สารบัญ - The 101 World€¦ · ให้ใช้อุปกรณ์ความ...

สารบญ

เกยวกบภาคเครอขายภาคประชาสงคมเพออาหารทะเลทเปนธรรมและยงยน 5

บทสรป 11

แนวทางการท�างาน 23

วธการเกบขอมล 24

ขอมลพนฐานเกยวกบผใหขอมล 31

ขอคนพบจากการส�ารวจ 37

เอกสารประจ�าตว 37

การจดหางาน 39

การลงรายมอชอในสญญา 42

ระบบและความถในการจายคาจาง 46

การหกเงน 51

วธการจายคาจาง 52

การสงเงนกลบบาน 54

ชวโมงการท�างาน 54

การขาดแคลนลกเรอ 66

ชวโมงการท�างานททาเรอ 67

การจดหาอาหารและน�าดม 68

สขภาพและความปลอดภยในการท�างาน 70

การยดเอกสารประจ�าตว 74

เสรภาพในการออกจากงาน 76

การรบรเกยวกบสทธแรงงาน 77

การรองเรยนในการท�างาน 80

การปฏสมพนธกบเจาหนาทรฐ 82

ขอเสนอแนะ 87

กตตกรรมประกาศ 93

ภาคผนวก1-ค�าถามการวจย 95

ภาคผนวก2-ความกาวหนาในการแก ไขปญหาของภาครฐและเอกชน 101

Photo credit: สเทพ กฤษณาวารนทร/องคการออกแฟม

รายงานสทธแรงงานในอตสาหกรรมประมงไทย 5

เกยวกบภาคเครอขายภาคประชาสงคม

เพออาหารทะเลทเปนธรรมและยงยน

ภาคเครอขายภาคประชาสงคมเพออาหารทะเลทเปนธรรมและยงยน (“ภาคเครอขายฯ”) กอตงขนในป 2559 ประกอบดวยองคกรประชาสงคมในประเทศและระหวางประเทศทท�างานในประเดนสทธมนษยชนและสงแวดลอมในอตสาหกรรมอาหารทะเลของไทย ภาคเครอขายฯ มเปาหมายทจะสงเสรมและเสรมสรางความเขมแขงใหกบองคกรประชาสงคมในประเทศไทยดวยการสรางศกยภาพขององคกร (ความสามารถของผปฏบตงาน การศกษาวจย และการผลกดนประเดนสาธารณะ) และผลกดนใหรฐบาลและภาคเอกชนมความตระหนกและรบผดชอบในการเปลยนแปลงกรอบกฎหมายและมาตรการก�ากบดแลเกยวกบอตสาหกรรมอาหารทะเล ภาคเครอขายฯ มงเนนการรวบรวมขอมล ขาวสาร และประสานงานระหวางองคกรสมาชก เพอสรางยทธศาสตรการท�างานทมงผลกดนนโยบายและจดท�าขอเสนอแนะเชงนโยบายเพอน�าเสนอตอภาครฐและเอกชน

6 ชวตตดรางแห รายงานสทธแรงงานในอตสาหกรรมประมงไทย 7

ภาคเครอขายฯ มพนธกจดงน

• ขจดการใชแรงงานทาสสมยใหมและการท�าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม ออกจากหวงโซอปทานอาหารทะเลของไทย

• สงเสรมการประมงทยงยนในนานน�าไทย

วตถประสงคหลกของภาคเครอขายฯ คอ

• เพอสรางศกยภาพเชงองคกรและยทธศาสตรใหกบองคกรภาคประชา-สงคมไทยทท�างานเกยวของกบอตสาหกรรมอาหารทะเล และเพอหนนเสรมเครอขายองคกรในประเทศและระหวางประเทศทท�างานเพอขจดการใชแรงงานทาสสมยใหมและสงเสรมการประมงทยงยน

• เพอสรางความตระหนกรบร เปดโปง และขจดการใชแรงงานทาสสมยใหมและการท�าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคมในอตสาหกรรมการประมงไทย ดวยการจดท�าขอเสนอแนะเชงนโยบายทมาจากการศกษาวจยและมหลกฐานเชงประจกษ

• เพอระบหาสาเหต วเคราะหชองวาง และน�าเสนอทางแกปญหาทสรางสรรค จากความรความเขาใจในระดบพนทเพอแกปญหาสงคมและสงแวดลอมในหวงโซอปทานประมงของไทย

• เพอสะทอนความคดเหนอยางปราศจากอคตตอการบงคบใชกฎหมายและการปฏรปในดานตางๆ ของภาครฐและภาคเอกชนในการขจดปญหาการใชแรงงานทาสสมยใหมและการท�าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม ในภาคอตสาหกรรมอาหารทะเลของไทย

• เพอสงเสรมการเคารพสทธมนษยชนและการจดสรรผลประโยชนทางเศรษฐกจทเปนธรรมมากขนในหวงโซคณคาของอตสาหกรรมอาหารทะเลตลอดจนอตสาหกรรมอนทมปญหา

• เพอเชอมตอการท�างานรณรงคในประเทศเขากบเครอขายระหวางประเทศ ซงจะเปนการหนนเสรมองคกรภาคประชาสงคมไทยในบรบททพนทการมสวนรวมของพลเมองก�าลงหดแคบลง

สมาชกในปจจบนของภาคเครอขายฯ ประกอบดวย:

• มลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน (LPN)

• ศนยอภบาลผเดนทางทะเล (Stella Maris)

• เครอขายเพอสทธแรงงานขามชาต (MWRN)

• มลนธเพอการศกษาและการพฒนา (FED)

• มลนธสทธมนษยชนและการพฒนา (HRDF)


• มลนธรกษไทย

• สมาคมรกษทะเลไทย

• สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย

• มลนธอนดามน

• มลนธเพอการพฒนาทยงยน

องคกรเอกชนระหวางประเทศและองคกรสนบสนนอนๆ :

• องคการออกแฟมในประเทศไทย

• กรนพซ เอเชยตะวนออกเฉยงใต

• TLCS Legal Advocate

• องคการแรงงานระหวางประเทศ

• The Freedom Fund



บทสรป

อตสาหกรรมการประมงของไทยตกอยภายใตการจบตาตรวจสอบมากขนเรอยๆ ในชวงหลายปทผานมา ขอกงวลตางๆ ทหลายฝายทงภาครฐ ภาคอตสาหกรรม และองคกรภาคประชาสงคม ไดยกขนมามงเนนไปทการแกปญหาการท�าประมงผดกฎหมาย ขาดการควบคมดแลและรายงานผล การละเมดสทธมนษยชน รวมถงการใชแรงงานบงคบและการคามนษย โดยเฉพาะแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบานทท�างานในภาคอตสาหกรรมน

อตสาหกรรมอาหารทะเลมการจางงานมากกวา 600,000 คน ราวครงหนงเปนแรงงานขามชาตซงสวนใหญมาจากเมยนมารและกมพชา แรงงานขามชาตเหลานไดรบการจางงานครอบคลมทงหวงโซอปทานอาหารทะเล ตงแตบนเรอประมง ทาเรอ บนแพกงและแพปลา ฟารม ตลอดจนอตสาหกรรมประมงตอเนองตางๆ นอกจากนยงมการบรโภคอาหารทะเลอยางกวางขวาง และประเทศไทยซงเปนผสงออกอาหารทะเลรายใหญของโลก ในป 2560 ประเทศไทยสงออกอาหารทะเล


สตลาดโลก 1.1 ลานเมตรกตน เปนมลคา 5.9 พนลานเหรยญสหรฐฯ โดยมสดสวนรอยละ 2.5 ของมลคาการสงออกทงหมดของประเทศในปเดยวกน1

ในชวงไมกปทผานมา เนองดวยขอกงวลของนานาประเทศตอสถานการณแรงงานในอตสาหกรรมประมง รฐบาลไทยไดด�าเนนการปฏรปภาคการประมงอยางกวางขวาง เชน มการออกกฎหมายกฎระเบยบ และกรอบการตรวจแรงงาน มการลดจ�านวนแรงงานขามชาตทไมมเอกสาร เปนตน ภาคเครอขายฯ มบทบาทในฐานะองคกรปฏบตงานในพนท และสามารถตดตามตรวจสอบผลกระทบของการด�าเนนการเหลานนทมตอแรงงานขามชาตจากชมชนตางๆ ทวประเทศ

วธการท�าวจยรายงานฉบบนจดท�าขนเพอประเมนความคบหนาบางสวนในการ

แกไขปญหาดานแรงงานในภาคการประมงของไทย และระบเรองทจ�าเปนตองไดรบการปรบปรงใหดขน ในชวงเดอนธนวาคม 2560 ถงกมภาพนธ 2561 ภาคเครอขายฯ ท�าการส�ารวจแรงงานขามชาต 300 คนทท�างานในอตสาหกรรมการประมงใน 6 จงหวดชายฝงของไทย โดยมการสอบถามเกยวกบสภาพการท�างาน เงอนไขการท�างาน และการปฏบตของนายจาง โดยเนนไปทประเดนชวโมงการท�างาน ความปลอดภยในการท�างานและอาชวอนามย และการมปฏสมพนธระหวางแรงงานประมงกบเจาหนาทรฐ นอกจากนยงมค�าถามทใชประเมนกฎหมายแรงงานของไทย เพอใหเหนภาพการปฏบตตามกฎหมายในบางประเดน2

ขอคนพบจากค�าถามประเมนกฎหมายแรงงานของไทย

ประเดนทประเมน

รอยละของผใหขอมลทระบวามการปฏบตตามกฎหมาย

เกณฑวด

โอกาสทจะไดอานสญญาจางกอนลงลายมอชอ 31*

ขอความในสญญาจางตามแบบปม.1 "คสญญาทงสองฝายไดอานและเขาใจ ขอความของสญญานดโดยตลอดแลว"

มส�าเนาสญญาจางทเหมอนกนในมอ 5

ขอ 6 กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ.2557

ไดรบคาจางเดอนละครง เปนอยางนอย 59-63†

ขอ 10 (1) กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ.2557

ไมมการหกเงนจากคาจาง 50‡มาตรา 76 พ.ร.บ.คมครองแรงงาน พ.ศ.2541

มเวลาพกอยางนอย 10 ชวโมงในชวงเวลา 24 ชวโมงในทะเล

81


มเวลาพกตอเนองอยางนอย 6 ชวโมงหนงครงในชวงเวลา 24 ชวโมงในทะเล

64

ขอ 1 แนวปฏบตเกยวกบการจดเวลาพกของลกจางในงานประมงทะเล กระทรวงแรงงาน ธนวาคม 2557

ไดรบอาหารในปรมาณทพอเพยงและเหมาะสม

ในแงสมดลของคณคาทางโภชนาการ

84

ขอ 6 กฎกระทรวงระบบความปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ.2559

1 ธนาคารแหงประเทศไทย (2561) ขอมลจากกรมศลกากร รวบรวมโดยธนาคารแหงประเทศไทย http://www2.bot.or.th/statistics/ReportPage.aspx?reportID=748&language=eng.2 ด ‘ค�าถามในการส�ารวจ’ ส�าหรบขอมลเพมเตม


มการจดหายาและเครองมอปฐมพยาบาลพนฐานไวให

65


ไดรบการฝกอบรมใหใชเครองมอประมงอยางปลอดภยกอนการท�างาน

12-22§ขอ 3 (1) และ 3 (2) กฎกระทรวงระบบความปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ. 2559

ไดรบการฝกอบรมใหใชอปกรณความปลอดภยสวนบคคล

92ขอ 3(3) กฎกระทรวงระบบความปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ. 2559

มสทธลาปวยโดยไดรบคาจาง 87**


มการสงตวกลบฝงทนทในกรณเจบปวยหรอ

บาดเจบรนแรงขณะออกทะเล

53††


ไมมการยดเอกสารประจ�าตว 38

มาตรา 131 พระราชก�าหนดการบรหารจดการการท�างานของคนตางดาว พ.ศ.2560

* ผใหขอมลทจ�าไดวาเคยลงลายมอชอในสญญา (N=123)† แสดงถงผใหขอมลรอยละ 4 ทตอบวา “อนๆ”‡ กฎหมายไทยไมไดหามการหกเงนในทกกรณ§ แสดงถงผใหขอมลรอยละ 10 ทกลาววาตนไดรบการฝกอบรมมาจากงานทท�ามากอนน** ผใหขอมลทระบวาปวยขณะออกทะเลในระหวางการจางงานปจจบน (N=136)†† นอกจากนน รอยละ 32 ระบวาแรงงานทปวยหนกหรอไดรบบาดเจบถกสงไปทเรอล�าอนเพอกลบเขาฝง ซงการยายผปวยไปทเรอล�าอนเพอกลบเขาฝงนนไดรบการอนญาตจากรฐบาลไทย แตงานวจยนไมถอวาเปนการกลบเขาฝงโดยทนท

ดงทเหนไดจากตารางขางตน ขอมลทน�าเสนอในรายงานฉบบนใหภาพแบบผสม เมอเทยบกบขอคนพบจากการส�ารวจแรงงานประมงครงใหญในป 2556 การส�ารวจครงนของภาคเครอขายฯ บงชถงการปรบปรงทเหนไดชดเจนในหลายเรองดวยกน3 ยกตวอยางเชน การมแรงงานประมงในสดสวนทสง ระบวามหนงสอเดนทางหรอหนงสอส�าคญประจ�าตว (รอยละ 62) แสดงถงความส�าเรจของกระทรวงแรงงานในการด�าเนนการใหแรงงานขามชาตในภาคการประมงเปนแรงงานทถกกฎหมาย

3 สภางค ฉนทวานช และคณะ (2556) วธปฏบตในการจางงานและสภาพการท�างานในภาคการประมงของไทย (กรงเทพฯ: ไอแอลโอ) http://www.ilo.org/dyn/migpractice/docs/184/Fishing.pdf.


การจดหางานถงแมวาผใหขอมลเกอบทงหมดจะระบวาตนเขามาท�างานประมง

โดยสมครใจกตาม วธปฏบตในการจดหาแรงงาน (โดยทวไปอยในความดแลของคนเรออาวโส และบคคลทสามทไมอยภายใตการก�ากบควบคม) ยงคงเปนเรองนากงวลอยเชนเดม แรงงานประมงกวา 1 ใน 3 (รอยละ 42) ระบวาตนไมทราบเงอนไขการจางงานกอนเรมงาน ในขณะเดยวกน มเพยงรอยละ 43 เทานนทจ�าไดวาเคยลงลายมอชอในสญญาจาง และมเพยงรอยละ 5 ทระบวาตนมส�าเนาสญญาจางตามทกฎหมายก�าหนด

สขภาพ ความปลอดภย และสวสดการการปฏบตทสอดคลองกบกฎระเบยบดานสขภาพ ความปลอดภย

และสวสดการทมผลบงคบใชตงแตป 25594 โดยรวมนนดจะไมคงเสนคงวา แมวาแรงงานประมงสวนใหญ ระบวาตนไดรบการฝกอบรมใหใชอปกรณความปลอดภย เชน เสอชชพ ทตอนนมการก�าหนดใหเรอประมงพาณชยตองมไวประจ�าเรอ แตมเพยงไมกคนทระบวาเคยไดรบค�าแนะน�าเรองการใชเครองมอประมงอยางปลอดภย แรงงานสวนใหญไดรบคาจางระหวางลาปวย5 แตถงกระนนกมกรณทผควบคมเรอ จดการน�าตวลกเรอผเจบปวยหรอไดรบบาดเจบอยางรนแรงกลบเขาฝงโดยทนทเพอรบการรกษาพยาบาลเพยงครงหนงของกรณ

เจบปวยหรอบาดเจบทเกดขนทงหมดเทานน แรงงานประมงราว 1 ใน 3 (รอยละ 35) ระบวาผประกอบการเรอประมงไมไดจดหายาและเวชภณฑทจ�าเปนส�าหรบการปฐมพยาบาลเบองตนไวประจ�าเรอ ขณะทเกอบ 1 ใน 5 (รอยละ 16) ระบวาผประกอบการเรอประมงไมไดจดหาเสบยงอาหารใหอยางพอเพยง

คาตอบแทนของแรงงานการหนวงเหนยวคาจาง (เปนเวลานานถงสองปในกรณทแยทสด)

และการหกคาจางอยางผดกฎหมาย ยงคงเปนปญหาส�าหรบแรงงานจ�านวนมากในภาคการประมง การปฏบตทไมซอตรงและความไมเปนระบบในการจายคาจาง (แรงงานประมงกวา 2 ใน 3 ระบวาตนไมไดรบเอกสารหลกฐานการจายคาจาง) ซงตอกย�าใหเหนวาตองมการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดเกยวกบการจายคาจางและท�าใหมการจดท�าบนทกเอกสารหลกฐานการจายคาจางทเชอถอไดเปนการทวไป

ส�าหรบเรองน ขอบงคบทออกมาในป 2560 ทก�าหนดใหผประกอบการเรอประมงจายคาจางแกลกเรอดวยการโอนเงนเขาบญชธนาคารโดยตรง เปนผลงานทนาชมเชยของกระทรวงแรงงาน อยางไรกตาม การเปลยนแปลงดงกลาวเกดขนโดยปราศจากการปรกษาหารอทเหมาะสมจากทกฝายทเกยวของ รวมถงการขาดการประเมนโครงสรางพนฐานของระบบการเงนในพนททาเรอและการเขาถงบรการธนาคารของแรงงานขามชาต

4 กฎกระทรวง ระบบความปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ. 25595 มาตรา 13 กฎกระทรวงคมคอรงแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ. 2557


ชวโมงท�างานแรงงานประมง 1 ใน 5 ระบวาตนมชวโมงท�างานเกนกวาท

กฎหมายก�าหนด และเรองนพบไดทวไปในกลมแรงงานประมงทท�างานบนเรอบางประเภท เชน เรออวนลากและเรออวนลอย ผใหขอมลสวนใหญระบวาพวกเขาตองท�างานเพมโดยเฉลย 5 ชวโมงททาเรอในวนออกจากทาและวนกลบมาเทยบทา ซงสะทอนถงความจ�าเปนเรงดวนทเจาหนาทรฐตองตรวจสอบจ�านวนชวโมงการท�างานขณะออกทะเล กบชวโมงการท�างานบนฝงภายในระยะเวลาตามทกฎหมายก�าหนดอยางใกลชดมากขน

อปสรรคตอการเปลยนงานนอกจากน ผใหขอมลไดรายงานถงสภาพปญหาเกยวกบเสรภาพ

ในการเปลยนและยตการจางงาน แรงงานประมงจ�านวนมากเชอวาตนตองจายคาธรรมเนยมทในบางกรณสงถง 20,000 บาทเพอเปลยนนายจาง ราว 1 ใน 6 ของผใหขอมล ระบสงทตนเหนวาเปนอปสรรคตอการเปลยนงาน เชน นายจางไมอนญาต หนทเกดจากการจางงาน และความกลวทจะสญเสยเอกสารประจ�าตว

การยดเอกสารประจ�าตวแรงงานประมงไมถง 2 ใน 3 (รอยละ 62) ชวามคน (มกจะเปน

นายจางหรอคนเรออาวโส) ยดเอกสารประจ�าตวของตนไป ผประกอบการเรอประมงมแรงจงใจอยางมากทจะยดเอกสารประจ�าตวของแรงงานไว เหตผลส�าคญประการหนงคอกฎระเบยบทก�าหนดใหลกเรอตองแสดงเอกสารประจ�าตวทถกตอง เชน บตรสชมพและหนงสอคนประจ�าเรอ ทจดตรวจทางการทกครงทเรอประมงออกจากทาหรอเขามาเทยบทา ลกเรอทท�าเอกสารประจ�าตวหาย หรอลมน�าเอกสารตดตวมาในการ

ตรวจแตละครง อาจท�าใหเกดความลาชาในการออกเรอและสงผลใหการท�าประมงตองสะดดไป6

การปฏสมพนธกบเจาหนาทรฐขอคนพบจากรายงานนบงชวาผตรวจแรงงานตองมการพฒนา

และปรบปรงอกพอสมควร แรงงานประมงสวนใหญระบวาตนไมเคยไดรบการสอบถามจากเจาหนาทเกยวกบการท�างานในระหวางการตรวจแรงงานทงการตรวจในทะเลและบนฝง ในสวนของผทระบวาตนเคยถกสอบถาม ปรากฏวาบางกรณเจาหนาทยงคงใชเพอนแรงงานประมงดวยกนและคนจากฝายนายจางเปนลามอยเชนเดม

ความตระหนกในสทธแรงงานแรงงานประมงเกอบ 3 ใน 4 (รอยละ 71) รสกวาไมคอยไดรบ

ทราบขอมลเกยวกบสทธในการท�างาน และ 1 ใน 3 ระบวาไมไดเขาถง ขอมลใดๆ เกยวกบสทธแรงงาน มแรงงานจ�านวนไมมากทระบวา ไดรบขอมลเกยวกบสทธของตนเองผานทางโซเชยลมเดย (รอยละ 7) ซงตางจากขอมลจากการส�ารวจเมอเรวๆ นของไอแอลโอทพบวาแรงงานประมงสวนใหญมสมารทโฟนและ/หรอใชบรการโซเชยลมเดย อยางเชน เฟซบก7 ขอคนพบนชใหเหนถงโอกาสส�าหรบผเกยวของ อาท องคกรภาคประชาสงคมทองถนและกระทรวงแรงงาน ทสามารถใหขอมลขาวสารกบแรงงานประมงเกยวกบสทธในการท�างาน ตลอดจนขอมลขาวสารอนๆ เกยวกบการจางงานผานชองทางโซเชยลมเดย

6 นายจางมกเปนผออกคาเอกสารประจ�าตวใหแรงงานขามชาตกอนในตอนแรก แลวคอยมาหกคาจางของแรงงานในภายหลงอยางผดกฎหมาย แรงงานประมงเกอบ 1 ใน 4 (รอยละ 23) ระบวาตนถกหกเงนเชนนน ผประกอบการเรอประมงบางรายจงมแรงจงใจทางการเงนทจะตองยดเอกสารประจ�าตวจนกวาจะไดเงนทออกใหไปคนมาจนครบ.7 เจสน จดด และคณะ (2561) ขอคนพบจากการส�ารวจเสนฐานของโครงการสทธจากเรอถงฝงเกยวกบแรงงานประมงและแปรรปอาหารทะเลในประเทศไทย (กรงเทพฯ: ไอแอลโอ) หนา 12

20 ชวตตดรางแห

อตสาหกรรมการประมงไทยมความเปลยนแปลงอยางรวดเรวในชวงหลายปทผานมา โดยมการพฒนาและการด�าเนนการส�าคญตางๆ จากทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม ทพยายามขยายความคมครองการท�างานใหครอบคลมทวทงภาคอตสาหกรรม ในพลวตของความเปลยนแปลงเชนนเอง การส�ารวจของภาคเครอขายฯ ชใหเหนวายงคงมอปสรรคและชองวางในความคบหนาอยบางสวน ซงบงบอกถงความจ�าเปนในการบงคบใชกฎหมายแรงงานอยางเครงครดมากขน เพอแกไขปญหาการละเมดสทธทยงคงด�ารงอย



แนวทางการท�างาน

การศกษานมการส�ารวจแรงงานประมงสญชาตพมาและกมพชาจ�านวน 300 คน ทท�างานบนเรอประมงพาณชยสญชาตไทยและท�าการประมงในนานน�าไทย ด�าเนนการส�ารวจในชวงเดอนธนวาคม 2560 ถงกมภาพนธ 2561 ในจงหวดชายฝง 6 จงหวด จากทงหมด 22 จงหวดของไทย คอ ปตตาน สงขลา ภเกต ระนอง ชลบร และระยอง

6 จงหวดดงกลาวถกคดเลอกเพอกระจายการเกบขอมลใหทวถงตลอดพนทการประมงส�าคญของไทย (อนดามน อาวไทยตอนบนและลาง) และยงเปนพนททมแรงงานขามชาตท�างานในภาคการประมงอยในสดสวนทสง คดเปนรอยละ 42 ของแรงงานขามชาตทงหมดทลงทะเบยนในภาคการประมงระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 ถงเดอนมนาคม 25608 หลายจงหวดทถกเลอกมการกระจกตวอยางหนาแนนของแรงงานขามชาตบางสญชาต เชน กมพชาในจงหวดระยอง และพมาในจงหวดภเกต9

8 ดตาราง 19 เพงอาง


ปตตาน สงขลา ภเกต ระนอง ชลบร และระยอง ยงเปนศนยกลางส�าคญในอตสาหกรรมการประมงอกดวย โดยมเรอประมงเกอบรอยละ 40 ของเรอประมงทจดทะเบยนทงหมดของไทยในป 2558 และขนสตวน�าไดรอยละ 44 ของปรมาณสตวน�าทงหมดทน�าขนทาในป 255710

ทาเรอของรฐสอนดบแรกทมสตวน�าขนทามากทสดทงในแงปรมาณและมลคาในป 2559 คอ ปตตาน ภเกต ระนอง และสงขลา11

วธการเกบขอมล มการกระจายจ�านวนผใหขอมลอยางเทาเทยมทง 6 จงหวด

(จงหวดละ 50 คน) และมการสมตวอยางตามความสะดวกส�าหรบผใหขอมลทงหมด การสมภาษณกระท�าในบรเวณทาเรอและชมชนแรงงานขามชาตดวยภาษาทองถน โดยผปฏบตงานจากองคกรภาคเครอขายฯ ภาคประชาสงคมทเขารบการอบรมเปนเวลาสองวนกอนการเกบขอมล ผประสานงานการวจยคอยสงเกตการณการเกบขอมลเพอใหการสมภาษณด�าเนนไปดวยมาตรฐานเดยวกน

การสมภาษณทงหมดไดรบความยนยอมจากผใหสมภาษณหลงจากรบฟงการชแจง และผใหสมภาษณไดรบแจงวาตนสามารถปฏเสธทจะตอบค�าถามใดกได หรอยตการสมภาษณเมอใดกได เมอจบการสมภาษณ ผใหสมภาษณไดรบของตอบแทนมลคา 50 บาท (เชน บตรเตมเงนโทรศพทมอถอ ยา ยาคมก�าเนด ผงซกฟอก ยาสฟน เปนตน)

เครองมอการส�ารวจไดรบการพฒนาขนโดยภาคเครอขายฯ และผประสานงานการวจย โดยไดรบความเหนและค�าชแนะจากอาจารยคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และกลมทดสอบกลมเลกๆ ทประกอบดวยแรงงานประมงชาวกมพชาและพมา

การศกษานมขอจ�ากดดวยปจจยหลายประการ การสมตวอยางตามความสะดวกสงผลใหมการกระจกตวสงของผใหขอมลจากเรอประมงบางประเภท (เชน เรออวนลอมจบ) ซงสะทอนถงการใชเครองมอประมงประเภทใดประเภทหนงมากกวาประเภทอนในพนทส�ารวจแตละแหง รวมไปถงความตองการของลกเรอทมความแตกตางกนอยางมากตามประเภทเครองมอ (เชน เรออวนลอมจบตองใชลกเรอจ�านวนคอนขางมาก)

การคดเลอกพนทส�ารวจในจงหวดตางๆ เปนดลพนจของภาคเครอขายฯ และภาคประชาสงคมในพนท อาจท�าใหมความล�าเอยงในการสมตวอยาง ผสมภาษณมแนวโนมทจะหาผใหขอมลจากชมชนหรอทาเรอทตนมความคนเคยจากการท�างานในฐานะผปฏบตงานในพนท และลาม หรอวาจากพนททตนรวาเขาถงไดงายกวา นอกจากน ธรรมชาตของงานประมงมลกษณะการท�างานเปนชวงๆ และตามฤดกาล ซงสงผล

ตอจ�านวนผใหขอมลในทกพนทและตลอดระยะเวลาการส�ารวจ

การใชวธการสมตวอยางดงกลาว หมายความวาขอคนพบท น�าเสนอในรายงานน ไมควรนบเปนภาพแทนของแนวโนมในระดบจงหวด ประเทศ หรอภาคอตสาหกรรม (รวมถงขอคนพบทเกยวของกบเครองมอประมงประเภทตางๆ)

10 เพงอาง11 ดตาราง 2

กฎหมายแรงงานไทยมบทบญญตทอนญาตใหผ ประกอบการเรอประมง สามารถสงลกเรอใหท�างานเกนกวาทกฎระเบยบก�าหนด “ในกรณจ�าเปนหรอฉกเฉน” แต ไม ไดระบเงอนไขจ�ากดไว


ตารา

ง 2 ป

รมาณ

และม

ลคาส

ตวน�า

ทน�าข

นททา

เรอขอ

งรฐส

อนดบ

แรกข

องไท

ย 25

5915

จงหว

ดปร

มาณ

(ตน)

มลคา

(บาท

)

ปตตา

น86

,064

8,415

,571,2

8116

ภเกต

40,93

82,0

36,20

2,833

ระนอ

ง21

,167

1,074

,075,5

92

สงขล

า23

,591

592,0

46,82

3

15

สถตป

รมาณ

สนคา

สตวน

�า ป พ

.ศ. 25

59, ห

นา 3.

16

รวมม

ลคาส

ตวน�า

จด

จงหว

ดเรอ

ทจดท

ะเบยน

255812

เรอทจ

ดทะเบ

ยน

(รอย

ละ),

2558

ปรมา

ณ

(รอย

ละ) 2

5571

3

ปรมา

ณ

(รอย

ละ) 2

557

จ�านว

นการ

0fทะเบ

ยนแร

งงาน

ขามช

าตใน

ภาคก

ารปร

ะมง

พย. 2

559 –

มค.

2560

14

สญชา

ตพมา

(รอย

ละ)

สญชา

ตกมพ

ชา(ร

อยละ

)

ปตตา

น2,7

6111

204,4

3117

3916

57

39

นราธ

วาส

500

214

,137

140

70

30

ระนอ

ง69

83

54,79

45

3095

100

0

พงงา

633

324

,495

213

0490

10

ภเกต

549

282

,556

71505

972

กระบ

576

211

,790

16

100

0

ตรง

587

284

,900

7500

7426

สตล

1,171

540

,591

390

488

12

ตารา

ง 1 เร

อประ

มงทจ

ดทะเบ

ยน ป

รมาณ

สตวน

�าทน�า

ขนทา

และก

ารจด

ทะเบ

ยนแร

งงาน

ขามช

าตรา

ยจงห

วด

จงหว

ดเรอ

ทจดท

ะเบยน

255812

เรอทจ

ดทะเบ

ยน

(รอย

ละ),

2558

ปรมา

ณ

(รอย

ละ) 2

5571

3

ปรมา

ณ

(รอย

ละ) 2

557

จ�านว

นการ

0fทะเบ

ยนแร

งงาน

ขามช

าตใน

ภาคก

ารปร

ะมง

พย. 2

559 –

มค.

2560

14

สญชา

ตพมา

(รอย

ละ)

สญชา

ตกมพ

ชา(ร

อยละ

)

ตราด

1,580

645

,212

438

275

95

จนทบ

ร79

33

1,508

026

530

66

ระยอ

ง 1,4

146

64,23

55

3432

296

ชลบร

1,5

916

26,50

52

1501

2369

ฉะเช

งเทรา

191

173

20

214

88

4

สมทร

ปราก

าร54

42

24,25

52

1244

4547

สมทร

สาคร

439

225

8,403

2216

8286

12

สมทร

สงคร

าม72

03

5,477

01657

972

เพชร

บร

1,063

43,2

870

1089

83

14

ประจ

วบคร

ขนธ

2,012

854

,445

522

5356

43

ชมพร

1,998

850

,746

426

3994

5

สราษ

ฎรธา

น1,5

616

7,383

1578

81

9

นครศ

รธรร

มราช

762

337

,539

314

5775

20

สงขล

า2,6

0211

90,38

08

759

2569

12

กรมป

ระมง

(255

9) สถ

ตเรอ

ประม

งไทย

ป 25

58, ต

าราง

ท 1:

จ�านว

นเรอ

ทจดท

ะเบยน

ฯ การ

มไวใ

นครอ

บครอ

งซงเค

รองม

อท�าก

ารปร

ะมงเป

นราย

จงหว

ดป 25

54 -

2558

, หนา

2513

กร

มประ

มง (2

559)

สถตป

รมาณ

และม

ลคาส

ตวน�า

ณ ท

าขนป

ลาน�า

เคมป

ระจ�า

ป 25

57, ต

าราง

ท 1 :

ปรม

าณสต

วน�าเค

มทขน

ทาป

2552

- 25

57, ห

นา 10

14

กรมก

ารจด

หางา

น (2

560)

จ�านว

นของ

แรงง

านจด

ทะเบ

ยนทเ

หลออ

ย ใน

ภาคก

ารปร

ะมง แ

ยกตา

มทาเร

อ 255

9-25

60, ไ

ฟลส�า

เนาท

ออกซ

แฟม

ประเท

ศไทย


ขอมลพนฐานเกยวกบผ ใหขอมล

ผรวมการส�ารวจแบงตามสญชาตไดอยางคอนขางเทาเทยม คอ พมา (รอยละ 52) และกมพชา (รอยละ 48)

ตาราง 3 สญชาตของผ ใหขอมลแยกตามจงหวด

พมา กมพชา ไมทราบ รวม

ชลบร 12 38 50

ปตตาน 35 15 50

ภเกต 50 50

ระนอง 45 5 50

ระยอง 49 1 50

สงขลา 10 40 50

รวม 152 142 6 300


แรงงานประมงในการส�ารวจนมอายตงแต 17 ถง 53 ป โดยอายเฉลยอยท 32 ป ทงน กฎหมายไทยหามการจางงานบคคลอาย

ต�ากวา 18 ปท�างานบนเรอประมง ทวาการส�ารวจครงนพบแรงงานอายต�ากวาเกณฑหนงคน เปนชาวพมาอาย 17 ปท�างานบนเรออวนครอบทจงหวดระนอง โดยเฉลยผใหขอมลท�างานในอตสาหกรรมประมงไทยมาเปนเวลา 5 ป โดยรอยละ 90 ท�างานประมงมา 1 ปขนไป

ชวงอายของผ ใหขอมล (N=295)

ตากว�า 17 ป�0.34%

18-2419.66%

25-3438.98%

35-4430.17%

45 ป�ข�นไป10.85%

ชวงอายของ ใหขอมล

ระยะเวลาการท�างานในอตสาหกรรมประมงไทย (N=275)ระยะเวลาการทางานในอตสาหกรรมประมง ทย

น น กว�า6.52%

7-11 น3.62%

1 ป�ข�นไป17.75%

1-3 ป�35.87%

4- ป�26.81%

7- ป�9.42%

ผใหขอมลสวนใหญอานออกเขยนไดในภาษาของตนเอง (รอยละ 68) ประมาณ 1 ใน 5 สามารถอานและเขยนในระดบจ�ากด (รอยละ 15) หรออานไดแตเขยนไมได (รอยละ 6) แรงงานสวนใหญระบวาความสามารถทางภาษาไทยของตนอยในระดบ “จ�ากด” (รอยละ 63) และอกรอยละ 29 ระบวาไมสามารถสอสารในภาษาไทยได


กวาครงหนงของผใหขอมล (รอยละ 53) ระบวาท�างานบนเรออวนลอมจบ17 1 ใน 5 ท�างานบนเรออวนลาก (มอวนเดยว อวนค และอวนกง) ขณะทรอยละ 13 ท�างานบนเรออวนครอบ ไมมใครระบวาท�างาน

บนเรอคราดหรอเรอเบดราว

17 การส�ารวจรวบรวมขอมลเกยวกบประเภทของเรอประมงทผใหขอมลท�างานดวยการถามวาเรอใชเครองมอประมงอะไร รายการเครองมอทใชในเครองมอการส�ารวจดดแปลงจากระบบการจดประเภทของกรมประมงเพอการจดท�าเครองหมายประจ�าเรอใหกบเรอประมงตดธงชาตไทย (ด: กรมประมง (2559), ประกาศกรมประมงเรองก�าหนดหลกเกณฑและวธการจดท�าเครองหมายประจ�าเรอประมงพาณชยพ.ศ. 2558, http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2558/E/352/19.PDF) ผสมภาษณไดรบการชแนะแนวทางการอานเครองหมายประจ�าเรอทเขยนบนหวเรอของเรอประมงไทยทกล�า และไดรบเอกสารและภาพส�าหรบชวยใหผใหขอมลระบประเภทของเครองมอประมงเมอจ�าเปน

คณท�างานบนเรอประมงประเภทใด? (N=296)ค ทางานบนเรอประมงประเภทใด

วน าก ว9.46%

วน าก �9.46%วน ก

1.35%

วน3.72%

2.03%

น6.08%

วน น1.01%

วน ากก0.68%

วน53.04%

วน13.18%

ตาราง 4 ประเภทของเครองมอประมงรายจงหวด

ชลบร ปตตาน ภเกต ระนอง ระยอง สงขลา รวม

อวนลากเดยว 3 3 19 3 28อวนลากค 15 7 4 2 28อวนลากกง 1 1 2อวนรน 2 1 3

อวนลอมจบ 35 29 30 22 23 18 157

อวนครอบ 9 11 6 1 12 39อวนยก 4 4อวนลอย 1 10 11

ลอบ 1 1 4 6

อนๆ 17 1 18

ไมทราบ 1 3 4รวม 50 50 50 50 50 50 300


ขอคนพบจากการส�ารวจ

เอกสารประจ�าตวผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 62) มหนงสอเดนทางหรอหนงสอ

ส�าคญประจ�าตว เทยบกบรอยละ 15 ทระบวามหนงสอเดนทางหรอหนงสอส�าคญประจ�าตวในการส�ารวจของไอแอลโอเมอราวหนงปกอนหนา18 และการส�ารวจครงใหญของไอแอลโอในป 2556 ทพบวาแรงงานประมงกวาครงไมมเอกสาร19 ขอคนพบเหลานแสดงถงความส�าเรจของกระทรวงแรงงานในการท�าใหแรงงานขามชาตถกกฎหมายในภาคการประมง

18 เจสน จดด และคณะ (2561) ขอคนพบจากการส�ารวจเสนฐานของโครงการสทธจากเรอถงฝงเกยวกบแรงงานประมงและแปรรปอาหารทะเลในประเทศไทย (กรงเทพฯ: ไอแอลโอ) หนา 1519 สภางค ฉนทวานช และคณะ (2556) วธปฏบตในการจางงานและสภาพการท�างานในภาคการประมงของไทย (กรงเทพฯ: ไอแอลโอ) หนา 36


หนงสอคนประจ�าเรอเปนเอกสารการตรวจคนเขาเมองทกฎหมายการเดนเรอในนานน�าไทย ก�าหนดใหคนสญชาตอนทท�างานบนเรอประมงจะตองม และเรมบงคบใชในป 2559 แมวาเพยงรอยละ 16 ของผใหขอมลระบวาตนมหนงสอคนประจ�าเรอ แตกเปนไปไดวาจรงๆ แลวมจ�านวนมากกวานนทมเอกสารดงกลาว แตการฟนความจ�าและการทหนงสอคนประจ�าเรอถกยดเอาไปเกบไว และควบคมโดยผประกอบการเรอประมงหรอคนเรออาวโสเพอไวใชในการตรวจสอบจากหนวยงานรฐ อาจสงผลตอค�าตอบระหวางการใหสมภาษณ

คณมเอกสารอะไรดงตอไปน? (N=293)

1

2

3

4

5

7

24%

42%

ต น าต า าน �าน น ว าว นนป า

น น าน า

ป าตว

ไ �

1%

16%

62%

4%

ค มเอกสารอะ รดงตอ ปน

การจดหางานรอยละ 98 ของผใหขอมล ระบวาตนตดสนใจดวยเองทจะท�างาน

ในอตสาหกรรมประมง ม 5 คนระบวาตนถกหลอกหรอถกบงคบใหท�างานประมงโดยนายหนาในประเทศตนทาง และม 1 คนถกหลอกหรอถกบงคบโดยนายหนาทพบในประเทศไทย

กวา 1 ใน 3 (รอยละ 42) ของผใหขอมล ระบวากอนเรมงานในปจจบน ตนไมไดรบทราบเงอนไขการจางงาน เชนวา ตองท�างานกชวโมง กวน และจะไดคาจางเทาใด ในสวนของแรงงานประมงทระบวาทราบเงอนไขการจางงานกอนเรมงาน สวนใหญ (รอยละ 56) ไดรบค�าอธบายจากคนเรออาวโส และ 1 ใน 5 ไดรบค�าอธบายจากนายจาง แรงงานประมง 1 ใน 10 พดคยเกยวกบเงอนไขการจางงานกบคนรจก20

ทตนพบในประเทศตนทาง (รอยละ 7) หรอในประเทศไทย (รอยละ 4) อกรอยละ 6 ระบวามคนในครอบครวบอกเงอนไขการจางงานใหตนทราบอยางคราวๆ

20 ในบรบทน ‘คนรจก’ อาจหมายถงใครกตามทเปนตวกลางทชวยผใหขอมลหางานหรอเดนทางยายถน เชน เพอน คนในชมชน และนายหนาจดหางาน


กอนเรมงานปจจบน มใครอธบายเงอนไขการจางงานใหคณฟงหรอไม? (N=298)

กอนเรมงานปจจบนมใครอธบายเงอน ขการจางงานใหค งหรอ ม

58%ไ �42%

ใครเปนคนอธบายเงอนไขการจางงาน? (N=165)*

น2%

นา า20%

น าว56%

น น ว6%

ใครเปนคนอธบายเงอน ขการจางงาน

น ก นไ4%

น ก ตน า7%

กา5%

ผใหขอมลทระบวามคนอธบายเงอนไขการจางงานใหตน งกอนเรมงาน*ผใหขอมลทระบวามคนอธบายเงอนไขการจางงานใหตนฟงกอนเรมงาน

แรงงานประมงกวา 1 ใน 3 (รอยละ 42) ระบว าตนไม ทราบเงอนไขการจางงานกอนเรมงาน ในขณะเดยวกน มเพยงรอยละ 43 เท านนทจ�าได ว าเคยลง ลายมอชอในสญญาจาง



การลงลายมอชอในสญญากฎหมายก�าหนดใหแรงงานในอตสาหกรรมประมงทกคนตองม

หนงสอสญญาจางและจะตองมไวเพอการตรวจสอบเมอเรอออกจากทาหรอเขาเทยบทา

ถงจะมขอก�าหนดดงกลาวกตาม มผใหขอมลเพยงรอยละ 43 เทานนทจ�าไดวาเคยลงลายมอชอในสญญาจาง ขณะทรอยละ 39 จ�าไมไดวาเคยลงลายมอชอในสญญาจาง และรอยละ 18 ไมแนใจวาเคยท�าลงลายมอชอหรอไม การทผใหขอมล 1 ใน 5 ไมแนใจวาเคยลงลายมอชอในสญญาจางหรอไมนน นาจะเปนเพราะแรงงานมกไมคอยแนใจวาตนลงลายมอชอในเอกสารอะไรไปบาง และเพยงแตท�าๆ ไปตามค�าสงของนายจาง หวหนา และคนกลาง

ในหมผใหขอมลทระบวาเคยลงลายมอชอในเอกสารหนงฉบบหรอมากกวานนกอนเรมงานปจจบน (N=174) รอยละ 53 ระบวา ไมรวาทลงลายมอชอไปนนคออะไร

คณจ�าไดหรอไมวาเคยลงลายมอชอในสญญาจาง? (N=285)

ไ �39%

ค จา ดหรอ มวาเคยลงลายมอชอในส าจาง

ไ � น�18%

43%

ในหมแรงงานทจ�าไดวาเคยลงลายมอชอในสญญา (N=123) รอยละ 69 ระบวาไมมโอกาสไดอานเอกสารดงกลาวกอนลงลายมอชอ ขณะทรอยละ 57 ระบวาไมมใครอธบายเนอหาในสญญาใหฟงกอนลงลายมอชอ รอยละ 45 ของผใหขอมลทจ�าไดวาเคยลงลายมอชอในสญญา ระบวาไมมโอกาสไดอานสญญาและไมมใครอธบายเนอหาใหฟง

คณมโอกาสไดอานสญญาจางกอนลงลายมอชอหรอไม? (N=122)*

ไ �69%

ค ม อกาส ดอานส าจางกอนลงลายมอชอหรอ ม

31%

ผ ใหขอมลทจ�าไดวาไดลงลายมอชอในสญญาจางงาน

*ผใหขอมลทจ�าไดวาไดลงลายมอชอในสญญาจางงาน


มใครอธบายเนอหาในสญญาใหฟงกอนลงลายมอชอหรอไม? (N=121)*

ไ �57%

าไ �ไ2%

มใครอธบายเนอหาในส าให งกอนลงลายมอชอหรอ ม

41%

ผ ใหขอมลทจ�าไดวาไดลงลายมอชอในสญญาจางงาน*ผใหขอมลทจ�าไดวาไดลงลายมอชอในสญญาจางงาน

ใครอธบายเนอหาในสญญาจางใหคณฟง? (N=49)*

น าว31%

น26%

ใครอธบายเนอหาในส าจางใหค ง

นา า37%

กา6%

*ผใหขอมลทไดรบค�าอธบายเนอหาของสญญาจางงานของตน

การหนวงเหนยวคาจาง (เปนเวลานานถงสองปในกรณทแยทสด) และการหกคาจางอยางผดกฎหมาย ยงคงเปนปญหาส�าหรบแรงงานจ�านวนมากในภาคการประมง



ถงแมวากฎหมายก�าหนดใหนายจางตองจดท�าสญญาจางสองฉบบทเหมอนกนทกประการ และมอบใหแรงงานไวหนงฉบบ แต รอยละ 95 ของผใหขอมลทงหมดระบวาตนไมไดรบหนงสอสญญา

ดงกลาว (สดสวนผใหขอมลทจ�าไดวาเคยลงลายมอชอในสญญาจาง แตไมมส�าเนาสญญาจางคอรอยละ 91)

คณมหนงสอสญญาจางหรอไม? (N=265)

ไ �95%

ค มหนงสอส าจางหรอ ม

5%

ระบบและความถ ในการจายคาจางผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 54) ระบวาไดรบคาจางตายตว

สวนผใหขอมลอกสวนระบวาไดรบคาจางเปนสวนแบงจากมลคาสตวน�า ทจบได (รอยละ 6) หรอไดเปนสวนแบงผสมกบคาจางตายตว (รอยละ 5) หรอไดรบคาจางลวงหนาเปนจ�านวนทตายตวหรอไมตายตวกอนชวงเวลาท�างาน (รอยละ 3) เกอบ 1 ใน 3 ของแรงงาน (รอยละ 30) บอกวาคาแรงของตนคดเปนแบบเหมาจาย

21 ตามกฎหมายไทย ไมครอบคลมถงคาจางทเปนสวนแบงจากมลคาสตวน�าทจบไดซงตองจายไตรมาสละหนงครง ด: http://www.oic.go.th/FILEWEB/CABINFOCENTER4/DRAWER024/GENERAL/DATA0001/00001102.PDF

คณไดรบคาจางอยางไร? (N=274)

น �ว นา3%

า �า ปนก น30%

ไ ปน �วน �6%

5%

ค ดรบคาจางอยาง ร

�า า ตา ตว54%

น2%

ในป 2560 กระทรวงแรงงานออกกฎระเบยบก�าหนดใหนายจางตองจายคาจ างแกแรงงานประมงดวยการโอนเงนทางธนาคาร ไมต�ากวาเดอนละครง โดยเรมตงแตเดอนพฤศจกายนของป 256021

ครงหนงของผใหขอมลระบวาไดรบคาจางรายเดอน ขณะทมจ�านวนนอยมากระบวาไดรบรายสปดาห (รอยละ 1) หรอรายวน (รอยละ 1) กวา 1 ใน 3 ของผใหขอมล (รอยละ 37) ระบวาไดรบคาจางเปนการเหมาจายเปนกอน โดยงวดหนงใชเวลาหลายเดอนหรอเปนป ขณะทรอยละ 6 ระบวาไดรบคาจางเมอออกทะเลแตละครง


คณไดรบคาจางบอยแค ไหน? (N=272)

า วน2%

า �า ปนก น37%

ต� กา ก ต� 6%

ค ดรบคาจางบอยแค หน

น4%

า น50%

า ป า1%

ในกลมแรงงานประมงทท�างานบนเรออวนลาก 1 ใน 3 ระบวาตนไดรบคาจางนอยกวาเดอนละหนงครง และสดสวนดงกลาวในกลมแรงงานประมงบนเรออวนลากค (รอยละ 50) มสงกวาเรออวนลากเดยว (รอยละ 18) การเหมาจายเปนกอนพบไดมากทสดในหมแรงงานบนเรออวนครอบ (รอยละ 50) และแรงงานบนเรอลอมจบ (รอยละ 40)

คณไดรบคาจางบอยแค ไหน? อวนลาก (N=52)

า �า33%

ต� ก6%

ค ดรบคาจางบอยแค หน อวนลาก

า น57%

น4%

า ป า0%

คณไดรบคาจางบอยแค ไหน? อวนลอมจบ (N=143)

า �า40%

น4%

ต� ก5%

ค ดรบคาจางบอยแค หน อวนลอมจบ

า น49%

า ป า2%


คณไดรบคาจางบอยแค ไหน? อวนครอบ (N=34)

า �า50%

น3%

า ป า0%

ต� ก3%

ค ดรบคาจางบอยแค หน อวนครอบ

า น44%

แรงงานประมงทระบวาไดรบคาจางเปนการเหมาจายเปนกอน ตองรอเปนเวลา 6 เดอนโดยเฉลย จงจะไดรบเงน โดยระยะเวลาทนานทสดทมการระบคอ 24 เดอน22 รอยละ 80 ของผใหขอมลกลมนระบวาตองการไดรบคาจางดวยวธอน

ถาเลอกได คณอยากไดรบคาจางแบบอนหรอไม เชน เงนเดอนทตายตว? (N=93)*

ไ �20%

ถาเลอก ด ค อยาก ดรบคาจางแบบอนหรอ ม เชน เงนเดอนทตายตว

าก80%

ผ ใหขอมลทบอกวารายไดของพวกเขาถกค�านวหรอจายแบบเหมายกเวนผใหขอมลทไดรบคาแรงเปนสวนแบงสตวน�าทจ�าไดหรอเปนแบบผสมทอยบนฐานของการแบงสดสวน

*ผใหขอมลทบอกวารายไดของพวกเขาถกค�านวณหรอจายแบบเหมา ยกเวนผใหขอมลทไดรบคาแรงเปนสวนแบงสตวน�าทจ�าไดหรอเปนแบบผสมทอยบนฐานของการแบงสดสวน

การหกเงนผใหขอมลจ�านวนครงหนงระบวาถกหกเงนจากคาจาง มการหก

เงนอยางผดกฎหมาย คอ หกคาจดท�าเอกสารประจ�าตว (รอยละ 23) คาอาหาร น�าดม และสงจ�าเปนอนๆ บนเรอประมง (รอยละ 5) และหกจายคนคาธรรมเนยมนายหนา (รอยละ 2)

ทงน การหกเงนบางอยางทระบโดยแรงงานอาจถกกฎหมายหรอไมกได เปนตนวาการหกใชหนทเกดจากการเบกเงนลวงหนาหรอการกยม (รอยละ 24) และหกเปนโทษปรบจากการท�างาน (รอยละ 7) การหกคาจางเพอใชหนเกดขนกบ 1 ใน 3 ของผใหขอมลทท�างานบนเรออวนครอบ 1 ใน 5 ของคนทท�างานบนเรออวนลอมจบ (รอยละ 23) และเรออวนลาก (รอยละ 22) ในกลมแรงงานบนเรออวนลาก แรงงานบนเรออวนลากคถกหกเงนใชหนมากทสด (รอยละ 39)22 ไมรวมผใหขอมลทไดรบคาจางเปนสวนแบงจากมลคาสตวน�าหรอแบบผสมทรวมสวนแบงจากมลคา

สตวน�า ทระบวาไดรบคาจางไมถงเดอนละครง (N=3)


คาจางของคณถกหกเปนคาอะไรบางหรอไม? (N=296)

1

2

3

4

5

ไ �

ข

า ปน

ข

ไ � า ปน ก

น ก

�วนา

ก

�าา

กา ป

าตว

ปากกา

า าน

ปน

ไ � าต

�านานา น

คาจางของค ถกหกเปนคาอะ รบางหรอ ม

50%

5%

24% 23%

7%

1% 0% 0% 0%2%

4%

วธการจายคาจางในกรณสวนใหญ ผใหขอมลไดรบคาจางจากนายจาง (รอยละ 68)

เปนระดบหวหนาอยางเชนไตเรอหรอชว (หวหนาลกเรอ) (รอยละ 23) ผจดการบรษท (รอยละ 5) มลกเรอจ�านวนไมมากทระบวาไดรบคาจางจากตวกลางหรอนายหนา (รอยละ 0.7) และผรบเหมา (รอยละ 2.5) ทงนผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 69) ระบวาไมไดรบสลปคาจางหรอบนทกแจกแจงรายละเอยดคาจางเวลารบเงน

แมวาแรงงานประมงสวนใหญ ระบวาตนไดรบการฝกอบรมให ใช อปกรณความปลอดภย แตมเพยงไมกคนทระบวาเคยไดรบค�าแนะน�าเรองการใชเครองมอประมงอยางปลอดภย



คณไดรบสลปคาจางหรอบนทกแจกแจงรายละเอยด

คาจางเวลารบคาจางหรอไม? (N=280)

ไ �ไ69%

ค ดรบสลปคาจางหรอบนทกแจกแจงรายละเอยดคาจางเวลารบคาจางหรอ ม

ไ31%

การสงเงนกลบบานรอยละ 70 ของผใหขอมลระบวาสงเงนรายไดทไดจากการท�างาน

ประมงกลบไปทบาน โดยเฉลย ผใหขอมลสงเงนกลบบาน 10,430 บาททกๆ 3 เดอน

ชวโมงท�างานผใหขอมลถกขอใหประมาณการชวโมงท�างานขณะออกทะเล

ตงแตการวางอวนและดงอวน คดปลาและเกบปลา ซอมอวน ตลอดจนงานท�าความสะอาดและงานบ�ารงรกษา ผใหขอมลระบวาท�างานโดยเฉลยวนละ 11 ชวโมงขณะออกทะเล 1 ใน 5 (รอยละ 19) ระบวาตนท�างานนานกวา 14 ชวโมงตอวน ตามทกฎหมายคมครองแรงงาน

ของไทยก�าหนดเกยวกบระยะเวลาพกขณะออกทะเลก�าหนดไว

ชวโมงท�างานในชวงเวลา 24 ชวโมงขณะออกทะเล (N=291)

11-14 ว36%

21 ว ากกว�า1%

15-2 ว18%

ชว มงทางานในชวงเวลา ชว มงข ะออกทะเล

-1 ว39%

5 ว6%

ขอคนพบส�าคญเกยวกบชวโมงท�างานตามประเภทเครองมอประมง

• 1 ใน 3 ของผใหขอมลทท�างานบนเรออวนลาก (รอยละ 32) ประมาณวาการท�างานเกน 14 ชวโมงตอวนขณะออกทะเล โดยสดสวนนสงขนเลกนอยในหมแรงงานบนเรออวนลากเดยว (รอยละ 36) เทยบกบเรออวนลากค (รอยละ 30) และรอยละ 40 ของผใหขอมลทท�างานบนเรออวนลากประมาณวาตนท�างาน 11-14 ชวโมงตอวน ขณะทรอยละ 28 ประมาณวาตนท�างาน 6-10 ชวโมงตอวน

• รอยละ 16 ของแรงงานบนเรออวนลอมจบ ประมาณวาตนท�างานมากกวา 14 ชวโมงตอวนขณะออกทะเล ขณะทรอยละ 47 ระบวาตนท�างาน 6-10 ชวโมงตอวน และรอยละ 32 ประมาณการวาตนท�างาน 10-11 ชวโมงตอวน


• เพยงรอยละ 8 ของผใหขอมลทท�างานบนเรออวนครอบประมาณการวาตนท�างานมากกวา 14 ชวโมงตอวนขณะออกทะเล สวนใหญประมาณการวาตนท�างาน 11-14 ชวโมงตอวน (รอยละ 45) จ�านวนทนอยกวาเลกนอยประมาณการวาตนท�างาน 6-10 ชวโมงตอวนในทะเล (รอยละ 37) แรงงานจ�านวน 1 ใน 10 ประมาณการวาตนท�างาน

ไมเกน 5 ชวโมงตอวนในทะเล

• จากผใหขอมล 11 คนทท�างานบนเรออวนลอย ม 10 คนทระบวาตนท�างาน 15-20 ชวโมงตอวน ซงอาจเกยวของกบการใชเวลาซอมอวนอยบอยๆ และใชเวลานานเมอเทยบกบอวนชนดอนๆ

• มผใหขอมลเพยง 3 คนเทานนทประมาณวาตนท�างานวนละ 21 ชวโมงหรอมากกวาขณะออกทะเล โดย 2 คนท�างานบนเรออวนลอมจบ และ 1 คนท�างานบนเรออวนลากค

แรงงานประมงจ�านวนมากเชอวาตนตองจายคาธรรมเนยมทในบางกรณสงถง 20,000 บาทเพอ เป ลยนนายจาง



ชวโมงท�างานในชวงเวลา 24 ชวโมงในทะเล อวนลอมจบ (N=153)

11-14 ว32%

21 ว ากกว�า1%

15-2 ว15%

ชว มงทางานในชวงเวลา ชว มงในทะเล อวนลอมจบ

-1 ว47%

5 ว5%

ชวโมงท�างานในชวงเวลา 24 ชวโมงในทะเล อวนลาก (N=57)

11-14 ว40%

21 ว ข�นไป2%

15-2 ว30%

ชว มงทางานในชวงเวลา ชว มงในทะเล อวนลาก

-1 ว28%

ชวโมงท�างานในชวงเวลา 24 ชวโมงในทะเล อวนครอบ (N=38)

11-14 ว45%

15-2 ว8%

ชว มงทางานในชวงเวลา ชว มงในทะเล อวนครอบ

-1 ว37%

-5 ว10%

21 ว ข�นไป0%

ชวโมงท�างานในทะเลมความไมแนนอนและถกก�าหนดโดยหลายปจจย (สภาพทะเล ปรมาณปลา เปาหมายการจบปลาทก�าหนดโดยผประกอบการเรอประมง แรงจงใจส�าหรบลกเรอ ความเสยหายของอวน ฯลฯ) ในบางวน แรงงานประมงอาจตองท�างานมากกวาปกต กฎหมายแรงงานไทยมบทบญญตทอนญาตใหผประกอบการเรอประมง สามารถสงลกเรอใหท�างานเกนกวาทกฎระเบยบก�าหนด “ในกรณจ�าเปนหรอฉกเฉน”23 แตไมไดระบเงอนไขก�ากบไว

23 มาตรา 5 กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ. 2557


ผใหขอมลถกขอใหประมาณการวา มกครงในการออกทะเลทตนตองท�างานนานกวา 14 ชวโมงตอวน ค�าตอบทไดถกน�าไปเทยบกบระยะเวลาการออกทะเลสงสดของแตละคน ตามประเภทของอวนทส�าคญ 3 ประเภท โดยไมนบแรงงานประมงบนเรอทเขาออกทาทกวน24

ตาราง 5 เรออวนลาก: มกครงทคณท�างานมากกวา 14 ชวโมงตอวน

ในการออกทะเลครงหนงๆ?

ไมเคย หนงครง

2-3 ครง

4-5 ครง

มากกวา 6 ครง ทกวน รวม

ระยะเวลาออกทะเล 2-5 วน 2 1 3

6-10 วน 2 2 1 5

11-14 วน 6 3 2 2 1 14

15-20 วน 10 3 7 1 2 2 25

21 วนขนไป 2 2 3 2 9

ไมมขอมล 1 1 2

24 ขอคนพบบางอยางนท�าใหเหนปญหาของการรายงานชวโมงการท�างานของตนเอง โดยชใหเหนถงความจ�าเปนทจะตองมวธการเกบขอมลทเชอถอไดมากกวานทอาศยความจ�าของผตอบนอยลง ตวอยางเชน แมวาหนงในสามของผใหขอมลทท�างานบนเรออวนลากจะประมาณวาตนท�างานมากกวา 14 วนในวนปกตขณะออกทะเล แตนอยกวาหนงในสบของผใหขอมลจากกลมเดยวกนรายงานวาท�างานมากกวา 14 ชวโมงทกวนของการออกเรอประมงทกครง

ตาราง 6 อวนลอมจบ: มกครงทคณท�างานมากกวา 14 ชวโมงตอวน


ไมเคย หนงครง 2-3 ครง

4-5 ครง

มากกวา 6 ครง ทกวน รวม

ระยะเวลาออกทะเล 2-5 วน 25 4 17 2 2 7 57

6-10 วน 27 3 7 5 6 48

11-14 วน 3 1 4

15-20 วน 4 1 4 1 2 12

21 วนขนไป 6 4 1 2 13

ไมมขอมล 10 2 2 1 15

รวม 75 10 32 10 12 10 149

ตาราง 7 อวนครอบ: มกครงทคณท�างานมากกวา 14 ชวโมงตอวน


ไมเคย หนงครง 2-3 ครง

4-5 ครง

มากกวา 6 ครง ทกครง รวม

ระยะเวลาออกทะเล 2-5 วน 3 1 1 5

6-10 วน 10 3 1 1 15

15-20 วน 7 7

21 วนขนไป 2 1 1 4

ไมมขอมล 1 2 2 5

รวม 23 4 2 1 3 3 36


เพอไมใหลกเรอประมงเหนอยลาเกนไป กระทรวงแรงงานไดก�าหนดมาตรฐานเพมเตมส�าหรบระยะเวลาพกขณะออกทะเล โดยระยะเวลาพกสามารถแบงออกไดไมเกนสองชวง ชวงหนงตองไมต�ากวาหกชวโมง ผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 64) ระบวาตนมเวลาพกตอเนอง 6 ชวโมงเปนประจ�า แรงงานบนเรออวนครอบซงมสดสวนสงสด (รอยละ 33) ทระบวาตนไมเคยมเวลาพกขนต�า 6 ชวโมง ซงอาจสะทอนถง การวางอวนทเกดขนเปนประจ�ากวาเรอทใชอวนประเภทอน ท�าใหมจ�านวนกะท�างานมากกวา ซงสงผลตอระยะเวลาการพกตอเนองของแรงงาน

ในชวง 24 ชวโมงในทะเล คณไดพกเปนเวลาอยางนอย 6 ชวโมง

บอยแค ไหน? (N=298)

า 16%

ไ �14%

ในชวง ชว มงในทะเล ค ดพกเปนเวลาอยางนอย ชว มงบอยแค หน

ปนป า64%

ไ �6%

แรงงานประมงเกอบ 3 ใน 4 (รอยละ 71) ร สกวาไมคอยไดรบทราบขอมล เกยวกบสทธในการท�างาน และหนงในสาม ระบวาไมไดเขาถงขอมลใดๆ เกยวกบสทธแรงงาน



ในชวง 24 ชวโมงในทะเล คณไดพกเปนเวลาอยางนอย 6 ชวโมง

บอยแค ไหน? อวนลาก (N=58)

า 24%

ไ �7%

ในชวง ชว มงในทะเล ค ดพกเปนเวลาอยางนอย ชว มงบอยแค หน อวนลาก

ปนป า66%

ไ �3%

ในชวง 24 ชวโมงในทะเลคณไดพกเปนเวลาอยางนอย 6 ชวโมง

บอยแค ไหน? อวนลอมจบ (N=155)

า 17%

ไ �12%

ในชวง ชว มงในทะเลค ดพกเปนเวลาอยางนอย ชว มงบอยแค หน อวนลอมจบ

ปนป า65%

ไ �6%

ในชวง 24 ชวโมงในทะเลคณไดพกเปนเวลาอยางนอย 6 ชวโมง

บอยแค ไหน? อวนครอบ (N=39)

ไ �13%

ในชวง ชว มงในทะเลค ดพกเปนเวลาอยางนอย ชว มงบอยแค หน อวนครอบ

ปนป า51%

า 13%

ไ �33%


การขาดแคลนลกเรอผใหขอมลไดรบค�าถามวารสกวาเรอทตนท�างานนน มลกเรอใน

จ�านวนทเพยงพอหรอไม รอยละ 70 ระบวามเพยงพอ สวนรอยละ 27 ระบวามความขาดแคลนลกเรออยบาง ขณะทรอยละ 3 ระบวามความขาดแคลนลกเรออยางมากบนเรอทตนท�างาน25

ตาราง 8 ขนาดลกเรอโดยเฉลยตามประเภทเรอ

จ�านวนลกเรอโดยเฉลย

เรออวนลาก (N=58) 10

เรออวนรน (N=4) 18

เรออวนลอมจบ (N=157) 26

เรออวนครอบ (N=39) 15

เรออวนยก (N=4) 6

เรออวนลอย (N=11) 9

เรอวางดก (N=6) 6

อนๆ (N=18) 9

ชวโมงการท�างานททาเรอผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 63) ระบวาท�างานโดยเฉลย 2-3 วน

ใหกบนายจางในชวงเขาฝง นอกจากการท�างานททาเรอในชวงเขาฝงแลว ผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 92) ระบวาตนตองท�างานททาเรอในวนทเรอเขาเทยบทาหรอออกจากทา (ขนขาวสาร ขนปลา ฯลฯ) โดยเฉลยแลว แรงงานประมงท�างานเพม 5 ชวโมงททาเรอในวนเหลานน

สวนใหญของผใหขอมล (รอยละ 58) ท�างานบนเรอทออกทะเลเปนเวลา 7 วนเปนอยางนอย ซงหมายความวามแรงงานจ�านวนมากทท�างานหลายชวโมงททาเรอเปนประจ�า

นอกเหนอไปจากชวโมงท�างานในทะเล ควรตองมการส�ารวจเพมเตมตอไปถงความสมพนธระหวางชวโมงท�างานในทะเลและบนฝง โดยเฉพาะในแงทวา จ�านวนชวโมงท�างานทงหมดเกนขดจ�ากดส�าหรบชวงเวลาหนงๆ ตามทกฎหมายไทยก�าหนดหรอไม (24 ชวโมงและ 7 วน) เมอเรอออกจากทา/เขาเทยบทา และท�าการประมงภายในระยะเวลาดงกลาว

25 ผใหขอมลคนหนงระบวาบนเรอของตนมลกเรอมากเกน


การจดหาอาหารและน�าดมผใหขอมลไดรบค�าถามวาปกตไดทานอาหารกมอในวนท�าประมง

ในทะเล โดยเฉลยระบวาไดทาน 2.5 มอตอวน รอยละ 53 ระบวาไดทาน 2 มอ และรอยละ 44 ระบวาปกตไดทานวนละ 3 มอ

ผประกอบการเรอประมงทมขนาด 30 ตนกรอสขนไป ถกก�าหนดวาตองจดใหม “อาหาร น�าดม ทมคณภาพ ถกสขลกษณะ และมปรมาณทเพยงพอ ใหเหมาะสมกบการท�างานและระยะเวลาการใชชวตบนเรอประมง”26 ถงกระนนกตาม ภาคเครอขายฯ กไดรบฟงค�าบอกเลาถงปญหาการจดหาเสบยงอาหารสด เชน เนอสตว ผก ทหมดไปกอนจะเสรจสนการท�าประมง ท�าใหแรงงานประมงตองยงชพดวยขาวและปลาทจบได

ผ ใหขอมลไดรบค�าถามวา ตนคดวาเสบยงอาหารสดมความเพยงพอหรอไม โดยค�าวา “เพยงพอ” ในทน หมายรวมถงสมดลทางโภชนาการตลอดการออกทะเลท�าการประมง รอยละ 16 ตอบวาไดรบเสบยงอาหารทไมเพยงพอ ซงมากกวาการส�ารวจของไอแอลโอ เมอป 2556 ทพบแรงงานรอยละ 12 ทไดรบจดสรรอาหารไมเพยงพอ

อยเลกนอย27 ผใหขอมลกลมนถกขอใหประมาณจ�านวนวนทมเสบยงในการออกทะเลแตละครง แลวน�าจ�านวนวนดงกลาวมาเทยบกบระยะเวลาการออกทะเลทสนทสดและนานทสด ซงระบโดยแรงงานประมงแตละคน

ยกตวอยางเชน ผใหขอมลคนหนงทท�างานบนเรออวนลากเดยวทจงหวดระนอง ระบวาในขณะทเรอออกทะเลเปนเวลา 15 ถง 30 วน เสบยงอาหารสดทไดรบ จะอยไดแค 7 วนเทานน หมายความวาแรงงานจะมอาหารประทงชวตอยางจ�ากดเปนเวลา 8 ถง 23 วนในทะเล

ในกลมผใหขอมลทระบวามเสบยงอาหารไมพอเพยง รอยละ 36 ระบวามอาหารจ�ากดในการออกทะเลระยะเวลาสนทสด โดยเสบยงอาหารไมเพยงพอ คดเปนระยะเวลาโดยเฉลยแค 1 วนเทานน เทยบกบ

การออกทะเลระยะเวลานานทสดซงรอยละ 90 ของผใหขอมลจากกลมเดยวกนนระบวาตนไดรบเสบยงอาหารไมเพยงพอ คดเปนระยะเวลาโดยเฉลย 5 วนในการออกทะเลคราวหนง

ผใหขอมลไดรบค�าถามเกยวกบแหลงน�าดมทจดใหบนเรอ ในกรณสวนใหญ ผใหขอมลระบวาตนดมน�าขวด (รอยละ 63) หรอน�าจากถงบนเรอทบรรจโดยธรกจน�าดม (รอยละ 24) นอกนนกมน�าประปา (รอยละ 9) และน�าทละลายจากน�าแขงทใชเกบรกษาปลาในหองเกบ (รอยละ 4) เกอบครงหนง (รอยละ 43) ระบวาตนไมไดดมน�าแบบเดยวกบทคนเรออาวโสดม

26 ขอ 6 กฎกระทรวงระบบความปลอดภย สขอนามยและสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ. 255927 สภางค ฉนทวานช และคณะ (2556) วธปฏบตในการจางงานและสภาพการท�างานใน ภาคการประมงของไทย, (กรงเทพฯ: ไอแอลโอ), หนา 60, http://www.ilo.org/dyn/migpractice/docs/184/Fishing.pdf.


สขภาพและความปลอดภยในการท�างานแมวาจะมกฎหมายก�าหนดใหผประกอบการเรอประมง ตองจด

ใหมยาและเวชภณฑทจ�าเปนส�าหรบการปฐมพยาบาลเบองตนส�าหรบลกเรอ แตกวาหนงในสามของผใหขอมล (รอยละ 35) ระบวาเรอทตนท�างานไมมสงเหลาน (หรอวาลกเรอตองน�ามาเอง) และแมวาจะมการเปลยนแปลงกฎหมายเมอป 2557 เพอก�าหนดใหผประกอบการเรอตองจดยาและเวชภณฑไว28 แตจ�านวนแรงงานทรายงานในป 2560/2561 วาเรอขาดยาและอปกรณปฐมพยาบานนน กลบสงกวาสดสวนทไอแอลโอ พบ (รอยละ 27) ในการส�ารวจเมอป 255629

ลกเรอไดรบยาและเวชภณฑทจ�าเปนส�าหรบการปฐมพยาบาลเบองตน

จากผประกอบการเรอประมงหรอไม? (N=299)

ลกเรอ ดรบยาและเวชภ ทจาเปนสาหรบการป มพยาบาลเบองตนจาก ประกอบการเรอประมงหรอ ม

ไ65%

ไ �35%

กฎหมายไทยยงก�าหนดใหลกเรอตองไดรบการฝกสอนจากนายเรอ ในเรองการใชเครองมอประมงและอปกรณบนเรออยางปลอดภยกอนเรมงาน และยงมกฎระเบยบก�าหนดใหตองมการจดท�าบนทกการฝกอบรมดงกลาว พรอมลงลายมอชอโดยแรงงานอกดวย

ผใหขอมลไดรบค�าถามวา ไดรบการฝกอบรมใหใชเครองมอประมงอยางปลอดภยหรอไมและเมอใด มเพยงรอยละ 12 ทระบวาไดรบการฝกอบรมกอนเรมงาน สวนใหญ (รอยละ 50) ระบวาเปนการท�างานไป เรยนรไป 1 ใน 10 ระบวาเคยรบการฝกฝนมากอนบนเรอล�าอน ขณะท 1 ใน 4 (รอยละ 28) ไมเคยรบการฝกอบรมใดๆ เลย

คณเคยไดรบการฝกสอนใหใชเครองมอประมง

และอปกรณทเกยวของอยางปลอดภยหรอไม? (N=295)ค เคย ดรบการ กสอนใหใชเครองมอประมง

และอปกร ทเกยวของอยางปลอดภยหรอ ม

50%

นกา า านป น ก� น าน

า านไป นไป นกา า านป น

12%

ไ �28%

ก าก� น10%

28 มาตรา 16 กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ. 255729 สภางค ฉนทวานช และคณะ (2556) วธปฏบตในการจางงานและสภาพการท�างานใน ภาคการประมงของไทย, (กรงเทพฯ: ไอแอลโอ), หนา 59, http://www.ilo.org/dyn/migpractice/docs/184/Fishing.pdf.


กวารอยละ 92 ของผใหขอมล ระบวาสามารถเขาถงอปกรณความปลอดภยพนฐานบนเรอ อยางเชน เสอชชพ ทตนรวธใช ผใหขอมลสวนนอยระบวาสามารถเขาถงอปกรณความปลอดภยสวนบคคลทตนไมรวธใช (รอยละ 6) หรอไมทราบวามอปกรณเชนทกลาวมาน

บนเรอ (รอยละ 2)

ราวครงหนงของผใหขอมล (รอยละ 47) ระบวาเคยเจบปวยขณะออกทะเล ท�าใหไมสามารถท�างานไดในการจางงานปจจบน ผใหขอมลในกลมนไดรบค�าถามวาสามารถหยดงานไดหรอไม และถาได ไดรบคาจางขณะลาปวยตามกฎหมายก�าหนดหรอไม โดยรอยละ 87 ของผใหขอมลกลมน ระบวาไดรบอนญาตใหพกไดเมอเจบปวยบนเรอ และไดรบคาจางขณะลาปวย นอกนน รอยละ 6 ระบวาสามารถพกได แตไมไดรบคาจางขณะลาปวย รอยละ 4 ระบวาสามารถพกไดแตถกหกเงนจากคาจาง และรอยละ 3 ระบวาไมไดรบอนญาตใหพกเมอเจบปวย

เกดอะไรขนเมอคณปวยจนท�างานไม ไดในทะเล? (N=136)*เกดอะ รขนเมอค ปวยจนทางาน ม ดในทะเล

50%

กไ ไ �า

3%

ไ � า า ก

กไ ไ �ไ �า6%

กไ ก ก �า4%

ผใหขอมลทตอบวาเคยไมสามารถท�างานไดในทะเลเนองจากเจบปวยในระหวางการจางงานปจจบน

*ผใหขอมลทตอบวาเคยไมสามารถท�างานไดในทะเลเนองจากเจบปวยในระหวางการจางงานปจจบน

เกอบ 1 ใน 4 ของผใหขอมล (N=69) ระบวาเคยพบเหนลกเรอไดรบบาดเจบหรอเจบปวยอยางรนแรงขณะออกทะเล และจ�าเปนตองไดรบการรกษาพยาบาลโดยทนท (เชน นวขาด) โดยผใหขอมลในกลมน รอยละ 53 ระบวาลกเรอทเจบปวยหรอไดรบบาดเจบ ถกน�าตวกลบเขาฝงโดยทนทเพอรบการรกษาพยาบาล 1 ใน 3 ของกรณทเกดขน (รอยละ 32) มการนดหมายกบเรอล�าอนทก�าลงกลบเขาฝงเพอสงตวแรงงานทเจบปวยหรอไดรบบาดเจบ

การสงตวแรงงานทท�างานอยในทะเลภายใตสถานการณเชนนไดรบอนญาตใหท�าได แตอยภายใตการควบคมโดยทางการไทย อยางไรกด พบวารอยละ 12 ของกรณทเกดขน ผใหขอมลระบวาแรงงานทเจบปวยหรอบาดเจบพกอยบนเรอจนกระทงเสรจสนการท�าประมงแลวจงกลบเขาฝง

เกดอะไรขนเมอแรงงานเจบปวยหรอบาดเจบรนแรงขณะออกทะเล? (N=66)เกดอะ รขนเมอคนงานเจบปวยหรอบาดเจบรนแรงข ะออกทะเล

53%

ก น

3%

ไ � น�

ก ก า32%

ก นกว�าก ตา กา น12%

ผใหขอมลทเคยเหนลกเรอเจบปวยหรอไดรบบาดเจบในทะเลทจ�าเปนตองไดรบการรก าโดยทนทในระหวางการจางงานปจจบน*ผใหขอมลทเคยเหนลกเรอเจบปวยหรอไดรบบาดเจบ ในทะเลทจ�าเปนตองไดรบการรกษาโดยทนท

ในระหวาง การจางงานปจจบน


การยดเอกสารประจ�าตวผใหขอมลไดรบค�าถามวา เกบเอกสารประจ�าตวทส�าคญไวเองหรอ

ไม (เชน หนงสอเดนทาง บตรสชมพ ฯลฯ) รอยละ 62 ระบวาไมไดเกบไวกบตวเอง แรงงานกลมน (N=184) ไดรบค�าถามตอไปวา เอกสารอยกบใคร แรงงานเปนฝายขอใหเกบไวใหหรอไม และแรงงานสามารถไดรบเอกสารเมอรองขอหรอไม

คณเกบเอกสารประจ�าตวไวเองหรอไม? (N=299)

ค เกบเอกสารประจาตว วเองหรอ ม

38%

�ไ �62%

ในกรณสวนใหญ เอกสารจะถกเกบไวโดยนายจาง (รอยละ 73) คนเรออาวโส (รอยละ 22) หรอฝายบรหารจดการของบรษท (รอยละ 3) และมผใหขอมล 1 คนระบวาเอกสารของตนถกนายหนาเกบไว

ถงแมวาผประกอบการเรอประมงบางราย จะอางวาเกบเอกสารประจ�าตวของแรงงานไวเพอไมใหสญหาย และกระทงวาแรงงานเปนผขอใหเกบไวให30 แตขอคนพบจากการส�ารวจชวาไมไดเปนเชนนน ผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 83) ระบวาไมไดรองขอใหใครเกบเอกสารประจ�าตวให สวนใหญของคนทระบวาถกยดเอกสาร (รอยละ 61) ระบวาสามารถเขาถงเอกสารไดเมอรองขอ ขณะทรอยละ 22 ระบวาไมสามารถเขาถงไดและรอยละ 17 ตอบวาไมแนใจ31

คณเคยรองขอใหบคคลอนเกบรกษาเอกสารประจ�าตวของคณหรอไม? (N=185)*

ค เคยรองขอใหบคคลอนเกบรก าเอกสารประจาตวของค หรอ ม

17%

ไ �83%

ผ ใหขอมลทตอบวาเอกสารประจ�าตวของตนถกเกบไวโดยคนอน* ผใหขอมลทตอบวาเอกสารประจ�าตวของตนถกเกบไว โดยคนอน

30 Human Rights Watch (2018), Hidden Chains: Rights abuses and forced labor in Thailand’s fishing industry, p.44.31 แรงงานในกลมหลงนอาจไมเคยไดรองขอเอกสารทถกยดไว หรออาจเคยรองขอแตไดรบค�าตอบทตางกนไปในแตละครง


คณสามารถเขาถงเอกสารทถกเกบไวเมอรองขอหรอไม? (N=183)*

ไ � น�17%

ค สามารถเขาถงเอกสารทถกเกบ วเมอรองขอหรอ ม

61%

ไไ �

22%

ผ ใหขอมลทตอบวาเอกสารประจ�าตวของตนถกเกบไวโดยคนอน* ผใหขอมลทตอบวาเอกสารประจ�าตวของตน ถกเกบไวโดยคนอน

เสรภาพในการออกจากงานผ ใหขอมลไดรบค�าถามวาตอนนตองการเปลยนงานหรอไม

หรอเคยคดอยากจะเปลยนงานจากนายจางปจจบนหรอไม สวนใหญ (รอยละ 68) ตอบวาไม คนทระบวาคดหรอเคยคดทจะเปลยนงานจากนายจางปจจบน (N=94) ไดรบค�าถามวา เชอวาจะตองจายคาธรรมเนยมเพอเปลยนนายจางหรอไม รอยละ 15 เชอวาไมตองจายคาธรรมเนยม รอยละ 30 ตอบวาไมแนใจ สวนอกรอยละ 54 เชอวาตนตองจายคาธรรมเนยมตงแต 500 ถง 20,000 บาท หรอคดเปนเงนเฉลย 6,010 บาท เพอเปลยนนายจาง

เกอบ 3 ใน 4 ของผใหขอมล ไมรสกวามอปสรรคในการเปลยนหรอออกจากงาน ในสวนของผทมองวามอปสรรค (N=56) ประเดนหลกคอนายจางไมอนญาตใหเปลยนงาน (รอยละ 48) ความเสยงทจะสญเสยเอกสารประจ�าตวทอยกบคนอน (รอยละ 23) และหนทเกดจากการจางงานของแรงงาน (รอยละ 21)

อะไรตอไปนทคณรสกวาเปนอปสรรคตอการเปลยนนายจาง? เลอกไดหลายขอ (N=56)*

1

2

3

4

5

นา า ไ � น าต �า นนกา ป นนา า

น ก ากกา า าน

วา ก า ป าตว

ก ไว

วา �า า

ก น�ว น วไว

น

อะ รตอ ปนทค รสกวาเปนอปสรรคตอการเปลยนนายจาง เลอก ดหลายขอ

48%

9%

21%23%

5%

9%

*ผใหขอมลทรสกวามอปสรรคตอการเปลยนหรอออกจากงาน


การรบรเกยวกบสทธแรงงานกวา 2 ใน 3 ของผใหขอมล (รอยละ 71) ของผใหขอมล ระบวา

รสกวาไมไดรบรขอมลขาวสารเกยวกบสทธแรงงานดพอ ขณะทรอยละ 36 ระบวาไมมขอมลเกยวกบสทธแรงงาน องคกรประชาสงคมในไทยเปนแหลงขอมลหลกเกยวกบสทธแรงงานส�าหรบแรงงานประมงทไดรบรขอมลดงกลาว (ระบโดย 1 ใน 3 ของผใหขอมล) รองลงมาคอเจาหนาทรฐ (รอยละ 15) นายจาง (รอยละ 14) สอทวไป (รอยละ 10) และเพอนแรงงาน (รอยละ 9)

คณไดรบรขอมลเพยงพอเกยวกบสทธในการท�างานหรอไม? (N=293)

ค ดรบรขอมลเพยงพอเกยวกบสทธในการทางานหรอ ม

29%

�

ไ �71%

คณใชชองทางใดในการเขาถงขอมลเกยวกบสทธแรงงาน? เลอกไดหลายขอ (N=299)

5

1

15

2

25

3

35

4

ไ � ข

ก ปา

นไ

ก ปา

นป

านก

กน

า นา

ก

าน

านขาาต

นาา

าป ปกต

นาน

า นา

ค ใชชองทางใดในการเขาถงขอมลเกยวกบสทธแรงงาน เลอก ดหลายขอ

36%

33%

1% 1% 1% 1%

11%

7%

10%

13%

9%



การรองเรยนในการท�างานรอยละ 90 ของผใหขอมล ระบวาไมเคยรองเรยนเกยวกบสทธ

แรงงาน และสดสวนทสงนกสอดคลองกบขอคนพบของงานวจยชนกอนหนาน32 ในกลมน ขณะท 2 ใน 3 ระบวาเหตผลทไมเคยรองเรยน กเพราะวาไมเคยประสบประเดนทร สกวาตองรองเรยน ทเหลอระบวาไมเคยรองเรยนเพราะวารสกวาไมรเรองสทธในการท�างาน

อยางเพยงพอ (รอยละ 21) รสกกลวทจะถกกลนแกลงเอาคน (รอยละ 8) มความเชอมนต�ากบผลทจะไดรบจากการรองเรยน (รอยละ 4) หรอไมรวาจะตองรองเรยนอยางไร (รอยละ 5)

ท�าไมคณจงไมเคยรองเรยนเกยวกบสทธแรงงาน? (N=253)*

21%

66%

4% 5%8%

1%12345

7

ไ � ข ตว ไ � ป า กว�าต น

วา นตาก ไ

ไ � ว กา น ก ว กก น ก น

ทา มค จง มเคยรองเรยนเกยวกบสทธแรงงาน

ผใหขอมลทระบวาไมเคยรองเรยนเกยวกบสทธแรงงาน*ผใหขอมลทระบวาไมเคยรองเรยนเกยวกบสทธแรงงาน

ผใหขอมลทเคยรองเรยนเกยวกบสทธแรงงาน ไดรบค�าถามวาท�าอยางไร และพอใจกบผลทออกมาหรอไม ในกลมน (N=24) สวนใหญระบวาพอใจ (รอยละ 71) จ�านวนคนรองเรยนเกยวกบเจาหนาททองถน และเจาหนาทศนยควบคมเรอเขาออกทมจ�านวนนอย (รอยละ 12) อาจแสดงถงความลงเลของแรงงานขามชาตในการหาการเยยวยาผานชองทางการของรฐบาล

ตาราง 9 คณพอใจกบการด�าเนนการ

ทเปนผลจากการรองเรยนของคณหรอไม?

พอใจ ไม รวม

นายจาง 8 4 12

หนวยงานทองถน 2 2

ศนยแจงเรอเขาออก 1 1

องคกรประชาสงคมในไทย 5 1 6

อนๆ 1 1 2

ไมมขอมล 1 1

รวม 17 7 24

32 งานศกษาเมอป 2556 ของไอแอลโอพบวารอยละ 95 ของแรงงานประมง บอกวาไมเคยรองเรยนทเกยวกบการละเมดสทธแรงงานเลย สภางค ฉนทวานช และคณะ (2556) วธปฏบตในการจางงานและสภาพการท�างานใน ภาคการประมงของไทย, (กรงเทพฯ: ไอแอลโอ), หนา 77, http://www.ilo.org/dyn/migpractice/docs/184/Fishing.pdf.


การปฏสมพนธกบเจาหนาทรฐเรอประมงสญชาตไทยไดรบการตรวจสอบโดยเจาหนาทรฐใน

ทะเลและททาเรอ บนฝงมการควบคมและตรวจสอบโดยเครอขายของศนยควบคมการแจงเรอเขา-ออก ทมอยทวไปตามชายฝงของประเทศ ซงมเจาหนาทจากหนวยงานหลกทเกยวของ ขณะทการตรวจในทะเลกมการปฏสมพนธระหวางเจาหนาทและแรงงานประมง ไมวาจะเปนการตรวจรวมระหวางหนวยงานหรอหนวยงานเดยวเปนหลก

เรอประมงทจดทะเบยนทมขนาด 30 ตนกรอสขนไป ตองมการตรวจสอบจากศนยควบคมการแจงเรอเขา-ออก กอนออกจากทาและเขาเทยบทา ผใหขอมลไดรบค�าถามวาเจาหนาทรฐตรวจเรอและ/หรอเอกสารกอนการออกจากทาหรอกลบเทยบทาหรอไม รอยละ 95 ระบวามการตรวจเชนนนจรง ทงน มเหตผลทเปนไปไดหลายประการวาท�าไมทเหลอรอยละ 5 จงระบวาเรอทตนท�างานไมไดผานการตรวจดงกลาว คอ

• ผใหขอมลอาจท�างานบนเรอขนาดต�ากวา 30 ตนกรอส

• ผใหขอมลอาจเขาใจผดเกยวกบเจาหนาทในเครองแบบทเหนเปนประจ�าททาเรอ

• ผ ใหขอมลอาจท�างานบนเรอทหลบเลยงการตรวจสอบจากศนย ควบคมฯ หรออาจถกแยกตวออกไปในระหวางทมการตรวจโดยศนยควบคมฯ

ผใหขอมลสวนใหญ (รอยละ 59) ระบวาเจาหนาททศนยควบคมฯ ไมไดถามเกยวกบการท�างานของตนในระหวางการตรวจ โดยรอยละ 4 ระบวาตนถกสอบถามจากเจาหนาทเปนครงคราว นแสดงใหเหนวา มการพฒนามาจากปกอนทรายงานการส�ารวจแรงงานประมงของ ไอแอลโอ พบวา รอยละ 76 ไมเคยพดกบเจาหนาทรฐเกยวกบประเดนแรงงาน33

เจาหนาทรฐสอบถามเกยวกบงานของคณ

ระหวางการตรวจทศนยควบคมฯ หรอไม? (N=293)

า 4%

เจาหนาทร สอบถามเกยวกบงานของคระหวางการตรวจทศนยควบคมฯ หรอ ม

37%

�

ไ �59%

33 Judd, J., et al (2018), Ship to Shore Rights Baseline research findings on fishers and seafood workers in Thailand, (Bangkok: ILO), p.41.


แรงงานทระบวาเคยถกเจาหนาทสอบถามในระหวางการตรวจทศนยควบคมฯ ไดรบค�าถามวาเขาใจสงทสอสารกนหรอไม และใครเปนลาม สวนใหญ (รอยละ 70) ระบวาเขาใจและถกสอบถามโดยผานลามของรฐ มเพยงรอยละ 7 ทตอบวาไมเขาใจวาผตรวจแรงงานถามอะไร ผใหขอมลอนๆ ระบถงปญหาทยงพบอยทวไปของวธการสมภาษณ โดยรอยละ 16 ระบวาเพอนแรงงานเปนลามแปลให และรอยละ 7 ระบวาคนฝายนายจางเปนลามในระหวางการตรวจ

เกอบครงหนงของผใหขอมล (รอยละ 42) ระบวาเคยถกสอบถามโดยพนกงานตรวจแรงงานในระหวางการตรวจในทะเล ในหมผทเคยถกสอบถาม สวนใหญ (รอยละ 58) ระบวาเขาใจสงทโตตอบกบเจาหนาทผานลามทรฐจดหา ขณะท 1 ใน 5 (รอยละ 22) ระบวาเพอนแรงงานท�าหนาทลาม และรอยละ 14 ระบวาคนฝายนายจางท�าหนาทเปนลาม รอยละ 5 ระบวาไมเขาใจค�าถามของเจาหนาทในระหวางการตรวจในทะเล

แรงงานประมงสวนใหญระบวาตนไมเคยไดรบการสอบถามจากเจาหนาทเกยวกบการท�างานในระหวางการตรวจสอบทงในทะเลและบนฝง


ขอเสนอแนะจากภาคเครอขายฯ

ขอเสนอแนะตอรฐบาลไทย:

• ก�าหนดกฎระเบยบทชดเจนในการหามนายจางและนายหนาจดหางานทมใบอนญาตรบรองจดเกบคาธรรมเนยมการจดหางาน (Recruitment fees) จากแรงงานขามชาต

• ประสานงานกบองคกรภาคประชาสงคมเพอพฒนาปรบปรงกลไกการรองเรยนทมอย ท�าใหกลไกเหลานนมความโปรงใสมากขน เพอใหแรงงานขามชาตเขาถงไดงายขน

• พฒนาปรบปรงเรองการสอสารกบชมชนแรงงานขามชาตและการเผยแพรขอมลผานความรวมมอกบภาคประชาสงคมอยางใกลชดมากยงขน

• สนบสนนการจดตงเครอขายระดบจงหวดของศนยสวสดการแรงงานประมงโดยรวมมอกบองคกรประชาสงคมในทองถน


• เปดโอกาสใหองคกรประชาสงคมทจดทะเบยนไดสงเกตการณการปฏบตงานของหนวยงานรฐทประจ�าอยทศนยควบคมการแจงเรอเขาออก โดยมการแจงลวงหนาไมนอยกวา 24 ชวโมง

• ใหสตยาบนอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ (ILO) วาดวยสทธในการรวมตวและการเจรจาตอรองรวม พ.ศ. 2492 (ฉบบท 98) และอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศวาดวยเสรภาพในการสมาคมและการคมครองสทธในการรวมตว พ.ศ. 2491 (ฉบบท 87) ไปพรอมกน

• ทงน องคการแรงงานระหวางประเทศยงมชดขอเสนอแนะเกยวกบประเดนสทธแรงงาน สามารถดไดท http://www.ilo.org/asia/publications/WCMS_619727/lang--en/index.htm

ขอเสนอแนะตอวงหารอ Seafood Task Force

• มงมนในการขจดการจายคาธรรมเนยมการจดหางาน (Recruitment fees) และเปดเผยความคบหนาตอสาธารณะในการขจดการจายคาธรรมเนยมจดหางานในกลมแรงงานทไดรบการจางงานในหวงโซอปทานของสมาชก

• ผซออาหารทะเลควรจะสนบสนนคคา (suppliers) ใหรวมมอกบประชาสงคม ผเชยวชาญดานสขภาพ และผก�ากบดแลกฎระเบยบ เพอพฒนาและปรบปรงมาตรการตางๆ ในการเสรมสรางมาตรฐานดานความปลอดภยบนเรอประมงใหทนสมย เราเสนอแนวทางตอไปน:

□ ปรบปรงคมอและเอกสารสอสารตางๆ ในเรองมาตรฐานความปลอดภยส�าหรบเรอทตดธงชาตไทยใหทนสมย โดยปรกษาหารอกบประชาสงคมและผเชยวชาญดานสขภาพ และค�านงถงความเปนจรงของการท�างานบนเรอประมงทตางประเภทกน

□ สนบสนนและก�าหนดแผนการฝกอบรมลกเรออยางนอย 1-2 คน ตอเรอ 1 ล�า ตามคมอการฝกอบรมทจดท�าขน โดยผประกอบการเปนคนด�าเนนการดานงบประมาณและแรงงานทเขารวมการอบรมจะตองไดรบใบประกาศผานการฝกอบรม

□ กอตงหลกสตรการตดตามตรวจสอบทเปนอสระและมการประเมนผลหลงการอบรม โดยควรกระท�าผานภาคประชาสงคม เพอดแลให:

- ผรบการอบรม/อาสาสมครน�าความรทไดรบจากการอบรมเรองความปลอดภยไปใชอยางเหมาะสม

- อาสาสมครไดรบการตรวจสอบอยางเปนอสระวามตวตนอยจรง

- อาจมการสนบสนนและการอบรมเพมเตมส�าหรบหลกสตรทมประโยชน และสอดคลองกบความตองการของลกเรอ

- จดใหมอปกรณความปลอดภยบนเรออยางเพยงพอ

• สนบสนนใหแรงงานเขาถงกลไกการรองเรยน ความชวยเหลอทางกฎหมาย และการมตวแทนทางกฎหมาย และดแลใหกลไกเหลานนมประสทธภาพและสามารถสนองตอบตอสถานการณเรงดวนโดย :

□ ผซอควรจะท�าใหกลไกแสดงความเหน/การรองเรยนของแรงงานมความโปรงใสมากยงขน และใหภาคประชาสงคมมสวนในการเขาถงขอมลจากฝายแรงงาน เพอทภาคประชาสงคมจะสามารถตดตามการใหความชวยเหลอเยยวยาทมาจากคคาชนแรกและชนสองในการแกไขปญหาทมาจากขอรองเรยนของแรงงาน

□ ผซอควรจะใหความส�าคญกบคคาทตระหนกถงความส�าคญของกลไกแสดงความเหน/การรองเรยนของแรงงาน และคคาทไดแสดง


ถงความมงมนทางนโยบายของบรษทในประเดนน ตวอยางเชน การสนบสนนการพดคยเสวนาระหวางแรงงานกบฝายบรหาร การจดตงคณะกรรมการสวสดการทมตวแทนของแรงงานอยางเปนธรรม และใหแรงงานสามารถเขารวมสหภาพแรงงานไดอยางอสระโดยไมตองถกคกคามหรอลงโทษ

□ จดตงศนยบรการครบวงจร (One Stop Center) ซงรวบรวมขอมลเกยวกบกรณรองเรยนตางๆ จากองคกรภาคประชาสงคมในประเทศไทย ศนยนจะท�าหนาทส�าคญในการสงตอขอมลกรณรองเรยนตางๆ และแจงแกผซอและคคาชนแรกในเวลาทเหมาะสม

□ ท�างานรวมกบองคกรประชาสงคมในการพฒนาปรบปรงความเขาใจของแรงงานขามชาตเกยวกบอปสรรคตางๆ ในการเขาถงกลไกการรองเรยนของรฐอยางมประสทธภาพ

□ ชวยใหมการจดตงคณะกรรมการสวสดการในแตละทาเรอในจงหวดชายฝง คณะกรรมการควรจะมโครงสรางแบบประชาธปไตยโดยมผแทนจากแรงงานประมง และควรจะท�างานโดยรวมมอกบผก�าหนดนโยบายและผบรหารในแตละสถานประกอบการ คณะกรรมการสวสดการจะตองเปนอสระจากนายจาง/สมาคมอตสาหกรรม และสามารถเปนตวแทนของความเหนและขอกงวลทแรงงานยกขนมาไดอยางเปนธรรม

□ จดตงกองทนส�ารองเพอใหความชวยเหลอทางการเงนแบบทนทวงทเพอเปนการเยยวยาแกแรงงานประมงทถกละเมดหรอมปญหาทเกยวกบการท�างาน

• มงมนในการใหคาตอบแทนทเปนธรรมและมวธการจายคาแรงทโปรงใส โดยใหคคาทเปนสมาชกปฏบตดงตอไปน

□ จายคาแรงและคาท�างานลวงเวลาโดยสอดคลองกบกฎหมายและมาตรฐานระหวางประเทศทรบรองในอตสาหกรรมประมง คาตอบแทนของแรงงานประมงจะตองสะทอนถงสภาพการท�างาน ความเสยง และความเปราะบางของการท�างานในภาคอตสาหกรรมน

□ ใหค�าสญญาตอสาธารณะวาจะใหคาแรงทเพยงพอตอการเลยงชพ (living wage) ภายในป 2563 คาตอบแทนแบบนควรจะถกก�าหนดในระหวางกระบวนการเจรจาตอรองทมตวแทนจากแรงงานประมง องคกรภาคประชาสงคม และผมสวนไดเสยทเกยวของอนๆ

□ ดแลใหแรงงานประมงสามารถเขาถงสทธประกนสงคมและสวสดการทเหมาะสมกบสภาพการท�างานในระหวางการจางงาน

□ จายคาแรง คาท�างานลวงเวลา และสวสดการอนๆ อยางโปรงใสและตดตามไดผานชองทางการโอนเงนทางธนาคารอเลกทรอนกส และตามทก�าหนดโดยกฎหมาย

• ท�างานรวมกบรฐบาลไทยในการผลกดนสงเสรมเสรภาพในการแสดงความเหน การชมนม และการรวมตวในกลมแรงงานขามชาต นอกจากน สมาชกยงควรสนบสนนนกปกปองสทธมนษยชนและผลกดนสงเสรมใหมการคมครองแรงงานทเขมแขงกวาน ดงตอไปน:

□ ไมสนบสนนคคาใหใชการด�าเนนคดเชงยทธศาสตรเพอระงบการมสวนรวมของประชาชน (Strategic Litigation Against Public Participation - SLAPP) และแสดงจดยนตอสาธารณะเมอคคาหรอรฐบาลใช SLAPP ตอนกปกปองสทธมนษยชน

□ ก�าหนดมาตรการแทรกแซงทางการคากบนายจางทใช SLAPP กบนกปกปองสทธมนษยชนและแรงงาน

□ จดตงกองทนชวยเหลอทางกฎหมายแกนกปกปองสทธมนษยชนเพอสนบสนนนกปกปองสทธแรงงาน

□ สงเสรมใหรฐบาลไทยใหสตยาบนแกอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ (ILO) วาดวยสทธในการรวมตวและการเจรจาตอรองรวม พ.ศ. 2492 (ฉบบท 98) และอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศวาดวยเสรภาพในการสมาคมและการคมครองสทธในการรวมตว พ.ศ. 2491 (ฉบบท 87) ไปพรอมกน


กตตกรรมประกาศ

การเกบขอมลและสมภาษณแรงงานประมงในงานวจยครงน ด�าเนนการโดยคณนาตยา เพชรตน ผประสานงานโครงการศนยอภบาลผเดนทางทะเล จงหวดสงขลา คณเอมาโช ผประสานงานมลนธ มลนธเพอสทธมนษยชนและการพฒนา ส�านกงานมหาชย คณธดา อ เจาหนาทภาคสนาม มลนธรกษไทย คณเฮยง โบรา ผประสานงานดานภาษากมพชา คณอารฟา สา และเจาหนาทภาคสนาม ศนยอภบาลผเดนทางทะเลจงหวดสงขลา คณนอนวน นกการศกษาดานสขภาพ / ลาม และคณททนาย เจาหนาทประสานงานชมชน มลนธเพอการศกษาและการพฒนา คณตนซอไท ผประสานงานดานภาษาพมา และคณโกซอ ผประสานงานดานภาษาพมา เครอขายเพอสทธแรงงานขามชาต คณนคเรศ สขสวสด คณพชรพรรณ วรรณะ และคณพรรณ ใจสวาง เจาหนาทภาคสนาม มลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน


ภาคเครอขายฯขอขอบคณมสเตอรแดเนยล เมอรฟ ผเขยนและผประสานงานส�าหรบงานวจยน ดร.นฤมล ทบจมพล คณไพรนทร มากเจรญ คณ Kim Pechet Chhon และ คณ Tay Zar Myo สาขาวชาการพฒนาระหวางประเทศ (หลกสตรนานาชาต) คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทจดการอบรมใหกบผสมภาษณเกบขอมลของภาคเครอขายฯและใหความเหนทเปนประโยชนตอแนวทางการส�ารวจ และองคกร The Freedom Fund องคกร Humanity United และองคการ Oxfam ส�าหรบความสนบสนนทท�าใหการส�ารวจนส�าเรจลลวงไปได

ทายน ขอขอบคณแรงงานขามชาตชาวเมยนมารและกมพชา ทกคนทไดสละเวลาใหขอมลทเปนประโยชนจนสามารถน�ามาวเคราะหและจดท�าเปนรายงานฉบบนโดยสมบรณ

ภาคผนวก 1 - ค�าถามวจย

การวจยนใชค�าถาม ตวชวด และเกณฑวด ดงน

1. แรงงานประมงไดรบค�าอธบายเกยวกบเงอนไขส�าคญในการ

จางงานกอนเรมงานหรอไม? ใครเปนคนอธบาย?

2. แรงงานประมงลงไดลายมอชอในสญญาจางหรอไม? พวกเขามโอกาสไดอานสญญา หรอฟงค�าอธบายเนอหากอนลงลายมอชอหรอไม? และไดรบส�าเนาสญญาจางตามทกฎหมายก�าหนดหรอไม?

ตวชวด เกณฑวด

ผใหขอมลไมไดรบส�าเนาสญญาจาง ขอ 6 กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ. 2557

ผใหขอมลไมมโอกาสไดอานสญญจางกอนลงลายมอชอ

ขอความในสญญาจางตามแบบปม. 1 “คสญญาทงสองฝายไดอานและเขาใจขอความของสญญานดโดยตลอดแลว”


3. แรงงานประมงทไดรบคาจางตามกฎหมายมสดสวนเทาใด? ระบบการจายคาจางสมพนธกบประเภทของเรอประมงอยางไร?


ผใหขอมลไมไดรบคาจางเตมจ�านวนอยางนอยเดอนละครง หรออยางนอยสามเดอนครงในกรณทคดคาจางจากสวนแบงตามมลคาของปรมาณสตวน�าทจบได

ขอ 10 (1) กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ. 2557

4. การหกคาจางของแรงงานประมงโดยผดกฎหมายเปนสงทท�ากน

ทวไปมากนอยเพยงใด?


มการหกคาจางของผใหขอมลดวยเหตผลอนนอกเหนอจากภาษรายได คาธรรมเนยมสหภาพแรงงาน หนตดคางสหกรณออมทรพยหรอสหกรณอนใด การสงเงนประกนหรอชดเชยตามทกฎหมายก�าหนด หรอฝากเงนใหกบลกจาง

มาตรา 76 พ.ร.บ.คมครองแรงงาน พ.ศ. 2541

5. แรงงานประมงรสกวามคนท�างานบนเรอประมงในจ�านวนท เพยงพอตามความจ�าเปนหรอไม? จ�านวนชวโมงการท�างานขณะออกทะเลแตกตางกนอยางไรตามประเภทของเรอ?

6. ผประกอบการเรอประมงปฏบตตามขอก�าหนดเรองจ�านวนชวโมงพกขนต�าตามกฎหมายไทยหรอไม? แรงงานประมงตองท�างานเพมกชวโมงททาเรอในบางวน?


ผใหขอมลระบวามระยะเวลาพกผอนไมถง 10 ชวโมงในชวงเวลา 24 ชวโมงขณะออกทะเล

ขอ 5 กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ. 2557

ผใหขอมลไมไดพกผอนเปนเวลาตอเนองอยางนอย 6 ชวโมงในชวงเวลา 24 ชวโมง

ขอ 1 แนวปฏบตเกยวกบการจดเวลาพกของลกจางในงานประมงทะเล กระทรวงแรงงาน ธนวาคม 255734

7. แรงงานประมงไดรบการจดหาเสบยงอาหารทมคณคาทางโภชนาการ น�าดมสะอาด ยา และเวชภณฑทจ�าเปนส�าหรบการปฐมพยาบาลเบองตน อยางเหมาะสมพอเพยงตามทกฎหมายก�าหนดหรอไม?

34 แนวปฏบตเกยวกบการจดเวลาพกของลกจางในงานประมงทะเล



ผใหขอมลไมไดรบอาหารอยางพอเพยง หรอมคณคาทางโภชนาการทเหมาะสม หรอน�าดมทพอเพยง หรอมคณภาพเหมาะสม

ขอ 6 กฎกระทรวงระบบความปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ. 2559

ผใหขอมลไมไดรบการจดหายาและเวชภณฑทจ�าเปนส�าหรบการปฐมพยาบาลเบองตนอยางพอเพยง


8. แรงงานประมงไดรบการฝกอบรมใหใชเครองมอประมงอยางปลอดภยกอนเรมงานในทะเลหรอไม? แรงงานประมงมความคนเคยกบการใชอปกรณความปลอดภยสวนบคคลทมประจ�าเรอประมงหรอไม?


ผใหขอมลไมเคยไดรบการฝกอบรมใหใชเครองมอประมง เครองกล หรอเครองมอตางๆ บนเรอ

ขอ 3 (1) และ 3 (2) กฎกระทรวงระบบความปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ. 2559

ผใหขอมลไมเคยไดรบการฝกอบรมความปลอดภยในการท�างาน

ขอ 3 (3) กฎกระทรวงระบบความปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอ พ.ศ. 2559

9. แรงงานประมงสามารถลาปวยไดหรอไม? และไดรบคาจางขณะลาปวยตามกฎหมายหรอไม? ผประกอบการเรอประมงจดการกบกรณลกเรอเจบปวยหรอไดรบบาดเจบอยางรนแรงขณะออกทะเลอยางไร? ใครเปนผจายคารกษาพยาบาลและแรงงานไดรบคาชดเชยหรอไม?


ผใหขอมลไมไดรบคาจางขณะลาปวย ขอ 13 กฎกระทรวงคมครองแรงงานในงานประมงทะเล พ.ศ. 2557

ในกรณเจบปวยหรอบาดเจบอยางรนแรง ผประกอบการเรอประมงไมสงใหเรอกลบเขาฝงโดยทนทเพอรบการรกษาพยาบาล


10. การยดเอกสารประจ�าตวเปนเรองทท�ากนเปนปกตมากนอยเพยงใด? แรงงานประมงไดรองขอใหผประกอบการเรอประมงเกบรกษาเอกสารประจ�าตวใหหรอไม? ในกรณทมการเกบเอกสารประจ�าตวไป แรงงานสามารถเขาถงเอกสารของตนตามตองการไดหรอไม?


เอกสารประจ�าตวของผใหขอมลถกยดไปและผใหขอมลไมสามารถเขาถงไดตามตองการ

มาตรา 131 พระราชก�าหนดการบรหารจดการการท�างานของคนตางดาว พ.ศ. 2560


11. แรงงานประมงมองวาขอก�าหนดทางราชการ คาธรรมเนยมการโอนเงน หน การหนวงเหนยวคาจาง และการยดเอกสารประจ�าตว เปนอปสรรคตอการเปลยนหรอออกจากการจางงานมากนอยเพยงใด?

12. แรงงานประมงรสกวาตนไดรบขอมลขาวสารเกยวกบสทธแรงงานของตนอยางเหมาะสมเพยงพอหรอไม? พวกเขามแหลงขอมลขาวสารในเรองสทธแรงงานอะไรบาง?

13. แรงงานประมงมกลไกรองเรยนอะไรบาง? ใชไดผลหรอไม? มอปสรรคอะไรทขดขวางการเขาถงกลไกรองเรยนดงกลาว?

14. พนกงานตรวจแรงงาน (บนฝงและในทะเล) มการสอบถามโดยตรงกบแรงงานประมงหรอไมในเรองสภาพการท�างาน เงอนไขการจางงานและการปฏบตของนายจาง?

ภาคผนวก 2 - ความกาวหนาในการแก ไขปญหาของภาครฐและเอกชน

ในชวงทผานมา รฐบาลไทยมความคบหนาในการจดการกบปญหาในภาคอตสาหกรรมประมง ในหลายดาน อาท

ความคบหนาเรองระบบตรวจสอบยอนกลบ• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/88577-Thailand-

%E2%80%99s-Progress-on-Traceability-Systems-for-Fi.html

ความคบหนาเรองการแกไขปญหาการท�าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม

• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/87958-Thailand-Announced-the-Roadmap-towards-the-IUU-Fre.html

• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/86855-Thailand-is-preparing-to-declare-the-IUU-free-Thai.html

• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/86511-Thailand-%E2%80%99s-effective-fleet-management-and-the-depl.html


ความคบหนาเรองกฎหมายและกฎระเบยบตางๆ• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/87833-Thai-

Courts-Delivered-a-9-year-and-4-month-Prison.html• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/87831-Thailand-

Approved-Draft-Regulation-for-Sea-Fishing.html• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/86736-Thai-

court-imposed-an-11-year-prison-sentence-on-t.html• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/86734-Thai-

land-prosecuted-7-Stateless-Fishing-Vessels.html• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/86419-Thai-

Court-has-fined-three-overseas-fishing-vessel.html• http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/86308-The-

prosecution-of-the-fishing-vessel-%E2%80%9CChotchainav.html

นอกจากน วงหารอ Seafood Task Force มการเผยแพรความกาวหนาในการท�างาน โดยสามารถดไดทลงก http://www.seafood-taskforce.global/

ชวตตดรางแหรายงานสทธแรงงานในอตสาหกรรมประมงไทย

ผเขยน แดเนยล เมอรฟ

บรรณาธการ วโรจน สขพศาล, พนธวฒน เศรษฐวไล กองบรรณาธการ ธต มแตม, ปาณส โพธศรวงชยออกแบบปกและรปเลม ชนธป เอกกานตรงถายภาพ สเทพ กฤษณาวารนทร/องคการออกแฟมด�าเนนการผลต บรษท ด วนโอวน เปอรเซนต จ�ากด

จดท�าโดย ภาคเครอขายภาคประชาสงคมเพออาหารทะเลทเปนธรรมและยงยน

สารบัญ - The 101 World€¦ · ให้ใช้อุปกรณ์ความ...

Documents

Transcript of สารบัญ - The 101 World€¦ · ให้ใช้อุปกรณ์ความ...