AGENDA 21 2010ko aldizkaria 21 AGENDA - vitoria-gasteiz.org · zeak erabiltzea eta abiadurari...

21 AGENDA 2010ko aldizkaria

Vitoria-Gasteizgarapen jasangarrirantz

AGENDA 212010ko aldizkaria

Vitoria-Gasteiz garapen jasangarrirantz

2

Argitaratzailea: Vitoria-Gasteizko Udala

Zuzendaritza teknikoa: Udaleko Ingurumen Saila

Diseinu, maketazioa eta marrazkiak: Komunikazio Bulegoa.

Koordinazio teknikoa: Komunikazio Bulegoa.

Inprimatze eta azaleztatzea: Gráficas Dosbi

D. L.: VI- 258 -10

Ebixeko Coriandoli paper ekologikoaPaperaren ezaugarriak: paper birziklatu berezia kotoi zuntzak koloretako zatikiak ekologikoa

Aurkibidea

Sarrera ............................................................................... 3

Vitoria-Gazteizko iraunkortasun adierazleen sistema ....... 5

Erabileremua: diagnostiko sektoriala ................................ 7

Ingurumen Kontseilu Sektoriala ........................................ 63

3

SARRERA

1998. urteaz geroztik, Vitoria-Gasteizko Udalak Agenda 21 Aldizkaria aurkezten du, urtero-urtero, Ingurumenaren Mundu Egunean. Urte hartan, Vitoria-Gasteiz-ko Agenda 21 prozesuari laguntza emateko hitzarmena onartu zuen aho batez Udalbatzak, eta urtero iraunkortasun-adierazle batzuk aztertzeko eta azterketaren emaitzak zabaltzeko konpromisoa hartu zuen, gainera.

Konpromiso horri erantzunez, Agenda 21 Aldizkariak azterketaren emaitzak ez ezik Vitoria-Gasteiz iraunkortasunaren bidean jartzeko urtean zehar egin diren jarduketarik aipagarrienak ere biltzen ditu, behar bezalako zabalkundea izan de-zaten.

2009an, hobekuntza asko egin ziren mugikortasunaren inguruan. Abetxukuko adarra martxan jarrita, bukatutzat eman zen tranbia ezartzeko lehen fasea, eta jarduketa asko eta garrantzi handikoak egin ziren Vitoria-Gasteizko Mugikorta-sun Iraunkorraren eta Espazio Publikoaren Planaren inguruan: hiri-garraio pu-blikoaren sare berri bat ezarri zen, aurrekoa baino eraginkorragoa; aparkalekuei buruzko araudi berria onartu zen; bizikleta-bide berriak egin ziren; eta bizikleta udal erregistroa sortu zen, besteak beste. Horretaz gainera, zabalkunde-lan han-dia egin zen hiriko mugikortasun iraunkorra bultzatzeko: aipagarriak dira, adibi-dez, “Bai, igoko naiz! Merezi du!” komunikazio-kanpaina, edota, hiri-autobusen sare berriari buruzko kanpaina. Kanpainarekin elkarlanean, boluntario-talde bat kalera atera eta sarean egindako aldaketak azaldu zizkien herritarrei, modu per-tsonalizatuan.

Mugikortasunarekin eta espazio publikoarekin estuki lotuta dagoen beste jar-duketa aipagarri bat Alhondiga plana abian jartzea izan da. Merkataritza berritze-ko proiektu horren lehen etapa 2009an burutu zen, hainbat kaletan −Prado, Mag-dalena, Antso Jakituna eta Ricardo Buesa− egindako eraberritze-lanei esker.

Bestalde, udalaren ingurumen-kudeaketak beste bi plan aurkeztu zituen joan den urtean: batetik, Vitoria-Gasteizen Uraren Erabilera Arrazionala Sustatzeko Futura Plana −Vitoria-Gasteizko Ura Aurrezteko Plan Integralaren (2004-2008) jarraipe-na dena, 2009-2012 bitartean gauzatzekoa−, eta, bestetik, Vitoria-Gasteizko Udal Hondakinak Kudeatzeko Plan Integrala (2008-2016), gaur egun aurrerapen fa-sean dagoena.

Energiari dagokionez, Vitoria-Gasteizek Energia Iraunkorraren Europar Astea os-patu zuen lehen aldiz. Esan beharra dago, datu aipagarri gisa, hiriko alkateak CO2 isuriak murrizteko Europako Alkateen Ituna izenpetu zuela Bruselan, 2020rako CO2 isuriak gutxienez % 20 murrizteko konpromisoa hartuz.

Bestalde, naturaren eta bioaniztasunaren kontserbazioaren inguruan, mugarri ga-rrantzitsua jarri zen 2009an, Salburuko Hezeguneen Interpretazio Zentroa (Ata-

4

ria) zabaldu baitzen. Zentroaren helburu nagusia hau da: hezeguneek eta, oro har, natur ondareak eta biodibertsitatearen kontserbazioak duten garrantzia komu-nikatzea, erakustea eta horren inguruko kontzientzia hartzen laguntzea. Horreta-rako, zentroak programazio zabala eskaintzen du, jende guztientzako proposame-nak eginez. Erakusketak 50.000 bisita izan zituen 2009an zehar, eta horrek herri-tarrek harrera ezin hobea egin diotela erakusten du.

Gizarte gaiei dagokienez, honako hauek dira egindako jarduketarik aipagarrienak: Haurtzaro eta Nerabezaroko Tokiko Plana (2009-2012), Salburuko auzo-egoitza berria, Txagorritxun nagusientzako jangela, eta bidezko merkataritza eta kontsu-mo arduratsuaren inguruko sentsibilizazioari buruzko jarduketak.

Azkenik, aipagarria da Vitoria-Gasteizko Garapen Iraunkorrerako Ekintza Plana (2010-2014), eta, bereziki, herritarrek parte hartzeko tailerra, Vitoria-Gasteiz 21 Agendaren Ekintza Plan berriaren zirriborroa aurkezteko eta eztabaidatzeko sor-tua. Planaren xede nagusia udalaren iraunkortasunaren alderdi guztiak (hau da, ingurumen-, gizarte- eta ekonomia-alderdiak) sustatzea da.

5

HIRIKO KUTSADURA1. Airearen kalitate “hala-moduzkoa”, “txarra”

edo “oso txarra” erregistratzen den egun kopurua

2. Urtean biztanleriari emandako ozonorako informazio-atalasea gainditzen den aldien kopurua

3. Eguneko 24 orduetan kalitate-helburu gisa desiragarri litzatekeen zarata-maila baino handiagoa jasaten duten kaleetan bizi den biztanleria

4. Gauean kalitate-helburu gisa desiragarri lit-zatekeen zarata-maila baino handiagoa ja-saten duten kaleetan bizi den biztanleria

TRAFIKOA ETA GARRAIOA5. Tokiko mugikortasuna eta bidaiarien ga-

rraioa5a. Biztanle bakoitzak egunero egiten dituen

bidaia kopuruaren batez bestekoa5b. Biztanle bakoitzak egunean egiten duen

bide-luzeraren batez bestekoa 5c. Biztanle bakoitzak egunean egiten dituen

bidaien batez besteko iraupena 5d Bidaia sistematikoak eta ez-sistema-

tikoak ehunekotan 5e. Garraiobide diferenteen erabilera ehu-

nekotan 6. Tranbia eta hiri autobusa erabiltzen duen bi-

daiari kopurua7. Trafiko intentsitatea8. Garraio-azpiegituretara bideratutako azalera

URA9. Hiriak Zadorra ibaiari ematen dion karga or-

ganikoa 10. Ur zikinen arazketa11. Uraren etxeetako kontsumoa12. Ur-eskari osoa13. Ur-eskari osoaren sektore-banaketa14. Ur edangarriaren banaketa-sarearen erren-

dimendua

ENERGIA15. Argindar eta gas naturalaren kontsumoa

etxeetan16. Efizientzia energetikoko ziurtagiria lortu

duten etxebizitzen kopurua

INDUSTRIA17. Ingurumenaren kudeaketarako ziurtagiria

duten enpresak

HONDAKINAK18. Etxe eta saltokietako zaborrak biztanle eta

eguneko19. Hiriko hondakin solidoen birziklapena

HIRIGINTZA ETA LURRALDEA20. Oinarrizko zerbitzuetarako eta gune pu-

bliko irekieta iristea21. Lurraren erabilera jasangarria

21a. Lur artifizializatua eta urbanizagarria21b. Lur abandonatuak eta potentzialki

kutsatuak21c. Lurraren erabilera-intentsitatea21d. Garapen berrien kokapena21e. Hiri-azaleren zaharberritzea21.f. Landa-espazioa eta espazio naturala

NATURA ETA BIODIBERTSITATEA22. Biodibertsitatearen kontserbazio egoera

Vitoria-Gasteizko udalerrian (hegazti uga-ritasunaren indizea)

23. Nekazaritza ekologikoko teknikak ja-rraitzen dituzten lursailak

24. Ibaien egoera ekologikoa (BMWP’ indi-zea)

OSASUNA ETA INGURUMEN ARRISKUAK25. Erretzaileen ehunekoa (ohikoak edo noiz-

behinkakoak)26. Hiri barruko trafiko-istripuen kopurua ur-

teko eta 1.000 ibilgailuko27. Hiri barruan harrapatutako oinezkoen ko-

purua urteko eta 10.000 biztanleko

INFORMAZIOA, HEZIKETA ETA HIRITARREN PAR-TAIDETZA

28. Ingurumen informazioari buruzko kontsulta kopurua

28a. Ingurumen informazio edo dokumen-tazioaren eskuratzeak

28b. Udaleko zerbitzu teknikoei zuzendu-tako ingurumen kontsulten kopurua

29. Eskola-umeen parte hartzea Vitoria-Gas-teizko Udalak antolatutako ingurumen-heziketako jardueretan

INGURUNE SOZIO-EKONOMIKOA30. Herritarren gogobetetzea tokiko komuni-

tatearekin 31. Garapenerako nazioarteko lankidetzara bi-

deratutako udal aurrekontuaren ehunekoa32. Garapenerako nazioarteko lankidetzara bi-

deratutako udal aurrekontuko per capita gastua

33. Mendekotasun demografikoko tasa 34. Diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzen

duten familien ehunekoa35. Langabezia-tasa

IRAUNKORTASUN ADIERAZLEAKUdalbatzarrak, 2004ko maiatzaren 26an bildurik, aho batez onartu zuen Vitoria-Gasteizko Tokiko Agenda 21 prozesuko iraunkortasun adierazleen sistemaren be-rrikuste eta hedatzea. Onarpen honen ondorioz, hasieran finkatutako 21 adierazle multzoa 35 adierazle izatera igaro zen.

HIRIKO KUTSADURA

JASANGARRITASUNEKO HELBURU OROKORRA:

• HIRI INGURUNEKO KUTSAGARRIEN MAILAK BEHERATZEA

81

62

99

6974

8

airea

ren

kalit

ate “h

ala-m

oduz

ko”,

“tx

ar” e

do “o

so tx

arre

ko” e

gun

kopu

rua

AIREAREN KALITATEA

Aire garbia ezinbestekoa da hirritaren eta ekosistemen osasunerako. Horregatik, hain zuzen, funtsezkoa da jasangarritasunerako.

Erabilitako adierazleek hiriko atmosfera-kutsatzaile nagusien balioak aztertzen dituz-te, nagusiki garraiotik, industrian erregai fosilak erabiltzetik eta berogailu-sistemeta-tik datozenak, eta indarrean dagoen araudiak ezarritako arrisku-maila edo atalaseekin alderatzen dituzte. Kontrol hori, gero eta neurketa-estazio gehiago dituen Kutsadura A tmosferikoa Zaindu eta Kontrolatzeko Sare Automatikoaren bitartez egiten da. Anali-zatzen diren atmosfera-kutsatzaileak hauek dira: SO2, NO2, ozonoa eta PM10.

1. Airearen kalitate “hala-moduzkoa”, “txarra” edo “oso txa-rra” erregistratzen den egun kopurua

Datu iturria: Gasteizko Kutsadura Atmosferikoa Zaindu eta Kontrolatzeko Sare Automatikoa. Vitoria-Gas-teizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasun SailaJoera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Oso ona: 73 (%19,9) 81 (%22,2) 47 (%12,9) 48 (%13,3) 53 (%14,5)

Ona: 215 (%59,8) 222 (%60.8) 219 (%60.0) 248 (%67,9) 231 (%63,3)

Halamoduzkoa: 74 (%20,2) 58 (%15,9) 91 (%24,9) 65 (%17,8) 81 (%22,2) Dat. gabe(*)

Txarra: 0 1 (%0,3) 7 (%1,9) 4 (%1,1) 0

Oso txarra: 0 3 (%0,8) 1 (%0,3) 0 0

100 ……………………………………………………………………………………………

90 ……………………………………………………………………………………………

80 ……………………………………………………………………………………………

70 ……………………………………………………………………………………………

60 ……………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

2. Urtean biztanleriari emandako ozonorako informazio-ata-lasea gainditzen den aldien kopuruaDatu iturria: Gasteizko Kutsadura Atmosferikoa Zaindu eta Kontrolatzeko Sare Automatikoa. Vitoria-Gas-teizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasuna SailaJoera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

2004 2005 2006 2007 2008 2009

0 0 2 0 0 Dat. gabe(*)

(*) Gasteizko Kutsadura Atmosferikoa Zaindu eta Kontrolatzeko Sarean datuak transferitzeko sisteman egon diren aldaketak direla eta, ezin izan dira eskuratu, buletin hau egin den egunerako, hiriko airearen kalitate adierazleak.

9

ZARATA-KUTSADURA

Zarataren inpaktuak eragin kaltegarriak izan ditzake gizakiaren osasun eta ongi-zaterako. Gizarte jasangarriak hiriaren funtzio nagusien (etxebizitza, lana eta mu-gikortasuna) nahasketa eskaini beharko luke, baina hiritarrei nazioartean gomen-datzen den zarata-maila baino handiagoa jasanarazi gabe.

Ibilgailuek kale eta errepideetan eta trenak sortzen duten zaratak Gasteizko biztan-leengan duen eragina zehaztu nahi du erabilitako adierazleak, ingurumen-hotsaren ebaluazio eta kudeaketari buruzko ekainaren 25eko 2002/49/CE Zuzentarauak defi-nitutako markoaren arabera.

3. Eguneko 24 orduetan kalitate-helburu gisa desiragarri litzatekeen zarata-maila baino handiagoa jasaten duten kaleetan bizi den biztanleria1

Datu iturria: 2003ko eta 2005eko Gasteizko Zaraten mapak. Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasuna SailaJoera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: bi urtean behin 2003

Balio-tarteak dB (A) 65-69 70-74 >74

Kale eta errepideetako zarata pairatzen duten biztanleak 52.986 12.154 1.054

Trenbideetako zarata pairatzen duten biztanleak 534 0 0

2003ko datuak, 2005ean egindako azterketarekin zuzenduak

2005


Kale eta errepideetako zarata pairatzen duten biztanleak 64.341 16.002 99

Trenbideetako zarata pairatzen duten biztanleak 537 0 0

4. Gauean kalitate-helburu gisa desiragarri litzatekeen zara-ta-maila baino handiagoa jasaten duten kaleetan bizi den biztanleria

Datu iturria: 2003ko eta 2005eko Gasteizko Zaraten mapak. Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasuna SailaJoera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: bi urtean behin 2003


Kale eta errepideetako zarata pairatzen duten biztanleak 56.294 17.511 1.585

Trenbideetako zarata pairatzen duten biztanleak 1.293 386 0

2003ko datuak, 2005ean egindako azterketarekin zuzenduak

2005


Kale eta errepideetako zarata pairatzen duten biztanleak 64.871 25.008 723

Trenbideetako zarata pairatzen duten biztanleak 1.335 413 0

1-Zuzenketa-neurriak beharko lituzketen zarata-tarteak gorriz nabarmendu dira. Etxe barruko benetako eragina, gutxienez kanpoan dagoen zarata-maila baino 33 dB(A) txikiagoa dela kontsideratzen da.

10

Adierazleak hobetzeko ekintzak eta jarduerak

Eraginkortasunez gidatzeko ikastaroak

Aurreko urteetan bezala, Vitoria-Gasteizko Udalak eta Real Automovil Club Vasco Navarrok (RACVN) eraginkortasunez gidatzeko ikastaroak antolatu zituzten 2009an. Guztira 240 lagunek hartu zuten parte ikastaro hori etan. Ikastaroak lau ordukoak ziren eta honela antolatu ziren: hasteko, partai-deek ibilbide bat egin zuten autoz, ohiko eran gidatuz; gero, ibilbide horre-tan kontsumitutako erregai-kopurua neurtu zen eta eraginkortasunez gida-tzeko jarraibideak eman ziren; bukatzeko, partaideek aurrez egindako ibilbi-de bera egin zuten, baina, oraingoan, ikastaroan ikasitakoa aplikatuz. Kon-tsumoak alderatzean, garbi ikusi zen erregai-kontsumoa txikiagoa zela bi-garren ibilbidean.

Eraginkortasunez gidatzeko jarraibide erraz batzuk aplikatzea aski da, erre-gai-kontsumoa % 20 murrizteko, eta, ondorioz, gas eta zatiki gutxiago kan-poratzeko. Beraz, hona hemen horretarako gomendio nagusia: martxa lu-zeak erabiltzea eta abiadurari aldaketa zakarrik gabe eustea, hau da, bat-ba-tean ez azeleratzea edo balaztatzea.

Klima-aldaketari buruzko prestakuntza eta sentsibilizazioa

2009ko otsailaren 9tik 13ra bitartean, Vitoria-Gasteizek Energiaren Euro-pako Astea ospatu zuen lehen aldiz. Hori dela eta hainbat ekintza antolatu ziren. Horien artean aipagarria da Antxon Olabe ingurumen-analista eta Nai-der-eko bazkideak Hiri Ekologiaren Gelan egin zuen hitzaldia: “Klima-aldake-taren geopolitika: Kopenhage 2009, egiaren ordua”.

http://www.naider.com

Vitoria-Gasteizko Udalak bat egin zuen, halaber, klima-aldaketari aurre egi-teko World Wide Fund-Naturaren Mundu Funtsak antolatutako “Planetaren ordua” izeneko ekimenarekin, eta martxoaren 28an, 20:30etik eta 21:30era bitartean, argiak itzali zituen Ama Birjina Zuriaren Plazan. Argiak itzaltze-ko dei hori planeta osora zabaldua zuen Naturaren Mundu Funtsak, bero tze globalaren inguruan atentzioa deitzeko eta politikari eta gobernariei neurri zehatzak hartzera bultzatzeko helburuarekin.

Azaroan, klima-aldaketa eta lankidetzari buruzko lan-jardunaldiak egin zi-ren Vitoria-Gasteizen, Arabako Foru Aldundiak eta UNESCO Etxeak elkarla-nean antolatuta. Jardunaldiak erakunde sozial, Gobernuz Kanpoko Erakun-de, eta udal eta foru administrazioko langile teknikoei zuzenduta zeuden, haiek nazioarteko lankidetzan eta klima-aldaketan −karbonoaren boronda-tezko merkatuan batez ere− prestatzeko eta gaitzeko helburuarekin.

Vitoria-Gasteizek komunikazio bat aurkeztu zuen joan den abenduan Sevi-llan ospatu zen Iraunkortasunaren aldeko Herrien eta Hirien III Tokiko To-paketan, energiari eta klima-aldaketari eskainitako Jardunaldi Teknikoan, ze-hazki.

http://www.encuentrolocal.org


• MOTORDUN GARRAIOAREN ERABILERA MURRIZTEA

• GARRAIOBIDE PUBLIKOEN ERABILERA GEHITZEA

ZIRKULAZIOA ETA GARRAIOA

12

5. Tokiko mugikortasuna eta bidaiarien garraioa

Mugikortasun hazkorrak hirietako ingurumenaren kalitatea, gizarte-ongizatea eta bideragarritasun ekonomikoa mehatxatzen ditu. Horretan eragina dute tra-fikoaren gehikuntza handiak eta erabiltzen diren garraiatzeko moduen aldaketa erradikalak, izan ere, oinez, bizikletaz edo garraiobide publikoez egiten ziren joan-etorrien ordez gero eta gehiago erabiltzen dira auto partikularrak.

Udaletik joera hori aldatzeko behar diren jarduketak burutu behar dira. Irisgarrita-sun, garapen ekonomiko eta ingurumeneko helburuen bateragarritasuna izan be-har du hiri-garraioko politikaren helburu nagusia.

Hurrengo datuek, 2001ean eta 2006an egindako inkestetatik atera direnak, egun Gasteizen dagoen mugikortasun eskemaren nolabaiteko ideia ematen dute.

Datu iturria: hiritarren arteko inkestaJoera desiragarria: gehitzea garraiobide motorgabeetan, gutxitzea garraiobide motordunetanNeurtze aldia: lau urtean behin

5a. Biztanle bakoitzak egunero egiten dituen bidaia kopurua-ren batez bestekoa

Oinez Bizikletaz Motoz Auto pribatuz Taxiz G. kolek. Beste batz. Guztira

2001 2,43 0,05 0,02 0,72 0,01 0,26 3,5

2006 1,25 0,08 0,02 0,91 0,01 0,25 0 2,52

2006 Oinez Bizikletaz Motoz Auto pribatuz Taxiz G. kolek. Beste batz. Guztira

Beste batzuk 0,26 0,01 0 0,19 0 0,06 0 0,52

Eskola 0,08 0,01 0 0,02 0 0,03 0 0,14

Lana 0,1 0,02 0,01 0,19 0 0,04 0 0,35

Aisia 0,1 0,01 0 0,04 0 0,01 0 0,16

Erosketak 0,17 0 0 0,07 0 0,02 0 0,27

Itzulera 0,53 0,04 0,01 0,39 0 0,1 0 1,08

Guztira 1,25 0,08 0,02 0,91 0,01 0,25 0 2,52

13

5b. Biztanle bakoitzak egunean egiten duen bide-luzeraren batez bestekoa (kilometro biztanleko)1, 2

Oinez Bizikletaz Motoz Auto pribatuz Taxiz G. kolek. Beste batz. Batez bes.

2001 2,72 5,65 4,29 9,52 - - - 4,35

2006 Ez zen neurtu

2001 Oinez Bizikletaz Motoz Auto pribatuz Taxiz G. kolek. Beste batz. Batez bes.

Eskola 1,93 2,5 - 12,06 - - - 2,65

Lana 1,69 3,31 3 11,52 - - - 6,35

Aisia 4,13 7,72 4,4 9,42 - - - 5,12

Erosketak 1,78 2,57 - 4,75 - - - 2,06

Itzulera 2,61 6,61 4,7 9,1 - - - 4,13

Batez beste 2,72 5,65 4,29 9,52 - - - 4,35

5c. Biztanle bakoitzak egunean egiten dituen bidaien batez besteko iraupena (minutu biztanleko)1

Oinez Bizikletaz Motoz Auto pribatuz Taxiz G. kolek. Beste batz. Batez bes.

2001 20,71 24,74 27,57 19,25 22,5 21,32 - 20,54

2006 18,65 15,56 43,33 19,01 21,57 30,03 31,38 20,04

2006 Oinez Bizikletaz Motoz Auto pribatuz Taxiz G. kolek. Beste batz. Batez bes.

Beste batzuk 19,26 16,24 18,33 19,83 23,45 21,66 11,7 19,72

Eskola 17,12 14,51 21,62 15,74 25 41 10 21,53

Lana 19,14 14,26 14,49 25,75 - 38,12 5 24,33

Aisia 15,8 18,13 13,97 24,14 28,1 76,94 20 20,68

Erosketak 13,08 4,36 11,22 20,78 10 23,84 - 15,74

Itzulera 20,84 16,99 76,13 14,59 15,36 26,9 52,7 19,54

Guztira 18,65 15,56 43,33 19,01 21,57 30,03 31,38 20,04

5d. Bidaia sistematikoak eta ez-sistematikoak ehunekotan

% 2001 2006

Bidaia sistematikoak 18,28 19,51

Bidaia ez sistematikoak 81,72 80,49

Guztira 100 100

1- Batez bestekoak balio haztatuak dira, bidaiaren arrazoiari emandako pisuaren arabera kalkulatutakoak.

2- 2006an egindako inkestak ez zuen kontuan hartu azpiadierazle bat eta, beraz, ez dago horri buruzko daturik.

14

5e. Garraiobide diferenteen erabilera ehunekotan

%

80 …………………………………………………………………………………………………

70 …………………………………………………………………………………………………

60 …………………………………………………………………………………………………

50 …………………………………………………………………………………………………

40 …………………………………………………………………………………………………

30 …………………………………………………………………………………………………

20 …………………………………………………………………………………………………

10 …………………………………………………………………………………………………

0.. …………………………………………………………………………………………………

Oinez Bizikletaz Motoz Auto pribatuz Taxiz G. kolektiboz Batez bes.

6. Tranbia eta hiri autobusa erabiltzen duen bidaiari kopurua Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Hiri-Garraioak, S.A. (TUVISA) Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

16.000.000 ………………………………………………………………………………………

14.000.000 ………………………………………………………………………………………

12.000.000 ………………………………………………………………………………………

10.000.000 ………………………………………………………………………………………

8.000.000 ………………………………………………………………………………………

6.000.000 ………………………………………………………………………………………

4.000.000 ………………………………………………………………………………………

2.000.000 ………………………………………………………………………………………

0 ………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Hiri autobusa Tranbia

• 2001• 2006

Bida

iari k

opur

ua

69,43

49,62

1,373,27

0,48 0,86

20,57

36,04

0,23 0,25

7,519,79

0,41 0,17

11.513.38110.800.000

12.043.305 12.642.199

10.544.41311.805.200

4.689.282

15

7. Trafiko intentsitateaAdierazle honek motordun ibilgailuen zirkulazio intentsitatea neurtzen du, adie-razgarriak diren oinarrizko bidesareko 23 puntutan urte osoan zehar egindako in-tentsitate neurketen batez bestekoa erabiliz.

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Mugikortasun eta Garraio Zerbitzua (aforoen sare automatikoa) Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

Kalea 2005 2006 2007 2008

Juan Garai (Arriagako Atea - Forondako Atea) 5.433 4.918 3.941 17.857

Juan Garai (Honduras ->Guatemala) 9.783

Gasteiz hiribidea (T. Zumarraga Dohatsua -> Adriano VI) 7.674 8.269 8.032 8.006

Errege-erregina Katolikoak 15.487 D. gabe D. gabe 19.728

Gaztelako atea (Ariznabarra -> Felicia Olabe) 6.503 6.540 D. gabe 2.708

Gaztelako atea (Etxezarra -> Felicia Olabe) 7.777 7.747 8.119 3.767

Gasteiz hiribidea (Bastiturri -> Antso Jakituna) 8.348 8.338 8.550

Gasteiz hiribidea (Díaz de Olano margolar. -> Madre Vedruna) 6.680

Txile 9.757 9.503 9.892 9.401

Domingo Beltran 10.606 11.492 11.580 9.038

Adriano VI (Serafín de Ajuria -> Abendaño) 10.804 10.747 11.043

Adriano VI (Pedro Asua -> Gustavo Maeztu margolaria) 9.315

Herrandarrak 17.003 16.614 16.065

José Mardones (Arana -> Logroño) 6.599

San Ignacio Loiolakoa 12.927 13.058 13.215 13.009

Frantzia 17.960

Olagibel (Bakea - Herrandarrak) 8.406 8.653 6.665 6.101

Olagibel (Lizarrako Markesa - Foru) 7.299

Bakea (Done Jakue Ibilbidea - Olagibel) 17.810 17.833 16.653

Bakea (Posta - Independentzia) 11.053

Manuel Iradier (San Antonio - Dato) 12.192 11.627 12.662 11.641

Manuel Iradier (Dato - Foru) 6.456

Salbatierrabide (Batan ibilbidea - Fz. de Viana Eskultorea) 6.589 6.809 6.564 8.200

Zumakadia (Domingo Martínez -> Izardui komandantea) 4.192

Euskal Herria bulebarra (Donostia -> Wellingtongo Dukea) 15.308 15.658 15.953 D. gabe

Wellingtongo Dukea (Euskal Herria buleb. -> A. Machado) 16.863 15.113 14.116 D. gabe

Wellingtongo Dukea (A. Machado -> Euskal Herria buleb.) 14.152 8.033 D. gabe D. gabe

Madril (Heraclio Alfaro -> Deba arroa) 12.471 12.556 11.810 10.705

Madril (Deba arroa -> Valladolid) 13.163 12.068 10.465 9.704

• Neurketa puntu batzuk aldatu egin dira eta beste batzuetarako ez da informazio-rik jaso obrak egon direlako eta tranbia funtzionamenduan sartu delako.

16

8. Garraio-azpiegituretara bideratutako azalera

Adierazle honek garraioari eskainitako udal-azalera adierazten du, garraio-mo-tak desberdinduz.

Datu iturria: Lur erabileren mapa (Vitoria-Gasteizko Ingurumen Informazioko Sistema-SIAM).Joera desiragarria: gutxitzea ibilgailu pribatuaren erabilerara bideratutako azalera; gehitzea garraio publiko kolektiboari, oinezkoen erabilerari eta bidegorriei bideratutakoaNeurtze aldia: bi urtean behin

2005 2007 2009

m2 % m2 % m2 %

Garraio publiko kolektiboaren erabilerarako azalera 415.890 2,94 415.889 2,79 447.693 2,95

Bidegorrien azalera 124.502 0,88 306.497 2,06 306.497 2,02

Oinezkoen erabilerarako azalera 3.616.116 25,54 3.934.527 26,42 4.200.232 27,63

Ibilgailu pribatuen erabilerarako azalera 10.001.149 70,64 10.237.638 68,73 10.243.826 67,40

Garraio-azpiegituretara bideratutako azalera 14.157.657 100,00 14.894.553 100,00 15.198.248 100,00


Abetxukuko tranbia-adarra

Uztailaren 10ean, Ibaiondo eta hirigunea lotzen dituen lehen tranbia-adarra abian jarri eta urte erdira, Abetxukura doan adarra zabaldu zen. Tranbia-adar horrek sei geraleku eta 2.183 metro ditu eta berarekin bukatutzat emango da Gasteizko metro arina ezartze-ko lehen fasea. Hala, oraingoz, zazpi kilometro eta 18 geraleku ditu guztira. Tranbia-adar berriak bi ondorio nagusi dakartza: batetik, metroak 30.000 erabiltzaile gehiago izatea; bestetik, maiztasuna handitzea, zazpi minutu eta erdiz behin igarotzen baita orain Angu-lema eta Honduras artean.

Garraio publikoak ordainketa bakarreko sistema dauka: Bat txartela. Txartelak aukera ematen du garraiobide bat zein bestea erabiltzeko edota batetik besterako aldaketak oso modu onean egiteko.

Lehen urte honetan, tranbiak ia 4,7 milioi bidaiariri eman die zerbitzua. Hala, 69.000 bi-daia eta 341.000 kilometro egin ditu guztira. Bidaia gehien-gehienetan (% 97,4), tranbia ordu-orduan abiatu eta iritsi da.

Hiri garraio publikorako sare berria

Urriaren 30ean, hiri-garraio publikoaren sare berri bat jarri zen abian. Ibilbideen disei-nu berriarekin, linea-kopurua 17tik 9ra murriztu da. Ibilbide-sareak (142 kilometro guz-tira) Vitoria-Gasteizko hirigunearen % 97 hartzen du. Maiztasunak ere hobera egin du, nabarmen murriztu baita, 20-25 minututik 10 minutura. Aldiz, zirkulazioan dagoen au-tobus kopuruak nabarmen egin du gora: 47tik 63ra. Hamar autobus-bide egokitu dira (Forondako atea, Herrandarrak, Honduras 2, Errege Katolikoak, Salvatierrabide 2, Judi-mendi hiribidea, Gamarrako atea eta Betoñoko atea) eta bi ibilbide garraio publikorako (Prado-Mateo Moraza eta Alava jenerala). Sareak plataformaz hornitutako 112 gerale-ku ditu (horietatik 92 plataforma aurrefabrikatuak dira). Beste 55 geralekutan, autobusa

17

zirkulazio-bidean bertan gelditzen da. Horrela, ez du zertan maniobrarik egin, eta azka-rrago egiten du ibilbidea.

Aurreko sarea Sare berria

Maiztasuna 20’ 10’

Abiadura komertziala 10,77 km/orduko 12,73 km/orduko

Bidaiaren iraupena Hamar minutu gutxiagokoa izatera irits daiteke

Autobus bakoitzaren batez besteko kontsumoa 56,56 l/100 kilometroko 53,03 l/100 kilometroko

CO2 isuriak (1) 421,5 tona gutxiago urteko

Bidaiari kopurua % 41,28 gehiago

(1) erregaia aurreztearen ondoriozko murrizketa

Bizikleta-bideak

2009an hamar bat bidegorri egin ziren. Hala, 11 kilometrotan luzatu zen bidegorri-sa-rea. Hona bidegorri berriak dituzten kaleak: Baiona, Antonio Machado, Don Vela kon-dea, Landaberde, Legutianoko atea, Zadorra hiribidea, Arriagako atea, Gasteiz hiribidea eta Badaia.

Bizikletak mailegatzeko udal-zerbitzua

2009. urtean zerbitzuak zabaldu egin zuen bere funtzionamendu-aldia eta etengabea izatera igaro zen. Mailegua 15 gunetan eskaini zen, 2008an baino bi gehiagotan. Zerbi-tzuan 54.716 pertsona zeuden izena emanda. Horrek esan nahi du 2009an beste 9.000 pertsona inguruk eman zutela izena. 2009an mailegu-kopurua 154.898koa izan zen, eta 2008an, berriz, 110.155ekoa. Hau da, 460 mailegu egin ziren eguneko, 2008an baino 80 gehiago eguneko.

Bizikleten erregistroa

Vitoria-Gasteizko Udalak bizikleten borondatezko erregistroa sortu du. Bi helburu ditu neurri horrek: batetik, lapurreta eragoztea, eta, bestetik, bizikleta detektatzeko eta identi-fikatzeko mekanismoak aplikatzea, eta hala, hura galduz gero edota lapurtuz gero, erra-zago berreskuratu ahal izatea. Segurtasun handiagoa nahi duenari, beste segurtasun-sistema bat instalatzeko aukera ere ematen zaio: “Bicitronic” markaketa-sistema, hain zuzen. 2009an 370 pertsonak matrikulatu zuten bizikleta. Horietatik 50ek “Bicitronic” segurtasun-sistema osagarria ere ezarri zuten.

http://www.vitoria-gasteiz.org/bizikletaerregistroa

“Jundiz konektatuta” programa, Jundizko industrialdean autobusa eta bizikleta modu konbinatuan erabiltzeko

Programa honek Jundizen lan egiten duten pertsonen eskura jartzen ditu 24 bizikleta. Bizikletak autobus-geltokien ondoan daude, industrialdeko 4 gunetan banatuta. Pro-graman parte hartzen duen pertsona bakoitzak industrialde barruko joan-etorrietarako bakarrik erabil dezake bizikleta. Zerbitzu honek, bestalde, oinarrizko segurtasun-ekipoa (kaskoa eta jaka islatzailea) emango dio parte-hartzaile bakoitzari, mantentze-zerbitzua eta laguntza teknikoa eskaintzeaz gainera.

Aldaketa aparkalekuak arautzeko sisteman

Garraio publikoaren sare berria abian jartzearekin batera, hiriak erdialdeko aparkalekuak arautzeko eskema berria jarri du martxan. Aurrekoaren aldean, sistema berriak handitu egiten du araupeko aparkalekuen eremua, apur bat baino ez bada ere, eta tarifa-politika berria darabil. Azken horren helburua ibilgailuen errotazioa sustatzea da, erabiltzaileari hirigunean ibilgailu pribatua erabiltzeko gogoa kentzeaz gainera.

18

Mugikortasun iraunkorrari buruzko zabalkundea

- Mugikortasun iraunkorraren Europar Astea. Honako jarduera hauek egin ziren, bes-teak beste: “Bizikleta eta hiria: kultura eta espazio publikoa” mahai-ingurua, “Ibilga-ilu elektrikoa, mugikortasunaren etorkizuna?” hitzaldia, eta MODERN-CIVITAS euro-par proiektuko parte-hartzaileen topaketa, Vitoria-Gasteizen. Proiektu horren bidez Europar Batasunak diruz lagunduko ditu mugikortasun iraunkorraren eta espazio pu-blikoaren plangintzan aurreikusita dauden zenbait jarduketa.

http://www.vitoria-gasteiz.org/cea/documentos/2285es.pdf

- “Bai, igoko naiz! Merezi du!” kanpaina, herritarren mugikortasun-ohiturak aldatzera zuzendua. Kanpainak mugikortasun iraunkorrak berekin dakartzan alderdi positiboak eta ingurumen eta gizarte onurak nabarmendu zituen batez ere. Kanpaina honetan mugikortasun iraunkorrarekin konpromiso pertsonala zuten herritarren giza poten-tziala baliatu zen, eta “focus group” metodologia erabiliz gauzatu zen. Hala, herritar-talde batek bere ustez komunikazioan giltzarri ziren alderdiak zehaztu zituen, Mugikor-tasun iraunkorraren Plangintzaren publizitaterako bere irudia eskaintzeaz gainera.

- Hiri-autobusen sarean egindako aldaketari buruzko informazio-kanpaina. Hasteko, mugikortasun iraunkorraren astea ospatu zen, eta autobusen mapa berriari buruzko informazio grafikoa banatu zen lehen aldiz. Horretaz gainera, hitzaldiak, tailerrak, jo-lasak eta kale animazioa egin ziren, herritarrei sare berriari buruzko oinarrizko infor-mazioa emateko, eta haren ezaugarriak eta erabiltzeko aukerak argitzeko. Hurrengo asteetan zehar hedabideetan egin zen kanpaina, bai eta kaleko euskarrietan eta auto-busetan bertan ere. Horretaz gainera, mapak, gidak eta liburuxkak banatu ziren, bai etxebizitzetan, postontziz postontzi banatuz, bai informazio-gune monitorizatuetan. Geraleku nagusietan eta hiriko puntu estrategikoetan daude gune horiek. Aurreko asteetan, eta ibilbideak lekuan bertan frogatzeko beharra aprobetxatuz, ibilbide be-rrien egokitasuna egiaztatzeko frogetan parte hartzen ari ziren autobusetan igo tzeko aukera eskaini zitzaien erabiltzaileei. Autobus barruan, monitore batek garraio-sis-tema berriaren berri eman zien bidaiariei.

- Autobus-sarean egindako aldaketari buruzko informazio-programa pertsonalizatua borondatezko laguntzaileen laguntzarekin. Urriaren 30etik aurrera, hau da, sare berria martxan jarri zen egunetik bertatik, borondatezko laguntzaileek eman beharreko azal-pen guztiak eman zizkieten erabiltzaileei geralekuetan bertan: jarraitu beharreko ibilbi-deak, igotzeko eta jaisteko geraleku egokienak, maiztasuna, bidaia-aukerak eta abar. 101 lagunek hartu zuten parte programan, Euskal Herriko Unibertsitatetik etorriak ge-hienak. Mugikortasun iraunkorraren eta autobus-sare berriaren inguruan jakin beha-rrekoari buruzko ikastaro bat egin ondoren, hor aritu ziren lanean sare-aldaketa egin eta ondoko hiru asteetan, bederatzi lagunek osatutako talde baten koordinaziopean.

- CONAMA fundazioak Iraunkortasunaren aldeko Herri eta Hirien III Tokiko Topaketa an-tolatu zuen abenduan, Sevillan, eta Vitoria-Gasteizek Mugikortasun Iraunkorraren eta Espazio Publikoaren Planari buruzko ponentzia bat aurkeztu zuen bertan.

http://www.encuentrolocal.org/

- Hiri Ekologiaren Gelaren hitzaldia “Zu, bizikleta… eta zerbait gehiago” jardunaldietan: “Vitoria-Gasteizko Bizikleta Mugikortasunerako Gida Plana”.

http://www.vitoria-gasteiz.org/cea/documentos/2160eu.pdf

- Zazpigarren “Medioambiente Vitoria-Gasteiz Ingurumena” argazki-lehiaketa: “Garraio kolektiboa”. 81 egileren 190 lanek hartu zuten parte. Egutegi bat argitaratu zen sari-tutako hamabi lanekin, eta erakusketa bat antolatu zen aurkeztutako argazkien hau-taketa eginik.


URA


• UR HORNIDURA ETA URAREN KALITATE ONA BERMATZEA

• UR KONTSUMOA ARRAZOIZKO EGITEA

• URAREN KALITATE INTEGRALA BABESTEA

20

mg/

l O2

• 1. puntuko OEK • 2. puntuko OEK

URAREN KALITATEA

Ur-baliabideen kalitateak bere erabilera posibleak zehazten ditu. Bai ur edanga-rriak, bai jolas-jardueretara, ureztatzera eta industria- eta nekazaritza-erabilereta-ra bideratzen den urak kalitate ona izan behar dute; era berean, ur-ekosistemak mantentzeko behar den urak ere kalitaterik onena izan behar du.

Uretara joaten diren hainbat sustantziaren eraginez kutsadura sor daiteke, batez ere gizakien ekintzen ondorioz, hiri- eta industria-isurkinen bitartez, nekazaritza- eta abeltzaintza-jardueren ondorioz, etab. Horregatik, beharrezkoa da ur zikinak tratatzea ur-ibilguetara itzuli aurretik.

9. Hiriak Zadorra ibaiari ematen dion karga organikoa

Oxigeno-Eskari Kimikoa (OEK) uretan dauden osagai guztiak oxidatzeko be-har den oxigenoaren neurria da. Eskari horretatik abiatuz, Oxigeno-Eskari Bio-kimikoaren (OEB) kalkuluak egin daitezke. Oxigeno-Eskari Biokimikoa uretan ma-teria organikoa narriatzeko prozesu biologikoan kontsumitzen den oxigeno-ko-puruaren neurria da; zenbat eta handiago izan OEB, are handiagoa izango da ma-teria organikoaren kopurua, eta ondorioz, baita kutsadura-maila ere.

Zadorra ibaiko urak Krispiñanako Ur Zikinen Araztegiko efluentea jaso ondoren egiten duen OEK gehikuntza aztertzen du adierazleak. Ur Zikinen Araztegiaren au-rretik (1. puntua) eta ondoren (2. puntua) egindako neurketen aldetik ateratzen da adierazlea.

Datu iturria:Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasun Saila Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

35 ……………………………………………………………………………………………

30 ……………………………………………………………………………………………

25 ……………………………………………………………………………………………

20 ……………………………………………………………………………………………

15 ……………………………………………………………………………………………

10 ……………………………………………………………………………………………

5 ……………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

12,69

17,3

12,48

9,63

12,43

24,67

17,08

9,09

24,1620,7

11,889,32

21

10. Ur zikinen arazketa

Funtsezkoa da ur zikinak saneatu eta arazteko sistemak egokiak izatea, erabilera zein kopuru aldetik, ibilgu publikora egiten diren isurketen eragina minimizatze-ko. Adierazle honek ur zikinak tratatzeko sistema egokiak dituzten Gasteizko etxe-bizitzen ehunekoa aztertzen du.

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Nekazaritza Eremuaren Zerbitzua eta Bide Publikoen ZerbitzuaJoera desiragarria: arazte sistemarik gabeko etxebizitzen gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

100 ………………………………………………………………………………………

80 ………………………………………………………………………………………

60 ………………………………………………………………………………………

40 ………………………………………………………………………………………

20 ………………………………………………………………………………………

0 ………………………………………………………………………………………

2004 2006 2008 2009

UR-KONTSUMOA

Ura funtsezko elementua da bizitzarako eta, gainera, beharrezkoa da ekonomia-jarduera gehienetarako. Gure planetan nahiko ugaria den baliabide berriztagarria den arren, hornidurak beherakada handia ari dira jasaten gaur egungo kontsumo eta kutsadura handiengatik.

11. Uraren etxeetako kontsumoaDatu iturria: Gasteizko Udal Urak, S.A. (AMVISA)Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

135 …………………………………………………………………………………………

132 …………………………………………………………………………………………

129 …………………………………………………………………………………………

126 …………………………………………………………………………………………

123 …………………………………………………………………………………………

120 …………………………………………………………………………………………

117 …………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

• Ur Zikinen Araztegira • Beste sistema batzuetara • Tratamendu gabeak

%

l/bizi

tz./e

gune

koEt

xebi

zitza

kopu

rua

129,07

120,96 120,66

119,04 117,29

130,78

97.83

2,1 0,07

98,1297.96

97.99

1,882,04 2,01

22

litro

/bizt

./egu

n12. Ur-eskari osoa Datu iturria: Gasteizko Udal Urak, S.A. (AMVISA)Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

310 …………………………………………………………………………………………

300 …………………………………………………………………………………………

280 …………………………………………………………………………………………

260 …………………………………………………………………………………………

240 …………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

13. Ur-eskari osoaren sektore-banaketa Datu iturria: Gasteizko Udal Urak, S.A. (AMVISA)Neurtze aldia: urtero

100 % …………………………………………………………………………………………

80 % …………………………………………………………………………………………

60 % …………………………………………………………………………………………

40 % …………………………………………………………………………………………

20 % …………………………………………………………………………………………

0 % …………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

• Udal-kontsumoa (udal-instalazio eta zerbitzuak) • Zerbitzuetako eta industriako kontsumoa • Etxeetako kontsumoa

14. Ur edangarriaren banaketa-sarearen errendimendua

Sarearen errendimenduak ur edangarriaren banaketak duen efizientzia-maila adierazten du. Errendimendu hori lotuta dago sareko ihesekin, iruzurrezko ur-hartzeekin, erregistratu gabeko hartze baimenduekin edo kontagailuetako azpi-kontaketarekin.

Datu iturria: Gasteizko Udal Urak, S.A. (AMVISA)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

90 % …………………………………………………………………………………………

89 % …………………………………………………………………………………………

88 % …………………………………………………………………………………………

87 % …………………………………………………………………………………………

86 % …………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

287 280,16

248,72

260,08

249,70

289

88,24

87,58

90,7689,26

88,5787,57

21

27

52

21

28

51

17

27

56

16

29

55

21

25

54

19

29

52

23


AMVISAk bere gain hartu du Uraren Ziklo Integralaren kudeaketa osoa

2000/60/EE Esparru-Zuzentarauak xedatzen duenez, nahitaezkoa da uren kudeaketa iraunkorra eta integratua −Uraren Ziklo Integrala, alegia− gara-tzea. Vitoria-Gasteizko udalak, Europak agindutakoa zuzen betetzeko as-moz, honako hau onartu zuen 2009ko ekainaren 26ko udal batzarrean: AM-VISA (Gasteizko Udal Urak) enpresak bere gain hartzea Uraren Ziklo Inte-gralaren kudeaketa osoa.

Udalaren agindua betez, AMVISAk bere gain hartu du, baita ere, estolderia-ren kudeaketa, egungo eskumenak zabalduz eta, hala, saneamendu-funtzio-ak osatuz. AMVISAK hiru urteko epea izango du kudeaketa berri hori aurre-ra eramateko, legez onartuta eta programatuta dagoenaren arabera. Denbo-ra horren buruan, zerbitzu horren gaineko eskumen osoa hartu ahal izan-go du bere gain.

Hirian ura erabiltzeko eta kudeatzeko diagnostiko berriak egiten hasi dira

Udal instalazioetan ura erabiltzeko eta kudeatzeko diagnostiko berriak egi-ten hasi dira, hiriko zentro esanguratsuenen analisia osatzen joateko. Behin bisitak egin ondoren, une honetan honako zentro hauetako txostenak pres-tatzen ari dira: San Andres kiroldegia, Abetxuku kiroldegia, Aranalde kirol-degia, Arriaga kiroldegia, Pilar gizarte etxea, Arriaga gizarte etxea, Arana gi-zarte etxea eta Gamarra kirol esparrua.

Hiriko hodien eraginkortasuna hobetzea

2009an zehar zenbait jarduketa egin ziren hodien eraginkortasuna hobetze aldera. Hala, hodiak berritu ziren hiriko hainbat tokitan, jarraipena eman zi-tzaion isurketak berehala detektatzeko kanpainari, eta hartu beharreko neu-rriak hartu ziren kontrolatzen ez diren ur bolumenak minimizatzeko. Horri guztiari esker, hodi-sarearen eraginkortasuna % 90 ingurukoa izatera iri-tsi da.

Ur-hornidura bermatuko duten proiektuak gauzatzeko hitzarmena

AMVISAk eta Euskal Ur Agentziak (URA) hitzarmena izenpetu zuten joan den abenduan, 2009 eta 2012 bitartean lau azpiegitura-proiektu egiteko, 24 milioi euroko aurrekontuarekin. Hitzartutako proiektuak honako hauek dira: Albina-Araka kondukzioa, Arakako edateko uren araztegiko lohiak tratatze-ko plantako lanak, Subilla-Langraitz-Araka kondukzioa berritzea eta martxan jartzea, eta Subilla-Langraizko akuiferoko zundaketen hornikuntza.

Hiriaren hegoaldean uholdeak eragozteko hitzarmena

Halaber, joan den abenduan, Vitoria-Gasteizko Udalak eta Euskal Uraren Agentziak (URA) beste hitzarmen bat izenpetu zuten, hiriaren hegoaldeko

24

ibaien hobekuntza hidrologikorako plan bat egiteko. Hitzarmen horri esker, be-raz, desbideratu egingo dira ibai horien emariak, eta horrela, eragotzi egingo dira inguru horietan aldian behin izaten diren uholdeak. URAk aurrekontuaren % 100 jarriko du: hiru milioi euro.

Vitoria-Gasteizen Uraren Erabilera Arrazionala Sustatzeko Futura Plana

Uztailaren 10ean, Vitoria-Gasteizen Uraren Erabilera Arrazionala Sustatzeko Futura Plana aurkeztu zen. Plan hori 2009-2012 bitartean gauzatuko da, Vi-toria-Gasteizko Ura Aurrezteko Plan Integrala 2004-2008 delakoari jarraipe-na emanez.

Ura Aurrezteko Plan Integralaren bidez lortutako emaitzak abiapuntu dira Futu-ra Planarentzat. Plan horrek uraren kudeaketa eraginkorra izango du xede, ur-aurreztearen kontzeptuak eskainitakoa baino ikuspuntu zabalago batetik hartu-ta. Biztanleria kontsumitzaileak eskatzen dituen zerbitzu hidraulikoak asetzeko ez ezik uraren eta ingurumenaren babesa eta zainketa bermatzeko ere oinarri-zkotzat jotzen den estrategia bati erantzuten dio, beraz.

Hauek dira Futura Planak proposatzen dituen jarduketen helburuak: herritarrak sentsibilizatzea eta informatzea, edateko uraren ordezko baliabideak erabil tzea, kontsumoa kontrolatzea eta minimizatzea, banaketa-sarea optimiza tzea, eta zerbitzua hobetzen laguntzea. Plana aurrera eramatean, honako emaitza hauek lortzea espero da:

- Ur-kontsumoa 240 litrotik beherakoa izatea biztanle eta egun bakoitzeko.

- Sektorekako kontsumoak −kontsumorik handienak batez ere− murrizteko joerari eustea.

- Etxeetako batez besteko kontsumoa 110 litrora murriztea biztanle eta egun bakoitzeko.

- Banaketa-sarearen errendimenduari % 90tik gora eta hodiak eta kontagailuak berritzeko indizeei bere horretan eustea.

- Urtero ur-kontsumoari buruzko 30 diagnostiko egitea eta uraren kudeaketan jarduera onak identifikatzea.

- 1 eta 10 bitarteko eskala batean, ur kontsumo eraginkorrarekiko sentibera den biztanleria-indizea 8 puntukoa izatea.

http://www.amvisa.org/futura/eu/principal/

Uraren inguruko sentsibilizazioa

Martxoaren 22an Uraren Mundu Eguna ospatu zen. Horren aitzakian, Inguru-men Gaietarako Ikastegiak eta AMVISAk Hiri Ekologiaren Gela bat antolatu zu-ten uraren berrerabilera azaltzeko. Honako hitzaldi hauek eman ziren: “Uraren berrerabilera Vitoria-Gasteizen zertan den”, “Iruñerriko Mankomunitateak ura-ren berrerabileraren inguruan izandako esperientzia”, “Ura berrerabiltzea War-ner parke tematikoa, Majahondako “Las Rejas” golf-zelaia eta BSCH finantza- hiria ureztatzeko”.


ENERGIA


• ENERGIA KONTSUMOA MURRIZTEA

• ENERGIA BERRIZTAGARRIEN ERABILERA SUSTATZEA

26

kwh/

bizt

./urt

e

15. Argindar eta gas naturalaren kontsumoa etxean

Energia funtsezko elementua da ongizatea lortzeko eta gizarte osoaren garapen ekonomikorako, baina ingurumen-inpaktuen iturri garrantzitsua ere bada. Ener-gia-sistemako fase bakoitzak (produkzioa, transmisioa, banaketa eta kontsumoa) ingurumen-inpaktuak sortzen ditu, neurri handiago edo txikiagoan, erabiltzen den energia eta teknologiaren arabera.

Energia-kontsumo osoa zenbatzeko zailtasunaren aurrean, adierazlea etxeko sekto reari bakarrik dagokio1.

Datu iturria: IBERDROLAk eta GASNALSAk emandako datuak (erregulatutako merkatukoak)Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

3.750 …………………………………………………………………………………………

3.500 …………………………………………………………………………………………

3.250 …………………………………………………………………………………………

3.000 …………………………………………………………………………………………

2.750 …………………………………………………………………………………………

2.500 …………………………………………………………………………………………

2.250 …………………………………………………………………………………………

2.000 …………………………………………………………………………………………

1.750 …………………………………………………………………………………………

1.500 …………………………………………………………………………………………

1.250 …………………………………………………………………………………………

1.000 …………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 20092

Gas Naturala Elektrizitatea

1- 2003ko urtarrilaren 1etik liberalizatuta dago energia-merkatua. Horregatik, hainbat gas eta argindar konpainia hornitzai-lek operatzen dute eta horrek asko oztopatzen du energia-kontsumoa kuantifikatzea, batez ere kontsumitzaile handiena, in-dustria-sektorearena esaterako. Eskaintzen diren datuak erregulatutako merkatukoak dira, etxe-sektorea gehienbat hor sart-zen baita gaur egun.

3.746

3.577

3.774

2.7642.563

3.711

1.1291.220 1.223

1.1611.125 1.135

27


Energia Iraunkorraren Europar Astea

2009ko otsailaren 9tik 13ra, “Partekatu zure energia” lelopean, Vitoria-Gas-teizek Energia Iraunkorraren Europar Astea ospatu zuen lehen aldiz. Progra-mako jarduerak energia-kontsumoaren murrizketa eta energia berriztaga-rrien erabilera sustatzera zuzenduta zeuden.

Datu aipagarri gisa, hiriko alkateak CO2 isuriak murrizteko Europako Alka-teen Ituna izenpetu zuen Bruselan. Itun horren bidez Vitoria-Gasteizek 2020rako CO2 isuriak gutxienez % 20 murrizteko konpromisoa hartu zuen, beste 400 bat hirirekin batera.

Hainbat hitzaldi egin ziren astean zehar, honako gai hauen inguruan: energia banatuaren sorrera, hidrogenoa eta erregai-pilak, klima-aldaketaren geopo-litika, udalaren energia-plana (2007-2012), eta energia-eraginkortasuna ar-

Etxe

bizit

za ko

puru

a (%

)16. Efizientzia energetikoko ziurtagiria lortu duten etxebizi

tzen kopurua

Etxebizitzetako efizientzia energetikoko ziurtagiriak ziurtatzen du etxeek energia-ren aprobetxamendu maximoa lortzera zuzendutako zenbait eraikitze neurri eta irizpide betetzen dituztela. Ziurtagiriak eraikinen efizientzia termikoa neurtzen du bi ikuspuntutik: berotze-sistema eta ur beroaren ekoizpena. Horretarako, erai-kinaren isolamendu-maila eta energia ekoizteko instalazioak bezalako alderdiak ikuskatzen dira, besteak beste.

Adierazleak adirazten du zenbat etxebizitzak duten ziurtagiria udalerriko etxebizi-tza kopuru osoarekiko.

Datu iturria: CADEMJoera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

5 …………………………………………………………………………………………

4,5 …………………………………………………………………………………………

4 …………………………………………………………………………………………

3,5 …………………………………………………………………………………………

3 …………………………………………………………………………………………

2,5 …………………………………………………………………………………………

2 …………………………………………………………………………………………

1,5 …………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

3,38

1,78

2,41

1,45

4,61

2,70

28

giztapen-sisteman, besteak beste. Programari amaiera emateko, kale-jarduera bat egin zen: “Argi ezazu Udaletxearen fatxada pedalei eraginez”, Jesús Obrero fundazioarekin lankidetzan. Hogei bizikleta estatikoren gainean pedalei eraginez ari ziren borondatezkoen ahaleginari esker pizten ziren LED argien bidez udale-txearen fatxada argitzea zen jardueraren helburua.


Gabonetako argietan energia aurreztea

Azken Gabonetako argietan energia aurrezteko bi neurri hartu ziren. Batetik, ar-giak ordu bete gutxiago egon ziren piztuta, aurreratu egin baitzen haiek itzal-tzeko ordua. Bestetik, Udalak LED lanparez soilik hornitutako arkuak alokatu zi-tuen lehen aldiz. Horri esker, energia-kontsumoa % 80 murriztu zen, bonbilla tradizionalen aldean.

Semaforoek energia aurrezten dute, LED argiak erabiltzen baitituzte

Semaforoetan goritasun-argiak edo halogenoak alde batera utzi eta haien or-dez LED teknologiako argiak erabiltzeko asmoz udala Energiaren Dibertsifika-zio eta Aurrezkirako Institutuaren laguntza-programari atxiki zitzaionez geroz-tik, hiriko semaforo guzti-guztiek (4.000) energia aurrezten dute, LED argiak erabiltzen dituztenez gero. Bonbillak bai oinezkoentzako argi-adierazleetan bai gidariei zuzenduta dauden argi-diskoetan aldatu dira, eta aldaketari esker izuga-rri luzatuko da argien iraupena, lanpara tradizionalaren aldean: izan ere, lanpa-ra berriek 100.000 ordu iraun dezakete eta lehengoek 3.000 baino ez. Lanpara berriak hobeto ikusten dira eta fidagarriagoak dira, gainera. Argi-puntu askoz osatuta daudenez, lanpara berriek minimizatu egiten dute erabateko iraungipe-na, bai eta desagerrarazi ere eguzkiaren islak lehengo kristal tindatuetan eragi-ten zuen mamu-efektua. Laburbilduz, bide-segurtasun handiagoa ematen dute, eta bonbilla tradizionalek baino % 80 gutxiago kontsumitzen.

Hiriko argiteria publikoari buruzko azterketa

2009an, Vitoria-Gasteizko Udalak kontratatutako enpresa espezializatu batek hiriak dituen 32.000 argi-puntu baino gehiago aztertu zituen, argien egoera ze-hatza jakiteko, hiriko argi publikoak hobetzeko aplikatu beharreko neurri zuzen-tzaileak proposatzeko, energia-kontsumoa % 35 arte murrizteko, eta argi-ku-tsadura ere gutxitzeko.

Teknologiarik aurreratuenaz hornitutako unitate mugikor batek (argazki-kame-ra eta fokuak, sentsoreak, wifi antena, GPS, software espezializatua) kalearen ezaugarriei buruzko informazio guztia biltzen eta prozesatzen du: argi-puntuak non dauden, haien arteko distantzia zenbatekoa den, garbitasun-maila, kalteak dituzten ala ez, edota haien argi-kutsaduraren maila zenbaterainokoa den.

Azterketak Energiaren Dibertsifikazio eta Aurrezkirako Institutuaren laguntza jaso du, Energiaren Euskal Erakundearen bidez (EEE).

Enplegu berdea eta energia-eraginkortasuna

Vitoria-Gasteizko udalak onespena eman dio hiriko energia-zerbitzuen alorrean enplegu-plan bat abiatzeko ekimenari, eta 146.000 euro jarriko ditu ekimena aurrera eramaten laguntzeko. Planak enplegu berdea indartzeko eta energia-eraginkortasuna sustatzeko ekintzak bultzatuko ditu.

INDUSTRIA


• INDUSTRIA PROZESUEK SORTUTAKO INGURUMENAREN GAINEKO ERAGINA MURRIZTEA

• PRODUKZIO GARBIA SUSTATZEA

30

Enpr

esa k

opur

ua

17. Ingurumenaren kudeaketarako ziurtagiria duten enpresak

Ingurumenaren aldeko konpromisoa hartu behar dute enpresa handi, ETE, erakunde publiko eta GKE-ek eguneroko kudeaketan. Ziurtatutako ingurumen-kudeaketako sistema izateak, enpresak edo erakundeak indarrean dagoen ingu-rumen-araudia behar bezala betetzen duela eta prozesuak eta jarduerak etenga-be kontrolatzen dituela esan nahi du, horrela, ingurumen-portaera gero eta jasan-garriagoa izango da.

ISO 14001 nazioarteko arauarekin edo Europako EMAS sistemarekin bat datorren ingurumen-kudeaketako sistema ziurtatua dute Gasteizko udalerrian kokatutako enpresa handi eta txiki askok. Bada, horiei buruzko adierazlea da hau.

Datu iturria: IHOBE eta ziurtagiria ematen duten entitateak (AENOR, BVQi...)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

120 …………………………………………………………………………………………

110 …………………………………………………………………………………………

100 …………………………………………………………………………………………

90 …………………………………………………………………………………………

80 …………………………………………………………………………………………

70 …………………………………………………………………………………………

2004 2005 2006 2007 2008 2009

90

99

111

103

115

79

31

2009ean ziurtagiria lortu duten enpresak

• Corporación Zigor, S.A.• Grupo Sarkis-Lagunketa• Inteman, S.A.• UTE RCD Gardelegi 2005


Udal-laguntza enpresentzat

141 dira jada Udal Laguntzen Planetik onura atera duten enpresa, denda, saltoki eta enpresa-proiektuak. Modernizazioa azkartzea eta konkurrentzia-gaitasuna hobetzea dira planaren helburuak, eta Udalak 411.000 euro jarri ditu dagoeneko ahalegin horretan.

Zenbateko horren zati handi bat Alhondiga aldean hiri-negozioak ezartzeko eta modernizatzeko erabili da, bai eta mikroenpresak abian jartzeko eta be-rrikuntza-proiektuak garatzeko ere. Diru-laguntza horiek eskuratu ahal izate-ko, enpresek 1,5 milioi euroko inbertsioak eta gastuak egin dituztela egiaz-tatu behar izan dute. Hala, 80.000 euro baino gehiago banatu dira 10 langi-le baino gutxiagoko 26 mikroenpresen artean, haien ekoizpen-prozesua eta zerbitzua hobetzeko asmoz, eta ia 30.000 euroko beste diru-sorta bat erabili da 35 mikroenpresa sortzeko, zerbitzuen sektorekoak gehienak.

2009an banatutako gainerako diru-laguntzak honako helburu hauetarako erabili dira: emakumeen autoenplegurako, patente eta marken erregistro-rako, oztopo arkitektonikoak kentzeko, eta enpresa-proiektuak garatzeko beketarako.

Hirigune historikoan enpresa-jarduerak suspertzeko neurriak

Hirigune Historikoaren Biziberritze Integralerako Agentzia (ARICH), batere edo behar adina erabiltzen ez diren eremuak biziberritzeko asmoz, aurre-ra eramaten ari den programa oso harrera ona izaten ari da. Programa hori baliatuz, Hirigune Historikoaren Biziberritze Integralerako Agentziak lokal itxiak erosi eta negozioa hirigunean jarri nahi duten pertsonei eskaintzen diz kie diruz lagundutako alokairu baten truke. Sistema horri esker 110 ne-gozio sortu ahal izan dira 2009an zehar.

32

Automozio-lantegiekin elkarlanean

Vitoria-Gasteizko Udalak hitzarmena egin du Arabako Automozioko Enpre-sarioen Elkartearekin (Adeada) Arabako lantegietan energia-eraginkorta-suna sustatzeko. Hitzarmenak 30.000 euroko ekarpen ekonomikoa au-rreikusten du.

Hiri Merkataritzari buruzko III. Nazioarteko Biltzarra “Urban Commerce”

“XXI. mendeko merkataritzaren erronka: garai berrietara egokitzea” lelopean, Hiri Merkataritzaren III Nazioarteko Biltzarra ospatu zen 2009ko irailean Gas-teizko Europa Jauregian. Batzar-egunean, hiri-merkataritzak aldaketa garai honetan dituen oztopoak eta haiek arrakastaz gainditzeko jarraitu beharreko estrategiak aztertu ziren.

Xavier Bordanovak, negozioen garapen eta kudeaketan espezializatua da-goen Leader Retail aholkularitza-etxeko zuzendari exekutiboak, “Merka-taritzarako estrategiak aldaketa garaian” izeneko hitzaldia egin zuen inau-gurazio-ekitaldian. Gero, tailer praktiko hauek egin ziren: “Balioa sortzeko kontsumitzaileari zuzendutako estrategiak, besteengandik bereizteko modu gisa” eta “Aliantza estrategikoak eta kostuen optimizazioa”. Bukatzeko, ma-hai-ingurua egin zen. Gaia: “Merkataritzaren erronkak XXI. mendeko hirian”. Programaren osagarri gisa, merkataritza-ibilbideak egin ziren hirian zehar.

http://www.vitoria-gasteiz.org/urbancommerce

HONDAKINAK


• HONDAKIN PRODUKZIOA MURRIZTEA

• HONDAKINEI AHALIK ETA BALIO HANDIENA EMATEA

• HONDAKINEN TRATAMENDUAK ETA KUDEAKETAK OSASUNARI ETA INGU-RUMENARI ARRISKURIK EKARTZEA SAIHESTEA

34

18. Etxe eta saltokietako zaborrak biztanle eta eguneko

Kontsumoa eta per capita errenta handitzeak zerikusia du hondakin asko sor-tzearekin. Zaborrak sortze horrek kostu handiak eragiten ditu ekonomia- eta ingu-rumen-arloetan: baliabide material eta energetikoen kontsumoa, lurzorua okupa-tzea, etab.

2008. urtetik aurrera, adierazlea kalkulatzeko beste metodologia bat erabiltzen da. Metodologia honek hiri hondakinen pisua neurtzen du, bai etxeko hondakine-na zein erakundeen, denden eta bi horien parekoak diren jardueretatik datozenak, betiere udal zerbitzuek jaso badute (ez dira barnean sartzen hirian bitarteko pri-batuen bidez jasotzen diren hiri hondakin asimilagarriak).

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasun SailaJoera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

2008 1,07 kg/bizt/egun

2009 1,07 kg/bizt/egun

19. Hiriko hondakin solidoen birziklapena

Hondakinak sortzeak ingurumenean izango duen eragina, hondakin horiei ema-ten zaien tratamenduaren araberakoa izango da. Horregatik, birziklapena eragin hori txikitzeko modua da. Hori horrela, tokian tokiko lehentasunezko helburuak dira hondakin gutxiago sortzea eta sortutako hondakinekiko baliagarri bihurtu-tako hondakinen portzentajea handitzea.

2008. urtetik aurrera, adierazlea kalkulatzeko beste metodologia bat erabiltzen da. Kalkulu hau egiteko erabili diren hondakin zatikiak hurrengoak dira: bolumen handiko hondakinen bilketa espezifikoa, edukiontzien bidez eta atez ate egiten di-ren bilketa selektiboak papera-kartoiari, beirari, ontzi arinei eta arropei dagokie-nez, pilen bilketa eta puntu berdeetan bildutako hondakinak, bai puntu berde mu-gikorrean bai garbiguneetan.

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasun SailaJoera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

2008 23,94%

2009 22,90%

35


Mariturriko bilketa pneumatikorako planta

2009ko irailaren 28an, martxan jarri zen Mariturriko bilketa pneumatiko-rako planta. 27 tona zabor trata ditzake egunean, eta bilketa pnemautiko-rako sareak, erabat bukatzen denean, 65 zaborrontzi izango ditu kalean, eta 413 eraikin-barruetan.

Hirian martxan jartzen den era horretako bosgarren planta da, Koroatzea, Ibaiondo, Salburua eta Zabalganakoen ondoren. Azpiegitura berri horrekin, Vitoria-Gasteizek 22 kilometroko sarea osatu du, eta 90.000 biztanleri ema-ten dio zerbitzua, hau da, biztanleria osoaren % 39ri.

Bosgarren edukiontzia, hondakin organikoetarako

Hirian dagoeneko dauden lau edukiontzi motei (beira, plastikoa, papera eta gainerakoak), bosgarrena gehitu nahi zaie, bertan hondakin organikoak ja-sotzeko. Horrek bi helburu ditu: alde batetik, hondakin horiek baliabide ba-liagarri bihurtzea eta, hala, kalitateko konposta ekoiztu ahal izatea Jundizko konpost lantegian; bestetik, Gardeleko zabortegira iristen den hondakin-bo-lumena gutxitzea, eta, hartara, zabortegiaren bizitza luzatzea.

Edukiontzi berriaren zabalkundea ez da orokorra izango, mailakakoa baizik. Hasteko, probako esperientzia bat egingo da, herritarrek nola erantzuten duten ikusteko eta eskuratutako produktuaren kalitatea neurtzeko, eta pro-ba ondo ateratzen baldin bada, beste toki batzuetara zabalduko da.

Probako esperientzia hori egiteko Lakua 12, Arriaga eta Abetxuku auzoak hautatu ziren. 2009ko urritik abendura bitartean informazio-kanpaina han-dia egin zen, auzo horietako biztanleak ekimenean parte hartzera gonbida-tzeko. Gizarte-etxe, kiroldegi, denda, botika eta supermerkatuen bidez egin zen kanpaina, bai eta etxez etxeko bisita eta telefono-deien bidez ere. Hala, kanpaina 6.717 etxebizitzetara iritsi zen.

Probako esperientzia urtarrilaren bukaeran abiatu zen, eta, hasiera horre-tan, 830 familiek hartu zuten parte; hau da, informazio-kanpainaren mezua iritsi zitzaien 6.717 familien % 15ek. Martxora bitartean, borondatezko fa-miliek kanpainan eskuratutako konpostaje-kita erabili zuten (hondakin or-ganikoentzako zaborrontzia, poltsak eta edukiontzi berria irekitzeko giltza). Edukiontzi berria laranja kolorekoa da, eta beste edukiontziak baino txikia-goa. Edukiontzi laranjan bildutako gaiak Jundizko bio-konpost lantegira bi-dali ziren. Esperientzia ondo ateratzen bada, beste toki batzuetara zabal-duko da.

Gardelegiko zabortegia zabaltzea

Abian da dagoeneko Gardelegiko zabortegia ingurumen-araudira egokitze-ko −hau da, hondakinak isurtzeari eta ingurumen segurtasunari eta babesari buruzko araudira egokitzeko− eta haren erabilera-bizitza 2030era arte luza-

36

tzeko 2006an hasitako planaren bigarren fasea, zabortegia zabaltzeako eta egokitzeko fasea, hain zuzen. Programatutako jarduketek 5 milioiko kostua izango dute: Europar Batasunak 4.1 milioi jarriko ditu eta gainerakoa udal aurrekontuaren kontura joango da.

Mendioste muinoaren ondoan isurketa-ontzi bat egingo da, bertan honda-kinak pilatu eta metatu ahal izateko. Gainera, lixibatuak hartzeko kolektore berri bat instalatuko da, kamioiak deskargatzeko plataforma bat egingo da, eta zabortegia zigilatzeko xafla batzuetan sortu diren pitzadurak itxiko dira, isurketarik egon ez dadin.

Vitoria-Gasteizko Udal Hondakinak Kudeatzeko Plan Integralaren Aurre-rapena (2008-2016)

Vitoria-Gasteizko Udal Hondakinak Kudeatzeko Plan Integrala (2008-2016), Aurrerapen fasean une honetan, oinarrizko tresna izango da bai udal ba-rrutiak bai Vitoria-Gasteizko Udalak berak sortutako hondakinekin zeriku-sia duten jarduerak planifikatzeko, kontrolatzeko, koordinatzeko eta arrazio-nalizatzeko, Europar Batasunak alor horretan emandako preskripzioen ara-bera betiere.

Hiri hondakinen kudeaketa integraturako plan bat prestatu da, eskura dau-den aukeren konbinazio hoberenaren arabera: minimizazioa, berrerabile-ra, birziklatzea, konpostajea, biometanizazioa, tratamendu mekaniko-biolo-gikoa, balioztatze energetikoa eta, azkenik, balioztatu ezin den hondakinaren isurketa. Honako hauek dira Planaren hiru oinarrizko irizpideak: ingurumen-eraginkortasuna, arrazionaltasun ekonomikoa eta onarpen soziala.

Planak alderdi bikoitz batetik heltzen dio hondakinen kudeaketari. Batetik, baliabideen eta hondakinen kudeaketa iraunkorra esan genezakeena. Hau da, zaborren potentzialari ahalik eta etekinik handiena ateratzea; horrek mi-nimizatu egiten du noski isurketa hondakinak kudeatzeko irtenbide gisa era-biltzeko aukera. Bestetik, kontsumo-jarraibideak aldatzeko beharra: gutxia-go kontsumitu beharra dago, gutxiago eta hobeto.

Planaren aurrekontu estimatua 51 milioi eurokoa da Planak irauten duen zortzi urteetarako.

http://www.vitoria-gasteiz.org/pigrm2008-2016

Birziklatzearen inguruko sentsibilizazioa

2009ko apirilean ingurumen-tailerrak antolatu ziren Judimendi, Hegoalde eta Iparraldeko gizarte-etxeetan. Hamar urte badira Vitoria-Gasteizko Uda-lak tailerrok antolatzen dituela, Jesus Langilea Fundazioarekin elkarlanean. Tailerrak, eguneroko objektuak birziklatuz jostailuak egitera eskainiak, Jesus Langileko ikasleen ardurapean egin ziren.


• HIRIKO SISTEMEK SORTZEN DUTEN INGURUMENAREN GAINEKO ERAGINA TXIKITZEA

• HIRIKO BIZI KALITATEA HOBETZEA

HIRIGINTZA ETA LURRALDEA

38

20. Oinarrizko zerbitzuetara eta gune publiko irekietara iristea

Biztanleek erabilera publikoko guneetarako eta oinarrizko zerbitzuetara erraz iris-tea izatea funtsezkoa da hiritarren gutxieneko bizi-kalitatea bermatzeko. Gainera, oinarrizko zerbitzuak etxetik hurbil izateak desplazamendu gutxiago egin behar izatea esan nahi du. Osasunaren eta elikagaien arloetan zerbitzurik ez izateak no-labaiteko bazterketa sortzen du behar sozialei aurre egiteko orduan.

Oinarrizko zerbitzuetatik eta irekitako gune publikoetatik, hurrenez hurren, 300 eta 500 metro baino gutxiagora bizi diren biztanleen ehunekoaren bitartez adie-razten da irisgarritasuna.

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen-Informazioko Sistema (SIAM). Udaleko beste hainbat SailJoera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

< 300 m < 500 m

2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010

Hezkuntza-zerbitzuak (%) 87,13 86,79 86,25 84,21 96,73 97,09 96,84 95,85

Kirol-zerbitzuak (%) 80,22 76,95 75,34 77,15 90,81 89,83 88,68 88,93

Osasun-zerbitzuak (%) 54,23 50,69 49,81 49,90 86,04 81,85 80,36 81,96

Dendak (%) 96,66 96,79 95,81 96,21 98,12 98,05 97,99 98,20

Kultur zerbitzuak (%) 77,71 74,03 72,54 71,78 92,24 89,29 87,78 87,60

Garraio kolektiboa (%) 95,71 94,57 95,35 95,72 97,83 97,35 98,14 98,25

Birziklatzea (%)1 98,69 98,29 97,47 96,50 98,74 98,42 97,95 97,78

Farmaziak (%) 92,03 90,41 90,25 90,33 96,73 95,52 95,92 95,63

Finantza-entitateak (%) 92,85 92,76 90,96 90,34 97,17 97,04 96,20 95,15

21. Lurraren erabilera jasangarria

Jasangarritasunaz ari bagara, lurra ahalik eta gehien babestu beharreko fun tsezko baliabidea da. Lur baliotsuenak eta emankorrenak babestu egin behar dira, euren kalitatea murriztuko duten aprobetxamendu eta erabilerak saihestuz. Eraikinen kasuan, erabilera horiek lurraren galera ia itzulezina ekar dezakete.

Lurralde- eta hirigintza-kudeaketa egokiek lurren kontserbazioa eta biziberritzea zaindu behar dituzte, lurraldeari bere hartzeko ahalmenaren arabera erabilerak esleituz, gune baliotsuenak babestuz, ingurumen-balio txikieneko lurretan modu kontzentratuan eraikiz, hiriko hutsuneak berraprobetxatuz eta lur kutsatuak be-rreskuratu eta biziberritzeko politika egokia aplikatuz.

Adierazle honek lurraren erabileran jasangarritasun-mailari buruzko ikuspegi in-tegratua eskaintzen duten hainbat aspektu jasotzen ditu.

1- Birziklapen zerbitzuak ondokoak dira: bilketa selektiboko edukiontziak, garbiguneak, puntu berdeak eta bilketa pneumatikoko buzoiak.

39

21a. Lur artifizializatua eta urbanizagarriaDatu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Hirigintza eta Plangintza Saila eta Ingurumen Informazioko Sis-tema (SIAM)Neurtze aldia: bi urtean behin

22 % …………………………………………………………………………………………

19 % …………………………………………………………………………………………

16 % …………………………………………………………………………………………

13 % …………………………………………………………………………………………

10 % …………………………………………………………………………………………

7 % …………………………………………………………………………………………

4% …………………………………………………………………………………………

2003 2005 2007 2009• Lur artifizializatua (%). • Lur urbanizagarria (%)

21b. Lur abandonatuak eta potentzialki kutsatuak Datu iturria: IHOBE eta Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen Informazioko Sistema (SIAM) Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: bi urtean behin

Lur abandonatuak (Udalerriko azaleraren ehunekoa)

0,230% ……………………………………………………………………………………

0,220% ……………………………………………………………………………………

0,210% ……………………………………………………………………………………

0,200% ……………………………………………………………………………………

0,190% ……………………………………………………………………………………

0,180% ……………………………………………………………………………………

2003 2005 2007 2009

Lur potentzialki kutsatuak (Udalerriko azaleraren ehunekoa)

2,60% ……………………………………………………………………………………

2,55% ……………………………………………………………………………………

2,50% ……………………………………………………………………………………

2,45% ……………………………………………………………………………………

2005 2007 2009

0,236

0,185

0,181

0,215

4,095,76

4,67 4,28

18,24 18,9416,44

19,76

2,50

2,55

2,50

40

21c. Lurraren erabilera-intentsitatea Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Hirigintza eta Plangintza Saila eta Ingurumen Informazioko Siste-ma (SIAM)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: bi urtean behin

12.000 ……………………………………………………………………………………

11.000 ……………………………………………………………………………………

10.000 ……………………………………………………………………………………

9.000 ……………………………………………………………………………………

8.000 ……………………………………………………………………………………

7.000 ……………………………………………………………………………………

6.000 ……………………………………………………………………………………

5.000 ……………………………………………………………………………………

4.000 ……………………………………………………………………………………

2003 2005 2007 2009

• Biztanle dentsitatea etxebizitzen lurrean • Biztanle dentsitatea lur artifizializatuan

21d. Garapen berrien kokapena

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Hirigintza eta Plangintza Saila eta Ingurumen Informazioko Siste-ma (SIAM)Joera desiragarria: eraikitze berrien gehitzea lur artifizializatu eta abandonatuetanNeurtze aldia: bi urtean behin

400 ..........................................................................................................................................

300 ..........................................................................................................................................

200 ..........................................................................................................................................

100 ..........................................................................................................................................

0 ..........................................................................................................................................

2005 2007 2009

• Garapen berriak lur artifizializatuan • Garapen berriak lur birjiniean • Garapen berriak lur abandonatuan

Garapen berriak 2005 2007 2009

... lur birjinean 1.348.943 m2 3.505.392 m2 471.500 m2

... lur artifizializatuan 3.313.538 m2 710.866 m2 1.715.900 m2

... lur abandonatuan 159.472 m2 47.901 m2 27.900 m2

Bizta

nle/

km2

Hekta

reak

11.86611.150 11.042 10.911

4.3564.954 4.528 4.433

331 351

172

3

47

135 71

16

5

41

21e. Hiri-azaleren zaharberritzea

• Obra handiko lizentzia duten eraikin zaharberrituen kopuruaDatu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Hirigintza eta Plangintza Saileko Eraikuntzen ZerbitzuaJoera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

125 ..........................................................................................................................................

100 ..........................................................................................................................................

75 ..........................................................................................................................................

50 ..........................................................................................................................................

25 ..........................................................................................................................................

0 ..........................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

• Berreskuratutako lur abandonatu eta kutsatuen azaleraDatu iturria: IHOBE eta Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen Informazioko Sistema (SIAM)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: Urtean behin

2005 2007 2009

Lur abandonatu berreskuratuak 159.472 m2 47.901 m2 61.790 m2

Lur kutsatu berreskuratuak 41.386 m2 162.873 m2 156.346 m2

21f. Landa-espazioa eta espazio naturala

• Babestutako azalera udalerriko azalera osoarekikoDatu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen Informazioko Sistema (SIAM)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: Urtean behin

53% .........................................................................................................................................

52,5% .........................................................................................................................................

52% .........................................................................................................................................

51,5% .........................................................................................................................................

2003 2005 2007 2009

• Ingurumen leheneratzeko edo hobekuntza ekologikoko ekintzak jasan dituz-ten lurrak

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Nekazaritza Eremuaren Zerbitzua eta Ingurugiro Gaietarako Ikastegia Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

900.000 m2 ........................................................................................................................................

700.000 m2 ........................................................................................................................................

500.000 m2 ........................................................................................................................................

300.000 m2 ........................................................................................................................................

0 m2

2004 2005 2006 2007 2008 2009

azale

ra m

2 -tan

Babe

stutak

o az

alera

52,43 52,43 52,43 52,43

70 67

47

115

34

86

345.294

837.249

511.478

700.477669.184

563.995

42


Alhondiga Plana. Merkataritza Birsortzeko Proiektua

Alhondiga Plana martxan jarri den urtea izan da 2009a: hirigune historikoa hirian enble-matikoak diren zenbait ekipamendurekin lotzen duten hiru merkataritza-ardatz: Kongresu, Erakusketa eta Arte Eszenikoen Nazioarteko Zentroa, Boulevard merkataritza-gunea eta erabi-lera anitzeko plazako etxe-saila.

Alhondiga Planak hiri-merkataritza sustatzea du helburu, eta horretarako espazio publikoa hobetzea eta berreskuratzea, eta merkataritza-politiko egokiak abian jartzea proposatzen du. Merkataritza hiriari nortasuna, irudi ona eta bizitasuna ematen dion elementu giltzarria izan daitekeela uste da. Merkataritza-ardatz horiek estetika komun bat dute, hiriaren gainerakoak ez duena, bai eta oinezkoak bertan ibiltzea errazten duten baldintza berezi batzuk ere.

Gasteizko Antso Jakituna, El Prado, Magdalena eta Ricardo Buesa kaleetan egindako be-rrikuntzak lehen urratsa dira aipatutako merkataritza-ardatz horietako lehena sortzeko pro-zesuan. Kale horiek, orain, zabalagoak dira, erosoagoak, eta erakargarriagoak oinezkoentzat. Hori dela eta, bertatik barrena ibiltzera gonbidatzen dute oinezkoa

Hirigune historikoa suspertzea

Vitoria-Gasteizko Udalak Hirigune Historikoa Suspertzeko bultzatutako Planak (2008-2014) honako helburu hauek ditu: bertako auzotarren bizi-kalitatea hobetzea, susperraldi ekono-mikoa bultzatzea kaleetan, eta hirigune historikoa hiriaren eragile kultural eta sozial nagusia izan daitekeelako ideia sendotzea.

2009an honako jarduketa hauek egin ziren, besteak beste: Santo Domingo, Pintore, Aiztogile, Txikia eta Barnekale Berria kaleak birmoldatzea; Harategi, Anorbin eta San Roke kantoiak bir-moldatzea; Arkupeak, San Migeleko balkoia eta Montehermoso Jauregia zaharberritzea; udal-tzain-etxea jartzea; eta hutsik zeuden lokalak alokatzeko plana abiatzea. Azken plan horri es-ker 110 negozio jarri ahal izan dira martxan. Horretaz gainera, hor daude ere Santa Maria ka-tedralaren eta harresiaren zaharberritze-lanak. Lan eredugarriak dira, bide batez esanda, eta, hori dela eta, nazioarteko proiekzioa izaten ari dira.

Vitoria-Gasteiz Europako hirigintza iraunkorreko programa batean

Vitoria-Gasteizek Urbact II europar programan hartzen du parte. Garapen iraunkorra lortzeko, hirien artean esperientzia eta esperientzi egokiak trukatzea da programa horren helburua.

Vitoria-Gasteizekin batera, honako hiri hauek hartzen dute parte programa horretan: Leipzig (Alemania), Goteborg (Suedia), Rennes (Frantzia), Kirklees (Erresuma Batua), Bytom (Polo-nia), Timisoara (Errumania) eta Szekesfekervan (Hungaria). Hiriburu horiek erreferentzia-gida eta hirigintza iraunkorraren eredu dira beste hiri batzuentzat.

Txirrindulari-martxa arkitektura iraunkorreko adibideetan zehar

Mugikortasun Iraunkorraren Bigarren Astea ospatzeko ekitaldien barruan, Vitoria-Gasteizko Udalak eta Euskal Herriko Arkitekto Elkargoak Olaguibel Martxa antolatu zuten bigarren urtez jarraian, izen bereko arkitekto eta hirigile ospetsuaren omenez. Bigarren edizio honetan, arki-tektura iraunkorreko adibide batzuk ikustera eraman zituzten parte-hartzaileak.

Ehundik gora lagunek hartu zuten parte martxan, eta ibilbidean zehar egin ziren hiru geldialdie-tan, hautatuko adibideen ezaugarriak azaldu zizkieten adituek parte-hartzaileei. Honako hauek dira hautatutako adibideak: fatxadetan isolamendua ipiniz birgaitutako Zaramagako etxebizitza batzuk; Gamarrako igerilekuetako ur-araztegia, argi eta aireztatze naturalarekin, eta ura berrera-biltzeko sistemarekin; eta Salburuko Hezeguneen Interpretazio Zentroa (Ataria). Azken hori oso ongi integratzen da ingurunearekin, besteak beste har lezakeen lur-zatirik txikiena hartzen due-lako, eta egurrez egina dagoelako, birziklatzen zailak diren materialak alde batera utzirik.

NATURA ETA BIODIBERTSITATEA


• GIZA JARDUEREK SISTEMA NATURALEN GAINEAN DUTEN ERAGINA MURRIZTEA

• NATURA BALIABIDEEN KUDEAKETA IRAUNGARRIA SUSTATZEA

• INGURUNE HONDATUEN ONERATZEA SUSTATZEA

44

22. Biodibertsitatearen kontserbazio egoera Vitoria-Gasteiz-ko udalerrian (hegazti ugaritasunaren indizea)

Ikuspuntu ekologikotik, lurralde baten kontserbazio egoera biodibertsitate mai-laren arabera neurtu daiteke, bertan dauden animalia- eta landare espezieen ko-purua eta ugaritasuna kontuan hartuz. Batzuetan, espezie guztiak zenbatzeko zail-tasunak talde ordezkari bat biodibertsitate multzoaren eredu gisa aukeratzea es-katzen du.

Adierazle berri hau ekosistema bakoitzeko hegazti biodibertsitatean oinarrituta dago.

Hegazti ugaritasunaren indizeaDatu iturria: CEAJoera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

Ugaritasun indizea (%) 2005arekin alderatuta 180 ……………………………………………………………………………………

165 ……………………………………………………………………………………

150 ……………………………………………………………………………………

135 ……………………………………………………………………………………

120 ……………………………………………………………………………………

105 ……………………………………………………………………………………

90 ……………………………………………………………………………………

75 ……………………………………………………………………………………

60 ……………………………………………………………………………………

2006 2007 2008 2009

• Hegazti arruntak • Baso hegaztiak • Nekazaritza lurretako hegaztiak • Hiriko hegaztiak

• Hezeguneetako hegaztiak

23. Nekazaritza ekologikoko teknikak jarraitzen dituzten lursailak

Nekazaritza ekologikoa laborantza produktuak eskuratzeko modu jasangarria da, hau da, ingurumenaren babes eskakizunekin bateragarria dena. Izan ere, birzikla-pena eta baliabide berriztagarrien erabilera sustatzen ditu, Naturak berak izurriak eta gaixotasunak kontrolatzeko dituen bideak errespetatzen ditu, pestizida, herbi-zida eta ongarri kimikoak erabiltzea saihesten du, etab. Azken finean, ingurume-narekin begirunez jokatzen duten nekazaritza praktiketan oinarritutako ekoizpen sistema bat osatzen du.

122,07

109,17

82,89

69,8 58,91

84,17

104,76

122,04

138,16

128,80

117,08

97,37

83,88

61,25

85

147

97

123

169

83,90

45

Nekazaritza ekologikoaren erabilera nahiko berria eta oso urria da gure lurral-dean; aitzitik, ingurumena hobetzeko konpromiso sendoa erakusten du nekaza-rien aldetik, eta horregatik Administrazioen laguntza merezi du.

Datu iturria: ENEEK- Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseilua Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

2006 2007 2008 2009

169.700 m2 187.200 m2 231.800 m2 283.400 m2

24. Ibaien egoera ekologikoa (BMWP’ indizea)

Ibaietan bizi diren espezie akuatikoen baloraziotik abiatuz, BMWP’ adierazle bio-tikoak ibai-ekosistemen kalitatea neurtzeko aukera ematen du. Espezie bakoi tzak kutsadura jasateko duen ahalmenaren arabera, BMWP’ adierazleak balio jakin bat ematen dio. Horrela, gehien jasaten dutenek puntu gutxiago dituzte. Lortutako puntuazio-mailaren arabera, kalitate jakin bat esleitzen zaio aztertutako ur-eko-sistemaren atalari.

Udalerriko ibai sarearen kalitatea hiru puntutan neurtu da: Zadorra ibaian Arroiabe parean (Uribarri-Ganboako urtegiaren irteeran), Zadorra ibaian Tresponden (Gas-teizko udalerriaren irteeran) eta Alegría ibaian Ilarratza parean (hiriaren sarreran).

Datu iturria: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Saileko Uren ZuzendaritzaJoera desiragarria: hobetzeaNeurtze aldia: urtero

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Z-336 (Arroiabe) II II II II II III

Z-576 (Billoda) III III III dat. gabe dat. gabe

Z-576 (Tresponde) III

ZAL-150 (Alegría) Ia II Ib IV II III

Ia=Oso ur garbiak; Ib=Kutsatu gabeko urak; II=Kutsadurak zerbait eragindako urak; III=Kutsatutakourak; IV=Kutsadura handiko urak; V=Izugarri kutsatutako urak

Adierazleak hobetzeko ekintza eta jarduerakEraztun Berdean egindako jarduketak

- Zabalganako parkea zabaltzeko lanak, sarbide eta ekipamendu berriak: parkearen eremua 5 hektareatan zabaldu, 5 kilometro bide egin, altzariak jarri, belarra erein eta zuhaitzak eta landare-hesia landatu.

- Hiri inguruko ibai-ibilguak egokitzeko lanak (Batan, Zapardiel, Errekaleor eta San-to Tomas errekak).

- Zadorra ibaiaren Aramangeluko meandroaren ekologia eta ingurumen baldintzak le-hengoratzeko lanak.

- Ataria interpretazio-zentroaren inguruko aintzirak irazgaitzeko lanak, eraikinaren in-guruan ingurumen-baldintza desberdinak birsortzeko asmoz eginak.

- Olarizuko arboretoaren hirugarren fasea: Europako Baso Epelak

46

INBIOS proiektuak hainbat jarduketa egin ditu Salburuan bioaniztasuna hobetzeko

- Igarabentzako gordeleku artifizialak eraiki dira Salburuan.

- Saguzarrentzako kutxak jarri dira Salburuan.

- Arrain exotikoen populazioa kontrolatu da Betoñuko idoian.

- Betoñuko idoian 6,2 hektarea larre erabili dira ekosistemak gazteagotzeko eta ihitokiak mantentzen lagun-tzeko. Hori da hain zuzen ur-benarrizaren habitat nagusia.

http://www.vitoria-gasteiz.org/cea/eu/html/9/28.shtml

“Hezeguneak, biodibertsitatearen babeslekuak” koaderno didaktikoa argitaratu da

CEAk eta Matanzasko Ingurumen Zerbitzuetarako Zentroak (Cuba) sinatutako hitzarmenari esker, koaderno didaktiko bat argitaratu da, irudi eta guzti, hezeguneen biodibertsitatearen eta balioaren garrantzia erakus-teko, besteak beste. Koadernoan bi hezegune aipatzen dira: Salburuko urmaelak eta Zapatako zingira, Ma-tanzasen. Koadernoak saltzetik lortutako irabaziak Varaderoko (Matanzasko probintzia) “La Casa Promoto-ra de la Cultura Ambiental” finantzatzeko erabiliko dira.

http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/25779.pdf

Salburuko Hezeguneen Interpretazio Zentroa (Ataria) zabaldu da

2009ko uztailaren 13an Salburuko Hezeguneen Interpretazio Zentroa (Ataria) inauguratu zen. Zentroaren helburu nagusia hau da: alegia, hezeguneek eta, oro har, natur ondareak eta biodibertsitatearen kontserba-zioak duten garrantzia komunikatzea, erakustea eta horren inguruko kontzientzia hartzen laguntzea. Zen-troaren kudeaketa CEAren esku dago, eta finantzaketan, udalaz gainera, Eusko Jaurlaritzak eta Ingurumen Ministerioak hartu dute parte.

Eraikinak 1.600 metro koadro ditu, eta bi bizitza, bai eta eranskin bat ere, kanpoaldean, eraikinari atxikita. Ikas-leei bereziki zuzendutako jarduerez gainera, herritar guztientzako moduko beste batzuk ere eskaintzen ditu Atariak: hasi haur eta familiei zuzendutako jolas-jardueretatik, beste teknikoago eta espezializatuago batzueta-raino, herritarrak parkearen eta ondare naturalaren kudeaketan parte hartzera bultzatzera zuzendutakoak ahaz-tu gabe. Atariak erakusketa iraunkor bat du: “Salburuko urmaelak”, hezegunea gai nagusitzat hartuta. Erakus-ketak 50.000 bisita izan ditu 2009an zehar, herritarrek harrera ezin hobea egin dioten seinale.

http://www.vitoria-gasteiz.org/atariaeu

Biodibertsitatearen azterketa eta jarraipena

- Salburuko odonatu-populazioa monitorizatzea.

- Hegaztiei eraztuna jartzeko kanpaina egitea (Salburua, 2009).

- Udalerriko hegazti ugaltzaileen populazioen jarraipena egitea (2009).

- Salburuko parkeko apoarmatu-populazioen karakterizazioa egitea.

- Salburua inguruko ugaztun-komunitatearen kontserbazio-egoera berrikustea.

- Adierazle bat diseinatzea eta prestatzea Vitoria-Gasteizko udalerriaren barruan dagoen Gasteiz mendietako sektoreko apodun basatien populazioen bilakaera ezagutzeko.

- Probako proiektua egitea Salburuko hezeguneetan dagoen europar bisoiaren (edo ur-ipurtatsaren) popu-lazioa indartzeko (Biodibertsitate Fundazioaren, Europar Bisoia Elkartearen, Arabako Foru Aldundiaren eta CEAren arteko elkarlanean).

- Vitoria-Gasteizko udalerriaren ipar-mendebaldeko konektibitate ekologikoa aztertzea.

- Salburuko hezeguneen inguruko konektore ekologikoak indartzeko egokiak izan daitezkeen lur-sailen diagnostikoa egitea.

- Iragazki berde bat diseinatzea Salburuko hezeguneetan.

- Karakterizazio botanikoa egitea Vitoria-Gasteizko udalerriko ibar-basoetan.

- Adierazle-sistema bat diseinatzea Vitoria-Gasteizko Eraztun Berdeko parkeetako biodibertsitatearen kon-tserbazio-egoera ezagutzeko.


Biodibertsitatearen zabalkundeaBiodibertsitatearen inguruko erakusketa, hitzaldi eta landa-ibilaldi asko egin ziren 2009an zehar. Besteak beste, gai hauek landu ziren: baso-igel jauzkaria, uhalde-enara, saguzarrak, 2000 Natur Sarea, uretako lan-daredia, hegaztien migrazioa, oreinaren kudeaketa eta apoarmatu exotikoak.



• EDOZEIN JARDUERAK OSASUNARI ETA INGURUMENARI DAKARZKIETEN ARRISKUAK GUTXITZEA

INGURUMEN OSASUNA ETA ARRISKUAK

48

Istrip

uak /

1.0

00 ib

ilg.

TABAKISMOA

Tabakoak osasunean duen eragina da hiriko biztanleek jasan beharreko inguru-men-arrisku garrantzitsuenetako bat. Dudarik gabe, ohitura sozial hedatueneta-riko bat da eta modu zuzenean eragiten dio erretzen ez duen biztanleriaren zati handi bati.

25. Erretzaileen ehunekoa (ohikoak edo noizbehinkakoak)Datu iturria: Ingurumen Osasuneko eta Kontsumoko Udal Saila Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: lau urtean behin inkesta

2002 2003 2007

14-18 urte bitarteko biztanleria 34,5 % (*) 24%

18 urte baino gehiagoko biztanleria (*) 34,5 % 34,1%

(*) Daturik gabe, erabaki gehiagoren zain

BIDE-SEGURTASUNA

Gero eta gehiago ibilgailuen mende dauden hiriak eredu bihurtzeak, aldaketa ga-rrantzitsuak eragiten ditu hirien fisonomian eta hiritarren mugikortasun-eredue-tan. Garraio-azpiegiturek sarbideak moztu eta zaildu, distantziak handitu eta, bes-te garraiobide batzuen kalterako, ibilgailu pribatuaren erabilera indartu egiten dute. Horrela, areagotu egiten dira bide-segurtasuneko arazoak.

26. Hiri barruko trafikoistripuen kopurua urteko eta 1.000 ibilgailukoDatu iturria: Udaltzaingoa Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

45 .................................................................................................................................................

42 .................................................................................................................................................

39 .................................................................................................................................................

36 .................................................................................................................................................

33 .................................................................................................................................................

30 .................................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

39,97

38,56

37,51

42,24

32,26

43,84

49

27. Hiri barruan harrapatutako oinezkoen kopurua urteko eta 10.000 biztanleko

Datu iturria: Udaltzaingoa Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

9 .................................................................................................................................................

8 .................................................................................................................................................

7 .................................................................................................................................................

6 .................................................................................................................................................

5 .................................................................................................................................................

4 .................................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Harra

patu

takoa

k /10

.000

bizt

.


Bide-hezkuntza

Vitoria-Gasteizko Udalak bide-segurtasuneko kanpaina egin zuen 2009an. Besteak beste, honako neurri hauek hartu ziren:

- Bide-segurtasunaren kontrako delituengatik kondenatutako gidariei komu-nitatearen aldeko lanak betearaztea.

- “Road Show” ikuskizunaren aurkezpena. Batxilergoko ikasleei zuzenduta dago bereziki, eta bertan trafikoko istripuen biktimek eta errepideetako la-guntza-zerbitzuetako profesionalek beren esperientziak kontatzen dituzte, errepidean erantzukizunez jokatzeak duen garrantziari buruz hausnarraraz-teko.

- “H Puntuak”, hainbat aparkaleku publikotan ezarritako alkoholimetroak, gi-dariek beren alkoholemia-maila ezagutu ahal izan dezaten.

Kale-argiteria hobetu da zebra-bideen inguruetan

Oinezkoen segurtasuna handitzeko asmoz, kale-argiteria hobetu da hiriko zenbait zebra-bidetan. Hala, udalak 78.000 euro erabili ditu hamabost ze-bra-bide argi bereziz hornitzeko. Argi berri berezi horiek, argi hobea ema-teaz gainera, flash gorri dizdizari bat dute, zebra-bidearen aurrean gidariak erne jarrarazteko.

Honako kale hauetan jarri da sistema: Fontetxako Gazteluaren kalea (lau puntutan), Alberto Schommer (2), Arriagako atea (2), Burgos (2), Zumarren Hiribidea, Iruñea, Antonio Machado, Lasarteko atea eta Trianas zubia.

Suteen prebentzioaren astea

Herritarrei autobabeserako aholkuak emateko eta, hala, istripuak saihesteko asmoz, suteen prebentzioaren astea antolatu zen 2009ko urrian. Prebentzio, Osasun eta Ingurumen Institutuak, Mapfre Fundazioak, Suhiltzaileen Elkarte

6,2 5,07

4,715,72

5,12

7,81

50

Profesionalak eta Gasteizko Suhiltzaileen Zerbitzuak sustatu zuten aste horretan zehar, etxeetan suterik ez gertatzeko ikasi beharreko prebentzio-ohiturei buruzko hitzaldiak egin ziren, besteak beste, ikasle, irakasle eta auzoei zuzenduta bereziki.

Desfibriladoreak jarri dira udal-instalazioetan

Udalak 19 desfibriladore jarri ditu hiriko gizarte etxeetan eta kiroldegietan, hala nola Gamarrako kirol parkean, Principal antzokian eta Jai-Alai pilotalekuan. Horretaz gaine-ra, 5 desfibriladore eramangarri erosi ditu, behin-behineko ekitaldietan erabiltzeko.

Tresna horiek ez dira erabiltzen zailak, baina, hala ere, haiek behar bezala erabiltze-ko beharrezkoa den prestakuntza eman zaie udal teknikari batzuei. Tresnak funtzio hirukoitza betetzen du, arazo kardiobaskularren bat gertatuz gero: eriaren diagnos-tikoa egiten du, deskarga ematea beharrezkoa ote den ebaluatzen du (eta, emateko-tan, zenbateko intentsitatearekin eman neurtzen), eta “SMS” mezua bidaltzen dio au-tomatikoki SOS Deiaki.

Tabakoarekiko mendekotasuna gainditzeko programa

Osasunerako eta Kontsumorako Udal Sailak (DEMSAC) urteak daramatza tabakoare-kiko mendekotasuna gainditzeko programa bat aurrera eramaten, Osakidetzarekin eta Minbiziaren Kontrako Espainiar Elkartearekin elkarlanean. 2009an 95 pertsonak har-tu dute parte programan.

Osasunerako hezkuntza

2009-2010 ikasturtean, 38 ikastegitako 131 ikasgelatako 2.666 ikaslek hartu dute par-te DEMSACek antolatutako “Ondo gosaldu” eta “Ondo jan” udal programetan. Ekime-na Lehen Hezkuntzako 4., 5. eta 6. mailako eta DBHko lehen zikloko ikasleei zuzenduta zegoen, eta gazteen artean jateko ohitura osasungarriak zabaltzea zuen helburu.

2009-2010 ikasturtean, 21 ikastegitako 86 ikasgelatako 1.889 ikaslek hartu zuten par-te DEMSACek antolatutako “Haur Istripuak” udal programetan. Ekimena Haur Hezkun-tzako hirugarren mailako eta Lehen Hezkuntzako 1., 2., 3., 4,. eta 5. mailako ikasleei zuzenduta zegoen, eta ikasleek istripuak gerta daitezkeen arrisku-egoerak identifika-tzea eta haiei aurrea hartzeko ohiturak beretzea zuen helburu.

“Elikadura eta Osasuna” programan, berriz, 2.925 pertsonak hartu zuten parte 2009. urtean. Guztira, 195 tailer antolatu ziren hiriko bertako eta udalerriko beste herri ba-tzuetako 11 gizarte etxeetan.

Vitoria-Gasteiz hiri osasungarrien sarean

Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) Europako hiri osasungarrien sarean sartu du berriro Vitoria-Gasteiz, bere bosgarren fasean (2009-2013). Osasunaren, garapen iraunkorraren eta justizia sozialaren alde egiten den ahalegina neurtzen du erakun-de horrek.

Vitoria-Gasteizko III Elikaduraren Gizarte Topaketa

2009ko irailaren 13an, Vitoria-Gasteizko III Elikaduraren Gizarte Topaketa ospatu zen Abetxukun, tokian tokiko, sasoian sasoiko eta ekologikoki landutako elikagaiak ekoiz-tuz eta kontsumituz gure hirian elikadura iraunkorrago bat sustatzeko helburuarekin.

Bertako nekazaritzako eta abeltzaintzako produktuen azoka, hazien tailerra, dastatze herrikoia edo dastamenaren laborategia, horra Topaketa horietan egin ziren jarduere-tako batzuk.

INFORMAZIOA, HEZIKETA ETA HIRITARREN PARTE HARTZEA


• GARAPEN IRAUNGARRIARI BURUZKO INFORMAZIOA ESKURA DAGOELA ETA ZABALDU EGITEN DELA BERMATZEA

• ERABAKIAK HARTZEKO PROZESUETAN HERRITARREN PARTE-HARTZEA SUSTATZEA

• IRAUNGARRITASUNAREN ARLOKO HEZKUNTZA BULTZATZEA

52

28. Ingurumen informazioari buruzko kontsulta kopurua

Ingurumen informazioa eskuratzeko eskubidea erregulatzen duten legezko xeda-penek honela definitzen dute ingurumen informazioa: “modu idatzian, ahozkoan, ikusteko moduan edo datu-base moduan uraren, airearen, lurraren, faunaren, ho-riei eragiten dieten edo eragin diezaieketen jardueren eta horiek babestera bidera-tutako jarduera eta neurrien egoerari buruz eskuragarri dagoen edozein informa-zio”. Era berean, administrazio publikoei, udalei barne, jendeak eskatzen dien in-formazio guztia emateko obligazioa ezartzen zaie.

Adierazleak bi azpiadierazle ditu1: lehenak ingurumen informazio eta dokumen-tazioa Internet bidez edo CEAko liburutegian eskuratze aldiak zenbatzen ditu, eta bigarrenak Udaleko zerbitzu teknikoek jaso eta erantzun dituzten kontsultak neur-tzen ditu.

28a. Ingurumen informazio edo dokumentazioaren eskura tzeak

Datu iturria: Ingurumen Informazioko Sistema (SIAM), udal webgunea eta CINDA (Ingurumen Informazio eta Dokumentazioko Zentroa)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

270.000 ..........................................................................................................................................

240.000 ..........................................................................................................................................

210.000 ..........................................................................................................................................

180.000 .........................................................................................................................................

150.000 .........................................................................................................................................

120.000 .........................................................................................................................................

90.000 .........................................................................................................................................

60.000 .........................................................................................................................................

30.000 .........................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Esku

ratze

kopu

rua

143.640

268.467

40.132

56.031

174.907

66.453

53

28b. Udaleko zerbitzu teknikoei zuzendutako ingurumen kontsulten kopurua

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Ingurumen eta Iraunkortasun Saila, CEA eta Informazioaren Teknolo-gien Saila (Herritarrei Laguntzeko Bulegoak, Telefono bidezko Arreta Zerbitzua eta Hiritarren postontzia)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

15.000 .........................................................................................................................................

13.000 .........................................................................................................................................

11.000 .........................................................................................................................................

9.000 .........................................................................................................................................

7.000 .........................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

29. Eskola-umeen parte hartzea Vitoria-Gasteizko Udalak antolatutako ingurumen-heziketako jardueretan1

Gasteizko Udalak urtero eskaintzen dituen ingurumen-heziketako jardueretan parte hartzen duten eskola-umeen kopurua, abian jarritako programa hezitzai-leen finkapenaren eta eskola-umeen kolektiboak ingurumenarekiko duen konpro-miso-mailaren adierazle da.

Datu iturria: Ingurugiro Gaietarako Ikastegia, AMVISA eta Vitoria-Gasteizko Udaleko Hezkuntza Saila Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

36.000.............................................................................................................................................

32.000 ............................................................................................................................................

28.000 ............................................................................................................................................

24.000 ............................................................................................................................................

20.000 ............................................................................................................................................

16.000 ............................................................................................................................................

12.000 ............................................................................................................................................

2003-04 2004-05 2005-06 2006-07 2007-08 2008-09

Kont

sulta

kopu

rua

Ikasle

kopu

rua


Vitoria-Gasteizko Garapen Iraunkorrerako Ekintza Plana prestatzeko par-te-hartze tailerra (2010-2014)2009ko abenduan, parte-hartze tailer bat antolatu zen Gasteizko Goiuri Jau-regian, Vitoria-Gasteizko Agenda 21eko Ekintza Planaren zirriborroa aurkez-teko eta hiriko gizarte eragileekin eztabaidatzeko helburuarekin.

1- Eskolako Agenda 21ean dagoen parte hartzea erantsi zaio adierazle honi. Jarduera hau 2003-2004 ikasturtean hasi zen.

8.67110.360

14.748 13.996

8.609

11.157

21.248

25.280

30.033

33.510

12.623 13.137

54

Dokumentu horrek, udal teknikari-taldeak prestatuak, Vitoria-Gasteizko Udalak datozen bost urteetan aurrera eraman nahi dituen ekimen eta ekintzak −Udalbatzak bere gain hartutako iraunkortasun konpromisoak lortzera bideratuta guztiak− jasotzen eta definitzen ditu bertan. Dokumentu horretan jasotako proposamenak jendaurrean berraztertzeak eta eztabaidatzeak proposamen horiek hobetzeko eta beste berri batzuk planteatzeko aukera emango duten beste ikuspuntu batzuk, beste iritzi eta sentiberatasun batzuk gehitzeko balioko du.

Eskolako 21 Agendak (2008-2009) energia eta klima-aldaketaren gaia landu duHiriko 29 ikastetxetako 19.000 ikaslek hartu zuten parte 2008-2009 ikasturteko Eskola 21 Agen-dan. Gaia: energia eta klima-aldaketa.Ikasturtean zehar, ikastetxeetako, eskola-inguruneko eta familia-inguruneko energia-kontsu-moari buruzko diagnostikoa egin zuten parte-hartzaileek, bai eta udal-ekipamendu eta -enpre-sa batzuetako egoera aztertu ere, horretarako propio prestatutako materialak erabiliz. Ekaina-ren 3an, Ingurumenaren Mundu Egunaren kariaz antolatutako ekintzen artean, Agendan parte hartu zuten ikastetxeetako ordezkariek beren azterketaren ondorioak aurkeztu zituzten Vitoria-Gasteizko alkatearen aurrean. http://www.vitoria-gasteiz.org/eskolakoagenda21

Panel berriak Eraztun Berdean2009ko ekainean 30 informazio-panel berri baino gehiago jarri ziren Eraztun Berdean, zaharren ordez. Panelek airetiko argazki panoramikoak erakusten dituzte, bereizmen handikoak, Eraztun Berdeko parkeei eta intereseko beste elementu batzuei buruzko informazioz hornituak. Eskain-tzen den informazioa askotarikoa da: Eraztun Berdeko ibilbideak, picnic-guneak, aparkalekuak, iturriak, informazio-puntuak, autobus-geralekuak, kontuz ibiltzekoak diren tokiak eta abar. In-formazio horretaz gainera, Eraztun Berdeko guneak era onez erabiltzeko eta gozatzeko aholkuak eta arauak eskaintzen dira, bai eta informazio eta harremanetarako telefono-zenbakiak ere. Pa-nel berriok Biodibertsitate Fundazioaren diru-laguntzaz egin dira.

“+Verde” aldizkari berria, Eraztun Berdeko Berriak2009an berriro argitaratu zen “+Verde” aldizkaria, Eraztun Berdeko albisteak ematen dituen doako hiruhilabetekaria: jarduerak, proiektuak, lanak, azterketa eta ikerketak, naturari buruzko informazioa eta abar.Edizio berri honen lehen alea uztailean argitaratu zen, eta Salburuko hezeguneen interpretazio-zentro (Ataria) zabaldu berriari buruzko monografiko bat eskaini zigun. 2009ko beste bi aleek, berriz, Eraztun Berdeko beste gai askoren berri eman ziguten, erreportaje baten eta albiste la-burren bidez. Bigarren aleak, udazkenean argitaratuak, Salburuko hezeguneetan europar bis-oia berreskuratzeko egiten ari zen probako proiektuari buruzko erreportajea eskaini zigun; eta hirugarrenak, berriz, neguan argitaratuak, Zadorra ibaian eta inguruetan, ibaiaren kalitate eko-logikoa berreskuratzeko, eta aisia-gune bezala erabili eta gozatu ahal izateko, azken bost urte-otan egin diren lanei buruzkoa. http://www.vitoria-gasteiz.org/anilloWeb/eu/html/5/171.shtml

Vitoria-Gasteizko Paisaiaren Hiri ForoaVitoria-Gasteizko II Paisaiaren Hiri Foroaren “Ciudades +Verdes” argitalpena argitaratu da. 2007ko uztailean, Vitoria-Gasteizko II Paisaiaren Hiri Foroaren baitan egin ziren “Ciudades +Ver-des” jardunaldien txostenak, eztabaidak eta ondorioak jasotzen dira bertan. Jardunaldi horietan gogoeta egin zen bai hiriaren eta naturaren arteko harremanaz bai naturaren eta biodibertsita-tearen kontserbazioa hirien garapenean integratzeko aukeraz eta moduaz, besteak beste.2009ko irailaren 28tik urriaren 9ra bitartean “Eraztun Berdea: paisaia berriak” nazioarteko tai-lerra ospatu zen, Vitoria-Gasteizko III Paisaiaren Hiri Foroaren barruan. Paisaiaren plangintza-rekin, diseinuarekin eta kudeaketarekin zerikusia duten diziplina desberdineko (arkitektura, basozaintza, paisajismoa, ingurumen-zientziak eta abar) 16 unibertsitate-ikasle bildu zituen tailerrak Ingurugiro Gaietarako Ikastegian. Ikasleek metodologia desberdinak aplikatu zituzten Eraztun Berdeko paisaiaren azterketa egiteko, eta ideia eta irtenbide berriak proposatu zituzten, paisaien plangintzaren eta diseinuaren diziplinetatik abiatuta betiere.http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/25764.pdf

INGURUNE SOZIOEKONOMIKOA


• HIRITARREN OSASUNA ETA ONGIZATEA SUSTATU ETA BABESTEA

• INGURUMENA KALTETU GABE ENPLEGUA SUSTATUKO DUEN TOKIKO EKO-NOMIA SORTU ETA SEGURTATZEA

• KOMUNITATE ITEGRATZAILE ETA SOLIDARIOAK SEGURTATZEA

• BAKEA, JUSTIZIA, BERDINTASUNA, GARAPEN JASANGARRIA ETA KLIMAREN BABESAREN ALORRETAN DUGUN ERANTZUKIZUNA ONARTZEA

56

GIZARTE-ONGIZATEA

Gizarte jasangarri baten osagai garrantzitsu bat bere hiritarren ongizate oroko-rra da. Horrek bizi-baldintza onak izatea eskatzen du: etxebizitza seguru eta iris-garria, lanbide interesgarri eta gustukoa, kalitatezko ingurunea (bai naturala eta bai eraikitakoa) eta tokiko erabakiak planifikatu eta hartzeko prozesuetan bene-tan parte hartzeko aukera. Hiritarrek alderdi horiei buruz duten iritzia euren he-rriarekiko duten gogobetetasun-tasa orokorraren neurri garrantzitsua da, eta be-raz, baita jasangarritasun lokalaren adierazle egokia ere.

30. Herritarren gogobetetzea tokiko komunitatearekin

Aspektu desberdinak kontuan hartuz (etxebizitza, zerbitzuak, irakaskuntza, segur-tasuna...), euren hiriarekiko gogobeteta bizi diren gasteiztarren ehunekoa adie-razten du ondorengo koadro honek.

Datu iturria: Udal Ekobarometroa, 2008. IHOBE (Eusko Jaurlaritza)Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: lau urtean behin

Naturguneak (gune berdeak, ibaiak...) _____________________________

Udalerriko ingurune naturalaren kalitatea ___________________________

Gizarte harremanetarako aukerak _________________________________

Zaletasunak praktikatzeko aukerak ________________________________

Zarata (kaleak, espazio publikoak, garbiketa, irudia…) ________________

Kultur eta aisialdi zerbitzuen hornidura eta kalitatea ___________________

Udalerrian somatzen duzun pertsonekiko segurtasun maila ____________

Gizarte eta osasun zerbitzuen hornidura eta kalitatea __________________

Hezkuntza zerbitzuen hornidura eta kalitatea eta hezkuntzaren kalitatea ___

Garraio publikoko zerbitzuen hornidura eta kalitatea __________________

Enplegurako dauden aukerak ____________________________________

Erabakiak hartzeko prozesuetan parte hartzeko aukerak _______________

Etxebizitza eskuratzeko aukerak eta haien kalitatea ___________________

0% 25% 50% 75% 100%

• Oso gogobeteta • Aski gogobeteta

65

68

76

74

62

66

67

56

55

50

46

28

272

1

2

9

8

14

11

13

18

11

14

23

27

57

Euro

GARAPENERAKO LANKIDETZA

Aberastasunaren banaketa desberdinari buruz kontzientziatzea eta jokabide so-lidarioagoak hartzea funtsezko prozesuak dira garapen jasangarriaren helburuak lortzeko.

Aalborg-eko Gutunak dioen bezala: “gune txiroak dira ingurumeneko arazo gehien dituztenak (zarata, trafikoaren kontaminazioa, aisiarako instalaziorik eza, etxebizi-tza ez-osasuntsuak, berdegunerik eza) eta, aldi berean, arazo horiek konpontze-ko ahalmen gutxien dituztenak. Aberastasunaren banaketa desberdina da jokabi-de jasanezinaren kausa eta zailago egiten du aldaketa.”

Garapenean laguntzeko nazioarteko lankidetza-jardueretan udalak duen inplika-zio-maila adierazten dute aztertutako adierazleek.

31. Garapenerako nazioarteko lankidetzara bideratutako udal aurrekontuaren ehunekoa

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Garapenerako Lankidetza Zerbitzua Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

1,10 % ....................................................................................................................................

1,05 % ....................................................................................................................................

1,00 % ....................................................................................................................................

0,95 % ....................................................................................................................................

0,90 % ....................................................................................................................................

0,85 % ....................................................................................................................................

0,80 % ....................................................................................................................................

0,70 % ....................................................................................................................................

0,60 % ....................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

32. Garapenerako nazioarteko lankidetzara bideratutako udal aurrekontuko per capita gastua

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Garapenerako Lankidetza Zerbitzua Joera desiragarria: gehitzeaNeurtze aldia: urtero

13 .............................................................................................................................................

12 .............................................................................................................................................

11 .............................................................................................................................................

10 .............................................................................................................................................

9 .............................................................................................................................................

8 .............................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

9,6810,61 10,58

11,52

12,57

9,66

0,86

0,82 0,79 0,79

0,93

0,94

58

DEMOGRAFIA

Batez ere herrialde garatuenetako hiri-biztanleen artean ugalkortasun-tasa jai tsi eta bizi-iraupena handitu egin denez, herrialde horiek errealitate demografiko be-rriari aurre egin behar diote. Errealitate demografiko horrek eragin handia du asistentzia, lanbide eta ekonomia esparruetan, eta kolokan jartzen ditu, neurri handi batean, oreka demografiko egokia bermatu behar duten jasangarritasun-helburuak.

33. Mendekotasun demografikoko tasa

Gaur egun Gasteizen dagoen mendekotasun demografikoaren maila ebaluatze-ko, adierazleak biztanleria ez-aktiboa (16 urte baino gutxiagokoak eta 65 urte bai-no gehiagokoak) biztanleria aktiboarekin (16 urtetik 64ra duten lagunak) erlazio-natzen ditu.

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Informazioaren Teknologien Saila Neurtze aldia: urtero

Mendekotasun tasa osoa

45 % .............................................................................................................................................

44 % .............................................................................................................................................

43 % .............................................................................................................................................

42 % .............................................................................................................................................

41 % .............................................................................................................................................

40 % .............................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Mendekotasun tasa biztanle taldeka

24 .............................................................................................................................................

23 .............................................................................................................................................

22 .............................................................................................................................................

21 .............................................................................................................................................

20 .............................................................................................................................................

19 .............................................................................................................................................

18 ..............................................................................................................................................

17 ..............................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Zaharrak Gazteak

40,33

41,23

42,04

42,78

44,03

40,18

22,5423,01 23,39

24,09

21,86 21,96

18,3718,32

19,94

19,3919,0318,69

59

POBREZIA ETA GIZARTEKO BAZTERKERIA

Gizarteko bazterkeria-mota ugariren iturria da pobrezia. Gizarteak eskaintzen di-tuen zerbitzu askotatik kanpo geratzen dira pobreenak. Baldintzarik txarrenetan bizi diren askok ez dute baliabiderik kultur jardueretan parte hartzeko, kirolak praktikatzeko, euren ezaguerak gehitzeko edo gertakari garrantzitsuenekin harre-manetan egoteko, zeinen inguruan bizitza sozialaren zatirik handiena antolatzen baita.

34. Diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzen duten fami-lien ehunekoa

Adierazle honek zera erakusten du, Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta deiturikoa jasotzen duten familiek Gasteizen bizi diren familia guztiekiko duten pisua.

Datu iturria: Vitoria-Gasteizko Udaleko Gizarte Ongizateko SailaNeurtze aldia: urtero

6,5 % .............................................................................................................................................

6 % .............................................................................................................................................

5,5 % .............................................................................................................................................

5 % .............................................................................................................................................

4,5 % .............................................................................................................................................

4 % .............................................................................................................................................

3,5 % .............................................................................................................................................

3 % .............................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

3,66

3,80 3,77 3,74

4,59

6,26

60

LAN-MERKATUA

Lana helburua eta bitartekoa da gizakiarentzat. Garrantzitsua da ez bakarrik ema-ten duen ongizate materialagatik, baita norbanakoari bere nortasunaren zentzua, gizartean duen postuaren kontzientzia eta gizartean integratuta egoteko senti-mendua ematen dizkiolako ere. Beraz, lana funtsezkoa da bizi-kalitate duina lor-tzeko. Bai norberarentzat lan egiten bada edo beste norbaitentzat egiten bada, jana, arropak, etxebizitza edo horiek guztiak erosteko aukera ematen duen dirua ematen du lanak.

35. Langabezia-tasa1

Adierazle honek langabezian dagoen biztanleria aktiboaren ehunekoa aztertzen du.

Datu iturria: EUSTAT Euskal Estatistika Erakundea Joera desiragarria: gutxitzeaNeurtze aldia: urtero

10 % ..............................................................................................................................................

9 % .............................................................................................................................................

8 % .............................................................................................................................................

7 % .............................................................................................................................................

6 % .............................................................................................................................................

5 % .............................................................................................................................................

4 % .............................................................................................................................................

3 % .............................................................................................................................................

2 % .............................................................................................................................................

2004 2005 2006 2007 2008 2009

1- EUSTAT-en Jarduerarekiko Biztanleriaren Inkestatik ateratako datuak. Gasteizko udalerako datu espezifikorik ezean, Ara-bako Lurralde Historikoari buruzkoak dira.

33,5

2,72,3

6

9,9

61


Gizarte diru-laguntzak 2009an

Vitoria-Gasteizko Udalak 4,5 milioi euro bideratu zituen 2009an gizarte diru-lagun-tzak emateko, hau da, oinarrizko beharrizanei aurreko egiteko behar beste baliabi-de ekonomikorik ez zuten biztanleei laguntzeko. Azken urtean aurrekoetan baino jen-de gehiagok jo du diru-laguntza horietara. Horietatik gehienak bakarrik bizi diren per-tsonak dira, 25 eta 45 urte bitartekoak, ikasketarik batere edo eskola graduatua bai-zik ez dutenak.

Vitoria-Gasteizko Udalak bideratzen dituen gizarte diru-laguntzak hiru motakoak dira: Gizarte-larrialdietarako Laguntzak, Diru-sarreren Bermearen Errenta, eta diru-lagun-tzen udal ordenantzatik eratorritako Udal Diru-laguntzak. Bi lehenengoak finantza-tzeko ardura Eusko Jaurlaritzarena da. Hala ere, Udala Gizarte-larrialdietarako Lagun-tzen finantzaketa osatu beharrean aurkitu da; izan ere, Eusko Jaurlaritzak laguntza ho-rietarako xedatzen duen aurrekontua aldez aurretik finkatutako aurrekontu bat da, hi-riko oinarrizko gizarte-beharrizanak asetzeko aski ez dena.

Haurtzaro eta Nerabezaroko Tokiko Plana (2009-2012)

Udalak Haurtzaro eta Nerabezaroko Tokiko Plan berria (2009-2012) prestatu du, Vi-toria-Gasteizko adin txikikoen ongizatea eta eskubidea bermatzeko eta familiei haien hazkuntzan eta hezkuntzan laguntza emateko helburuarekin.

Plana sei ildo estrategikoren arabera egituratuta dago:

- Haur eta nerabeei zuzendutako udal zerbitzu, programa eta baliabideen kalitatea hobetzea.

- Familiei seme-alaben hazkuntza eta hezkuntzarako babesa eta laguntza ematea.

- Haurren eta nerabeenganako gizarte-arreta eta esku-hartzea areagotzea, arrisku eta babes-eza egoeretan, familia begiratuz betiere.

- Haurrek eta nerabeek gizartean ordezkapen egokia izan dezaten eta gure hiriko gi-zarte-bizitzan parte har dezaten sustatzea, haien Eskubideen sustapena eta babe-sa bermatuz.

- Hiriaren plangintzan haur eta nerabeen ikuspuntua txertatzea.

- Vitoria-Gasteizen funtzio hezitzailea babestea, haur eta nerabeen heziketa, sustape-na eta garapena bultzatzen duen hiri gisa.

http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/http/contenidosEstaticos/adjuntos/25399.pdf

Salburuko auzo-egoitza estreinatu da

2009ko urriaz geroztik Salburuko “Bizirik” auzo-elkarteak egoitza berria du. Egoitza Estrasburgo pasealekuaren 17. zenbakian dago, 113 metro koadroko azalera du, eta 186.401 euro kostatu da guztira.

Nagusientzako jangela Txagorritxun

Txagorritxuko nagusien zentro soziokulturalak zerbitzu berria estreinatu zuen 2009an: familiaren babesik ez dutelako edo arazo ekonomikoak dituztelako elikatzeko oinarriz-ko beharrizana asetzeko zailtasunak dituzten 60tik urte gorako pertsonentzako janto-kia. Jantokiak 50 lagunentzako tokia dauka. Hala, horiek gehituta, 508 lagunentzako tokia dago, guztira, udalaren jabetzako nagusientzako 10 jangeletan.

62

Elkarteen feria

2009ko urriaren 23tik 25era, ehun bat elkartek Vitoria-Gasteizko kale eta plazak hartu zituzten beren mugimenduaren aberastasuna eta aniztasuna agerian uzteko, been arteko sare-lana sus-tatzeko, eta borondatezkoak erakartzeko. Elkarte bakoitzak bere helburuak eta eguneroko lana erakusteko jarduerak antolatu zituen. Hala, denen artean, era askotako eta guztientzako mo-duko programa antolatu zuten: informazio-postuak, erakusketak, kirol-erakustaldiak, dasta-tzeak, tailerrak, antzerkia, kontzertuak, ipuin-kontalariak, jolasak…

Eusko Ikaskuntzaren XVII Biltzarra “Gizarte aurrerapen iraunkorrerako berrikuntzaz”

2009ko azaroaren 18tik 20ra Sociead de Estudios Vascos-Eusko Ikaskuntza elkarteak bere XVII Biltzarra ospatu zuen Europa Jauregian, “Gizarte aurrerapen iraunkorrerako berrikun-tza” titulupean. Lehen egunean berrikuntza, justizia eta gizarte solidarioa izan ziren hizpide. Globalizazioa, publikoa denaren errebalorizazioa eta genero-sistema izan ziren, berriz, biga-rren egunaren ardatzak. Azken egunean, berriz, bizi kalitatea, gizarte tentsioa eta gizarte me-moria tratatu ziren.

http://www.eusko-ikaskuntza.org/eu/congresos/xvii/

Bidezko merkataritzaren eta kontsumo arduratsuaren inguruko sentsibilizazioa

Gasteizen “Zentzuz kontsumitu-Consume con sentido” proiektuaren inguruan lanean ari di-ren Garapenerako Gobernuz Kanpoko Erakunde (GGKE) batzuek deituta, era horretako beste erakunde asko bildu ziren maiatzean Vitoria-Gasteizen, “Krisiaren aurrean, hobeto kontsu-mitzea posiblea da” lelopean. Jardunaldiei hasiera emateko, Montserrat Peirónek, Bartzelo-nako Centre de Recerca Informació en Consum erakundeko kideak, hitzaldia egin zuen. Hu-rrengo egunean, tailer batean, GGKEk elkarrekin hobeto koordinatzeko eta kontsumo txikia-go eta hobe baten alde koherentziaz jokatzeko moduaz eztabaidatu zuten beren artean.

Bestalde, Vitoria-Gasteizko Udalak bere langileei zuzendutako sentsibilizazio-kanpaina hasi du, eta hitzarmen bat izenpetu du hirian bidezko merkataritzaren alde gehien egiten duten GGKEre-kin (Setem Hego Haizea, Intermón-Oxfam eta Medicus Mundi Álava). Era horretan, edukiz bete du Udalbatzak 2008an bidezko merkataritzaz onartutako adierazpen instituzionala.

Garapenerako laguntza

Vitoria-Gasteizek hiru milioi euro inguru bideratu zituen 2009an garapenerako laguntza-rako. Zenbateko horretatik % 85 GGKEk kudeatu dute, % 10 Euskal Fondoak, Tokiko Euskal Erakunde Lankideen Elkarteak, eta % 5 Vitoria-Gasteizko Udalak berak. Aurrekontuaren % 65 Latinoamerikara bideratu da, % 30 Afrikara eta % 6 Asiara. Proiektuetan egindako inber-tsiorik handienak Saharar Errepublika Demokratikoan egin dira, Aljeriako Tinduf-eko kanpa-mentuetan, hain zuzen.

Hainbat urtetako proiektu deialdia delakoaren bidez, 2008an hasi eta 2011n amaituko diren zenbait programa kudeatzen ari dira bederatzi GGKE. Tokiko ekimenak dira guztiak: Hondu-rasko edo Boliviako zenbait udalerritan edateko ura sartzea, Argentinako bazterleku batzu-etan edo Ekuatoreko zenbait herrixkatan tokiko ekonomiaren garapena bultzatzea eta abar.

Udalak berak kudeatutako % 5ari dagokionez, aipagarria da Kolonbiako Ibagué hiriarekin egina duena hitzarmena. 500.000 bat mila biztanleko hiri hartatik etorritako 900 pertsona in-guru bizi dira Vitoria-Gasteizen. Ingurumen-arazoei lotutako hitzarmena da batez ere. Hala, adibidez, Combeima ibaiaren bazterrak lehengoratzeko proiektuak CEAren aholkua jaso du. Halaber, Ibaguéko uren udal enpresaren ingurumen-arazoetarako arduraduna CEA eta AM-VISA ezagutzera etorri zen azaroan, elkar trukeko bisita batean.

63

Ingurumen Kontseilu Sektoriala Vitoria-Gasteizko herritarrek Tokiko Agenda 21ean parte har dezaten sortutako organoa da. Kontseilua 2000. urtean sortu zen, hitzarmen politiko baten bidez Agenda 21eko prozesua bultzatzeko hartu zen erabakiaren ondorioz. Kontseilu honek Udalaren kontsultarako organoa izan nahi du, bertan udalerriko gizarte- eta erakunde-talde garrantzitsuenak baitaude.

Organo parte-hartzaile honen funtzioak, eraketa eta funtzionamendu-arauak bere Funtzionamendurako Barne Araudian daude bilduta. Araudi hori 2004ko aben-duaren 2an egindako bilkura berezian onartu zen.

Gaur egun ia 40 taldek hartzen dute parte kontseiluan (auzo-elkarteak, talde eko-logistak, sindikatuak, unibertsitatea, erakunde publikoak...), Vitoria-Gasteizko na-tura- eta hiri- ingurumenaren alde egiteko eta ingurumen hori hobetzeko eztabai-da-foroa osatuz. Azken urteetan kontseiluak hainbat lan-talde eduki ditu gai jakin eta zehatzak aztertzeko:

Uraren taldea

Hondakinen taldea

Parke eta lorategien taldea

Zadorra ibaiaren eta bere inguruko eremuaren taldea

Animalien babeserako taldea

Nabarmentzekoa da, hondakinen taldearen jardueren artean, 2009an zehar herri-tarren parte-hartzerako hainbat lantegi antolatu zirela Vitoria-Gasteizko Hiri Hon-dakinen Kudeaketarako 2008-2016 tarterako Osoko Planaren prestaketaren tes-tuinguruan.

2009an aurrera eraman diren herritarren parte-hartze ekimenak ingurumenare-kin eta garapen iraunkorrekin lotuta egon dira. Aipagarriak dira, adibidez, auto-bus-sare berria abian jartzearekin lotutako herritarren parte-hartze prozesua −Lu-rralde Kontseiluetan eta auzo-elkarteetan zentratua− eta Agenda 21aren Ekintza Plan berrirako ideia tailerra, Vitoria-Gasteizko herritar guzti-guztiei irekitako foro gisa planteatua.

INGURUMEN KONTSEILU SEKTORIALA

64

OSOKO BILKURAK

Bilera kopurua: 5

Jorratutako gai nagusiak:

- Ingurumenaren alorreko aurrekontuak.

- Kontseiluaren lan-metodologia eta udalaren beste parte-hartze organoekiko ha-rremana (Gizarte Kontseilua eta Plangintzarako Aholku Kontseilua).

- Hondakinen Plan Berria.

- Vitoria-Gasteizko Mugikortasun Iraunkorraren eta Espazio Publikoaren Plana.

- Animalien babesa.

- Klima-aldaketaren kontrako borrokarekin lotutako energia-eraginkortasunerako proiektu eta programak.

- Agenda 21en Ekintza Plan Berria.

- Lorategien fumigazioa.

- Olarizuko lur kutsatuen kudeaketa.

- Gasteiz Mendien Parke Naturala.

AGENDA 21 2010ko aldizkaria 21 AGENDA - vitoria-gasteiz.org · zeak erabiltzea eta abiadurari...

Documents

Transcript of AGENDA 21 2010ko aldizkaria 21 AGENDA - vitoria-gasteiz.org · zeak erabiltzea eta abiadurari...