.

“Os que teñen unha boa saúde non pensan sobre a idade que teñen, só cando non poden andar porque caeron ou cando teñen que depender de alguén. Aí é cando o empezan a notar. O estigma da idade xa pasou, mentres gocen de boa saúde non se preocupan diso” (experta entrevistada)

No seu envellecemento, ao 60,8% das persoas de 55 a 79 anos preocúpalles o seu estado de saúde, en canto á dor, sufrimento e problemas cognitivos que vaian a ter. A isto hai que engadirlle preocupacións sobre a súa economía (22,2%), como pensións, xubilación e paro, no caso dos que están aínda traballando; o futuro da súa familia e fillos/as (18,3%) e ser unha persoa dependente (15,8%), coincidindo co que identifican os expertos/as entrevistados/as e os grupos de discusión con persoas desa idade. Outros problemas ou necesidades que lles preocupan son a soidade, a corrupción e delincuencia na política, o traballo para o colectivo de maiores, a sociedade en xeral e outras cuestións sociais, o seu lugar de residencia (medo a que os fillos e fillas non poidan coidalos/as e teña que ir a unha residencia de

05%

08%

09%

03%

04%

64%

06%

0% 20% 40% 60% 80%

Pasados os 60 anos

Pasados os 65 anos

Pasados os 70 anos

Pasados os 75 anos

Pasados os 80 anos

Non depende da idade

Non sabe / Non contesta


79


maiores) e outras cuestións.

Gráfica 50. Principais preocupacións das persoas de 55 a 79 anos en Galicia no seu propio envellecemento.



Para 2 de 3 persoas de 55 a 79 anos non existe unha idade limiar para ser considerada unha persoa maior, non depende da idade e ao

60,8% preocúpalles a evolución do seu estado de saúde no proceso de envellecemento.

Aínda que polo xeral estas persoas están cheas de inquietudes e con ganas de facer cousas, canto maior é a súa idade, pérdense os seus propósitos no

05%

02%

02%

04%

06%

06%

16%

18%

22%

61%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Outras preocupacións

Lugar de residencia

Sociedade e cuestións sociais

Traballo

Corrupción e delincuencia na política

Soidade

Dependencia

O futuro da súa familia

A súa economía

A súa saúde


80


día a día, soamente se manteñen (un día tras outro…). Neste caso, hai que facerlles ver que aínda poden facer cousas e animarlles a facelas.

CONCLUSIÓNS:

· 3 de cada 4 persoas de 55 a 79 anos están satisfeitas ou moi satisfeitas coa súa situación actual ou vida en xeral.

· Polo xeral existe unha actitude positiva cara o envellecemento, estas persoas non se ven maiores. Para eles/as non existe unha idade limiar para ser considerada unha persoa maior, isto non depende da idade, senón do estado de saúde que se teña.

RECOMENDACIÓNS:

· A esta idade é fundamental traballar cos seus “propósitos vitais”, que sintan que teñen aínda un propósito na vida. Hai que ter conta que estas persoas teñen uns coñecementos e achega vivencial rica e interesante que hai que aproveitar na sociedade. Débese promover o voluntariado social e hai que facerlles partícipes nas actividades interxeracionais, así como aquelas dirixidas ás persoas de 55 ou máis anos como “guías” ou “mentores”. Isto fará sentir máis cómodas ás persoas da súa mesma idade, á vez que lles permite que se sintan máis útiles e recoñecidas socialmente. Por exemplo, axudando co seu coñecemento nos talleres formativos a outras persoas maiores que non teñen o seu mesmo nivel educativo. Esta contribución deberá ser supervisada por psicólogos, xerontólogos e/ou outros profesionais.


81


Demandas e suxestións deste colectivo para mellorar o envellecemento e calidade de vida das persoas de 55 e máis anos

Para a mellora do envellecemento e calidade de vida das persoas maiores en Galicia, o 43,7% da poboación de 55 a 79 anos demanda principalmente unha boa oferta de actividades de vida activa ou envellecemento activo. Para este colectivo, estas accións promoven a saúde, establecen relacións sociais e eleva o seu estado anímico, potenciando a participación social e a súa independencia para evitar o illamento, situación de soidade e o rápido envellecemento.

Outras das demandas expostas son obter melloras económicas para os maiores, en canto a un aumento das pensións, obter descontos, baixar o prezo das menciñas, etc.; ter máis centros sociais e de día para maiores, así como xeriátricos; fomentar actividades para a promoción da saúde e os hábitos saudables (como coidarse, alimentación saudable, primeiros auxilios,...); fomentar as relacións sociais e convivencia familiar, por exemplo, a través da educación de valores, afectividade e coidado dos maiores, xa que os mozos e mozas perderon o respecto ás persoas maiores; fomentar as actividades físicas e mentais (realización de exercicios, camiñar…); mellorar a asistencia domiciliaria (axuda máis personalizada, máis acompañantes, vixilancia e atención aos maiores, comida á domicilio); mellorar a atención sanitaria (redución de listas de espera, mellor atención) e axudas á dependencia (axudas económicas, máis coidados, axilización de trámites). Independentemente do ámbito de residencia destas persoas, o tipo de demandas ou suxestións propostas son as mesmas, en maior ou menor proporción.

Outras cousas que demanda esta poboación é un maior aproveitamento de determinadas instalacións públicas desaproveitadas e que poden servir para realizar as actividades dirixidas a eles e elas (recintos deportivos, piscinas…). Solicítanse tamén máis excursións e viaxes e mellorar o acceso aos centros de día. Se ben recoñecen a labor e beneficios destes centros, consideran que os seus requisitos de acceso dificultan que persoas que non teñan a idade mínima pero si algunha discapacidade non poidan acceder.

Gráfica 51. Principais demandas e suxestións das persoas de 55 a 79 anos para mellorar o envellecemento e calidade de vida das persoas maiores en Galicia.


82




CONCLUSIÓNS:

· As persoas de 55 a 79 anos soen demandar principalmente unha boa oferta de actividades de envellecemento activo. Outros aspectos demandados son melloras económicas para os maiores, ter máis centros sociais e de día para maiores, fomentar actividades para a promoción da saúde e os hábitos saudables, fomentar as relacións sociais e convivencia familiar, fomentar as actividades físicas e mentais, entre outras.

· Outras cousas que demanda esta poboación é un maior aproveitamento de determinadas instalacións públicas desaproveitadas e que poden servir para realizar as actividades dirixidas a eles e elas (recintos deportivos, piscinas…). Solicítanse tamén máis excursión e viaxes e mellorar o acceso aos centros de día.

RECOMENDACIÓNS:

· Coñecer de forma periódica as necesidades, demandas e intereses destas persoas realizando, por exemplo, reunións con elas ou aplicar outro tipo de ferramentas (enquisas, grupos de discusión, entrevistas, etc.).

· Aproveitamento dos recursos e instalacións públicas para realizar as actividades dirixidas a esta poboación.

10%

06%

06%

08%

08%

17%

21%

25%

29%

44%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Outras demandas e suxestións

Axudas á dependencia

Mellorar a atención sanitaria

Mellorar a asistencia domiciliaria

Fomentar as actividades físicas e mentais

Fomentar relacións sociais e convivencia familiar

Actividades para promoción saúde e hábitos saudables

Máis centros sociais e de día e xeriátricos

Melloras económicas

Oferta de actividades e talleres de vida activa


83


Resultados por grupo de idade

Grupo de persoas de 55 a 64 anos

A continuación recóllense os principais resultados extraídos para o grupo de persoas de 55 a 64 anos, os maiores novos. Segundo datos do Padrón Municipal de Habitantes do IGE para o ano 2014, este colectivo representa o 35,1% da poboación galega (350.848 persoas) e constitúen as persoas maiores do mañá.

Extráese do traballo de campo que o 51,3% son mulleres, mentres o 48,7% restante son homes. O 81,8% desta poboación está casada ou vive en parella e un 45% conta con estudos primarios, mentres que un 23,8% ten Bacharelato ou FP/Ciclos Formativos. Este grupo representa á poboación traballadora de máis idade. Deste modo, o 37,2% destas persoas están traballando no momento da recollida da información e o 24,9% están xubilados/as ou prexubilados/as. O resto son amas de casa (17,1%) ou persoas desempregadas (14,9%) ou outro tipo de pensionistas (5,9%).

No 92,2% dos fogares nos que viven persoas desta idade, estas conviven con outras. Así, o 90,8% convive coa parella ou cónxuxe e un 50,9% con algún fillo/a, posto que moitas destas persoas teñen fillos/as sen emancipar. Soamente o 7,8% son fogares unipersoais, porcentaxe por debaixo da media do grupo xeral de interese estudado (10,8%), as persoas de 55 a 79 anos.

No grupo de persoas de 55 a 64 anos, o peso das mulleres é lixeiramente maior que o dos homes. Este colectivo representa á

poboación traballadora maior e 1 de cada 13 persoas desta idade vive soa.

O 63,6% deste colectivo contacta todos os días con algún familiar directo co que non convive (fillo/a, pai/nai, sogro/a,…). En relación a outros familiares, a frecuencia de contacto diario é menor (21,3%). O 46,5% contacta tamén diariamente cos amigos/as e o 66% cos veciños/as.



84



O 31,7% destas persoas coidan dos seus netos/as cando os seus fillos e fillas non poden, moi similar ao dato global do colectivo de interese estudado (31,3%), facéndoo normalmente todos os días ou ao menos unha vez á semana (77,2% desta poboación). Pola súa parte, o 17,3% exerce o rol habitual de coidador/a dalgunha persoa que necesita axuda debido ao seu estado de saúde ou discapacidade, por riba da media global (14,8%). O 85,2% o fan todos os días e un 12,4% varias veces á semana, o resto o fai con menor periodicidade.

Esta poboación soe manter un contacto periódico coa familia coa que non convive, cos amigos/as ou cos veciños/as e soen exercer o

rol de coidador/a dos netos/as ou doutra persoa por motivos de saúde ou dependencia.

O 55,8% da poboación galega de 55 a 64 anos considera que a súa saúde é boa e un 5,6% moi boa. Para o 32,3% é regular e para un 6,3% mala ou moi mala. O 72,9% declara non ter ningún tipo de limitación nos últimos seis meses para realizar actividades habituais por problemas de saúde (esta porcentaxe no conxunto global da poboación estudada é do 64,8%).


64%

21% 47%

66%

32%

44%

42% 29%

01%

08%

02% 02% 04%

25% 08%

03% 02% 01%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Todos os días Algunha vez á semanaAlgunha vez ao mes Algunha vez ao anoNunca


85



3 de cada 5 persoas considera que o seu estado de saúde é bo ou moi bo.

En canto a súa actitude cara a xubilación, algunhas destas persoas están desexando que chegue, xa que consideran que xa traballaron de abondo e necesitan un descanso merecido e ter tempo para o lecer e a súa familia. Sen embargo, para moitos/as é unha das súas principais preocupacións, non só pola pensión que ao final vaian a percibir, senón tamén polo cambio que van a experimentar nas súas rutinas diarias e nos contactos sociais. No caso das persoas desta idade prexubiladas de forma forzosa (por cuestións laborais da empresa, unha enfermidade ou motivos persoais ou familiares), polo xeral cústalles adaptarse a esta nova realidade, xa que para elas é unha imposición e en moitos casos de forma repentina, sen tempo para asimilalo.

Analizando os hábitos cotiás e actividades que realizan a diario ou ao menos unha vez á semana no seu tempo libre e de ocio, na gráfica 54 recóllense as principais actividades realizadas por esta poboación. Destaca neste grupo de idade unha maior porcentaxe de persoas que fan uso do ordenador, navegan por Internet e empregan as redes sociais e a mensaxería instantánea en relación cos resultados expostos para o conxunto global da poboación estudada (ver capítulo 5.5. deste informe) e o grupo de más idade (65 a 79 anos).


04%

23%

73%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Gravemente limitado/a


Nada limitado/a


86



Soamente o 6,3% destas persoas realizou algún taller ou actividade de envellecemento activo no último ano, porcentaxe por debaixo da media global do conxunto da poboación estudada (7,8%). Os principais motivos de participar coinciden co recollido a nivel xeral para a poboación de 55 a 79 anos. Pola contra, entre as razóns de non participar (ver gráfica 55), destaca a falta de tempo por traballar (43,7%). Na gráfica 56 recóllese o tipo de actividades ou talleres de vida activa nas que participou este colectivo no último ano.

Gráfica 55. Principais motivos de non participar as persoas de 55 a 64 anos nestas actividades en Galicia.

80%

76%

58%

49%

45%

44%

44%

36%

08%

08%

07%

02%

04%

02%

07%

17% 03%

03%

00%

03%

07% 03%

10% 03%

03%

10%

14%

09%

18%

11%

11%

09%

10%

09%

08%

22% 03%

48%

06%

08%

27%

16%

41%

42%

47%

51%

76%

82%

61%

92%

48%

0% 20% 40% 60% 80% 100%


Ler


Actividades sociais








Voluntariado social




87




Gráfica 56. Principais actividades de envellecemento activo nas que participaron as persoas de 55 a 64 anos en Galicia no último ano.



O 50,5% das persoas deste colectivo están interesadas en participar neste tipo de actividades a curto ou medio prazo, porcentaxe por riba da media

02%

05%

15%

15%

05%

19%

44%

07%

04%

0% 10% 20% 30% 40% 50%









Outros motivos

08%

11%

11%

12%

12%

12%

15%

15%

46%

0% 10% 20% 30% 40% 50%


Taller de idiomas

Taller de canto



Taller de pintura





88


global do conxunto de poboación estudada (39,6%). As actividades do seu interese expóñense na gráfica 57.

Mentres o 6,3% participa en actividades ou talleres de envellecemento activo, a metade desta poboación está interesada en

participar neste tipo de actividades a curto ou medio prazo. O seu principal motivo de non facelo é a falta de tempo por traballar.

En relación ás preocupacións que teñen no seu envellecemento, estas coinciden, sen grandes diferenzas, coas expostas no capítulo 5.6. nos resultados xerais da poboación global de 55 a 79 anos. A gráfica 58 recolle tamén as demandas e suxestións destas persoas para mellorar o envellecemento e calidade de vida das persoas maiores.

Gráfica 57. Principais actividades de envellecemento activo demandadas polas persoas de 55 a 64 anos.


89




Gráfica 58. Principais demandas e suxestións das persoas de 55 a 64 anos para mellorar o envellecemento e calidade de vida das persoas maiores .

04% 01% 01% 01% 01% 02% 02% 02% 03% 03% 03% 03% 04% 05% 05% 05%

07% 07% 07% 07%

11% 12% 13%

18% 21%

24% 30%

33%

0% 10% 20% 30% 40%

Outras actividadesTalleres de preparación á xubilación

Voluntariado activoLiteratura

Xornadas, charlas consumo e hábitos saudablesIntegración e animación (música, canto e baile)

Taller coidado a maiores e nenosTaller de ocio (preparación festas, vacacións...)

Actividades específicas (mecánica, electrónica,...)Taller de costura e labores (bolillos, ganchillo...)

Taller de cantoHistoria (en xeral, de arte...)

Taller de arteTaller de idiomas

Termalismo (balnearios ou spas)Talleres de xardinería e agricultura

Rutas de senderismoCociña e repostería

Taller de musicoterapiaTaller de saúde para o envellecemento activo

Taller de memoriaTaller de pinturaTaller de música

Actividades culturais (museos, exposicións) e viaxesTaller de bailes de salón/latinos

Taller de manualidadesDeportes e ximnasia para maiores



90




Grupo de persoas de 65 a 79 anos

Neste capítulo expóñense os principais resultados obtidos para o grupo de persoas de 65 a 79 anos. Segundo datos do Padrón Municipal de Habitantes do IGE para o ano 2014, este colectivo representa o 43,1% da poboación galega (430.680 persoas), sendo o principal grupo do colectivo de maiores en Galicia.

Do traballo de campo extráese un maior peso da poboación feminina (54,7%) fronte a masculina (45,3%). O 73,1% desta poboación está casada ou vive en parella e un 56,4% conta con estudos primarios. Este grupo representa ao colectivo de persoas xa xubiladas. Deste modo, o 76,1% desta poboación están nesta situación.

No 86,7% dos fogares nos que viven persoas desta idade, estas conviven con outras. Así, o 85% convive coa parella ou cónxuxe e un 36,4% con algún fillo/a. O 13,3% son fogares unipersoais, porcentaxe por riba da media do grupo xeral de interese estudado (10,8%), as persoas de 55 a 79 anos. Nestas idades, a proporción de viúvos/as é maior que no caso dos maiores novos. Cando un dos cónxuxes falece e os fillos/as xa deixaron o fogar, en moitos casos a outra persoa decide permanecer na vivenda e vivir en solitario.

No grupo de persoas de 65 a 79 anos, o peso das mulleres é maior que o dos homes. Este colectivo está representado pola poboación

10%

07%

07%

08%

08%

16%

26%

28%

30%

46%

0% 10% 20% 30% 40% 50%












91


xubilada e 1 de cada 7 persoas desta idade vive soa.

O 55,7% deste colectivo contacta todos os días con algún familiar directo co que non convive (fillo/a, pai/nai, sogro/a, xenro/nora…). En relación a outros familiares (irmá/n, tío/a, primo/a…), a frecuencia de contacto diario é menor (21%). O 43,4% contacta tamén diariamente cos amigos/as e o 61,6% cos veciños/as.



O 31% destas persoas coidan dos seus netos/as cando os seus fillos e fillas non poden, moi similar ao dato global do colectivo de interese estudado (31,3%), facéndoo normalmente todos os días ou ao menos unha vez á semana (75% desta poboación). Pola súa parte, o 12,8% exerce o rol habitual de coidador/a dalgunha persoa que necesita axuda debido ao seu estado de saúde ou discapacidade, por debaixo da media global (14,8%). O 75,3% o fan todos os días e un 10,8% varias veces á semana, o resto o fai con menor periodicidade.

Esta poboación soe manter un contacto periódico coa familia coa que non convive, cos amigos/as ou cos veciños/as e soen exercer o

rol de coidador/a dos netos/as ou doutra persoa por motivos de saúde ou dependencia.

O 36,6% da poboación galega de 65 a 79 anos considera que a súa saúde é

56%

21% 43%

62%

37%

38%

44% 33%

02%

06%

01% 00% 04%

31% 09% 03%

01% 03% 03% 01%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Todos os días Algunha vez á semanaAlgunha vez ao mes Algunha vez ao anoNunca


92


boa e un 6,3% moi boa. Para o 39,6% é regular e para un 17,5% mala ou moi mala. A estas idades as persoas comezan a ter achaques na súa saúde. O 58,3% declara non ter ningún tipo de limitación nos últimos seis meses para realizar actividades habituais por problemas de saúde (esta porcentaxe no conxunto global da poboación estudada é do 64,8%).



2 de cada 5 persoas considera que o seu estado de saúde é bo ou moi bo.

En canto a súa actitude cara a xubilación, se para algúns e algunhas a xubilación foi ben recibida, para outros/as foi un paso importante e difícil, que implicou moitos cambios e custoulles moito adaptarse. Algunhas das persoas xubiladas gustaríalles terse xubilado máis tarde ou seguir traballando hoxe en día, pois se sentían felices traballando.

Analizando os hábitos cotiás e actividades que realizan a diario ou ao menos unha vez á semana no seu tempo libre e de ocio, na gráfica 61 recóllense as principais actividades realizadas por esta poboación.


08%

34%

58%

01%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Gravemente limitado/a


Nada limitado/a

Non sabe/non contesta


93



O 9% realizou algún taller ou actividade de envellecemento activo no último ano, porcentaxe por riba da media global do conxunto da poboación estudada (7,8%). Os principais motivos de participar coinciden co recollido a nivel xeral para a poboación de 55 a 79 anos. Pola contra, entre as razóns de non participar neste tipo de actividades (ver gráfica 62), destaca a falta de interese (29,8%). Na gráfica 63 recóllese o tipo de actividades ou talleres de vida activa nas que participou este colectivo no último ano.

Gráfica 62. Principais motivos de non participar as persoas de 65 a 79 anos nestas actividades en Galicia.

84%

63%

53% 40%

33%

21%

21%

19%

11%

06%

03%

03%

02%

04%

03%

07%

14%

03% 01%

02%

00%

06%

01% 03%

06%

04%

05%

16%

07%

13%

08%

04% 04%

02%

07%

04%

02%

20%

43%

08%

18%

33%

33%

56%

74%

73%

78%

76%

89%

93%

71%

51%

0% 20% 40% 60% 80% 100%


Ler


Actividades sociais








Voluntariado social




94




Gráfica 63. Principais actividades de envellecemento activo nas que participaron as

persoas de 65 a 79 anos en Galicia no último ano.



O 31% desta poboación está interesada en participar neste tipo de actividades a curto ou medio prazo, porcentaxe por debaixo da media global do conxunto de poboación estudada (39,6%). As actividades do seu interese expóñense na gráfica 64.

03%

07%

14%

30%

09%

16%

11%

15%

07%

0% 10% 20% 30% 40% 50%









Outros motivos

07% 07% 07% 07% 08% 08%

10% 10% 10% 10%

07% 10% 10%

08% 10%

34%

0% 10% 20% 30% 40%

Taller coidado a maiores e nenosTaller de memoria

Deportes para maioresTaller de pilates

Talleres de xardinería e agriculturaTaller de costura

Historia (en xeral, de arte...)Universidad para maiores

Taller de risoterapiaTaller de ioga

Taller de baile de salón/latinosTaller de canto

Taller de pinturaTaller de manualidades

Taller de arte (escultura e pintura, etc.)Talleres de novas tecnoloxías


95


Mentres o 9% participa en actividades ou talleres de envellecemento activo, 1 de cada 3 persoas están interesadas en participar neste tipo

de actividades a curto ou medio prazo.

En relación ás preocupacións que teñen no seu envellecemento, estas coinciden, sen grandes diferenzas, coas expostas no capítulo 5.6. nos resultados xerais da poboación global de 55 a 79 anos. A gráfica 65 recolle tamén as demandas e suxestións das persoas de 65 a 79 anos para mellorar o envellecemento e calidade de vida das persoas maiores.

Gráfica 64. Principais actividades de envellecemento activo demandadas polas persoas de 65 a 79 anos.


96




Gráfica 65. Principais demandas e suxestións das persoas de 65 a 79 anos para mellorar o envellecemento e calidade de vida das persoas maiores.

09% 02%

04% 01% 01% 02% 02% 02% 03%

12% 03%

01% 03%

05% 04%

07% 02%

10% 07%

19% 08% 09%

04% 08%

17% 26%

29%

0% 10% 20% 30% 40%

Outras actividadesUniversidade para maiores

Taller de risoterapiaVoluntariado activo

LiteraturaXornadas, charlas consumo e hábitos saudables

Taller de ocio (preparación festas, vacacións...)Actividades específicas (mecánica, electrónica,...)

Taller de costura e labores (bolillos, ganchillo...)Taller de canto

Historia (en xeral, de arte...)Taller de arte

Taller de idiomasTermalismo (balnearios ou spas)

Talleres de xardinería e agriculturaRutas de senderismo

Cociña e reposteríaTaller de musicoterapia

Taller de saúde para o envellecemento activoTaller de memoria

Taller de pinturaTaller de música

Actividades culturais (museos, exposicións) e viaxesTaller de bailes de salón/latinos

Taller de manualidadesDeportes e ximnasia para maiores



97




CONCLUSIÓNS:

· O colectivo de 65 a 79 anos é o máis representativo no conxunto global de interese estudado (poboación de 55 a 79 anos) e neste grupo de idade o peso do xénero feminino é maior que o masculino en relación ao grupo de 55 a 64 anos. · A medida que a idade das persoas é maior, diminúen os fogares nos que estas persoas conviven con outras e aumenta aquelas que viven soas (7,8% de fogares unipersoais no colectivo de 55 a 64 anos, 13,33% no de 65 a 79 anos).

· En ambos os dous grupos, estas persoas soen manter un contacto periódico coa familia coa que non convive, cos amigos/as ou cos veciños/as, aínda que o contacto diario descende co aumento da idade e trasládase ás persoas coas que conviven.

· Polo xeral, exercen o rol de coidador/a dos netos/as ou doutra persoa por motivos de saúde ou dependencia. Neste último caso, a proporción é maior no colectivo de 55 a 64 anos (17,3%) que no de 65 a 79 anos (12,8%), onde é máis probable encontrar xente con pais xa falecidos.

10%

09%

05%

05%

08%

18%

16%

21%

27%

42%

0% 10% 20% 30% 40% 50%












98


· En función da idade, a percepción dun peor estado de saúde é maior no colectivo de 65 a 79 anos (17,5% consideran a súa saúde mala ou moi mala; 6,3% no caso da poboación de 55 a 64 anos).

· A xubilación significa para ambos os dous grupos un cambio importante na súa vida, sendo traumático para os maiores novos prexubilados.

· Nestas persoas, independentemente da idade, as actividades de lecer e tempo libre con maior práctica diaria ou semanal son as actividades físicas e deportivas, ler e realizar hobbies ou afeccións. Coa idade, os hábitos diarios cambian e evolucionan a medida que o fai esta. Destaca por exemplo, unha redución na participación en actividades sociais ou na lectura e sen embargo, aparece unha maior realización de actividades físicas ou deportivas. Pola contra, os maiores novos tamén fan un uso maior do ordenador, a navegación por Internet e o emprego das redes sociais e a mensaxería instantánea.

· Existe unha maior participación nas actividades ou talleres de envellecemento activo da poboación de 65 a 79 anos (9%) en relación ao colectivo de 55 a 64 anos (6,3%), cando o interese en participar neste tipo de actividades é maior nos maiores novos (50,5% das persoas de 55 a 64 anos están interesadas nestas actividades, fronte ao 31% dos de 65 a 79 anos). A poboación maior de menor idade pertence aínda ao mercado laboral, polo que a falta de tempo por traballar é unha das súas principais razóns de non participar.

RECOMENDACIÓNS:

· Adaptar as estratexias e actividades ás características de cada grupo, tendo en conta as súas propias limitacións asociadas á idade, como por exemplo, o seu estado de saúde, a falta de tempo por parte das persoas que traballan, así como outros factores externos (falta de información da oferta en ambos os dous grupos, problemas no desprazamento ao lugar de impartición no ámbito rural, etc.). É fundamental que as actividades e talleres teñan un horario e contidos adaptados a eles/as, á súa idade, ámbito e estado de saúde.

· Non esquecer ás persoas que teñen rol de coidador/a, dándolles apoio económico e social e fomentando entre elas a participación nas actividades,


99


pois estas axudan a que poidan desconectar da súa situación e envellecer dunha forma máis saudable.

· Incluír actividades encamiñadas á preparación para a prexubilación dos maiores novos e da xubilación dos maiores en xeral.

1.4 Perfís identificados no colectivo de interese Os perfís recollidos neste capítulo sobre o colectivo de interese para a Estratexia Galega de Envellecemento desde a Innovación 2016-2020 (persoas de 55 a 79 anos), foron identificados tras a análise dos distintos resultados obtidos das técnicas de investigación empregadas neste estudo. Ademais establecéronse filtros nas distintas variables que permitiron ir perfilando os perfís clave e realizáronse análises das relacións existentes entre as variables de estudo, para coñecer como as características dunhas afectan e definen as outras de maior interese (participación en actividades de envellecemento activo ou vida activa, interese en participar neste tipo de actividades). Para elo recorreuse ao emprego de técnicas de análise multivariante, como a análise por conglomerados, que permite a agrupación dos casos ou individuos en función do parecido ou similitude entre eles e a análise de correspondencia múltiple.


100


Poboación de 55 a 79 anos

A través da análise por conglomerados non xerárquicos, identifícanse os seguintes perfís no colectivo de persoas de 55 a 79 anos en Galicia, agrupándoos segundo a similitude das súas características sociodemográficas:

39,5%

PERFÍS CLAVE

IDENTIFICADOS

Poboación de 55 a 79 anos

Poboación de 55 a 79 anos participante en

actividades de envellecemento activo

Poboación de 55 a 79 anos interesada nas actividades de

envellecemento activo

Muller maior (de 65 a 79 anos), con estudos básicos, que xa non traballa e do ámbito rural.


101


30,5%

30%

Como se recolle arriba, o grupo de persoas de 65 a 79 anos é o máis representativo e característico do colectivo de 55 a 79 anos, así como as persoas do xénero feminino.

Tamén se observa o predominio de persoas con estudos básicos e polo xeral que non traballa. A estas idades, unha gran parte destas persoas teñen estudos primarios ou EXB/Graduado escolar/ESO e están xa xubiladas ou prexubiladas, outras desempregadas. Tamén se identifican algunhas que traballan no fogar realizando tarefas domésticas.

Poboación participante en actividades de envellecemento activo

Seguindo coa análise por conglomerados non xerárquicos, identifícanse tamén os seguintes perfís no colectivo de persoas de 55 a 79 anos participantes nas actividades de envellecemento activo ou vida activa en Galicia (7,8% do colectivo desta idade):

Home maior (de 65 a 79 anos), con estudos medios ou superiores (Bacharelato, FP/Ciclos formativos ou estudos universitarios), que non traballa e do ámbito urbano.

Muller maior nova (de 55 a 64 anos), con estudos básicos, que traballa e do ámbito urbano.


102


37,7%

34,1%

28,2%

Da análise reflectiuse unha maior proporción de mulleres na participación nas actividades, así como da poboación maior de 65 a 79 anos. Tamén se obtén unha dobre participación das persoas do ámbito urbano (9,9% da poboación) que no rural (5%).

No caso das mulleres é característico que algo máis da metade (56,6%) acoden ás actividades acompañadas por un amigo/a ou familiar. Pola contra, o 46,6% dos homes participantes o fan acompañados pola súa muller ou parella.

2 de cada 5 mulleres participan por entretemento ou para adquirir novos coñecementos e habilidades ou para melloralos. O 38,7% faio por saúde ou

Muller maior (de 65 a 79 anos), con estudos básicos, que xa non traballa e do ámbito urbano

Muller maior nova (de 55 a 64 anos), con estudos básicos, que traballa e do ámbito urbano.

Home maior (de 65 a 79 anos), con estudos medios ou superiores (Bacharelato, FP/Ciclos formativos ou estudos universitarios), que xa non traballa e do ámbito urbano.


103


para envellecer de forma máis saudable e ao redor dun 24% porque se apuntou algún coñecido/a. No caso dos homes, 2 de cada 3 participan para adquirir ou mellorar os seus coñecementos e habilidades. Un 35,8% porque se apuntou algún coñecido/as e 21,9% como entretemento.

Poboación interesada nas actividades de envellecemento activo

Para o caso da poboación de 55 a 79 anos interesada en participar nas actividades de envellecemento activo (39,6% do colectivo desta idade), os perfís identificados coa análise por conglomerados non xerárquicos son os seguintes:

39,3%

Home maior novo (de 55 a 64 anos), con estudos básicos, que non traballa (prexubilado ou desempregado) e do ámbito urbano.

Muller maior nova (de 55 a 64 anos), con estudos básicos, que traballa e do ámbito rural.


104


34,9%

25,8%

Un aspecto importante neste punto é coñecer o perfil das persoas interesadas pero que non participan nas actividades e talleres de envellecemento activo polas distintas razóns xa expostas no informe. Para elo, faise unha análise das relacións entre as categorías de resposta dalgunhas das variables relacionadas con isto a través da análise de correspondencia múltiple (individuos pertencentes á mesma categoría represéntanse uns preto dos outros, mentres que os que teñen categorías diferentes están máis afastados).

Como se recolle na gráfica 66, no diagrama conxunto de puntos de categorías obsérvanse dúas claras tendencias: por unha banda están os individuos que non participando en ningunha actividade, estarían interesados en facelo (círculo en cor azul) e que se caracterizan por ter un nivel formativo medio ou superior e que se atopan actualmente traballando. Por outro lado, destacar tamén o grupo de persoas que nin participan nas actividades nin están interesadas (círculo vermello). Estas veñen definidas por persoas cun nivel formativo máis baixo (básico) e que actualmente non se atopan traballando.

Esta representación presenta un dato de interese a ter en conta na Estratexia, aquelas persoas que non estando traballando non lles interesa participar neste tipo de actividades e sobre as que é necesario fomentar estas e as súas vantaxes, e darlles a coñecer a oferta e o seu valor para a saúde das persoas. Isto detectábase sobre todo no ámbito rural.

Muller maior (de 65 a 79 anos), con estudos básicos, que xa non traballa e do ámbito urbano.


105


Gráfica 66. Diagrama conxunto de puntos de categorías para o colectivo de persoas de 55 a 79 anos non participantes interesadas ou non en actividades de

envellecemento activo en Galicia Fonte: resultados da enquisa a maiores.

A pesar de que ser muller é un condicionante importante para participar nas actividades, reflíctese na anterior gráfica que dentro das persoas que non participan non se aprecian grandes diferenzas entre as mulleres de cara o


106


seu maior ou menor interese nestas.

ESGAEN: Estratexia Galega de Envellecemento Activo

107


Anexos a ESGAEN · Anexo III -...

Documents

Transcript of Anexos a ESGAEN · Anexo III -...