25 urte bete dira gaur EGUNKARIA jaio zenetik · irizpideak. /22-23 Egileek diote EGUNKARIAn pisu...

25 urte bete dira gaurEGUNKARIA jaio zenetik1990eko abenduaren 6an argitaratu zen EUSKALDUNON EGUNKARIAren lehenzenbakia, Durangoko Azokak ateak 25. aldiz ireki zituen egun berean

Herri batzordeekeman zioten azken bultzadaEGUNKARIAri /8-9

Hastapen zaila,1988ko AjuriaEneko Itunarenondorio /12-13

EGUNKARIArenhastapenak, langileen ahotikkontatuak /11

Ostegun batez sortu zen EUS-KALDUNON EGUNKARIA. 1980ko ha-markada zeharkatu zuten euska-ra hutsezko egunkariaren ingu-ruko hainbat eztabaidak: publi-koa edo pribatua izan behar ote

zuen; egunkari bat, bi edo hirubehar ote ziren, eta abar. Argiaaldizkarikoek hauspotu eta aza-leratu zuten euskara hutsezkoegunkari nazionalaren beharraurte horietan guztietan.

Aldarrikapenak alde baterautzi eta egunkaria egin egingozutela erabaki bezain pronto,kulturgintzara jo zuten, halakoproiektu bat sortzeko beharrez-koa zen babes eta bultzada bila.

Urtebete eskasean egin zituztenlan guztiak, 1989aren hondarre-tik 1990eko abenduaren 6ra bi-tartean: Durangoko 25. Azokanatera zen argitara EUSKALDUNON

EGUNKARIA. /6-7

Euskara idatziestandarrariekarritakoa

25 urteotan EUSKALDUNON

EGUNKARIAk —eta gero BE-RRIAk— bizia eman dio eus-karari, eta ateak ireki dizkiolehen tokirik ez zuen ere-muetan bidea egiteko. Erre-ferentzia urritasunagatik,asmatu ere egin behar izanditu terminoak, eta finkatuirizpideak. /22-23

Egileek dioteEGUNKARIAn pisu handia izan zuen

kulturak: 25 urteren ostean, euskaraz-ko egunkariak euskal kulturgintzariegindako ekarpenaz hitz egin duteaktore, zinemagile, bertsolari, musika-ri, idazle eta artista zenbaitek. /20-21

Historia zatiakiruditaraekarrita

EUSKALDUNON EGUNKARIA-ren azalen bidez labur dai-teke azken 25 urteotakohistoria. Denentzako leku-rik ez dagoenez,EGUNKARIAren beraren etaEuskal Herriaren historialabur dezaketen zenbaitazal aukeratu ditugu, atzerabegirako gisa. /26-27

Aurrerantzeanere jarraitzeko,berritzea lege

Denborak aurrera eginahala, baliabide berriak ga-ratzen dira, eta horiei eskeralda daitezke lan egitekomoldeak edo diseinu kon-tuak. Baita kazetaritzan ere.Baliabideak eskuratu etaberritu beharraren lekukoda BERRIA berria, eduki be-rriz hornitua. /29

KULTURA

Igandea, 2015eko abenduaren 6a / XXV. urtea / 7.733 zenbakia

EUSKALDUNON EGUNKARIAren lehen zenbakia, kioskoan, 1990eko abenduaren 6an, gainontzeko kazeten artean salgai. EGUNKARIA

Kafesnea, euskaraz mesedezaldatu zidan EUSKALDUNON

EGUNKARIA delako berripa-per zahar hark, beste hainbati legezseguruenik. Esan ohi da segundo bakoi-tzak aldatzen duela aurrekoa, eta halada, hala denez. Zerbait berri jaio zen

gure komunitatean,euskararen tribuarenbaitan; eta geratzekoetorri zen. Egunkarihark atzean, oso atze-an utzi zituen prentsabako egunak, hilabete-ak eta urteak.

Indar-transformaziobatetik heldu zen egu-

nerokoa; ez zen sortu hutsetik edo eze-rezetik, ez baitzen magiarik izan ordukohartan: kazetari eta idazle euskaldunakbaziren, aldizkariak-eta bagenituen gure

artean, irakurleak zain zeuden kioskoaribegira, diruak berak ere onartu zuengonbita… Hemendik eta handik bultza-

tuta, gorpuztu egin zen ametsa, etahogeita hamaseiko estatu-kolpearenosteko gerrak isilarazi zuen Eguna miti-ko hura —Fenix euskalduna— mamituegin zen gure artean, indar eta helburuberriztatuekin.

0 zenbakia deitutakoan, kazeta moduofizialean kaleratu aurreko probamoduko zenbakian lan egiteko aukeraizan nuen: Argia-koekin, Jakin-ekoekin,Anaitasuna-koekin, irratietako eta tele-bistako lagunekin, kazetaritza-fakultate-tik ateratako berriemaileen labealdiberoekin batera... Hura dardara: deno-na, eta nirea ez txikiena.

«Emen gara» idatzi zuen Eguna zaha-rrak lehen zenbakian, 1937ko urtarriljaioberrian, lubakiak odolez tindaturikzeudela; eta, berrogeita hamar urte luze-ren buruan, han ginen gu denok, leku-

koa hartu guran. Hura ezinegona. Hurazain piztu berriaren borborra.

Informazioa eta plazera uztartuzituen EUSKALDUNON EGUNKARIA deituta-ko paper zikin hark gure etxean, armo-sua eta albiste idatzi berriak mahai bere-an lehendabizikoz elkartu zirenean.Libreago eta osoago sentiarazi gintuen.

Euri eta elur, afrontu eta sargori... egu-neroko hura prezintatu eta kendu eginziguten. Gauzak asko aldatu zirenondoren. Baina, bizitza halakoxea da:segundo bakoitzak aurrekoa zahartzendu.

Minak min... 2015eko goizetan, kafes-neari laguntzeko, zer hobeagoa BERRIA

baino?

JOSE INAZIO BASTERRETXEAEHU-KO IRAKASLEA

2 IRITZIA EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a

BIZITZA

Laranja kutxa eta determinazioa30 urte, 1980. urtearen bueltanalegia, pil-pilean zegoen eus-

karazko prentsaren afera. Euskalgintzakordurako lortua zuen ikastolak egonkor-tzea (20 urteko ibilbidea bazuten), hel-duen euskalduntzea eta alfabetatzea he-

datzea (AEK 1976ansortu zen), eta hiru al-dizkari indartsu zeu-den: Jakin (1977an be-rrindartuta), Argia(1980an berriztua) eta Anaitasuna(1981ean hartu genue-nok, 1982an integratuginen Argia-n).

Une hartan bi lehentasun nagusi zi-tuen euskalgintzak: euskal unibertsitateaeta euskarazko prentsa idatzia. Gabeziamingarria suertatzen zen.

1986an elebidunak ziren Egineta Deiaegunkariek erabaki zuten ateratzea aste-

an behingo egunkari euskaradunak, He-men eta Eguna, hurrenez hurren. Bainairaupen gutxiko proiektuak izan ziren.Eusko Jaurlaritzak ere tentazioa sentituzuen euskarazko egunkari publikoa etabakarra ateratzeko, baina ideiak ez zuen

aurrera egin, zorionez. 1990ean, azkene-an, EUSKALDUNON EGUNKARIAk argia ikusizuen, Argia aldizkariaren ekimenez.

Memoria subjektiboa da, eta beti ez dafidela, baliteke. Baina memorian dudanpasarte hau ez dut ahaztu 27 edo 28 urtehauetan.

Argia-n genbiltzanok —Gipuzkoakokideek batez ere— gora eta behera gen-biltzan euskarazko egunkaria ateranahiaz eta ezinaz.

Azkenean, zirt ala zart egin beharrazohartuta, bizpahiru eguneko gogoetaegitera joan ginen Arantzazura, Donos-tiako erredakzioko guztiak eta Bilbokobat edo bi. Ordu askotako bilerek ez zu-ten fruiturik ematen. Bidegarritasuntxostena gora eta aurrekontuak behera,azken egunean behea jota geunden.Ordu gutxi falta ziren etxera joateko etaoraindik ez genuen hartu erabakirik. Ha-lako batean, Joxemi Zumalabe joan zen

bilera-gelatik. Zirkulu handi batean geun-den jarrita aulkietan, burumakur. Handiktarte batera Joxemi agertu zen laranja ku-txa handiaz eta zirkuluaren erdian jarrizuen. Jaten hasi ginen, isilik. Ezustean Jo-xemik esan zuen, ia ahapeka, «bueno, zer,egin egingo diagu, ezta?». Eta denak, «bai,egingo diagu».

Akta egitea egokitu zitzaidan eta ez ne-kien nola demontre jaso gela hartan jazozena. Euskara hutsezko egunkaria atera-tzea erabaki genuen eta aktan ezin nuenbildu argumentu bakar bat ere. Laranjak etaJoxemiren determinazioa. Nola jaso hura.

Motxilak egin eta poz-pozik abiatu gi-nen etxera, ondo jakin gabe zergatikgeunden pozik. Askoz beranduago kon-turatu nintzen apustuak eman zigulapoza, poza eta kemena.

LAURA MINTEGIIDAZLEA ETA IRAKASLEA

ORAIN

ZAKILIXUT

ZIRT ALA ZART EGIN

BEHARRAZ OHARTUTA,

BIZPAHIRU EGUNEKO

GOGOETA EGITERA JOAN

GINEN ARANTZAZURA;

ORDU ASKOKO BILEREK EZ

ZUTEN FRUITURIK EMATEN

INDAR-TRANSFORMAZIO

BATETIK HELDU ZEN

EGUNEROKOA; EZ ZEN

SORTU HUTSETIK

EDO EZEREZETIK,

EZ BAITZEN MAGIARIK IZAN

ORDUKO HARTAN

3Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aIRITZIA

Mezua eta mezularia25 urte egunez egun, tan-taz tanta, Euskal Herri na-

zioan murgildu gaitu EGUNKARIAk,BERRIAk. Komunikazio zerbitzu honenerabiltzaileari gelditzen zaion ideia nagu-sia nazioarena da.

Ez da jokalekurikerrazena interesa sor-tzeko. Hurbilekoenaizan ohi da erakarga-rriena. Etxe ondokoakkuriositatea pizten du.Horregatik medio loka-lek, tokiak, tokikoek du-ten abantaila. Nork be-re herrikoa izaten du ja-

kingai, askotan huskeria izan arren. Axale-ko kontuak nahi bada, txokokeriak, tribia-litateak, baina gertu-gertukoak.Interesgarriena ez baita garrantzizkoena.Nazioarena urrunxkoago gelditzen da,abstraktuago, transzedentalago. Garran-

tzitsua, baina erakarmen gutxiagokoa. Na-zioaren esparruan jokatzen du euskaraz-ko prentsak. Tokitasunaren konplementa-rietatea nahi eta ezinaren tartean galtzenda. Saiatzen jarraitu behar da.

Naziogintza garrantzizkoa da, EuskalHerria naziotzat duenarentzat. Horrega-tik egungo antolaketa politiko adminis-tratiboen gainetik nazioa garela dioenakbalioa aitortu beharko dio euskarazkoprentsa idatziari, naziogintzan, aberrigin-tzan nahiago bada, egiten duen ekarpe-nagatik.

Modu berean, naziogintzan ari denguztiak eroso sentitu ahal eta behar lukeeuskarazko prentsan.

MEZULARIA. Egunez egun,euskaraz, EUSKALDUNON EGUNKARIAk ia3.800 zenbaki atera zituen. Ez ziotenhorrenbesteraino iristen utzi. Egunkari

berriak gainditu du 3.800ekoa. Produk-zio ugaria.

Euskarazko letretan hainbesteko ko-purua sortu duen besterik ba al da?

Zenbatekoen gainetik dago, hala ere,kalitatea: komunikazio tresna zehatza,ulergarria, funtzionala, doitua bihurtuta

dago euskara. Hori lorpen handia da. Ba-dakigu munduaren berri euskaraz ema-ten. Azken urteotan prosa periodistikoakizan duen aurrerabidea oso nabarmen-tzekoa da. Ez da ziurrenik EGUNKARIAk etaBERRIAk esklusiban ekarritakoa, bainahein handi batean berari zor zaio.

Eta bada gehigarri bat: beste hedabide-etako komunikatzaileentzat erreferen-tzia lagungarria gertatzen da egunkari ho-netan landu den hizkera eredua. Irratianedo telebistan esandakoak, bota ahala,haizeak eramaten ditu. Hemen ez, hortxeditugu iraunkor, finko. Egunerokoa etaidatzizkoa izatetik datorkio balio gehiga-rri hori. Hedabide baten lana besterenprobetxuzkoa gertatzen da, eta gizarteanoihartzun zabala du ondoren. Eragin bi-derkatzailea esaten zaio horri.

MIKEL BUJANDAKAZETARIA

MEZUA.

EGUNGO ANTOLAKETA

POLITIKO-ADMINISTRATIBOEN

GAINETIK NAZIOA GARELA

DIOENAK BALIOA AITORTU

BEHARKO DIO EUSKARAZKO

PRENTSA IDATZIARI

Topa egin nuenekoaZinkoeneko kios-koa goizaldean

irekitzen zuten duela 25 urte. Orain erehala izango da, baina ezin dut ziurtatu,makina bat urte baitira goizero joateariutzi nionetik. Garai horretan, ordea, ber-

tan hasten zen egune-roko errutina, osogoiz, hantxe hartzenbaikenituen irratirakobidean eguneko lehenalbistegirako behargenituen egunkariak.Fauna berezia elkar-tzen ginen han. Paper-lantegietara zihoazen

kamioilariekin egiten nuen topo ondo-ko tabernan; neuk eguneko lehen kafeahartzen nuen goiza deitzea merezi ezzuten ordu txikietan, eta beraiek auska-lo zenbatgarrena.

Duela 25 urteko abenduaren 6an jen-de desberdina agertu zen taberna-zulo-an, kioskoa ireki zain. EUSKALDUNON

EGUNKARIA idatzi eta maketatu berri zu-ten kazetari, diseinatzaile eta ekintzaile-ak, gehienak lehendik ezagutzen nitue-nak. Egun hartako kafea gozoagoa izanzen, orduan hartu bainuen lehen aldizEUSKALDUNON EGUNKARIA. Zikindu egitenzuen, errotatibatik atera berria baitzen;hatz-puntak belztuta topa egin genuenkafe-kikararekin.

Ez da une horretako argazkirik geratu.Orduan gutxi axola izango zigun uneanunekoak lau haizeetara zabaltzeak; ez ge-nuen ez ohiturarik ezta modurik ere uneguztien berri etengabe zabaltzeko. Osobestelakoa zatekeen une hori gaur jazoizan balitz. Sakelako telefonoekin arte-

lan traketsak egingo genituen, lehenEGUNKARIA hura izkinetatik erakutsiz, adi-bidez. Eta Twitterren txiokatuko genuenmunduak jakin zezan. Eta zuzenekokontakizuna egingo genuen webgunea-ren bidez, futbol-partidak irratian ema-

ten ziren tonu epiko eta absurdo sama-rrarekin. Duela 25 urte, ordea, EGUNKA-RIAk errotatibatik ateratzen ziren, etakioskoan erosten ziren eguneko ordutxikietan, eta hatzak zikindu egiten zituz-ten, eta usnatzera, tinta usain gogoanga-

rri hori zuten, tailerra iradokitzen zuena,laborategi aseptikoa baino.

Mende-laurdena igaro eta gero kazeta-ritza aldatu egin da errotik, eta ez da mu-datu den gauza bakarra. Zinkoenekokioskoan bat egiten genuen faunatik

gehienok desagertu gara inguru horieta-tik. EUSKALDUNON EGUNKARIA hura erraie-tatik atera zuen errotatiba itxita dago, etabaita kioskoko egunkariak erabiltzen zi-tuen irrati hura eta paper-lantegiak ere.EUSKALDUNON EGUNKARIA ere falta da, faltazait, falta zaigu. BERRIA dugu, baina ez hu-ra, ez hatz-puntak zikindu zizkidan hura.

Herri honek gauza harrigarriak egitenditu: zerotik egunkari bat sor dezake,behin edo birritan, behar den guztietan.Eta hori bezain harrigarria dena: ez duahazten.

PILAR KALZADAKAZETARIA

HERNANIKO

EUSKALDUNON EGUNKARIAko langile batzuk, lehen zenbakia eskuetan dutela. EGUNKARIA

ZIKINDU EGITEN ZUEN

LEHEN ‘EGUNKARIA’-K,

ERROTATIBATIK ATERA

BERRIA BAITZEN;

HATZ-PUNTAK BELZTUTA

TOPA EGIN GENUEN

KAFE KIKARAREKIN

4 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a IRITZIA

Goizeroko makarraklehen euskal liburuaplazaratu eta zehazki

ehun urte geroago, 1645ean hain zuzen,suediarrek lehendabiziko egunkaria pla-zaratu zuten. Ordutik ehunka egunkarietorri zen hainbat hizkuntzatan. Euskal-

dunok, ordea, ia hiru-rehun urte behar izangenituen euskaraz ida-tzitako lehen egunka-ria, Eguna, plazara ialgieta plazan ikusteko. Seihilabete doi iraun zuen(1937ko urtarriletikekainera): Espainiakogerraren erdian sortua,

Espainiako gerrak itxi zuen. Hurrengoahaleginak, EUSKALDUNON EGUNKARIAk,1990ean ikusi zuen lehen argia, eta ha-mahiru urte doi egin zituen egunero-egu-

neroko plazan: guardia zibilek itxi zutene-an —armaz hartu zutenean, behinala Egu-na desagertu zen bezala armen eragi-nez— ez zuten soilik egunkari bat bahitu:egunari eta munduari euskaraz begiratze-ko aukera zapuztu ziguten. Hamahiru ur-te generamatzan goizeroko makarrakeuskarazko letrekin kentzen, euskarazmintzo zen munduko albisteen erdianjartzen gintuen iparrorratzak: eta goizero-ko begiradaren iparra ez zegoen tú alNorte-n, hegoa ere ez yo al Sur-en, bruju-lak markatutako puntu kardinalak euska-raren maparenak ziren geografikoki etakulturalki, eta EGUNKARIAk iraun zuen bi-tarteko ahalegin hartaz gaur gehien gogo-ratzen dudana da berripaperak kulturariematen zion garrantzia, bertako orri kul-turalek zuten kalitatea.

Bidegabekeriak eragin zuen erreak-

zioa gure memoriaren paretetan geldituda iltzatuta: BERRIA laster zen abian, etaMartxelo Otamendik egunero zutabe batidazteko aukera oparitu zidanean, burutikpasatu zitzaidana da bidegabekeria erre-paratu arte segitzeko aukera. Izan zedilanire mendekutxoa. Absolbitu zituztenEGUNKARIAko arduradunak, baina ez dakalte ekonomikoa erreparatu, eta ez dagokalte kulturala neurtuko lukeen zifrarik.Otamendirekin nengoela burutik pasatuzitzaidanari jaramon egitera, BERRIA-ko ar-duradunek eta irakurleek nitaz beste eginarte —edo nire indarrek pot egin arte— se-gitu beharko nuke nire goizeroko begira-dari makarrak kentzen, bidegabekeria ezbaitute sekula erreparatuko.

ANJEL LERTXUNDIIDAZLEA

ETXEPAREK

Zorrabatzuk lehen per-tsonan kontatu dai-

tezke soilik. Ez narratzailea orojakileadelako eta bere kontakizunak gainera-koena ordezkatzen edo islatzen duela-ko, justu kontrakoa gertatzen zaiolakobaizik. Horixe gertatzen zait niri EUSKAL-DUNON EGUNKARIAren 25. urteurrenagogoratzerakoan, orain dela 25-26 urtebizitakoak biziberritzerakoan. Askorenustez erabateko zentzugabekeria zenproiektu hari eman nion apurrarentruke asko jaso nuen, hori daukat batezere gogoan. Inoiz egin dudan inbertsio-rik onenetakoa izan zela esan dezaket,alegia, nahiz eta hori ez izan lorpen han-dia nire inbertitzaile profila kontuanhartuta.

«Zuk hor ze pintatzen duzu?». «Kon-tuz non sartuko zaren». «Pentsatu alduzu ondo zer egin behar duzun?».«Lana eskaintzen badizute, ez zaizu baokurrituko baietz esatea?». Estilo horre-

tako galdera eta gomendioekin ereakordatzen naiz. Ez neukan denentza-ko erantzunik, eta igualtsu jarraitzendut, baina ez zait inporta. Orduan ezasko, are gutxiago gaur egun. Egia esanbehar bada, galdera batek izan zuen,bai, erantzuna. Lanik ez zidatenezeskaini, okurritu ere ez zitzaidan eginbaietz esatea.

Dena den, ikuspegi egoistatik nego-zio borobila egin nuen. Artean hogeitahamar urte bete gabe, gaztelania nagusizen erakunde batean lanean ari zenkazetari gazte batentzat, ba al dakizuezer zen ia astero, mahai baten bueltan,Martin Ugalde, Joxemi Zumalabe, Jose-ba Jaka, Joan Mari Torrealdai, Luis Goyaedota Txema Auzmendi, besteak beste,lanean ikustea? Horrek ez dauka prezio-rik. Hori ez da ahazten. Han ikasitakoakere ez. Ezin dira ahaztu, eta ez daukatepreziorik.

Ez naiz beste inoren izenean hitz

egitera ausartuko, honetan eta gainera-koetan bakoitzak duelako bere espe-rientzia, baina batzuetan iruditzen zait,gaiari buruzko artikulurik idatzi beharez dudan egun korrienteetan, plurale-ko lehen pertsonan ere idatz daitekeelahonen antzeko zutabe bat. EUSKALDU-NON EGUNKARIA gustatu ala ez gustatu,haren ondorengo BERRIA gustatu edoez gustatu, hor egon zen bata eta hordago bestea. Hor daude orain dela 25urte ale bakan samarrak ziren kazetarieuskaldunak, orduko zenbaiti —niri bai,behintzat— mila buelta ematen dizkigu-tenak. Eta ez dakit, EGUNKARIA gustatuedo ez gustatu, BERRIA gustatu edo ezgustatu, euskaldun askok ba ote daki-ten hori zein garrantzitsua den. Nizorretan nago, argi daukat, eta uste dutez naizela bakarra.

NEREA AZURMENDIKAZETARIA

PASARTEREN

HAMAHIRU URTE

GENERAMATZAN

GOIZEROKO MAKARRAK

EUSKARAZKO LETREKIN

KENTZEN, EUSKARAZ

MINTZO ZEN MUNDUKO

ALBISTEEN ERDIAN JARTZEN

GINTUEN IPARRORRATZAK

BA AL DAKIZUE ZER ZEN

IA ASTERO, MAHAI BATEN

BUELTAN, MARTIN UGALDE,

JOXEMI ZUMALABE, JOSEBA

JAKA, JOAN MARI

TORREALDAI, LUIS GOYA

EDOTA TXEMA AUZMENDI,

BESTEAK BESTE, LANEAN

IKUSTEA? HORREK

EZ DAUKA PREZIORIK

5Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aIRITZIA

Ametsetik errealitatera—sarritan— mugiaraztengaitu, eta errealitateak —

batzuetan— geldiarazten...Sasi-filosofia honekin hasita, EUSKALDU-

NON EGUNKARIAren sorreran eta hainbaturtetako jardueran izan zuen parte-har-

tzea aipatzera nator. Ametsa izan zen bai,

inolako zalantzarikgabe, euskarazko egun-kari bateko lehen lanki-deetan egotea. Ilusiozbeteta izan behar bai-tzen horrelako apustubaten egiteko, antzekoerronka batean sartze-

ko. Luzeak izan ziren prestakuntzarako la-nak, egin beharreko azterketak oro eginzirela ziur naizelarik. Hala eta guztiz ere,aurretik zeuden eta aspalditik argitara-

tzen ziren informazio astekarietako errit-motik egunkari baterako mailara pasa-tzea sekulako jauzia izan zen.

Gogoratzen naiz, lehen urte haietan,Baionako delegazioan lan egiten genue-nok —baina beste delegazioetan berdin-tsu izango zen— dena egiten genuela,kartsutasunez eta, hitzaren baliatzera au-sartuko naiz, militantziaz. Prentsaurrekoedo gertakarien lekuetara joan, apunta-tzekoak apuntatu, argazkiak hartu, erre-dakziora itzuli eta argazkiak errebelatueta tiratu, artikuluak idatzi, makinenbihurrikeriekin nerbioak higatu... Eta nikdakita zer gehiago ere!

Militantziaren garaiak ziren, zailak, ne-kagarriak askotan... Baina bihotz altxaga-rriak oso, gure etxearen, auzo herrien etamundu zabalaren islak euskara gureanazaltzen, interpretatzen eta zabaltzen

baikenituen. Militantziaren garaiak zi-ren, ametsarenak.

Gero etorri ziren profesionaltasuna-ren garaiak, ez asko errazagoak, bai aldiz

jendarte sailkapenaren islakoak, gizarteeredu nagusien ildokoak, nonbait. Or-duan zara ohartzen hitzak bat daudelaeta obratzeak, gehienetan, beste direla.Mundu bidezkoago eta elkartuago bateneraikitze bidean urratsak direla neketsu...Non ez diren gibel urratsak egiten ere.

Egunkaria bera —barkatu, «produk-tua»— ez da ez beste egunkari gehienakbaino txarragoa, hobea ere seguruenik...Baina, nolabait esatearren, «besteak be-zalakoa». Profesionaltasunaren garaiakdira, errealitatearenak, militantziarenametsak haizatzen dituztenak. Nire par-tetik, militantziaren urratsetik jarraitzerabueltatu naiz. Ametsetan sinetsi nahi bai-tut oraindik.

ALLANDE SOKARROSKAZETARIA

AMETSAK

AMETSA IZAN ZEN,

INOLAKO ZALANTZARIK

GABE, EUSKARAZKO

EGUNKARI BATEKO LEHEN

LANKIDEETAN EGOTEA

Eskerrak ematekoditut Iñaki Uria-rekin ETBko

Iurretako makillaje gelan izandako elka-rrizketak, ni bera baino askoz ere ezko-rrago, eguneroko bat, egunkari bat,periodiko bat kaleratzeak zekartzan zail-

tasunak gainditu ezi-nak iruditzen zitzaizki-dalako, eta berakbaietz, posible zela.Zalantzarik gabe, kon-bentzituta!

Orduan ere Duran-goko Azokak emanzuen gerizpea eta bil-gunea, urtebete beran-

duago, Azoka egunetan berriz ere, aben-duaren 6an lehendabiziko alea kalera-tzeko. Gogoratzen dut eskuetan hartunuenean sentimendu asko gaineratu zi-tzaizkidala. Nire bizitza ere aldatzerazihoan asko, eta etorkizunera begira 32orri haiek zuten garrantzia izugarria iru-ditu zitzaidan. Gaurko egunetik begira-tuta, oraindik ere garrantzitsuagoa irudi-tzen zait egun hartako orri sorta, eskuanizandako lehen EUSKALDUNON EGUNKARIA.Gogoratzen ditut asteroko zutabetxoakbidaltzen nituela proiektu handi hariegin niezaiokeen ekarpen gisara. Gogo-ratzen dut egunkari hura erosteak, besa-pean eramateak sortzen zidan poza, ha-rro egon gintezkeela sentiarazten zidan.Zer esanik ez urte luzez egunkari hura,beste hainbat komunikabide, ikastolak...hau da, gure mundua, euskaldunonmundua euskaraz izan zedin borrokatuzirenei, herri hau, gure herria, Euskal He-rria izan zedin borrokatu zirenei... Haiekzer sentitzen zuten! Bakan batzuek eza-gutu ere ezagutu zuten EUSKALDUNON

EGUNKARIAren aurrekari bakarra, Eguna,1937an zazpi hilabetez kaleratutakoa.

Herri honen beste lorpen bat zen EUS-KALDUNON EGUNKARIA ere, herritik sortueta garatutako ametsa egia bilakatua.Herri honek badakielako, baduelakogaitasuna erakustaldietarako. Gai dela-ko Kilometroak eta Ibilaldiak egiteko,gai delako Korrika egiteko. Tokatzenden orduan eta esaten den tokian, baina

egun bateko kontuez harago erakutsiduelako badakiela eraikitzen eskola,egunkaria, telebista, industria, ikerketa...Herria bera.

Gogoratzen dut nola poztu nintzenDonostiako belodromoan egindako fes-ta handi bat aurkezteko deitu nindutene-an, nola jantzita joan nintzen ere badakit!

Ezin dut ahaztu Erramun Martikorenaketa Larragako Joterak Erribera kantatuzutenekoa. Ahotsa, ahotsak soilik, hutsik,belodromo handian, jendez gainezka ze-goen Donostiako belodromoan.

Gaurkoa ospakizunekoa nahi nueneta, ahalegina egin dudan arren, ezinizan dut. Behin eta berriz datozkit buru-ra 2003ko otsailaren 20ko haiek. EGUN-KARIA ixtearekin batera suntsitu nahi izanzituztelako herri honek bere buruariemandakoak, indarrez, bortizki etagezurretan behin eta berriro, epaitegiekhandik urte askotara absoluzioarekinargi utzi zuen bezala.

Egun haietatik geratzen zaidan oroi-tzapen on bakarra da —gehienak osolarriak, bortitzak eta tristeak direlako—berriz ere herri honek erakutsi zuenindarra. Ez dute Donostiako kaleek hala-ko jendetzarik beste inoiz jaso, ez dasekula halako salaketarik izan, ez etahalako ekimenik biharamunean bertankioskoan EGUNKARIAren behin-behinekoordezkoa egon zedin.

Eskerrak ematea baino ez zait gera-tzen. Eta arriskutsua izaten da honelako-etan izenak ematen hastea jende askoahazteko arriskua dago eta. Barkatukodidazue aipatu ez bazaituztet, bainaeskerrik asko Martin Ugalde, JoxemiZumalabe, Joan Mari Torrealdai, PelloZubiria, Iñaki Uria, Martxelo Otamendi,Txema Auzmendi, Xabier Oleaga, LuisGoia, Joxean Lizarribar, Joxe Mari Sors,Inma Gomila, Fermin Lazkano, XabierAlegria eta EUSKALDUNON EGUNKARI huraegiten egoskortu zineten eta egunero,orriz orri, albistez albiste, egin zenutengizon eta emakume guztioi.

MADDALEN IRIARTEKAZETARIA

GOGORATZEN

EGUNKARIAko hainbat langile, lehenengo zenbakia kaleratu izana ospatzen. EGUNKARIA

Ezinak alde baterautzita, Argia-koekbazekiten aurreraegingo zutela.

Haiek izan ziren euskara hutsez-ko egunkariaren motorra: alda-rrikapenetan lehenengo, gauza-penean gero. Baina horretanhasi baino lehenago, beste pro-zesu bat zeukaten irekita etxeanbertan, Argia-n. «Produkzio me-dioen jabe egiten hasi ginen. Le-henbizi, ordenagailu bat jartzealortu genuen. Kontuan hartu ga-rai hartan gure inguruko inorkez zuela halakorik: garestiak zi-ren, eta asko kostatu zitzaigun.Fotokonposizio makina batzukjartzen ere hasi ginen, desegite-ko bidean zirenak». Inbertsio

Aldarrikapenen hamarkada

Etengabea izan zeneuskara hutsekoegunkariaren ingurukohausnarketa etaaldarrikapena 1980kohamarkadan. Argiaaldizkariak biziarazi zueneztabaida hura: argi zuteneuskara hutsezkoegunkaria beharrezkoazela, eta hainbat hitzaldi etamahai inguru egin zituztenhorri buruz.

‘Argia’-ko kideek sustatu zuten euskarazko egunkariaren beharra

EUSKALDUNON EGUNKARIA sortuaurreko urteez eta orduko giro-az hitz egitea izen propio jakinbatzuez hitz egitea da: JoxemiZumalabe, Pello Zubiria, IñakiUria eta Josu Landa. Argia aldiz-kariko kazetariak ziren. Batikbat, haiek hartu zuten euskaraz-ko egunkaria aurrera ateratzekoardura: buruan iltzatuta zeuka-ten horren beharra, baita huraegiteko asmo irmoa ere.

Zeruko Argia izateari utzita, Ar-gia-rako saltoa egin zuten. Alda-ketaren garai hartarako han zeu-den kazetari gazte haiek. Ez zirengarai onak astekariarentzat, Uriakgogoratu duenez: «Zerotik ez, as-tekaria zero azpitik ez dakit zeinmailatatik martxan jartzea izanzen lehenengo lana». Hilabetee-tan ezin izan zuten argitaratu, zo-rrak zirela medio, baina eman zio-ten buelta egoerari, eta, Uriarenarabera, 1981-1982. urtearenbueltan hasi zen astekaria egon-kortzen eta irakurleen etxeetarairisten. «Ordurako atera genitueneditorial batzuk egunkaria derri-gorrezko ikusten genuela esanez.Bizimodu modernoan —garaihartan modernoa zena— klabeazen, beharrezkoa. Hamarkada ha-sieratik hasi ginen hori esaten».

Egunkariaren proiektuakerritmo bizia hartu zuen hamar-kada hondarrean, baina aurrekourteak aldarrikapen urteak izanziren: mahai inguruak, artiku-luak, hitzaldiak... «Horietan guz-tietan, beti errepikatzen zen es-kakizun bera: euskara hutsezkoegunkaria behar zela eta egin be-har zela. Eskakizun hori egitenzitzaion Eusko Jaurlaritzari».

Eusko Jaurlaritzak, berriz,

ikus-entzunezkoen alde eginzuen 1980ko hamarkadaren ha-sieran: irrati eta telebista publi-koen alde. Orduan sortu zenEITB. «Gobernuak beti eginzuen ikus-entzunezkoen aldekoapustua, eta idatzizkoak bazter-tuta utzi zituen, bi hitzetan esate-arren». Garai hartako ezinekinlotu du irrati eta telebista publi-koen sorrera Iñaki ZabaletaEHUko katedradunak: «Bazego-en halako pentsamendu bat, zei-nak esaten zuen errazagoa zelaeuskaldunentzat euskaraz en-tzun eta ikustea, irakurtzea bai-no: irakurle kopurua horrenhandia ez zelako oraindik». Bai-na ezin horrek beste interpreta-zio bat ere badu, Zabaletaren us-tez: «Badirudi logikoa dela, bainaetsipena adierazten du mezu ho-rrek: konfiantza falta adieraztendu norberaren herrian eta nor-beraren indarretan».

Izatez, Eusko Jaurlaritzak pau-so batzuk eman zituen egunka-riaren bidean. Izan ere, egunkariitxurako astekariei diru laguntza

emateko deialdia eginzuen 1986an. Hiruproiektu aurkeztu zi-ren: Egin egunkariare-na, Deia-rena eta Argia-rena. Lehenengo biakonartu zituen gober-nuak, Argia-rena kan-poan utzita. «Lehiaketaabuztuan atera zuten,epe oso laburrarekin:hala ere, aurkeztu ge-nuen proiektua, etakanpoan utzi gintuzten,errotatibarik ez geneu-kalako aitzakian», gogo-ratu du Uriak. Hala sor-tu ziren Hemen, OrainSArena (Egin), eta Egu-

na, Iparragirrerena (Deia). Uriak adierazi duenez, «eraso»

gisa bizi izan zuten hori Argia-n:«Bi astekari ziren, diruz lagun-duak, Argia-k jasotzen zituen la-guntzak baino askoz handiagoe-kin». Denborarekin ohartu zirenastekariek ez ziotela «minik egin»Argia-ri: «Hasierako asmoa aste-karien bidez egunkarirako bideaegitea zela esan zuten: guk garbiikusi genuen hortik ez zetorrelaegunkaririk». Diru laguntzakamaitzearekin amaitu ziren bi as-tekariak, 1990ean.

Zabaletaren ustez, Argia-kolantaldeak bazuen besteek ez zu-ten zerbait, eta gabezia hori izanzen astekari haien porrotarengakoa. «Ahalegin hura ondoplanteatuta zegoela eman arren,egunkari bat egiteko funtsezkoazen konpromisoa eta konfiantzaizatea norberaren indarretan etaherriaren indarrean. Hori falta zi-tzaien bai Egin-i, bai Deia-ri, baitaEusko Jaurlaritzari ere».

haiek Argia indartzea ekarri zu-ten. Izan ere, epeak laburtzekoaukera eman zieten, baita kos-tuak merkatzekoa ere, Uriakadierazi duenez.

Azpiegitura teknikoen jabeegin eta prozesuen ezagutza bar-neratu bitartean, Argia-ko kaze-tariak «lanbidean onduz» joan zi-ren, eta, 1988-1989 inguruan,ohartu ziren aldarrikatzeari utzi-ta gauzatu egin behar zutela.«Hasi ginen esaten alferrik zelaaldarrikapenak egitea eta eska-tzen aritzea: jada ikusten genuenposible zela egunkaria egitea».Makineria martxan jartzear zire-la, Eusko Jaurlaritzako Kulturasailburuak CIES etxeari enkarga-tutako azterketaren emaitzak iri-tsi ziren 1989ko urtarrilean. Iker-keta zabalago baten barruan, atalbat zegoen euskarazko aldizkarieta egunkari hipotetikoen ira-kurleei buruz. Emaitzak tirade-ran gordeta eduki zituen gober-nuak, aurrerago lantzeko asmoa-rekin, ustez. Baina Argia-keskuratu eta publiko egin zituen,1989ko urrian: euskara hutsezkoegunkaria bideragarria zen.

Handik aurrera,ez zen izan kaze-tari haiek gelditu-ko zituen ezer.

«Inteligentzia handiz jokatugenuen momentu hartan: kon-tziente ginen egunkaria ezingenuela guk bakarrik atera,beharrezkoa genuela euskalgin-tzako beste eragileekin, editoria-lekin edo errotatiba zeukatene-kin aliatzea». 1989ko azaroan,Donostiako Joxemiel Barandia-ran lizeoan jende andana bilduzen euskarazko egunkaria mar-txan jartzeko, Euskal KulturarenBatzarreak deituta. Abenduan,Durangoko Azokaren bueltan,egunkari berriaren oinarriakezarri zituzten: euskaltzalea,nazionala, zabala, baterakoia,alderdi politikoekiko indepen-dentea, erdal komunikabideeki-ko independentea, ez-instituzio-nala, baina bai diruz lagundua,profesionala, militantea etaberria izango zen. Gogoan duune hura Zabaletak, bera ere tar-tean baitzen: «Estrategia zabalaprestatu zen, herriz herri, etaEgunkaria Sortzen talde eragileasortu zen; nolabait, proiektuagizarteratzeko eta proiektuasendo eta zabal eraikitzeko urra-tsa izan zen». 1990eko urtarrila-ren 21ean izan zen hori. Taldeindartsua behar zuen izan, etahalakoa egin zuten, unibertsita-teko eta kultur arloko 75 lagu-nen bultzadarekin. Urtea amaitubaino lehen argitaratu zen EUS-KALDUNON EGUNKARIA, 1990ekoabenduaren 6an.

«EGINEGINGO

DUGU»

ESTRATEGIAZABAL

BATEN BILA

6 GIZARTEA EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a

Argia-ren Bilboko taldea, 1988an: I. Uriarte, X. Makazaga, J. Ispizua, I. Mu-rua Uria, X. Letona, I. Uria, J. Zumalabe, E. Madariaga, N. Bello, A. Gutie-rrez, L. Mintegi, J. Sarasua, I. Makazaga eta A. Azkargorta. EGUNKARIA

Ezkerretik eskuinera, Ostaizka Irastorza, Joxemi Zumalabe, Pello Zubiria, Jon Ba-randiaran, Joseba Alvarez, Iñaki Uria eta Josu Landa: Argieroak ziren, Argia aldiz-karia ataka estutik atera eta berrabiarazi zutenak. EGUNKARIA

«Udazkenean jaioko da»

Urtebete bainogutxiagoan egin zen dena:proiektua sozializatu,babesa eta baliabideakbilatu, kazetariak etaegunkariaren diseinu etairizpideak prestatu...Emaitza EUSKALDUNON

EGUNKARIA izan zen.

1990eko apiriletik uztailera bitartean egin zuteneuskara hutsezko egunkariaren kanpaina

Ilusioa eta grina gainezka.Ezin bestela egunkari bat hutse-tik abiarazi hain epe laburrean.Ezin bestela erritmo ero harennekeari eutsi, ilusioa eta grinagainezka izan ezean. Egunkarigosea asetzeko garaia zen.1989ko azarotik 1990eko urta-rrilera, hiru hilabete eskasetan,abiada bizia hartu zuen euska-razko egunkariaren aldekomugimenduak. Tarte hartanegin zituzten Euskal KulturarenBatzarreak deitutako bilera,Durangoko Azokakoa eta Egun-karia Sortzen talde eragilea eratuzuena, proiektua bultzaraziz.

Lan esparruak finkatu zituz-ten azkenekoan: harremanaklantzea, norbanakoekin zeinerakundeekin; kazetari proiek-tua garatzea; eta dirua biltzekokanpaina egitea. Apirilaren 7anonartu zuten euskal egunkarira-ko proiektua, eta talde horretanaritu ziren Imanol Murua Uriaeta Garbine Ubeda kazetariak.Argia-n zebiltzan biak. Kanpai-narako, Argia-ko lanetatik libe-ratu zituzten: prentsa bulegoanaritu zen Murua, eta diseinuanUbeda. Hark diseinatu zituenzero alea eta mantxeta: «Horiizan zen Argia-ren ekarpena».

Diseinuari adarretatik helduaurretik, zenbait erabaki hartubehar ziren: «Zein atal edo sailizan beharko lituzkeen, zeinordenatan, beste egunkariekdituztenak izan behar zituenedo beste batzuk...». Estatuaksaila izan zen nobedadeetakobat, Muruak gogoratu duenez:«Espainia eta Frantziako albiste-ak sartzen genituen hor. Hasie-ran, nahiko iraultzailea izan zenbiak sartzea, Espainia bakarriksartu beharrean. Allande Soka-rrosek eta Joxemi Saizarrek egi-ten zuten».

Erreferentzia falta sentituzuen Ubedak, eta ez zen baka-rra: egunkariak bazeuden Eus-kal Herrian, baina ez zituztenerreferentziatzat: «Guk egin nahigenuen egunkari horrek ezau-garri oso partikularrak izango

zituen: beraz, ez zuen zerikusi-rik besteekin».

1990eko uztailaren 15a muga-rri izan zen euskara hutsezkoegunkariaren atzera kontuan.Ubedak ez dauzka ahaztekoorduan ateratako izerdiak. «Milaproba egin genituen ordurako,baina ez genuen behin ere lanegin erlojuaren kontra, edo ezbehar bezala, behintzat».

Egungo betaurrekoekin begi-ratuta, «oso polita» izan zela dio,nahiz orduan ez zuen halakoriksentitu. «Zapore txarra utzizidan; pentsatu nuen ez ginelagai izango. Diseinuen aldetik,atzeratu egin ginen dezente».Dena eman zuen lantaldeak,baita zero zenbakia kaleratzealortu ere. Jaiotza iragartzera ereausartu ziren: «Udazkenean jaio-ko da». Hori izan zen uztailaren

15ean egin zuten promesa. Pro-mesa eta, aldi berean, erronka.

Kanpaina abiatuaurretik hasi zenkazetarien presta-keta. Murua Argia-

ko Bilboko lantaldean zebilen,eta ondo gogoan ditu 1989amaieran Bilbotik Donostiaraegindako bidaiak. Gauez. «Argia-ko erredakzioan gaupasak egi-ten genituen, alegiazko egunkaribateko testuak idazten». KoldoIzagirrek zuzentzen zizkien tes-tuak: «Gorriz azpimarratu, eta ba-nan-banan pasatzen ginen: egu-rra ematen zigun, esanez zer zenonartezina egunkari batean».Kanpaina amaituta, deialdi irekiaegin zuten, Argia-z kanpoko ka-zetarientzat: «Nahiko autodidak-ta izan zen: batzuk koordinatzen,besteak taldeak egiten, sailakmuntatzen... Testuak irakurri etakomentatzen genituen».

Ikastaroaren ostean, lantaldeadefinitzeko garaia iritsi zen. «Ezginen asko, baina bai behar bai-

no gehiago», gogoratu du Mu-ruak. Argia-n ere egin zuten bile-ra: batzuk bertan geratuko ziren,eta beste batzuek egunkarian lanegingo zuten. Ubeda Argia-ngelditu zen, eta Murua egunero-kora joan zen.

Lantaldea definituta, 1990ekoirailean, azken urratsa baino ezzen falta. Korrikalariak lasterke-tetarako nola, hala trebatu zirenkazetariak abendura bitartean,Muruaren arabera: «Zer zenba-kiak egiten genituen etengabe,abendura prestatuta iristeko».Baldintzatuta zetorren egunkariberria. «Ez zuen bere inprentarikizango, ezta zabalkunde propio-rik ere momentuz, eta baldintzatxarrekin jokatu behar izan ge-nuen», gogoratu du Ubedak. TREBATU,

TREBATU,TREBATU

7Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6a

Dirua biltzeko hainbat modu jorratu zituzten: irudian, EGUNKARIAren aldeBilbon egindako festan, itsastekoak saltzen. EGUNKARIA

Egunkaria Sortzen-ek abiatutako kanpaina uztailaren 15ean amaitu zen, Donostiako belodromoan egindakofesta baten bidez: bertan banatu zuten EUSKALDUNON EGUNKARIAren zero zenbakia. EGUNKARIA

GIZARTEA

GARBINE UBEDA: «Zero zenbakiak zaporetxarra utzi zidan; pentsatu nuen ez ginela gai

izango. Diseinuen aldetik, atzeratu egin ginen dezente»

Agur t’erdiEuskaldunon aspaldiko

ametsa egia bihurtzen duguEGUNKARIA plazaratzean, etamilaka euskaltzaleren bul-tzadari esker ekiten diogubide berri honi. Azken urte-otan euskal kulturak lortuduen elkartasunik zabalena-ren babesean sorturik,egunkari nazional, euskal-dun, independiente etazabala eskaintzea da gureahalegina. Aurrerapen tek-nikoen erabilera egoki bate-kin, EGUNKARIA burutzendugun ekipo osoak euska-razko prentsari EuskalHerrian saltzen diren erda-razkoen artean leku duinbat egitea du helburu, eus-kaldunak eguneroko infor-mazioa bere hizkuntzanhartzeko duen eskubideaerabili ahal izan dezan. Ziurgaude beren publizitateaeskainiko diguten enpresei,euskarazko edozeinmediok behar dituen dirula-guntzak eman behar dizki-guten erakunde publikoeieta funtsean gure bultzatzai-le sutsuenak ditugun eus-kaltzaleen babesari esker,EGUNKARIAk etorkizun opa-roa izango duela. Euskalnazioaren eta euskararenaurrerapenaren alde lehiatudirenentzako da gaur gureoroimena, zailtasunen bel-durrik gabe projektua mar-txan jartzen laguntzenduten guztientzako gureesker ona eta Euskal Herriosoarentzako gure EGUNKA-RIA.

EGUNKARIAren 1. zenbakiko mezua

Euskarazkoegunkariarenalde,«gainezka»

EUSKALDUNON EGUNKARIA-ren bultzatzaileek argiikusi zuten proiektuakherri mugimendutik sortubehar zuela. EuskalHerrian, oro har, 185batzorde sortu ziren auzoeta herrietan: guztira, 3.000boluntario aritu zirenproiektua ezagutarazteneta baliabide ekonomikoaklortzen.

Egunkaria Egunak baliatu zituzten euskarahutsezko egunkaria gizarteratu eta baliabideekonomikoak lortzeko bitarteko gisara

Zenbait urtetako berotze ari-keten emaitza izan zen 1990.urtea. Negua izan arren, berozegoen giroa, bero hasi zutenurtea. Izan ere, EKBk 1989koazaroan antolatutako bilerak etaabenduko Durangoko Azokakotopaketak jarraipena izan zuenurte hasieratik: urtarrilaren21ean egin zuten Egunkaria Sor-tzen talde eragilea osatu zuenbilera, Donostiako UdalarenEuskal Txokoan. Indartsu osatuere, kultur arloko 75 lagunekparte hartu baitzuten talde har-tan. 1980ko hamarkadan euska-ra hutsezko egunkari batenbeharra gero eta ozenago erre-pikatu ostean, azken urratsakegitea falta zen: proiektua eza-gutarazteko eta baliabide eko-nomikoak lortzeko garaia zen.

Txumai Iturriak oraindik eregogoan ditu 1990ean egitekozeuden lanak eta harekin lane-an aritu zirenen izenak. Ariketaez hain erraza, 25 urteren oste-an. Iturria herri batzordeenkoordinatzailea izan zen EuskalHerri osoan: Egunkaria Sortzentaldea eratu ostean, haien txan-da iritsi zen. «Hiru lan esparruzeuden urte horretarako: harre-manak lantzea, norbanakoekinzein erakundeekin; kazetariakeskuratu eta trebatzea; eta diruabiltzeko kanpaina diseinatzea».Azken horretan jardun zutenherri batzordeek, batez ere: api-riletik uztailaren erdialdera arteiraun zuen kanpainak, eta bifase izan zituen. Lehenengoan,proiektua sozializatzea zen hel-burua; bigarrengoan, egunkaria

gauzatzeko baliabide ekonomi-koak lortzea.

«Otsail edo martxo aldera»,hasi zen lanean Iturria. Lurraldebakoitzerako arduradun banabehar zuten, eta, gero, horiek

guztiak koordinatu. «Kanpainalurraldeka orekatua izatea nahigenuen, eta ahalik eta herrigehienetara iritsi: oker ez bana-go, lehenbiziko EgunkariaEguna Saran izan zen, Lapurdin,

Herri Urrats bezperan». Antola-keta nazionalak bermatzen zuenfesta zegoen herrira furgonetabat iritsiko zela, materialarekin.«Ohol handi batzuk zeramatza-ten, herrietako jendeak albiste-

ak idazteko eta publizitatemoduluak lortzeko: hori zen jaihorien muina». Oholez gain,herri batzorde bakoitzaren eskuzegoen festaren eredua aukera-tzea: kontzertuak, bertso afariak,herrian ohikoa zen beste jaie-gun batean txertatzea...

Norengana jo,baina, laguntzaeske? «Halakokontuetan espe-

rientzia zutenengana jo genuen:batez ere, AEK-koengana. Azal-du zidaten Korrikan zein irizpi-de erabiltzen zituzten, eta ho-rren arabera hasi ginen lanean».Iturriak gogoan du nola aritu zi-ren aztertzen herrietako euskal-dun kopuruen eta biztanleen ar-teko erlazioak eta, horren arabe-ra, bakoitza noraino iritszitekeen: «Zenbaki hotzak atera-tzen dira, eta ez genekien herribakoitzak nola erantzungozuen». Ezinezkoa zen emaitzakaurreikustea, baina laster uxatuzuten beldurra. «Erantzuna hainizan zen ona, gainezka egin zi-gun. Ilusio handia zegoen; zer-bait berri zen, egingarria. Baze-goen berotasun bat: nabarmenazen herrietara joaten ginenean».

Tartean hanka sartzeren bategin zuten, Iturriak irri artean ai-tortu duenez. Itsasondoko (Gi-puzkoa) festara ez zen ailegatufurgoneta. «Hurrengo eguneanjoan behar izan genuen barka-mena eskatu eta beste festa batplanteatzera. Furgoneta eramanbehar zuena Hernanikoa zen,eta han sanjoanak ziren...».

Josu Esnal Argia-n zebilenlanean garai hartan, euskarazkoegunkaria martxan jartzen buruizan zen astekarian. Promozioarduraduna zen, eta zereginberria, Gipuzkoako herri batzor-deak koordinatzea, JoxemiZumalabek proposatu zion.Laurogei batzorde inguru osatuziren Gipuzkoan; EuskalHerrian, 185 izan ziren orotara,3.000 boluntario inguruk osa-tuak. Esnalen arabera, Argia-narituta, euskaltzale asko ezagu-tzen zituzten, eta horrek lana

KONPLIZEBILA,

HASIERATIK

8 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a

Ohol handiak jartzen zituzten Egunkaria Egunak ospatzen ziren herrietan, herrietako jendeak albisteak idatzieta publizitate moduluak lortzeko: aparteko erantzuna jaso zuten antolatzaileek. EGUNKARIA

GIZARTEA

Ez ziren garaierrazak ekono-mikoki. «Balia-bide materialak

ez ziren beste mundukoak: oholhandi horiek eta furgoneta parebat geneuzkan Euskal Herri oso-rako. Baliabide nagusia ilusioaeta gogoa izan ziren». Hitzokerrepikatu dituzte Mikel Lakas-tak eta Txema Egigurenek, Nafa-rroako eta Ipar Euskal Herrikobatzordeak koordinatu zituzte-nek. «Alimaleko bihotza jartzengenuen, beti bezala. Bakoitzakahal zuena jartzen zuen, eta ho-rrela egiten genuen lan», gogora-tu du Egigurenek. «Oso dinami-koa zen dena. Ez zegoen ordute-girik, ordu asko pasatzen nituenerrepidean, baina gogoan dau-kat ez zitzaidala astuna egiten»,dio Lakastak. Hirurak bat datoz:herri guztietan zegoen jendea la-nerako prest. «Horrek askoerraztu zuen lana, eta lagunduzuen nekeak gainditzen», esandu Esnalek.

Izan ere, lanerako aitzakia ezzen makala. «Gure komunikabi-de bat sortzea, Euskal Herriaaintzakotzat izanik eta guremintzairan egina, apustu handiazen, eta ilusioz hartu genuen»,azpimarratu du Egigurenek.Egunkaria Egunak antolatzeaherri batzordeen esku zegoen,«%90ean»: Esnalek azaldu due-nez, eurek aholkuak eta ideiakematen zizkieten, azpiegiturazgain. Normalean, herrietan ohi-koak ziren jaietan txertatzen zi-ren Egunkaria Egunak, edo, bes-tela, herriko dantza talde, erro-meria eta bestelako taldeekinhitz eginda antolatzen zituztenegun osoko jaiak. «Baliatzen ge-nituen jada egiten ziren bestak:Herri Urratsen ere egon ginen,euskarazko egunkaria zer zenzirkuituan zehar azaltzen», go-goratu du Egigurenek.

BALIABIDENAGUSIA,

ILUSIOA

Z a i l t a s u n a kegon bazeuden,dena den. «Iru-ñean oso zaila

zen: basamortuan predikatzeabezala zen», nabarmendu du La-kastak. Instituzio eta enpresahandietatik jasotako erantzuna-gatik dio hori, batez ere. «Ez nin-tzen saltzaile profesionala, etazailtasunak ikusten nituen. Eus-karazko egunkaria izanik, publi-zitatea lortzera joan eta, publizi-tatea jartzeko baino gehiago,konpromisoa eskatzen genuen».

Lurraldeen beharrak eta erre-alitateak desberdinak ziren, Egi-gurenen arabera, eta horrek

IZERDIAPATSETAN,

AURRERAUztailaren 15ean amaitu zen herri batzordeen kanpaina, Donostiako be-lodromoko festan: zero zenbakia banatu zuten bertan. EGUNKARIA

Euskaldunon Egunkaria-ren azal erraldoi bat jarri zuten oholtza gaine-an uztailaren 15ean egin zuten festan. EGIN

erraztu zion. «Euskalgintzan ari-tzen ziren taldeak, ziur aski, ezdira izango gaur egun bezain-beste, baina nahiko indar zuten,kontzientzia handia. Lan grina,berriz, izugarria».

Bi egun ditu gogoan iltzatuakLakastak. Horietako bat, Lizarra-ko (Nafarroa) ikastola inplikatuzenekoa: bertso afari bat antola-tu zuen, Xabier Silveirarekin.Bestea Burlatan (Nafarroa)antolatutako kontzertu bat izanzen: Zaramak eta Minxoriak tal-deek jo zuten. «Bitarteko gutxi-rekin eta esperientzia aregutxiagorekin egin genuen.Dena zen boluntarioa. Pentsa-tzen jarrita, ez dakit nola lortugenuen: kontratazio lanak, kar-telak egin, sarrerak, boluntario-ak lotu... Dena egin genuen».

batzuk zein besteak baldintzatuzituen. «Ipar Euskal Herrian ezdaukagu mintzairaren estatu-sik, ez errekonozimendurik, ezlurralderik. Beraz, guretzat,zama bat gehiago zen». Eta, halaere, hori ez zen oztopo izan:«AEKrekin genbiltzan, gauregun bezala, ikastolen borro-kan: horretan sartu ginenoksinisten genuen batak ez zuelabestea kentzen, lan gehiagoegongo zela egiteko, bainaezinbestean egin beharrekozerbait zela».

Herri batzordeen kanpainauztailaren 15ean amaitu eta itxizen, Donostiako belodromoaneginiko festaren bidez. Bolun-tario guztiei eta aldez edo mol-dez proiektuaren alde jardunzuten guztiei eskerrak emateazen helburua. Baita EUSKALDU-NON EGUNKARIA jada errealitatebihurtua zela erakustekoa ere:zero zenbakia banatu zutenhan, eta, udazkena amaitu bai-no lehen, lehenengo zenbakiaaterako zutela hitzeman zuten.Bazetorren euskara hutsezkoegunkari nazionala, ez zegoenatzera bueltarik, eta ez zutenhuts egin: 1990eko abendua-ren 6an sortu zen EUSKALDUNON

EGUNKARIA.

9Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aGIZARTEA

TXUMAI ITURRIA: «Esperientzia zutenenganajo genuen, AEKrengana, batez ere: Korrikan

zein irizpide erabiltzen zituzten azaldu zidaten»

JOSU ESNAL: «Euskalgintzan aritzen zirenak, ziur aski,ez dira izango egun bezainbeste, baina nahiko indarzuten, kontzientzia handia. Lan grina, berriz, izugarria»

TXEMA EGIGUREN: «Baliatzen genituen jada egitenziren bestak: Herri Urratsen ere egon ginen, euskarazkoegunkaria zer zen zirkuituan zehar azaltzen»

MIKEL LAKASTA: «Oso dinamikoa zen dena. Ez zegoenordutegirik; ordu asko pasatzen nituen errepidean,baina gogoan daukat ez zitzaidala astuna egiten»

Mattin

10 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a GIZARTEA

Ezdaudenakgogoan

Ez ditugu ahazte-ko 25 urteotan eus-kara hutsezkoegunkariaren aldelan egin duten etajada ez dauden la-gunak: Jose Anto-nio Arana Martija,Joxemari Arin, Eu-genio Arraiza, JuliaBerrojalbiz, Clau-dio Cristian Caima-ris, Mari Loli Cerra-delo, Patxi Etxebe-rria, GotzonGarate, Sabin Gaz-tañaga, Luis Goia,Inma Gomila, Al-fontso Irigoien,Manu Intxausti, Mi-ren Arbil Izagirre,Aritz Jainaga, Jose-ba Jaka, Iñaki La-rrañaga, Emile La-rre, Joan Mari Le-kuona, JoxanLizarribar, JuanjoManotas, Josu Mu-niozguren, LuisNuñez, JosebaOlalde, EusebioOsa, Aitor RenteriaTxato, LorenzoRojo, Karlos Santa-maria, Martin Ugal-de, Iñaki Uriarte,Carlos Villagran,Xabier Zabarte etaJoxemi Zumalabe.

Hasiera,langileenbegietatik

Argia-tik zetozen batzuk.Hainbat lekutatik bestebatzuk; Hemen eta Egunaastekarietatik, besteakbeste. Historia egitekoakziren: gerra garaian 1937anargitaratu zen Egunaahaztu gabe, euskarahutsezko lehenengoegunkaria egiterazihoazen.

Bestelakoak ziren kazetaritza egitekobaliabideak 1990ean, EGUNKARIA sortuzenean: orduko komeriak etapasadizo bitxi ugari dituzte gogoan,oraindik ere, hasierako kazetariek

«Ilusioa nabarmenduko nuke,euskarazko lehen egunkariaerrealitate egiteko grina... Baitaproiektu txukun bat egiteko ar-dura eta erantzukizuna ere». Go-rane Agirre kazetaria Bilbokoerredakzioan aritu zen, eta lanki-de izan zuen Ramon Basalduakazetaria. «Bilbon aurkitu nuenjendea lankide baino gehiagozen: lagunak ziren», azpimarratudu Basalduak. Hamaika pasadi-zo ditu gogoan; horietako bi,EGUNKARIAren lehenengo zenba-kia prestatzen ari zenekoak, hainzuzen. «[Javier] Clementeri elka-rrizketa egin nion, eta hark esanzidan: 'Zortea duzu, ez dut-etaulertuko idatziko duzuna: nahiduzuna idatz dezakezu!'». Elka-rrizketa hartan, izena aldatu zion,nahi gabe, kirol saileko lankideXabin Makazagak: Ramonek ezbaizik Romanek sinatu zuen el-karrizketa hura. «Eta uste dut ezzela bakarra izan: gehiagotan erealdatu nion», dio Makazagak.

Ana Unanuek ez zuen bizi izanhasierako prozesua, Alemaniarajoan baitzen 1990eko udan.«Gregor Gysi alderdi komunista-ko —gaur egun Die Linke— bu-ruari elkarrizketa egin, eta Argia-ra bidali nuen. Horrela iritsi zennire izena EGUNKARIA egiten arizen taldera». Nazioarteko saileanegin zuen lan, Iruñeko ordezka-ritzatik. Gogoan du nola joan zi-ren Alberto Barandiaran lanki-dea eta biak Argia-ren Donostia-ko egoitzara, alegiazko zero zen-bakiak egitera. «Luistxo [nazioar-teko sailaren burua] teletipobatekin agertzen zen bakoitze-an, dardarka hasten nintzen. Es-

aplikatu zituzten EGUNKARIAn:«Onenak izan behar genuen, ElPaís edo Le Monde-ren pareko-ak. Kazetaritza ona eta onena egi-teko ardura hori oso barneratuagenuen: euskararen alde, bainabaita kazetaritzaren alde ere».

Hanka sartzerenbat ere egin zu-ten: eskuz munta-tzen ziren orriak,

eta erraz gerta zitezkeen oke-rrak, Agirreren arabera. «Behin,bi albisteren argazkiak trukatugenituen, nahi gabe: babestuta-ko putretegi baten ingurukoazen bat, eta Gernikako arbolarenbueltan egindako ekitaldi ofizialbatekoa bestea».

Lanak izaten zituzten testuaketa argazkiak ordezkaritzetatikegoitza nagusira bidaltzeko.Orriak modem bidez bidaltzenziren, eta argazkiak, berriz, auto-busez, errebelatu ostean: urte lu-zeetan, 16:00etako autobuseaniritsi ziren delegazioetako argaz-kiak Donostiara.

«Lanaldi luzeak» ditu gogoanPello Urzelai kazetariak. Baita or-duko egoera ere, hainbat ikus-puntutatik: «Adibidez, EuskoJaurlaritza beste egunkariproiektu batekin zebilen. Kontuhorretan giro politikoak zerikusihandia zuen». Dena den, EGUN-KARIAk harrera «oso ona» izanzuela gogoratu du: «Alaia izanzen, espero baino hobea: garaihaiek ez ziren batere alaiak, ego-era ekonomikoa latza baitzen».

Iñaki Martiarena Mattin info-grafista aritu zen EGUNKARIArenlehen zenbakietan. Lehenean,hain justu, Durangoko 25. Azo-karen inguruko infografia handibat egin zuen, azokako postu ba-koitza non zegoen erakustenzuena. «Oso komentatua izanzen, inoiz ez baitzen halakorikikusi euskarazko prentsan», azal-du du. Gerora, ilustrazioak eginzituen hainbat sailetarako, etabeti lanez lepo zebilela gogoratudu. «Lana beti zen presazkoa:bizi-bizi egiten genuen, oso epelaburrekin».

11Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aGIZARTEA

kuz idatzi nahi izaten nituen be-rriak, gero ordenagailuz garbirapasatzeko. Eta Luistxok: 'Orde-nagailura, bizkor! Hogei minutu,bi mila karaktere!».

Barre egin du Luis Fernande-zek, Luistxok, hori entzutean:«Beti izan dut joera bat beldurrasartzekoa, baina hain beldurga-rria ere ez naiz». 1990eko udanegindako trebakuntza ikastaro-an irakasle aritu zen: «Pentsa zeinmerke zegoen irakasle izatea.Gu bezalako kazetariei eta geureburuari eman genion eskola, no-labait». Nazioarteko berriak tele-tipoen eta beste hedabideen bi-dez osatzen zituzten, halabeha-rrez. «Ikerketa askorik ez nuenegiten, eta bidaia askorik ere ez!».Hizkuntzari ere zuzenean eragi-ten zion gaiak: «Ez zegoen izen-degi ofizialik, eta nik neurea pro-pioa asmatu nuen, oso irizpideokerrekin. Zuzendu zidaten, etauste dut hori pizgarri bat izan ze-la gero estilo liburuaren lantalde-an sartzeko». Ordu askoko lane-gunak izaten ziren, baina ez zionaxola. «Giro ona zegoen, zerbaitinportante egiten ari ginelakosentipena. Gazteak ginen, eta ezgenuen asko kobratzen, bainaoso pozik geunden».

Pilar Mendibil muntatze ma-haian hasi zen lanean, baina han-dik gutxira zerbitzuburu arituzen. Mendibilen lana EGUNKARIA-ren produktu guztien kontrolaeramatea zen, lanen jarraipenaegitea eta aurrez markatutakoordutegiak betetzen zirela egiaz-tatzea. «Horregatik maite nindu-ten hainbeste», dio, ironiaz.EGUNKARIAren lehen zenbakia,paradoxaz, zenbakirik gabe ate-ra zen, eta Mendibilek ondo go-goan du zergatik: «Azalak 0 zen-bakia zuen, Donostiako festara-ko erabilitakoa berrerabili baike-nuen. Oso goiz hasi ginen 1. zen-bakia prestatzen, baina oso larriibili ginen. Hutsaz ez ginen kon-turatu plantxak egin arte: ezingenuen berregin, eta zenbakirikez jartzea erabaki genuen».

Argia-tik zetorren Lorea Agi-rre kazetaria; bertan ikasitakoak

EGUNKARIAko lantaldea Argia-ren egoitzan, 1990eko azaroan: A. Gostin, J.Aldai, J. Oiz, X. Lekuona eta J.L. Aizpuru ageri dira. EGUNKARIA

HANKASARTZEAK,

ERRAZ

Ebaki eginberriaharagibizitan

Hasiera zaila izan zuenEUSKALDUNON EGUNKARIAk:aurrez aurre izan zituenEusko Jaurlaritzarenegunkari publikoarenitzala, batetik, eta boikotinstituzionala, bestetik.

1988an sinatutako Ajuria Enekoitunak zuzeneko eragina izan zuen EUSKALDUNONEGUNKARIAren hasieran

1989aren hondarrean hasiziren urak mugitzen, eta1990eko urtarrilean hasi zenEGUNKARIAren itsasgora. Bilerakugari izan ziren, baina bi izanziren proiektuarentzako garran-tzitsuenak, Joan Mari Torreal-daik gogoratu duenez. Lehe-nengoa, urtarrilaren 21eanegindakoa. Egunkaria Sortzentalde eragilea sortu zen orduan.Lan eremu eta taldeak ere finka-tu zituzten: talde bateragilea,kazetari batzordea eta batzordeekonomikoa. Lan banaketaeginda, lanean jartzeko orduazen. Torrealdai hiruretatik bitanzegoen, kazetari batzordean eta

oso goiz egin genion Arregiri[Karlos] Santamaria, [Joxemi]Zumalabe eta hirurok. Martin[Ugalde] kanpoan zen». Torreal-daik gogoan du bilera horretazidatzi zuela Santamariak El Dia-rio Vasco-n, Arregik EgunkariaSortzen-en proiektua begi onezikusi zuela esanez. «Niri baiko-rregia iruditu zitzaidan hori.Esango nuke poker aurpegiajarri zuela, sentimenduak edogogoa ez azaltzeko».

Beraz, bi proiektu izangoziren martxan aurrerantzean;teorian, behintzat, hala zen. Izanere, Eusko Jaurlaritzak esanzuen egunkari bat egitekoa zela,baina hortik sortu zen lantalde-ak beste funtzio bat izan zuen.«Gero osatu zuen taldea, [JoseRamon] Belokiren taldea, ezzen egunkari bat egiteko, egite-kotan nolakoa beharko zukeenzehazteko baizik». Egunkaripubliko hori, gainera, 1988ansinatutako Ajuria Eneko Ituna-ren barruan sartuko zen, geroraJoseba Arregik zehaztu zuenez.«Ordura arte, gure gizartea zati-tzeko moduak ohikoak ziren:espainolistak eta abertzaleak,ezkerra eta eskuina. Itun horrekbeste ebaki bat sortu zuen:demokratena eta ez-demokrate-na». Arregik egunkarigintzaraeraman zuen bereizketa, nahizez zen hori haren inguruko guz-tien nahia.


Arregi 1994ko Kultura sailburua, Uria, Torrealdai eta Ugalde, Jaurlaritzak eta EGUNKARIAk akordioa sinatu zuten egunean. ANDER GILLENEA

POLITIKA

talde bateragilean, baina batera-gilean aritu zen gehienbat.

Aurreko hamarkadan hain-beste zeresan eman zuen euska-ra hutsezko egunkaria bazeto-rren: guztiz ezaguna zenEgunkaria Sortzen taldearen jar-duna. Apirilaren 7an egin zutenTorrealdaik aipatutako bigarrenbilera garrantzitsua: «Proiektuperiodistikoa onartu egin zen,eta proiektuari formula juridikobat ematea ere bai. Kultur elkar-te bihurtuko zen Egunkaria Sor-tzen, eta elkarte mugatu batizango zuen ondoan, praktiko-tasunerako; geroago etorriko daEgunkaria SA». Euskara hutsez-ko egunkari nazionala egitekoerronkak hauspotuta ari zirenlanean, eta orduantxe iritsi zenkolpea: «[Joseba] Arregik-eta[orduko Kultura sailburua]beraiek ere egunkari bat egingozutela jakinarazi zuten».

Eusko Jaurlaritzak bazekienmartxan zela Egunkaria Sortzen-en egunkaria. «Lehenengo bisita

1988an eba-ki bat irekizen abertza-leengan, eta

nabaria zen min ematen jarrai-tzen zuela urte pare bat geroago.Egunkari publikoa Ajuria EnekoItunaren barnean kokatzeak «ez-demokraten zakura» zokoratuzuen herri mugimendutik zeto-rren egunkaria: «Garrantzitsuada gogoratzea gure proiektua ezzela proiektu politiko gisa sortu.Baina agintean dagoenak esatenbadu beraiek aterako dutelaegunkari bat, eta haiena demo-kraten egunkari bat izango dela,gu orduan ez-demokraten egun-karia egiten ariko ginen, elimina-zioz».

Argia-tik zetorren euskarahutsezko egunkariaren proiek-tua, eta, hain zuzen ere, proiektusendo eta zabala izan zedin, kul-tur eragile eta herritarrengana jozen hasieratik. Egunkaria Sor-tzen talde eragilea 75 lagunekosatu zuten; kultur arloko etaeuskalgintzako jendeak, hainzuzen. «Gurea euskal irakurleguztientzat egindakoa zen,ebaki politikorik gabe: garran-tzitsua da gogoratzea proiektuakulturatik zetorrela».

Ebakiaren alde banatan jarri

BESTEAK, «EZ-

DEMOKRATAK»

Arregi, Uria eta Torrealdai, akordioa sinatzeko unean. ANDER GILLENEA Egunkaria Sortzen-en bilera, 1990eko apirilaren 7an. EGUNKARIA

zituen bi proiektuak Kultura sail-buruak. «Politikaren barruan etaabertzalegoaren barruan zego-en haustura handiarekin abiatuginen, etenaren erdi-erdian». Ho-rrek albo kalteak izan zituen, osoagerikoak, gainera: «Kalte han-dia egin zigun kanpainan, onar-pen soziopolitikoan eta diru itu-rrietan, publizitatean».

Ustez egitekoakziren egunkari pu-blikoaren itzalakzauritu zuen herri

mugimenduan zebiltzanen go-goa. «Sekulako mina egin zigun.Bitan banatu zuen euskaldun-goa: onak alde batean, eta gu,gaiztoak, bestean. Ataka zaileanjarri gintuzten. Jatorrizko beka-tua omen genuen guk». Paralelo-ki zihoan egunkari publikoarenitzala ez zen izan, ordea, Egunka-ria Sortzen taldekoen buruhaus-te bakarra: kezkarik handienakboikot publizitarioa eta diru la-guntzen ukoa izan ziren.

EGUNKARIAk ez zuen Jaurlari-tzaren publizitaterik jasotzen.«Boikot publizitarioa egin zitzai-gun hasieratik. Horrekin jaioginen, eta horrekin bizi izanginen lau urtez». Torrealdaikgogoratu duenez, etengabeeskatzen zieten Eusko Jaurlari-tzari hitz egitea, negoziatzea.Karlos Santamaria, Martin Ugal-de, Joxemi Zumalabe eta Torre-aldai joan ohi ziren hasierakobilera «gutxi» haietara. Beti mezuberarekin joaten ziren, Torreal-dairen arabera: publizitate insti-tuzionala lehenengo, diru lagun-tzak gero. Kontu egin behar daurte haietan publizitate institu-zionalak diru asko uzten zielaegunkariei. «Baina hark [Arre-gik] ezetz, ez zuela emango.Diru laguntzen akordiorakobidea ireki ere ez zuen egiten.Horrela ibili ginen hiru urtez,frontis baten kontra ariko bagi-na bezala».

Bilera haietako batetik aldeegin zuen Ugaldek, Arregirekinhaserre. «Martinek azken hitzaeskatu zion Arregiri, ea publizita-

13Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aPOLITIKA

JOAN MARI TORREALDAI:«Ordura arte, gizartea zatitzeko moduak

ohikoak ziren: itun horrek beste ebaki bat sortu zuen:demokratena eta ez-demokratena»

«Sekulako mina egin zigun: bitan banatu zueneuskaldungoa: onak alde batean, eta gu, gaiztoak,bestean. Ataka zailean jarri gintuzten»

«Gure onetik aterata, joko eremua beste aldeareneskuetan utziko genuen: joko politikoan sartukogintuzten, eta ez zen hori gure esparrua»

tea eta diru laguntza emango otezituen. Arregik ezezko borobilaematean, Martinek irmo eran-tzun zion jasanezina gertatzenzitzaiola jarrera hori. Eta bere his-toria pertsonala gogoratu zion,gorritzat joa, separatistatzat har-tua, arriskutsu gisa eta erbestera-tua, eta orain hau. Eta honelaxebukatu zuen: ‘Susmo eta mamugehiago ez zait kabitzen golko-an, eta banoa’».

Eusko Jaurlaritzaren laguntza-rik ez, eta Gipuzkoako BatzarNagusiek aldundiko gobernuariagindutakoa eta Nafarroako Go-bernuak emandakoa izan zirenEGUNKARIAren sostengu ekono-mikoa lehenengo urte haietan.EGUNKARIAk hiru urteko langa pa-satu zuenean aldatu zen panora-ma. «Irautea lortu genuelako ira-

bazi genuen, neurri batean: irau-tean, kraskatzen hasi ziren bestealdeko gotorlekuak». EGUNKARIA-koak susmatzen hasiak zirenJaurlaritzako eta, are, EBBko ba-tzuen gogoa ez zetorrela guztizbat Arregiren jarrerarekin.

Hain zuzen ere, 1993ko udaz-kenean, EBBtik iritsi zitzaien me-zua: «Akordioa egiteko boronda-tea zegoen, bukaeraraino iriste-koa. Zein neurritan? Hori bilerenaraberakoa izango zen». Arregieta Kultura Saileko lankideak,EBBko bi ordezkari eta EGUNKA-RIAkoak bildu ohi ziren aurreran-tzean. Torrealdaik gogoratu due-nez, gutxienekoak eskatuz joanziren, hortik gora egiteko asmo-tan. Eusko Jaurlaritzakoak, or-dea, goitik behera hasi ziren: «Ti-tularitate pribatuarena errespeta-

tzen omen zuten, baina adminis-trazio kontseiluan bere jendeasartzea eskatzen zuten, kontseilueditorialean ere bai, zuzendariaeta kontseilari ordezkaria auke-ratzeko beraiek ere zeresana iza-tea: sukalderaino sartu nahi zu-ten, eta guk ezetz esan genuen,garbi».

Bilerak eginahala, giroa al-datu egin zen,ordea: Torreal-

daik-eta sumatu zuten EBBkoekgehiago babesten zutela EGUN-KARIAren jarrera, Kultura Saileko-ena baino. «Azkenean, Arregikamore eman behar izan zuen, se-kula ere amore emango ez zuenpuntuetan eta moduan».

Urte «oso latzak» izan arren, az-

pimarratu du talde bateragileakjarrera egokia eduki zuela nego-ziazio haietan. «Konfrontazioakizan genituen, baina konpostu-rarik ez genuen sekula galdu,ezta eskubidez zegokiguna eska-tzen genuenean ere: negoziatze-ko prest agertzen ginen; betiere,gure ezaugarri propioak man-tentzeko baldintzarekin».

Hala egin izan ez balute, harre-man haiek beste norabide bathartuko zuketen. «Probokazioenondorioz geure onetik atera izanbagina, joko eremua beste aldea-ren eskuetan utziko genuen: jo-ko politikoan sartuko gintuzten,eta ez zen hori gure esparrua. Gukulturatik gentozen, eta joko ze-lai horretan jokatu genuen beti.Irauteaz gainera, lana zuzen etafin egin genuelakoan nago».

IRAUN,ETA

IRABAZI

HITZ EGITEKOBETI

PREST

Besterik ezean,etxean egin behar

Bide malkartsuan eginzuen aurrera EGUNKARIAk:baliabideak faltazitzaizkien hainbatalorretan, eta, gabeziahoriek guztiei buruegiteko, tresna propioaksortu behar izan zituzten.

Langileen sormen eta gaitasunek atera zutenEGUNKARIA aurrera: lortu ezin zituzten edo falta zituzten baliabideak eurek sortuz

«Ez geneukan ezer: horregatik,berebiziko garrantzia zuen senaizateak». Jose Luis ArangurenTxiliku izan zen EUSKALDUNON

EGUNKARIAko euskara taldeko le-henengo burua. Garai haietan,hiztegiak tomotan ateratzen zi-tuzten, hizkika. «Ez zegoen hizte-gi baturik. A letra besterik ez ge-neukan. Kontu horiek ahaztuegiten zaizkigu, baina B letra ezzen sekula ailegatzen: egunka-rian idatzitako hamar hitzetatikbederatzitan, tomo haiek ez zi-guten ezertarako balio».

Zuzentzaile bat eta itzultzailebat. Bi lagunek osatzen zuten ha-sieran euskara taldea; biak, jato-rriz, itzultzaileak: Txilikuk eta Be-atriz Zabalondok —egun, BerriaTaldeko lehendakaria—. Egune-ro, 32 orri izaten zituzten txukun-tzeko. Ez zegoen etsipenerakodenborarik: hurrengo eguneko

Egunerokoan bi lagun soilikaritu arren, bazuten sare bat, etahor bilatu zuten laguntza. Era-kunde batean eta bestean lanegiten zuten itzultzaileak ezagu-tzen zituzten, eta haien bidezlortu ahal izan zituzten publika-tu gabeko hiztegi asko, adminis-trazio, politika edo nazioartekogaietarako erabilgarriak zirenak.

Horrez gain, gogoan du Txili-kuk nola banatzen zituztenegunkariko orriak zenbait lagu-nen artean, haiek zuzenketak

egiteko. Hasiera hartan, Elhuya-rreko Iñaki Azkunek eta UZEIkoJose Antonio Adurizek eta JabierAgirrek lagundu zuten gehien,Txilikuk gogoratu duenez. Ez zi-ren bakarrak: maiz jasotzen zi-tuzten udaletako euskara tekni-karien deiak: aholkuak eman etazuzenketak egiten zituzten. Eta,horietaz gainera, eskatu gabekozuzenketa gehiago ere jasotzenzituzten: «Herri honetan, denakfilologoak izan gara eta...».

Errotatiba propiorik gabe, en-

tregak oso goiz izaten ziren, orohar, baina zenbait saili berezikieragiten zien; kulturari, esatera-ko. Gorka Arrese izan zen taldehorretako burua, eta, egunekogauzak egiten zituzten arren,orriak goizean entregatu beha-rrak lanak aurrez prestatzera be-hartu zituen. Pisu handia zuenkultura sailak, gainera. «Egunkaribaterako ari ginen idazten, bai-na, aldi berean, astekari bateanohikoak ziren formulazioak era-biltzen genituen». Hasier Etxebe-


1991ko azaroko irudia: EGUNKARIAko kazetariak Lasarteko erredakzioan lanean. AITOR BAYO

POLITIKA

egunkaria zuzendu behar zuten,eta, lana txukun egingo bazuten,ahal zuten moduan moldatu be-har. «Eskerrak itzulpengintzanhartutako eskarmentuari. Horri,eta aurretik genituen harrema-nei: baliabide asko lortu geni-tuen haien bidez», aitortu du.

«Gure irizpidea zen: Hauta-lanerako Hiztegian kontsultatu,eta hor ez badago, ahal denbezala egingo dugu». Etxe barru-rako irizpideak segituan hasiziren finkatzen: 1991ko martxo-ko data duten kaiera batzuk apa-letan daude gordeta, 25 urtegeroago. «Kazetari guztiei bana-tu zitzaien hori: esango nukeKoldo Izagirre eta Josu Landazeudela horren atzean».

Liburuxka haiek oinarri onadute gaur egun ere, baina badiraegun begietara min egitenduten hitzak ere: eritzia, gaine-rontzekoak... Kazetari alorrekohitz asko ingelesez zeuden,zuzenean, euskarazko balioki-deen faltan. «Askotan deitzengenuen unibertsitatera, jakin-tsuak haiek zirela-eta erabakirenbat hartu beharko zutela esanez.Ez zuten inoiz erantzuten. Hala,behin [Andres] Gostinekin jarrinintzen egun batean, eta euska-ratu egin genituen».

Egunkari batkatean egitenden lana da.Eta kate ho-

rrek ondo funtzionatzen zuelabermatzea zen Pilar Mendibilenlana. «Kate horretan zenbat etageroago parte hartu, orduan etaazkarrago lan egin behar duzu:errotatiba lana izugarria da, baitabanatzaileena ere». Muntatzemahaian hasi zen lanean, euska-razko egunkariak sei hilabetebaino gehiago ez zuela iraungoesaten zenean. Handik gutxira,Bartolo Makazaga Argia-ko lan-gilea hil zela-eta, Josu LandaEGUNKARIAko produkzioburuazena Argia-ra itzuli zen, eta Men-dibil izan zen aurrerantzean pro-dukzioburua.

Mendibilek ez dauka ahazte-ko informatikarien lana. «Izuga-rria izan da egin duten lana». Sis-tema digitalizatzen egindako la-nagatik dio, baina baita lekualda-tze bakoitzean egindakoengatikere —Mundaizetik Lasartera, han-dik Andoainera, itxierak behar-tutako aldaketa guztiak...—. Or-denagailu bakoitza banan-ba-nan jarri behar zuten martxan.Artxiboak, altzariak... dena ga-rraioan eraman behar zen: «Le-kualdatzeak beti guk egiten ge-nituen, hau da, langileok. Gogo-an dut nola ikusi nuen behin Iña-ki Uria besoak ubelduz beteta».

Informatikariek, euren lana-ren bidez, guztiz aldatu dutekazetarien jarduna. Egun, bakoi-tzak bere ordenagailua du, edi-ziorako beharrezko dituen tres-na guztiekin. Orria osatutakoan,

KATEARENBEGI GUZTIENGARRANTZIA

Josu Landa, EGUNKARIAren lehen zenbakia prestatzen. AITOR BAYO

EGUNKARIAren Andoaingo erredakzioa, 1996ko azaroan. EGUNKARIA

rriaren piezak aipatu ditu. «Lanhandia egin zuen, eta gauza osobereziak egiten zituen: kolabora-tzaile oso aktiboa izan zen». Ar-gia-tik zetorren Arrese, eta gogo-an du nola astekarian ikasitako-ak aplikatzen zituzteneuskarazko kazetan. «Hasieranikaratuta geunden, baina JuanLuis Zabala, Alberto Barandia-ran, Lorea Agirre eta Gorane Agi-rre bezalako kazetariak ondoanizanda, ez genuen arazo handi-rik izan».

Eta hala egin zuten. Lehenbizi,zierreko sistema egin zuten.Orriak koloreen bidez erakutsiz,bakoitza non den adierazten du:zuzentzeko zain ote dagoen, zu-zentzen, filmatuta, edota errota-tibara bidalita. Geroago etorri zi-ren kazetarien lana are gehiagoerraztuko zuten planilloa eta pu-blizitate pauta, esaterako. Eta, ha-rro egoteko moduko lana egin

arren, umil hitz egin du Angulok:«Sentsazioa gazi-gozoa daukat:alde batetik, ikusten duzu eginduzuna ez dela borobila, zerbaitfalta zaiola; bestetik, ordea, egu-nerokoari aurre egiteko balio di-gu. Tresna xumeak dira, bainaerabilgarriak izan dira 25 urtehauetan. Ezin da esan sekulako-ak direnik, baina oso praktikoakdira».


PILAR MENDIBIL: «Lekualdatzeak beti gukegiten genituen, hau da, langileok. Gogoan dut

nola ikusi nuen behin Iñaki Uria besoak ubelduz beteta»

OSKAR ANGULO: «Tresna xumeak dira, baina balioizan digute 25 urte hauetan aurrera jarraitzeko. Ezin daesan sekulakoak direnik, baina oso praktikoak dira»

Euskarak egiten gaitu euskaldun

BILBOKO EUSKALTEGIAKO EKOBLIB KAIGETLLTASKUO E

klik gutxi batzuekin pasatzendiote orria euskara taldekoei,eta haiek, zierrekoei. Hasieran,baina, ez zegoen edizio digita-lik, ezta baliabide hobeak lortze-ko dirurik ere.

Premiak ekarri zituen hobe-kuntzak. Testuak kazetariek be-rek maketatzeko beharraz jabe-tzean, merkatuan zer aukera zeu-den aztertzen hasi ziren, OskarAngulo informatika taldeko bu-

ruak azaldu duenez. Bi aukera zi-tuzten: hedabide askok erabil-tzen zuten sistema zentralizatua,«diru asko balio zuena»; edo sis-tema deszentralizatua. «Bigarre-na aukeratu genuen, zeuzkaneragozpen guztiekin: hori egoki-tzen zen ondoena gure poltsiko-ra». Horren alde egin zuten, pen-tsaturik besteek zituzten abantai-lak beraiek sortuko zituztela ge-ro.

Zakua bete bidegabekeria

Batere frogarik gabe,ETAko kide izatealeporatuta, EGUNKARIArenarduradunak atxilotu,inkomunikatu etatorturatu zituzten.

Guardia Zibilak EGUNKARIA itxi zuen 2003ko otsailaren 20an

Xabier Alegria, Txema Auz-mendi, Inma Gomila, Luis Goia,Fermin Lazkano, Xabier Oleaga,Martxelo Otamendi, Joan MariTorrealdai, Iñaki Uria eta PelloZubiria. 2003ko otsailaren 20anGuardia Zibilak Espainiako Au-zitegi Nazionalaren aginduzegindako polizia operazioanatxilotu zituzten hamarrak dira.ETAko kide izatea leporatu zie-ten, horretarako frogarik izangabe, zazpi urte aurrerago aterazen sententziaren arabera. Erru-gabetzat jo zituzten, baina atxilo-tu, inkomunikatu eta torturatuegin zituzten. Idatzita geratuzen, gainera, euskarazko kazeta

bakarra ixteko nahiko arrazoi ezzegoela, baina itxi egin zuten. In-darrez hilarazi zuten EUSKALDU-NON EGUNKARIA.

Atxilotuta batzuk, langabeziaestreinatu berrian beste batzuk,amesgaizto haren parte bihurtuziren EGUNKARIAko langileak.Guardia Zibila etxera joan zi-tzaionean, nekez irudika zezake-en Xabier Oleagak EGUNKARIA-gatik zela. Eta EGUNKARIAgatikzela jakin zuenean, honela esanzion emazteari: «Lasai egon,bihar edo etzi etxean izangonaiz». Arropa dotoreak janzteariekin zion, hurrengo egunean,espetxetik ateratzean, itxura onaizateko, «eta ez delinkuente ba-tena». Baina guardia zibilekezetz, janzteko arropa arina, lu-zerako zela.

Donostiako Loiolaetxean,ohera sartzear zegoen TxemaAuzmendi; ateko txirrinak jozuen, 01:00 aldera. Sukaldera

eraman zuten, eta hura atxilotze-ko agindua zutela esan zioten biguardia zibilek. «Jesuitak eta el-karteko kide laiko batzuk zeu-den artean, baita gurekin bizi zi-ren presondegitik etorritakozenbait lagun ere. Egoera sines-gaitz hartan, elkarteko buruaatxilotzera etorri ziren. Nola uler-tu gertatzen ari zen hura?». Bestezortzi lagunek bezala, Madrilera-ko bidea hartu zuten Oleagak

eta Auzmendik. Miaketak, berriz,ez zituzten soilik EGUNKARIAnegin: Ikastolen Elkartearen, Elka-rren eta Jakin-en egoitzetan sar-tu zen Guardia Zibila.

Kanpoan ere ez zen giro. Or-du txikietan jasotako telefonodei baten bidez jakin zuten ba-tzuek zer gertatzen ari zen; goi-zean besteek, irratiko albisteakentzunez. Beste batzuek lekukogisa aritu behar izan zuten mia-

ketetan; Alberto Barandiaranek,kasurako. «Etxera etorri zirenguardia zibilak 04:00etan, txirri-na joka. Imajinatu zalaparta etaharridura». Barandiaranenera jo-andakoak kaleko jantzita zeu-den. Hura zen Iruñeko delega-zioburua, eta beraiekin joatekoeskatu zioten, atea irekitzeko,behera botako zutela bestela.«Miaketa hasi zenerako, neska-la-gunak Imanol Muruari deituzion, eta gertatukoa kontatuzion: hura erdi lo zegoen, eta ezomen zion kasu handirik egin.Baina handik bost minutura, es-natu zenean, deika hasi zen... Etainork telefonoa hartu ez».

Luis Karlos Garcia Txarli-k,Gasteizko delegazioko buruak,ez zuen sinisten kaleko jantzita-ko guardia zibil haiek kontatzenziotena. «Zergatik sinetsi beharnien ezer nik haiei?». Nahi izanezgero, Sansomendiko egoitzaradeitu eta egiaztatzeko esan zio-ten haiek, eta horixe egin zuenTxarlik: «‘A! Bada, bai’, esan zidantelefonoaren bestaldean zegoe-nak. Halako operazio bat hamarminututik behin egiten duena-ren tonuarekin».

Xabier Lekuona zuzendarior-dea ere telefono dei batekin es-natu zen: Barandiaranen etxerasartu zirela eta Iruñeko ordezka-ritza miatzen ari zirela. «Telefo-noa hartu eta Martxelori deitu,Iñaki Uriari deitu, Martxelori,Uriari... Ordu txikietan deiakegin eta inork telefonorik har-tzen ez duenean, malo». Usaintxarrak gidatuta, Martin Ugaldeparkera jo zuen Lekuonak. «Par-keak oso argiztapen ona dauka,eta eraikina zuri-zuria da: hanikusi nituen guardia zibil mor-doa, patrol handiak. Autoa ingu-ruan aparkatu, eta Iñaki Uria es-kuburdinak jarrita barrura nolasartzen zuten ikusi nuen. Malo-malo».

Bigarren lerroko zuzendari-tzakoei deitu, elkartu eta alarmajotzen hasi ziren: erantzuna pres-tatu behar zuten.

E G U N K A R I A -ren Andoain-go, Bilboko,Iruñeko eta

Gasteizko ordezkaritzak itxitazeuden: ez, ordea, Baionakoa.Irratian entzun zuen albisteaEneko Bidegain hango delega-zioburuak, esnatzean. «Sustohandia izan zen, eta dena han-kaz gora zihoan sentsazioarekinhasi nuen egun hura. Baionakodelegaziora joan nintzen, urdu-ritasun handiz, nahiz ez nekienzer egingo genuen. Genekienbakarra zen egun horretan ezgenituela ohiko lanak egingo».

Ez berehala, baina Bidegainek

BAIONAKODELEGAZIOA,

IREKITA

Guardia zibilek eta haien patrolek bete zuten, 2003ko otsailaren 20 hartan, Martin Ugalde kultur parkea JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS

16 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a POLITIKA

XABIER LEKUONA: «Guardia zibil mordoa etapatrol handiak ikusi nituen, baita Iñaki Uria

eskuburdinak jarrita barrura nola sartzen zuten ere»

TXEMA AUZMENDI: «Kide batzuk eta gurekin bizi zirenpresondegitik etorritako lagunak ere han zeuden:egoera sinesgaitzean, elkarteko burua atxilotu zuten»

ENEKO BIDEGAIN: «Delegaziora joan nintzen,urduritasun handiz, nahiz ez nekien zer egingo genuen.Genekien bakarra zen ez genituela ohiko lanak egingo»

gogoan du nola 11:00 inguruanhasi zen telefonoa etengabejotzen. Eskegi eta berriz hartu.Etengabe. «EITBkoek deitu zigu-ten, grabatzera pasatu nahi zute-la. Etorri ziren, grabatu zuten,eta ia-ia ez ginen konturatu ereegin». Helbide elektronikoa eremartxan zuten, eta mezu anda-na jaso zuten: hainbeste, blokea-tu egin zitzaien.

Ezin besoak gurutzaturik gel-ditu, prentsaurreko bat antolatuzuten arratsalderako, gertatuta-koa salatzeko, ezagutarazteko.Andoaingo lankideekin telefo-no finkoaren bidez hitz egin ohizuten, baina egun horretan zailaizan zuten elkarren artekokomunikazioa. Andoainen,berriz, prentsaurrekoarena jakinzutenean, azken albisteak bidalizizkieten, haiek erabiltzeko.

Prentsaurrekoa amaituta,Donostiara etorri ziren zenbaitlagun, elkarretaratzera. «Behar

hori bagenuen lankideekin ego-teko, gure min hori azaleratze-ko, mina handia baitzen, etahorrelakoetan zure kideekinelkartzea beharrezkoa egitenzaizu».

Egin-en itxieragertutik ezagu-tu zuten, EGUN-KARIAren erre-

dakzioan egin baitzuten 1998anEuskadi Información egunkaria.Haien esperientzia imajinatuazuten, inoiz halako itxiera batizanez gero, zer egin behar zu-ten eta zer ez, Lekuonak azalduduenez. «Inoiz burutik pasatuere egin gabe» EGUNKARIA ixteabenetan gerta zitekeela. «Lehe-nengo premisa zen erantzun batematea, eta hurrengo eguneangure egunkaria kioskoetan ego-tea. Ez gintuztela isilduko».

Hala, lanak banatu zituzten:batzuk, erredakziora; beste ba-tzuk, erantzuna prestatzera; etabesteak, protestarako materialaegitera. A, B eta C planak eginakzituzten egunkari berria hurren-go egunetan etxe eta kioskoeta-ra ailegatzeko: batek huts eginezgero, hurrengoa jarriko zutenmartxan. Egunkari berria nonbota, Guardia Zibilak oztopatugabe: hor zegoen koska.

Behin hori lotuta, banaketaegitea zen hurrengo pausoa. Lo-renzo Rojo banatzailearen atze-tik jarri zuten Jagoba Manterolaargazkilaria: Rojo geratzen bazu-ten, jakinarazteko. Barandiaranbera ere errotatibara joana zen,dena ondo zihoala baieztatzeko,eta, hala izan ezean, B plana mar-txan jartzeko. Guardia zibilakagertu ere hara agertu ziren,errotatibara, eta gogoan du Ba-randiaranek nola ezkutatu zirenmahai baten azpian. «Errotatiba-koek ukatu egin zieten guardiazibilei han EGUNKARIA botatzenari zirela, eta handik bidali zituz-ten». Gaupasa hark merezi izanzuen, azkenean: EGUNERO argita-ratu eta irakurleen eskuetara ai-legatu zen. Ez zuten lortu euska-razko egunkaria isiltzea.

ERANTZUNA,PROTESTAK,

EGUNERO

Langileak Martin Ugalde kultur parkean, errotatibatik iritsitako BERRIA-ren lehenengo aleak eskuratzen. J. C. RUIZ / ARP

Lau hilabeteren ostean,BERRIA sortu zen

Sendo eta osasuntsuzegoela itxi zutenEGUNKARIA, eta indar horriesker jaio ziren EGUNERO

lehenbizi eta BERRIA gero.Herritarrengandiklaguntza masiboa jaso zueneuskarazko kazeta berriak.

2003ko ekainaren 21ean iritsi zen lehenengozenbakia kioskoetara eta etxeetara

Bazegoen gorputza, gorputzsendoa, indartsua. 2003ko otsai-laren 20an kolpe latza hartuzuen EGUNKARIAren lantaldeak,baina amore ematea ez zen sar-tzen langileen buruan. Otsaila-ren 21ean, era batera edo beste-ra, euskara hutsezko egunkariak

ezin zuen hutsik egin kioskoe-tan. Eta ez zuen huts egin.

Arriskua beti zegoen presente;argitalpenak bahituak izatekobeldurra ere hor zegoen. Bainaaurrera egin behar zen, eta eginzuten. Aurrera egin zuten, horre-tarako nahiko indar bazutelako:osasun egoera onean, «inoizkoonenean» zela itxi zuten EGUNKA-RIA, arduradunen esanetan. Eta,beraz, mina barruraino heldu ba-zitzaien ere, EGUNERO egin zutenlehenengo, eta BERRIA gero,errautsetatik birsortutako Fenixhegaztiaren moduan. Itxi eta lauhilabetera heldu zen BERRIA,2003ko ekainaren 21ean.


Herritar, erakunde eta lan-gile askok hilabete luze eta go-gorretan egindako lanarenondorioa daukazu eskuetan,irakurle. Nor bere esparruan,baina helburu bakar batekin:ahalik eta azkarrena egunkarisendo bat jartzea euskaldu-non zerbitzuan. Mila eskeregindako ahaleginagatik eta,modu batera edo bestera, es-kainitako laguntzagatik.

Eguna, EUSKALDUNON EGUN-KARIA eta EGUNEROren ondo-ren, BERRIAsortu da, bere orrie-tara etorri nahi duten pentsa-molde eta jardunbide guztie-tako euskaldunen topalekuizateko asmoarekin; gaur ezdaudenak, baina, bihar egon-go direlakoan. Hori daukaguburuan proiektu berri hone-tan lanean hasitako guztiok,eta hori izango da jarraitukodugun eskuliburua. Bide lu-zea dauka oraindik egitekoeguneroko euskarazko pren-tsak, baina gero eta erosle etairakurle gehiago edukitzeakindarra ematen digu, hobetubeharrekoa hobetuz, aurreraegiteko. Euskarazko komuni-kabide sendorik gabe ezinez-koa izango da Euskal Herrikokomunikazio esparrua eraiki-tzea, eta hori egin ezean zaila-goa izango du etorkizuna gu-re herriak; are gehiago kon-tuan hartuta komunikabide-ek gure esparru soziopolitiko-an daukaten garrantzia.

Zuetako asko azken hilabe-teotan bildu zarete euskaraz-ko eguneroko prentsara; eginduzuen ahaleginaren pare-koa da zuekin, eta lehenago-tik gurekin zeudenekin, har-tua daukagun konpromisoa.Emaguzue aukera frogatze-ko, guk zuei eta zuek zeuonburuari, aukera zuzena eginduzuela.BERRIAren 1. zenbakiko mezua

BERRIA aurrera!

2003ko otsailaren 22an,manifestazio arrunt jende-tsua egin zen DonostianEGUNKARIAren alde. Elkarta-sun mezuak milaka iritsi zi-ren, eta gertatutakoen non-dik norakoak azaltzeko ha-maika eskaera jaso zituzten,Euskal Herrian bertan eta na-zioartean. Espainian, esatera-ko, Zaragozan, Madrilen, Ka-narietan eta Asturiasen ibiliziren, besteak beste, hitzal-diak ematen. Herrialde Kata-lanetatik jasotako babes so-ziala, instituzionala eta heda-pen mediatikoa izugarriaizan zen: hura izan zen bero-ena. Horren erakusgarri, eus-karazko egunkariaren alde-ko Plataforma Per Egunkariataldea. Ez ahaztekoak dira ja-sotako babes eta elkartasunmezu eta keinu guztiak.

Mobilizazioak,elkartasuna,hitzaldiak

Itxierarenbigarrenatala,ekonomikoa

Zortzi lagun atxilotuzituzten 2003ko urriaren16an, 1998-2001 bitarteandiru laguntza publikoeniruzurra eta diru kontuenfaltsutzea egotzita.

Euskara hutsezko kazeta itxi eta zortzi hilabetera egin zuten bigarren operazioa

Kronologikoki, geroago etorrizen EGUNKARIAren auzi ekonomi-koa, baina lehenengo operazioa-ren barruan zihoan hasieran.«Gerora ikusi izan diren doku-mentuengatik, badakigu Guar-dia Zibilak operazio zabalago

bat planteatu ziola epaileari,[Martin Ugalde] parkea barruansartuta. Baina epaileak EGUNKA-RIAra mugatu zuen, oso argi ezdakigu zergatik», nabarmendudu Joanmari Larrartek.

Operazioa egin eta 11 urteraitxi zen, azkenean, atal ekonomi-koa, eta amaitu zen EGUNKARIA-ren auzia. Larrarterekin batera,Mikel Arrizabalaga, Angel Diez,Armando Hernandez, Mikel So-rozabal, Joxe Mari Sors, Mikel Az-kune eta Xabier Legarra atxilotuzituzten 2003ko urriaren 16an.Horietatik bi baino ez zituzten

inputatu gero, Sors eta Soroza-bal, beste sei lagunekin batera:Joan Mari Torrealdai, Iñaki Uria,Txema Auzmendi, Fernando Fu-rundarena, Ainhoa Albisu eta Be-goña Zubelzu.

Gutun baten bidez jakin zuenAlbisuk inputatu zutela, 2003kooperaziotik hiru urte eta erdira,2007an: «Oso arraroa zen: hiruurte pasatuta, ez geneukan ahaz-tuta, baina ez genuen uste inpu-tazio gehiago izango zirenik». Zi-gor eskaera handiak egin zizkie-ten, gainera. «Zifrak, eurotan, ur-teetan, esajeratuak. EGUNKARIAnlan egindako urte bakoitzekogehiago eskatzen zuten».

Euskal kulturgintzaren indus-tria ETAri lotua zegoela defenda-tu zuten guardia zibilek, eta ho-rren aitzakian egin zuten biga-rren operazioa, Sorsen arabera:«Haien tesia da euskara balio batdela, eta euskara babestu behardutenak instituzioak direla. Insti-tuzioetatik at dagoen guztia ETA-koa da, eta, beraz, hortik sortzenden industria kultural hori ETA-ren zerbitzura dago». Horrenarabera, Martin Ugalde parkeakETAk jarria zen, nahiz hori baiez-

tatzeko argudiorik ez zuten aur-keztu. «‘Datuak daude’, ‘izan dai-teke’... Halako terminoak erabilizituzten txostenean».

Euskal kultura eta horrenindustria «ahuldu eta estigmati-zatu» nahi izan zuten, enpresahorien jarduna ETArekin lotuta.«'ETAk dirua dauka', esatenzuten. 'Eta diru hori eduki deza-ke inbertituta, edo gordeta.Inbertituta baldin badauka, ikusdezagun zein enpresa dabiltzaneuskal kulturaren industrian, etahoriek ETAkoak izango dira.Aurkituko ditugu gero hori fro-gatzeko argudioak», dio Sorsek.Tankera horretako argudioekingauzatu zuten bigarren opera-zioa, 2003ko urrian. «Guk garbigeneukan hasieratik hipotesihaiek induzituak zirela, eta basa-keria horrek ia 200 langile utzizituen lanik gabe».

Gizarteak eman-dako elkartasu-na eta babesaoso gogoan du

Sorsek, baina faltan sumatu zuensektore ekonomikoko eragileakeuren alde agertzea: «Enpresa-

riak ote ginen edo ez susmope-an jarri zen. Beste enpresariei la-guntza hori errukitu behar izateagogorra izan zen».

Jarrera mesfidatia ere jaso zu-ten bankuen aldetik; esaterako,BERRIArentzako errotatiba erosizutenean, Larrartek gogoratuduenez: «Abal bat jarri behar zen;ez zen diru askokoa, hori bainodiru gehiago bildua genuen BE-RRIA egiteko, baina inongo ban-kuk ez genuen lortu jartzea. Di-rutan jarri behar izan zuen BE-RRIAk».

«Izugarrizko inpotentzia senti-tzen duzu: badirudi ez duelaezertarako balio egin duzun guz-tiak», salatu du Sorsek. Eta kalteaez da soilik pertsonala, inguruaneragiten baitu zuzenean: «Gida-tzen duzun enpresan, familian...inguru guztian». Ezer txarrik eginezaren kontzientzia lasaia zuten,baina ezin jakin zer gertatukozen azkenean. «Gogoratzen naiz18/98koak kartzelara bidali zi-tuztenean...», azaldu du Albisuk.«Guk garbi geneukan ez genuelaezer txarrik egin. Beste zerbaitlortu nahi zuten haiek: lana zikin-du nahi zuten».

Absoluzioaetorri zen le-h e n e n g o ,2010eko api-

rilaren 12an. Akusazioak funtsikgabeak zirela eta, EGUNKARIAkETArekin ez zuela «inolako ha-rremanik» jaso zen sententziahorretan. Atal ekonomikoan in-putatuak izan zirenei nolabaite-ko lasaitasuna eman zien hasie-ran. «Beti gerta zitekeen zerbait,baina jada espetxerik ez genuenespero», gogoratu du Albisuk.«Gure atala ekonomikoa zen,baina politikoarekin lotuta ziho-

BABESFALTA,

SUSMOAK

PRESKRIPZIOA,AUZIAREN

ITXIERA

18 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a POLITIKA

Martin Ugalde kultur parkean elkarretaratze bat egin zuten bigarren operazioko atxiloketak egin berritan.

an: atal politikoan absoluzioaemanda, uste genuen eskaerakjaitsiko zituztela, baina manten-du egin zituzten».

Lau urte gehiago behar izanziren EGUNKARIAren auzia guztizixteko. Absoluzioa eman ostean,urte hartako maiatzaren 5eanEspainiako Auzitegi Nazionale-ko zigor salako epaileak jakina-razi zuen epaitegi horrek ezzuela epaituko auziaren atalekonomikoa, eta kasua Donos-tiako epaitegira igorriko zuela.«Delitu terroristen» zantzurik ez zegoenez, atal horretan izanzitekeen delitu bakarra ustezkozerga iruzurra zen: hala, Gipuzkoako epaitegiaren esku-duntza zen hura epaitzea, EGUN-KARIAren egoitza Andoainenzegoelako.

Auzibidean ustezko kaltetuziren erakunde publikoek ukoegin zioten auzian parte hartze-ari, eta, gainera, deliturik ez zelaegin azaldu zuten txosten sendobatzuen bidez. Batetik, EuskoJaurlaritzak bi txosten eginzituen, emandako diru lagun-tzak legezkoak zirela azpimarra-tuta: 2012an Patxi Lopez (PSE-EE) lehendakari zeneko KulturaSailak egin zuen bat, eta besteaIñigo Urkulluren (EAJ) gober-nuko Ogasun eta FinantzaDepartamentuak, 2014an. Bes-tetik, Gipuzkoako Foru Aldundi-ko Ogasun Departamentuakere esan zuen EGUNKARIAren par-tetik ez zela diru kontuen faltsu-tzerik izan. «Eta, hala eta guztizere, fiskalak aurrera egitekoesan zuen. Parafernalikoa da.

Hori hala izan zen Madrildikagindu hori bidali zutelako»,gogoratu du Sorsek.

Azkenean, inputatuen erruga-betasuna frogatu gabe itxi zenkasua, preskripzioarekin. Atalekonomikoaren preskripzioare-kin amaitu zen EGUNKARIArenauzia, 11 urte luzeren ondoren.«Ez genuen horrela bukatzeanahi, baina zer egingo genuen?Segitu? Zertarako? Urte guztio-tan ibili naiz justizia zer den gal-dezka, eta hori hemen ez daexistitzen».

BERRIA


JOXE MARI SORS: «Izugarrizko inpotentziasentitzen duzu: badirudi ez duela

ezertarako balio egin duzun guztiak»

BEGOÑA ZUBELZU: «Guk garbi geneukan ez genuelaezer txarrik egin. Beste zerbait zen haiek zerlortu nahi zuten: gure lana zikindu nahi zuten»

Kronologia laburtua: ‘EGUNKARIA auzia’2003. URTEA

Otsailak 20. EUSKALDUNON

EGUNKARIA itxi eta hamar lagunatxilotu zituen Guardia Zibilak,Juan del Olmo Espainiako Au-zitegi Nazionaleko epailearenaginduz: Joan Mari Torrealdai,Iñaki Uria, Txema Auzmendi,Martxelo Otamendi, Pello Zubi-ria, Xabier Oleaga, Xabier Ale-gria, Fermin Lazkano, Luis Goiaeta Inma Gomila.Otsailak 21. EGUNKARIAko lan-gileek Egunero atera zuten. BE-RRIA atera artean iraun zuen,2003ko ekainaren 20ra arte.Otsailak 25. Inkomunikatutaegon ostean, Torrealdai, Uria,Oleaga, Auzmendi eta Alegriabaldintzarik gabe espetxeratze-ko agindu zuen epaileak. Aldiz,Otamendi, Gomila, Lazkano etaGoia aske utzi zituen, bermeaordainduta. Zubiriari 72 orduzluzatu zion inkomunikazioa.Urriak 16. Martin Ugalde kul-tur parkearen eta EGUNKARIA-ren enpresa taldearen aurkakooperazioa egin zuen GuardiaZibilak, Del Olmok aginduta,eta zortzi lagun atxilotu zituen:Mikel Arrizabalaga, Angel Diez,Armando Hernandez, MikelSorozabal, Joxe Mari Sors, Mi-kel Azkune, Joanmari Larrarteeta Xabier Legarra izan zirenatxilotuak.

Urriak 20. Eneko EtxeberriaEGUNKARIAren enpresako abo-katua atxilotu eta inkomunika-tzeko agindu zuen Del Olmok.Urriak 21. Arrizabalaga, Diez,Etxeberria eta Hernandez libregeratu ziren, bermerik ordain-du gabe. Sorozabal, Sors, Azku-ne, Larrarte eta Legarra, berriz,hamabina mila euro ordaindu-ta.

2004. URTEA

Abuztuak 2. Uria izan zenEGUNKARIAren auzian aske gera-tzen azkena. 2004ko abuztua-ren 2an atera zen, 450.000 euro-ko bermea ordainduta.Azaroak 4. Auzipetze autoa ka-leratu zuen Del Olmok: Torre-aldai, Uria, Auzmendi, Otamen-di, Zubiria, Oleaga eta Alegriaauzipetu zituen instrukzio epai-leak. Joxemi Zumalabe EGUN-KARIAren sortzaileetakoa erebai, hura hilik egon arren.Abenduak 25. Auzipetzeak be-rretsi zituen epaileak, Zumala-berena salbu.

2009. URTEA

Abenduak 15. EGUNKARIArenepaiketaren hasiera, Espainia-ko Auzitegi Nazionalean.

2010. URTEA

Apirilak 12. Espainiako Auzite-

gi Nazionalak absolbitu egin zi-tuen Torrealdai, Uria, Auzmen-di, Otamendi eta Oleaga EGUN-KARIAren itxiera kasuko bostak,haien kontrako frogarik ez ze-goela ebatzita. Beraz, absolbituegin zuen EGUNKARIA. Maiatzak 5. EGUNKARIAren auziekonomikoa Donostiako epai-tegira igorri zuten.

2011. URTEA

Abenduak 26. Auzi ekonomi-kotik kanpo utzi zuten behinbetiko Dignidad y Justicia.

2012. URTEA

Urriak 16. Europako Giza Es-kubideen Auzitegiak Espainiakondenatu zuen, Otamendirentortura salaketak ez zituelakobehar bezala ikertu.

2014. URTEA

Ekainak 4. Epaileak auzi eko-nomikoa artxibatzea erabakizuen, ustezko delituak preskri-batuta zeudela iritzita. Ekainak 17. Gipuzkoako Fis-kaltzak auzi ekonomikoan ape-lazio helegitea aurkeztu zuenGipuzkoako Lurralde Auzite-gian ekainaren 11n —hilaren17an jakin zen—. Urriak 14. Gipuzkoako Probin-tzia Auzitegiak itxi egin zuenauzi ekonomikoa.

Sormenakbehar zuenaterpeaEUSKALDUNON EGUNKARIAkbabesa eman zien euskarazkokultur sortzaileei. Beren lanaknonbait oihartzuna bazuelasentitu zuten. Ez zeudelabakarrik ibilbide horretan.


Lazkaoko (Gipuzkoa) Maizpide euskaltegiko ikasleak BERRIA irakurtzen.

KULTURA

MIREIA GABILONDOAKTOREA

1Sortu zenean hain beharrez-koa zen euskarazko egunkaribat, nik uste dut orain ja ohituegin garela. Eta oso gauza onairuditzen zait. Atzera begiratuta,pentsatzen jartzen naiz: «Nolabizi ginen?». Bada, gaizki.

2Oraindik BERRIA begiratzendut zer elkarrizketa dauden, zerliburu atera diren, zer disko eginduten jakiteko. Kultura zabaltze-ko oso modu ona da egunkariaoraindik ere. Niretzat, eta jendeaskorentzat, erreferentzia bat da.

ANDER LIPUSAKTOREA

1Euskal imajinarioan bizi gare-nok beharrezkoak ditugu hala-ko espazio libreak, eskizofrenia-rik gabekoak. Ni markinarranaiz, eta sentitu nuen euskaraz-ko isla txiki hori bat-batean Eus-kal Herrira zabaltzen ari zela.

2Nik antzerkia euskaraz soilikegiten dut, eta EUSKALDUNON

EGUNKARIAk ere hautu hori hartuzuen. Euskarazko antzerkia ezzuen bigarren mailan uzten. Eus-kaldunok ez baditugu egitenhautu horiek, nork egingo ditu?

ITXARO BORDAIDAZLEA

1 Ikusgarritasuna ekarri zion,gai eta kultura alorrak oro ager-tzen zitzaizkigun sail berean,izan Iparraldeko ala Hegoalde-ko. Uste dut, halaber, hizkuntzaberri bat sortu zela hor kulturazhitz egiteko orduan.

2Literatura, poesia ez bazen,betidanik haurride pobrea izanda Euskal Herrian. EGUNKARIAriesker, euskarazko literaturareki-ko harremana samurragoa eginzen, idazleak irakurleei hurbila-go jarriz.

KIRMEN URIBEIDAZLEA

1Euskara eguneroko bihurtuzuen. Idazle batentzat euskarazirakurtzea eta bere hizkuntzantrebatuz joatea oso garrantzitsuada. Euskara jasoa erabiltzenzuen, eta gero maila hori igaroegiten da idazlearen eskura.

2Gure belaunaldia EGUNKARIA-rekin hazi eta hasi da. HarkaitzCano, ni eta beste egile batzukhor hasi ginen idazten. Zutabeakidatziz ikasi nuen idazten, litera-tura egiten. Gainera, irakurleen-ganako zubi hori egiten duzu.

GALDERAK

1Zerekarpen egin dioEUSKALDUNON

EGUNKARIAkeuskalkulturari?

2Nolakoaizan daEUSKALDUNON

EGUNKARIAkzure arloanegindakoekarpena?[Antzerkian,literaturan,musikan,zineman,bertsolaritzanedo artean].

IHINTZA ELUSTONDO

IMANOL OTEGI

21Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aKULTURA

MIKEL URDANGARINMUSIKARIA

1Hutsune bat bete zuen. Euska-rak normalizazioa behar du gureherriak behar duen bezala, etaeuskarazko egunkariak sekula-ko aldaketa ekarri zigun gure bi-zitzetara. Normalizaziorako bidehorretan pauso handia izan zen.

2Euskaldun musikariontzat ar-nas poltsa bat izan zen. Sentsibili-tate berezi bat nabaritu zen kul-tura jorratzeko, bai kazetarien al-detik, eta bai EGUNKARIAren ani-moan. Argi dago kultura apustubat izan zela.

ANARI ALBERDIMUSIKARIA

1Euskal kultura den konstruk-to abstraktu hori konkretatzenlagundu du. Eraiki egin du, edoeraikuntzarako aldamioak ezarriditu. Eta elementurik garrantzi-tsuenak, Sarrik dioen moduan,euskara eta territorioa izan dira.

2Ez dago esan beharrik euska-raz abesten edo idazten duena-ri euskaraz entzuna edo iraku-rria izateak zer ematen dion, eta,Pernandoren egia bat dirudienarren, hau ez dugu beti (izan)euskaraz sortzen dugunok.

AMETS ARZALLUSBERTSOLARIA

1Euskal kultura zer ote den de-finitzean ez gara gure arteanados jartzen askotan, bainaEGUNKARIA euskarazkoa denetik,euskal kultura euskarazkoa deladefenditzen duenak egunerokoberme bat baduela iruditzen zait.

2Bertsoa, bere bat-batekotasu-naren kondizioagatik, ez da osoeramangarria prentsara. BainaEGUNKARIAk zabaldu dezake ber-tsoarentzat espazio kritiko bat,eta hor ikusten dut bertsolaritza-ri egin dion ekarpena.

ASIER ALTUNAZINEMAGILEA

1Euskarazko egunkaria ezin-besteko erreminta da euskara-rentzat eta bultzada izugarriaeuskal kulturarentzat. Nire egu-neroko plazer txiki handieneta-ko bat da egunkaria euskaraz ira-kurriz gosaltzea.

2Euskaraz eginiko zinemarenberpiztearen testigu izan da, etagure lanak ezagutarazten askolagundu digu. Euskal sortzaile-en elkargune ere bada, nola edohala. Zaila egiten zait EGUNKARIA

sortu aurreko garaia imajinatzea.

MAIALEN LUJANBIOBERTSOLARIA

1Lur bat eman zion, orube bat;erdarazko medioek, medio ele-bidunek eta euskarazko mediopublikoak ordura arte eskain-tzen zituztenen aldean, bestela-ko oinarri batzuen gainean kul-tur ikuspegi bat eraikitzeko.

2Bertsolaritzari egin zion jarrai-pena gorabeheratsua izan zelaesango nuke, baina EGUNKARIAktestuingurua eman zion. Bertso-ak berez ibiltzen duen lurra etaarnasten duen atmosfera pape-rean ere aurkitu genuen.

KOLDO ALMANDOZZINEMAGILEA

1Euskarazko kulturaren zatihandi batek ez zeukan lekurikordura arte komunikabideetan.Eta EGUNKARIAk kasu egin zion,ez bakarrik goi mailako kultura-ri, baita beste proposamen txi-kiagoei eta herrikoiagoei ere.

2Euskal zinemagintzak ez dau-ka hainbesteko ekoizpenik, eta,ia-ia edozer gauza eginda ere,isla lortzera ohitu gara. Denborapasatu ahala, hor egokitzapenbatzuk egin dira, eta gaur egundaukagun mailara iritsi gara.

ASIER MENDIZABALARTISTA

1Beti izan dut irudipen bat: tes-tuinguru kultural bat jarraitu bai-no gehiago, EGUNKARIAk testuin-guru bat sortu egin zuela. Euskalirakurleria bateratu batentzakoerreferentzia bilakatu beharrakhalabeharrez sortu zuen hori.

2Hizkuntzaren urgentzien in-guruan sortutako proiektua iza-ki, kultur eredua ere hizkuntzakdeterminatzen du. Horrek zail-du zuen, hasieran, ikusizko es-presioak proiektu kultural ho-rren parte gisa ulertzea.

MAITE GURRUTXAGAILUSTRATZAILEA

1Artearen eta kulturaren gaine-ko albisteak eta hausnarketakeuskaraz egiteak artearen etakulturaren munduko terminolo-giara gerturatu gaitu, eta bi mun-duak uztartzen lagundu du. Sor-tzaileontzat plaza bat ere bada.

2 EGUNKARIA Antton Olariagare-kin eta haren pertsonaia Zakili-xutekin lotzen dut. Lan parega-bea egin du ilustrazioaren eta ko-mikiaren mundua jendeari hur-biltzeko, eta lanbide hau gehixe-ago ezagutarazi da hari esker.

Ez da zerutik eroriEUSKALDUNON EGUNKARIAkeuskarari egindakoekarpena eztabaidaezinada. Hogeita bost urteotaneuskararen alorreanlanean aritu direnek atzerabegiratu dute, eta gogoraekarri dute ordukolangintzak izan duengarrantzia.

Hizkuntzaren aldekoa izan da EGUNKARIAk egindako borrokarik zailena. Ez alferrik.

JONE AMONARRIZ

Jasangarri esan daiteke, edoiraunkor. Ekimen idatz daiteke,edo egitasmo. Erabakior edoerabakigarri. Sukaldatu edo ko-zinatu. Gonbita luzatu, edo gon-bita egin. Alkate edo auzapez.BERRIAren estilo liburuak marka-tzen du egunkariaren jokalekua;herritar orori eredua eskaintzen;kalitatea bermatzen; bidea seina-latzen. Ez da zuhaitz batetik jausi.Ez da zerutik erori. Eta BERRIA

bera ere ez. Duela mende laur-den bat hasitako bidearen emai-tza da: «Orain, hartzen dut EGUN-KARIAren zenbaki zahar bat, etapentsatzen dut: ‘Hau mirari batzen’», dio Irene Arrarats EUSKAL-DUNON EGUNKARIAko euskara tal-dearen arduradun ohiak (Her-nani, Gipuzkoa, 1967) —egun BE-RRIAn kargu bera betetzen du—.Segidan pausa bat. Emozioa.

Patxi Petrirena (Sunbilla, Nafa-rroa, 1963) eta Beatriz Zabalon-do ere (Elgeta, Gipuzkoa, 1961)euskara arduradun izandakoakdira; egun, Berria Taldeko lehen-dakaria da Zabalondo, besteakbeste, eta Elhuyar fundaziokozuzentzaile eta itzultzailea Petri-rena. Hirurak dira euskarakegindako bidearen testigu. «EUS-KALDUNON EGUNKARIAk Lizardi-ren ametsa egia bilakatzea posi-ble zela erakutsi zuen. Gabeziak

gabezia —eta 1990ean asko etahandiak ziren—, Euskal Herriosorako proiektu bat aurreraateratzeko gai ginela ikusi zen»,azpimarratu du Zabalondok.Urtetik urtera, kazetaritzaproiektu gisa eta hizkuntza mol-dearen aldetik, EGUNKARIA inda-rra hartuz joan zela dio Petrire-nak: «Lehenbiziko une zailakiraganda —tira, une errazik izanote du?—, sendotuz joan zenEGUNKARIA».

«Hizkuntza baten bizialdianhogeita bost urte ez dira ezer.Batzuek mendeetan egin dutenbidea oso denbora gutxian egindugu, eta egiten ari gara, orain-dik bukatu gabe dagoelako»,ekarri du gogora Arraratsek.Mende laurdenean EGUNKARIAk—eta ondoren BERRIAk— biziaeman dio euskarari; ateak irekidizkio lehen tokirik ez zuen ere-muetan lekua egiteko. «Benetanjabetzeko zenbateraino izanden EGUNKARIA lagungarria eus-kararen normalizazioan, kon-tuan hartu behar da nola zego-en, zein zen egoerasoziolinguistikoa, eta corpusazertan zen».

« I d a z l e e nluma eta eus-kara bera zo-rrozteko tre-

baleku» izan da EUSKALDUNON

EGUNKARIA. Hala deskribatu duPetrirenak. Euskarazko kazetabat egin zitekeelako froga ekarrizuela gehitu du. Zabalondorenarabera, «euskal hedabideen es-parrua osatzeko, behar-beha-rrezkoa zen eguneroko prentsa-ren ekarpena». Ordurako EITBeta Argia bazirela gogorarazi du:«EITB, ordea, ikus-entzunezkoe-tarako hizkera lantzen ari zen: ez

prosa idatzia. Argia, berriz, ida-tzizko aldizkaria genuen, euskalprentsaren dekanoa, baina ezzen egunerokoa. Aitortzen hasi-ta, esan behar da Argia izan zue-la EGUNKARIAk sehaska: lehen ka-zetariak han trebatu ziren edohangoak ziren». Arraratsek ereArgia «haztegi bat» izan zela azpi-marratu du. Baina testu masa as-koz handiagoak idazteak etaegunerokoa izateak zekarrenzailtasunari egin zion aurreEGUNKARIAk, Zabalondoren hi-tzetan. «Horrek esan nahi zuenbeste abiada batean lan egin etairaunkortasunari eutsi behar zi-tzaiola».

Kazetari askoren eskola izanzen, Zabalondok azaldu duenez;izan ere, ordura arte, kazetaritzafakultateetatik pasatutako ikaslegehienak erdarazko medioetan

trebatu ohi ziren. «Informazioelementuak nola idatzi —izenbu-ruak aditzarekin edo gabe—, ge-neroek, ilustrazioek edo argazkioinek zer trataera izan behar zu-ten, elkarrizketatuak eta lekuko-ak aurkeztean nola izendatu,pertsona eta leku izenak nolaeman, beste alfabetoetako trans-kripzioak nola egin, nola emaneuskaraz beste hizkuntzetakoizenak... —azentu markak baiedo ez, eta abar— Zalantza askozeuden». Argia-n ibilitako jende-ak esperientzia bazuen euskarazidazten, BERRIAko lehendakaria-ren esanetan, baina, oro har, ara-zoak zituzten baita gauzarik oi-narrizkoena azaltzeko ere. «Egu-nerokoak jartzen gintuen atakaasko eta askotarako ez genuenhiztegi baturik, eta gero hiztegie-tan sartu diren termino asko sor-

22 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a KULTURA

BEATRIZ ZABALONDO: «Egunero egiten zen lana iragazi, perlak gorde eta

esperientzia metatu ahala, estilo liburuak osatzen eginzuen bidea EGUNKARIAk»

PATXI PETRIRENA: «Euskara batu zabal bat erabili etaneurri batean eratu zuen, estandarraren enborrahango eta hemengo hostoekin jantziz»

IRENE ARRARATS: «Egunero edozer gauzari buruzidazteak —ekonomiaz, zuzenbideaz...— olioa ematen dio hizkuntzari; distira ateratzen dio»

tu, ibili eta erabili dira. Atzera be-giratuta, ohartzen zara zein ga-rrantzitsua izan zen orduko lan-gintza».

«Euskara batu zabal bat erabilieta neurri batean eratu zuen, es-tandarraren enborra hango etahemengo hostoekin jantziz. Es-tandarizazioaren bidean, eragilezorrotza izan zen EGUNKARIA,orain BERRIA den bezala». Petrire-nak gogora ekarri du irizpideakoraindik finkatu gabe zeudela,oinarria egonagatik. «Erabaki-menez eta tinko islatu eta hedatuzituen Euskaltzaindiaren araueta proposamenak, eta orobatgainerako normalizazio eragile-enak». Hitz eta esapide berriakere eman dizkio euskarari EGUN-KARIAk: «Hantxe erabiliko zen le-hen aldiz soslai norbaiten ezau-garriak adierazteko; noranahi-ko, lur orotarako esateko; bidebaten bikoizketa… Erreproduzi-tzaile ez ezik, sortzaile ere izanzen EGUNKARIA, orain BERRIA denbezala. Bizitasunaren seinale».

EUSKALDUNON

E G U N K A R I A

sortu zenean,bi ezaugarri

zituen, batez ere, besteetatikbereizten zutenak: Euskal Herriosoarentzako kazeta zela, bate-tik, eta euskara hutsean zela, bes-tetik. «Prosa zazpi herrialdeetara-ko baliagarria izatea zenhelburua, eta bizitasuna etakolorea izan zitzala, txokokeriakahaztuta». Arau edo helburubiak muga ziren, dudarik gabe,baina erronka ere bai. Motiba-zio horri segitu, eta gaur arteeuskaldun orok izan du kiosko-an —orain sarean ere bai— Eus-kal Herriko eta euskarazkoegunkari bat, kosta ahala kosta:

BIDEKOARANTZAK

AKUILU

EUSKARAEGUNERO ETA

DENENTZAT

23Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aKULTURA

«Gure irakurle potentzialen arte-an, gainera, euskaltzainak zeu-den eta AEKn laugarren urratse-an zegoen jendea. Etadenentzako moduko egunkaribat egitea zaila da. Nekeza da.Eta are gehiago erabat normali-zatu gabe dagoen hizkuntzabatean».

«Hala, poliki-poliki, eguneroegiten zen lana iragazi, perlakgorde eta esperientzia metatuahala, estilo liburuak osatzen ereegin zuen bidea EGUNKARIAk. Le-henengoek hiztegi kontu askojaso zituzten, baina, hiztegigin-tzan ere aurrera egin zenean, ho-rretan zebiltzanen irizpideakonartzeko erreparorik ere ez ge-nuen izan, gu gehiago zentratze-ko prosagintzan eta euskarazkokazetaritza moduetan», nabar-mendu du Zabalondok. Hizkun-tzaren normalizazioan oso la-gungarria izan da estilo liburua.«Beti entzun izan ditugu hitzonak estilo liburuari buruz».EGUNKARIAk iraun zuen 13 urtee-tan, hiru estilo liburu kaleratu zi-ren. «Estilo liburuak beti izatendira barrura begira egindakoak.Etxeko jendeak zeri heldu eduki

dezan. Hor sistematizazio lan bategiten da, ikusi zein diren komu-nikazioa trabatzen duten arazohandienak, eta horiei konponbi-de batzuk eman. Jokaleku batmarkatzen da horrela. Jokalekuhorren barruan, kazetari bakoi-tzak bere estiloa dauka, noski»,azaldu du Arraratsek. Kanporabegira ere oihartzun handia izandu, eta dezente erabili izan da es-koletan, euskaltegietan eta itzul-tzaileen artean. «Proposamenbat zen euskara estandar bat,euskara periodistiko bat egiteko.

Bide bat markatu zuen, eta, hainzuzen, horregatik egin zitzaionhalako harrera ona».

Metaforak tarteko, argi eta gar-bi azaldu du egungo euskara tal-dearen arduradunakEGUNKARIAk euskarari eginikoekarpena. «Egunero edozer gau-zari buruz idazteak —ekonomiaz,zuzenbideaz...— olioa ematendio hizkuntzari; distira ateratzendio. Zenbat eta gehiago erabiliorduan eta zorrotzagoa den tres-na bakarra da hizkuntza. Besteakkamustu egiten dira erabiltzea-

ren poderioz. Hizkuntza ez: hiz-kuntzarekin justu kontrakoa ger-tatzen da; zenbat eta gehiago era-bili, orduan eta zorrotzagoa da».EGUNKARIAk horretan lagunduzuen, besteak beste, Arraratsenarabera. «Argi dago sekulako la-na egin zuela eta, seguruenik,normalizazioan egin duen ekar-pena ere etorkizunean ikusikodela garbiago, gaur egun baino;baina gaur egun ere eztabaidae-zina da ekarpen hori», goraipatudu Petrirenak.

«Ikusita duela hogeita bost

EGUNKARIAk iraun zuen 11 urteetan, hiru estilo liburu kaleratu ziren; gero, beste bi; sarean ere erabilgarri dago etengabe eguneratzen den bertsio bat. BERRIA

urte nola zegoen panorama etaorain nola dagoen, arazoak ara-zo, zailtasunak zailtasun, eta itsu-tu gabe, pozik egoteko moduangara. Euskarari gero eta gauza ho-beak ematen jarraitu behar dugu,exijentzia ere handiagoa delako.Asko exijitzen diogu euskal kaze-taritzari; eta, nire ustez, hala be-har du». Arraratsek aitortu dugaur egun kazetaritzan egitenden prosa moldea «zordun» zaio-la EGUNKARIAk egindako lanari,neurri handi batean. Hiru testi-guak bat datoz horretan.

ArtxiboetangordetakooroitzapenakUrteen joan-etorrian, langile asko pasatu diraeuskara hutsezko kazeta nazionaletik, nork berearloan euskal komunikazio esparrua aberastuz


Elkarretaratzea Baionan, itxieraren ostean. BOB EDME Andoaingo erredakzioko lankideak, 1996an. EDURNE KOCH Gasteizko erredakzioko lankideak, 1996an. EGUNKARIA

Eskuz marraztu eta muntatzen ziren orriak hasieran. EGUNKARIA

Martin Ugalde parkea itxuraldatu egin da urteen poderioz. EGUNKARIA

IRUDITAN

M. Ugalde, J. Zumalabe, eta I. Murua Uria. ARGIA

Juan Luis Zabala Pipi, hasierako urteetan. C. VILLAGRAN Bilboko erredakzioko kideak, 1996an. EGUNKARIA

Iruñeko lankideak, atseden hartzen. EGUNKARIA

Administrazioko lankideak, Andoainen. EGUNKARIA

25Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aIRUDITAN

25URTE25

uskarazkouskaregunkaria

razkegunkaria

2RU25UR

koe bet25 urt

en atzbat

ege hutsa izan. Horrelakz da kasualitatea eetze bet

emena eta lan handia daude beti, mende ean pasioa, k

gunko zifra e hutsa izan. Horrelak

emena eta lan handia daude beti, mende

kario zifra

emena eta lan handia daude beti, mende

aean pasioa, ken atzbat

laurden batlanak erakust

emena eta lan handia daude beti, mende ean pasioa, kz gure hizkuntzaren eta kulturaren alde egindakelaurden bat

orionak.z. Zen duenelanak erakust

emena eta lan handia daude beti, mende z gure hizkuntzaren eta kulturaren alde egindak

emena eta lan handia daude beti, mende o z gure hizkuntzaren eta kulturaren alde egindak

Historia, azaletanEuskal Herria eta mundua ikusteko eta kontatzekomodu propio bat, azaletan eta mamian islatua


EUSKALDUNON EGUNKARIAren lehen azala (1990-12-06).

Irailaren 11ko atentatuetako azala, saritua (2001-09-12).

EUSKALDUNON EGUNKARIA itxi zuten, baina EGUNKARIAren ahotsa isildu ez. EGUNEROren lehen azala (2003-02-21).

IRUDITAN

ETAk behin betiko utzi zuen jarduera armatua (2011-10-21).

Charlie Hebdo-ren kontrako erasoa (2015-01-08).

Lehen Igandea. Gure Esku Dago-ren giza katea (2014-06-01).

Aldaketa politikoa iritsi zen Nafarroara (2015-05-25).

EGUNKARIA itxi eta sei hilabetera, BERRIA jaio zen (2003-06-21).

EGUNKARIAren auzia itxi zuten. Injustizia ez (2014-10-15).

27Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aIRUDITAN

Behar adinako laguntzarik ez

Diru laguntzak ematekoirizpideak aldatu egin ditugobernuak, hedabideensektorearekin adostu gabe.‘Paperaren krisiarekin’ bategin du jaitsiera horrek.

Eusko Jaurlaritzatik inoiz bainolaguntza txikiagoa du BERRIAk:%15 jaitsi du ekarpena bi urtean

GARIKOITZ GOIKOETXEA

Hasiera zaila izan zuen EUSKAL-DUNON EGUNKARIAk, eta, erakun-deen laguntzari dagokionez, ezditu garairik erosoenak BERRIAkere. Euskarazko hedabideak sus-tatzeko diru laguntzen irizpidee-tan aldaketa handiak egin dituEusko Jaurlaritzak azken bi urte-etan, eta BERRIAri kalte handia

eragin dio: %14,6 diru gutxiagojaso du azken bi urteetan —aur-ten 1,29 milioi euro izan dira—.Sektorearekin ez dituzte adostualdaketa horiek. Papereko heda-bideen krisiarekin bat egin duEusko Jaurlaritzaren kolpeak:egunkarien salmentak jaisten aridira —paperaren krisia esatendiote—, eta Interneteko kontsu-moa, igotzen. Hor diru sarreraklortzea da erronka.

Herritarren babesaren erakus-garri, finantzaketa aldetik bere-zia da BERRIAren egoera, besteegunkari gehienekin alderatuta:irakurleak ditu eusle nagusi, ba-tez ere harpidedunak. Krisiaren

aurreko urteetan, paretsuan zeu-den publizitateari eta egunkarisalmentei lotutako diru sarrerak;baina orain, publizitatearen jai-tsierarekin, are pisu handiagoadute irakurleek. Harpidetzetandauka indar handia BERRIAk, goi-zero-goizero egunkaria etxeanjasotzen duten irakurle horietan.

Diru sarreretan, BERRIAlagu-nek ere pisu handia dute, geroeta handiagoa. Lau urte diraBERRIAk Zure ziztada behardugu kanpaina abian jarri zuela,eta oso emaitza onak ditu. Aur-ten 600.000 euro inguru biltzeaespero dute. «Oxigenoa», Mar-txelo Otamendi zuzendariaren

esanetan. Komunitatearenideia du oinarri kanpainahorrek, eta, hain justu ere, kide-ei abantailak eskaintzen haste-koak dira aurki.

Halako aurre-rapausorik ezda ageri bestealor batzuetan.

Ezinegon handia eragin du Jaur-laritzak azken bi urteetan hartu-tako norabideak. Zeharo aldatuditu euskarazko hedabideei la-guntzak emateko irizpideak. Ga-koa irismena kontzeptua daorain —puntuen %70—: bere era-gin esparruan, komunikabidebakoitza zenbat herritarrenganairisten den, kalkulu hori. Horrekkalte egin dio egunkari naziona-lari. BERRIA sortu zenez gero, ezda oraingoa bezain txikia izanJaurlaritzaren diru laguntza.

Azken urteetan euskarazkoherri ekimeneko hedabideekemandako pauso handienetakobat elkar hartzea izan da: Heki-men elkartea sortu dute. Harenbitartez, gomendio batzuk eginzizkioten komunikabideek Jaur-laritzari. Bat: hedabide bakoitza-ren izaera eta hedadura aintzathartu behar direla, denentzat ezdelako berbera publiko poten-tziala —ez direla berdinak tokikohedabideak eta nazionalak, egu-nerokoak eta hilabetekariak—.Bi: neurketan, hedaduraz gain,frekuentzia ere hartu behar delakontuan, eta denentzat aldagaibera erabili behar dela —hots, ko-munikabide bakoitza zenbateanbehin iristen den kontsumitzai-leengana—. Eta hiru: neurketakegitean aldagai homogeneoakerabili behar direla; puntuatzekoeta neurtzeko modu bera —erabat baino gehiago erabili dituzte:aleen kopurua, inkestak...—. Adi-tuen txostenak ere aurkeztu dituHekimenek. Jaurlaritzak ez dituaintzat hartu gomendio horiek.

Oraintsu, aldaketak egin eta biurtera, audientziei buruzko in-kesta bat egin du gobernuak. BE-RRIAren kasuan, asteko irakurle-ak 117.300 dira; publiko poten-tzialaren %17 da. Egunerokoakdira zatirik handiena: 62.000 la-gun. Inkestan galdera egin dutebezperan egunkaria irakurri zu-tenei buruz ere: 36.600ek esandute baietz —kontuan hartu be-har da astearteetan ere galdetudutela, nahiz eta bezperan pape-reko alerik ez kaleratu BERRIAk—.

Aldaketak izango dira datozenurteetan. Hedabideen urteetakoaldarriari kasu eginda, urte bate-rako baino gehiagorako deialdiaegitekoa du Jaurlaritzak —urtero-koa izan da deialdia orain arte—.BERRIAlagunak lortzeko kanpai-nak ere indarrean jarraituko du,babes handiagoa lortzeko.

ALDAKETAHANDIAK

DEIALDIAN

02 03 05 07 09 11 13

1,7

1,6

1,5

1,4

1,3

1,2

1,1

14

Astean behin edo bitan

Astean hiru-lau aldiz

Egunero

27.650

27.65062.000

(%4)

(%4)(%9)

ITURRIA: EUSKO JAURLARITZA. HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZA

BERRIA-REN AUDIENTZIA

Noizean behin: 27.650 (%4) Atzo: 36.644 (%5)

irakurle astean

(audientzia

metatua)

Publiko potentzialaren(%17)

Publiko potentziala690.250

BERRIA papera eta Internet

Eusko Jaurlaritzarendiru laguntzak

Milioi eurotan

117.300

1,65

*Itxiera urtea: urte erdiko laguntza

1,40

1,03*

1,51

1,30

Euskaldunon EgunkariaBerria

28 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a JOERA

JON URBE / ARP

Egunkari berri-tuan pisu handia-goa daukate iri-tziak eta kulturak,

bi atal horiei irakurleek ematendieten garrantziari erantzunnahirik. Egunerokoan indartuegin dute Iritzia atala, orri gehia-gorekin eta iritzi emaile gehiago-rekin. Igandeetako eskaintza be-

Hobekuntzarako jauzia

Itxuraz eta mamiz guztizeraberritutako egunkariaaurkeztu zuen BERRIAkorain dela urte eta erdi:eduki sakonagoak dauzka.IGANDEKO BERRIA da aldaketahandienetako bat.

Berrikuntzaren bidetik, paperekoan aldaketahandia egin du BERRIAk: eskaintza osatuagoa du

GARIKOITZ GOIKOETXEA

Papereko hedabideen gainbe-hera agerikoa dela diote adituek.Gero eta gutxiago jotzen duelajendeak egunkariak papereanirakurtzera. Interneten dagoelaetorkizuna. Oraina ere bai. Go-goeta prozesu luze baten ostean,Interneteko edizioaz gain pape-rekoa ere indartu egin zuen BE-RRIAk orain urte eta erdi. Azale-koa izan zen berrikuntzen arda-tzetako bat, diseinuari lotutakoa;mamiari lotutakoa da beste gil-tzarria, eduki sakonagoak baitiraBERRIA berrituaren eskaintza. Fi-nean, etorkizunerako egunkarieredu bat egitea izan da asmoa:Interneteko abiadurari gogoeta-rako eta sakontasunerako auke-ra erantsiko zion papereko alea.

Diseinuan sumatu dute irakur-leek aldaketetako bat. Danel Agi-rre diseinatzaileak eguneratu dukazeta. «Egunkariaren ezaugarrieta atalik sendoenak nabariagoazaltzea» izan du helburu erabe-rritze horrek. Azalean ere oso na-bariak dira berrikuntzak, ikusga-rritasun handia irabazi baitute.

Baina itxura aldaketa huts batbaino gehiago izan da. Erredak-zioan bertan aldaketa handiakegin dituzte, lantaldea bi euska-rrietara begira jartzeko: papere-kora eta Internetekora. Helbu-rua bikoitza da, izan ere: EuskalHerriko eta mundu osoko albis-teak kontatzea, batetik, eta horieiburuzko giltzarriak eskaintzea,bestetik. Orain arteko bokazioa-rekin, berrikuntzetan jarraitzea.

trazio adierazgarri batekin beti.Jauzi handia izan da, kontzeptualdaketa bat: arnasa luzeko begi-ratua, egunerokoaren gainetik.Erreportaje interesgarriak, elka-rrizketa luzeagoak, analisi lan-duak. Gogoetarako da IGANDEKO

BERRIA. Lasai irakurtzeko egun-karia. Asteko gertakari nagusieieta gertatzekoak direnei errepa-

ratzeko da, azken batean. Hasie-rako orrialdeetan asteko gaiariburuzko erreportaje zabala dara-ma, argazki eta infografia ikusga-rriekin. Azken finean, egunkariosoak dauka sakontasun izpirituhori, sailez saileko elkarrizkete-tan eta analisietan. Guztia, noski,egunerokoari lotutako gaurkota-sunarekin lotuta.

reziaren ildotik, sail berri bat erebadu iritziko atalak: eztabaidage-la. Gaurkotasunari lotuta dau-den gaiei buruzko ikuspegiakemateko plaza da eztabaidagela.

Kulturak ere pisu handiagoadauka, batez ere IGANDEKO BE-RRIAn. Nasan gehigarria da kultu-raren plaza: zortzi orri astean. Li-teraturari, musikari eta bestelakoarteei buruzko kritikak, errepor-taje eta elkarrizketa bereziak etabestelakoak dira gehigarriarenardatza. Finean, kultur sorkun-tzaren eta mugimenduaren era-kusleihoa da Nasan gehigarria,eta kulturgintzaren inguruan go-goeta egiteko topalekua ere bai.

IRITZIAETA

KULTURA

29Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aJOERA

Azalik berritzai-leenak IGANDE-KO BERRIArenakdira: egunka-

rian toki nagusia duen gaiak al-derik alde hartzen du azala, ilus-

IGANDEKOBERRIA,

ALE BEREZIA

Eskaintzaosatuagoa-ren erakus-le dira gehi-

garri bereziak. Astearteetan, ki-rolari buruzkoa: Tantoa. Astebu-ruko kirol uholdearen ondoren,gogoetarako eta gai interesga-rriak proposatzeko gehigarriada, zortzi orrialdekoa. Erreporta-jeak, asteko kirol nobedadeenanalisia, nabarmendu den per-tsonaia... Mendizaleentzako txo-koa ere bada Tantoa; hor dauz-kate gaurkotasunarekin lotuta-ko elkarrizketak eta erreportaje-ak, albisteak eta mendian ibilbi-deak egiteko proposamenak.

Larunbatetan, Bizigiro gehiga-rriak hartzen du tokia. Aisialdia-rekin lotutako proposamenakditu ardatz gehigarri horrek:ikuskizunak, jaiak, zinema estrei-naldiak, bestelako ekitaldiak...Proposamen horiekin batera,baditu bestelako gai batzuk ere,eguneroko bizimoduarekin lo-tutakoak: teknologia berriak, bi-daiak, gastronomia...

Uda garaian eraldatu egiten daegunerokoa, eta toki gehiagohartzen dute aisialdiari dagoz-kien gaiek. Bizigiro gehigarria-ren ildokoa da udako proposa-mena: Udagiro gehigarria. Ho-rren bidez, jaiek, aisialdiak etahalako proposamenek leku han-diagoa dute udako kazetan, ira-kurleen interesari erantzuteko.

GEHIGARRIAK:KIROLA

ETA AISIA

Eraberritu ala hil

Iaz berritu zen BERRIA

egunkariaren webgunea.Aldaketarekin, garaiberrietara egokitu zuten:zuria du kolore nagusia, eta bertikalagoa eta irakurterraza da.

Behar berrietara egokituta, multimediaerredakziorako saltoa eman du BERRIAk

Eraberritu ala hil. Hala esatenzaio garaian garaikora moldatze-ko beharrari. Interneten kasuan,bizi-bizia eta agerikoa da berri-tze etengabea. Iaz aldatu zutenBERRIAren webgunea, aurrekoa«zahartuta» zegoelako. Hala adie-razi du Jon Ordoñezek,Berria.eus webgunearen erre-daktoreak: «Aurrekoaren gabe-zia nagusia zen. Diseinu huraduela urte dezente egindakoazen, eta ez zien behar bezalaerantzuten egungo beharrei».

Ordoñezen arabera, 2009anhamabi edo hamahiru albistesartuko ziren egunean BERRIA-ren edizio digitalean. «Gauregun, ordea, askoz ere albistegehiago idazten dira webgune-rako; beraz, egungo erritmoan,oso kargatuta geldituko zen or-dukoa, elementu askoko web-gunea baitzen». Horregatik, kar-ga kentzera jo zuten, sinpletzera,irakurketa errazteko. «Hori eginezean, irakurleak atzera egin de-zake».

Era mailakatuan jarri zen mar-txan webgune berria. 2014ko

otsailean, lehenik, beta bertsioaabiarazi zuten: diseinu berriakakatsik sortzen ote zuen aztertu,eta beharrezko aldaketak egite-ko fasea zen. Tarte horretan, biwebgune zeuden martxan, aldiberean: zaharra eta berria. Pape-reko diseinu berria estreinatzea-rekin bat desagertu zen diseinuzaharra, ekainaren 1ean.

Arintasun bila, webgunekoletra mota aldatu zuten, etazuriari nagusitasuna eman zio-ten. Bertikaltasunak ere lagun-du zuen webguneari pisua ken-tzen. «Ezin duzu ahalik eta edukigehien pilatu goiko aldean, ito-men sentsazioa eman dezakee-lako. Horregatik, albiste nagusibaten aldeko apustua egindugu: lehen ere bagenuen nagu-si bat, baina orain are nabarme-nagoa da». Lehen, sail bakoitze-ko kolore bat erabiltzen zenzintetan: morea Kulturan, ber-dea Euskal Herrian, gorria Kiro-letan, urdina Munduan... Guz-tiak modu berean erakustendira orain, letra urdinekin, atze-alde zuriaren gainean. Webgu-ne zaharraren aldean beste alda-keta bat: irudien erabilera.«Lehen ez bezala, albiste guztie-tan sartzen ditugu argazkiak, txi-kiago edo handiago, edo bideo-ak. Titulua osatzen dute,informazio gehigarria emanez».

Diseinua egokitzea zen lehen-tasuna, baina, itxura aldatzeare-kin batera, webgune zaharrak

ordura arte ez zituen funtzio ba-tzuk gehitu zizkioten. Izan ere,irakurketa erraztu ez ezik, irakur-leen eta egunkariaren arteko el-karreragina bultzatu nahi zuten:«Modua eman genuen, besteakbeste, albisteak entzuteko, saresozialetan partekatzeko eta, Dis-qus plataformaren bidez, iruzki-nak egiteko». EHUko Aholabikerketa taldearekin sortutakotresna batek ematen du, hain zu-zen, albisteak entzuteko aukera.Azken urteetan nabarmen indar-tu dira sare sozialak, eta, loturakkonpartituz, ohiko irakurleenga-na zein irakurle potentzialenga-na iristeko tresna bihurtu dira.«Lehen, Berriketan sare sozialpropioa geneukan, baina, Twi-tter eta Facebookek hartutakoindarra ikusita, konturatu ginenguk ere horiek erabili behar ge-nitula, gure irakurleek horiekerabiltzen dituztelako». Horrega-tik, gaur egun, zuzeneko konta-kizuna egin ohi dute kazetarieksare sozialen bidez, eta gerowebgunerako idatzi.

Izan ere, papereko diseinuazein webgunekoa eraberritzea-rekin batera, erredakzioa be-rrantolatu eta aldaketa egin zen,lanari dagokionez: «Multimediaerredakziorako saltoa egin ge-nuen. Badago talde bat azken or-dukoen gainean dagoena, eta,horrez gain, kazetari bakoitzakpapererako zein webgunerakoidatzi behar du».

Era berean, eduki propioeibultzada eta ikusgarritasunaematea ekarri zuen webgune be-rriak. Hala, toki berezia dutewebgunean kulturak, kirolek, iri-tziak, Ibilkari-k, blogek eta BerriaTBk, besteak beste. «Lehengowebguneak arreta puntu gehie-gi zituen, eta oraingoan marka-tuagoa da bakoitzaren espa-zioa».

Berritze prozesuhorren beste ertzbat izan zen Badokwebgunea. Euskal

kantagintzaren ataria 2009az ge-roztik dabil martxan, baina saltonabarmena markatu du berritze-ak Badok zaharraren eta berria-ren artean, Jon Eskisabel proiek-tuaren koordinatzaileak azalduzuenez: «Aurreko Badok garaianalogikoari zegokion, moldezaharrari. Honako hau aro digita-

lerako prestatutako tresna batda». Bertsio berrituarekin, musi-karen zabalkundea da lehenta-sun nagusi. «Musika entzutekomodua asko aldatu da urteotan.Talde eta diskoetxeek musika za-baltzeko modua aldatu dute.Orain, plataforma digitalen bidezegiten dute». Webgune berrian,erabiltzaileek zerrendak egin etanahi dituen kantu edo diskoakpila ditzake erreproduzitzailean.Eta kantuak entzun bitartean, ber-tan nabigatu. «Euskal musikarenkontsumoa probokatu nahi du-gu. Horretarako, kantu zerrendapertsonalak egingo dituzte musi-kari eta musikazale ezagunek».Musika entzuteko aukera emate-az gain, atari berriak eduki pro-pioak ditu: elkarrizketak, erre-portajeak, disko kritikak...BERRIAn euskal musikagintzareninguruan argitaratzen diren edu-kiak hartu eta zabaltzen dituzte.

‘BADOK’BERRITUA,INDARTUA

Ezkerreko aldean ikusten dira azken orduko albisteak Berria.eus webgu-nean, eta eduki propioek toki berezia dute eskuineko aldean: Kultura,

Kirola, Iritzia, Badok, Berria TB, blogak, Ibilkari... BERRIA

30 EgunkariaIgandea2015eko abenduaren 6a JOERA

rriko alderdi abertzaleen hiztegipolitikoan Ibarretxeren plana,autodeterminazio edo indepen-dentziarako eskubidea zeuden.Itxiera, atxiloketak, inkomunika-zioa, tortura, espetxea... Horiguztia egin zuten erakusteko no-raino iristeko prest zeuden.Mezu hori bidali zuen Espainia-ko Gobernuak, eta jendeak uler-tu egin zuen.EGUNKARIA- Jendeak emanda-ko elkartasuna eta babesa izuga-rria izan zen.M. OTAMENDI- Marra gorria pasa-tu zuten jende askorentzat: eus-kaldun, abertzale eta bestelakojende askorentzat ere bai. Akusa-zioak oso larriak ziren, eta tarte-an zeuden Joan Mari Torrealdai,Iñaki Uria, Txema Auzmendi,Xabier Oleaga eta Martin Ugaldebezalako jendea. Euskal Herrikopaisaian prestigio handiko jen-dea da. Eta haiek ETAko kide zi-rela esatea jende askorentzatmarra gorria pasatzea izan zen.Jende askok ikusi zuen bere bu-rua babesteko aukera EGUNKARIA

babestuta. Jendea EGUNKARIA ix-tearen kontra atera zen kalera,baina baita bere alderdi politi-koa, sindikatua, eskola eredua,

«Ahulena jotzea erabaki zuten»

22 urte eta erdi pasatu dira OtamendiEUSKALDUNON EGUNKARIAko zuzendariizendatu zutenetik. Etxe barruko gertaeraguztien lekuko izatea egokitu zaio, garaionetan zein txarretan. EGUNKARIAren etaBERRIAren gorabeherez hitz egin du,adierazpen askatasunaz eta euskarahutsezko egunkariaren erronkez.

Pello Zubiria eta Iñaki Uriarenostean, Martxelo Otamendi (To-losa, Gipuzkoa, 1957) izendatuzuten EUSKALDUNON EGUNKARIA-ko zuzendari, 1993ko ekainean.Tolosako euskaltegian irakasleibilia zen, baita ETBn ere, aurkez-le eta zuzendari.EGUNKARIA- Nola gogoratzenduzu euskara hutsezko egunka-riaren sorrera?M. OTAMENDI- Garai hartan, Ba-bel saioa aurkezten nuen, HasierEtxeberria zuzendari zela. Gra-bazio egun baten ostean —aben-duaren 5ean izango zen—, Lasar-teko egoitzara joatea proposatuzuen Etxeberriak, orduan arikozirelako EGUNKARIAren lehenen-go zenbakia egiten.EGUNKARIA- Zer moduzko giroazegoen?M. OTAMENDI- Festa handi batedo ospakizun bat aurkitzea es-pero nuen, baina langileak topa-tu nituen lanean. Xanpain botilabatzuk, Txillardegik eramanak —gu iristerako jada ez zegoenhan—, eta pizza batzuk, bainahaiek lanean ari ziren. Eta ni nirebaitan: sekulako kanpaina egindute, herriz herri ibili dira... EtaEUSKALDUNON EGUNKARIA jaio denegunean, badirudi hemen ezdela ezer gertatu.EGUNKARIA- Nolako egoera to-patu zenuen zuzendari izendatuzintuztenean?M. OTAMENDI- Euskarazko egun-karia egiteko sekulako ahaleginaegiten ari zen giza talde bat topa-tu nuen. Bazeukan administra-zio batzuen laguntza —Gipuzko-ako Diputazioarena, esaterako—,baina ez Eusko Jaurlaritzarena:boikot egoera irrazional bat zenhura. Baina ilusio handia zeukanjendea topatu nuen, oso baldin-tzatuta zeuden arren: euren langaitasuna ezin zabalduz, ezin he-

datuz, egoera ekonomiko estueta larriak eraginda.EGUNKARIA- Egoera horri bueltaematea lortu zen.M. OTAMENDI- 1994an, mugi-mendu batzuk izan ziren EuskoLegebiltzarrean. Gogoratzen dutMario Onandiak eta PSE-EEkpresio handia egin ziotela EAJri,horrela jarraitzea ez zela posibleadieraziz. Jaurlaritzak, ikusi zue-nean ezin zuela hondoratuegunkaria, gutxienez zer edo zerlaguntzea erabaki zuten. Horrelasinatu zen 1994ko akordioa.Gero, ez ziguten urrerik oparitu,baina, gutxienez, egoera itogarrihartatik ateratzeko balio izanzuen.EGUNKARIA- Bost urteko tarteanitxi zituzten Egin eta EGUNKARIA.Zein analisi egiten duzu?M. OTAMENDI- Adierazpen aska-tasunari egin dakiokeen eraso-rik larriena egin zitzaien bi egun-kariei: komunikabideak itxi etazuzendaritzak atxilotu. Gainera,horren akusazio larriak eginez.Beti esan izan da egunkariakerosleek bakarrik itxi behar di-tuztela, ez poliziek. Biak izan zi-ren une oso gogorrak Euskal He-rriaren historian, eta Europan

adierazpen askatasunari eginda-ko erasorik handienetakoak,handienak ez badira.

Motibazio desberdinak izanziren, dena den, bi egunkarienitxieretan. Egin bazen, Espainia-rentzat, tresna informatibo kez-kagarri bat: jarrera politiko na-barmen bat zeukan, Hego Eus-kal Herrian biztanle guztienganairits zitekeen eta Espainiako hirinagusietan saltzen zen. EuskalHerriaren ikuspegi jakin batematen zion irakurleari, mediohandietan ateratzen ez zena. Ho-rregatik itxi zuten. Gurea txikia-goa zen, euskarazkoa, eta sal-menta gutxiago genuen. EGUNKARIA- Zergatik itxi zuten,orduan, EGUNKARIA?M. OTAMENDI- Eraso ziezaieke-ten aukera guztietatik, zerrenda-ko ahulena jotzea erabaki zuenEspainiako Gobernuak. Garran-tzi edo eragin ahalmen gutxienazeukana, eta, aldi berean, enble-matikoenetako bat zena. EUSKAL-DUNON EGUNKARIA izan zen —etaBERRIA bada— euskal kulturarenbegi ninietako bat. Inork esperoez zuen pieza bati egin zioteneraso, jendeari abisu bat emanasmoz. Urte haietan, Euskal He-

bere kooperatiba eredua edobere finantza eredua babestekoere.EGUNKARIA- Hamahiru urtere-kin itxi zuten EGUNKARIA; dato-rren urtean parekatuko du BE-RRIAk adinean. Nolako osasunaantzematen diozu?M. OTAMENDI- EGUNKARIA osoproiektu ona eta txukuna zen.Ordukoa zen, garai hartan zeu-den baliabide ekonomikoekinegina. Salmenta maila interesga-rria zuen. 1994az geroztik, haz-kunde fasean zen: Lasartetik An-doainera etorri ginen, gehiga-rriak egiten hasi ginen, orrikopuruak gehitzen eta, beraz,langile gehiago hartzen. Heltzenari zen, heldu bihurtzen: sendogeundenean eman ziguten egu-rra. Itxieran, gure jendeak gaita-suna erakutsi zuen, sendotasu-na, irmotasuna, konbentzimen-dua, ausardia eta arriskuaasumitzeko borondatea. «Ezgara etxera joango: dakigunaegingo dugu, eta gaur egingodugu, ez dugu bihar arte itxaron-go», esan zuten. Sendotasun horibazuten langileek EGUNKARIAtik,eta horregatik egin ahal izan zu-ten EGUNERO hurrengo egunean. EGUNKARIA- Zeintzuk dira BE-RRIAren erronkak?M. OTAMENDI- Modu sendo ba-tez komunikatzen jarraitu behardugu, erreferentzialtasuna iza-nez eta jendea bilduz gure infor-maziora. Gizartearen ikuspegi-tik, BERRIAlagun deitzen dugunkomunitate hori biltzen eta trin-kotzen jarraitu behar dugu. Ikus-pegi teknologiko profesionalhutsetik, oso erne egon behardugu kontsumo, teknologia etagizarte aldaketei usaina garaizhartu eta garaiz erantzuteko.Oso erne egon behar dugu mu-gimendu soziologikoak norantzmugitzen diren sumatzeko. Horegon, baina garbi edukita etxebarruan segitu behar dugula sen-do lanean, trinko, gorputz sendobatekin, jendea proiektuarekinidentifikatuta egonik: horrelasortu ahal izan zen EGUNERO, etahori lantzen jarraitu behar dugu.

31Egunkaria Igandea2015eko abenduaren 6aELKARRIZKETA

MartxeloOTAMENDI

JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS

Zauri sakona kantuz baretzen

Katuek nola, zauriakmiazkatu eta baretzekohainbat aukera izaten dira: kantuek,adibidez, balio dezaketeihesbide gisa. Euskalmusikariek EGUNKARIA-ren itxieraren harirasortutakoak lekuko.

EGUNKARIAren itxierak hainbat abesti utzi zituen lekuko

«Inork ez zidan esan/ eus-kaldun izatea zein nekezaden,/ hobe nuela hautatzea/munduko hiritar izatea». Ru-

per Ordorikaren Zaindu mai-te duzun hori abestiaren(Kantuok jartzen ditut, 2003)lehenengo akordeak entzute-arekin bat, oroitzapenak da-toz EGUNKARIA ixtean zauriasentitu zutenen bihotz-gogo-etara.

Zauri sakona egin baitzuenEGUNKARIA ixteak, eta minematen du oraindik ere. Bai-na Ordorikarena bezalakokantuek balio dute min ho-riek nolabait apaltzeko, bare-tzeko.

Ez zen hura izan EGUNKARIA-

itxi izana salatzeko sortutakokantu bakarra. Kauta taldea-ren Zaharrak berri kantuakgogora ekarriko dio bati bai-no gehiagori 2003ko otsaila-ren 20an gosaldutako kafes-ne geza hura. «Geldiezinak di-ren hitzak», zioten, eta horixebera frogatu zuten EGUNKARIA-ko langileek egun horretanbertan EGUNERO eginez lehe-nengo, eta BERRIA sortuz gero.

«Zure barnean/ murgiltzennaizen bakoitzean/ gogoraarazten didazu/ benetan nai-zena/ hain zera ederra/ ira-

kurterreza/ zu zara Egunka-ria». Doinu dantzagarrira era-man zuen salaketa Su Ta Gartaldeak, Zu zara egunkariaabestiaren bidez (Itsasoz bete-riko mugetan, 2013). Gozate-gi taldeak Tirolaley abestianegin zuen salaketa propioa.

EGUNKARIA sortu berritanegindako kantuak ere ez diraahaztekoak. Imuntzo eta Be-lokiren Egunkaria (Jo ezak!,1991). Txirri, Mirri eta Txiribi-tonek hitzak aldatu zizkiotenZapi zuria-ri, Egunkaria au-rrera abestuz.

Ruper Ordorikaren Zaindu maite duzun hori da EGUNKARIAren itxierak bultzatutako kantuetako bat. LANDER FDZ. ARROIABE

2015eko abenduaren 6aZenbaki berezia

EGUNEKO DIANAK

Argia-ko lagunak

Euskara hutsezko egunka-riaren aldeko kontzientziakpiztu zituelako. Eztabaidak

atzean utzi eta deliberamendu osoz jar-dun zutelako. Halako proiektu batek be-har zuen bultzadaren bila euskal kultur-gintzara jo zutelako. Euskarazko egunka-riaren alde behar zen guztia jarri zutelako.

Juan del Olmo

2003ko otsailaren 20an Es-painiako Auzitegi Naziona-leko epaile Juan del Olmok

ahalbidetu zuen EUSKALDUNON EGUNKARIA

ixtea eta horren arduradunak atxilotu, in-komunikatu, torturatu eta espetxeratzea.Itxi egin zuten EGUNKARIA, baina ez dagoisilaraziko duen guardia zibilik.

EGUNKARIAko langileak

Kazetaritza euskaraz egindaitekeela frogatu zutenei.Baldintza guztien gainetik

euren onena proiektuan jarri zutenei.Momentu on zein txarretan idazten jarrai-tu zutenei. Itxierari berehala beste egun-kari batekin erantzun zietenei. Zuen la-nak 25 urteko fruitua eman du.

Herri batzordeak

Herriz herri euskara hutsez-ko egunkariaren aldeko la-nean aritu ziren herritar guz-

tiei. Ilusioa jendarte zabal bati hedatzenlagundu zuten guztiei. Boluntario haieta-ko bakoitzak jarritako aletxorik gabe, he-rritarren bultzadarik gabe, egunerokoprentsa hankamotz geldituko zelako.

i r r imarraLERRO GUTXITAN

..................................ETA BIHAR

BERRIArik ez

Bihar ez da BERRIArik kale-ratuko. EGUNKARIAren sorre-ratik bezala, astelehenetanez da euskara hutsezkoegunkaririk izango ez kios-koetan, ez harpidedunenetxeetan. Baina, orduan be-zala, informazioz betea itzu-liko da asteartetik aurrera:«Zure zain izango gaituzuetzi, egunerokotasunaren ja-rraipen zehatza emateazgain, azken gertaeren ingu-ruko eritzi, balorazio eta el-karrizketak eskaintzeko».Edukiz betetako zenbakiaizango duzue zain etzi, duela25 urte hasi eta gaur arte izanden bezala. Asteartera arte!Itxiera salatzeko manifestazio

erraldoia (2003-02-22) A. C. / ARP

Behin eta berrizlagundu zutenakgogoan

1990ean lehenengo. 2003angero. Esker oneko hitzak bainoez ditugu proiektua artean gau-zatu gabea zenean zein EUSKAL-DUNON EGUNKARIA indarrez itxiostean ahal zuten neurrian la-gundu zuten guztientzat. Ez danahiko hitzik hiztegian gizarteakemandako babes, elkartasun etalaguntza guztia behar bezala es-kertzeko. Horiei esker, euskarahutsezko kazetak ez zuen behinere hutsik egin kiosko eta harpi-dedunen etxeetan. Euskara hu-tsezko egunkari nazional baka-rraren ahotsari arnasa eman bai-tzioten. Behin eta bitan lagunduzuten horiek guztiak ditugu go-goan 25. urteurrenean.

25 urte bete dira gaur EGUNKARIA jaio zenetik · irizpideak. /22-23 Egileek diote EGUNKARIAn pisu...

Documents

Transcript of 25 urte bete dira gaur EGUNKARIA jaio zenetik · irizpideak. /22-23 Egileek diote EGUNKARIAn pisu...