7. GAIA.

EGUZKITIK IRISTEN ZAIGUN ENERGIA

1

1. EGUZKIAREN ENERGIA

Eguzkiaren barruan erreakzio gertatzen dira eta erreakzio hauek energia sortzen dute . Eguzkiak energia kantitate handi handia espaziora duEguzkiaren energiaren zati bat soilik iristen da Lurreraino.

Atmosfera iragazki baten modukoa da Eguzkitik Lurrera iristen den aren zati bat oso arriskutsua da (horregatik astronautek babes-geruza lodia behar dute)Lurrean, xurgatzen ditu erradiazioak eta ditu. Egunsentian eta ilunsentian, -efektu hori eraginkorra da erradiazioak zeharkatu behar duen aire-lodiera delako. Eguerdian, ordea, izpiak Lurrera iristen dira beraz, aire-lodiera txikiagoa izango da eta erradiazioak behar duen aire-lodiera ere txikiagoa izango da. Horregatik, eguerdian arrisku gehiago dugu eguzkitan jartzen garenean .

2. EGUZKI ENERGIAREN BANAKETA DESBERDINA

Lurzoruraino iristen den , zati bat arriskutsua da (izpi ultramoreak: geruzak xurgatzen dituenak) baina ia dena argi da.Lurzoruak eta urak argi hori dutenean, egiten dira. Gainazala eta izpiak elkarzutak dira Ekuatoretik hurbil, Eguzki izpiak iristen dira Lurraren gainazalera, beraz aire-lodiera txikia

zeharkatzen dute.Gainazalaren zati txiki bat izugarri berotzen da. Horregatik, eta ozeanoko berotuko dira.

Ekuatore inguruan baino handiagoa da Poloetan Eguzkiaren izpiak oso iristen dira , berazgainazala; beraz, gutxiago berotzen da. aire-lodiera zeharkatzen dute. Horregatik, lurra eta ura gutxi dira. Izpiak gainazalarekiko zeiharrak dira.

Atmosferako eta ozeanoetako lasterrak Tenperatura-aldeak eta mugiaraztean sortzen dira. Lurrean lasterrak sortzen dira :laster horiek aire beroa eramaten dute retik etaraino, eta aire hotza, etatik raino Ozeanoetan gauza bera gertatzen da:ekuatorean poloetarantz doazen ur-laster ozeaniko sortzen dira , eta, poloetan, berriz, ekuatorerantz mugitzen dira laster .

Laster hauek ez dira mugitzen. Lurraren aren ondorioz ur eta aire-lasterrak egiten dira eta ibilbide hartzen dute. Masa eta abiadura, zenbat eta handiagoa izan ibilbidea orduan eta kurbatuagoa izango da, eta azkenean sortuko dituzte.

2

3. DINAMIKA ATMOSFERIKOA TOKIKO ESKALAN

Goranzko haize-laster termikoak

Aire hotzak jaisteko joera du eta aire beroa igotzeko joera du.Egun eguzkitsuetan lurra berotzen da eta horren ondorioz bere gainean dagoen airea. Zenbait metrotako altueran aire hotza badago goranzko haize-laster termikoa sortuko da. Korronte horien diametroa aldakorra da.

Ekaitzak

Lurraren gaineko aire beroaren eta goiko geruzetako aire hotzaren arteko tenperatura-aldea oso handia bada goranzko haize-laster bortitzak sortuko dira ; 40 km/h-ko abiadura har dezakete.

Aire beroa eta hezea gorantz joaten den heinean hodeia gero eta handiago egiten da ( 10 km-ko diametroa eta 3-6 km bitarteko lodiera) ekaitz-hodeia sortzen da (kumuloninboa)

Itsas haize kirriaA) Eguneko haize kirria

Eguzkiak lurzorua itsasoko ura baino askoz azkarrago berotzen du. Lurzoruaren gaineko airea berotzen da eta aire bero hori goranzko haize-laster termikoetan igotzen da.Gora egiten duenean , itsasoaren gaineko aire freskoagoa sartzen da kontinenterantz eta haize kirria sortzen da.

B) Gaueko haize kirria Lurra itsasoa baino azkarrago hozten da, eta beraz, uraren gaineko aire beroak gora egiten du eta honen ondorioz lurretik datorren aire freskoago itsasorantz sartzen da eta haize kirria

sortzen da. Haraneko haize kirria

Egunean zehar aire beroak gora egiteko joera duenez haraneko haize kirria sortzen da haraneko goi-ibarrerantzGauez , berriz, haize kirri freskoago batek behera egiten du.

3

Inbertsio termikoaEgoera normalean eta eguraldi eguzkitsua dagoenean lurretik hurbil dagoen airea ehunka metroko altuerako airea baino beroago dago.

Inbertsio termikoa gertatzen da goiko airea lurzorutik hurbil dagoena baino beroago dagoenean. Kasu honetan ez da goranzko haize-lasterrik sortzen.Horregatik, industrien eta automobilen kea lurzorutik hurbil geratzen da , eta beraz, kutsadura-maila handitu egiten da

Berotegi-efektua: Karbono dioxidoak (CO2) Lurraren azaletik datorren beroaren zati handi bat xurgatzen du eta

bero horrek kanpo espaziora ihes egin dezan saihesten du.Atmosferak modu naturalean berotegi-efektua eragiten du, eta, hori onuragarria da Lurreko

biziarentzat; izan ere, berotegi-efektuari esker, Lurraren gainazaleko tenperatura zerbait igotzen da, eta gauez, tenperatura-jaitsiera arindu.

Arazoa,ordea, gizakiak sortu du, atmosfera berotegi-efektua eragiten duten gasen kontzentrazioa areagotzen ari delako, eta horren ondorioz, berotegi-efektua areagotzen delako. Horiek guztiak ondorio kaltegarriak eragiten ditu bizian.

4

4. DINAMIKA ATMOSFERIKOA ESKALA HANDIAN.

Meteorologiak aztertzen du.

Meteorologoek ehunka kilometroko eremu batean atmosferak izango duen portaera iragartzen dute.Horretarako hurrengo urratsak jarraitzen dituzte:

1. Satelite ek bidalitako argazkiak .2. ri, ei eta ei buruzko datuak jasotzea (datu horiek munduko behatoki meteorologikoek ematen dituzte).3. -mapak egitea.

Haizeak

Airea presio atmosferiko ko guneetatik (antizikloiak,A) presio atmosferiko ko guneetara (depresioak,B) mugitzen da, eta horren ondorioz, sortzen dira.

Haizeak aire-masa diraItsasotik datorren haizeak dauka.Kontinentetik datorren haizea itsasotik datorrena baino goa da eta hezetasun dauka.

Depresioak presio atmosferiko ko guneak dira eta haizea erloju-orratzen kontra mugitzen da. Hezetasuna eta hodeiak joera dute. Depresioetan, aireak gainazalean elkartzeko eta gora egiteko joera du. Igo ahala, egiten da, eta sortzen dira. Antizikloiak presio atmosferiko ko guneak dira, haizea erloju orratzen alde mugitzen da. Hodeiak dira.

Isobarak presio atmosferiko puntuak lotzen dituzten dira. Isobarak elkarren artean oso hurbil badaude, horrek esan nahi du haize sortuko direla;oso bereizita baldin badaude, berriz, haize sortuko dira.

992 1000 996 996 B 1000 1004 1008 A

Haizeak ez dira mugitzen antizikloietatik depresioetara Lurraren arengatik.; desbideratu egiten dira eta isobarekiko apur bat zeiharra den ibilbidea egiten dute.

5

Hodeiak

Atmosferan dauden ur- dira, eta euria, elurra eta txingorra sor dezakete.Horrela sor daitezke hodeiak:

1.Depresioetan, aireak gainazalean elkartzeko eta egiteko joera du. Igo ahala, egiten da, eta sortzen dira.

2.Mendi-hegaletan aire-masa iristen da eta haizeak jo ondoren joaten da hodeiak sortzen .

3. Lainoa lurzorutik sortzen da , aire hezea hozten denean eta lurrak galtzen duenean.

Prezipitazioak

Hodeiak sortzen dituzten ur tantak dira.

Tenperatura denean gero eta lurrun gehiago da, tanta horien inguruan, eta tanten tamaina handitu egingo da. Tantak elkartzean hartuko dute eta euri gisa eroriko dira Lurrera.

Tenperatura bada (0ºC-tik beherakoa bada) ur-lurrunak izotzezko eratzen ditu. Kristal horiek elkartzean - sortzen dira.

Kumuloninboek dituzten tantak oso dira, tantak izoztu egiten direnean izotzezko esferak sortzen dira ; hauek elkartzean edo sortzen da

6

5. AGENTE GEOLOGIKOEN ERAGILEA

Agente geologikoak materialak , eta dituzten sistema naturalak dira. Mugitzen den (likido-egoeran edo solido-egoeran) edo mugitzen den dira agente geologikoak.Agente geologiko nagusiak dira:

Ura. Harri jakin batzuk ditu (ur ak, ak, lurpeko eta ) Izotza. osatzen ditu eta,mugitzean, harri asko ditu Haizea. Harri jakin batzuk ditu, eta harea ditu

Agente geologikoek hiru funtzio dituzte: -materialak . Uraren edo haizearen ondorioz harriak edo direnean gertatzen da higadura. -materialak . Urak edo haizeak harri zatiak batetik bestera dituenean gertatzen da garraioa.-materialak . Garraiatutako materialak lekuren batean direnean gertatzen da jalkitzea. Agente geologikoek ezinbesteko dute eguzki-energia

2. Elurrak eta urak eta 3.Tenperatura-aldeen ondorioz, elikatzen dituzte sortzen dira..

4. Glaziarrek,ibaiek eta olatuek

1. Eguzkiak modelatzen dute martxan jartzen du 5. Haizeak sorrarazten ditu itsasoan.

6. HIDROSFERAREN ERREGULAZIO EFEKTUA

Tenperatura duten bi objektuk elkar ukitzen dutenean, bero-energia en dagoen en dagoenera igarotzen da, tenperatura duten arte. Dena den substantzia guztiak ez dira berdin berotzen edo hozten: oso azkar berotzen da eta polikiago berotzen da. Ura ago berotzen denez bero handia eman behar zaio haren tenperaturak egiteko. Beraz, urak bero handia edo dezake eta orduan errazago eta du inguruko airea.Udan zehar , itsasoak handia hartzen du eguzkitik eta inguruko airetik . Hori dela eta, kostaldeko giro-tenperaturak barrualdekoak baino agoak dira.

Neguan airea asko da. Itsasoa baino zertxobait beroago dago (beroa galtzea gehiago kostatzen zaio) eta aireari ematen dio bere ; horrela airea berotu egiten da. Beraz, neguan ere kostaldeko giro-tenperaturak barrualdekoak baino agoak dira.

7

7. EGUZKI ENERGIAREN ERABILERA

Eguzki-energia industrian bi erabilera ditu: 1. Beroa sortzeko: 2. Elektrizitatea sortzeko:

8. EGUZKI ENERGIAREN ARRISKUAKLurraren atmosferak eguzki-erradiazioak xurgatzen eta iragazten ditu:

X izpiak eta gamma izpiak oso dira eta atmosferako aldean geratzen diraArgi ultramoreak erredura sor ditzake, km inguruko altitudean geratzen da ( )Argi ikusgaia Lurrera da eta ez da .

Ozonosferaren narriadura Geruza honetan kantitate oso handia dago. Ozonoa (O3) tik (O2) sortzen da eta argi xurgatzen du.CFC gasak ( ) arekin erreakzionatzean ozono molekulak oxigeno bihurtzen dira. Hau dela eta argi lurrazaleraino irits daiteke , eta eguzkitan egotea arriskutsua izan daiteke.CFC gasak etan, girotuko tresnetan eta etan erabiltzen dira

Bero-metaketa eta klima-aldaketa

Egunez, Eguzkiaren argiak Atmosferarik ez balego, beroak raberotzen du, eta objektuek beroa egingo luke , eta Lurra gehiegi dute. litzateke

Gauez, lurrak, urak eta egunean zehar -gasak (CO2, ur-lurrunak, metanoak…)beroa metatu duten objektuek erradiazioa ugaritzean, ak behar duena baino bero handiago dute. Erradiazio horren zati atxikitzen du. Atmosfera komeni baino gehiago bat ra joaten da eta beste zati bat da. geratzen da; horri esker, Lurra ez da gehiago .

8