Administrazioaren Legezkotasun Printzipioa

2012-2103

Administrazio Zuzenbidea I

31

Hirugarren Ikasgaia

Hirugarren ikasgai

honetan,

Administrazioaren

legezkotasun

printzipioa aztertuko

dugu. Horrekin batera,

ahalmen

diskrezionalaren

azalpena emango dugu

eta horren inguruko

kontrola ikasiko dugu.

3. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

Administrazio Zuzenbidea I

32

v

Administrazioaren Legezkotasun Printzipioa

2012-2103

Administrazio Zuzenbidea I

33

3. Ikasgaia: Administrazioaren Legezkotasun printzipioa

3.1 Administrazioak legezkotasunarekiko duen lotura positiboa.

Legezkotasun printzipioaren arabera, Administrazio Publikoa, lege eta zuzenbidearekiko menpekotasun harreman batean dago, Espainiar Konstituzioaren 103.1 artikuluari jarraiki. Legea zentzu formal batean ulertuta, legebiltzarrak sortutako araua izango litzateke. Zuzenbidea terminoaren barnean honakoak sartu beharko genituzke: nazioarteko zuzenbidea, Europar Batasunekoa, Erregelamenduak, Zuzenbidearen printzipio orokorrak eta abar.

Bi lotura mota bereizi behar dira Administrazio Zuzenbidean. Lehenik eta behin, lotura negatiboaren doktrina aztertu beharko da zeinak honako hau dio: administrazioarentzat legea kanpoko muga bezala eratzen da. Legean argi eta garbi debekaturik ez dagoena, baimendutzat ulertzen da.

Bestalde, Kelsenen eskutik lotura positiboaren printzipioa jaso egin zen. Honen arabera administrazioak jarduera bati ekin ahal izateko, aurretiazko araua behar du, jarduera hori ahalbidetzen duena. Legean argi baimenduta ez dagoena, debekatuta egongo da lotura positiboaren arabera.

Aipagarria da LPACko 63.1 artikuluak administrazio-egintzen edukia ordenamendu juridikoak ezarritakoarekin bat etorri behar duela.

Espainiar Konstituzioak, zein lotura aurreikusten du baina? Izan ere, legeari erresarbatzen zaizkio materia garrantzitsuenak eta beraz, materia horietan lotura positiboa izango du administrazioa. Aldiz, gainontzeko eremuetan, lotura negatiboa izango du: administrazioak, ekimen eta jarduera ezberdinak gauzatzeko aukera izango du, nahiz eta horiek ez egon aurreikusita lege batean, beti ere interes orokorra xede izango duelarik eta legea eta zuzenbidea errespetatuz.

3.2 Ahalmenaren kontzeptua.

Ahalmen edo ahala, legezkotasunak Administrazioari emandako boterea izango litzateke. Administrazioak aurretiaz legeak xede batekin emandako, mugaturiko eta eraturiko boterea egikaritzen du.

Ahalaren kontzeptua Santi Romanok emandakoa da, ahala eta eskubide subjektiboaren arteko bereizketa egin zuelarik. Izan ere, eskubide subjektiboak erlazio juridiko zehatz batengatik sortzen diren eskubideak dira zeinak objektu zehatz bat eta pretentsio zehatz bat dute.

Ahalak aldiz, ez dira erlazio juridiko batean eratzen, baizik eta zuzenean ordenamendu juridikotik datoz, zeinak izaera orokorra duten eta ez izaera singularra, eskubide subjektiboak bezala.

Ahalaren ezaugarriei dagokionez, honakoak aipatu behar dira:

Ahalmena gauzatzeko, aldez aurretik arau bat egon beharko da, ahala eratu eta

3. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

Administrazio Zuzenbidea I

34

zehazten duena nahitaez.

Ahalak besterendu ezinak eta ukaezinak dira, zuzenbide objektiboak sortutakoak baitira. Ahala egikaritu daiteke edo ez, baina ezin izango da besteren esku utzi.

Ahala iraungiezina da. Titularrak ezin izango du ahala aldatu, baizik eta legeak bakarrik ahal izango du ahala aldatu edo iraungi.

Ahala beti izango da mugatua bere edukian eta norainokoan, xede konkretu bati lotuta baitago.

Funtzio-ahalak dira, interes publikoaren onuran ematen direlako eta interes publikoak galdatzen duenean soilik erabil daitezke.

Helburu zehatzei lotuta daude eta administrazioak, ahalak gauzatzerakoan beste helburu desberdin batzuk jarraitzen baditu, xede-desbideratze baten aurrean egongo ginateke.

Administrazioak ez badu gauzatzen dagokion ahala, eta interes publikoak hura egikaritzea galdatzen badu, Administrazioari erantzukizuna eskatzeko aukera egongo da.

Administrazioak jarduera bati hasiera eman nahi badio eta ahalik ez badauka, legezkotasunaren aldaketa sustatu beharko du ahala lortu ahal izateko. Erregelamendua erabiliz ere sustatu daiteke.

Ahala argia eta zehatza izan behar du.

3.3 Ahalmen arautua eta ahalmen diskrezionala edo irizpidezko ahalak

Bi hauen arteko desberdintasuna izango litzateke, batean legeak ahalak zehatz-mehatz definitzen dituela eta bestean berriz ez. Legeak definitzen dituenean, ahalmen arautuaren aurrean egongo ginateke. Adibidez, urrapen bat zer den eta horren aurrean zein zigor ezarri ahal daitezkeen. Bi modu desberdinetan definitu daiteke.

Beraz, legeak zehaztuko du, agortu arte ahalak egikaritzeko bete behar diren baldintzak ahalmen arautuetan eta irizpidezkoetan berriz, zenbait baldintza zehaztuko ditu ahalmen hori erabili ahal izateko, baina administrazioaren esku utziko ditu beste batzuk.

Ahalmen diskrezionalari edo irizpidezko ahalmenari dagokionez, LJCAren zioen adierazpenean adierazten den moduan, ahalmen diskrezionala edo irizpidezko ahalmena sortuko da: ordenamendu juridikoak organo eskudunari aukera ematen dionean egoera baten aurrean erabakitzeko zer den “interes publikoa”.

Noski, ahalmen diskrezionala ez da osoa izango, baizik eta partziala. Izan ere, legeak mugak ezarri behar dizkio ahalmen orori.

Ahalmen diskrezional guztietan, legeak zenbait elementu definitu behar ditu nahi eta nahi ez, lau direlarik gutxienez garrantzitsuenak.

a) Ahalaren existentzia bera: legeak aurreikusi behar du ahalmen bat dagoela. b) Ahalmenaren norainokoa. c) Egikaritzeko eskumena nor duen. d) Helburua. Ahalak suposatzen duen boterea, helburu zehatz bat lortzeko izan behar du,

interes publikoko helburu bat lortzeko.

Horietaz gain, badaude legeak arautu ditzakeen beste zenbait elementu batzuk. Hala nola: denbora edo ahal hori erabiltzeko aukera, forma etab.

Administrazioaren Legezkotasun Printzipioa

2012-2103

Administrazio Zuzenbidea I

35

3.4 Zehaztugabeko kontzeptu juridikoak

Alemaniatik datorkigun doktrinaren arabera, kontzeptu bat zehaztua edo zehaztugabea izan daiteke. Elementu zehaztuak izango lirateke, errealitatearen eremua zehatz eta argi mugatzen dutenak. Adibidez, adin nagusitasuna: 18 urtetan zehazten da, besterik ez.

Aldiz, kontzeptu zehaztugabeetan, legeak ez du zehazten kontzeptu horien muga, hauek ez baitute ametitzen zenbatekotzerik edo zehaztapen zorrotzik. Esan beharra dago, kontzeptu hauek zehaztugabeak direla bere formulazioan, baina aplikatzerakoan zehaztu egiten dira.

Garrantzitsua da zehaztugabeko kontzeptu juridikoen eta ahalmen diskrezionalaren arteko bereizketa bat egitea. Izan ere, ahalmen diskrezionalean edo irizpideko ahalean, administrazioak aukera edo emaitza bidezko askoren artean, bere ustez egokiena dena aukeratzeko askatasuna izango du, denak izango baitira bidezkoak legearekiko. Aldiz, kontzeptu juridiko zehaztugabeetan, emaitza egoki bakar bat dago, zehaztu beharrekoa dena.

Beste desberdintasun bat izango litzateke, irizpidezko ahaletan administrazioak askatasun osoa izango duela aukera justu guztien artean erabaki bat hartzeko eta aldiz, kontzeptu juridiko zehaztugabeen aplikazioak fiskalizatuak izan daitezke. Hau da, epaileek administrazioak emandako soluzioa, soluzio justu bakarra den ala ez kontrolatuko dut. Beraz, ahaletan epaileak ezin du fiskalizatu Administrazioak hartutako erabakia egokiena den ala ez, Administrazioak igorpen legalaren mugak errespetatu baditu, hartutako erabakia bidezkoa izango baita.

3.5 Diskrezionalitatearen kontrola

Administrazioak duen ahalmen diskrezionala kontrolatu beharra dago gehiegikeriarik egon ez daitezen. Horretarako honako elementu hauek kontutan hartu eta aztertu beharko dira:

3.5.1 Elementu arautuak.

Lehen aipatutako legean arauturik egon behar diren elementuak benetan arautuak dauden edo ez erabaki beharko da. Izan ere, irispidezko egintza guztietan arauturiko elementuak egongo dira eta elementu guzti horiek errespetatu beharrekoak dira Espainiar Konstituzioaren 106. artikuluari jarraiki, xedea barneratzen delarik.

3.5.2 Botere-desbideratzea.

Botere desbideratzea edo xede-desbideratzea, helburuaren kontroletik etorriko zaigu. Xede-desbideratzearen definizioa honakoa dela esango genezake: administrazioa bere jarduerarekin legeak ezarritako xedeetatik aldentzen denean gertatzen da. Honen ondorioz egintza edo erabakiak deuseztagarriak izango dira. Esan beharra dago ez dela ezin bestekoa xede pribatu bat jarraitzea, baizik eta nahikoa izango dela xede hori, naiz eta publikoa izan, arauak ezarritakoaren ezberdina izatea. Aipatu beharra dago, hala ere, honen inguruan froga zailtasuna egongo dela.

3.5.3 Egitate determinatzaileak.

Ahalmen diskrezional denak, egitatezko errealitate batean oinarritzen da, hori izango delarik administrazioari aukera hartzera eramango diona. Izan ere, errealitate hori izango da aplikatzen den arauaren oinarri faktikoa.

Errealitatea bakarra izango da beti; errealitate berak ezin du izan eta ez izan aldi berean.

3. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

Administrazio Zuzenbidea I

36

Administrazioak ezin du erabaki egitate bat eman den ala ez, edo nola gertatu den.

Egitate erabakigarrietan teknika erabiliz, epaile eta auzitegiek kontrolatuko dute benetan eman diren aplikatzen den arauan ezarritako egitate-baldintzak.

3.5.4 Zuzenbidearen printzipio orokorra.

Printzipio orokorrak ordenamendu juridikoa informatzen dute. Administrazioaren funtzionamenduan irizpide bezala jokatzen dute, eta kontutan hartu behar dira irizpidezko ahalak kontrolatzerakoan.

Irizpidezko ahalen kontrola egiterakoan, epaileak ezin du administrazioaren irizpidea ordezkatu. Epaile eta auzitegiek printzipio orokor bat adierazten duen azalpen objektibo bat bilatu behar dute, irizpidezko ahal baten egikaritza kontrolatzerakoan.

Printzipio orokor konstituzional nagusi bat aplikatzen da beti: arbitrariotasunaren debeku-printzipioa.

Irizpidezko ahala edo ahalmen diskrezionala ez da arbitrariotasuna. Irizpidezko erabakia arrazoitua den erabaki bat da. Aldiz, erabaki arbitrarioak ez daramate motibazio nahikorik.