4.Ikasgaia LAN ARAUEN APLIKAZIOAREN

KONPLEXUTASUNA; KONKURRENTZIA ETA ONDORORENGOTZA

PRINTZIPIOEN ARABERA.

4.1 .- Arau aplikagarria zehaztea; 4.1.1. arauen konkurrentzia; hierarkia, gutxienezko araua eta araurik hoberena

(langilearentzat araurik mesedegarriena)4.1.2- Arauen arteko ondorengotza; modernotasuna eta baldintza onuragarriena.

4.1.3.- Arauen eta autonomi indibidualaren arteko harremanak; eskubideen ukaezintasuna eta Langilearen aldeko (pro operario) printzipioa

4.2- Lan kontratutik datozen akzioen Iraungitzea eta preskripzioa

1.- Arau aplikagarria zehaztea;• Atal honetaz arauen aplikazioa kasu jakin baterako arau

aplikagarria definitzea • 3 aspektu; • 1. Bestelako hierarkia mailako arauen arteko harremanak.• 2. Maila berean baina garai desberdinetan emandakoen artean.• 3. Arauen ulerkuntza eta harremanak autonomia pribatuarekin.• Bi arau desberdinek gai berberaz bi erregulazio

desberdinak ematen dituztenean = arau gatazka • printzipio eta erregela batzuen bidez askatu behar dugu

zein den erabilgarria. LZ moldaketa bat• Erregelak aplikaziozkoak dira; arau gatazkarako, arauak

interpretatzeko edo hutsuneak betetzeko. • LZ gatazkarako erregelak = LEko 3. art.a.

1.1.- Arauen konkurrentzia eta Hierarkiazko

eratzeko Printzipioak • Arauen konkurrentzia arau bi edo gehiago batera

gertatzea hierarkiaren printzipioa• LZ arauak ez dira soilik elkarren menpekoak osagarriak baizik• Askotan arazoa ez da zein araua erabili, baizik eta noraino bata eta nondik bestea aplikagarriak

diren zehaztea

• 1.1.1.- Arau Hierarkiaren printzipioa.Lege eta erregelamenduen artean hierarkiaLEko 3.2 art.an. "Lege eta erregelamenduetako xedapenak hierarkia

arautzailearen printzipioarekin hertsiki lotuta aplikatuko dira. Erregelamenduetako xedapenek gorengo mailako arauek ezarritako manuak (prezeptuak) garatuko dituzte, baina ezin dute ezarriko legeek ezarritako lan baldintza desberdinak".

Autonomia kolektiboa babesteagatik/Erregelamendu eta legeen arteko gatazkak hierarkiaren arabera = garatu

baina aldatu gabe

1.1.- Arauen konkurrentzia eta Hierarkiazko eratzeko Printzipioak(II)

• 1.1.2.-Gutxienezko araua (Arau minimoa) • Arauen izaera

betebeharrezko zuzenbidea ("ius cogens") (aginduzko zuzenbidea)

xedatzeko zuzenbidea ("us dispositibum)"

Absolutua = ezin aldatu (adib.;adina lan egiteko)Errelatiboa= gutxiagoa ez(adib. Oporrak, soldata,…)

gutxienezko arauaren erregela lan zuzenbidea hierarkia printzipioaren aplikazioa /minimoak betez gero hobekuntzak litezkeenak diraArau gatazka lege edo hitzarmen kolektiboak eta kontratuak

lege eta hitzarmen kolektiboen arteanLEan bi aipu 3.1 art.an honela dio; " ...ezin dira inola ere ezarriko langileen kalterako, legezko xedapenak baino mesedegarri gutxiagoak..." (parteen arteko borondatez, hots, lan kontratuaz, hitz egiten ari da).

LEko 3.3 art.an honela mintzo zaigu.;"...edozein kasutan beharrezko zuzenbide minimoak errespetatu behar dituzte (hitzarmen kolektiboek)

1.1.3.- Langilearentzat araurik mesedegarriaren printzipioa.

• Araurik hoberena langilearentzat• Aurreko bi printzipioak aplikagarriak ez direnean• LEaren 3.3 art."2 edo gehiagoko lan arauen artean (nahiz estatukoak, nahiz

paktatuak izan) manuen artean sorturiko gatazkek, edonola ere beharrezko zuzenbidearen minimoak errespetatu beharko dituzte, langilearentzat mesedegarriena dena aplikatuz ebatsiko dira", batasunean edo multzoan neurtuz eta kontzeptu zenbakarriekin* urteko neurrian.

• Zein arau gatazka?• Nazioarteko edo nazioaz gaindiko arau eta barne arauen artean bai• Lege eta erregelamenduen arteko ez hierarkia• Maila bereko arauen artean ez modernotasuna• Lege eta hitzarmen artean gutxienezko araua, (batzuetan epaileek

baietz)• Estatutu araberako H.K eta estatutuz kanpokoen artean bai• Esparru desberdinetako H.Kak printzipioz LE ko 84 art.a

(SALBUESPENAK) BAI• Nola konparatu?

• “Conglobamento “ Teoria arauak osoak erkatu behar dira• Konparaketa partzialeko teoria arauak zatika erkatu behar dira• Comul-eko teoria erregela mesedegarriak pilatzea

1.2- Arauen arteko ondorengotza: langilearentzat

baldintzarik onuragarrienaren printzipioa. • Erregela honi modernotasuna printzipioa. Maila berean arau

berrienak arau zaharra deuseztatzen* du – Beraz, teorian denboraz jarraiturik diren bi arauen artean

gatazkarik ez

• L.Zan nabardura (langilearentzat) baldintzarik onuragarriaren printzipioa.

• Kontzeptua langileak aurretik izaten dituen lan baldintzarik onuragarrienak errespetatzean kokatzen da, nahiz eta une horretan geroko beste araua aplikagarria izan, aurrekoek baino

baldintza txarragoak ezartzen dituena. • Oinarria lortutako (eskuratutako) eskubideen teoria

aurreko arauetan (dagoenekoz indarrean ez daudenetan) sorturiko egoera partikularrak mantentzea soilik langileentzat onuragarriagoak direnean

1.2- Arauen arteko ondorengotza: langilearentzat baldintzarik onuragarrienaren printzipioa.(II)

• LZan egoera mesedegarri hori 3 bide desberdinetatik sortu;

• 1.- Lan kontratuaren bidez (ahozko paktuak ere) Kontratuak arauaren ezean (edo isiltzean) langileentzat egoera onuragarriago sortzea posiblea da, araua aldatzen denean mantendu beharrekoa

• 2.- Enpresarien aldebakarreko erabakia Enpresaria librea da hori ezartzeko, baina egin eta gero ezin du inor diskriminatu, ez eta kendu nahi duenean

• 3.- Aurreko arauek ezarritakoa ondorengoak horretaz ezer ez badu esaten.

• Epaigintzak 1 eta 2 onartzen du/ 3ª (printzipioz ez baina salbuespenak)

1.3.- Arauen eta autonomi indibidualaren arteko harremanak • lan kontratu eta arauen arteko harremanez • LEko 3.1 art.a ( ikus arau minimoaren printzipioa); kontratuaren bidez ezin dira

ezarri langilearen kalterako bestelako lan baldintzak• 1.3.1 langilearen eskubideen utziezintasuna* (langilearentzat)

• Oso jatorra lan Zuzenbidean, 1900.eko Lan Istripuei buruzko Legean

• Arrazoi praktikoa Enpresarien posizioa langilearen aurrean oso ahaltsua da eta hori profitatuz langileari bere eskubideen kontra joaten den zerbait onartarazi ahal dio.

• LEan erregela honen agerraldia 3.5 art.an "Beharrezko zuzenbideko lege xedapenek onarturiko eskubideak langileak ezin dituzte balioz xedatu. Ezin dituzte ere balioz xedatu hitzarmen kolektiboek xeda ezintzat onetsiko eskubideak

• Kontrako paktuak nuluak dira• KZren erregulazioa desberdina (6.2 art.a) Zuzenbide zibilean eskubideak laga

daitezke, lagapena* ez badoa orden publiko edo hirugarren baten interesen kontra.

• Oharrak • 1. Langilearen xedapena debekatzen da (enpresariarena ez)• 2. Xedatzea debekatzen da ( ez soilik laga izatea)• 3.portaera aktiboari dagokio ( ez pasiboari)• 4. aurreko eta ondoko eskubideak xedatzea debekatzen da• 5. zabalegia praktikoa izateko

1.3.2.- Lan-arauen ulerkuntza; “ in dubio pro operario” printzipioa.

• Azken irizpidea epaileentzat, besterik ez dagoenean aplikatu behar duena

• Edukia zalantzaren aurrean, langilearen alde. Arau baten interpretazioa zalantzarik badu, epaileak langilearentzat aukerarik mesedegarriena hartu behar du

• Iturria Lege intereseko Auzitegi Gorenaren 1974.06.10eko epaian

• Ez nahastu Lan Zuzenbidearen helburuarekin pro operario legislazioa izatea

• Batzuentzat desagerturik dago

• Eremua Arauaren esanahian zalantza dagoenean edo egintza bati araua dagokionez erabakitzeko erabili ahal da.

• Bestelako printzipio antzekoak (adibidez "in dubio pro reo" edo modu orokorragoz "aequitas in dubio pralevant") zalantza ekintzetan denean aplikatzen dira

2.- Lan kontratutik datozen akzioen Akzioen Iraungitzea eta preskripzioa*.

• judizialki eskubide baten babesa eskatzeko ahalmenak = akzioak

• Zer nolako eragina du denborak akzioetan?. ziurtasun juridikoak eskatzen du akzioak betirakoak ez izateaaldi zehatza egon behar da akzioak erabiltzeko, eta hortik aurrera egiten bada ez du

ondoriorik sortuko akzio horrek • Denboraren jokoa = bi motakoa ; iraungitzekoa ala

preskripziozkoa*. 1.- iraungitzea automatikoa da, ezin da laga, ez eta eten. 2.- Objektiboa da denbora pasatuez gero eskubide iraungi da 3.- Judizioan "ope legis" epaileak bere kabuz deklaratu behar du.

Eskuratzeko zein iraungitzeko daiteke1. Ez da automatikoa2. Ez da objektiboa (denbora eta zerbait

gehiago eskatzen da) ezer ez egitea3. Judizioan “ope excepcionis“, beste

alderdiak eskatuz ikusteko

2.- Lan kontratutik datozen akzioen Akzioen Iraungitzea eta preskripzioa*.

IRAUNGITZEA PRESKRIPZIOA

Denbora aurrera joan Denbora eta ezer ez egitea

"ope legis”

Epaileak berez ikusi behar du

"ope excepcionis“

Auzi alderdi batek eskatu behar du epaileak kontuan hartzeko

SOILIK ETEN DAITEKE(DENBORA “IZOZTU”)

APUR DAITEKE (DENBORA ZERON JARRI)

Eteteko kausak mugatuak dira

Adiskidetzeko orria tartekatzea(gehienez jota 15 egunez )

Geldiarazteko kausak zabalakzabalak; Epaileen aurreko eskabidea zein bestelako eskaera, zorraren onarpena,…

Epeak ( motzak) Adibideak Kaleratzean 20 egunetakoa (LETeko 59.3 art

Epeak zabalagoak; (Adibideak); dirutza eskatzekotan == urte betea

Noiztik? 59.2 Art. eskubideak erabiltzea litekeen zen unetik

Epe orokorra; kontratu bukatzetik urte bete LETeko 59.1 art Langileentzako zigorrak eta zehapenak; LETeko 60.2 art