r e v i s t a t r i m e s t r a l a d e l ' i n s t i t u t d ' e s t u d i s o c c i t a n s

Encontre ambeJoan-Claudi Sèrras

nº 147

issn 2105-620X

Los encontres interregionausde las lengas e culturas regionaus

Dorsièr : lo collectatge

S

€

mar/abri/mai de 2014

4

Quand l’occitan se met al rugbí a

Castras

2 n°147

L’IEO es sostengut per:

Editorial Urgéncia e circonspeccion p 3

Actualitats Los encontres interregionaus de las lengas e culturas regionaus p 4-5

Quand l’occitan se met al rugbí a Castras p 6-7

L’auvernhàs, aquò existís ? p 8

An agut lo labèl Òc per l’occitan; Las ofertas del Servici de l’Emplec p 9

Un temps fòrt per un rescontre p 10

Dorsièr Lo collectatge, perque? Cossí? E de que ne far? p 11-13

Accions Teatre al vilatge p 14

Raconte Capons e corchons (primièra partida) p 15

Projèctes Per una política publica interregionala per la lenga occitana p 16-17

Entrevista Joan-Claudi Sèrras: entre realitat e ficcion p 18-19

Eric Fraj: un artista multi-facieta p 20-21

Publicacions Sortidas p 22

Tribuna Liura Colera: Gramatica e societat p 23

Venètz sòcis de l'Institut d'Estudis Occitans!

Nom, prenom: …………………………………………………….………………………………………..

Adreiça:……………………………………………………………...…………………………………………

CP: ………... Vila: ………………………………… Corrièl: ...……………………………………………..

Vòli prene l'adesion per l'annada (recebrai la revista) 30 € - individual

12 € - estudiant e caumaire

38 € - cople e associacion

M'aboni a la revista Anem Occitans ! 4 n° l'an : 15 € 20€ fòra Estat francés (virament obligatòri, ref. bancàrias : CEMP 13135 00080 08106194919 56)

Abonament de sosten : a comptar de 25 €.

Vòli far un don de .......... €

l'IEO es reconegut d'utilitat publica : lo vòstre don es deductible dels impòstes. Per exemple, s’avètz un revengut impausable de 1000€, podètz faire un don d'un montant de 20% maximum siá 200€.

Auretz alara una reduccion d'impòstes de 66% de vòstre don siá 120€ de reduccion d'impòstes.

mandi un chèc de ...... € a IEO federal, 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa

An obrat per aqueste n°147: Ana-Maria Poggio, Audrey Veaute, Claudi Molinier, Estefe Ros, Gèli Fossat, Isabèla Còs-ta, Joan D. Ros, Laurenç Gòsset, Lisa Gròs, Magali Bizot-Dargent, Michèu Chapduelh, Pèire Boissièra, Pèire Brechet.

Crèdits foto: p. 3 Andriu de Gevaudan; cobèrta, p.4, 5, 18, Laurenç Gòsset; p.6, 7, Isabèla Còsta ; p. 10, Lisa Gròs, p. 14 IEO 34, p.20 Eric Fraj.

Concepcion grafica de la tampa: MT Trace

Association Institut d’Estudis Occitans 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse - 05 34 44 97 11

direccion@ieo-oc.org / www.ieo-oc.org

Editeur et directeur de la publication : Pierre Bréchet Imprimeur : Albédia Imprimeurs

137 avenue de Conthe BP 90449, 15004 Aurillac Cedex Dépôt légal : mars 2014

Date de publication : 15/03/2014

ENSENHADOR

n°147 3

En aqueste promier trimèstre de l’an nòu s’atrobam tornarmai dins un periòde transitòri : - La Carta serà signada ? e serà modificada la lèi constitucionala per qu’avançem ò qu’anem de reculons ? - Sus lo terrenh, que cambia-ments portaràn leis eleccions munici-palas dins lei politicas comunalas per la socializacion de l’occitan ? Un còp de mai, coma lo caçaire, siam a l’espèra... que nos fau sempre adaptar leis accions ai necessitats de l’actualitat. Èstre convinçuts de sei drechs, d’aver rason, aquò obliga de lònga de se questionar sus lei perspectivas d’avenidor e coma butar a la ròda ? - Coma amplificar la pression pròchi lei decideires ? - Coma favorizar de mai en mai la preséncia e lo desvolopament de l’occitan ? - Qué podèm inventar de novèu per alargar son emplec e sa valoriza-cion ? - Coma, per exemple, utilizar d’un biais tras qu’eficaç la molonada de ressorsas eretadas deis ancians ? Collectar, registrar, filmar… e après ? Lo nombre de locutors en occitan baissa e sabèm qu’aquò contunharà se cambiam pas lei donadas. La transmission familiala es a se redurre de mai en mai. Lo lexic, la fonetica de la lenga se

perdon pauc a cha pauc; un grand nombre de practicas e de saupre-faire son quasiment plus transmés; lei luècs e lei formas de sociabilitat evo-luisson, se tremudan. Tirassats per lo mudament verti-ginós dei tecnologias numericas de comunicacion e d’escambis se poiriam pensar que toteis aquestei dispari-cions an gaire d’importància, que lo cambiament es lo progrès e qu’ansin vira la vida ! Adonc promiera question : podèm laissar desaparéisser toteis aquelei vielhariás d’un autre temps sensa se ne’n preocupar ? Bòna question, coma se ditz, e vos gramacii de l’aver pausada ! D’unei an pres d’avança per l’i respòndre. Despuei de desenaus d’annadas, segurs de la valor e de l’interès d’aquest eiretatge, an entraï-nat un remarcable trabalh de formiga per recampar totei lei testimòniatges possibles, lei transcriure, lei registrar, lei filmar, etc… E la « relèva » contunha pacienta-ment aquesta òbra giganta respon-dent de mai a una urgéncia : la ne-cessitat a l’ora d’ara de collectar to-teis aquelei ressorsas tant que son encara disponiblas ! Òc, mai aquò nos pòrta a se pau-sar encara quauquei questions ! Collectar, registrar, filmar… se-gur ! mais perqué ? e après ? - per sauvagardar e conservar aquestei testimònis dau passat dins de musèus ? - per leis archivar dins de bibliotè-cas, mediatècas, a portada d’un clic per lei curiós, leis estudiants, lei cer-caires, gràcias ai novèlas tecnologias numericas ? Cèrtas ! Mai perdem pas de vista nòstra amira e nòstra volontat de metre en plaça una politica linguistica eficaça

per inversar la tendéncia dau nombre de locutors e faire progressar la re-conquista de la lenga ! Leis evolucions de la societat e de la lenga son inevitablas… e s’agís pas aquí de plànher un atge d’aur idealizat ! Adonc, nos fau adonc anar plus luench e partent dau collectatge tro-bar de mejans divèrs e variats per adaptar aquest eiretatge, aquestei ressorsas a la societat actuala e ai joinei generacions, ciblas de nòstra volontat de transmetre. La part màger d’aquestei docu-ments sembla gaire esplechabla tala coma es dins una societat dau zap-ping, onte la capacitat d’escota e/ò de visionatge passa gaire sovent 2 a 3 minutas. Alora coma lei rendre atractius ? Sota quina forma nos lei fau rein-vestir per li donar una seconda vida e lei metre au servici - dei novèus passaires de memò-ria, transmetèires : joinei parents, for-mators, ensenhaires, animators, pro-fessionaus e benevòles… - dei medias, - dei locutors potenciaus ò en cours de formation… d’un public que fau apetegar, a cu fau donar una motiva-cion perenna amb una ofèrta atraien-ta, sedusenta ? Coma faire beure un chivau qu’a pas consciéncia d’aver set ? Musèu en linha ò pas, i aguèsse pas la motivacion serà tapat per la pòussa siguèsse « numerica ». Vaquí de dralhas de reflexion de cavar e de mejans de trobar per utili-zar d’un biais positiu toteis aquestei riquesas e ne’n faire autant de moti-vacions a la practica de la lenga co-ma a l’espandiment de nòstra cultura, puei que « la lenga que parlam es patrimòni de l’umanitat ! ».

Pèire Brechet

President de l’IEO

Urgéncia e circonspeccion

EDITORIAL

© Andriu de Gevaudan

Vos tornam rampelar que l’AG de l’IEO per 2014 se debanarà a Periguers los 26 e 27 d’abrial. Per i participar, cal que la vòstra escotisson siá a jorn. La carta d’aderent de 2014 vos serà demandada.

Mai d’entresenhas a venir, sul site de l’IEO : ieo-oc.org

4 n°147

ACTUALITATS

4 n°147

L’amar doç del viver ensemble a

la mòda reunionesa

Se coneishetz un chic lo septicis-

me de l’autor d’aqueste linhas sus

l’interés de har 12 000 km per s’en-

contrar e discutir de la situacion de

las lengas « regionaus » en França,

mes que se’n tornè totun plan moti-

vat, que podetz lhèu compréner que

los EILCR (o RILCR en francés) que

son importants per la coësion d’un

malhum informau qu’es lo de las

« lengas de França », e entà guardar

ua vision globau de las nostas pro-

blematicas. Los RILCR donc, qu’èran

augan, après Aquitània en 2012, per

la XXau edicion, a La Reunion, depar-

tament francés d’otramar, e tanben

region francesa, de mei de 800 000

poblants, sia mei que la metropòli

tolosana, quatau vila de França. Tan

luènh de Paris, mes tan dependent

de l’economia e deus escambis dab la

metropòli nacionau. La tematica

« impausada » aus delegats de las

associacions e collectivitats membras

qu’èra augan « Economia, desvolopa-

ment toristic e lenga regionau ». Per

l’IEO, duas presentacions, ua perto-

cant au labèl « Òc per l’occitan », e

mei precisament de l’accion de socia-

lizacion dens lo vin, e la dusau, ua

mesa en perspectiva de la presa en

compte de l’occitan en çò deu mal-

hum deus parcs naturaus ragionaus,

que lo de Lengadòc-Haut es labelizat

desempuish 2013.

Solide, la situacion de cap a las

lengas qu’es sovent plan coneguda,

en tot cas per nosautes, per las len-

gas regionaus de metropòli ; Mes ai-

ci, que son tanben representants de

Maiota, Guadelopa, Martinica, Guia-

na, e donc de La Reunion, que son

venuts escambiar dab occitans, bre-

tons, bascos, alsacians… Escambis

interreculturaus, subretot dens la

lenga comuna francesa, mes cada

delegacion avó mei d’un còp l’esca-

sença de s’exprimir dens la soa lenga.

Que’vs balham aici quauques ressons

deus encontres.

Lo torista, un estrangièr tan prò-

che

Que motiva lo torista ? Lhèu de se

pensar un aute, dab la capacitat de

se « crompar e víver » ua vita dife-

renta, un temps donat e definit. La

question de destriar lo torisme cultu-

rau deu de la consomacion n’es pas

tan simpla, per ua isla com La Reu-

nion. Aici, a enténer lo monde, ne se

poderé pas pensar desvolopar lo to-

risme shens lo deu nombre de toris-

tas e donc l’augmentacion de las in-

frastructuras (ostalaria, frequéncia

deus vòls,…). Mes que seré perpau-

sar ad aqueste monde un còp sus pla-

ça : l’abséncia de ligam entre l’auhèr-

ta toristica e la cultura locau que vad

quauqu’arren shens pregondor au vi-

sitaire ; de mei, lo risc « economic »

qu’es important pr’amor que depen

d’esveniments que ne se podem pas

contreròtlar au nivèu locau, los esve-

niments internacionaus (crisi econo-

mica mondiau, seteme 01, ….) o la

comunicacion a çò que se passa efec-

tivament sus plaça (crisi deu Chikun-

gunya per exemple - ad aquesta esca-

sença, que son los visitaires reunio-

nés eths-medeishs qu’an sauvat las

cordèras deu torisme). Que cau donc,

enta’us actors toristics de l’isla, tri-

balhar la qualitat e lo sens perpausat

au monde, e non pas la quantitat.

Qu’es atau qu’un rapòrt comandat per

la region reunionesa permetò d’insis-

tir sus la necessitat de conservar et

de valorizar tan lo patrimòni mate-

n°147 5

mòni materiau (monuments per

exemple) com los immateriaus

(hèstas, lenga, dansa, musica, gas-

tronomia, har-saber,…) e la necessi-

tat de crear lòcs d’encontre e d’es-

cambis entre los actors, la poblacion

e los visitaires (per exemple los es-

cambis dens ua cramba d’òste que

son hòrt furtius, que’us cau tribalhar

donc !). Se caleré mesfisar tanben

deu discors de quauques estructuras

bèras encargadas de véner projèctes

de milions e milions d’èuros, en tot

prometant creishança exponenciau

deus toristas. Atau, la creacion deu

Parc naturau nacionau de la Reunion

n’auré pas creat qu’ua sisa adminis-

trativa suplementaria, hòrt aluenha-

da de las promessas de desvolopa-

ment toristic. Que son atau los Reu-

nionés, que volen conservar ua isla

dab ua especificat identitaria, e non

pas aver a acuelher un milion o mei

de toristas per an. E que cau vertadè-

rament tribalhar e perméter au mon-

de de s’interessar e pausar questions,

d’escambiar dab la poblacion…

Lo torista, un piòt que s’ignòra ?

Solide, fòrça comerçants, qui se

pensan lo torista ne tornarà pas

(migracion uni-direccionau), lo pré-

nen sovent per un piòt que poderé

engolir tot o quasi ; e un còp plan

embocat, lo torista que seré plan

content de se’n tornar au país tà

condar las soas aventuras exoticas.

Totun, ua tau vision comuna deu to-

risme qu’es lo contrari d’un desvolo-

pament duradis ; de mei, que va so-

vent contre los interés de la pobla-

cion, dab ua inflacion de las tarifas

in fine. Peu monde presents, qu’es

vertadèrament pertinent de parlar de

torisme culturau tau que viscut e

pensat peus actors culturaus. Au

contra, la literatura toristica qu’es

sovent unicament pensada peus or-

ganismes de comunicacion, ua verta-

dèra catastrofa per l’imatge de l’isla

dab fòrça esterotipes. E tot parièr, se

cau mesfisar d’un torisme de « reser-

va » ; que seré lo cas deus indians

Maputche, que ne parlan pas mei la

lenga mes que perpausan a l’arrivada

deus toristas ua animacions de duas

òras dab la lenga.

Qu’es donc plan deu rapòrt entre

lo torista e la percepcion d’ua pobla-

cion per çò que representa que se

parla aquí. Pr’amor que seré « ua ex-

periéncia frustranta » peu torista, la

d’ensajar d’apréner qui es lo son òs-

te. E lo plaser fin finau, seré justa-

ment dens aquesta frustacion, e non

pas dens lo de « minjar » l'aute.

E per la lenga occitana ?

Que hè un brave moment adara

que l’IEO tribalha a socializar la len-

ga occitana en tot argumentar sus la

necessitat d’autenticitat deu discors,

deu camin toristica perpausat, etc…

Dens aquesta estructuracion, los la-

belizats « Òc per l’occitan » que son

en purmèra linha, mes ne son pas pro

numerós. Que i a fòrça actors econo-

mics e toristics que damoran en de-

hòra deu malhum, mes que hè necèra

d’integrar dens las activitats que me-

nam sus aquesta question. Dab los

vinhairons, subretot los deu Galha-

qués, qu’avèm iniciat mei d’ua accion

en favor de la lenga (SISQA, ficha per

tastar lo vin,…). Totun, que son tan-

ben membres d’ua cordèra, la deu vin

de Galhac, abans d’estar labelizats.

Darrièr, que i a donc tota ua profes-

sion estructurada dens la Maison deu

Vin de Galhac. Au nivèu deu departa-

ment de Tarn, que i a tanben un la-

bèl de visibilitat « identitaria », Sa-

veur du Tarn, qu’es finançat, e fòrça.

Qu’es donc complicat de balhar mei

de plaça a l’occitan en tot « rassegu-

rar » las estructuras privadas o publi-

cas dejà encargadas de las anima-

cions e de la comunicacion de las

cordèras. Enfin, qu’avèm estudiadas

las condicions de desvolopament deu

labèl, o de tota accion similaria,

dens los parcs naturaus regionaus. Tà

l’IEO, la causa qu’es simpla : un des-

volopament de la presa en compte de

l’occitan dens lo torisme e l’economia

deus territòris concernits que passa-

rà, obligatòriment, per la difusion de

la nostas demandas dens las estruc-

turas existentas ; qu’es la faiçon uni-

ca de ganhar en eficacitat e subretot

d’estar pres en compte e reconegut

peus diferents partenaris. Limitar ua

accion au cèrcle restrenhat deus mili-

tants, n’es pas briga l’idea qu’avèm tà

menar accions de socializacion e in-

versar la corba…

Los actes del collòqui que seràn

en linha suu site de l’IEO tre que re-

cebuts deus organizators.

Laurenç Gòsset

6 n°147

Occitània, tèrra de rugbí. Se la cultu-ra del rugbí e la del país d’òc se son en-devengudas, es que benlèu avián de va-lors comunas. Fa d’annadas qu’unas re-vistas occitanas (La Setmana, La Mes-clanha…) e de libres (13 coma rugbí

d’Alan Roch, La partida clandestina de Frederic Vouland…) nos an mes d’acòrdi amb l’espòrt-rei e que, d’autra part,

« Ovale 81 » nos regalava amb la rubrica occitana de Silvan Cassanha.

Fa de temps tanben que mai d’un sòci

de l’associacion « Puissance Castres »

brandisson de bandièras amb la crotz del

Lengadòc, pendent las partidas del Cas-

tres Olympique (CO), club campion de

França 2013.

Mas aqueste còp, serà pas per badi-

nar ! Lo Centre Occitan del País Castrés e

las associacions partenàrias (Puissance

Castres, Les Amis du rugby et l'Amicale)

an fach tot lo possible per far lusir las

marcas per la partida de copa d’Euròpa,

entre Castras e Leinster, província irlan-

desa, lo dimenge 12 de genièr.

Pensatz, fòra de las bandièras bèlas,

dels balons, de las capas e dels moca-

dors, totes estampilhats de la crotz occi-

tana, son milierats d’afichas que seràn

difusidas dins los comèrcis de la vila e lo

setmanièr « Le journal d’Ici », amb tèx-

tes explicatius sus la lenga, las paraulas

del « Se canta » e la presentacion dels

instruments de musica tradicionals :

graile e craba (apelada tanben bodega).

Perque justament la bodega animarà la

bodega ! En efièch, una còla d’un vinte-

nat de musicaires, grailaires e crabaires,

bailejada per Sòfia de Dixmude, faguèt

conéisser musicas e danças del país. Un

biais de valorizar aqueles instruments

que s’ameritan plan d’èsser coneguts tan

coma biniou e bombarde !

L’afar es d’importància : fòra de la

mediatizacion, la tòca es l’apropriacion

d’aqueles instruments tipics de Sidòbre e

Montanha negra pel public. Una marca

de mai de son identitat mas tanben un

biais de desrovilhar las cambas, de de-

sempolsar unas musicas e tot simpla-

ment de far conéisser una part del patri-

mòni regional, sovent mesconegut per-

que fòrabandit dels mediàs oficials.

Apuèi, s’agís de demorar pas dins un

canton d’animacion sonque folcloric mas

de viure al present amb dignitat la nòs-

tra cultura. Los Irlandeses coneisson lo

problèma, lor fasèm fisança, tan plan

coma als organizaires que se son esca-

nats a-n aquela experiéncia.

Es pas totjorn aisit de trabalhar amb

de clubs professionalizats, non pas que

son pas interessants e/o interessats.

Mas, son tant sollicitats, subretot quand

son campions. Eles son dins una amira

de projècte esportiu, financièr e de ren-

tabilitat. Doncas, per nosaus es pas tot-

jorn aisit d'entendre aqueste rasona-

ment.

Las dificultats son de trapar los bons

interlocutors per expausar los projèctes e

per lor mostrar çò que podèm lor portar.

Cal conéisser totes los engranatges del

mond del rugbí.

Puèi, cal saupre que los oraris e jorns

definitius de partida son coneguts pas

qu'un mes abans, a causa dels dreches de

TV. Doncas, cal tot prevéser e aprestar

abans. D'autant mai que los règlaments

son pas los meteisses pel campionat de

França que per la Copa d'Euròpa. que per

la Copa d'Euròpa. Per exemple en Copa

d'Euròpa :

• la mascòta pòt pas dintrar sul

terren 10 minutas abans lo rescontre.

6 n°147

Un abelièr* rugbistic a Castras

Organizar un abelièr amb de cabras

(aicí disèm crabas), vengudas d’Aude,

d’Òlt, de Garona Nauta e de Tarn, èra

pas un afar aisit a-n aquela temporada

ivernala.

Per una jornada plan ensolelhada, las

cabras an volgut pàisser la pelena poli-

da de l’estadi. E aquí vegèron un ramat

de trenta jogaires de rugbí, prèstes a se

tanar e subretot los quinze castreses

qu’ambicionavan de nhacar los adversa-

ris. Puèi, vegèron de capas, balons bo-

figas, mocadors de còl e bandièras, tot

aquò marcat d’una crotz occitana. E

vaquí qu’aquelas cabras venguèron pauc

a pauc de crabas e se metèron a sonar

amb l’ajuda d’unes grailes e de percus-

sions. Lo ramat tot se tresmudèt en una

còla de 24 musicaires, bailejada per la

Sòfia Jacques de Dixmude e amb una

dotzena de dançaires del talhièr del

Centre Occitan del País Castrés, entrai-

nèron los 8 000 partisans castreses e

irlandeses de Leinster a dançar e a can-

tar. Èra pas mai un abelièr mas una fès-

ta de las bèlas a las colors occitanas.

(*) « Tropèls de fedas mestrejats per un

sol pastre » dins lo diccionari de Canta-

lausa.

n°147 7

ACTUALITATS

• podèm pas véser las bandairòlas

de las associacions de partesans al pri-

mièr plan dins las tribunas. En plaça, i

deu aver sonque lo partenari principal :

es de dire Heineken.

Nosaus, auriam volgut jogar a la pau-

sa sus la pelena mas aquí foguèt pas

possible.

Aquela operacion de las bèlas foguèt

en primièr una operacion de comunica-

cion. Es un dels avantatges. Canal + es

vengut filmar l'animacion abans la parti-

da, França 3 n'aviá fach un reportatge

pel Jornal occitan, l'aviá anonciat tan-

ben dins lo Journal de Midi-Pyrénées e

dins l'emission Rugby Magazine. Cada

jornalista present (de radiòs, televisions,

premsas escritas localas, nacionalas e

internacionalas) a agut l'aficha mencio-

nada çai-dessús e una presentacion de

las animacions.

L'eveniment permet de crear e de

téisser de ligams socials entre los indivi-

dús, entre los partesans e lor equipa.

Tocam totas las classas socialas, las ge-

neracions, los òmes, los joves e tanben

las femnas. Associar lo rugbí e l'occitan

es tanben trapar de nocions de respècte,

de passion, de convivialitat, de bona

umor, de fèsta, e de s'amarrar a un terri-

tòri e a una idenditat. Quand capitam,

de pòrtas se dubrisson e es mai aisit de

trabalhar amb d'autras associacions, es-

tructuras e collectivitats. Sèm conside-

rats coma d'actors serioses ses e profes-

sionals malgrat lo nòstre estatut d'asso-

ciacion. Un club professional es abans

tot una veirina esportiva mas pas sola-

ment. Es tanben un vector economic,

financièr e toristic. Lo títol del CO re-

tomba sus la vila (lo mond arrèsta pas de

sonar l'ofici de torisme de Castras per

demandar ont se trapa la vila e çò qu'i a

de vistalhar). Doncas, es una dubertura

non solament sul despartament, sul país

mas tanben al nivèl internacional. De

notar que los publicitaris se son interes-

sats mai a n'aqueste espòrt en primièr

per de rasons financièras (los jogaires de

rugbí son mens cars que los del fotbòl)

mas tanben per las nombrosas valors

positivas que transmeton.

Ara, dins la botica del CO, traparetz

un pega-solet amb lor logò e una crotz

occitana. Las associacions dels partesans

del CO fan bandejar de drapèls bèls es-

tampilhats de crotzes occitanas. A cada

partida del CO a Pierre Antoine, i a de

balons blaus amb una crotz blanca e de

balons blancs amb una crotz negra dins

la Tribuna Sud. Lo drapèl es demorat a la

dintrada de l'estadi. Mas subretot, i agèt

un bon resson al prèp del public. Lo

mond arrèsta pas de nos demandar quora

i tornarem !!!

Son d'escasenças coma aquò que cal

causir per far avançar la preséncia e la

visibilitat de nòstra lenga e de nòstra

cultura. D'autres projèctes son a l'estudi

coma de serada rugbistica-occitana dels

partesans del CO pr'amor de ligar l'elèit a

las massas. E perqué pas de capitar de

metre una crotz sus l'equipament del

jogaire coma se fa dins lo club de fotbòl

del TFC (Toulouse Football Club) ?

Coma disiá lo Pèire Thouy « Se uèi,

l’occitan se met al rugbí, benlèu que

deman lo rugbí se metrà a l’occitan…

Alara, fe dins l’avenir, totes ensemble,

C.O. – ÒC ! »

Isabèla Còsta

Centre Occitan del Pais Castrés

8 n°147

Es vrai que la question pòt semblar

quauque pauc estranha tant es culturalament

aquesit que l’occitan es devesit en dialèctes,

coma langadocian, provençal, gascon, lemosin,

eca.

Sabe pas si avètz remarcat mas chasque

dialècte corespond a una provinça vièlha delh

domèni real, çò qu’es dèsja totalament nèci. De

tant mai qu’anuèit lo monde s’empaitan

gaiament entre provinças istoricas, regions

programas, indentitat provinciala e l’aure.

Doncas tornem vàs l’auvernhàs.

L’autre jorna achaptère la novèla edicion

del “metòde Assimil Occitan” fisada a

l’universitari Nicolas Quint. Aquela d’aquí salhís

a pauc près quaranta ans après lo d’Alain Novèl

“l’occitan sens pena”.

Aquela novèla formula s’es enriquida d’un larg

panoramàs sobre las diferentas fòrmas

d’occitan inclusas las mai exoticas, coma lo

judèo-provençal, lo lemosin-marchés, e

d’autras. Tanben trobem çai un chapítol sobre

lo felibrige e la grafia “mistralenca”, mai un

autre sobre l’occitan medieval que trobère

personalament fait de biais (çò qu’es pas

totjorn lo cas). Doncas un obratge enciclopedic

de tria.

A la fin d’aquelh libreton trobem doas

leiçons consacradas a “l’Auvernhàs”. Sabe pas

si avètz remarcat mas aquò’s totjorn a la fin

dels obratges, quanes que siájon, qu’en

general son relargats los parlars nòrd-occitans.

La promèira d’aquestas leiçons es un

extrait de tèxte de Banaset Vidal (per los que

lo coneisson pas : es un escriveire d’Auvèrnhe

de la promèira meitat delh sègle XX, originari

de Pònt-Gibaud (?) dins l’oèst de Puèi de

Doma, felibre e un dels iniciators entre las

doas guèrras amb Enric Gilbèrt de l’escritura

classica en auvernhàs dins dos romans : “la

sèrva” e “un amor”). Aquel extrait doncas, ven

de l’edicion 1926 de “la sèrva”, que l’ortogràfia

fuguèt quauque pauc adobada e sobretot que

l’accentuacion saguèt ajustada (i a pas

d’accents dins lo tèxte original). Adoncas

aquela accentuacion saguèt ajustada segon un

principi diferent de l’accentuacion normala de

l’occitan amb desplaçament quasi constant

sobre l’avant darrèira sillaba, coma per exemple

“aviá” que deven “àvia” o “fasiá” que deven

“fàsia”, “recebiá” que deven “recébia”, eca.

Fuguèt aquò que Vidal volguèt escriure ?

Qual sap ?

Lo segond tèxte ven delh roman de Francés

Conheràs (qu’es originari de l’èst de Corrèsa e

qu’es un bòn locutor “natural” dels parlars

d’aquelh caire) “la manifestacion”. Es escriut

quasi estrictament coma Francés escriuguèt

son tèxte (solet “-tj-” remplaça “-j-” dins dos

mots e “alhors” es remplaçat per “alhurs” (?)).

Aquelh parlar d’aquí, se, a lo mèsma

chamjament d’accentuacion qu’es dit en

d’avans e que dins aquelh cas es

incontestablament normal. Solet es un pauc

estranh « éspessa » (sans accent dins lo tèxte

original) que bailariá una accentuacion

proparoxitonica (coma dison los sabents) qu’a

dispareissuda de pertot anuèit exceptat dins lo

niçard e los parlars d’Itàlia.

Per la rèsta aprenem (un còp de mai

dempuèi lo “Que sais-je ?” de P. Bec sobre “la

lenga occitana” e per l-èsser ben segur que tot

lo monde comprenon qu’es pas de l’occitan

coma chal) qu’en auvernhàs dins la majoritat

dels cas l’article “lo” es remplaçat per “le”, que

las diftongas son reduitas (“au” deven [o] /

[ou] / [eu], eca.), que los plurals son

generalament marcats per desplaçament de

l’accent e alonjament vocalic de la finala (“la

femna” [lo fenno], “las femnas” [la fenna:]),

que la “S” se vocalisa davant una consonanta

sorda (“escòla” se ditz [eykola]) e que per la

rèsta aquò’s coma lo lemosin (que coma o

sabem es la forma refernciala delh nòrd

occitan).

Delh temps d’Alain Novèla aquò fuguèt lo

regretat Claudi Ladolors (originari delh caire de

Sant-Flor) qu’aviá fait qauques exercicis a la fin

de l’obratge (encara un còp) que i trobàvem

que “la velhada” se disiá [la biyada], que “vos”

se disiá [bous], qu’ ”aviá” se disiá [abyo], e

que “chasque còp” se disiá “cada còp”, que

“bravonèl” se disá [brabounérh], que “al Puèi”

se disiá [arh pœy], e mai que disiam “los

auvernhasses” (ten un plural sensible ?), tot

aiçò en èstre delh bòn santflorenc.

En sonhar (“en agachant” per los que

comprenon pas) a chascun d’aqueles libres

totes dos publicats sotz lo chapítol

“auvernhàs” dins la mèsma colleccion Assimil,

e que son totes dos perfèitament

representatius dels parlars transcrits, n’arribem

a la conclusion que : siá l’auvernhàs a ben

chamjat entre 1974 e 2014, siá un dels dos es

pas d’auvernhàs mas quicòm mai, siá parlem

pas de la mèsma causa (excusa me “chausa”).

De mai lo tèxte que sèi aquí qu’escrive deu

pas èstre d’auvernhàs, que dins mon parlar,

que d’escunes dison auvernhàs, trobem pas gis

dels traits ni delh promièr exemple, ni mai delh

segond (mai si li sembla un pauc mai).

Coma o vesem mai amb las melhoras

intensions delh monde per explicitar çò que

volem identificar coma “auvernhàs”, doncas

fòrma d’occitan que se parla dins un

“Auvèrnhe” (e pas una Auvèrnha) pantaisat (çò

dit en passar aprenguère dins aquelh libreton

que lo vèrbe “pantaisar” que cresiá de mon

caire, es de lengadocian o de provençal quand

es usitat per Pau-Loïs Grenièr ?) que seriá bòn

de definir, es d’aul (“de meschant” per los que

comprenon pas) definir, e pòt acapçar de las

realitats fòrça diversas e diferentas.

Me pense que chal arrestar aquelas

farlabicas e benlèu se dire que i a mas una

lenga occitana qu’es lo parlar d’aicí, d’alai o

d’endacòm mai.

Adoncas, si-vos-plai arrestar de parlar

d’auvernhàs quand mon parlar, maugrat sos

“ch” sembla mai lo d’Alès o de Nimes, que

d’autres mai septentrionals.

Joan D. Ros

ACTUALITATS

Extrach de l’edicion 2014 de l’Assimil Occitan

n°147 9

ACTUALITATS

Las ofèrtas del Servici de l’Emplec

Retrobatz aquelas anóncias e plan d’autras sus www.emplec.com. Emai lo Servici conta amb sa pròpria newsletter: anatz sus lo site oficial de l’IEO,

dins la seccion Letras d’informacion, per i vos marcar.

ESTAGI : GESTION DE PROJÈCTE E DE COMUNICACIÓN E WEB MARKETING

Nivèl en occitan: Mestresa correnta Missions: L’Institut d’Estudis Occitans (Institut d’Etudes Occitanes – IEO)emplega d’utisses numerics per sa comunicacion en complements dels supports costumièrs. L’estagiari deurà estudiar lo foncionament de la comunicacion de l’associacion e prepausar de tecnicas novellas, e par-ticipar a lor mesa en plaça.

Contacte: Mandar un CV a direccion@ieo-oc.org

ESTAGI : COMUNICACION E GESTIÓN DE PROJÈCTES LI-

GATS A L’EDICION Nivèl en occitan: Mestresa correnta Missions: L’estagiari deurà participar a la definicion e la mesa en plaça de las accions de comunicacion, catalòg, etc. participar a la mesa en plaça d’accions correctivas per la gestion. Botar en plaça d’utisses d’evaluacion de l’activitat. Contacte : mandar un CV a direccion@ieo-oc.org

An agut lo labèl Òc per l’occitan Aquí las darrièras estructuras labellizadas. Per descubrir las ancianas, rendètz-vos sus occitan-oc.org

Le Lavoir

Le Lavoir 24600 Siorac de Riberac 05 53 90 25 51 deseille-frederic@wanadoo.fr http:/restaurant-le-lavoir.com

Situat en Perigòrd verd, a cinq kilomètres de Ribeirac, lo restaurant "Le lavoir" prepausa una cosina tradicionala e originala. Un "menut del merchat" es prepausat e aquò es un pauc la suspresa del cap mas setz segur de profiechar d’ingredients de sason!

Nivèl 1: Los menuts e de plats an de noms en occitan!

Calandreta de l’Union

12 rue de Soumoulou 31240 L'Union 06 41 34 20 05 http://calandreta-lunion.blogspot.fr/

Escòla associativa laïca binbilingüa en occitan e en francés

Nivèl 3 : Tot lo cursus escolar se fa en occitan amb lo sistèma de l'ensenhament per immer-sion : lo mainatge, tre la mairala cabussa dins l'occitan.

Calandreta de Legavin

9 avenue de l'Armagnac 31490 Legavin

Escòla associativa laïca binbilingüa en occitan e en francés

Nivèl 3 : Tot lo cursus escolar se fa en occitan amb lo sistèma de l'ensenhament per immer-sion : lo mainatge, tre la mairala cabussa dins l'occitan.

Restaurants

Escòla

Escòla

Le Bistrôt Limousin

5 rue Guizier 87200 Saint Junien 05 55 02 66 29 lebistrotlimousin@gmail.com

“Lo bistròt Lemosin” es lo prumier restau-rant a portar queu nom dins nòstra region. Se situa al còr de Sent-Junian dins lo car-tièr medievau.

Nivèl 1: Los cartons dau minjar e la reclama dau restaurant son bilingues. E lo cap parla un pauc la lenga

Calandreta de Lavaur

5 avenue Augustin Malroux 81500 Lavaur 06 79 63 16 27 calandretadelavaur.over-blog.com

Escòla

Restaurants

Collègi del País Tolsan

37 avenue Aristide Briand 31400 Toulouse

Collègi

Brasserie Gasconha

228 Avenue du Haut Lévêque 33600 Pessac 05 56 08 93 32 / 06 95 76 11 00 contact@gasconha.fr www.gasconha.fr

Las cervesas de la Braçariá Gasconha son braçadas a Peçac (33) a tocar Bordèu. Que son braçadas en seguir la tradicion de las real ales britanicas mès taben dab los biais de har las cervesas « de guarda » tau com las hèn dens lo Nòrd de França.

Nivèl 1: Aquí l'occitan nos agrada.

Braçariá

n°147 9

ACTUALITATS

Escòla associativa laïca binbilingüa en occitan e en francés

Nivèl 3 : Tot lo cursus escolar se fa en occitan amb lo sistèma de l'ensenhament per immer-sion : lo mainatge, tre la mairala cabussa dins l'occitan.

Escòla associativa laïca binbilingüa en occitan e en francés

Nivèl 3 : Tot lo cursus escolar se fa en occitan amb lo sistèma de l'ensenhament per immer-sion : lo mainatge, tre la mairala cabussa dins l'occitan.

10 n°147

ACTUALITATS

10 n°147

Siam ben totei convençuts de la plaça

importanta de l’imatge dins la societat ac-

tuala. Que siágue sus internet o a la televi-

sion, l’imatge es incontornable. L’informa-

cion passa per aquí. Sentissem ben la ne-

cessitat de comunicar per cada eveniment

qu’organizam alentorn de la cultura occita-

na. Podem faire tot çò que volem de bèu e

de perfièch, se comunicam pas, es coma

s’aviám pas res fach ! Es un veratdièr tra-

balh necessari.

Aquest’an l’associacion Tè Vé Òc faguèt

un trabalh gròs dins aquel domèni per me-

nar mai e monde au Festenau vidèo amator

de corts metratges occitans organizat per

l’associacion Rayons d’oc rayons-doc.space-

blogs.net/ . que son president, Miquèu Gra-

vier, es tanben sòci e cadraire de Tè Vé Òc.

Se dítz que fau tres ans per recampar un

public e es verai ! Fau notar que lo dissab-

te, lo public doblèt. Es en coratjant per la

còla dau Festenau vidèo amator de Sant

Gervasi.

Mai, per de qué un Festenau de mai,

diretz ?

Nos avisèrem que, se i a mai d’un Feste-

nau vidèo/cinèma franchimand dins Gard,

ne mancava un occitan. Ara existís.

Recampament dei films

La crida per la mandadissa de films fu-

guèt facha d'ora, ne parlèrem a l'Estivada,

puèi i aguèt una autra crida en setembre e

novembre. Fau ben pensar que i a mens de

produccions occitanas que de francesas !

Benlèu que lo monde conéisson pas encara

l’existéncia dau Festenau ? Seriá ben per

l'an que ven de faire passar aquela crida sus

la revista « Anems ! Occitans ! » Aquò nos

menariá mai de participaires.

Lei films amators arrivèron pauc a pauc

e aguèrem doncas lo nombre que nos faliá

per lo Festenau (22). Pas res fuguèt refusat.

Aquò demandèt a la còla un trabalh

regular de contactes e de rampèus que fini-

guèt per pagar. Bastèt puèi d'equilibrar lo

programa per variar genres, tèmas e luòcs.

Fau pas doblidar que son d'amators que

nos mandan seis creacions. Pasmens la qua-

litat èra sovent a la nautor dei professio-

naus. Se vei ben qu'aquelei videastes son

afogats de la cultura d'Òc e fan un trabalh

de qualitat.

Raions d’Òc, organizator dau Festenau,

ajudat per Tè Vé Òc (Associacions que fonc-

cionan… sens subvencions !) metèt en

plaça lei tres après dinnar de projeccion.

Lei partenaris son l’IEO30 (qu’ofriguèt lo

Balèti amb Cabr’e Can lo dissabte de sèr),

MARPOC (amb lei libres occitans) TV Mistral

que realizèt un reportatge sus lo Festenau

2014), la librariá « La fontaine aux livres »

de Vauvert que prepausèt d’obratges en

relacion amb lo tèma dau Festenau : Occita-

nia, participèron en aquela capitada.

Diversitat:

I aguèt una diversitat rica dins lo pro-

grama : corts metratges documentaris, fic-

cions, reportatges o diaporamas venguts

d’asuèlhs diferents d’Occitania : Agenès,

Gasconha, Avairon (films d’Amic Bedel),

Tarn, Gard, Eraut, Provença o Camarga…

Diversitat tanben au nivèu dau public, que

d’amics catalans e gascons fuguèron pre-

sents. Fuguèt doncas un rescontre entre de

videastes afogats de la lenga d’Òc

(associacions o individuaus) e lo public.

De debats après cada projeccion, fuguè-

ron l’escasença d’escambis bilingües fruchós

que contunhèron alentorn de l’aperitiu dau

dissabte de sèr.

Occitanofòns o non, totei fuguèron sen-

sibles ai projeccions, onte l’imatge ajuda de

comprene la lenga. Es de remarcar que,

totjorn, lei gens an lo plaser de retrobar la

lenga de seis avis e dison son regret de

l’aver perduda. D’uneis demandan d’entre-

senhas sus lei cors per adultes. La sensibili-

zacion es ben la debuta de la reconquista !

Podrètz aver un resson de tot aquò sus Ra-

dio Lenga d’òc e sus Lenga d’òc (emission

sus TV Sud).

Un bilanç positiu per la version 2014

d’un Festenau que demanda pas que de s’a-

largar l’an que ven.

Lisa Gròs

Presidenta de Tè Vé Òc

PS : Un grand mercé a A. Bedel que nos

permetèt la projeccion de dos extrachs de

son DVD « Memòrias al canton. Entre Olt e

Avairon» : La bòria e La velhada (Institut

occitan de l’Aveyron)

L’occitan au 4en Festenau vidèo amator de Sant Gervasi 30 e 31/01 e 1er e 2 de febrièr de

2014

11 n°147

L’IEO e lo ficatge dei toponims occitans

Se compren sota lo nom de Collècta toponimica un ensemble

d’operacions que permeton de faire l’inventari dei noms de

luòcs. La necessitat administrativa a de lòng temps menat a

establir de listas de toponims. La fixacion de la forma escricha

s’ajudava d’una explicacion sus lo sens dau nom e, au mens per

lei noms mai importants, avèm de recuelhs nombrós. Fauguèt

esperar pasmens una data recenta per que se forme un metòde

toponimic scientific. L’introduccion d’un article de la revista

Rives nord-méditerranéennes, titolat «Leis etimologias de Srs.

Meynier e Saurel ò l’antiquitat dau terraire marselhés desveladas

per leis erudits dau s. XIXn. » dona una bòna idèa dei practicas

de la recèrca anciana en matèria toponimica.

“Aquesteis autors foguèron lei bèus premiers d’assajar de pre-

pausar a cada còp l’etimologia dei toponims dau terrador marsel-

hés, Meynier en 1866, Saurel en 1877-1878. Lo metòde dau pre-

mier se fondamenta sus leis analogias d’escrituras ò sonòras

entre lei noms de luòcs e de mots latins ò gregaus; lei refortís

de còps d’una referéncia sabenta e mai de legendas oralas. Lo

segond se dona la pena d’estudiar l’evolucion istorica dei topo-

nims e dei traças arqueologicas. Semblan nòstrei dos autors il-

lustrar doas etapas de la toponimia començanta. Meynier pre-

pausa una reconstitucion de la marca deis episòdis famós dau

passat antic e de l’ocupacion dau terrador per lo mejan de sei

toponims, çò que relèva de l’imaginari istoric; Saurel tempta una

premiera expertisa dei vestigis patrimoniaus mai a pas encara a

sa dispausicion lei metòdes que li permetrián d’aclarir vertadie-

rament un bòn nombre d’etimologias. ”

Se compren sota lo nom de Collècta toponimica un ensemble

d’operacions que permeton de faire l’inventari dei noms de

luòcs. La necessitat administrativa a de lòng temps menat a

establir de listas de toponims. La fixacion de la forma escricha

s’ajudava d’una explicacion sus lo sens dau nom e, au mens per

lei noms mai importants, avèm de recuelhs nombrós. Fauguèt

esperar pasmens una data recenta per que se forme un metòde

toponimic scientific. L’introduccion d’un article de la revista

Rives nord-méditerranéennes, titolat «Leis etimologias de Srs.

Meynier e Saurel ò l’antiquitat dau terraire marselhés desveladas

per leis erudits dau s. XIXn. » dona una bòna idèa dei practicas

de la recèrca anciana en matèria toponimica.

“Aquesteis autors foguèron lei bèus premiers d’assajar de pre-

pausar a cada còp l’etimologia dei toponims dau terrador marsel-

hés, Meynier en 1866, Saurel en 1877-1878. Lo metòde dau pre-

mier se fondamenta sus leis analogias d’escrituras ò sonòras

entre lei noms de luòcs e de mots latins ò gregaus; lei refortís

de còps d’una referéncia sabenta e mai de legendas oralas. Lo

segond se dona la pena d’estudiar l’evolucion istorica dei topo-

nims e dei traças arqueologicas. Semblan nòstrei dos autors il-

lustrar doas etapas de la toponimia començanta. Meynier pre-

pausa una reconstitucion de la marca deis episòdis famós dau

passat antic e de l’ocupacion dau terrador per lo mejan de sei

toponims, çò que relèva de l’imaginari istoric; Saurel tempta una

premiera expertisa dei vestigis patrimoniaus mai a pas encara a

sa dispausicion lei metòdes que li permetrián d’aclarir vertadie-

rament un bòn nombre d’etimologias1. ”

Ara, un inventari toponimic, repausa sus una enquèsta que

cèrca de recampar l’ensems deis atestacions oralas e escrichas e

de faire l’istoric. L’establiment dei formas mai ancianas es un

element essenciau avans d’assajar tota explicacion que siegue.

Mai aquest inventari, lòng e dificile de còps, a una objectiu, la

restitucion de la forma autentica per un usatge sociau actiu

reviudat.

——- 1 Traduccion d’un tròç « Les étymologies de messieurs Meynier et Saurel ou l'antiquité du terroir marseillais dévoilée par les érudits du XIXe s. », Rives nord-méditerranéennes, 11 | 2002, 77-90.

dorsièr n°147 - 11

Ací son quaques contribucions que’ns permete, de tornar pensar lo procediment de la collècta com lo son usatge.

Aquò es pas sensa consequèncias ni mai sus lo metòde e

lei mejans. La restitucion dau mens 1M de toponimes occitans

per se limitar a la mapa au 25:000 se fa pas en picant dins lei

mans. Faudriá una armada d’especialistas pendant 30 ans per

ne’n veire la fin ! Per aquò, la responsabilitat de l’IEO es de lan-

çar un nombre important de militants pron formats dins la Col-

lècta Occitana, en mai d’aquelei que menan ja una òbra d’espe-

cialistas.

La solucion la pus dinamica nos semblèt d’organizar lei contri-

bucions a l’entorn d’un element de quadrage simple: la Ficha

toponimica. Presentada coma un formulari d’emplenar, dona au

collectaire la vista sus l’objectiu finau: identificar lo nom ac-

tuau, indicar leis atestacions escrichas e oralas e, en conclusion

puei, prepausar una forma restituïda. L’avantatge d’aquest pro-

cediment es de permetre lo seguiment de la recèrca, sa verifica-

cion a un autre nivèu de competéncia e, se besonh n’es un jorn,

la revision de la ficha.

La ficha toponimica conservada sota la forma electronica dins

la BDTopoc® es lo dorsier toponimic dau toponime. Lo recampa-

ment dins una basa unica per lo territòri occitan d’un fichier

organizat es tanbèn essenciau per venir a un nivèu de coërén-

cia que permete a la toponimia occitana una reconoissença per

leis organismes oficiaus e sa presa en còmpte dins la senhaleti-

ca.

Après l’etapa demonstrativa de la mesa en linha dau site LUÒC

en 2012 que comunica au public lei formas restituidas dins una

vision d’ensems de l’espaci occitan, vèn lo temps de bastir solid

e de cavar fons.

a pagina d’acuelh, publica, contuniarà d’evoluir per rendre

còmpte e espandir lo resultat de la Collècta. Se prevetz, per

exemple, de prepausar una version sonòra dau nom. Metre d’un

jorn a l’autre una pancarta escricha dins una lenga privada des-

puei de sègles de tota oficialitat es sovent viscut coma brutau.

Un pauc coma lei tressimacis qu’acompanhèron leis anóncias dau

mètro de Tolosa, amb en suplement la dificultat per lo public, de

còps, de prononciar correctament la mencion e totei leis des-

bòrds que fau afrontar en reaccion.

Darrier la faça publica s’esconde tot l’obragte de l’IEO, es la

partida privada, lo resultat dei contribucions de totei lei sec-

cions. E aquò se pareisse pas, se fa pas tant d’estampèu, còsta

de temps e demandarà encar un moment de s’afanar. Avèm de-

mandat a cada seccion departamentala de recampar un Comitat

toponimic per verificar e perseguir la premiera collècta.

Nos fau puei, recampar lo Comitat federau de Validacion, en-

cargat de verificar e senhalar leis incoëréncias ò leis errors ai

Comitats locaus e bastir ensems una politica de socializacion dei

formas restituïdas.

Se l’especialista compren tot l’interés de la restitucion dei

formas occitanas e s’apassiona per lei mots, lo public, eu, a be-

sonh de comprendre leis enjòcs e de bèn veire que darrier lo

nom de luòc tot una informacion geografica sus lo territòri, tot

un viscut uman se ditz e se vòu transmetre. Lo territòri parla

occitan. Aqueu partatge se pòt faire, per exemple, amb d’exposi-

cions, de films, de passejadas comentadas, e tot çò que permete

d’aprendre a legir lo territòri.

Plus tecnic, informar au nivèu locau de la dubertuda d’una

enquèsta, i faire participar de contributors exteriors, associar lei

collectivitats publicas, oficializar lei formas e seguir lei maque-

tas de senhaletica s’improvisa pas. La formacion dei Comitats de

volontaris vendrà lèu una necessitat.

I a de pan sus la canissa, mai ara avèm la vista sus lo camin

de seguir e de reculhir la frucha de tot aquelei que se son ata-

lats nos encoratja. Lei questions coma lei criticas, lei contribu-

cions de tota mena, nos permeton d’avançar, e la qualitat nos

sospren mai que d’un còp. A la lònga dau temps descurbèm e

precisam fòrça ponchs gràcias ai criticas constructivas. Lo racòn-

te dau quotidian deis enquistaires es sempre d’un bèl ensenha-

ment. Totei ne’n siegan regraciats.

Pèire Brechet

O ! Tolosa…

Peus que ne coneishen pas la cansoneta, l’occitan, a Tolo-

sa, qu’es mei que sus la paret de la carrèras. Desempuish mei

de dus ans, que’s pòt enténer dens lo metrò. N’i a pas fòrça,

solide, e lo francés que damora peu mo-

ment la lenga de la comunicacion dens los transports, mes

que participa d’ua cèrta faiçon a la resocializacion en occitan

de la vila, e donc, que confòrta la modificacion deu sentis

deus poblants de cap a la lenga comuna e istorica de la vila,

l’occitan. Enfin, tot ne se passè pas tan aisadament. Que cau

soslinhar justament qu’es la pression exerçada per las asso-

ciacions, puish un moviment « tisse’Oc », que butèn de longa

Lo document sus la toponimia e la senhalizacion bilingua es dis-

ponible a cò de l’IEO e ne podètz demandar en escrivent a

comunicacion@ieo-oc.org

dorsièr n°147 - 12

L’enquèsta : emocion e plaser…

Dempuèi qualques ans, es sonque per de trabalhs de toponi-

mia que fau d’enquèstas. Lo que seriá interessat pòt consultar

per aquò mon article paregut en 2009 dins « Toponimia Occitana

e Senhalizacion Bilingüa, Actes del Congrès d’Aush, Tolosa,

2007. Edicion del Centre de Ressorsas Occitanas e Miègjornalas

». Publicacion DVD, me sembla, que deu ben èstre en linha en-

dacòm.

Aquelas enquèstas son productivas unicament se podètz tro-

bar, dins l’airal geografic que vos interèssa, d’occitanofònes

primolocutors (qu’an parlat l’occitan abans lo francés). Los qu’an

ausit parlar l’occitan, mas que lo parlan pas, son generalament

pas de fisança. Caldriá donc enquèstar pertot ont es possible

encara, e plan rapidament.

Per la Quinzena Occitana dins Òut e Garòna, presenti uèit o

nòu conferéncias sus la microtoponimia d’una, doas, o tres co-

munas vesinas. Per trobar de locutors, contacti los Ostals de

Comuna, o me petaci autrament. Assagi de n’aver dos o tres …

L’enquèsta la fau en occitan… e al telefòne !! Seriá plan melhor

d’anar dins la comuna enquestada, d’enregistrar los informators.

Mas implicariá d’i passar fòrça mai de temps (desplaçament,

tornar escotar l’enregistrament…); e, coma o ai dich, aquò tri-

ga. Un locutor de 85 ans que vos parla aqueste an, l’an que ven i

serà benlèu pas pus… e l’enquestaire vielhís, el tanben !

Quand un nom de luòc me sembla problematic, assagi de lo far

dire al locutor dins una frasa. Fau precisar se i a l’article, o

non… Las prononciacions las noti a mon biais, e las pòdi trans-

criure ulteriorament dins l’alfabet fonetic internacional (API).

E lo plaser, l’emocion ? Pensaretz qu’i pòdon pas èstre, vist

que se tracha de toponimia, ont l’afectiu a pas sa plaça, e que

l’enquèsta se fa al telefòne. Mas, s’es vertat que vos trobatz a

parlar amb qualqu’un que coneissètz pas e que vesètz pas, esta-

blissètz una relacion amb el, descobrissètz una persona. Avètz

besonh d’ela, e, mas qu’ajatz presentat l’afar coma cal, li agrada

de vos respondre. Es un pauc coma quand, dins un viatge, ren-

contratz un desconegut per li demandar lo camin (ai sovent pen-

sat que l’enquèsta èra coma un viatge ; un viatge meravelhós

sens anar luènh)… La persona parla l’occitan, mas pas coma

vos ; rencontratz son « microsotasistèma lingüistic » e n’arribatz

lèu a percebre las claus de correspondéncia amb l’occitan vòstre.

Sètz ben dins la lenga, mas i a un part « d’endacòm mai »,

d’exotisme.

L’emocion nais, de còps, dins la quita enquèsta suls toponi-

mes… E òc ! Pro sovent, quand avètz acabat las questions, la

conversacion ven un dialògue ont cadun parla de sa vida. Me

soveni de dòna L., de la comuna de La Bastida Veirias (Òut e

Garòna, en francés Labastide-Castel-Amouroux). Aviá mai de 85

ans. Li telefonèri dos o tres còps, cresi ; lo darrièr còp èra veusa.

Cada còp parlèrem, parlèrem… aimavi sa votz, e a ela la trobavi

polida, magnifica, sens la veire e sens l’aver vista jamai…

Pèire Boissièra

On son passadas las hadas

de la mea enfancia ?*

Que i avè un còp ua universitaria, dens un país que calaram lo

nom, un país d’Occitània. Aquesta hemna, plan saberuda, que

collèctè fòrça causas : legendas, credanças, costumas, danças,

racontes, mots, expressions, arreproèrs,… Tot qu’èra plan arqui-

vat. Qu’èra la soa fiertat, e pr’amor d’aquò, èra reconeguda per

l’Universitat : patiença e minucia, dab un metòde scientific,

qu’èra la perfeccion. Solide, tà har parlar lo monde, las coneis-

hança, que calèva parlar la lenga deu país - dab lo mots deu país

- e non pas la de la vila bèra qu’èra tan pròcha, ua lenga desen-

carnada, ensenhada aus mainats, que eths, los qu’èran de mei en

mei vielhs, n’avèn pas trasmetuda. Rai ! Los documents qu’èran

acumulats dens lo cabinet. Ua dia, un piót, occitanista, que

pausè la question de saber quin èra l’objectiu de la collècta, de

quina faiçon seré utilizada tota aquesta matièra purmèra que’ns

apartien, com çò de collectat en çò de numerós pòbles primitius

que’us apartien. Com la grana de blat ne deu pas apartiéner a un

industriau, lo nòste patrimòni que’ns devè tornar, per que s’i

posquim escader dens la soa reapropriacion. Mes de tot aquò, la

nosta universitaria n’avè pas nat interés. L’interés qu’èra que se

posquin contunhar los estudis, los articles, los libes sapiens.

Perqué tornar socializar ? la lenga qu’èra a morir dens lo son

lieit, au ras deu cabinet clavat de la dauna. E un còp retirada,

estossim astrós, un arrèr hilh que preneré la seguida, entà

contunhar l’òbra de collècta familiau, la numerotacion e la clas-

sificacion. On èra passada la memòria comuna ? De desespèr, ce-

disen las hadas se serén jetadas dens Garona per escapar au

silenci eternau deu cabinet, e ua carta postau que seré arribada

a l’Universitat, mandada d’una isla bèra delà la mar.

E cric e crac, lo men conte qu’es acabat.

* istòria romançada

dorsièr n°147 - 13

per que l’occitan se posqui ausir alhors qu’a l’ostal d’occitània,

dens las calandretas e los esveniments culturaus organizats zats

per las associacions occitanistas. En se tot apuejar suu tribalh

realizat justament peus noms de carrèras, l’anoncia de las esta-

cions en occitan, dab tota la reflexion de cap a la traduccion, o

non, d’un nom non-occitan o d’origina estrangièra, que hasó

debat. Mei lèu, pr’amor que cau plan sortir ua leçon de tot aquò,

es la qualitat de l’enregistrament e l’acompanhament pedagogic

(o la soa abséncia) que deu estar soslinhat. Un enregistrament

en dus temps, dab duas votz diferentas… mei subretot abséncia

de l’escrit, abséncia d’explicacions per descríver lo procedi-

ment,.. ; lhèu un chic a l’amagada, mes adara, l’occitan qu’es

plan present, e semblaré que se desvolopi alhors…. Acompanhat

d’explicacions, aquò que confortarè l’accion de las associacions

occitanas e la tota reapropriacion de la lenga peus tolosans.

14 n°147

E cadun d’imaginar « un còp éra…

o alara las farcejadas pebradas » es a

dire tot ço que lo monde del vilatge

pòdon comprene !

E ben, caldra benleù metre las pen-

dulas a l’ora…

De que n’es de « Le Crépuscule des

Dieux » jogat pel monde de Gabian,

mes en scèna per eles tanben e es-

crich per lo Cristian Joglar, Gabianés

de tria per çò qu’es de l’esper occitan

que fa grelhar.

Davant mai d’un centenat de per-

sonas avèm aquì la demostracion que

la realitat d’uèi se descobris pusleù

sus una scèna de vilatge que sul fe-

nestron de la sala a manjar.

I a aquì l’arbre de la plaça, lo tro-

quet e la carrièra granda ont passaran

los personatges per nos dire cossì aici

naìs l’esper, punta la desillusion, tot

aquò portat per una vida que ditz l’in-

timitat de l’uman, e del luòc ont viu

que se ditz lo sòl, la tèrra…

E es aquò la bossòla que nos mena

cap a una presa de consciènecia que

qual que sià lo sòmi que nos naìs, et

aura totjorn lo pès sus tèrra, sus la

tèrra del luòc… onte nostre eime se

noirrís.

Alara aquì tot ço que fa nòstre pan

de cada jorn, que disèm creissença,

consumerisme, ecologìa, surpopula-

cion, mondialisacion,… e ne passi, se

trapa confrontat a una realitat qu’es la

del còrs nostre e de son sentit.

E dirèm qu’es benleù aital que se

pòt melhor comprene cossí fargar de-

man…plan melhor qu’amb de tractats

saberuts, d’estudís scientifico-

economics, d’especulacions financiè-

ras e per clavar lo tot, l’aigat de la

mondialisacion que nos asaga tanben

d’espectacles que viran dins las salas

grandas, coma Zinga Zanga a Besièrs !

Lo meritì d’aquela mena de focali-

sacion sus una produccion culturala

locala, amb emergéncia d’una presén-

cia e d’una votz que pasa tant per la

paraula francesa coma occitana, lo

meritì es d’esser de carn e pas de vir-

tual coma l’imatge.

Cal tirar lo capèl, coma se ditz, a

aquel monde de Gabian, pichòt vilatge

de 820 abitants, de son cercle occitan

(I.E.O) e a aquela còla de tria, ama-

tors passionats al torn de Cristian Jo-

glar, l’ anma d’un reviscol!

A la fin de l’espectacle :

Per plan mostrar la dobertura qu’es

l’occitan pel monde de deman tres

frairots trilingues : angles, neerlan-

des, frances (los parents de nacionali-

tats diferentas vivon en França) ven-

guèron dire cadun un poème cortet en

occitan après dins l’encastre de las

activitats de la novèla refòrma esco-

làira.

IEO Erau buta cap a la creacion de

cercles (pas luenh d’un trentenat a

l’ora d’ara). Aquí una realizacion

exemplària de l’un d’eles.

Claudi Molinièr

ACCIONS

n°147 15

Per la maire èran de corchons. Per lo paire de capons. Degun voliá cedir. La guèrra èra crida-da ! Benlèu manco ja avans que nautrei aguessiam agut lo temps de nàisser. De capons ! De corchons ! Impossible de trobar un consensus !

Dau costat de la maire la situacion es-

tent clara, linguisticament vòli dire, que

lo demai me’n mescli pas, me regarda

pas, lo nom e la causa venián forçada-

ment de la tradicion familhala de sa

maire Elena, qu’au siáu parlavan que

l’òc. L’occitan provençau d’as Ais, dau

grand Ais i rapegant lei campanhas e lei

vilatges a l’entorn. Fuguèron totei pai-

sans, pichòts proprietaris ò rendiers de

castelans sextians, e totei parlavan lo

francés, un marrit francés de circons-

tància, que dins lei relacions obligatò-

rias ambé lei patrons, ò lo curat, que n’i

aviá que fasián de zele ! De son paire

Mariús, la situacion linguistica fuguèt

jamai esclargida. Sa maire an eu, Clara,

que se dòni pas lei noms va venir fòrça

complicat de destriar lei paires e lei

maires de cadun, fuguèt abalida de mi-

tat per sa maire, Clara-Catarina, marsel-

ho-sestiana de paire italian desbarcat

en 1814, e de maire sestiana. Aquela

sestiana vièlha Maria-Clara nascuda a

Marselha èra ja filha d’immigrats puei

que d’un paire auriolenc, e d’una maire

aubanhenca. L’autre mitat de la vida, de

l’ereditat e de la lenga de Clara li veniá

de son paire Joan-Cir immigrat eu de

Tarn e Garona. Devèrs uech ans se retro-

bèt Clara a l’orfanelat, sa maire aguent

defuntat, subrevivent qu’un mes a la

naissença de son tresen enfant una fil-

ha, e lo paire remaridat ambé una fre-

ma qu’aguent ja una filha decidèt son

òme de servar que lo fiu, un jorn podriá

esposar sa filha an ela ! Complicat,

qu’èra tras que chifradoira la marastra,

mai eficaç que lo fiu de Joan-Cir esca-

pèt a l’orfanelat, mai escapèt pas d’es-

posar la filha de la marastra trenta ans

puèi, après d’annadas de resistència

passiva ! Una franca salòpa coma sa

maire aquela filha, disiá la tradicion

familhala ! A l’orfanelat, Clara e sa sòr-

re, posquèron de tot biais pus parlar

que francés qué qu’aguèsson parlat

avans. Esposèt Clara a vint ans un dau-

finés, capelan desfrocat per l’ocasion,

que parlava que francés, perque franco-

provençau, perque ex-capelan, perque

sabentàs, perque sembla borgés preten-

dument eissut de quauqua ipotetica

granda familha, aguent noblessa perdut

per d’onorables, nebulós aitant que mis-

teriós motius! Lo perqué vertadier d’a-

quèu monolingüisme estonant per l’epò-

ca e lo luec, ai pas capitat de lo descu-

brir, pasmens li ai consacrat d’annadas

de recèrcas ! Èra aquel Alexandre, me

fisant ais arquius, fiu, felen e rèire felen

de paisans, nascut dins lo canton de La

Còsta Sant Andrieu en Isèra, ges de

sang blua en vista, pas manco avans la

Revolucion, coma se la racontan tant de

familhas. Lo retròbi seminarista ai voca-

cions tardivas, puei zoava pontificau a

la guèrra de 1870, puei jesuista, puei

professor as Ais, puei desfrocat, mari-

dat, oficialament sensa profession, au

mens sus son libret de familha, mai co-

proprietari e director de la Crècha par-

lanta d’as Ais fins a sa mòrt en 1894.

Coma s’encadenan e s’articulan exacta-

ment leis etapas de sa vida, ne’n sabi

tròp ren, demòra neblós e ensotanat

son caminament au papet Alexandre!

Çò que sabi pasmens es que i parlava

ren que lo francés a seis enfants, entre

doas rostas au cinturon, qu’èra rege

l’ancian òme de dieu, subretot quand lo

pichòt Marius, mon grand, qu’èra ja

poeta, mancava la messa, pantaiant

davant la font mossuda dau cors Mira-

bèu, una fuelha mòrta fasent cantar

l’escolament deis aigas. Pivelat per la

musica, per lei rebats de l’aiga, per la

beutat de l’instant, lo niston aviá obli-

dat lo paire, la messa, l’ora e quand

sortiguèt de son monde encantat se’n

tornèt a l’ostau. Lo paire revengut arre-

glèt lo problèma de son biais. Un enfant

de sèt ans que uei dirián abandonat sus

la via publica per son paire que contun-

hèt son camin ambé leis autreis en-

fants, seriá ara passible lo paire de per-

seguidas dei servicis sociaus ! A l’epòca

lo fautible èra l’enfant, lo castigat fu-

guèt l’enfant. Lo paire moriguèt pas

gaire après. E per Mariús lo solet sovenir

que gardèt de son paire fuguèt la rosta

au cinturon ! Polit imatge ! Un bel

exemple de caritat a la crestiana ! E a la

Caritat d’as Ais puei, justament que

siam a parlar de caritats, encara mens

question de parlar patoas que vint ans

en arrier, dau temps que sa maire i pati-

guèt coma eu sota l’autoritat ruda e de

còps sadica dei memei religiosas.

Donc d’enfant, Mariús lo paire de ma mai-

re, parlèt que lo francés !

Quand devèrs leis annadas 1909-1910,

l’armada facha, se faguèt embauchar au

PLM, fuguèt mandat a la gara d’Arenc a

Marselha ! E, ironia suprèma, fuguèt obli-

jat d’apprendre lo patoas, que degun dins

la gara tota parlava lo francés ! Fa cent

ans tot bèu just ! Oblijat d’apprendre l’oc-

citan per posquer trabalhar ! A Marselha !

Quand n’i a que te dison qu’es una lenga

mòrta de longtemps ! Subretot en vila !

Paureis abestiats !

(…)

Magali Bizot-Dargent

La seguida dins lo n°148 d’ « Anem

occitans »

RACONTE

16 n°147

Lo project d’un ofici public per la

lenga occitana (OPLO) suscita beucop

d’interès mas en mesma temps interro-

gacions e controvérsias, avant sa quita

mesa en plaça. Es normau que lo monde

associatiu, que pòrta l’expression de la

societat per la promocion de la lenga e

de la cultura occitanas, siá atentiu a la

politica daus poders publics per l’occi-

tan e aus utilhs que meten en plaça per

la portar. Tot-parier, la legitima vigilàn-

cia sus l’eficacitat d’una estructura in-

terregionala deu pas menar a l’expres-

sion d’una desfiança que rompariá una

dinamica necessària per una politica

panoccitana, condicion indispensabla

de la perenitat de nòstra lenga.

L’IEO a totjorn butit per una accion

publica interregionala concertada per

l’occitan, concretizada, dins son istoria

recenta, per sas iniciativas presas a las

amassadas generalas de Castras de 2004

e e de Gramat en 2005. Fai dietz ans, a

Castras, l’IEO lancet l’idèia d’un Conselh

interregionau per la lenga occitana ;

l’annada seguenta, a Gramat, l’IEO orga-

nizet un debat per una politica linguis-

tica interregionala per l'occitan, onte

s’amasseren per lo prumier cop daus

representants de las diversas regions

occitanas. L’efiech positiu de quela ini-

ciativa de l’IEO fuguet, dins las annadas

seguentas, un investiment creissent de

las regions dins la promocion de l’occi-

tan, e l’implicacion de regions que, co-

ma Auvernha o Rosa-Aups, avián d’aiçí

alai ni politica ni meians per nòstra

lenga. Pasmens, en abséncia d’una ver-

tadiera politica linguistica panoccitana,

l’investiment de las collectivitats regio-

nalas troban sos limites, que l’espaci

occitan se redusís pas a la juxtaposicion

de regions administrativas francesas.

L’ofici public per la lenga occita-

na, un utilh per una politica linguis-

tica interregionala de las poténcias

publicas

La promocion de la coneissença e de

l’usatge de l’occitan necessita alaidonc

a tots niveus – regions, departaments,

metropolis o vilas mejanas, e l’Estat –

un investiment mai important de las

potencias publicas, en meians e en

coordinacion. Una interregionalitat ver-

tadiera es indispensabla per poder des-

velopar quela politica, e per motivar las

collectivitats a s’investir mai, e mai

nombrosas. Dins la situacion financiera

actuala e emb la tendéncia a las reduc-

cions budgetàrias, lo finançament pu-

blic en favor de l’occitan es de mai en

mai en perilh, sus l’argument quant de

còps entendut que i a « mielhs a far »

que de finançar l’occitan. Sola una dina-

mica novela pòt permetre non solament

de mantener queu finançament mas a

terme de l’aumentar, aumentacion que

necessita de sollicitar mai d’institucions

publicas. Segur, un finançament es pas

una fin, mas sabem ben que sens

meians las bonas volontats se limitan a

de las bonas intencions.

L’occitan a coma caracteristica de

correspondre a paguna entitat politica

que cubririá, quitament aproximativa-

ment, son territòri. Tota politica verta-

dierament panoccitana necessita alai-

donc un utilh de coordinacion e de me-

sa en comun daus meians de las diver-

sas poténcias publicas. En abséncia

d’entau un utilh, e d’objectius clarament

definits, avem l’experiéncia malurosa

d’estructuras proclamadas « interregio-

nalas » que, concretament, lor accion se

limita essencialament a una region,

veire a una subregion, occitana.

Un ofici public, jos la fòrma juridica

d’un gropament d’interès public, es un

estructura qu’apareis convenenta per

portar quela politica. Seriá incoërent de

reclamar una politica linguistica publica

panoccitana e de s’opausar a la mesa en

plaça d’un utilh necessari a una tala

politica. Devem alaidonc sosténer la

mesa en plaça de l’OPLO. S’i opausar

seria perdre nòstra credibilitat, e s’em-

barrar dins una actituda protestatària

contraproductiva, tant per l’occitan co-

ma per l’IEO.

Pasmens, un utilh, per tant necessari

que siá, fai pas una politica. L’IEO deu

èsser alaidonc vigilant sus lo fonciona-

ment dau futur OPLO, coma z’ai totjorn

estat sus las accions – o las inaccions –

publicas, en particular sus dos punts

que son las claus d’accions dau sector

associatiu, e notadament de l’IEO : sa

legitimitat per portar la paraula societa-

la en favor de l’occitan ; son expertisa

coma operator culturau e linguistic.

Autrament dich, quo es essencialament

lo sector associatiu que pòrta la vitali-

tat d’auei de la lenga e la cultura occi-

tanas, e sens las associacions e lors

accions alencòp reivindicativas e de

terrenh, federativas e de proximitat,

Dempuèi la debuta de l’annada 2014, se parla de mai en mai d’oficializar las lengas de Franças, e notadament l’occitan. Dins lo tèxte seguent, podretz legir la posicion de l’IEO a prepaus de la politica publica interregionala

per la lenga occitana.

PROJÈCTES

n°147 17

l’occitan seriá uei nonmàs una curiositat

etnografica. Quela realitat deu trobar

concretament sa plaça dins lo fonciona-

ment de l’OPLO.

Lo bureu de l’IEO a alaidonc damandat

un encontre coma los elegits regionaus

que son a l’iniciativa de l’OPLO, David

Grosclaude (Aquitània) e Guilhem Latru-

besse (Miegjorn-Pireneus), per lor da-

mandar de las precisions sus lo foncio-

nament de l’OPLO, notadament sus la

participacion consultativa dau sector

associatiu, e lo sosten de l’OPLO a las

accions associativas.

Lo ròtle dau sector associatiu dins

la politica linguistica interregiona-

la : atencion a la confusion daus

genres

La mesa en plaça de l’OPLO, estruc-

tura de mesa en comun d’un ensemble

de meians per de las institucions publi-

cas, e l’establiment de la convencion

constitutiva entre los partenaris que lo

constituen, son de la responsabilitat

daus poders publics. Damandam aus

poders publics d’assumar plenament lor

responsabilitat, pas de nos substituir a

ilhs. De mai, las associacions pòden pas

èsser alencop decideiritz e beneficiàras

de l’accion publica. Lo ròtle de l’IEO es

alaidonc pas d’intervenir dins las nego-

ciacions entre los partenaris publics de

l’OPLO nimai d’interferir dins lor legiti-

mitat decisionala, mas de s’assegurar

que lo sector associatiu porrá exprimir

auprep de l’OPLO sa vision de la politica

linguistica per l’occitan mai son punt de

visda sus l’eficacitat de las accions me-

nadas. De velhar, de mai, que lo sector

associatiu, organizat d’alhors dempuei

longtemps de faiçon panoccitana, bene-

fície dau sosten de l’OPLO, que las asso-

ciacions coma l’IEO an jugan, juegan e

aurán de contunhar a jugar un ròtle

màger dins l’aprentissatge e la pratica

de l’occitan.

la politica interregionala deu soste-

ner lo monde associatiu

Lo sector associatiu es un element

essenciau de l’accion linguistica en fa-

vor de l’occitan. S’agís pas nonmàs d’u-

na realitat istorica mas tanben dau

temps present e, dins los darriers de-

cennis, las associacions occitanistas

màgers, demest las quaus l’IEO, se son

estructuradas, professionalizadas, ju-

gant mai que jamai un ròtle clau dins lo

manteniment de l’occitan, e son uei

daus operators reconeguts per las col-

lectivitats territorialas.

Segur, lo transferiment d’una compe-

téncia regionala a una competéncia in-

terregionala tras l’OPLO vai chamjar las

modalitats de sosten. Son de las modifi-

cacions que devem acceptar, e, compte

tengut de las incertitudas sus las com-

peténcias respectivas de las diversas

collectivitats territorialas – departa-

ment, metropòli, region – e dau quite

nombre de regions e de lor espandida,

lo sector associatiu se deurá de tot biais

adaptar a las evolucions a venir. L’exis-

téncia d’una estructura coma l’OPLO,

luòc de mesa en comun de meians d’en-

titats publicas diversas, pòt d’alhors

jugar un ròtle estabilizator fàcia a

quilhs chamjaments. Pasmens, lo pas-

satge d’un mòde de foncionament a un

autre es totjorn delicat, e l’IEO a insistit

auprep de D. Grosclaude e G. Latrubessa

sus la necessitat que la transicion de las

regions a l’OPLO se faja sens rompedura

dins lo sosten au sector associatiu tau

coma es organizat uei, subretot dins la

situacion economica actuala que lo fra-

giliza. Ilhs non an assegurats que queu

punt essenciau es estat prengut en

compte.

Un pre-conselh consultatiu interre-

gionau per l’estiu

Lo luòc previst per l’expression asso-

ciativa es lo Conselh consultatiu de l’O-

PLO, e la faiçon de foncionar de queu

Conselh consultatiu vai determinar si la

concertacion emb las associacions occi-

tanas sirá vertadiera o simplament de-

corativa. En responsa a quela interroga-

cion, David Grosclaude e Guilhem Latru-

bessa an perpausat de metre en plaça

tanleu l’estiu, avant la quita formaliza-

cion de l’OPLO, un pre-conselh consulta-

tiu. L’IEO saluda quela iniciativa que

sirá un bon biais de definir per l’expe-

riéncia concreta las modalitats d’organi-

zacion necessàrias au bon foncionar

d’un conselh consultatiu interregionau,

mai d’experimentar sa capacitat a pro-

durre de las recomendacions operacio-

nalas. Sem conscients que la participa-

cion a queu conselh es per nosautres

una exigéncia que nos fasem tanben a

nos-mesma : l’exigéncia de capacitat

prospectiva, d’originalitat, de coëréncia,

d’eficacitat, de luciditat de nòstras ana-

lisis e de nòstras perpausicions. Mas

l’IEO, per l’expériéncia de l’ensemble de

son malhum, a questa capacitat e, au

delai de l’IEO, lo sector associatiu occi-

tanista.

Alaidonc, dins la logica e la conti-

nuitat de son accion, l’IEO sosten lo

project d’un Ofici public de la lenga

occitana, coma un utilh necessari a una

politica publica linguistica vertadiera-

ment panocitana. Queu sosten es pas un

blanc senh, e s’acompanha d’una vigi-

lància legitima sus l’amplor e l’eficacitat

de la politica que ne’n sirá lo fruch. I a

ben-segur una incertituda sus la capaci-

tat de l’OPLO a aténher sos objectius.

Mas seriá una error greva de creire que

lo statu quo assegurariá una situacion

confortabla per lo sector associatiu e

profechosa a l’occitan. Dempuei una

diezena d’ans, lo movement associatiu a

saubut crear una dinamica en favor de

la lenga occitana. La logica de quela

dinamica es totjorn estada d’implicar

mai las collectivitats publicas a tots

niveus, mas sens se laissar embarrar

dins lo descopatge territoriau de l’admi-

nistracion francesa, d’un costat perque

la lenga occitana es pas la simpla juxta-

posicion de parladuras regionalas, e de

l’autre perque sola una interregionalitat

efectiva e foncionala pòt crear la dina-

mica necessària entre las collectivitats

territorialas per eschivar un abocina-

ment de l’espaci occitan, e de laissar

daus territòris en desenréncia linguisti-

ca. Exprimir una desfiança au quite mo-

ment onte los executius regionaus son,

per lo prumier còp, prestes a s’engatjar

dins quela interregionalitat, seriá passar

un senhau negatiu e incoërent a las

regions, en particular a las que sostenen

lo mai l’occitan.

Lo burèu de l’IEO

PROJÈCTES

18 n°147

ENTREVISTA

L’establiment de Puèglaurenç, Joan-Claudi Sèrras que’u coneish plan, tròp lhèu. Eth qu’estó responsable de l’IEO

Edicions de 1987 a 1995, que passè fòrça jornadas (e seradas) dens lo lòc, deu temps qu’èra de l’aute costat de la pa-ret e que lo locau actuau èra ocupat per ua estamparia, que l’agrada de véder que l’òbra comuna menada per l’IEO que contunha. En vesin, pr’amor que damorà a La Garriga, lo professor d’occitan adara retirat, qu’a mei d’un projècte com escrivan, quitament se, pr’amor de la soa implicacion dens lo projècte deu Tot en Un desempuish quasi dètz ans, que

deishè un chic de caire la literatura. Mes aquò, segurament, que tornarà. Entrevista a Puèglaurenç donc, que lo manescrit repassat èra acabat mes lo libe pas enqüèra arribat…

Anem Occitans: Joan-Claudi, aqueste

Tot en Un, aqueste projècte entà la

lenga occitana, quin arribè ?

Joan-Claudi Sèrras: La tòca purmèra,

çò qu’ei volut har, qu’es rendér dispo-

nible l’utis qu’aurèi aimat trapat quan

ei debutat lo men apprentissatge de

l’occitan. La classificacion deus mots

dens l’Alibèrt que pòt pausar problè-

ma ; tocar a la grafia de Mistral, qu’es

« enebit », quitament se fòrça autors

qu’utilizan lo Mistral entà lo lor tribalh

lexicologic… D’autes obratges tanben,

lo vocabulari de Lagarda, lo lexic de

Roger Barthe… Que calèva un utis

practic, d’un format suportable, e plan

pensat. Qu’ei donc utilizat l’existent,

que’m soi « fotut » dens los diccionaris

disponibles, i compres los dus de Cris-

tian Laus (hòrt technic) que son arri-

bats entre-temps, per ne sortir ua cèr-

ta coeréncia : problèmas de grafia d’un

diccionari l’aute, contradiccions, armo-

nizacion (e serà reglada un dia ?), lo

gendre deu mots. Se prenem, per

exemple, lo mot aigardent, 50% de las

sorças que disen qu’es masculin, e lo

demei femenin. Quin causir ? E ben

qu’èi causit, dab rason. Quitament se a

la debuta, soi escrivan1 e non pas un

lexicograf, adara, qu’ei tostemps un

credon de papèr per notar, au fur e a

mesura de las meas lecturas, çò que

seré interessant d’ajustar, o de corre-

gir. Aci donc, qu’auratz la tresau edi-

cion, qu’es ua vertadèra navèra edi-

cion, dab mei de 3 000 modificacions,

e en tot, quasi 70 000 entradas.

AO: Totun, lo Tot en Un n’estó pas lo

vòste purmèr obratge pedagogic ?

JCS: Solide, aqueste tribalh arribè

après lo deu Tot en Oc, en partenariat

dab Ròbert Marti, Mirelha Braç e Alan

Roch. Qu’èra ua faiçon de tornar balhar

un usatge normau a la lenga occitana,

dab los explics deu vocabulari tanben

en occitan. E dens lo Tot en Un, qu’ei

hèit la causida de plan situar las deus

lengas au medeish nivèu ; dens la pur-

mèra partida, occitan-francés, totas las

indicas que son en occitan, pr’amor

qu’es la lenga d’usatge ; qu’es atau ua

vertadèr tribalh de bilinguisme, que’ns

permet de sortir deu cadre de la di-

glossia.

AO: Un lexic, quitament en format

papèr, es rasonable enqüèra en

2013 ? Quand adara que’s parla de

numeric, de virtuau…

JCS: Que soi de la « Galaxia Guthen-

berg », afogat e amorós deus libes ;

qu’ei segurament a l’entorn de 25 000

libes a noste. Que m’agrada de tocar

un libe e qu’èri conegut de fòrça bo-

quinistes2... En 1988, qu’escriboi Enlòc

e qu’estò editat per IEO Edicions ;

qu’èra la decision d’Eric Chaplain3 d’ac

har ; qu’avèm decidit a l’epoca de cam-

biar lo format tà demenesir lo prètz de

venta, que 100 F, per un libe occitan,

18 n°147

n°147 19

èra un andicap vertadèr. E en tot aug-

mentar lo format, qu’avèm redusit lo

prètz de 30%. Que soi damorat a partir

d’aqueste moment responsable de las

edicions pendent 9 annadas, puish que

deishói la plaça, s’ac poish díser, a

Robèrt Marti, vesin e amic, que damo-

rava e ensenhava a Puèglaurenç.

AO: Com responsable de las edicions

de l’IEO, quin èra la contre-partida

d’aqueste tribalh benevòl ?

JCS: Segurament lo plaser de revelar

autors navèths, quitament se tots n’an

pas contunhat après. Ua annada, qu’a-

vèm atau editat 10 libes dens 10 varie-

tats diferentas de la lenga, quan

abans, èra subretot Provença e Lenga-

dòc4. Qu’ei editat Vouland, Sibra, e

Joan-Claudi Forêt abans que parti de

cap a d’autes editors. N’èri lhèu pas

s i m p l e a m a i n e j a r , l h è u

« emmerdant », mes qu’ei tostemps

legit los libes qu’avèm recebut e edi-

tat. Las meas remarcas o correccions,

n’agradèn pas tostemps aus autors,

aquò rai ! Los soviéners d’enfancia,

deu papet e de la mameta, ne calèva,

solide. Ne calèva tanben sortir, per

perpausar ua auta vision de la literatu-

ra (e quitament per d’aubuns, los lors

memòris que son mei interessants que

los lors romans). N’avèm pas tot publi-

cat, e qu’avèm creat d’autas colleccions

tà preservar Atots, ua colleccion dedi-

cada a la literatura au sens purmèr de

creacion.

AO: Justament Joan-Claudi, avètz

mencionat qu’es la creacion literaria

que’vs hasò viéner a l’escritura. Ne

poderem saber un chic mei aquí des-

sús ?

JCS: Que soi arribat a l’occitan de fai-

çon estranha, que lo copable n’es Ro-

bèrt Marti, lo men collèga de l’epòca,

que’m demandè d’ensenhar l’occitan e

que me passè obratges de Bodon per

m’iniciar a la lenga, lo Libre dels grands jorns, qu’es un chic fantastic,

puis la Quimèra… N’avi pas legit d’oc-

citan abans. Un còp lo diccionari d’Ali-

bèrt crompat, qu’aprenoi petit a petit

la lenga. Qu’ei debutat dab un recuèlh

de poesia Formigas capudas, un chic

entà m’exercir au picatge sus l’ordena-

tor. Qu’avi jà, vertat, publicat causas

en francés dens fanzines, mes aquí èra

diferent. Après, que’m soi ensajat a

l’estranh e la sciença ficcion, dab Mas-quetas e mariotas, e enfin Enlòc. Que

m’agrada d’escriver sus la mòrt. Aques-

te libe, qu’èra environat dab quauqu’ar-

ren d’estranh. Atau, la cobèrta qu’es un

tablèu de Josiana Daunis, que justa-

ment avèr acabat un tablèu entitolat

Enlòc ! Coecidencia ?... E dens las cen-

turias de Nostradamus, qu’ei trapat ua

frasa qu’èra lo resumit exact deu men

liba. Que’m sembla quauqu’arren tos-

temps d’actualitat, aqueste vielhs que

vienen s’installar atau a Niça, que hèn

la principau, lhèu soleta, activitat eco-

nomica de la vila. La recerca de l’imor-

talitat… E dens lo tribalh d’escritura,

s’ensajar, d’ua cèrta faiçon, a la pintu-

ra, dens la faiçon de descriver las cau-

sas. Qu’es atau que poish parlar de la

debuta d’aqueste libe, que sabem pas

se la descripcion es reau o somiada, ua

fotografia o un tablèu ; mes un tablèu

que permet justament de despassar la

realitat de la descripcion objectiva

d’un endret.

AO: Sovent, los autors que descrivan

l’escritura com un exercici, dab cons-

trentas. De quina faiçon avètz tribal-

hat ?

JCS: A l’epòca, ensenhaire donc, qu’avi

un emplec deu temps plan especific e

qu’èri cuentat deu dijaus au dissabte.

Las relacions n’èran pas tan simplas

dab l’administracion, mes que n’ei

donc profietat deu temps « libre » peu

men tribalh d’escritura. Qu’avi afichat

ua mapa de la vila qu’èri a descriver

sus la paret, entà m’assegurar de la

coeréncia de las situacions, d’aqueste

labirint qu’èra lo de « ma » vila. Qu’ei

escrit atau, cada jorn. Que voi tanben

rendér un omenatge a Ramon Chatbèrt,

que m’a corregit a l’epòca, que n’avi

pas enqüèra ua tau bona coneishança

de la lenga.

AO: E donc avètz projèctes adara ?

JCS: Qu’ei projèctes que son damorats

en obrador desempuish 15 ans. Pr’amor

la gestion de las edicions, com lo tri-

balh en seguida a l’entorn deu Tot en Oc, puish deu Tot en Un, aquò me «

tuè »! Un chic la santat, e tanben la

mea enveja d’escriver. Lhèu, adara que

la navèra version deu Tot en Un acaba-

da, que ne soi plan content deu resul-

tat (« a priori »), lhèu lo vam me tor-

narà, e qu’ac serà dab plaser. Mes la

recèrca dens los diccionaris, l’estudi,

es quauqu’arren qu’es tostemps pre-

sent. Qui ganharà la bastèta entre lo

lexicograf e l’autor ?

Laurenç Gòsset

1 De l’autor, editat en çò de IEO Edi-

cions : Masquetas e mariotas (Atots

92), Enlòc (Atots 106), Tot en Un -

dab lo pseudonim Rascal : Gratacuol,

Pensadas, Rascalendièr, Rasdiccalcio-

nari – En collaboracion : Tot en Oc. 2 Véder la referéncia dens Enlòc. 3 Eric Chaplain, ancian responsable de

l’IEO, que deishè lo moviment occita-

nista mei tard per s’i opausar en tot

promover ua grafia especifica entà lo

gascon (ua lenga diferenta de l’occitan

-lengadocian) e la reconeishança de

las lengas d’oc. 4 Tota comparason dab la situacion actuau que serè fortuita.

ENTREVISTA

20 n°147

Anem Occitans: Quin es lo punt de despart ; ua idea hòrta qu’avètz dens lo cap desempuish annadas, o ua idea que’vs sembla d’actualitat ? Avètz un rapòrt fisic dab l’escritura ? la

lenga ? E tribalhatz suu papèr, o dirèctament l’informatica ? Eric Fraj: Aquò depend. Som pas qualqu’un de sistematic. De còps me gardi una idèia d’annadas pel cap, de còps l’inspiracion me ven d’un fèit d’actualitat, e subta. Per ex., le libre Quin occitan per deman ?, le portavi dempuèi d ’ a n n a d a s e d ’ a n n a d a s , s’amolonavan las observacions, las socadissas, las confidéncias del monde quand vau cantar e que parlam de la lenga, del rapòrt a-n

-ela, etc. Al contrari, m’arriba de fèr una cançon en qualques oras, o en qualques minutas, après una emocion. D’autris còps, aquò demanda mès temps, depend… Òc, èi un rapòrt afectiu, carnal, fisic, a la lenga. Es un rapòrt sovent pas pro considerat o mal considerat per de monde que

s’interèssan a çò lingüistic, e a mon vejaire an tòrt. Benveniste mostrèt tota l’importància d’un tal rapòrt, e de la subjectivitat, per çò qu’es del discors. Èi un rapòrt analògue a la musica e al cant. Per ieu, dins ma

constellacion personala, aquò fa un tot. Comprendretz que, dins aquelas condicions, preferisca trabalhar sul papièr puslèu que per informatica… AO: Robèrt Martí : Un encontre dab un òme o dab un autor ? EF: Rencontrar Robèrt Martí es rencontrar una complexitat, una multiplicitat. Es rencontrar un uman. Pòdi pas destriar l’òme de l’autor, del militant, del professor, del paire, del marit, etc. Disi pas que

s ián les mèmes , dis i que s’acompanhan, que van amassa, que son unas de las facietas d’un tot qu’es de mal definir. Es un amic vièlh e çaquelà qualqu’un que contunhi de descubrir. Cossí carrejar en se a l’encòp Padena e les mondes fantastics o erotics de sos romans ? Revirar L’ombra doça

de la nuèch e L’arbaletrièr de Miramont èra plan important per ieu, segur : èra iniciar de monde a un univèrs, a un monde portat per un discors, per una vision. Iniciar a una literatura es pas jamès iniciar a

un tot omogenèu, a “la votz de son mèstre” ; es durbir a las gents le tresaur de las voses multiplas, de las paraulas desparièras. Tot escrivèire vertadièr es un dissident, e le Robèrt Martí fa dissidéncia tanben, coma ba mòstri dins la prefàcia de Viaur. AO: Es important de perpausar traduccions en francés de la literatura occitana ? Quin es la dificultat de la traduccion ? E podetz balhar lo shuc de la lenga

occitana mercés au vòste tribalh en francés ? EF: E l’autor pòt èsser son pròpi traductor o pas, i a pas de religion, seriá nèci de voler impausar un dògme en la matèria. Puèi, revirar es pas dintrar dins una lenga, es dintrar dins un discors, dins una paraula, es pas del tot la mèma

ENTREVISTA

Engatjat per l'occitan desempuish las annadas 1970, Eric Fraj que descobrí hens la canta, la

musica e l'escritura, un mejan d'expression. Puish, que comprenó lo desir solet n'èra pas pro

sufisent, e que'u calè apréner e tribalhar.

20 n°147

n°147 21

causa. Si volètz dintrar dins la lenga, vos cal durbir un diccionari, sabètz aquelis amontetaments de mots ont i ronca la lenga… Henri Meschonnic escriguèt sul sicut de causas que tot occitanista deuriá

aver digeridas. Doncas revirar es pas “balhar le chuc de la lenga occitana”, es ensajar de restituir dins una autra lenga le chuc d’un discors particular, que se pòt pas confondre amb un autre, le del narrator. Cal èsser fidèl a una paraula mes aquela d’adaptacions, e gaireben jamès – es l’evidéncia – pel mot per mot. Aquela fidelitat pòt pas èstre qu’una traïson… Aquò dit, cal téner compte dels nivèls de lenga del narrator, de sos imatges, etc. Après, si devètz

tradusir “La convention tripartite est interdite”, a vos de véser si volètz èsser comprés sonque de qualques occitanistas saberuts o d’un public mès largue. Poiretz doncas revirar “Lo convinent tricon es enebit” (ba legiguèri !) o “La convencion tripartita es interdita”. Ne disi pas mès, que ne disi plan pro dins Quin occitan per deman ? Çaquelà per ieu es evident que caldriá una politica occitanista clara de la traduccion e aquò deuriá passar, coma plan d’autras causas, per un

grand debat e una granda soscadissa collectius… AO: Que cantatz poemas/tèxtes d’autes (Bodon, Marti, Lorca,…)? Etz tanben compositor ? EF: Veni de sortir 2 CDs : “Pep el mal” (difusat per “L’Autre Distribution “) e “Eric Fraj canta L o r c a r e v i r a t p e r M a x Roqueta” (produit per l’Associacion Amistats Max Roqueta). Le primièr conta en cançons, e en catalan, espanhòl e occitan, l’invencion

d’una identitat, la de mon grand

pairal, l’immigrat valencian José Fraj. Coma de costuma, i canti tèxtes d’autris (Miquèl Decòr, Robèrt Martí, Ramon Busquet, dins aqueste cas) e tèxtes mius, musicas d’autris (Jean-Raymond Gelis,

Pascal Celma) e musicas mias. Dempuèi la debuta, som autor, compositor e interprèt, vau pas cambiar ara, m’agrada tròp variar les plasers ! AO: E mancam de compositors ? Qué pensatz d’un artista com Tousis qu’escriu los sons tèxtes tà estar dens lo present (o aute ?) Quin tribalh de collaboracion dab d’autes artistas ? EF: Cresi pas que manquèm de compositors, mancam puslèu de

paraulièrs, e dels bons… Dins una cançon, tot es important, la musica de segur, mes tanben las paraulas, e me pensi que Tousis a plan rason d’afinar l’una e las autras. Après, es pas la data de fabricacion que fa que le tèxte es “dins le present” o pas, es son discors. Sus scèna, m’arriba de cantar “Faula”, un poèma de Pèire Cardenal, dins la version modernizada de Leon Còrdas, e vos pòdi afortir que çò que ditz es totjorn d’actualitat. E quand canti les poèmas de Lorca,

èi pas l’impression de cantar causas passadas, sos poèmas nos parlan de nosautris e de nòstre monde. Es que la mòrt e l’injustícia, per ex., son tèmas inactuals, passadisses ? AO: Quinas son las dificultats per virar dab un espectacle ? E i a un mercat en Occitània ? En dehòra d’Occitània ? EF: Collabòri ambe’l musicaire e cantaire Guilhem López, qu’es ara un amic de longa, ambe d’autris musicians tanben, mes encara ambe

Bernat Cauhapé, ambe Claudi

Martí dins l’espectacle “La cançó”, ambe la cantaira Nadine Rossello per l’espectacle “Amare nostrum”, escrivi paraulas e tèxtes a la demanda per l’un o l’autre, e som dubèrt a tota aventura novèla. Le

periòde es pas aisit mes i arribam, tenem le còp, es çò principal. Ambe’l Guilhem López avèm montat le CAMOM (Collectiu Artistic e Musical Occitania Mediterranèa) e gràcias a-n-aquela estructura arribam a virar e fèr virar d’autris artistas, a portar a tèrme de mès de mès de projèctes musicals e artistics divèrses (espectacles , CDs , animacions musicalas, bals, etc.). I a un “mercat”, si volètz, en Occitania e en defòra, mes nosautris vesèm

pas totalament las causas atal : per nosautris, i a sustot d’autris umans a rencontrar, que sián occitanofònes o pas, occitanistas o pas, e es aquò que nos motiva bèl primièr… AO: Quin son los vòstes projèctes ? EF: Mon projècte es de contunhar de cantar, de crear. Quand serèi tròp vièlh o tròp alassat per pujar sus l’empont, contunharèi d’escriure e compausar per d’autris, mès joves, mès valents… Pel moment, èi

pas que 57 ans, le vam e la votz i son encara, alavetz tant que vira fa le torn ! Pel moment, cal fèr conéisser les CDs novèls e virar l’espectacle “Pep el mal”, e les autris : “Fat e fòls !”, “Gao” (que ne farèi un CD un jorn o l’autre), “El futuro se acerca…”. Le trabalh e la jòia mancan pas…

contact@lecamom.com o www.lecamom.com

ENTREVISTA

22 n°147

Hervé Terral : L’occitanie en 48 mots, IEO Edicions, 220 p., 14 €. 48 mots causits per coneisser un pauc mai la lenga e la cultura occita-nas.

————

J o a n - C l a u d i Sèrras : Tot en Un, IEO Edicions, 800 p., 19 €. Tresena edicion revista e aug-mentada del lexic lengado-cian, occitan/francés, francés/occitan, 70000 entradas.

————

Histoire sociale des langues de France, sous la d i rec t ion de Georg Kremnitz. Presses univer-sitaires de Rennes, 2013. 906 p., 31 €. Un inventari de totei lei lengas parladas a l'ora d'ara en França (metropòli e otra-mar) : lei lengas dichas « regionalas » de segur, mai tanben lei lengas de l'immigracion.

————

Eric Fraj : Quin occitan per de-man ? Lengatge e democracia. Reclams, 2013. 222 p., 10 € . De reflexions e de ques-tions totjorn actualas tocant l'occitan, sa normalizacion, lei relacions entre la lenga parlada e la lenga escri-cha, e l'equilibri de trobar entre lei doas.

————

Lengas, revue de sociolinguis-tique. N° 73, 2013. Presses universitaires de l a M é d i t e r r a n é e (Montpellier). 19 €. D i n s u n d o r s i e r « Lexicografia, oralitat e politica lingüistica en occi-tan », articles (en francés) de Joan Thomas sus un dic-cionari occitan inedich dau sègle XVIIIn ; de Joan-Pèire Cavaillé sus la situa-cion de l’occitan en Lemo-sin.

————

Gérard Zuchetto : Camins de tro-bar : trobar et t r o u b a d o u r s , XIIe-XIIIe siècles. Troba vox, 2013. 3 volumes de 60 p., 15 € cadun. 6 €. Una presentacion bilenga e fòrça illustrada de l'art dei trobadors e de son influén-cia sus la civilisacion occi-tana de l'Atge Mejan.

————

Cent poèmes du Sud . Poèmes choisis et traduits de l ' o cc i tan (bilenga). Ed. Pa-radigme, 2013. 480 p., 22,50 €. Una novèla antologia de Pèire Bec, que presenta de tèxtes de setanta-sièis au-tors, de Guilhem d'Aquità-nia a Felip Gardy.

————

Mesclum, l’Armanac, 2014. Editat per Leis Amics

de Mesclum. 280 p., 12 €

Per lo vinten an-niversari d'aquel armanac, de des-enats de collabo-rators presentan una garba de tèxtes (pròsa e poesia) e

d'entre-senhas divèrsas.

————

Lettres de la Félibresse rou-ge Lydie Wilson de Ricard (1850-1880) éditées par Rose Blin-Mioch. Presses universitai-res de la Méditerranée, 2013. 338 p., 24 €. Causida d'escrichs d'una femna que tenguèt una pla-ça importanta dins la vida literària occitana en Len-gadòc. Per aquò, apren-guèt l'occitan, e s'engatjèt tanben per la promocion deis valors feministas e republicanas.

————

A l'entorn de l'accion occita-n a ( 1 9 3 0 -1950) : Paul Ricard, Jòrgi Rebol, Carles Camproux, Max Rou-quette. Actes dau collò-qui de Seteme de Proven-ça dau 2 febrier de 2013. 10 € Agachada sus quatre per-sonalitats qu'an marcat l'occitanisme per son activi-tat militanta e son òbra literària.

————

Joan-Glaudi Puech : Una Pèira e un tamborin. CREO Provença, 2013. 68 p., 10 €.

Un racònte fan-tastic per lei dròlles, sus lo tèma dau viatge dins lo temps : l'eroina se retrò-ba a l'Atge Mejan, e fai la descuberta de la civilisa-cion occitana d'aquela epò-ca.

————

Aquel QR còde es destinat als aventurièrs de la caça als tre-saurs d’Occitània. Quand serà legit ambe l’ajuda d’un smartfòne, balharà un tròç d’un còde qu’ajudarà los aventurièrs a descodar un pargamin codat.

Aquel pargamin es una de las nombrosas enigmas que me-naràn los aventurièrs sus la pista del tresaur d’Occitània d’una valor de 800 €. Per mai d’entresenhas, rendètz-vos sus

l a p a g i n a : h t t p : / /

occitania.web-tresor.com/

PUBLICACIONS

Eric Fraj, Pep el mal, CA-M O M /L’Estive, dist. L’Autre distri-

bution, 2014, 14 €. Cd en catalan, espanhòl e occi-tan, Eric Fraj conta l’inven-cion de l’identitat d’un im-migrat Valencian, la de son grand pairal.

Eric Fraj chante Lorca traduit par Max Rou-

quette, Amistats Max Rou-quette, 2013, 18 €.

n°147 23

TRIBUNA LIURA Colera

Los politics e los gramati-

cians an totjorn un temps de retard

sus l’avançada de las idèas dins la

societat. Entau (avisatz un pauc çò

que se passa per las municipalas) los

politics ne’n son enquera a se des-

carcassar per arribar a la paritat

òmes-femnas sus las listas. E los

gramaticians ne’n son enquera a cer-

char coma se pòt dire au femenin

tau o tau nom de mestier.

De queu temps, fai son cha-

min dins los esperits l’idèa que i a

pas de diferéncia entre çò que disem

enquera « òme » e çò que disem en-

quera « femna », que l’un e l’autra

son de totala interchamnhabilitat

(neologisme lemosin plan audaciós)

e que las diferéncias fisiologicas son

res mai qu’una semblança, un vestit.

Los po l i t ics emb lor

« paritat » ne’n son enquera a veïcu-

lar una ideologia dau passat : la pa-

ritat es justament fondada sus quela

semblança de sexualizacion de l’u-

manitat. Per establir una paritat en-

tre dos gropes, fau ben donar una

definicion de quilhs dos gropes e per

consequent establir daus criteris de

diferenciacion donc d’inegalitat, de

discriminacion.

Per los gramaticians, quo es

enquera pièg. Parlar d’un « pòste de

professor » quo es dire qu’una femna

lo pòt pas ocupar. Parlar d’un

« pòste de professora » es feminizar

lo pòste e dire que pòt pas mai èsser

ocupat per un òme.

Ai res a dire de mai per los

politics. An besonh d’assimilar daus

conceptes noveus e los conceptes

noveus quo es l’afar daus gramati-

cians. Çò qu’escrive uei quo es per

consequent pas una colera, mas una

suplica aus gramaticians. E mai que

mai aus gramaticians occitans que

an aquí una enchaison de prener un

pauc d’avança, per un còp, sus los

autres. En plaça de decidir que

« professor » a un femenin e que

queu femenin quo es « professora »,

los gramaticians e lexicografs farián

mielhs de trobar una formulacion

actuala que tendriá pas compte de la

semblança sexuala. La solucion es

pas dins l’apondon d’un « a » femi-

nizant e per consequent discrimi-

nant, mas dins l’emergéncia d’un

terme noveu que auriá pasmai quelas

connotacions retrogradas. Lo quite

article (e tots los determinants en

generau) se deu de se trobar una

forma asexuada, indiferenciada, in-

terchamnhabla. Coma vesetz, lo tra-

balh manca pas.

Ne’n ‘chabariam entau emb

totas las dualitats discriminantas :

òme/femna, dròlle/dròlla, filh/filha,

pair/mair, Joan/Joana, feminisme/

machisme, bireta/monifla, ròsa/

b l a u , o m o s e x u a l i t a t /

eterosexualitat… en trobar dins las

possibilitats dau lengatge un terme

unic, unificaire e egalizaire.

Evidentament – a mon vejai-

re dau mens – es pas question de

fòrabandir daus diccionaris los ter-

mes incriminats que lor ocultacion

empaichariá los legeires de compre-

ner los textes ancians e los istorians

de parlar daus estats precedents de

la societat. Sem pasmai a l’Edat Me-

jana, mas coneissem totparier los

termes de la feudalitat e dau bla-

son !

Lo trabalh manca pas per lo

Congrès Permanent e per l’Academia

Occitana (podem per un còp esperar

un consensús ?). E ne’n vesem aquí

nonmàs lo començament, que mai

de questions se pausarán pauc a

pauc : gardar o pas una dualitat per

las bèstias (mascle/femela, taure/

vacha, tesson/trueja, merle/merlata,

ase/sauma…), e perqué contunhar

de sexuar çò que per natura z’a ja-

mai pogut èsser (UN pistolet/UNA

flor, UN pè/UNA man, UN salon/

UNA chambra, LA vaissela/LO jornau,

LA fuelha/LO fruch…)

E quand ne’n serem aquí,

coma disiá lo curat de Cucunhan,

aurem bravament enançat. E nos

podrem atacar a totas las autras

dualitats que nos puirissen la vita,

per quauqu’unas dempuei l’origina

de l’umanitat, e que denonciam

dempuei las annadas setanta : fam/

sacietat, jorn/nuech, vacanças/

trabalh, chaumatge/trabalh, setma-

na/dimenjada, chalor/freg, acciona-

ri/trabalhaire… Mas quò, quo es pas

per còp-sec e quò será segur tot-

plen mai malaisit.

Michèu Chapduelh

ADREIÇAS

L’Institut d’Estudis Occitans de pertot

INSTITUT D’ESTUDIS OCCITANS 11, carrièra Malcosinat

31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - direccion@ieo-oc.org www.ieo-oc.org

IEO EDICIONS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - ieo-edicions@ieo-oc.org

IEO DIFUSION Carrièra dels ancians combattents ZA Plana St Martin 81700 Puèglaurenç

05 34 44 97 11 - ideco@ideco-dif.com www.ideco-dif.com SECCIONS REGIONALAS

IEO AQUITÀNIA 171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 07 78 46 07 80 - ieoaquitania@ieo-oc.org

http://ieoaquitania.free.fr IEO AUVÈRNHE, BORBONÉS, VELAI 4, carrièra Sent Eutròpi 63000 Clarmont d’Auvèrnhe

09 54 49 26 63 - 09 59 49 26 63 ieoregionauvergne@gmail.com IEO LEMOSIN

Plaça daus vinhairons 19140 Usercha 05 55 98 28 90 - contact@ieo-lemosin.org http://www.ieo-lemosin.org

IEO LENGADÒC 15, avenguda Mas BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91- ieolengadoc@ieo-oc.org www.ieo-lengadoc.org

IEO MEIDIA-PIRENÈUS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa

09 62 56 09 91 - ieom-pireneus@ieo-oc.org www.ieomp.com IEO PROVENÇA-AUPS-CÒSTA D’AZUR (CREO PROVENÇA) Ostau de Provença 8 bis, avenguda Jules Ferry 13100 Ais de Provença 04 42 59 43 96 - ieopaca@ieo-oc.org

IEO RÒSE-AUPS Chez Gerard Betton - Le Petit Avanon 07370 Auzon 04 75 23 02 71 - ieor-aups@ieo-oc.org

SECCIONS DEPARTAMENTALAS IEO 04-05 "ESPACI OCCITAN DEIS AUPS"

21, charrièra de l'Estampariá 05000 Gap 04 92 53 98 40 - ieo04-05@ieo-oc.org www.espaci-occitan.com

IEO AUPS MARITIMS "JÒRGI GIBELIN" En çò de J.P. Baquié 17, baloard Carabacel 06000 Niça

04 92 04 27 20 - ieo06@ieo-oc.org http://ieo06.free.fr

IEO ARDESCHA En çò de Denis Capian

La Pastourelle A 07000 Privàs 04 75 64 87 74 - ieo07@ieo-oc.org

IEO ARIÈJA "OSTAL OCCITAN" 11, carrièra Henri Fabre 09100 Pàmias 05 61 69 60 96 - ieo09@ieo-oc.org

IEO AUDE 79, la Trivala BP 105 11022 Carcassona 04 68 25 19 78 - ieo11@ieo-oc.org

http://perso.orange.fr/ostal.sirventes IEO AVAIRON Ostal del patrimòni Plaça Foch

12000 Rodés 05 65 68 18 75 - ieo12@ieo-oc.org www.ieo12.org

IEO BOCAS DE RÒSE Ostau de Provença 8 bis, avenguda J. Ferry 13100 Ais de Provença 06 15 89 59 38 - ieo13@ieo-oc.org

IEO CANTAL 32, ciutat "Clair vivre" BP 602 15006 Orlhac

04 71 48 93 87 - ieo15@ieo-oc.org http://ieo15.cantalpassion.com IEO CHARANTA "CONVERSA OCCITANA" 13, carrièra Gaston Agard

16800 Soyaux 05 45 38 03 08 - ieo16@ieo-oc.org IEO DORDONHA "NOVELUM" Centre social e cultural

95, rota de Bordèu 24430 Marsac/ L’Isla 05 53 08 76 50 - ieo24@ieo-oc.org http://novelum.ieo24.online.fr

IEO DROMA "DAUFINAT, PROVÈNÇA, TÈRRA D'OC" Ostal dels Servicis Publics Servici de la vida associativa 1, avenguda St Martin

26200 Monteleimar 04 75 46 86 52—ieo26@ieo-oc.org www.ieo-droma.org

IEO GARD 4, carrièra F. Pelloutier 30900 Nimes 04 66 76 19 09 - ieo30@ieo-oc.org www.ieo30.org

IEO GARONA NAUTA Ostal d’Occitània 11, carrièra Malcosinat

31000 Tolosa 05 61 11 24 87 - ieo31@ieo-oc.org www.ieo31.com IEO GÈRS

5, carrièra Lamartina 32000 Aush 05 62 05 53 98 - ieo32@ieo-oc.org

IEO GIRONDA Ostau occitan

171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 05 56 36 30 27 - ieo33@ieo-oc.org ostau.occitan.online.fr

IEO ERAU 15, avenguda Mas BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91 - ieo34@ieo-oc.org

IEO LÉGER NAUT "L'AURA" Centre Pèire Cardenal Charrièra Jules Vallès

43000 Lo Puèi de Velai 04 71 06 17 42 - ieo43@ieo-oc.org IEO ÒLT Espaci Clément Marot

Plaça Bessières 46000 Caurs 05 65 24 62 82 - ieo46@ieo-oc.org

IEO ÒUT E GARONA "ESCÒLA OCCITANA D’ESTIU" 16, carrièra pujòls 47300 Vilanuèva d’Òlt 05 53 41 32 43 - ieo47@ieo-oc.org

IEO PUÈI DE DOMA Centre J. Richepin salle B12 21, carrièra Richepin 63000 Clarmont d'Auvèrnhe

06 08 21 45 55 - ieo63@ieo-oc.org IEO HAUTAS PIRENÈAS "NOSAUTS DE BIGÒRRA" Ostal de comuna 65350 Bouilh-Péreuilh

05 62 93 04 65 - ieo65@ieo-oc.org www.ieo65.com IEO PARÍS En cò d'Alexis Quentin

31, carrièra Vandrezanne 75013 París ieo75@ieo-oc.org

IEO TARN 3, carrièra de la Torque BP 14 81120 Realmont 05 63 79 06 67 - ieo81@ieo-oc.org www.ieo-tarn.org

IEO TARN E GARONA "ANTONIN PERBÒSC" 307, avenguda de Montech 82000 Montalban

05 63 03 48 70 - ieo82@ieo-oc.org IEO VAR "PROVÈNÇA TÈRRA D’ÒC" En cò de J. G. Babois - Plaça deis infèrns 83790 Pinhans

04 94 33 22 51 - ieo83@ieo-oc.org http://textoc.hostzi.com/ieo83.html IEO VAUCLUSA

26, carrièra dels Tinturièrs 84000 Avinhon 04 90 67 16 90 - ieo84@ieo-oc.org IEO VINHANA Madame Christiane Carron Résidence du Petit Breuil 37, rue de la Vallée 86000 Poitiers

ieo86@ieo-oc.org