Alfonso XIII

14
ALFONTSO XIII. AREN ERREGEALDIA Alfontso XIII.a eta Miguel Primo de Rivera

Transcript of Alfonso XIII

Page 1: Alfonso XIII

ALFONTSO XIII. AREN ERREGEALDIA

Alfontso XIII.a eta Miguel Primo de Rivera

Page 2: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.aren ERREGEALDIA

BIRGENERAZIONISMOA Unamuno, Ortega y Gasset JOAQUIN COSTA:

autoritarioa /nekazaritza eta legedia berritu

MODERNIZAZIOA MAURA: Industriaren

babesa, Instituto Nacional de Prevision.Igandetan lanik ez.Hauteskunde legea, Administrazioaren legea

CANALEJAS Candado Legea, Zerga

progresiboa 1912an asesinatua

Page 3: Alfonso XIII

Monarkiaren gobernuak 1902tik 1923ra

Page 4: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.aren ERREGEALDIA

Tarrasako mitina 1909.eko uztailaren 21ean (Aste Trajikoa) Gerratea, kapitalisten produkzio sistemaren azken ondorioa dela

kontutan harturik. Gainera, Espainiako armada osatzeko moduaren arabera, burgesiak

hasten dituzten gerrak langileek egin behar dituztela kontutan harturik. Asanblada honek protesta hau kaleratzen du: 1.- Espainiar gobernuak Marokon daraman politikaren aurka. 2.- Aristokraziako emakume batzuen ekintzaren kontra. Hauek hildakoen

emazteak, seme-alabak iraindu zituztelako, bizitzeko baliabideak eskaini beharrean dominak eta kutunak eman zizkietelako.

3.- Beharrezkoak diren gizonak bidaltzearen aurka, orokorrean berdin baitzaie gurutzeak ala ilargi erdiak irabaztea. Batez ere zenbat apaiz eta fraile bidal daitezkeen ikusirik alde batetik borroka horretan interesaturik daudelako eta bestetik ez dutelako familiarik, ez etxerik, ez eta estatuarentzat erabilgarritasunik, eta...

Eta langileriari dagokio indar guztiak biltzea greba orokorra egiteko, gobernuak marokiarrek beren aberriaren independentzia mantentzeko daukaten eskubidea errespeta dezan.

Page 5: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.aren ERREGEALDIA

KRISIALDIAK 1909ko ASTE TRAGIKOA Erreserbistak Rif-eko gerrara Bartzelonan protestak: gerra

eliza eta burgeseriarentzat Errepresioa :- Francisco Ferrer

anarkista errudun. Europako protesta

1917ko KRISIALDIA Gerra osteko krisia - Greba

orokorra Junta militarrak Parlamentua Bartzelonan Hiru urte boltxebikeak

(1918-21) Bartzelonako gerra

Page 6: Alfonso XIII

Aste Tragikoa

Page 7: Alfonso XIII

Grebak XX. mendeko lehen laurdenean

Page 8: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.aren ERREGEALDIA

1917ko greba. “ (..) Tren konpainian arazoak sortu dira, langile batzuk kalera bota dituzte eta.

Gobernuak bitartekaritza eskaini du eta konpainiak langileekin hitz egitea onartu du, istilua sortu duen gaiaz ez mintzatzeko baldintzapean. Baliabide lotsagarri horiek, gainbehera nazionalaren hizkuntzan gaitasun esaten zaienak, baztertu egin dituzte Espainiako langileek, moralaren et ohore nazionalaren izenean.

Trenbide langile espainiarrak ez daude bakarrik borrokan. Behargin guztiak alde dituzte, 13tik grebarako prest daude, Eta langileen mugimendu hau ez da geldituko Erregimen aldaketa hasteko berme nahikoa lortzen ez duen arte, duintasun eta ohore nazionala lortzeko beharrezkoa da eta.

Behin-behineko Gobernua osatzea eskatzen dugu, aginte exekutibo eta bitartekariarekin. Legeria biziatuan beharrezko aldaketak egin ondoren, hauteskundeak deituko ditu Gorte Konstituziogileetarako, han aztertuko baitira askatasun osoz herrialdeko konstituzio politikoaren oinarrizko arazoak,. Helburu hori lortu arte, langileen elkarte espainiarrak greba egingo du.

Biztanleok, ez gara desordena elementuak, zoritxarrez agintzen gaituztenek gutaz hitz egitean horrelako hitz lohiak erabili arren. Neke misioa guztion onerako onartu dugu, espainiarron herria salbatzeko eta zuok ere parte hartzea eskatzen dugu. Gora Espainia”.

Francisco Largo Caballero, Daniel Angiano, Julián Besteiro eta Andrés Saborit. 1917ko abuztuak 12.

Page 9: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.aren ERREGEALDIA

SISTEMAREN AZKEN KRISIA

Afrikako gerra 1921. Annual (Abd el

Krim)

Primo de Rivera (1923)

Page 10: Alfonso XIII

Annualeko porrotaren mapa

Page 11: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.ren ERREGEALDIA

Annualeko hondamena.Erregeak lehen bait lehen garaipena lortu nahi zuen, modu horretan Parlamentua alde batetara uzteko. Rif-en barneratzeko bide politikoa mantsoegia zen berarentzat, honela gerra ministrariaren gainetik zuzenki bideratu zituen ekintzak. Silvestre generalari Melillatik abiatzeko eran zion. Annual en Abd el Krimek bidea moztu zion: Hamar mila hildako, lau mila preso,arma guztiak, artileria, hegazkin guztiak galdu ziren. Jeneralak bere burua beste egin zuen. Aste bat beranduago Arruit Mendiko gotorlekua errenditu zen: zazpi mila hildako, ofizialak preso, Melilla bera ere arriskuan geratu zen. Baina erregearen eskutitza ez zen ezagutzera eman “Egin ezazu nik diodan bezala eta ministrariari ez iezaiozu kasurik egin ergela baita. “

Gerald Brenan “El laberinto español”

Paris 1962.

Page 12: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.aren ERREGEALDIA

Primo de Rivera Jeneralaren estatu kolpea.Nahikoa da! Errebolta lasai horiek ez dute ezer konpontzen eta

hainbeste kalte egiten dute! Batez ere diziplinari eta Espainiari eta erregeari. Espainiarrok! Gora Espainia eta gora erregea!

Gure ekintza ez da justifikatu behar, herri jatorrak eskatzen baitu. Ez gatoz negar egitera, irtenbideak ekartzera baizik. Horregatik hiritar onen partaidetza eskatzen dugu. Horretarako eta niregan jarri duten konfidantzaz eta aginduak, Madrilen osatuko da Direktorio behatzaile militarra behin behiniko iraupenarekin, ministeritzen eta erakunde ofizialen funtzionamendu arrunta ziurtatzeko eta aberriari eskatzen zaio lehen bait lehen gizon zintzo,jakintsu eta langileak eskaini ditzan gure babesean ministeritzak osatzeko, bainan duintasun osoz erregeari aurkezteko berak nahi izanen gero onartzeko.

ABC-ek argitaratutako Primo de Rivera Jeneralaren Manifestua.1923.eko irailaren 14ean.

Page 13: Alfonso XIII

ALFONSO XIII.ren ERREGEALDIA

DIREKTORIO MILITARRA Askatasuna mugatu Ateneoa itxi, partiduak legez

kanpo utzi Unión Patriotica Alhuzemako lurreratzea

DIREKTORIO ZIBILA Consejo Nacional Consultivo

DESGASTEA (27tik) 1929ko Krisialdia 1930ean dimisioa

DIKTABLANDA Hauteskundeak II. Errepublika

Page 14: Alfonso XIII

Testua: Ortega y Gasset monarkiaren aurka

Ortega y Gasseten monarkiaren kontrako jarrera

Diktadura botere absolutua eta mugarik gabekoa izan da (…). Egitate honi erantzuten dio erregimenak Berenguerren gobernuarekin, eta bere politikak esan nahi du: buelta gaitezen lasai normaltasunera bitarteko normalenen bidez, egin dezagun “hemen ezer gertatu ez balitz bezala” (…). Baina oraingoan erratu egin da. Hau da Berenguerren errorea. Hamar hilabeteren buruan, iritzi publikoak inoiz baino argiago du (…) diktadura ez ahaztea. Erregimenak bakarti, inguratuta jarraitzen du, legenarduna ospitalean bezala. Ez dago harengana hurbildu nahi duen gizon treberik (…). Hau da Berenguerren errorea, historiak gogoratuko duena. Eta erremediorik gabeko errore bat denez, geu gara, eta ez erregimena bera; geu, kaleko jendea, apalok eta batere iraultzaileok, gure herrikideei esan beharko diegunak: Espainiarrok, gure Estatua ez da existitzen! Berreraiki ezazue!

El Sol, Madrilen, 1930eko azaroaren 14an