อภิวัฒน์การเรียนรู้apps.qlf.or.th/.../prefix-08082557-012350-d18DX9.pdf“การศ...
66
Transcript of อภิวัฒน์การเรียนรู้apps.qlf.or.th/.../prefix-08082557-012350-d18DX9.pdf“การศ...
อภวฒนการเรยนร...
ประเวศ วะส
สจดเปลยนประเทศไทย
พมพครงท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๗
จำนวน ๔,๕๐๐ เลม
รปเลม วฒนสนธ สวรตนานนท
พมพท บรษท มาตา จำกด
จดพมพโดย
สำนกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน (สสค.)
เลขท ๓๘๘ อาคารเอส พ (อาคารเอ) ชน ๑๓ ถนนพหลโยธน
แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพมหานคร ๑๐๔๐๐
โทรศพท ๐๒-๖๑๙-๑๘๑๑ โทรสาร ๐๒-๖๑๙-๑๘๑๒
อเมล [email protected]
อภวฒนการเรยนร...
ประเวศ วะส
สจดเปลยนประเทศไทย
มนษยมศกยภาพในการเรยนรสงสด สามารถเรยนรใหบรรลอะไรกได
การอภวฒนการเรยนร ใหคนไทยทกคนกลายเปนบคคลเรยนร
และมกระบวนการเรยนรทด ประเทศไทยจะเปลยนไปโดยสนเชง
๑. สงทวเศษสดของความเปนมนษย ๗
๒. ปฏรปประเทศไทย - ปฏรปการศกษาไทย ๑๑
กระบวนทศนใหมในการศกษา
๓. ไตรยางคแหงการเรยนร ๒๑
๔. การเรยนรของคนทงมวล (Learning For All)
ทงมวลเพอการเรยนร (All For Learning)
การเรยนรทเยยวยาสงคมทงหมด ๒๗
(Learning that Heals the Whole)
๕. ปฏรปประเทศไทย - ปฏรปโครงสรางอำนาจ ๓๑
ชมชนจดการตนเอง ทองถนจดการตนเอง
จงหวดจดการตนเอง
๖. จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร ๓๕
(๑) การเรยนรของเดกปฐมวย ๓๕
(๒) การเรยนรในกระบวนการชมชน ๓๖
(๓) แหลงเรยนรตำบล ๓๘
(๔) เครอขายเยาวชนตำบล ๔๐
(๕) การเรยนรเพอสรางสมมาชพเตมพนท ๔๐
สารบญ
(๖) การเรยนรของผใชแรงงาน ๔๓
(๗) การเรยนรของผสงอาย ๔๓
(๘) การเรยนรพเศษ ๔๔
(๙) การสงเสรมการอานใหเตมพนท ๔๕
(๑๐) อดมศกษาเพอพฒนาทองถน ๔๖
(๑๑) กลไกการจดการจงหวดแหงการเรยนร ๔๗
๗. ยทธศาสตรการสอสารเพอการอภวฒนการเรยนร ๕๑
๘. มหาวทยาลยกบการอภวฒนการเรยนร ๕๗
๙. การบรหารยทธศาสตรอภวฒนการเรยนร ๖๑
สงทวเศษสดของความเปนมนษย | 7
สงทวเศษสดของความเปนมนษย คอ ศกยภาพในการเรยนร
ในสมองของแตละคนมเซลลสมองถง ๑๐๐,๐๐๐ ลานตว
และแตละตวเชอมโยงกบตวอนๆ อกประมาณ ๗๐,๐๐๐ ตว ทำให
สมองของมนษยเปนโครงสรางทวจตรทสดจกรวาล สามารถเรยนร
ใหบรรลอะไรกได
คนธรรมดาสามารถกลายเปนพระพทธเจาไดกเพราะการ
เรยนร
มนษยสามารถเรยนรใหพนทกขกได
มนษยยนเปน เดนเปน ทำงานเปน คดเปน จดการเปน อย
รวมกบผอนเปน หรอทำอะไรๆ เปน และทำไดดกเพราะการเรยนร
ชวตคอการเรยนร การเรยนรคอชวต
คนทตายแลวเทานนทเรยนรไมได ตราบใดทยงมชวตกยงม
การเรยนร
๑. สงทวเศษสดของความเปนมนษย
8 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
การเรยนรไมไดอยทหองเรยนหรอการทองหนงสอเทานน
นนควรเปนสวนนอย
แตการเรยนรสวนใหญหรอเกอบทงหมดอยในชวต ในชวตม
การปฏบต
การเรยนรทสำคญทสดคอการเรยนรในการปฏบต
เราคนเคยการมองการศกษาวาคอการทองวชา ทำใหการ
ศกษาคบแคบและมขอจำกดมาก
ในภาษาบาลคำวา สกขา ซงตรงกบภาษาสนสฤตวา ศกษา
แตสกขา หมายถง การเรยนรจากการปฏบต
การเรยนรทด จะทำใหเกดสงดๆ ทงหมดในชวตและสงคม
การเรยนรทด จะทำใหปลดปลอยจตใจไปสอสรภาพและ
ความสขอยางลกลำ
การเรยนรทด จะทำใหเกดสมพนธภาพทดกบคนอนและ
สงแวดลอม เพอการอยรวมกน
การเรยนรทด จะทำใหทำงานเปน จดการเปน หลดพนจาก
ความยากจน
การเรยนร ท ด จะทำใหเกดทกษะชวต ท จะเผชญกบ
สถานการณตางๆ ทจะเขามา เกยวของกบชวต
สงทวเศษสดของความเปนมนษย | 9
การเรยนรทด จะสรางความเปนพลเมองทมจตสาธารณะม
ความรบผดชอบตอสวนรวม มความสจรต มคณคาในการทำงาน
และเปนบคคลเรยนร
โดยสรปการเรยนรทดเปนสงทประเสรฐทสดของความเปน
มนษย
ถาเชนนนแลว เรานาจะอภวฒนการเรยนร ส จดเปลยน
ประเทศไทย
10 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ปฏรปประเทศไทย -ปฏรปการศกษาไทย กระบวนทศนใหมในการศกษา | 11
ประเทศไทยไดสะสมปญหามากข นเร อยๆจนวกฤตและ
วกฤตสดๆ สภาวะวกฤตสดๆ มขอดอยางหนง คอทกฝายเหนตรง
กนหมดวาประเทศไทยจำเปนตองมการเปลยนแปลงใหญ ทเรยกวา
ปฏรปประเทศไทย
การศกษาควรจะเปนเครองมอทสำคญทสดในการพฒนา
ประเทศ แตกดเหมอนจะไมมพลง มผ พยายามพฒนาปรบปรง
เปลยนแปลงและปฏรปการศกษากนมามาก แตกไมประสบผลสำเรจ
ทจะทำใหการศกษาเปนพลงของการพฒนาประเทศไทย จงควรชวย
กนพจารณาอยางจรงจงวาทำไมการศกษาจงดอยามาก ไมสามารถ
ปฏรปใหเกดมรรคผลอยางจรงจง
ในการเคลอนไหวปฏรปประเทศไทยคราวน ควรจะชวยกน
คดใหดวาการปฏรปประเทศไทยจะโยงไปถงการปฏรปการศกษา
อยางไร และการปฏรปการศกษาจะเปนเครองมอของการปฏรป
ประเทศไทยไดอยางไร
๒. ปฏรปประเทศไทย - ปฏรปการศกษาไทย
กระบวนทศนใหมในการศกษา
12 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ผเขยนเสนอวา กระบวนทศนทใชในการศกษาไทยมา ๑๐๐
กวาป เปนกระบวนทศนทมขอจำกด และกอใหเกดปญหาตางๆ
มากมายในระบบการศกษาจนจบตนชนปลายและแกไมไหว การ
ปฏรปการศกษาททำมาหลายครงทำภายในกระบวนทศนเกาของ
การศกษา จงแกปญหาไมได
ถาจะปฏรปใหการศกษาเปนพลงในการพฒนาประเทศตอง
ปฏรปกระบวนทศนของการศกษา นนคอ เราตองการกระบวนทศน
ใหมในการศกษา
กระบวนทศนเกาของการศกษา จะมการเขยนไวเปนลาย
ลกษณหรอไมกตาม การปฏบตทผานมา ๑๐๐ กวาปในระบบการ
ศกษาแผนใหมของไทยทำใหซมซบเขาไปในวธคดจตสำนกของ
คนไทยวา
“การศกษา คอ การสอนถายทอดเนอหาวชาในตำรา”
หรอคอการเรยนการสอนวชา
เมอการศกษาคอการสอนวชาในตำรากทำใหเกดสงทตาม
มาคอ “ฐานการเรยนรอยในตำรา ไมไดอยในฐานความจรงของชวต”
รวมกนเปนทมาของกระบวนทศนการศกษาทมขอจำกด
และปญหาอยางยงวา “การศกษาคอการสอนใหทองเนอหาวชา และ
ฐานการเรยนรอยในตำราไมไดอยในฐานความจรงของชวต”
ปฏรปประเทศไทย -ปฏรปการศกษาไทย กระบวนทศนใหมในการศกษา | 13
กระบวนทศนใหมของการศกษา จงม ๒ อยาง คอ
• เปลยนจากการเนนการสอน เปนสงเสรมการเรยนร
• เปลยนฐานการเรยนรจากตำรา เปนเรยนรจากชวตจรง
ปฏบตจรง
สอนใหนอยลง - เรยนรใหมากขน (Teach less – Learn more)
ไดมผสรปสาระของการปฏรปการศกษาใหเหลอสนนดเดยว
คอ “สอนใหนอยลง-เรยนรใหมากขน” (Teach less – Learn more)
ในครงโบราณการเขาถงแหลงความรเปนไปไดยาก ครจงทำ
หนาทสอนหรอถายทอดความร ทำใหเกดภาพการศกษาวาคอการ
ถายทอดวชา
แตสมยปจจบนขอมลขาวสารความรเพมขนเปลยนแปลง
อยางรวดเรว และเขาถงไดงายโดยทวไป เปนไปไมไดอกตอไปทคร
จะถายทอดเนอหาอนทวมทนในเวลาทมอยเทาเดม โดยไมจำเปนท
จะตองทำเชนนนเพราะผเรยนสามารถเขาถงความรนนๆ ไดเองและ
ดกวา การจะยงเนนเรองการสอนอยอก จะทำใหคบแคบ บบคน
และเสยโอกาสในการเรยนร การเรยนรทดสามารถพฒนาผเรยนใน
หลายมตมากกวาการสอนถายทอดใหทองจำเนอหา
จงควรมการเปลยนใหญจากการสอนถายทอดเนอหาไป
เปนสงเสรมการเรยนรทด นเปนกระบวนทศนใหมในการศกษา
14 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
แตครบาอาจารยสวนใหญยงอยในกระบวนทศนเกา คอ
คนเคยอยกบการสอน
ฉะนน ในการอภวฒนการเรยนร ตองสรางผเชยวชาญการ
เรยนรจำนวนมาก และมสถาบนวจยและพฒนาการเรยนร
ทกมหาวทยาลยควรจะสรางผ เช ยวชาญการเรยนร จาก
ทกคณะและสถาบน ไมใชจำกดอยเฉพาะทคณะครศาสตรหรอ
ศกษาศาสตร เพราะการเรยนรเปนหวใจของทกคณะและสถาบน
โดยมหาวทยาลยควรตงโจทยวา “กระบวนการเรยนรทดทสดทจะ
พฒนาคนใหเตมตามศกยภาพของความเปนมนษยคออยางใด”
แลวใหอาจารยในทกคณะและสถาบนไปคนควาความรหมดทงโลก
เพอจะมาตอบคำถามน อาจารยทเอาจรงเอาจงจำนวนหนงทพยายาม
ตอบคำถามนจะเปนผเชยวชาญเรองการเรยนร ซงจะมประโยชน
อยางยงตอการปฏรปการเรยนร ทงในและนอกมหาวทยาลย
ไมควรจะมการตงคณะศกษาศาสตรในกระบวนทศนเกา
ทางการศกษาอกตอไป แตความเปนสถาบนวจยและพฒนาการ
เรยนร เพอทำการวจยแสวงหากระบวนการเรยนรทด สรางนกสงเสรม
การเรยนร และสนบสนนการปฏรปการเรยนร ผทสนใจกระบวนการ
เรยนร อาจรวมตวกนต งสถาบนวจยและพฒนาการเรยนร เพ อ
สนบสนนการปฏรปการเรยนร ทกภาคสวนไมวาจะเปนภาครฐ ภาค
เอกชน ทหาร พลเรอน องคกรพฒนาเอกชน อาจตงสถาบนวจยและ
พฒนาการเรยนร เพราะการอภวฒนการเรยนรตองทำอยางทวถง
ถาตองการเหนประเทศไทยยคใหมทเปนยคศรอารยะ
ปฏรปประเทศไทย -ปฏรปการศกษาไทย กระบวนทศนใหมในการศกษา | 15
เปลยนฐานการเรยนร
ประเทศไทยพยายามปฏรปการศกษากนมาหลายคร ง
ไดแตเปนการแกไขตกแตงโนนนดนหนอย แตไมมการเปลยนแปลง
ขนพนฐานทเปนแกนสารสาระททำให ประเทศไทยมคณภาพขน
อยางกาวกระโดด และไมสามารถแกปญหาทขมวดปมหมกหมม
ซบซอนในระบบการศกษาไทย
ทสำคญทสดเปนเพราะไมไดเปลยน “ฐานการเรยนร”
ฐานการเรยนรของระบบการศกษาปจจบนทดำรงมากวา
๑๐๐ ป เปนฐานทผดทกอใหเกดปญหานานปการตามมา การปฏรป
ตางๆ ททำมาลวนทำทสวนอนๆ แตไมเปลยนแปลง “ฐานการเรยนร”
ปญหาของการศกษาและปญหาของประเทศจงหมกหมมทบทวเพมขน
แกไขไมได จงสมควรทำความเขาใจเร องฐานการเร ยนร และ
เปลยนแปลง
ฐานการเรยนรปจจบนเกดมาจากสมย ร.๕ ทฝรงมหาอำนาจ
จากยโรปเขามาลาอาณานคมและคกคามประเทศไทยอยางรนแรง
ทำใหเราตกใจกลววาเขามอำนาจมาก เพราะเขาร เราไมร เลยจดการ
ศกษาขนแบบ “ตอทอความรจากยโรปมาไทย” คอเรยนรจากตำรบ
ตำราทมาจากยโรป ซงกมความจำเปน
แตเมอทำนานเกนและมากเกนจนหมดทงเนอทงตว ทำใหเกด
นยามการศกษาวา “การศกษา คอ การทองวชา” ความคดนแพร
16 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
หลายทวถงวา การศกษาคอการทองหนงสอ หรอทองวชา จนมอง
ไมเหนเปนอยางอน กลายมาเปนการศกษาทเอาวชาเปนตวตงไมได
เอาชวตจรงปฏบตจรง หรอความจรงของชวตเปนตวตง เรยกวา
ฐานของการเรยนรอยในตำราหรอวชาจงไมไดอยในความจรงของ
ชวต การศกษาทไมไดมฐานการเรยนรอยในความจรงของชวตมผล
รายแรงทตามมาหลายประการ เชน
• คนไทยไมรความจรงของชวต และความจรงของ
ประเทศไทย ทำใหมปญหาชวตและแกไขปญหาของ
ประเทศไมเปน ชวตและประเทศมปญหาเพมขนๆ
• สรางคนไทยททำงานไมเปน ไมอดทน ไมรบผดชอบ
เพราะไมไดเรยนรจากการทำงาน กลายเปนคนหยบโหยง
ขาดการเหนคณคาของการทำงาน (work values) ชาต
ทเจรญประชาชนตองมคณคาของการทำงาน
• ทำใหคนไทยจดการไมเปน ภมปญญาในการจดการ
เกอบจะหายไปจากสงคมไทยโดยสนเชง เพราะการศกษา
ทเอาแตทองวชาเปนวชาๆ การจดการนนตองจดความ
เชอมโยงองคประกอบตางๆ ไปสความสำเรจ การทำงาน
อะไรใหสำเรจไมวาจะเปนอะไรลวนตองการการจดการ
การท คนไทยจดการไมเปนทำใหสญเสยและอนตราย
ยงนก นำไปสอบตเหต และความขดแยงของการอยรวมกน
ในองคกรตางๆ เตมไปดวยความขดแยง เพราะจดการ
ไมเปน
ปฏรปประเทศไทย -ปฏรปการศกษาไทย กระบวนทศนใหมในการศกษา | 17
• ทำใหคนไทยคดเชงระบบไมเปน เราอยในระบบทม
องคประกอบหลายมตเชอมโยงกนอยางซบซอน แตการ
ศกษาททองวชาเปนวชาๆ ทำใหคนไทยคดเชงระบบไมเปน
ทำใหทำงานเชงนโยบายและยทธศาสตรไมเปน ไดแตทำ
ทางเทคนคเล กๆ น อยๆ เท าท ต วเร ยนมา ทำให
ไมสามารถทำงานใหญๆ ยากๆ แตมประโยชนมากให
สำเรจ
• ทำใหเกดความออนแอทางวชาการ ในเม อฐาน
การเรยนรอยในตำรากนทวตลอดระบบการศกษา ไมได
อยในฐานความจรงของชวตจรงปฏบตจรง จงมความ
ออนแอทางวชาการ
ในคร งพทธกาลนอกจากสำนกของพระพทธองคแลว ม
สำนกใหญๆ มอาจารยเจาสำนกอก ๖ สำนก เชน ของอาจารย
สญชยทพระสารบตรและพระโมคคลลานะ เคยสงกดกอนมาพบ
พระพทธเจา จะสงเกตเหนวาสำนกคด ๖ สำนก กบ สำนกของ
พระพทธองคมขอแตกตางกนทสำคญคอ สำนกทง ๖ มฐานอยใน
การคด สวนสำนกพระพทธองคมฐานอยในการปฏบต สำนกคด
ทง ๖ กคดเอาเองวาอยางนนใช อยางนไมใช ไอโนนกไมใช ไอนก
ไมใช ไมใชกไมใช ฯลฯ อาจมตรรกะ มอปมาอปมยทนาเชอถอวาจะ
เปนเชนนนเชนน แตพสจนไมไดวาเปนความจรง มประโยชนจรง
18 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ส วนพระพทธศาสนาน นฐานอย ท ประสบการณ ค อ
พระพทธองคเรยนรจากการปฏบตจรง เกดผลจรง การพนทกขเปน
สงทเกดขนจรงๆ ผปฏบตประสบผลเชนนนจรงๆ แลวจงเอามา
ไลเรยงดวาผลทประสบนนเกดขนไดอยางไร สงทพระพทธเจานำมา
สอนนนไมสามารถคดขนมาเองได แตเอามาจากประสบการณทเกด
ขนจรงๆ ทานจงทาใหมาดไดวามนเกดขนจรงๆ (เอหปสสโก =
จงมาดเอาเถด)
เนองจากเปนของจรง จงยนยงมาไดกวา ๒,๖๐๐ ป และ
กำลงไดรบความสนใจมากขน สวนสำนกคดทปราศจากความจรง
รองรบกปลาศนาไปจากโลก ประเทศไทยถงขนชอวาเปนเมองพทธ
แตการศกษาไทยเหมอนอยในฐานสำนกคดอนๆ เพราะเรยนจาก
วชามากกวาเรยนจากประสบการณแบบพทธ
ทานมหาตมะคานธกลาววา “ถาคณเรยนจากตำราคณได
ความร ถาคณเรยนจากประสบการณคณไดปญญา” เนองจากฐาน
การเรยนรในระบบการศกษามฐานอยในตำรา วฏฏะของความรจง
เหมอนหมนเวยนอยในสญญากาศนภากาศ (รป ๑.ก) ไมไดทดสอบ
ดวยการปฏบต
ปฏรปประเทศไทย -ปฏรปการศกษาไทย กระบวนทศนใหมในการศกษา | 19
รป ข. แสดงวฏฏะของความรอกแบบหนงทหมนวนจาก
ดนสฟาจากฟาสดน นนคอความรทไดจากชวตจรงปฏบตจรงปฏบต
จรง (ดน) แลววเคราะหสงเคราะหใหเปนปญญาทสงขน (ฟา) แลว
นำกลบลงไปใชอก วนขนวนลงเชนน ทกรอบจะทำใหการปฏบตดขน
และทฤษฏดขน
ถาเขาใจตามน จะเขาใจกาลามสตรดข น และเขาใจวา
ทำไมวชาการในประเทศไทยจงออนแอยงนก รวมทงเขาใจปญหา
ของนกวชาการไทย
ฟา
ดน
ชวตจรงปฏบตจรง
(ก) วฏฏะความรทหมนวน หมนวนอยใน
สญญากาศ
(ข) วฏฏะความรทจากดน (ชวตจรงปฏบตจรง) สฟาจากฟาสดน
รปท ๑ การหมนวนของความร ๒ แบบ
20 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
และเหนวาทำไมตองเปลยนฐานการเรยนรจากตำรามาเปน
ฐานการเรยนรจากการปฏบตหรอประสบการณ
ไมไดแปลวาตำราไมสำคญ แตตำราไมใชฐาน เปนเครองมอ
ประกอบการเรยนรอยางหนงในหลายอยาง ฐานอยในการปฏบตใน
ชวตจรงเปนการบรณาการชวตกบการเรยนร เขามาดวยกนวา
ชวตคอการเรยนร การเรยนรคอชวต
เชนน การเรยนร กจะกวางขวางไมมขอบเขต ตางจาก
การสอนถายทอดเนอหาวชาทคบแคบและจำกด
เมอการเรยนรกวางขวางไมมขอจำกด กจะกอใหเกดพลงแก
ชวตและสงคมอยางไมมขอจำกด แบบทเรยกวา “ระเบดพลงออก
มาจากภายใน” การอภวฒนการเรยนรจงเปนพลงทยงใหญทสดใน
การเปลยนแปลงประเทศไทย
ไตรยางคแหงการเรยนร | 21
การเรยนรนาจะมองค ๓ หรอ ไตรยางค ดงน
องคท ๑ ฐานของการเรยนร คอ ชวตจรงปฏบตจรง หรอ
วถชวต หรอวฒนธรรม
องคท ๒ กระบวนการคดดวยเหตผล หรอ กระบวนการ
วทยาศาสตร
องคท ๓ จตตปญญาศกษา เพอการเปลยนแปลงขนพน
ฐานในตน
ซงอาจเขยนเปนรปและอธบายเพมเตม ดงตอไปน
๓. ไตรยางคแหงการเรยนร
22 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ควรสงเกตวาตามไตรยางคแหงการเรยนรน เปลยนฐานการ
เรยนรไปจากเดมโดยสนเชง ฐานการเรยนรเดมอยในวชาการ ฐาน
การเรยนรใหมอยในวฒนธรรมหรอวถชวต วชาการนนแยกสวน
แยกตวจากชวตจรง และแยกสวนกนเองระหวางวชา การเรยนรจาก
ฐานชวตเปนการเอาการเรยนรกบชวตเขามาอยในทเดยวกน ชวตเปน
ความเปนจรงทเชอมโยงและเคลอนไหวเปลยนแปลงมากกวาวชาการ
การเรยนรจากฐานชวตจงเปนการเรยนรจากชวตจรง ปฏบตจรง
ชวตตองทำอะไร เกยวของกบอะไร เปลยนแปลงไปอยางไร กเรยนร
ใหร ทำได ปรบตวเปลยนแปลงไปตามความเปนจรง การเรยนรในฐาน
จตตปญญา (จต)
กระบวนการแหงเหตผล(วทยาศาสตร)
วฒนธรรม (วถชวต)
คด
ทำ
รปท ๒ ไตรยางคแหงการเรยนร (๑) ฐาน = วฒนธรรมหรอวถชวต;
(๒) กระบวนการคดดวยเหตผล (วทยาศาสตร); (๓) จตตปญญาศกษา (จต)
ไตรยางคแหงการเรยนร | 23
วฒนธรรม เรยนงายกวาและสนกกวาในฐานวชาการ เพราะคนอนๆ
เขาปฏบตกนรอบตว การเรยนรในฐานชวตจะไมมการวางงาน เพราะ
การทำงานเปนสวนหนงของชวต การเลนและสนทรยธรรมตางๆ
เปนธรรมดาของชวต การเรยนรผานการเลนและสนทรยธรรมตางๆ
ใหความสนกและความสข การเรยนรควรจะเปนความสข ไมใช
ความทกขแบบการเรยนรในฐานวชาการ ถาทำอะไรแลวมความสข
มนษยกอยากจะทำสงนนซำอก คนไทยเกลยดการศกษาเพราะเรา
ทำใหการศกษาเปนความเจบปวด เราตองทำใหการเรยนร เปน
ความสข มนษยจะไดรกในการเรยนร
องคประกอบท ๑ นอาจเรยกวา การเรยนรจากการทำ
องคประกอบท ๒ คอ การเรยนรจากการคด ดวยความ
เปนเหตเปนผลหรอกระบวนการทางวทยาศาสตร เพอใหเขาใจสงท
ประสบมาจากทำใหชดขน ลกขน ดขน เพอเอากลบไปทำใหไดผลด
ยงขน กระบวนการทางวทยาศาสตรนตางจาก “วชาวทยาศาสตร”
อยางทเราเรยกกน การทองวชาวทยาศาสตรอาจไมทำใหความคด
แบบวทยาศาสตรหรอความเปนเหตเปนผลเขมแขงขน (เพราะมวแต
ทองจำเน อหาวชา) กระบวนการทางวทยาศาสตรน นใชสำหรบ
ทกเรอง และเมอเอาไปใชตอยอดประสบการณทางวฒนธรรม ทำให
เกดปญญาสงขน เปนจดบรรจบกนของวฒนธรรมและวทยาศาสตร
24 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ทางพทธศาสนาใชกระบวนการของความเปนเหตเปนผล
เปนหวใจ โดยมองวาทกสงทกอยางลวนเปนกระแสของเหตปจจย
ทเรยกวาอทปปจจยตา (อทะ= น;หมายถงความทนเปนปจจยใหเกด
น...ใหเกดน...ใหเกดน เปนกระแสของเหตปจจยหรอความเปนเหต
เปนผลตอเนองกนไป)
บางททางพทธทานเรยกความเปนเหตเปนผลวา “ธรรมะ” บาง
มชฌมาปฏปทา บาง
ตรงนควรเขาใจวาความเหนแกตวทำใหเกดอคตและขาด
ความเปนเหตเปนผล
ฉะนน กระบวนการเรยนรทดทเขาถงความเปนเหตเปนผล
อยางบรสทธ จงปลดปลอยผเรยนไปสอสรภาพ (จากความยดมน
ในตวตน) ทำใหเกดความสขอยางลกซง
ตรงน นาจะมความสำคญเปนอยางย งวากระบวนการ
ทางวทยาศาสตรท แท สามารถปลดปลอยมนษยออกจากความ
เหนแกตว แตถาเรยนไปแลวยงเกด โลภะ โทสะ โมหะ มากขน
ไมน าจะเปนกระบวนการเร ยนร ท ด และไมเปนกระบวนการ
ทางวทยาศาสตรทแท
องคประกอบท ๓ การทำจตใหยง การเปนมนษยตองม
จตใจสง อยางนอยตองบรรเทาความเหนแกตว มใจกวางมากขน
เหนแกสวนรวมมากขน รบผดชอบตอสวนรวมมากขน มความ
ไตรยางคแหงการเรยนร | 25
ซอสตยสจรต ยงมสต มสมาธ มปญญา มากขนเทาไรยงเปนการด
มนษยสามารถเรยนรทจะเปลยนแปลงตวเองขนพนฐานทเรยกวา
Transformative learning หรอ จตตปญญาศกษา ถาไมระวงการศกษา
ทมงแตวชานนกลบทำใหความเปนมนษยตกตำลง คอ มอกศลมล
อนไดแก โลภะ โทสะ โมหะ เพมขน ทำใหเอาเปรยบกนมากขน
ขดแยงมากขน รนแรงมากขน ทโลกวกฤตอยทกวนน ควรจะตง
คำถามกบการศกษาปจจบนวา การศกษาทกวนนทำใหความเปน
มนษยสงขนหรอไม ททานอาจารยพทธทาสเรยกวา “การศกษา
หมาหางดวน” นนหมายถงอะไร
ทนายนดกคอ มกระแสใหญของเรองจตสำนกใหม (New
consciousness) การเรยนรเพอการเปลยนแปลงขนพนฐาน มความ
สนใจเรองการเจรญสตกนมากขนเพอเปนเครองมอของจตตปญญา
ศกษา จงไดรวมเรองการเรยนรเพอพฒนาจตใหยงเปนองคท ๓
แหงการเรยนร
โดยสรปองค ๓ แหงการเรยนร คอ การเรยนรจากการทำ
เรยนรจากการคด เรยนรเพอพฒนาจตใหยง
ทง ๓ องคเปนหลก ซงอาจมมากนอยตางกน ตามชวงอาย
และประเภทของการเรยนร สวนกระบวนการเรยนรน นกมความ
สนใจทจะพฒนาหลายแงหลายมม เชน
Brain-based learning บาง
Work-based learning บาง
26 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
Context-based learning บาง
Century Skills บาง
Transformative learning บาง
หรอใดอนอก การเรยนรในชอตางๆ เหลานมซอนทบกนบาง
เสรมกนบาง
ควรตงโจทยวา “กระบวนการเรยนรทดทสดทจะพฒนาคน
ใหเตมตามศกยภาพของความเปนมนษยนนคออยางไร”
การเรยนรของคนทงมวล | 27
เมอพดถงการอภวฒนการเรยนร กรอบความคดและเปาหมาย
กตองกวางขวางยงใหญ
การเรยนรของคนทงมวล (Learning For All) หมายถงคน
ทกคนในประเทศจะตองเปนบคคลเรยนร ทกเพศ ทกวย ทกกลม
ทกสถานท ไมเวนผใดสกคนเดยว สงคมทงสงคมจงกลายเปนสงคม
เร ยนร น จะเปนการเปล ยนแปลงสงคมไทยโดยส นเช ง จาก
สงคมนยมอำนาจไมนยมความรและการเรยนร ตกอยในโมหภม
หรอความไมร หรอ อวชชา ความไมรหรออวชชาเปนปจจยใหเกด
ความทกข ทงทกขสวนบคคลและทกขของชาต ซงมากขนเรอยๆ
จนวกฤต การเปล ยนแปลงข นพ นฐานท จำเปนตองเกดข น คอ
เปลยนแปลงจากสงคมนยมอำนาจไปเปนสงคมเรยนร
นเปนทมาของการตงเปาหมายการอภวฒนการเรยนรวา
การเรยนรของคนทงมวล หรอ Learning For All
๔. การเรยนรของคนทงมวล
(Learning For All) ทงมวลเพอการเรยนร (All For Learning)
การเรยนรทเยยวยาสงคมทงหมด (Learning that Heals the Whole)
28 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
การมองแบบเดมๆ วา การศกษาเปนเรองของโรงเรยนและ
ครเทานน เปนเร องทลาสมยและคบแคบ ถาชวตคอการเรยนร
แลวไซร ทกพนทของชวตคอการเรยนร ไมวาชวตจะเกยวของกบ
อะไรหรอทำอะไร สงตางๆ เหลานนเปนประโยชนตอการเรยนร
ทานอาจารยพทธทาส ซงเปนตวอยางของบคคลเรยนร เมอมผถาม
ทานวา “ทานอาจารยเลยงไกไวทำไม” ทานตอบวา “เลยงไวเปนคร”
คอทานเรยนรจากทกสงทกอยางรวมทงจากสตวดวย ทานกลาววา
แมแตความเจบปวยกทำใหเราฉลาดขนเพราะเราเรยนรจากมน ถาเรา
ถอวาชวต คอ การเรยนร ทกสงทกอยางทงในตวและนอกตวลวน
เปนประโยชนตอการเรยนร ทกเวลา ทกสถานท ทกบคคล ทกเรองราว
และเหตการณ การเรยนรไมไดจำกดอยทหองเรยนอกตอไป สงคม
ทงสงคมจะเตมไปดวยแหลงเรยนร เรามทรพยากรเพอการเรยนร
มากมาย ทงทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรทางวฒนธรรม ทาง
ศาสนธรรม ทางเศรษฐกจและอาชพตางๆ ทรพยากรภาครฐ ภาค
การศกษา ภาคการส อสาร ฯลฯ คนทกคนลวนมความร ในตว
คนทกคนจงเปนประโยชนตอการเรยนร
เราตองมองแหลงเรยนรดวยสายตาใหม วาแหลงเรยนรม
อยางอดมทกหนทกแหง การมองวาทกคนมความรในตวมคณคา
มประโยชนและสามารถเปนคร จะเปนการเปลยนแปลงศลธรรม
ขนพนฐานนนคอ “การเคารพศกดศรและคณคาความเปนมนษย
ของคนอยางเทาเทยมกน”
การเรยนรของคนทงมวล | 29
ศลธรรมพ นฐานเปนรากฐานของส งดๆ ในสงคม เชน
ประชาธปไตย การเคารพสทธมนษยชน ความยตธรรม และความ
เปนธรรม
สงคมไทยขาดศลธรรมพ นฐานน เพราะคนเลกคนนอย
คนยากคนจน ไมมความหมาย ไมมศกดศร สงคมไทยจงพฒนา
สงดๆ ไมขน
ฉะนน การเปลยนมมมองเกยวกบแหลงเรยนร วาคนทกคน
มความรในตวสามารถเปนครใหผอนเรยนรได จงกอใหเกดผลสะเทอน
อนยงใหญทางศลธรรมพนฐานทเดยว เพราะฉะนนกรอบความคด
ท ๒ ของการอภวฒนการเรยนรทวา ทงมวลเพอการเรยนร หรอ
All For Learning จงมความสำคญยงนก กรอบความคดท ๓ ทวา
การเรยนรทเยยวยาสงคมทงหมด (Learning that Heals the Whole)
หมายถงวาการศกษาไมใชการทองจำเนอหาวชาเทานน แลวกไมมผล
ตอการแกปญหาอะไรใหสงคมอยางชดเจน การศกษาควรจะเปน
พลงทยงใหญในการพฒนาสงคมหมดทกดาน ทงเศรษฐกจ สงคม
สงแวดลอม ตองเปนเครองมอแกความยากจน สรางสงคมเขมแขง
สรางสงแวดลอมยงยน
ทแลวมาการศกษาเปนการศกษาทลอยตว (Non-engaged)
จากสงคม ไมรรอนรหนาว ไมรวมทกขรวมสข ไมรวมแกปญหา
จงออนแอทางปญญา ในการอภวฒนการเรยนร ตองดงการศกษา
เขามาอยในสงคม ร รอนรหนาว รวมทกขรวมสข รวมแกปญหา
30 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
การเผชญปญหาและแกปญหาไดทำใหเกดความเขมแขงทงทางกาย
ทางสงคม และทางปญญา
การปฏรปการเรยนร คราวน ตองทำให การศกษารกษา
ทกโรค (Education Cures All) การเรยนรจงไมใชการนงทองหนงสอ
อกตอไป แตเปนการเรยนรในการปฏบตใหไดผลจรง เชน การเรยนร
ใหมสมมาชพเตมพนท การมสมมาชพเตมพนทเปนปจจยสำคญ
ทสดของความรมเยนเปนสข เปนตน
ปฏรปประเทศไทย - ปฏรปโครงสรางอำนาจ | 31
ประเทศไทยทตดขดและขดแยงจนวกฤต เกดจากโครงสราง
อำนาจทไมเปนธรรม รฐมอำนาจมากเกน และเปนระบบรวมศนย
อำนาจไวท สวนกลางแตประชาชนมอำนาจนอย ในการปฏรป
ประเทศไทยตองคนอำนาจใหประชาชนปกครองตนเอง ในรปของ
ชมชนจดการตนเอง ทองถนจดการตนเอง จงหวดจดการตนเอง
เพอใหพนทสามารถจดการพฒนาอยางบรณาการ
การพฒนาอยางบรณาการทำใหเกดความสมดลและยงยน
การพฒนาอยางบรณาการตองเอาพนทเปนตวตง เอากรม
เปนตวตงไมได เพราะกรมแยกสวนเปนเรอง การพฒนาอยางแยก
สวนทำใหเสยสมดลและเกดความไมยงยน
การศกษาตองเปนสวนหนงของการพฒนาอยางบรณาการ
ทแลวมาการศกษาเปนการแยกสวน เอาวชาเปนตวตง การศกษาเพอ
พฒนาการเปนประเทศไทย ตองบรณาการอยกบการพฒนาอนๆ
กลาวคอ
๕. ปฏรปประเทศไทย ปฏรปโครงสรางอำนาจ
คนอำนาจใหประชาชนปกครองตนเอง ชมชนจดการตนเอง ทองถนจดการตนเอง
จงหวดจดการตนเอง
32 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
เศรษฐกจ - จตใจ - สงคม - วฒนธรรม - สงแวดลอม -
สขภาพ - การศกษา - ประชาธปไตย
การศกษาตองชวยใหเศรษฐกจดขน สงคมดขน สงแวดลอม
ดขน ไมใชลอยตวไปทองวชา ฉะนนการศกษาในฐานะเปนสวนหนง
ของการปฏรปประเทศไทย ตองเปนการศกษาท บรณาการกบ
การพฒนาอนๆ ทงหมด เมอเปนการศกษาแบบบรณาการกตอง
เอาพนทเปนตวตง ไมใชเอากระทรวงหรอกรมเปนตวตง
การปฏรปการศกษาทแลวมาเอากระทรวงศกษาธการเปน
ตวตง
การปฏรปการศกษาเพอการปฏรปประเทศไทยตองเอาพนท
เปนตวตง หนวยของการปฏรปการศกษา คอ ชมชน ทองถน จงหวด
การศกษาตองทำใหชมชน ทองถน จงหวด เขมแขง ทแลวมาการ
ศกษาทำใหชมชนทองถนออนแอ เพราะรวมศนยเขาสสวนกลาง
เม อเอาพ นท เปนตวต ง ในพ นท ม บ คคล องคกร และ
ทรพยากรอนๆ เพอการเรยนรมากมาย ไมไดมแตครในโรงเรยนและ
ผบรหารการศกษาเทานนอกตอไป
ลองทำรายการทรพยากรเพอการเรยนรในพนททงหมดดจะ
เหนวามากมายมหาศาลเพยงใด มผนำชมชนทองถน มผประกอบ
อาชพตางๆ คร พระ ศลปน ปราชญชาวบาน นกวชาการเกษตร
สาธารณสข ภาคธรกจ ภาคการสอสาร มลนธ องคกรเอกชนตางๆ
ทรพยากรเหลาน สามารถถกทอกนเขามาเปนประโยชนตอการเรยนร
ปฏรปประเทศไทย - ปฏรปโครงสรางอำนาจ | 33
ไดทงสน การเรยนรจะไมจำกดอยทครกบนกเรยนในหองเรยนอก
ตอไป แตจะเปดพนทการเรยนรอยางกวางขวาง และไมขาดแคลน
ครอกตอไป เพราะทกคนในพนทเปนทงครและนกเรยนในขณะเดยวกน
เพราะเราเนนการเร ยนร และการเรยนรรวมกนในการปฏบต
(Interactive learning through action) ถอเปนการเรยนรทสำคญทสด
เพราะทำใหสำเรจประโยชนรวมกน และเกดปญญารวมททำให
ทำเรองยากๆ ไดสำเรจ นอกจากนนยงทำใหเกดความเชอถอไว
วางใจกน (Trust) อนมคาอยางยง
ถาเอาพนทเปนตวตงจะทำใหเกดการรวมตว
ถารวมศนยอำนาจไวทสวนกลาง จะเกดการแบงแยกในพนท
วา ใครขนกบกรมใด
ฉะนนในการปฏรปการศกษาเพอปฏรปประเทศไทย ตอง
เอาพนทคอชมชน ทองถน จงหวด เปนตวตง ไมใชเอากระทรวง
ศกษาธการเปนตวตง
การถกทอกนทางสงคมในพนทจะทำใหสงทเปนไปไมได
เปนไปได
จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร | 35
เมอจงหวดเปนหนวยของการปฏรปการศกษา เรากสามารถ
คดถงระบบการเรยนรเพอคนทงมวลในจงหวด การระดมทรพยากร
ทงมวลในจงหวดเพอการเรยนร และการเรยนรเปนประโยชนตอการ
พฒนาเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม พรอมทกดานใหเปนจงหวดท
นาอย เพราะมการพฒนาอยางยงยนมศานตสข
จงหวดทงจงหวดกลายเปนจงหวดแหงการเรยนร หรอเปน
มหาวทยาลยชวตในรปใหม
ในการคดถงการเรยนรของคนทงมวลในจงหวดอาจคดถง
การเรยนรของกลมและวธตางๆ ดงตอไปน
(๑) การเรยนรของเดกปฐมวย เดกปฐมวยทกคนใน
จงหวดตองไดรบการเลยงดทดทเขาจะเตบโตขนเปน
คนฉลาด เปนคนด และเปนคนมความสข โดยพอแม
พเลยง ครพเลยงทศนยเดกเลกมความร ทศนคต และ
ทกษะ ในการดแลเดกปฐมวย องคกรทองถนทกองคกร
๖. จงหวดทงจงหวด
คอสงคมแหงการเรยนร (Total Provincial Learning)
36 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ในจงหวดจดใหมศนยเดกเลกอยางพอเพยงและมคร
พเลยงทมจำนวนและคณภาพพอเพยงในแตละจงหวด
นาจะมสถาบนวจ ย และพฒนาเดกปฐมวยเพ อ
สนบสนนพฒนาการของเดกปฐมวยท งจงหวดให
ทวถงและมคณภาพอยางจรงจง
(๒) การเรยนรในกระบวนการชมชน ในแตละจงหวดม
ชมชนทเปนหมบานประมาณ ๑,๐๐๐ แหง มตำบล
ประมาณ ๑๐๐ ตำบล ชมชนและทองถนทกแหงตอง
สามารถจดการตนเองใหเกดการพฒนาอยางบรณาการ
ทกชมชนควรมสภาผนำชมชนทเกดจากการรวมตวกน
ของผนำกลมตางๆ สภาผนำชมชนทำการสำรวจขอมล
ชมชน เอาขอมลมาทำแผนชมชน ซงเปนพฒนาอยาง
บรณาการ เอาแผนชมชนเสนอใหสภาประชาชนหรอ
สภาชมชน ซ งเปนท ประชมของคนทงชมชน สภา
ประชาชน วพากษวจารณ เพมเตม ตดทอน ดดแปลง
แผนชมชน ตามทท ประชมเหนรวมกน และรบรอง
แผนชมชนตามทเหนรวมกนหลงจากนนปฏบตตามแผน
ทำใหเกดการพฒนาอยางบรณาการทง ๘ เรอง เชอม
โยงก น ค อ เศรษฐกจ-จตใจ-สงคม-วฒนธรรม-
สงแวดลอม-สขภาพ-การศกษา-ประชาธปไตย เกด
สงคมศานตสขและยงยน
จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร | 37
กระบวนการชมชนท กลาวน เปนประชาธปไตย
ทางตรงท ท กคนในชมชนมส วนร วมโดยตรงเปน
ประชาธปไตยสมานฉนท เพราะรวมตวรวมคดรวมทำ
และประชาธปไตยอรรถประโยชน คอ เกดการพฒนา
เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ตางจากประชาธปไตย
ระดบชาต ซงเปนประชาธปไตยทางออม อาจไมใช
ประชาธปไตยสมานฉนท อาจไมใชประชาธปไตย
อรรถประโยชน
กระบวนการชมชนหรอประชาธปไตยชมชนจง
เปนการเรยนรทสำคญทสด และเปนการเรยนรรวมกน
ของคนทงชมชน โรงเรยนทต งอยในชมชนควรเปน
สวนหนงของชมชน และมสวนทำใหชมชนเขมแขง
ไมใชเปนสวนแปลกแยกจากชมชน โดยเนนการทอง
หนงสอ โดยไมทำอะไรเกยวกบชมชน มหนำซำเปน
เคร องมอสงเดกเขาเมองและเขากรง ทำใหชมชน
ออนแอ โรงเรยนควรลดการเรยนในหองเรยนลงใหมาก
ท งครและนกเร ยนเรยนร จากการทำงานและรวม
กจกรรมกบชมชน โรงเรยนควรเปนแหลงขอมลและ
ความรเพอสนบสนนกระบวนการชมชน ในกระบวนการ
ชมชนยงมการเรยนรอนๆ อกมาก เชน การเรยนรทจะ
ดแลสขภาพทสงเสรมโดยระบบสขภาพชมชน การ
38 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
เรยนรในเรองการเงนของชมชน สถาบนการเงนของ
ชมชนกลายเปนเครองมอสงเสรมการเรยนรทสำคญ
การทำความดเปนเครดตทใชกเงนจากสถาบนการเงน
ของชมชนเปนตวอยางนวตกรรมทางสงคมทเกดขนใน
กระบวนการชมชน
ผลสมฤทธของการเรยนรในกระบวนการชมชน
คอ ชมชนเขมแขงมการพฒนาอยางบรณาการ
สมดลและยงยน ไมใชอยทนกเรยนสอบไดคะแนนด
ไปเรยนตอไดมาก
ความสำเรจพนฐาน คอ ทกคนมสมมาชพ และมการ
อยรวมกนเปนสงคมอบอนและเขมแขง สวนใครอยาก
เรยนรอะไรเปนพเศษเพราะชอบ หรอตองการเรยนร
เพอวชาการกสามารถทำได
ขอยำวากระบวนการเรยนรในชมชนเปนกระบวน
การเรยนรทมคณคาอนหาไมไดจากการเรยนรแบบอน
(๓) แหลงเรยนรตำบล ในตำบลแตละตำบล ควรจดใหม
แหลงเรยนร ดงน
• หองสมดตำบล มอนเตอรเนตสำหรบคนความร
• พพธภณฑตำบล มการวจยประวตศาสตรตำบล
และเอามาจดทำพพธภณฑตำบล ประวตศาสตร
จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร | 39
ทองถนจะชวยใหคนเกดสำนกทองถน และรวมตว
กนพฒนาชมชนทองถนใหเขมแขงยงขน
• ศนย ศ ลปะตำบล ใช สำหร บการแสดงศ ลปะ
วฒนธรรมตางๆ รวมทงการฉายหนงดๆ เปนเครอง
เรยนรอยางดของคนทงตำบล
• ศนยกฬาตำบล
• ศนยเรยนรพเศษ ถาคนในตำบลอยากเรยนรอะไร
เปนพเศษกจดใหมการเรยนรพเศษในเรองนนๆ ขน
พพธภณฑ
ศนยศลปะ
ศนยกฬา
หองสมดตำบล
ศนยเรยนรพเศษ
รปท ๓ แหลงเรยนรตำบล
40 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
รอบๆ เครอขายแหลงเรยนร ตำบล อาจมตลาด
ชมชน แหลงเรยนรตำบลจงเปนททมความคกคกของ
การเรยนรอนหลากหลาย อบต. เทศบาล ควรจะเปน
ผประสานงานสรางแหลงเรยนรตำบล
(๔ ) เครอขายเยาวชนตำบล ทกตำบลควรสงเสรมให
เยาวชนรวมตวกนเปนเครอขายเยาวชนตำบล เพอ
พยายามทำเรองดๆ โดยผใหญสนบสนน ถาเยาวชน
ไดคดรเรมทำอะไรดวยตนเอง จะเปนการกระตนสมอง
สวนหนา ทำใหสตปญญาแตกฉานและเกดศลธรรม
เพราะสมองสวนททำใหเกดศลธรรมอยทสวนหนา ควร
มการเช อมโยงเครอขายเยาวชนระหวางตำบลและ
ระหวางจงหวด จะเปนพลงของการพฒนาอนมหาศาล
(๕) การเรยนรเพอสรางสมมาชพเตมพนท การม
สมมาชพเตมพนทเปนปจจยของความรมเยนเปนสข
การไมมงานทำ ความยากจน ทำใหพฒนาอยางอนๆ
ตดขด เชน พฒนาเดกปฐมวย พฒนาสขภาพ การ
ขจดอบายมข การมสมมาชพทำใหร สกมเกยรตม
ศกดศร และความอยากตงอยในความด ไมอยากไป
เสยงทำเรองทไมด เชน ลกขโมย เลนพนน การตด
ยาเสพตด
จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร | 41
สมมาชพ หมายถงอาชพทไมเบยดเบยนตนเอง
ไมเบยดเบยนผอน ไมเบยดเบยนสงแวดลอม และม
รายจายนอยกวารายได สมมาชพจงเปนทง เศรษฐกจ
จตใจ สงคม สงแวดลอม และศลธรรม เขามาผนกกน
ทกพนททงระดบชมชน ทองถน และจงหวด จงควรม
เปาหมายสรางสมมาชพเตมพนท การเรยนรจงควร
สนองเปาหมายนดวย โดยมความหลากหลายในอาชพ
เชน การเกษตร การชาง การคาขาย ศลปหตถกรรม
อตสาหกรรม การบรการ หรออะไรอน ใหผเรยนเลอก
อาชพตามทตนถนด การไดทำอะไรทตนชอบจะทำให
มความสขและทำไดด การเรยนรควรมหลายรปแบบ
ทงการเรยนรในชมชน เรยนรโดยเปนลกมอของผท
ทำเปน อาชวศกษา การฝกงานในสถานประกอบการ
สถานประกอบการท ประสบความสำเร จจะม
คณสมบตอยางนอย ๓ อยาง คอ ทำงานเปน อดทน
รบผดชอบ อนเปนคณสมบตท ขาดไปโดยส นเชง
สำหรบผเรยนสายสามญ และมหาวทยาลย สถาน
ประกอบการจงเหมาะอยางยงทจะเปนทเรยนร โดย
ผเขาไปฝกงานอาจไดคาตอบแทนดวย โดยไดเรยนร
ดวยมรายไดดวย ผประกอบการกมแรงงานราคาถก
ทำใหลดตนทนลง เพมความสามารถในการแขงขน
42 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
กศน.กด วทยาลยอาชวะ วทยาลยเทคนค วทยาลย
อ นๆในจงหวดควรรวมตวกนเพ อจดการศกษาเพอ
สมมาชพเตมพ นท ถายงไมเพยงพออาจจดใหม
วทยาลยชมชน ทเนนการเรยนรเพอสรางสมมาชพ
โรงเรยนสายสามญ ควรลดการเรยนแบบทองวชาลง
เนนการเรยนรจากการปฏบตจรง และการปฏบตจรง
อยางหนงกคอ การมอาชพมรายได
สงคมไทยไดสรางคานยมในการศกษาสายสามญ
พงไปเอาปรญญามากเกน อนเปนเกยรตจอมปลอม
หลวมๆ สรางคนททำงานไมเปน ไมอดทน ไมรบผดชอบ
ขนมาเตมประเทศไปหมด เปนคนทออนแอและทำให
ประเทศออนแอ กระบวนการการเรยนรเพอสมมาชพ
ตองสรางคานยมใหม เปนคานยมในงาน (Work Value)
มากกวาคานยมในปรญญาททำงานไมเปน ควรด
ตวอยางคนจนทยากจนมการศกษานอย อาศยความ
ขยนและความประหยดสรางเนอสรางตวภายในชวคน
เดยว เมอมความมนคงทางเศรษฐกจ แลวกอยใน
ฐานะทจะเลอกเรยนรในสงทตนชอบตอภายหลง ทภาค
อสานปราชญชาวบานรวมตวกนจดตง “วปอ.ภาค
ประชาชน” วปอ.ในทน คอ “วทยาลยปองกนความ
อดอยาก” โดยสอนเรองการทำอาชพ มหาวทยาลย
จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร | 43
สามารถสนบสนนความคดรเรมดๆ ของราษฎรไดมาก
ถาเขาใจความเปนจรงขางลาง
การเรยนร เพ อการมสมมาชพเตมพนท จะดงคน
สวนใหญออกจากระบบการศกษาสายสามญทม ง
ปรญญา ทำใหอดมศกษาคลายความแออดยดเยยด
และความเปนธรกจลง เปดโอกาสใหมความเขมแขง
ทางวชาการ
(๖) การเรยนรของผใชแรงงาน ในแตละจงหวดควรม
การสำรวจวามผ ใชแรงงานอยเทาไหร ทำอะไรบาง
ตองการเรยนรอะไรทจะเพมคณภาพฝมอแรงงาน และ
คณภาพชวต และจดใหมโอกาสเรยนร ทกคน โดย
สถานการณเรยนรเพอการมสมมาชพเตมพนททกลาว
ถงในขอ (๕) อาจรบฝกอบรมฝมอผใชแรงงานไปได
มาก แตถายงไมพอหรอไมเหมาะสมกจดเพมเตมให
เพยงพอและเหมาะสม
(๗) การเรยนรของผสงอาย ผสงอายทเปลยวเหงาไมม
อะไรทำ จะมความทกข สขภาพไมด และอายไมยน
แตละชมชนควรดแลผ สงอายหมดทกคน โดยม
กจกรรมทมชวตชวารวมกน ซงอาจจะเปนงานอาชพ
สนทนาการ ธรรมะ ชวยเหลอสงเคราะหผอน ชมรม
44 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ออกกำลงกายรวมกน หรออะไรอนทชมรมผสงอาย
คดขน แลวชมชนทองถนและระบบการศกษาสนบสนน
(๘) การเรยนรพเศษ คนบางคนในจงหวดอาจตองการ
เรยนรอะไรเปนพเศษ จะเปนเพราะสนใจใครเรยนรใน
เรองนนๆ เรยนเอาสนก หรอเพราะเหตใดกตาม ควร
จะมโอกาสไดเรยนรในเรองนนๆ โดยจดขนทศนยการ
เรยนรพเศษตำบล ตามทกลาวถงในขอ (๓) สถาบนการ
ศกษาตางๆ ควรจดการเรยนรพเศษตามความตองการ
ของผ เร ยน ดร.ศกด ประสานด ไดทำโครงการ
การศกษาอยางหนงเรยกวา หลกสตรศลปศาสตร
บณฑต ผประกอบการทางสงคม โดยเปนปรญญา
ของสถาบนอาศรมศลป โดยมหลกการวาในพนทม
ทงคนอยากเรยนและคนอยากสอน แตขาดการจดการ
โครงการทวานจดการใหใครทอยากเรยนไดเรยนฟร
ใครอยากสอนสอนฟร ดร.เสร พงศพศ ไดจดต ง
มหาวทยาลยชวตหรอสถาบนการศกษาเพอปวงชน ซง
ชาวไรชาวนาสามารถเขาศกษาปรญญาตร ปรญญาโท
ได โดยเรยนวธคดและการจดการททำใหเขาสามารถ
จดการอาชพของเขาไดดขน เหลานเปนตวอยางของ
การสงเสรมการเรยนรเพอคนทงมวล ถาสามารถละ
การยดตดในรปแบบ ในพนทสามารถจดการเรยนรได
จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร | 45
ในรปแบบตางๆ เพอการเรยนรของคนทงมวลหรอของ
คนทกคนในจงหวด ถามหาวทยาลยเขาใจจะสงเสรม
สนบสนนไดมาก
(๙) การสงเสรมการอานใหเตมพนท สงคมไทยไมใช
สงคมแหงการอาน ผคนอานหนงสอนอยมาก แตสมย
ปจจบนเตมไปดวยเรองทมความซบซอน ถาไมอานจะ
ไมเขาใจความซบซอน การฟงวทยและดโทรทศนไมชวย
ใหเขาใจความซบซอน เมอไมเขาใจความซบซอนกจะ
ไมเขาใจปญหาและวธแกปญหา ทำใหสะสมปญหา
ในชวตและสงคม นำไปสสภาวะวกฤต การสงเสรม
สงคมแหงการเรยนรจงควรสงเสรมใหเกดวฒนธรรม
การอาน
ในชมชนไมวาจะยากจนเพยงใด จะมคนจำนวนหนง
ทชอบอาน ควรสนบสนนใหคนเหลานรวมตวกนเปน
“ชมรมรกการอานประจำหมบาน” ใหมเชนนทกหมบาน
และใหดแล “หองสมดประจำหมบาน” มการจดการ
ใหหองสมดประจำหมบานมหนงสอทควรม และถาม
อนเตอรเนตสำหรบคนความรไดดวยกยงด
คนรกการอานจะอยากใหคนอนอานบาง ทำหนาท
สงเสรมการอานในชมชน ซงรวมทงใหพอแมอานนทาน
ดๆ ใหลกฟง ซงจะสรางครอบครวอบอน และเปนการ
46 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
พฒนาเดกปฐมวย ครบรรณารกษทโรงเรยนกสามารถ
สงเสรมการอานไดมาก ทงผสงเสรมการอานและผอาน
จะพบความสขและคณภาพชวตทดข นจากนสยรก
การอาน อาจจดใหมการประกวดการอานในระดบ
ตางๆ ขนไปจนถงระดบชาต เปนตน เพอสรางชาต
แหงการอานใหได
(๑๐) อดมศกษาเพอพฒนาทองถน ควรมมหาวทยาลย
อยางนอย ๑ แหง ททำงานกบพนท ๑ จงหวด ทเรยก
วา ๑ มหาวทยาลยตอ ๑ จงหวด แตมหาวทยาลยไม
ควรลอยตวอยนอกสงคม เปนมหาวทยาลยทร รอน
รหนาว รวมทกขรวมสข รวมแกปญหา ของชมชน
ทองถนในพนทท งจงหวด มหาวทยาลยแบบนจะม
ประโยชนอยางย งตอการจดการตนเองของชมชน
ทองถ น และจ งหว ด ในการปฏรปประเทศไทย
มหาวทยาลยกควรปฏรปตวเองดวย โดยไปสนบสนน
การคนอำนาจใหประชาชนปกครองตนเอง ในรปของ
ชมชนจดการตนเอง ทองถนจดการตนเอง จงหวด
จดการตนเอง ในการจดการตนเองนตองการความร
และการเรยนรเปนอยางยง โดยเฉพาะการเรยนรรวม
กนในการปฏบต มหาวทยาลยมความสำคญอยางยง
ตอการเรยนรของจงหวดทงจงหวด
จงหวดทงจงหวดคอสงคมแหงการเรยนร | 47
(๑๑) กลไกจดการจงหวดแหงการเรยนรในระดบจงหวด
นาจะมกลไกการจดการสงเสรมจงหวดแหงการเรยนร
ในระดบจงหวดในแตละจงหวดเปน ๒ ประเภท คอ
(ก) สภาการศกษาจงหวด โดยทจงหวดแหงการ
เร ยนร เป นการเร ยนร ของคนทกคนทกกล ม และ
ตองการการถกทอทรพยากรทกประเภทในจงหวดให
เขามาเปนประโยชนตอการเรยนร จงควรมกลไก
ประสานงานซงอาจเรยกวา สภาการศกษาจงหวด หรอ
มลนธ หรอ สมาคม ทสำคญตองไมมความเปนราชการ
จะไดไมตดในรปแบบ กฎระเบยบ และตำแหนงของ
ขาราชการ จะไดมอสระ ความคลองตวสง และความ
ตอเนอง สภาการศกษาจงหวดกระบรเร มโดยภาค
เอกชน มคณชวน ภเกาลวน นกธรกจทมความสนใจ
และทมเทเพอการศกษาเปนประธาน คณชวนไดเดน
ทางไปจงหวดอนๆ เพอชกชวนใหคนในจงหวดรวมตว
กนตงสภาการศกษาจงหวด เชนไปทจงหวดแมฮองสอน
เมอเรวๆ น จงหวดกระบและจงหวดแมฮองสอนไดพา
กนไปประชมกบประชาคมจงหวดกาญจนบรซงอยใน
กระบวนการทจะกอตงสภาการศกษาจงหวดกาญจนบร
ทงนโดยม สสค. (สำนกงานสงเสรมสงคมแหงการ
เรยนรและคณภาพเยาวชน) สนบสนน ทตองยำคอ
48 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
สภาการศกษาจงหวดไมไดมแตครและผบรหารการ
ศกษาเทานน แตมผนำชมชนทองถน นกธรกจ หมอ
นกการสอสาร และอนๆ รวมดวย ตอไปจะมสภาการ
ศกษาจงหวดเกดเพมขนเรอยๆ และมการเชอมโยงกน
เปนเครอขายสภาการศกษาระหวางจงหวด เพอให
กำลงใจและแลกเปลยนเรยนร ขยายตวออกไป จน
กระทงเครอขายแหงการทำเร องดๆ ครอบคลมทง
ประเทศ
(ข) สถาบนวจยและพฒนาการเรยนร เนองจาก
ทงหมดเปนการปฏรปการเรยนร ทไมใชเนนการสอน
ทองหนงสอแบบเกาๆ จงตองการผเชยวชาญสงเสรม
การเรยนร ช วยสงเสรม ในแตละจงหวดจงควรม
สถาบนวจยและพฒนาการเรยนรอยางนอย ๑ แหง
ซ งมผ เช ยวชาญกระบวนเรยนร ท ดจำนวนหนง แม
เพยง ๔-๕ คนกไดมารวมตวกนแลวใชการวจยและ
พฒนาสงเสรมใหเกดจงหวดแหงการเรยนร
โดยวธนจงหวดทงจงหวดจะเปนจงหวดแหงการ
เรยนร ท มการเรยนร ของทกคนตงแตครรภมารดา
จนถงเชงตะกอน มการระดมทรพยากรทกชนด เขามา
ใหเปนประโยชนตอการเรยนร และเปนการเรยนรทแก
ปญหาทกชนดและยงใหเกดการพฒนาอยางบรณาการ
ยทธศาสตรการสอสารเพอการอภวฒนการเรยนร | 49
- ชวตของคนแตละคนมคา มศกดศร
มความศกดสทธ
- ทกคนมสทธทจะมชวตทเจรญและมการอยรวมกน
อยางอารยะ
- การเรยนรทดควรสรางเสรมการมชวตทเจรญและ
การอยรวมกนอยางอารยะ
- จงหวดแหงการเรยนรมวตถประสงคดงน
ท งเศรษฐกจ-จตใจ-สงคม-วฒนธรรม-ส งแวดลอม-
สขภาพ-การศกษา-ประชาธปไตย หรอการพฒนาอยาง
ยงยน เปนจงหวดนาอย จงหวดทงจงหวดกลายเปน
มหาวทยาลยในรปแบบใหม คอ มหาวทยาลยชวต
ทมการเรยนรจากชวตจรงปฏบตจรง และเรยนรรวม
กนในการปฏบต ททำใหชวตเจรญและมการอยรวมกน
อยางสมดลทงระหวางคนกบคน และระหวางคนกบ
สงแวดลอม
50 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ยทธศาสตรการสอสารเพอการอภวฒนการเรยนร | 51
ดวยเทคโนโลยการสอสารสมยใหม ปจจบนมชองทางการ
สอสารประเภทตางๆ ทอาจเรยกวาทกคนทกภาคสวนของสงคม
สามารถเช อมตอถงกนไดหมดดวยการสอสารเกดเปนสงคมทม
ลกษณะใหม ตางไปจากสงคมโบราณโดยสนเชง ขอใหนกภาพ
สมองทมเซลลสมองประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ ลานตว และเชอมโยง
ถงกนทงหมด เขาเรยกวา neural networks หรอเครอขายประสาท
ซงเปนโครงสรางวจตรท สดในจกรวาล ทำใหมนษยมศกยภาพ
ในการเรยนรสงสด
ถาคนแตละคนเปนประดจเซลลสมอง (neuron)
บดนคนทงหมดสามารถเชอมโยงกนเปนเครอขายดวยการ
สอสาร เปน Human networks - เครอขายมนษย หรอ Social networks
- เครอขายสงคม เครอขายสงคมจงมสภาพคลายเครอขายเซลล
สมอง มศกยภาพในการเรยนรสงสด
๗. ยทธศาสตรการสอสาร เพอการอภวฒนการเรยนร
52 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
คนกลมหนงซงชำชองเรองเทคโนโลยการสอสารและเขาใจ
เรองกระบวนการเรยนรท ด หรอคนทเชยวชาญแตละเรองเขามา
ทำงานรวมกน กอตงเปนสถาบนยทธศาสตรการสอสารเพอการ
เรยนร สสค. และ สสส. นาจะสนบสนนใหเกดสถาบนน สถาบนน
ทำงานทางยทธศาสตรใชชองทางการส อสารท มท งหมด เพ อ
ประโยชนตอการเรยนรของคนทงมวล ทกประเภท ทกชนด หรอ
สรางสงคมใหมทเชอมโยงเปนหนงเดยวกน แลวใหเปนสงคมแหง
การเรยนร
ดวยยทธศาสตรการส อสารท ด สามารถกอใหเกดการ
เปล ยนแปลงท รวดเรวมาก ข นแรกนาจะส อสารใหคนไทยเกด
จนตนาการใหมรวมกน ออกจากความหมกหมมเคยชนเกาๆ อนเปน
โทษ ไปสร งอรณใหม วาประเทศไทยนมทรพยากรและอะไรดๆ
มากมายรวมทงทตงของประเทศกอยในฐานะไดเปรยบประเทศอนๆ
อยางมหาศาล เราสามารถสรางประเทศไทยทนาอยทสด ถาเรา
รวมกนมจนตนาการใหม รวมตวรวมคดรวมทำ รวมอภวฒน
การเรยนร
ขณะทชองทาง “สอ” มมาก แตเรายงขาด “สาร” ทเหมาะสม
ทจะเดนไปในชองทางสอทกอใหเกดความเปลยนแปลงในวธคดและ
จตสำนก นกครเอทฟทางการตลาดทเขาใจความจรงของประเทศไทย
และประเดนสำคญควรเขามาคด “สาร” ทมเสนหโดนใจผคน ทผรบ
รสกวาใชเลย และอยากสงตอๆ ขยายวง เปนคลนไปทงประเทศ
ยทธศาสตรการสอสารเพอการอภวฒนการเรยนร | 53
“สาร” ทมเสนหและโดนใจผคนสามารถกอใหประเทศไทยเกดการ
เปลยนแปลงอยางรวดเรว
การสอสารรวมทงการสอสารผานศลปะทกแขนงดวย เชน
ถาเรามมหากาพยประเทศไทย ทอานสนก คนอานกนทวทงประเทศ
อานแลวรจกตวละครหมดทกตว และสาระของเรองเขาไปสชวต
จตใจของผคนทงประเทศ หรอมละครดๆ ภาพยนตรดๆ ทคนดกน
ทวทงประเทศ ดแลวเกดการเปลยนแปลงในวธคดและจตสำนก
ถาประเทศจะเปดประตสยคใหม อนเปนยคศรอารยะ พลง
พลเมองจะเปนปจจยชขาด นนคอคนไทยเกดจตสำนกแหงความ
เปนพลเมองหรอจตสำนกสาธารณะ มความรบผดชอบตอสวนรวม
มความสจรต มคณคาในการทำงาน และเปนบคคลเรยนร
พลงพลเมองท ม ค ณภาพเปนปจจยช ขาดอนาคตของ
ประเทศไทย
ทผานมาระบบการศกษาไมไดสรางบคลกของคนไทยทพง
ปรารถนา เพราะเอาแตทองเนอหาวชา ยทธศาสตรการสอสารตอง
เขามาทำหนาทสรางพลงพลเมองทมคณภาพ และกระตนใหระบบ
การศกษาหนมาทำหนาททควรทำ
สงทไหลไปในชองทางสอสารขณะนทไมใชความรทมประโยชน
ตอประชาชน หลายอยางเปนโทษ มอยมาก ขณะเดยวกนมหาวทยาลย
มความรขอมลขาวสารมากขน แตขาดการสงเคราะหใหเปนความรท
แมนยำ มประโยชนจรง อยในรปพรอมใช และกระจายไปใหเปน
54 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ประโยชนตอประชาชนอยางกวาขวาง มหาวทยาลยควรจดต ง
“ศนยความร” (Knowledge Center) ทำหนาทวเคราะหสงเคราะหให
ไดความรพรอมปฏบตเพอกระจายไปใหเปนประโยชนตอประชาชน
สถาบนยทธศาสตรการส อสารเพ อการเรยนร ควรกระต นและ
เชอมโยงใหมหาวทยาลยทงหมดทำงานเรอง “ศนยความร”
ประเทศไทยขาดนกเขยนเกงๆ ทสามารถเขยนสารคด หรอ
เรองราววชาทลกซง รวมทงสามารถสบสวนสอบสวนหรอวจยเรอง
ตางๆ แลวนำมาเขยนใหนาอาน อยางทตางประเทศเขามนกเขยน
รางวลพลเซอรทสามารถเขยนเรองนาอานจนเปน Best Seller ใน
ประเทศไทยในพนทมคนทำเรองดๆ ทเปนประโยชน ซงถาใครไดรบร
จตจะขนมาก แตเราขาดนกเขยนเกงๆ เรองดๆ เหลานจงไมไดมาส
การรบร ของสงคมไทย และสงคมโลกอยางนาเสยดาย สถาบน
ยทธศาสตรการสอสารเพอการเรยนร ควรจะทำยทธศาสตรสราง
นกเขยนเกงๆ ใหมมากพอในเวลาคอนขางรวดเรว
อนง ขณะนคนไทยใชชองทางการสอสารถงกน วนหนงเปน
ลานๆ ครง ถามระบบทวเคราะหสงเคราะหวาเรองทสอสารกนเปนลานๆ
ครงนนเปนเรองอะไรบาง เชน ความทกข รองเรยนไมไดรบความ
เปนธรรมจากระบบราชการ การเสนอแนะวธแกปญหา ความร
เกยวกบการทำมาหากน ฯลฯ แลวนำเอาเรองราวทคนไทยสอถง
กนนไปใชประโยชนใหเหมาะกบเรองนนๆ กเปนรปแบบหนงของ
การเรยนรรวมกนในการปฏบตโดยใชชองทางการสอสาร
ยทธศาสตรการสอสารเพอการอภวฒนการเรยนร | 55
เรองการสอสารเพอการอภวฒนการเรยนรคงจะมอนๆ นอก
เหนอไปจากทกลาวขางตนเปนอนมาก ทกลาวไปพอใหเหนวาการ
สอสารมประโยชนมหาศาลตอการอภวฒนการเรยนรเพยงใด ทจรง
เร องนกร กนมานานแลว แตรอใหเกดตามราชการปรกตคงจะไม
ทนกาล ถงเวลาตองมการลงมอจดการเร องน อยางจรงจงและ
รวดเรว จดตงสถาบนยทธศาสตรการสอสารเพอการเรยนร เปน
องคกรอสระทมความคลองตว สสค. และ สสส. อาจสนบสนน
การใหกำเนดแกองคกรนอาจประกาศวตถประสงคออกไป แลวใหม
กลมคนทรวมตวกนสงขอเสนอ การจดตงและดำเนนการสถาบนน
แลวประกวดกนวาของกลมไหนมศกยภาพทจะมความสำเรจมาก
ทสด แลวใหการสนบสนนใหลงมอทำงานเชงยทธศาสตรการสอสาร
เพออภวฒนการเรยนร
มหาวทยาลยกบการอภวฒนการเรยนร | 57
ถามหาวทยาลยเปลยน ประเทศไทยเปลยน
เพราะมหาวทยาลยทงหมด ประกอบดวย ครบาอาจารย
นกวชาการ นสต นกศกษา จำนวนมาก เปนประดจปอมปราการ
ทางปญญาของประเทศ
ในการปฏรปประเทศไทย บทบาทของมหาวทยาลยมความ
สำคญยงถาถามวาในการปฏรปประเทศไทย มหาวทยาลยควรทำ
อะไร คำตอบสนๆ กคอ มหาวทยาลยควรปฏรป หรออภวฒนการ
เรยนร
มหาวทยาลยทงหมดยงสอนอยในกระบวนทศนเกา คอ
ถายทอดวชาจากตำรา
ถามหาวทยาลยปฏรปการเรยนรโดยใชกระบวนทศนใหม
ทเปลยนจากการสอนไปเปนสงเสรมการเรยนรทพฒนาคนใหเตม
ตามศกยภาพของความเปนมนษย และเปลยนฐานการเรยนรจาก
๘. มหาวทยาลย
กบการอภวฒนการเรยนร
58 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ตำราเปนเรยนรจากชวตจรงปฏบตจรง จะเกดการอภวฒนทาง
ปญญาพาชาตออกจากวกฤต
ในการน ตองการวสยทศนของมหาวทยาลย และสราง
ผเชยวชาญในการเรยนร อาจารยเกอบทงหมดของมหาวทยาลย
ขณะนคอผสอนทยงขาดความเขาใจและทกษะในกระบวนการเรยนร
ทด การเรยนรไมใชเปนเรองของคณะครศาสตรหรอศกษาศาสตร
เทานน แตเปนหวใจของทกคณะและสถาบน มหาวทยาลยควร
ตงโจทยวา “กระบวนการเรยนรทดทสดของมนษย ทพฒนาคนให
เตมตามศกยภาพของความเปนมนษยนนคอ อยางไร” ใหอาจารย
ทกคณะและสถาบนไปคนควาความรหมดทงโลกเพอตอบโจทยน
ในท สดจะมอาจารยจากคณะและสถาบนตางๆ จำนวนหน งท
เอาจรง กลายเปนผเชยวชาญในกระบวนการเรยนร ซงอาจรวมตว
กนตงเปน “สถาบนวจยและพฒนาการเรยนร” ของมหาวทยาลย
สถาบนน จะมประโยชนตอการปฏรปการเรยนร ท งในและนอก
มหาวทยาลย
มหาวทยาลยทยงไมมคณะศกษาศาสตรไมควรตงคณะ
ศกษาศาสตรในรปแบบเดมๆ แตควรตง “สถาบนวจยและพฒนาการ
เรยนร” เพอเปนเครองมอปฏรปการเรยนร
ตามปรกตมหาวทยาลยจะปฏรปตวเองไดยาก คณะทำงาน
ยทธศาสตรปฏรปการเรยนร จะตองหายทธศาสตรททำใหมหาวทยาลย
ตองการปฏรปตวเอง เชน
มหาวทยาลยกบการอภวฒนการเรยนร | 59
(๑) มกระแสใหญในสงคมทตองการใหมหาวทยาลยปฏรป
ซงตองการการทำงานของยทธศาสตรการสอสารเพอ
การอภวฒนการเรยนรทกลาวถงในบทท ๗
(๒) เปนนโยบายของรฐบาลท ควบดวยมาตรการทาง
งบประมาณ ดงจะไดกลาวถงในบทท ๙
อนง ควรสงเกตวาถาปฏรปการเรยนรเตมจงหวดตามท
กลาวถงในบทท ๖ จะเปดโอกาสใหมหาวทยาลยพฒนาความ
เขมแขงทางวชาการ เพราะเปลยนรปประชากรการศกษาจากรป
ไซโล (รป ๔ ก.) เปนรปพระเจดย (รป ๔ ข.)
รปท ๔ (ก) รปไซโล เพราะเรยนประถมเพอมธยมเพออดม (ข) รปพระเจดยเพราะ การเรยนรในชมชนและการเรยนรเพอ สมมาชพเปนการเรยนรของคนสวนใหญ
อดมศกษา
อดม
มธยม
ประถม การเรยนรชมชน
การเรยนร
เพอสมมาชพ
(ก) (ข)
60 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
กลาวคอ การจดระบบการศกษาและคานยมมงสปรญญา
ทำใหประชากรการศกษาจากประถมมงสมธยม จากมธยมมงสอดม
เปนแทงด งทางเดยว ในถนนสายเดยวของการศกษาการจราจร
แออดยดเยยดการศกษากลายเปนการคาแบบ “จายครบจบแน”
คณภาพแยชางแ.’..มน ผปกครองและนกเรยนตองตะเกยกตะกาย
ตวกนเปนบาเปนหลง ว งเตนเสนสายจายแปะเจ ยะการศกษา
เดอดรอนไปทกหยอมหญาไดปรญญาปลอมๆ เพราะไมไดมความร
ความสามารถจรง อาจารยมหาวทยาลยตองทมเทไปกบภาระการสอน
ทวมทน ไมมเวลาคด ไมมเวลาวจย มหาวทยาลยจงออนแอทาง
ปญญาไมสามารถชวยใหประเทศพนวกฤตได
ถาปฏรปการเรยนรใหเตมจงหวดตามทกลาวในบทท ๖
การเรยนร ในชมชน และการเรยนร เพ อสมมาชพ จะดงผ เรยน
สวนใหญออกจากสายสามญ ซงมประโยชนนอย ไปสการเรยนรทม
ประโยชนมากกวา ทำใหประชากรการศกษาทจะไปสอดมศกษาใน
รปเดมมนอยลง ประชากรการศกษาจงเปล ยนรปจากไซโลเปน
รปพระเจดย
มหาวทยาลยจะไดมเวลาคด มเวลาวจย มเวลาปฏรปการ
เรยนร ทำใหเกดความเขมแขงทางวชาการทเปนประโยชนตอการ
เปลยนประเทศไปสยคใหม
การบรหารยทธศาสตรอภวฒนการเรยนร | 61
งานใหมๆ ดๆ มกไมประสบความสำเรจจากการปฏบตงาน
ตามปรกตของระบบราชการ เพราะระบบราชการบรหารเชงยทธศาสตร
ไมเปน ระบบราชการบรหารตามกฎระเบยบโดยเนนการควบคม
ฉะน นแมมแผนดๆ เชน แผนพฒนาการศกษา หรอแผนพฒนา
เศรษฐกจและสงคมแหงชาต หรอแม มตครม. แลวกสงใหระบบ
ราชการไปปฏบต กมกไมประสบผลสำเรจเพราะขาดการบรหาร
จดการเชงยทธศาสตร
เลาปมขนพลทเกงท สดคอ กวนอ เตยวหย จลง กรบ
ไมชนะ ตอเมอม ขงเบง ซงเปนนกยทธศาสตรจงสามารถเอาชนะได
การอภวฒนการเรยนรหรอการปฏรปการเรยนรครงใหญ
ทำใหสำเร จไมไดโดยการทำงานของระบบราชการตามปรกต
แตตองการการทำงานเชงยทธศาสตร นเปนเหตหนงวาทำไมการ
ปฏรปทแลวๆ มาจงไมสำเรจ เพราะคดแลวกใหระบบราชการตาม
๙. การบรหารยทธศาสตร
อภวฒนการเรยนร
62 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
ปรกตไปทำ ระบบราชการเก ยวกบการศกษาต งข นทำงานตาม
กระบวนทศนเกา ซงคบแคบและแยกสวน
กระบวนทศนใหมของการศกษาเปดกวางไปสการเรยนร
ทมฐานการเรยนรอยในชวตและสงคมทงหมด ถาจะพดเปนภาษา
องกฤษกวา Learning is integral in total life and social development
ไมไดจำกดอยกบการเรยนรในตำราเทานน
กระบวนทศนใหม ตองการเครองมอใหม
ตองมองคกรทเปนอสระมความคลองตว มความสามารถ
ทำงานเชงยทธศาสตรกบทกภาคสวนของสงคม สสค. (สำนกงาน
สงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน) ซงดำเนนภารกจ
ตามระเบยบสำนกนายกรฐมนตร และมนายกรฐมนตรเปนประธาน
ไดทดลองทำงานปฏรปการเรยนร มา ๒-๓ ปแลว โดยเอาพนท
จงหวดเปนตวตง และกำลงสงเสรมใหมการรวมตวกนในพนทตงเปน
สภาการศกษาจงหวด เพอเปนเครองมอ รวมตวรวมคดรวมทำ
ในการปฏรปการเรยนรของจงหวด
สสค.นาจะอยในฐานะทจะพฒนาไปเปนองคกรทบรหาร
ยทธศาสตรปฏรปการเรยนรได โดยอาจมทไปเปน ๒ ทางคอ ถารฐบาล
เขาใจและตองการทำนโยบาย “อภวฒนการเรยนร สจดเปลยน
ประเทศไทย” กอาจออก พ.ร.บ. ให สสค. เปนองคกรของรฐทเปน
อสระทมกฎหมายรองรบ
การบรหารยทธศาสตรอภวฒนการเรยนร | 63
หรอถารฐบาลไมสนใจ สสส. ควรยกระดบการสนบสนนให
สสค. มความเปนสถาบนทจะสะสมพลงทำงานไดมากขน
สสค. ควรสนบสนนใหมกลมทำงานยทธศาสตรในเรองการ
ปฏรปการเรยนรทสำคญๆ ตามทกลาวในหนงสอนบาง และตามท
จะปรากฏชดเจนขนจากการประชมระดมความคดในการประชม
เรอง “อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย” ในวนท ๖-๘
พฤษภาคม ๒๕๕๗ คณะทำงานยทธศาสตรหนงซงควรตงขนคอ
คณะทำงานยทธศาสตรการสอสารเพอการอภวฒนการเรยนร
รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการในรฐบาลทจะตงขนใหม
โดยจะเปนคนเกา หรอคนใหมกตาม ถาไดศกษาใหเขาใจความสำคญ
ของการอภวฒนการเรยนร และมเจตนารมณอนแรงกลาทจะทำให
สำเรจ สสค. กบประชาคมปฏรปการเรยนรท สสค. ไดสรางขนกจะ
เปนเครองมอของทาน ทานอาจจะดำเนนการในเรองใหญๆ คอ
(๑) สรางวสยทศนรวมใน ครม. ทงหมด และสงกระแส
ทศทางนโยบายออกไปทวประเทศ
(๒) ออก พ.ร.บ. ปฏรปการเรยนร โดยใน พ.ร.บ. นมการ
สรางองคกรอสระขนมาเพอบรหารยทธศาสตรการ
ปฏรป
(๓) มนโยบายใหมหาวทยาลยปฏรปการเรยนรโดยกำกบ
ดวยการงบประมาณ
64 | อภวฒนการเรยนร...สจดเปลยนประเทศไทย
(๔) สงเสรมใหจงหวดปฏรปใหจงหวดทงจงหวดเปนสงคม
แหงการเรยนร ตามทกลาวถงในบทท ๖
ถงรฐมนตรจะสนใจหรอไมสนใจกตาม ถาสงคมไทยมกระแส
ใหญวาในการปฏรปประเทศไทยตองมการอภวฒนการเรยนร โดย
เฉพาะถามการใชยทธศาสตรการสอสารอยางเตมท กระแสใหญของ
การปฏรปประเทศไทย และการอภวฒนการเรยนร จะพาคนไทย
ทกคนไปรวมกนขบเคลอนประเทศไทยสยคใหม
ประเทศไทยยคใหมของเราทกคนรวมกน
