2010 10 urtez zuekin! · 16 Bitxikeriak 18 Sukalde txokoa 19 Alkizako jaiak 2010 20 Atzo atzokoak...

© XABIER ARTOLA

ALKIZAKO HERRI ALDIZKARIA · 10. ALEA

2010

1 1

10 urtez zuekin!

nonzerOILATEGITIK 2010ALKIZAKO HERRI ALDIZKARIA10. ALEA

3 Mendiolatik. Xabier gogoratuz5 Udalaren txokoa6 Herri ikastetxetik9 Denbora-pasak

10 Alkizako udalaren lur sailen zerrenda (1846-49)12 Alkizako etxe eta biztanleak14 2010, aurtengo baserrien oinoharrak16 Bitxikeriak18 Sukalde txokoa19 Alkizako jaiak 201020 Atzo atzokoak24 Antonio Sorarrain Amunarriz, Alkizako idazle goiztiarra26 Ehun urteren peskizan, Alkizan27 Las Vegas Txiki28 Sabina, Usurbilgo señorita, Alkizaleten30 Garo meta izugarria Lete aurrean32 Garai bateko hauteskundeak33 Denbora bankua martxan Alkizan34 Alkizako ilargibetea Maialenen txapel37 Manuren promesa38 Euskal literaturan Hernio-beheko izar batzuk, idazle eta bertsolariak41 ARGIA aldizkaria: 1922-1936 urteetan idatzitako Alkizako kronikak42 Gure piztiak. Basoko txori txikiak44 Juan Karlos Etxebeste, eliteko atleta beteranoa47 Kepa Fernandez de Larrinoa, lurralde indigenei begira48 “Arre Felipe, bate beldurripe”. Antton Sorarrain: asto lasterketetan maisu50 Alkizar guztiek kirola egin dezaten da gure helburua. Alkizako kirol batzordea sortu da52 Tomax musikaria54 Santiago bidea behor gainean56 Xabier Artola: “Betidanik gustatu izan zait hizkuntzarekin jolastea”60 Alkizako barraskiloak Etxesagasti baserrian 63 Oilategitik aldizkariaren 10. urteurrena

Argitaratzailea eta koordinazioa: Alkizako Oilategitik K.E.Tirada: 800 ale.Lege Gordailua: SS 814/01Oilategitik aldizkaria doan banatzen da eta ez du bere gain hartzen bertan adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

3

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA

Dooooooooooooooooooooooooo.................Norbaitek esango dik erotu naizela baina ez, ez, kas-kezurrean sartu zitzaian solfeoa erakutsi behar higu-kela eta hala! Eskua gora eta behera eta ezkerreraeta eskuinera. Uste diat norbaitek agujetak ere izanzituela eta solfeoa... apenas.

83a huen eta aurretik Moxok jakinaren gainean jarritautzi zian Alkizako eskola: “Datorren maixua eskulane-tan behintzat oso trebea dek/n eta aprobetxa ezazue”.Hark zerbait bazekian. Geroztik 10 urte hemen pasa-takoak eta ai, zenbat oroitzapen…

Orain eskolan kabitu ezinik zebiltzak, baina hik non-

bait espazioa alperrik galtzen zegoela edo… Tailerraegin behar zela beheko solairua lau zatitan banatuz,eta lehenik proiektua egitea gure esku, eta gero han-txe, “jo ta fuego” ostiral arratsaldero, asteburuarenatari, josten, arotzean, sukaldean eta buztina lantzenzerbait ikasi genian. Moxok arrazoi.

Edo montatutako laborategia: pote batekin argaz-kiak atera eta errebelatzen ere aritu gintuan; diaposi-tibak egiten; liburu bana ere idatzi genian eta baitaenkuadernatu ere. Kazetari sen honen oinarri, hileanbehin idazten genian “Herri-Hitz” hilabetekaria.

Ta irratia, jo gure Traganarru irratia, oraindik eremartxan zagok hi. Grabatua zegok Euskadi Irratikoek

MendiolatikXabier gogoratuz

� Manu Urruzola

1992ko Santa Ageda bezperan. © Rosarito Urruzola

4


zuzenean, hemendik, Euskal Herri guztirako eginzuten saioa Jaime, Arantxa eta Mª Karmenekin. A zerume ahotsak gaur helduxeago direnenak. Zer esanpelikulari buruz, extralurtar bati Alkiza guztia erakutsiondoren dena amets batean geratu zenekoa, bai peli-kula eta bai eskolarteko saria. Hire beste pasioa garbizagok zein zen; musika. Eneee, txistuko klasean egi-ten genituen parreak. “Pello Joxepe” eta “Uso xuria”behintzat ikasi genizkian, eta ez dek gutxi. Eskerraksoinu ttiki bana ez higuken erosi arazi behintzat. Edokitarra; ze politta kitarra joaz Txirritaren bertsoakabesten genituenean. Bapatean hasteko puntturainoiritsi gintuan ta etzekiat-etzekiat jarraitu izan bagenuEgañak hainbeste txapel jantziko ote zituen.

Hainbat eta hainbat kontu zeudek gure memoritan.Hargatik bazekiat eta ziur nagok hire urterik kuttune-nak Alkizan pasa hituela eta maite gaituala, guk hibezela, baina jakin nahi genikek noiz etorriko haizenbixitan Alkizara Mendiola aldetik, hamaika korrika saioegindako parajetatik.

Gauza asko zor dizkiagu eta kolpean gauza askoaldatu izan arren, espero diagu halakoren batean kita-rrarekin Xabier Leteren kantak abestuaz elkar ikus-tea. Hire umore ironiko hori ezin dek kolpean itzali.Guretzat beti “Xabier maixua” izango haiz eta …Denagatik milesker, agur eta ohore artixta!

Ea hurrengo bertsoren batek zerbait gogoraraztendiken.

Gazte gazterik etorri hitzanta Alkizako partian zorte ederra izan genian egon hitzan bitartian. Ondo gogoan izango haugu bizi geraden artian hire aipamenak izango dituk beste larogei urtian.

Esan bezala ezagutuadiagu guk hainbeste poz Hire esana aspaldikoa kantatu “denok” ta “gogoz”. Alaitasuna gure kontura Xabier kantu ta bertsoz hik hor nonbaiten musika jarri soinua ta kitarra joz.

Xabierri Alkizan omenaldia egin zitzaion egunean. © Rosarito Urruzola

5

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Udalaren txokoa

Udalaren txokoa� Fosa septikoa: Martxan jarri da aurten Alkizakofosa septiko berria, Bida teknologia berriarekin. Ustebaino luzeago joan dira obrak eta horrekin baita erepresupuestoa, 200.000 € ingurukoa izan delarikazkenean. Foru Aldundiak lagundua izan da.

� Don Juanena etxea eraberritzea martxan da. Kon-benioa firmatu besterik falta ez delako. Kostua670.000 €-koa da eta Erein eta Diputazioak lagun-dua egongo da.

� Bestalde Plan E edo Zapateroren dirulaguntzakizan dira. Diru hauek herri bideen konponketan erabilidira, kostua 21.311,52 €-koa izan delarik. Udal ingu-ruko muro berria egitearen kostua 15.274,49 €-koaizan da.

� Baita ere Udalerriko argiztatzea berritu da “aurrez-pen energetikoa” delako planean, kontsumo gutxikobonbillak jarriaz. Guztia 6.000 €-tako gastua izan da.

Udalaren Aurrekontua2010. urterako Alkizako Udaleko aurrekontu orokorrajendaurrean jartzeko arauzko epea amaitu, eta inolakoerreklamazio zein oharpenik jaso ez denez, aurrekon-tuak honela geratzen dira:

SARREREN EGOERA GASTUEN EGOERA

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Zuzeneko zergak

Zeharkako zergak

Tasak eta bestelako sarrerak

Transferentzia arruntak

Ondarezko sarrerak

Inbertsio errealak besterenganatzea

Kapital transferentziak

Aktibo finantzieroak

Pasibo finantzieroak

48.200

8.000

33.274

270.439

4.400

0

23.240

0

179.138,61

GUZTIRA 566.691,61

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Pertsonal gastuak

Ondasun eta Zerbitzu arrunt. gastua

Gastu finantzieroa

Transferentzia arruntak

Ondarea

Inbertsio errealak

Kapital transferentziak

Aktibo finantzieroak

Pasibo finantzieroak

137.700,00

108.500,00

100,00

79.426,61

0,00

240.965,00

0,00

0,00

0,00

GUZTIRA 566.691,61

Udalaren atzealdeko orma berria Berrondo lur sailan.© XabierArtola

� Jose Mari Aranzabe

6

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEAHerri ikastetxetik

Ongi etorriak eskolara!!!Jakingo duzuen bezala Alkiza herria hazten ari da etaeskola berarekin batera. Aurtengo ikasturtean 6 umeberri matrikulatu dira Herriko Eskolan! Beraz, hirugelako eskola izan beharrean lau gelekin osatutaegongo da. Guztira 42 ume izango dira eskolatuakoraingoan. Bejondeigula!!

Irina OierLide

Olatz Alvaro Maddi

7

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Herri ikastetxetik

Pianoa opari eskolarentzat!!!Herritar askok jakingo duzuenez, aurten eskolari baliooso handiko pieza bat oparitu zaio: piano eder bat! Etagainera egoera onean eta afinatuta dago. Dagoenekohasi gara pianoa erabiltzen. Extraeskolarretako musi-ka saioetan umeak eta hain umeak ez direnak hasigara pianoa jotzen eta ikasten. Izan ere, instrumentueder honi etekina ateratzen hasita gaude. Orain lerrohauetan eskertu nahi diegu ermita bidean bizi direnHarry eta Mariajeri gurekiko izan duten begirunea etaborondateagatik. Bikote honen nahia, “pianoa herrita-rren eskuetan geratzea”, bete da eta bihotz bihotzezeskertzen diegu halako oparia egin izana! Atsegina daikustea oraindik ez dela zoritxarreko dirua bakarrikagintzen duena gizartean, baizik eta elkartasuna etaumildadea ere, bizirik daudela.

Piano eder haugutzat zorionezmila esker benetandiogu bihotzezSoinu politak ateazuen omenezentzun dezazuteabesti hau pozez

8

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEAHerri ikastetxetik

Totema, “Etxe animaliak”

Aurten, Alkizako Koldobika Jauregiren eskutik propo-samen berri bat iritsi zitzaigun eskolara: “eskulaneta-ko arloari sormen artistikoa ematea”. Gurasoek, jaki-naren gainean ipinita, lanari ekin genion, eta herrikotxokoren batean ikusgai egoteko “totem” bat egiteapentsatu genuen.

Hasieran, marrazkiak egin genituen, lehenengo pau-soa buruari astindu bat ematea izan zelarik, osteanpentsamenduaren irudikapena orri batean marrazkibaten bidez azaldu genuen. Ondoren, guk aukeratuta-ko materialarekin irudi horri bolumena eman genion.Erabilitako materialak, besteak beste, kartoia, jogurtpoteak, botoiak, alanbrea, galtzerdi zaharrak, zintaketab izan ziren. Eskulan honek material desberdinekinlan egiteko aukera eman zigun. Eskultura oso kurio-soak atera ziren: etxea, sugeak, izurdea, txakurra,zezena,…. ARTISTA BILAKATU GINEN!!!!

Hurrengo helburua talde lanean oinarritutakoa izanzen, bakoitzak sortutako lanarekin guztion artekoeskultura erraldoi bat osatzea, hain zuzen ere. Han-dien eta ertainen gelakoak elkartu ginen totem horiosatzeko. Guk egindako gauzak itsasten hasi ginenkola berezi batekin eta Koldobikaren laguntzarekin.Hasieran itxura kaxkarra zuela iruditu zitzaigun arren,saioa bukatzerako oso forma polita eman genion.

Hurrengo erronka, eskolan sortutako eskulturahura sendoagoa eta iraunkorragoa izan zedin, Koldo-bikaren eskutik etorri zen. Maketa bere tailerrera era-man zuen poliesterrarekin bukatzeko eta egia esan,

bueltan etorri zen totemaren aurrean erabat harritutageratu ginen.

Azkenik, margoak eta brotxak hartuta, margotzeariekin genion. Kolore desberdin asko erabili genituen,nahasketak egiten ere ikasi genuelarik, esaterako,morea, marroia…

Bukaeran pazientzia handiz burututako lanarenfruitua aurrez aurre genuen. Oso pozik eta ase geratuginen denok, ikaragarri polita eta bizia zelako guretotema. Totema herriko txoko batean kokatzea pen-tsatzeaz gain, guztion artean zaintzeko konpromisoaere hartu genuen. Udaletxeko oniritzia eta baimenalortutakoan, egiteko bakarra, “animalien etxea” inau-guratzea zen. Eta halaxe izan zen, Totema Etxaburuetxaldetako bidezidorrean ezarri genuen. Egun horre-tan gurasoek alaitutako giroa eta hamaiketakotxoalagun, azken emaitza alkizar guztien begi bistan geldi-tu zen!

Alkizako eskola txikiarentzat horrelako ekintzakoso esanguratsuak bihurtzen dira gurasoak eta herri-tarrak ere parte hartzaile zuzenak bihurtzen direlako.Azken finean funtsezkoena, denon eraginez, Alkizakoeskola herrikoia eta irekia dela ohartzea izan da. Ahalden neurrian eta lerro hauetan deskribatutako ekime-naz aparte, beste zenbait alorretan ere, eskola honekherriarekiko duen konpromisoa eta partaidetzarekinjarraitzeko pronto gaude.

Besterik gabe, esker mila guraso, herritar, irakasleeta ikasle guztioi talde lanean sinisteagatik!

9

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Denborapasak

Hizki zopa Hizki zopa honetan Alkizan erroldatuta dauden 25 pertsonaren abizenak bilatuko dituzu. Zorte on!

Aurkitu beharreko abizenak:

Agirre, Altuna, Aranburu, Arruti, Goenaga, Gorostidi, Iruretagoiena, Irulegi, Jauregi, Lizardi, Lopez, Mendizabal, Otegi, Pellejero, Ropero, Roteta, Saizar, Saralegi, Sorarrain, Txapartegi, Ugartemendia, Urretabizkaia, Urruzola, Zabala eta Zubiaurre.

Yurre Goya �

10

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEAAlkizakoak

Alkizako udalaren lur sailen zerrenda (1846-49)Alkizako Udalak 1846ko irailaren 25ean egindakodeklarazioan bazituen 114 lur sail bereak, eta JuanMiguel de Lizarrume Villabonakoari agrimensoreabera, agindua eman zion lur sailak inbentariatu, neur-tu eta baloratzeko. Honek esaten du “a vara tendida”egin zituela neurketak,eta guztira 26.460 errealetanbaloratu zituen lur sailak.

Lur sailen zerrenda hau da:1.- Mendiolako Munttegi bidea; 2.- Mendiolako Mun-ttegi bidea; 3.- Mendiola buru; 4.- Pelota leku; 5.-Aguiñako porciyo bide erdiya; 6.- Mendiolako arripille-tako gaña; 7.- Arripilletako gaña, 8.- Basazavalekolarraña; 9.- Maratulusko bizkarra; 10;Abaroko Aitzga-ña; 11.- Abaroko Aitzgaña; 12.- Saletxe azpiya; 13.-Zumitz txikikoiturri azpiya; 14.- Antxuko mugarrigaraiko aldia; 15.- Muña viribilco arkaitza; 16.- Agui-reiko garamana; 17.- Aguireiko garamana; 18.- Agui-reiko garamana; 19.- Aguireiko arkaitza; 20.- Loidiburuba; 21.- Loidi; 22.- Loidi; 23.- Loidi-ko bide bitar-tea; 24.- Utxetako aiztiya; 25.- Utxetako aiztiya; 26.-Utxetako aiztiya; 27.- Aguireiko barruti bazterra; 28.-Bolatoquico egiya; 29:- Belaumburu azpi; 30.- Liyaurigoyena; 31.- Archincha urdi; 32.- Belaumburu azpiya;33.- Bustinzuri; 34.- Belaumburu gaña; 35.- Barrutizarraren barrena; 36.- Belaumburu abaleche buruba;37.- Belaitzeta; 38.- Belaitzeta; 39.- Belaitzetakosakona; 40.- Ugaran gaña; 41.- Ubaran; 42.- Belaitze-ko Bidebia; 43.- Belaitzetako arizti barrena; 44.-Belaitzetako chara; 45.- Belaitzetako iturri aldia; 46.-Urdanesiko abeleche aldia; 47.- Urdanesiko abelecheburuba; 48.- Bolatoquico pagadi bazterra; 49.- Agui-reguico arcaitzondoa; 50.- Loidico zulo goyena; 51.-Agoteco chulua; 52.- Larretxipico muarra; 53.- Mua-rrako Coba aldia; 54.- Irumugarrietako erreka aldia;55.- Urdanesi bazterra; 56.- Arrierreagako cascarra;57.- Arrierreagako cascarra; 58.- Ernioko aitzondoa;59.- Arrierreaga buruba; 60.- Arrierreaga gaña; 61.-Arrierreaga gaña; 62.- Arriaerreaga gaña; 63.- Urda-nesi gaña; 64.- Urotz ondo; 65.- Urotz ondo; 66.- Itzu-regui berriko Celaya; 67.- Itzuregui berriko Celaya;68.- Itzureguiko otalarrea; 69.- Itzureguiko baztarra;70.- Itzuregui gaña; 71.- Itzureguiko biden bitartea;72.- Itzuregui biyen bitartea; 73.- Itzuregui berrikosayetsa; 74.- Itzuregui zarra; 75.- Itzuregui zarra; 76.-

Arizbiribil; 77.- Ollar biribil;78.- Itzureguiko otalarrea;79.- Arrate goyenaren azpialdia; 80.- Arrate goyena-ren azpialdia; 81.- Argorri sayetsa; 82.- Berandoaingoeche buruba; 83.- Oguei aritzeta; 84.- Laurdengoeguiñaren aurria; 85.- Oguei aritzeta; 86.- Oguei ari-tzeta buruba; 87.- Bideberriko legorpe gaiña; 88.-Bideberriko legorpe gaiña; 89.- Arrese barreneta;90.- Basalecuba; 91.- Yrteuneko iturri zuloa; 92.-Leteco eguilegor aldia; 93.- Leteco eguilegor aldia;94.- Aiz zorrot azpiya; 95.- Aritz luze gaña; 96.- Larrabelarretaco aitz gaña; 97.- Larra belarretako aitzarenazpiya; 98.- Enaizpuru; 99.- Urdanesi barrena; 100.-Irumugarrietaco celay azpiya; 101.- Irumugarrietakochara azpiya; 102.- Irumugarrietako chara azpiya;103.-Lupats; 104.- Belaumburuco Celaya; 105.-Oguelarco eguiya; 106.- Oguelarco eguiya; 107.-Aitzaco malcarra; 108.- Belaumburu gaña; 109.-Aguireico barruti baztarra; 110.- Belaumburuco Cela-ya; 111.- Barruti tartea; 112.- Ollar biribilco azpiya;113.- Elorrieta gaña; 114.- Elorrieta gaña.

1847an beste bi lur sail hauek bereganatu zituenUdalak: 115.- Agoteco eguiya; 116.- Mugarza.

1849an beste lur sail hau bereganatu zuen: 117.-Achuteguia.

Ondorengo urteetan gerrateei eta gainerako gas-toei aurre egiteko Udalak saldu egin behar izan zituenaipatu ditugun horietako lur sail asko eta asko.

Udalak gaur egun dituen lur sailen zerrenda

Hirigunekoak1.- Don Juanena (133 metro koadro)2.- Herri eskola (244 metrokoadro)3.- Maisu baratza (303 metro koadro)4.- Udala (199 metro koadro)5.- Berrondo (276 metro koadro)6.- Madrigal zaharra zena (83 metro koadro)7.- Perratokia zena (36 metro koadro)8.- Frontoia (800 metro koadro)9.- San Martin Plaza (1259 metro koadro)

10.- Bozabera (22 metro koadro)11.- Artza (6430 metro koadro)12.- Santiago Soro (45 metro koadro)13.- Santiago Soro (67, 43 metro koadro)

� Jose Mari Aranzabe

11

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Alkizakoak

14.- Santiago Soro (39,80 metro koadro)15.- Igarey Iturriberri aldea (491,19 metro koadro)16.- Igarey Iturriberri aldea (1069 metro koadro)17.- Igarey Iturriberri aldea (81 metro koadro)18.- Santiago Soro (130 metro koadro)19.- Kultur Etxea (309, 50 metro koadro)20.- Gure Txokoako baratza (259,85 metrokoadro)21.- Gure Txokoako baratza (155,85 metro koadro)

Oharra: Maixu baratza, Berrondo eta Perratokia zena,gaur egun dena bateratua dago. Herri eskola etaMadrigal zaharra ere gaur egun bat dira.

Landagunekoak1.- Mendiola-Txurro (1023 metro koadro)2.- Arburu (46.368 metro koadro)3.- Beñar Eguillon, Olarreta, Aitzbeltz, Igarzaberrieta

(461.528 metro koadro)4.- Garaikozabal azpia (1863 metro koadro)5.- Illarraldegi aldea (42.918 metro koadro)6.- Sortuzar aldea (508 metro koadro)7.- Txapiola (2885 metro koadro)

Alkizako Udalaren garai bateko lur sailak Erniozabal inguruan. © XabierArtola

Alkizako Udalaren bozadera Erretore etxe ondoan.© XabierArtola

12


Alkizako etxeeta biztanleak

� Jose Mari Aranzabe eta Xabier Artola

Ama-LurAma-lur etxeari eraikitzeko baimena 1996aneman zitzaion eta lehen erabilerakoa 1999an.Bertan bizi direnak: Imanol Ugalde, Marian Ugar-temendia, Alaia Ugalde eta Maialen Ugalde.Helbidea: Azaldegi auzoa 16.

Garey2000. urtean eman zitzaion lehen erabilera bai-mena.Gaur egun bertan bizi direnak hauek dira: JoseJoakin Eizagirre eta Mª Teresa Larrañaga.Helbidea: Alkiza plaza 22.

Jazkun1991n eman zitzaion eraikitzeko baimena eta1995ean lehen erabilerarena.Bertan bizi direnak: Iñaki Altuna, Elena Sáizar etaJon Altuna.Helbidea: Alkiza plaza 21.

13


Katalandegi-berri1994ean eman zitzaion erabilera baimena.Bertan bizi direnak: Xabier Gabirondo, AinhoaJauregi, Arhane Gabirondo.Helbidea: Alkiza plaza 16.

Ixpilla1997an eman zitzaion lehen erabilera baimena.Bertan bizi direnak: Jesus Mª Sorarrain etaAmaia Martinez.Helbidea: Hernio auzoa 14.

Arritza-berri1991n eman zitzaion eraikitze baimena eta1995ean lehen erabileranena.Bertan bizi dena: Josean Zubiaurre.Helbidea: Arana auzoa 25.

14


Alkizako baserriak� Pello Joxe Aranburu eta Xabier Artola

UrrutikoetxeaUrrutia eta Urrutikoetxea biak bat izan zirelakoan,baina, lehena zaharragoa izan zen. Urrutiako Joanmaisu hargina, Alkizan jaioa, 1507an, Donostian SanBizente elizaren hormak eraikitzen ari zen. AnbrosioBengoetxea eskultorearen ama ere baserri berekoazen. Hamaseigarren mendean Irunean zegoen guregotzaindegia eta hango, Gipuzkoako ArtziprestaldeNagusia oso sonatua izan eta historia luzea izan zuen.Erakunde hartako bi lehen idazkariak Alkizako seme-ak izan ziren, hain zuzen, Urrutia baserriko semeak etabertako erretoreak. Urrutikoetxeko biztanleen abize-nak, berriz, Urrutia, Ezkamendi, Elola eta Arantzabebehintzat ezagunak dira. Sute batek kiskali zuen erai-kuntza hutsik zegoela.

Urruzola-garaikoaAlkizako lehen dokumentuetan, XIV. mendekoetanbazen Urruzola baserria, eta, 1563an, lehen aldiz azal-du zen Urruzola de suso edo Urruzola-garaikoa.Gipuzkoako Etxe Patrimonio Artistikoen zerrendandago bere arku gotikoengatik. 1992 urtez gero neka-zal turismoko zerbitzua eskaintzen da bertan. Urruzo-lako Martin harginak eraiki zituen Larraulgo zimitorioaeta Faltzesen errota bat, XVI. mendean. Baserriarenjabe eta biztanleen abizenak, berriz, Urruzola, Egurro-la, Erroteta, Aranburu, Legarra, Ugartemendia, Arruti,Goia, Artzamunoa eta Txapartegi bederen dokumen-tatuak daude.

UrruzolazpikoaAlkizako lehen dokumentuetan, XIV. mendekoetanbazen Urruzola baserria, eta, 1563an, lehen aldiz azal-du zen Urruzola de iuso edo Urruzola-azpikoa. Base-rriaren jabe eta biztanleen artean daude Urruzola,Garro, Lasa, Lizargarate, Aldazabal, Aranburu, Urkola,Saizar, Goenaga, Elizondo eta Kruzeta.

15


UrrizpeUrruzola-garaiko aranburutarrek, 1830eko hamarka-dan, Urrizpe izeneko baserri berria eraiki eta jaiotetxe-ko alorrak zatitu ondoren, Juan Jose Urruzolakosemea bertan bizitzen jarri zen. 1839an LarrolakoMaria Josefa Tejeriarekin ezkondu zen. Gero, hurren-go mendean, Errezilgo Migel Letamendia eta JuanaInazia Usandizagak errentan hartu zuten, orain delamende erdi bat sute batek kiskali zuen arte. Argazkianbiribilaren barruan ikusten dena da.

Zumitza nagusiaAlkizako XIV. mendeko dokumentuetan egonik,Gipuzkoako Etxe Patrimonioaren zerrendan ondareartistikotzat ageri da Zumitza baserria bere harrizkoeraikuntzagatik. Gainera baditu beste bi elementu txitbitxiak, arrano baten irudiko armarria eta aurrekofatxadako giza irudi arraro bat. Irudiaren interpretazioargirik ez dute ematen adituek. Bazen Zumitza base-rriko Joan bat 1396an, Alkizako lehen batzarrean etaondorengo urtetan Zumitza baserriko Idiakaitz abizen-dunak juratu eta erregidore izan ziren sarritan. Berta-ko beste jabe eta biztanle batzuk honakook izan ziren:Urruzola, Irazusta, Errazti, Arana, Zunzunegi, Altuna,Tolosa eta Roteta.

Zumitza-berriaZumitza-berria edo Zumitza-txikia lehen aldiz ,1699an, agertzen da dokumentaturik. Bertako biztan-leen abizenak, berriz, Urruzola, Barrenetxea, Ormae-txea, Olarreaga, Jauregi eta Otamendi ziratekeen.Azken urte hauetan inor ez da bizi, Basatxabal base-rrikoek borda bezala erabiltzen dute.

ZumitzetaZumitzeta baserria lehen aldiz, 1761eko dokumentubatean agertzen da Arritzagako Joan Bautista Ezeiza-ren jabetza bezala eta, 1772an berriz, Migel Goieneta-ren eskuetara igaro zen. Lehen urtetan maizterrakbizitu ziren bertan. Bere historian baserri izateaz gai-nera, zerrategia, taberna, bolaleku eta ostatu batenfuntzioak ere bete izan ditu. Aipatu etxearekin maiztereta jabe bezala honako abizenok egon dira: Ezeiza,Goieneta, Aranguren, Errazti, Bengoa, Legarra, Zabalaeta Galartza.

16


Bitxikeriak

� Jose Mari Aranzabe eta Xabier Artola

Alkizako Udalan 2009ko abenduaren 31n, 353 biz-tanle zeuden erroldatuta, aurreko urtean baino 4gutxiago. Altak 8 izan ziren; 6 jaiotakoak, eta 2 besteherri batetik etorritakoak. Bajak, berriz, 12; 3 hildako-ak eta 9 beste herri batera Joan direnak.

Jaiotakoak hauek dira:- Laia Larrauri Mateos- Amets Mujika Ibarbia- Enara Iruretagoiena Mujika- Ikerne Zabala Zuriarrain- Eneko Vicente Sanchez- Gorka Vicente Sanchez

Hildakoak hauek dira:- Ramon Iruretagoiena Saralegi- Angel Beobide Uria- Rufino Iraola Urruzola

2010

17


2009

Alkizako 10 emazkumezko zaharrenak:- Aurea Saizar 88 urte

Katalandegi Txikikoa.- Brigida Otaegi 87 urte

Agina behekoa.- Isabel Urruzola 87 urte

Elizegikoa- Ildefonsa Amundarain 83 urte

Etxabe Txikikoa- Mercedes Aranzabe 83 urte

Arritzakoa- Natividad Iraola 81 urte

Bengoetxekoa- Carmen Cruces Perez 80 urte

Don Juanenakoa- Maria Ayerbe Zuriarrain 79 urte

Otsamendikoa- Juana Lasa Landa 77 urte

Perukoa- Justa Arsuaga Eizmendi 77 urte

Agina Goikoakoa

Alkizako 10 gizonezko zaharrenak:- Jose Joaquin Aranzabe 89urte

Elizegikoa- Antonio Eizmendi Saralegi 87 urte

Agina Behekoa- Pantaleon Saralegi Eizmendi 87 urte

Basozabalgoa- Angel Arsuaga Eizmendi 86 urte

Bengoetxekoa- Jose Antonio Uzkudun Ugalde 85 urte

Aizmendi Goikoakoa- Pedro Urruzola Aranzabe 85 urte

Intxaurrandikoa- Juan Maria Aierbe Zuriarrain 85 urte

Etxabe Txikikoa- Raimundo Gabirondo Tolosa 84 urte

Katalandegikoa- Segundo Saizar Goenaga 83 urte

Otsamendikoa- Antonio Otegi Sarasola 82 urte

Arpidekoa

Enara Iruretagoiena Amets Mujika Laia Larrauri

Ikerne Zabala Gorka Vicente Eneko Vicente

18


Sukaldetxokoa

� Agurne Eizagirre eta Ixiar Irulegi

Ale honetan atal berri bati eman nahi diogu hasiera,gure asmoa herritarren artean edonork egitekomoduko sukaldeko errezetak jasotzea da.

Zuen gustuko dituzuenak bidali, animatu zaitezte!!!Hurrengo alean argitaratuko ditugu.

Marik, askotan gonbidatu gaitu berak egindako erroskila gozoak jatera, gustu handiz eman digu errezeta.

Eleniri berehala bururatu zaio edonork egiteko errezeta erraz-erraz hau. On egin!

Begira eskolako umeak nolako jogurta gozoa egin eta jan zuten!

Ikasturte honetan eskolan errezetak landu dituzte. Taloak oso gustura egin eta gusturago jan zituzten!

ERROSKILAKOsagaiak

• 2 arrautza.• 2 koilarakada esne.• 2 koilarakada anisa edo limoia.• 4 koilarakada azukre.• 400-600 gr. Irina.• “Royal” legami zorro bat.• Olioa.

PrestakuntzaOntzi batean arrautzak, esnea eta azukreairabiatu. Ondoren, bakoitzaren gustuarenarabera anisa edo limoia nahastu. Gerolegamia eta irina ontzian nahastutakoan,mahai gainean oratu, behar duen trinkota-suna lortu arte. Jarraian, 20 minutu inguruharrotzen utzi toki epelean. Bukatzekoforma eman eta olio berotan frijitu.

KAFE FLANAOsagaiak

• Baso bat (250 zl.) kafe.• Litro bat nata likidoa.• Flana egiteko (8 razioko “Royal”) zorro

bat.

PrestakuntzaOsagai guztiak ondo nahastu eta berotzenjarri . Irakiten hasten denean baztertu.Azpian karamelu likidoa duen molde batprestatu eta bertara bota. Bukatzeko hoz-kailuan 8 orduz hozten utzi.

TALOAOsagaiak

• Arto-Irina.• Gatza.• Ura.

PrestakuntzaArto-irina borobil itxuran mahaian zabaldueta erdian zuloa egin. Zulo horretara gatzaeta ur epela botatzen joan. Dena nahastuore trinko bat lortu arte. Gero orearekinbolak egin. Ondoren, irin pixka bat mahaigainean zabaldu eta bolatxoak kolpatzenjoan. Bukatzeko taloak plantxan erre.

JOGURTAOsagaiak

• Litro bat esne.• Koilarakada bat jogurta.

PrestakuntzaEsnea 37ºra (gorputzaren berotasuna)berotu. Koilarakada jogurta bota eta nahas-tu. Manta batez bildu, berotasuna ez galtze-ko. Zortzi ordutan (gutxi gora behera) horre-la eduki.

19


Alkizakojaiak 2010

Irailak 3, ostirala16:00 Haur jolasak.21:00 Herri afaria Ostatu jatetxean.23:00 Erromeria, Elustondo anai-arrebekin.

Irailak 4, larunbata16:30 Pitxoi tiraketa, Erniope ehiza elkarteak antolatuta.17:00 Futbol partidua: ezkonduak - ezkongabeak.23:00 Herri kirol saioa, aizkolari eta harrijasotzaileekin.Ondoren, kontzertuak: 3gabe2, Margot eta Kraussk.

Irailak 5, igandea10:00 Meza nagusia.11:30 Bizikleta lasterketa herritar helduentzat.12:30 Txakolin dastaketa.17:00 Asto lasterketa.18:00 Beteranoen arteko XIX. Pilota Txapelketaren

finala.Ondoren, erromeria, Bide Batez taldearekin.

Irailak 8, asteazkena12:00 Meza nagusia.12:00 Toka txapelketa haurrentzat.14:00 Jubilatuen bazkaria Ostatu jatetxean,

udalak antolatua.17:00 Gaztetxoen arteko pilota partiduak.18:00 Toka txapelketa helduentzat.Ondoren, trikitixa, Jon Ostolaza eta Aitzol Txapartegirekin.

Irailak 10, ostirala17:00 Patxin eta Potxin pailazoak.18:00 Triki-poteoa mozorroturik.21:00 Barrikotea.23:00 Karaokea.00:00 Erromeria, Ingo al deu? taldearekin.

Irailak 11, larunbata10:30 Bizikleta lasterketa haurrentzat.17:00 Herritarren arteko herri kirol saioa,

Ion Zabala eta Izaskun Mendizabalen oroimenez.18:00 Sagardo dastaketa.22:00 Bertsolariak: X. Lizaso, A. Egaña, A. Arzalluz, M.

Lujanbio, A.M. Peñagarikano eta Iker Zubeldia. Gaijartzailea: Amaia Agirre.

Ondoren, berbena, Kantuki taldearen eskutik.

Txan Magoa haurrekin. © Unai Sorarrain

Txirrindulari probako partaideak. © Unai Sorarrain

Axun, Aitor etaKarmele Tokatxapelketan.© Unai Sorarrain

20


Atzo atzokoakAlkizatarron argazki zaharrakAnttonio Sorarrain Arantzazun

1.- Joxe Aierbe2.- Pedro Mendizabal3.- Martin Gorostidi4.- Encarnacion Gorostidi5.- Arantzazu Iruretagoiena6.- Milagros Mugica Iraola7.- Gregorio Iruretagoiena8.- Balentina Urruzola9.- Isidro Iguaran

10.- Joxe Urruzola11.- ?12.- Juanito (Urrutikoetxekoa)13.- ?14.- Brigida Ugartemendia15.- Krispin Sorarrain16.- Antonio Sorarrain17.- Joxepa (Apaizaren neskamea)18.- Maria (Areta baserrikoa)19.- D. Ignacio Otaegi (Apaiza)

Aranguren baserriko sendia1.- Juan Otaegi2.- Pilar Otaegi3.- Vicente Otaegi4.- Gloria Otaegi5.- Mª Jesus Otaegi6.- Ignacio Otaegi7.- Manuel Otaegi8.- Axun Otaegi9.- Maria Imaz

10.- Rosario Otaegi

21

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Atzo atzokoak

Basazabal baserriko Romanaren ezkontza egunean

1.- Benita Saralegi2.- Migel Iruretagoiena3.- Rufino Iruretagoiena4.- Maria Saralegi5.- Ramon Saralegi6.- Juan Maria (Anoetako Mendibel baserrikoa)7.- Benita Otegi Saralegi8.- Lazaro Saralegi9.- Lupe Dorronsoro

10.- Maria Dolores Leunda11.- ? Urkola12.- Pantaleon Saralegi

13.- Maria Antonia Saralegi14.- Lazkano okindegiko “Naparra”15.- Antonio “Txoferra”16.- Modesto Saralegi17.- Luciano “Soinujolea”18.- Juana19.- Senargaiaren ama20.- Lorenzo Leunda21.- D. Tomas Otegi (Apaiza)22.- Romana Saralegi23.- Jose Joakin Saralegi24.- Jose Saralegi

Urruzola-Berriko sendia1.- Pedro Aranzabe2.- Jose Antonio Aranzabe3.- Francisco Mª Aranzabe4.- Gregorio Aranzabe5.- Juan Bautista Aranzabe6.- Justa Aranzabe7.- Manuela Sarasola

22

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEAAtzo atzokoak

InaugurazioaAsteasu - Alkizaerrepidearen inaugurazioegunean karabanaofiziala.

Perurena baserriko sendia1.- Juanita Sorarrain Amonarriz2.- Jose Sorarrain Amonarriz3.- Paco Sorarrain Amonarriz4.- Pedro Manuel Sorarrain Amonarriz5.- Juan Sorarrain Amonarriz6.- Bitoriana Sorarrain Amonarriz7.- Antonio Sorarrain Amonarriz8.- Krispin Sorarrain9.- Ramon Sorarrain Amonarriz

23

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Atzo atzokoak

Gogo-jardunak

1.- Bitoriano Roteta2.- Pedro Urruzola3.- Adrian Gorostidi4.- Pablo Amonarriz5.- Migel Aranzabe6.- Jose Antonio Eizagirre7.- Eugenio Aranzabe8.- Larraulgoa9.- Paulino Arsuaga

10.- Larraulgoa11.- Jose Migel Otegi12.- Anastasio Ugartemendia13.- Jose Roteta14.- Bernardo Aranzabe

15.- Angel Arsuaga16.- ?17.- Juan Mari Aierbe18.- Arregi familikoa19.- Zestuarra20.- Pantaleon Saralegi21.- Juan (Basazabalgo morroia)22.- Gogo-jardunen Zuzendaria (Apaiza)23.- D. Ramon Etxeberria (Apaiza)24.- D. Angel Garmendia (Apaiza)25.- Migel Gabirondo 26.- ?27.- Juan Jose Elola28.- Marcelino Otegi

Jai-giroan1.- Jose Gaston Suberbiola2.- Ignacio Mujika3.- Joxe Aierbe Zubiarrain4.- Migel Saizar5.- Ramon Sorarrain Amonarriz6.- Jacinto Altuna7.- Mariano Txapartegi (Asteasukoa)8.- Juan Jose Zubiaurre Iribarren9.- Juanito “Soinujolea”

10.- Antonio Iraola Urruzola11.- Jesus Izagirre (Asteasukoa)

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA/// Gure gaiak

24

Peruko Antonio idazlearen apunte labur batzukemango dira aurtengo artikulu honetan, ondorengourteetan jarraitzeko asmoarekin. Oilategitik aldizka-rian, lehen aletik hasita ia urtero, Antoniok artikuluakeskaini dizkigu. Baina, azken urte hauetan mututuegin zaigu, bat batean. Gu, ordea, bere hutsuneaordezkatzen saiatuko gara. Antonioren haurtzaro etabatez ere berak, 1950-1955 urteetan, gaztaroan ida-tzi zuen obra literarioa aztertu, plazaratu eta goraipa-tuko du aldizkari honek. Laburki azpimarratu nahi dagerra osteko euskal literaturan alkizarrak bete zuenpapera, egunsentiko idazle goiztiarrarena.

Antonioren familia, 1922an, Zizurkilgo Iriartetik etorrizen Peru baserrira, Alkizara. Krispin Sorarrain etaMaria Hermerejilda Amunarriz Anoetan ezkondu ziren,aita asteasuarra eta ama Anoetakoa zituen-eta. Seni-de ugariko familia izanik, batzuk Zizurkilen jaioak,baina, gehientsuenak Alkizan sortu ziren, Perun. Hainzuzen, Antonio, 1928an, eta urte gutxira ama hilzitzaion.

Lehen momentutik gure jaioterrian sorarraindarrakbete betean bertakotu ziren. Baserria erosi eta galtzabete lan bereganatu zuten zorrak kitatzen. Krispin,berehala, Argia euskal aldizkariko herriko kronikaribilakatu zen eta semeari aitarengandik zetorkion idaz-teko sena, agian.

Antoniok lehen ikasketak Alkizako eskola berrianegin zituen, San Martin ikastetxean. Gogoratzen dabere maisuaren izenaz eta eskolako ordutegiaz: “seiurtera arte ez giñan eskolara joaten, ezta dotriñaraere. Gure ordutegia goizez 9etatik 12etara izaten zeneta arratsaldez ordubietatik lauetara” idatzi zuen“Garai bateko Alkiza” 2001eko bere idazlanean.

Herriko ikasketak amaitutakoan, gerra ondoren,apaiz ikasketak frantziskotarren komentuetan burutuzituen. Hiru etapatan banaturik: humanitateak, filosofiaeta teologiako ikasketak. Arantzazun apaiz egin etameza berria, berriz, jaioterrian eman zuen, 1953komartxoaren 6an. Bere lehen mende laurdena, hau da,herriko hamabi urte eta kanpoko hamahiru urteen erdierdian, gertakizun itzela bezain krudela suertatu zen,1936ko gerra zibila. Euskaldun guztiok eta EuskalHerria bi mundutan banatu gintuen. Euskal giroa goitikbehera zapuztu, aldatu eta ukatu nahi izan zuena.

Antonioren euskal obrak aztertzen hasi aurretik,orduko giroa eta frantziskotarren komentuetako, hots,gerra osteko heziketa landuko da labur bederen.Beraz, alderdi honek bi zati izango ditu: alde batetik,Euskal Herrian euskarak eta euskaldunek jasan izanzuten eraso bortitza, eta beste alde batetik, frantzisko-tarren komentuetan ikasleei eman zitzaien heziketa,biak Alkizako seme idazlearen baloreak neurtzekoorduan kontuan hartu beharrekoak.

Aipatu gerraren hamarkadan, Migel Unamuno bil-botarrak euskararen aurkako irainak publikoki defen-datu eta mesprezuak egin zizkion gure hizkuntzari:euskara baserritarren hizkuntza soiltzat jo zuen, neka-zal girorako bakarrik balio zuen; gainera, hil zorianzegoen eta ez zen inoiz hizkuntza kultu bat izango;hura lantzen aritzea denbora galtzea zen eta euskal-dunek egin zezaketen gauzarik jatorrena euskararihileta ondradu batzuk egin eta lehenbailehen hilobira-tzea zen; euskara berez, bere izaera zela bide ez zengai hizkuntza kultu bilakatzeko. Horiek ziren bereaxioma batzuk.

Franko eta gerra irabazleek, berriz, beste bide etajokabide batzuk erabili zituzten euskararen kontra,askoz ere maltzur eta gogorragoak: euskal idazleospetsu batzuk erail, eta beste asko espetxean sartuedo atzerriratu arazi zituzten; euskal prentsa eta ira-kaskuntza oro, euskal izenak eta sinbologia guztiadebekatu eta eraso zuten, bai bizitza publikoan, baikaleetan, bai elizetan ere. Neurriak zertaraino iritsiziren adierazteko bi adibide aipatu dira hemen: Alkiza-ko elizan, igande arratsaldeetan arrosarioa euskarazesatea debekatu zen. Erretorea gazteleraz errezatzerairitsi omen zen eta laguntzaileari, euskaraz egiteaga-tik, 500 pezetako isuna jarri zioten. Berrobin, berriz,1937ko abuztuaren 28an, San Agustin zaindariarenegunez sermoia euskaraz frantziskotar batek eginzuelako, atxilotu eta isun bat ordaindu zuen.

Antonioren hitzak dira: Euskeraren aldekoak ereeuskeraz itzik ez genduan egiten gure artean. Komu-nidade ekintzak, otoitzaldiak, errefektorioko irakurke-tak otorduetan... dana-dana erderaz egiten zan. Eus-keraz tutik ez. Nik neronek aitortzen det euskerazegiteko ez girorik eta ez betarik aurkitu ez nuela urteaietan Arantzazun. Euskal solaskide bakará DemetrioGarmendia izan nuen. Aipatu alkizarraren beste hitz

Antonio Sorarrain Amunarriz,Alkizako idazle goiztiarra

� Pello Joxe Aranburu


25

batzuk dira: Euskaldun jatorrak ere baziren. Baterenbatzuk aipatzeko Salbatore Mitxelena, Eugenio Agi-rretxe, Karmelo Iturria, Kandido Zubizarreta, KandidoIzagirre… baiña auei ere sermoi eta idatzietatik apar-te ez zitzaien euskeraz itzik entzuten komentuan,giroa ez baizan orretarako apraposa.

Euskararen katakonba giro hartan, frantziskotarrenmenpean apaiz ikasketak Antoniok egin eta amaituzituen Arantzazun, 1950garren hamarkadan. Arantza-zuko komunitatea indartsu zebilen fraide kopuruz etaproiektu arkitektonikoz, Aita Lete probintzialak baseli-za erreformatu eta erromes gune nagusi bilakatu nahibaitzuen, gero gertatuko zenez.

Gerra ondorengo euskal literatura atzerrian hasizen urteetan gure Antoniok bere lehen liburuak idatzieta Arantzazun kaleratu zituenean:-1950, Santa Maria Goretti, bere bizitza, bi bertsiotan.-1954, Itzaltzu’ko koblaria, elezaharra.-1954, Irarrazabal’go orma tartean, ipuina-1945, Lili txuria odoletan, biografia.

“Santa Maria Goretti, bere bizitza” (1950). Gipuzke-ra xamurrez idatzi eta sei hilabetean agortu zen. Bere-hala bizkaieraz taxutu zuen bigarren alea eta 15 laur-lekotan saldu. Orduko bi aldizkarietako laudorioakaldatu dira hona. “Aita Sorrarainek bizi eta euskeraerrez-ederrean agertu du Santa Maria Gorettiren bizi-tza eta irakurtzen asi ezkero eskutik uztea ez da atse-gin. Idazle gaztea da, baño urte sail batez ondo idaz-ten aritu dan idazlea dirudi”. Ez du firmarik iruzkinak.Andima Ibinagabeitia idazleak, berriz, 1951ko Euzko-Gogoa atzerriko aldizkarian aipamen bikainak eginzituen. “Arantzazu’ko Amaren mantupetik datorkigugaurkoa. Txukun eta poliki apaindua. Euskera abera-tsez ornitua, aberatsez bainan erritarrez. Ua bai gurepraile gaztearen ugaritasun eta errextasuna. Baserri-ko euskera goxo eta xamurra darabilzki Aita Sorra-rain’ek SANTA MARIA GORETTI deritzan bere liburu-txuan”. Bi komentarioetan abizena aldatu zioten.

Maria Goretti santa egin eta berehala hizkuntzaanitzetan bere biografiak idatzi ziren, baina, Antonioez zen mugatu ale haietako bat hautatu eta itzultzera.Erdarazko liburuak irakurri, hausnarketa bat egin etalan goragarria atera zitzaion euskal bertsioetan, “irudi-men bizi, idazkera bizkor, pentsamendu zailu eta gogosakonekoa” zioen A. Ibinagabeitiak. Eta Antoniok,berriz, bizkaierazko bertsioan hauxe gehitu zuen: “Nikez dakit idazteko beste Bizkaiko euskeraz. Baña badi-ra gure artean bizkaitar izkuntza samurra bikaindakienak. Aren bizkar itxi neban lana. Baita lasterasko egin bere. Eta orra orain argitaratu. Giputzare-nak egin dau, azkenekoak saltzen oraintxe. Sei illabe-tean juan iaku. Nik uste baño arrera obea egin deutseliburuari”.

Antonio idazle gazteak lehen obraren arrakastaikusirik bere burua animatu eta Arturo Kanpionen ele-zahar interesgarria hartu eta dotore itzuli egin zuen,“Itzaltzu’ko Koblaria” ipuina, Kanpion jaunak ondua etaSorrarain’ek euskeratua”. Euzko-Gogoa aldizkarian,Guatemalan, 1954an argitaratu zioten. Itzulpenetanere trebezi aparta erakutsi zuen.

Halere, Antoniorentzat 1955. urtea izan zen oparo-ena, literaturaren aldetik behintzat. Berriro berak itzu-litako ipuina argitaratu zioten. Baina, orduan Zarauz-ko I txaropena argita letxearen Kul iska-Sortabilduman, baimen legal eta guzti. Bildumako 7-8.aleak Elezarrak zeraman titulua eta beste ipuingehiagorekin batera argitaratu zuten: “Irarrazabal’goorma tartean”, Antoniok asmatua; “Ernio garbi”; “Olazarrai begira” era “Arraun ta Amets”. Azken hiru eleza-harren idazleak ere frantziskotarrenak ziren, besteakbeste, Salbatore Mitxelena tartean zegoen, idazleatzerriratua eta sonatua euskal literaturan. Urte bere-an Peruko semeak Ama Maria Teresalinaren bizitzaidatzi zuen, “Lili txuria odoletan” izenarekin. Hareniruzkinak merezi du beste urte bateko jarraipena. Eagure Anttonio animatzen den bere barreneko iradoki-zunen bat guri ematera.

Ezkerrean, Antonio umetan Peru baserriaren aurrean irakurtzen. Eskuinean, Antonioren mezaberria Alkizako San Martin parrokian

“Santa Maria Goretti”liburuaren azala.

Bi Pello apaizen artean egin dugu artikulutxo hau. NiPello erretoreak Etxabeko Benita amonaren azkenurteetan, ia hilero bisitatu, Jauna eman, bere familia-rekin tertuli atsegin bat egin eta ehun urteren atarianberari hileta egin behar izan genion. Oilategitik aldiz-karian, berriz, herriko amonaren ehun urte betetzeaospatu ezinik geratu ginen. Hura gu guztion tristura!

Edonor ez da iristen urte horietara. Emakumeak erra-zago gizonezkoak baino. Ameriketako Los Angeles-eko zientzia talde batek hori frogatu du, mundu guzti-ko adineko pertsonen jaiotza eta heriotzako agiriakerabiliz. Azken aldi hauetako pertsonarik adintsuena,122 urteko emakumezko bat, Jeane Calmet da. Mailaapalago batean gabiltza alkizarrok.

Alkizan jaiotako amatxi berri bat agertu zaigu,ordea, ehun eta bat urte dituena, beraz Benita bainoxaharragoa. Amona ez-ezagun honen lehen berriaArpideko Felix pelukero auzokideak eman digu. Eskeron Villabonan bizi den alkizarrari. Hariari tiraka Irura,Anoeta, Larraul eta Montevideoko amonaren ahaide-engana heldu gara. Denek gustura beren berri emaneta argazkiak oparitu dizkigute, irrika bizian daudeOilategian ikusteko.

Alejandra Zugasti Tejeria, 1909ko otsailaren 26an,Arpide-garai baserrian jaio eta berehala bere familiakalde egin omen zuen hemendik. Bere aita MartinNikasio Zugasti Amilibia izan zen eta ama, berriz,Larraulgo Larrolako Katalina Tejeria. Aita aldekoaiton-amonak Juan Jose Zugasti Artola eta KatalinaAmilibia.

Zortzi senideko familia izan zuten gurasoek: Arpi-de-garaiko baserrian Lontxo, Rufina, Kristina, Jeroni-ma eta Alejandra eta beste hiru Joxepi, Angel etaJose Luis Apatxen, Anoetan.

Alexandrak Anoetako etxe dotorea utzi eta gazta-roan lehenik Donostiara lanera joan zen, eta handik1920ko hamarkadan Ameriketara ahaideenganaabiatu zen, nonbait ilusio berrien bila. AurrenekozArgentinan eta bigarren txanda batean Uruguai nazio-an lur hartu zuen. Han bizi zen osaba batekin ezkonduzen.

Larrolako Jose Antonio, Alejandraren amarenanaia zen, 1885ean jaio eta mairuen gerrara ez joate-agatik ihes egina. Osaba aberatsak iloba xarmantabereganatu zuen. Hamalau urte Patagonian artzain-tzan eta beste hogei abeltzaintzan egin zituen Tacua-rembon. Garaiko Amerikako egunkari batek hauxe

dio Jose Antoniori buruz: Posee un prestigioso plantelmerino con más de 50 años de refinamiento, historiahandiko artzaina zela alegia.

Bi seme-alaba, Marta eta Pepe izan zituzten. Sena-rra berehala hil zitzaion alkizarrari, 1942an. Alargun-durik, bi ahur gazterekin geratu zen. Etxea ere honda-tu zitzaion. Bere bizitzan asko sufritu omen du ehuneta bat urteko alkizar amonak, baina bizimodua aurre-ra atera du gaurdaino Montevideon bizi den Alejan-drak. Gurasoak ez-ezik Alejandra ere ausarta izan zenMurgil pendizetik Anoetara jaitsi, Donostian laneanjardun eta hain gazterik abentura bila Ameriketaraabiatzeko.

Orrialde hauetatik eskerrik beroenak Villabonanbizi den Felix alkizarrrari, Irura, Anoeta eta Larrolanbizi diren ahaide guztiei eman diguten informazioaga-tik. Alejandrari, berriz, osasuna eta duintasunezko bizi-tza luzea opa dio Alkizako Oilategitik aldizkariak. Gureberri edonondik jakin daiteke (www.oilategik.net).

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA/// Gure gaiak� Alkizako bi Pello apaizak

Ehun urteren peskizan, Alkizan

Goian,Arpidegaraiko baserrikoAlejandra Zugasti Tejeria,semea eta alabarekin.

Eskuinean, Jose Antonio Tejeria,Alejandraren senarra.

26

Bada musika bat Alkizako plaza ingurura iristen dena.Hori entzuteko ostirala izan behar, hori bai, eta ahaldala gaua. Musika horren notak balio ezberdina dute:bi, hiru, lau, bost gehiago edo ta dena, hordago ale-gia. Eta doinu horren peskisan doanak ez du elizanamaituko, baña bai elizaren hegian, Elizegin.

Ostiral iluntze-gau partean hara doanak ez du aurrei-kusten ze topatuko duen. Gehienetan irekita egotenden atean barrena sartuta jakiten du batek musekozenbat mahai antolatu diren: gutxienez bi tapeteberde. Eta gau borobiletan, lau eta bost ere bai.Sesioa izaten da partida guztietan: gazteak geranak(jajaja) benetan jokatzen degu, serio, askotan aurrekoostiraleko pikea berrituz. Gu baino gazteagoak erebadira. Eta haiek ez dakit benetan aritzen diren bainadezibelioak neurtuko balizkiete taberna itxi eginbehar!!

Estatu Batuetan Nevada da jokoa, apustuak, libredituen estatu bakarra. Gainerakoetan, harrapatzenbazaitue zigorra. Seguru asko horregatik etzaituenaranjaz jantzi eta ez dizute indizio txarren bat sartu-ko, baina zigorra seguru. Horregatik, ezkondu aurretikhango gazteak Las Vegasera joaten dira despedidakegitera: juerga latzak bota eta diru pixka bat arriska-tzera.

Guk ere badegu Las Vegas txiki bat Alkizan. Tira,akaso ez da despedidak egiteko lekua izango, hangodesmadrea kristo guztiak jakingo lukeelako hurrengoegunean baina, bestetik, nahi adina. Garagardoa nahiduenak aukeran ditu Keler eta elizaren ondoan taber-na duelako Vatikanoak Jexuxi inposatutako beste bimarka: San Miguel eta Franziskaner. Kubatak eresuelto suelto!! Eta jokoaren bizioan arima galdu nahiduenak aukera aparta du: makina bat argi biziekindeitu eta deitu aritzen dena txanpon gosez, eta batezere 40 karta zai, tartean lau errege, nahiz neri gutxitantokatu haiek ikustea.

Bikote batzuk eginak daude. Astea joan, astea eto-rri, batean ikusten dira haiek lehian, elkarren aurrezaurre eserita, diagonalean. Ligatzen ariko balira ereeliokete elkarri hainbeste keinu egingo: oraintxebatek begi bat itxi, geroxeago besteak muxu txiki batirudikatuz ezpainak aurreratu, eta baita bi bekainakgora altxa ere. Bi gizaseme keinuka bata besteari,gaurko egunean asko normaldu dan zerbait. Etabeste diagonalean, aurkariak. Akaso keinulariak toka-tuko dira horiek ere. Eta hala bada, tik nerbiosodun

laukote baten terapiaren itxura hartuko du partidak.Keinurik pasatzen ez duenak berriz galtzeko arriskuadu galanta, baina hori patxada, hori lasaitasuna, lane-tik atera berritan ondo pasatzera joan Elizegira tasujetu bati begirik kendu gabe egon partez, lasai ede-rrean jokatzea.

Barraren bestaldean berriz, Kasinoko jabea. Jexu-xek badu trebezia bat: tragoak ateratzeaz gainera,partida guztien kontrola eramaten du, nork nola joka-tzen duen neurtu eta ba omen du ezkutuan halakoranking bat: Rubio, Saletxe, Areta eta Aritz, Cham-pions. Ibon, Joxe Ramon, Igor eta Iker primerakoak.Eta gero sueltoko batzuk: Odriozola, esate baterako,ezinean dabilen kalekumea, hori bai, Alkizara joanezkero asko ikasitakoa. Ah, eta neskak ere, Onintza,Naroa, Nagore, Uxune, Uxue ondo sailkatuta ditu,baina ez musean...

Beti pentsatu izan det besteak ebaluatzen ibiltzendenak danak baino hobea izan behar duela eta baizera, Jexux behin bakarrik ikusi det jokoan eta galduegin zuen, nabarmen gainera. Ze eskubidekin esanbehar diok hurrena iñori, ez dagoela Champions mai-lan? Heldu edariak atera eta haiek ondo apuntatzearieta ez kezkatu muslarien hanka sartzeekin, hori estre-santea dek eta!!!

Eta, Jexux, gomendio bat. Ostiraletan gastatzendiagu, baina dirua egin nahi badek, danak utzi etaNevadara joan hadi, garai batean euskaldunak artzaijoaten hituan bezela. Entzuna zeukat, hango gauetandolarrak eltxoak bezela ibiltzen dirala. Guk umil umiljarraituko diagu: nik, ostiral hontan bertan Franziska-nerra, basoan mesedez.

Las Vegas Txiki

© Ibon Vicente

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Gure gaiak ///

27

Asier Odriozola �


28

Noizbait –ez dakit noiz eta ez dakit non – Alkizaletenmarkesaren bat bizi izan zela entzun edo irakurri izandut, baina ez daukat ezer garbirik neure buruan. Izandaiteke. Baina familia honen historia, oso gainetikbada ere arakatu dut, eta ez zait horrelako aipamenikinoiz azaldu. Izatekotan, XIX eta XX. mendeen tartehorretan izango da, garai hori ez baitut ezagutzen.Dena dela, ezagutzen dut Alkizaletera ezkondu zen“señorita” bat: Sabina Rezola usurbildarra.

Sabina 1853. urtean ezkondu zen Alkizaletera. Ikus-ten denez, Alkizaletekoek ez zuten aurkitu, ez Alkizaneta ez inguruetako herrietan, zegokien mailako ema-kumerik eta Usurbila joan ziren etxekoandre batenbila. Maria Sabina Manuela Rezola Gaztañaga,1831ean jaioa, gaur egun Añorgan dagoen Rezolazementu fabrika sortu zuenaren arreba zen. Fabrikahau hasieran txikia izan zen eta "La Esperanza" izena-rekin sortu zen baina, denborarekin, gaur egun ezagu-tzen duguna izatera ailegatu da.

Sabina hau Alkizaleteko nagusia zen Joan EstebanAlkizalete eta Zabala Legarrarekin ezkondu zen. Sabi-na, 22 urte egitera zihoan neska gaztea zen, eta JoanEsteban, berriz, mutiltzarren konpainian sartzeko arris-kuan zegoen gizasemea, 31 urte inguru baitzituen.Sabina emakume dotorea izango zen. Dotean Alkizale-tera ekarri zituenak 51.000 erreal inguru dira. Dirutan44.000 erreal, eta zilar, urre eta diamantezko ez dakitzenbat eraztun, eskumuturreko eta bitxi pila ekarrizituen. Hil zenean egin zen inbentarioan, beste gauzenartean, hamaika soineko, hogeita hamabi alkandora, biabaniko eta beste bi sombrero azaltzen dira.

Ezkondu zenean Joan Estebanek aita hil berriazuen:1852. urtean hil zen. Testamentuan zortzi seme-alaba bizi zitzaizkiola adierazten digu: Joan Esteban,Joxe Bixente, Joan Hilario; Frantzisko Joxe, MariaMagdalena, Anizeta, Maria Daniela eta Feliziana. Biezkonduta omen daude: Maria Magdalena Bidaniraeta Anizeta Bergarara; eta beste guztiak ezkongeak.Joan Hilario eta Frantzisko Joxe, berriz, apaiz ikaske-tak egiten ari omen dira. Aita –Frantzisko AntonioAlkizalete – Peruko iloba batekin ezkondu zen: MªJeronima Legarrarekin. Beraz, Joan Estebanen amaPerukoa zen.

Ez dirudi aita hil eta denbora gutxira ama eta semeaoso ondo konpontzen zirenik ze... 1855ean ama-semeak hitzarmen bat egiten baitute eskribanoarenaurrean handik aurrera beren arteko harremanaknolakoak izango diren zehazteko. Ikusten denez,amak Alkizalete utzi nahi zuen eta beste lekuren bate-ra bizitzera joan baina, errespetu handiko jendearenaholkuari jarraiki –hala dio amak –, azkenean, bertangeratzea erabaki zuen.

Hala ere, ez ziren tirabirak bukatu, ze... 1866ean,azkenik, ama Anoetara jaitsiko da Joan Hilario seme-aren –ordurako apaiztua – etxera bizitzera. Zergatik?Zein zen arazoa? Ez dakit, baina... Esan dugu amaPerukoa zuela, eta herriko bikarioa ere Perukoa zen:amaren anaia. Beraz, osaba zuen eta honek 1865 ezzion Pazkoarekin konplitzeen utzi Joan Estebani. Osa-bak arrazoi hau ematen du ilobari komunioa ez ema-teko: Joan Esteban herrian mozkor nabarmena zela.Esan dugu Joan Esteban eta Sabina 1853an ezkon-du zirela. Hiru seme-alaba izan zituzten baina alabajaio berritan hil zitzaien. Beraz, Sabina 1860ean hilzenean Usurbilen, 29 urte egitera zihoanean –osogazte– bi ume ttipi bakarrik utzita joan zen: BernardoBalerio (lau urtekoa) eta Santiago (bi urtekoa). (Besteegun batean emango dugu hauen berri. Hauetako batnegozioetan sartu baitzen amaren familiaren tradizioajarraituz). Sabina hil eta handik bi urtera (1862) JuanEsteban, ere, ondoezik sentitu eta testamentua egite-ra behartu zen ondasunak seme zaharrenari utziz.Seme honek sei urte zituen orduan. Izan zuen gaixo-tasuna ez dakit zein izan zen, baina ez zen nolanahi-koa izango ze... testamentua sinatzeko ere ez omenzuen indarrik. Hala ere, ez zituen oraindik San Pedro-ren bizarrak ikusi. Beste hamaika urte egin zituen eta1873an, 51 urte zituela, joan zen mundu honetatik.

Joan Estebanen aita hil zenean Alkizaleteko inben-tarioa egin zen, baita Sabina hil zenean ere. Biakantzekoak dira. Aita hil zitzaionean egindako testa-mentutik jasoko ditut datu batzuk. 1852an Alkizalete-ko ondasunak hauek ziren. (Gainetik emango ditut):

Altzarietan, 4.210 erreal; aziendan, 7.660 erreal;erropa: 8.328 erreal; ontziteria: 1.083 erreal; zilar lan-dua, erlojuak, bastoiak eta eskopetak: 4.000 erreal;liburutegia: 2.783 erreal (liburu dezente azaltzen da

Sabina, Usurbilgo señorita,Alkizaleten

� Enrike Larrarte


29

eta liburu askoren gaia erlijiosoa da, familian bai baitabeti apaizaren bat gutxienez); eta bestelakoak: 1057erreal.

Bestalde, etxe edo baserri hauek zituzten. Alkizan:Alkizalete, Mariategi, Lizarzelai, Belzalaga txikia, Lete-berri, Mariantonena, Katalandegi, Arpide garaikoa etaIgaran errota; eta Larraulen: Larrola, Guruzeaga etaEtxeberritxo. Baserri hauek urtero ematen dituztenerrentak ia 9.908 erreal omen dira.

Horretaz aparte bazituzten kapilautzak ere. Kapi-lautzak mezak emateko edo beste ekintza erlijiosoakegiteko eraikitako instituzio erlijiosoak dira. Funda-tzaileak diru bat jartzen du kapilaua izango den apaizbatek familiako hildakoen alde mezak eman ditzanurtean zehar. Apaiz hauek bizitzeko behar zutena,beste lanik egin gabe, fundatzaileak maileguan eman-dako ondasunak ematen zituzten errentatik ateratzenzuten, eta kapilauen izendapena fundazioaren nagu-siaren esku zegoen.

Hiru kapilautza azaltzen dira:

Alkizalete deituriko kaperautza. Kapilautza hau onda-sun hauek osatzen dute: Alkizako Berandegun base-rriak, gehi beste baserri hauei maileguan emandakodiruek: Alkizako Aranguren-zarra, Aranguren-berri,Arrizaga, Zumitzeta eta Antzieta baserriei emanak;Anoetako Sarobe eta Goikoetxeari emanak; ErrezilgoEtxeberri-azpikoa eta Telleriari emanak; AsteasukoZabala-Rekondorenari emanak; Zizurkilgo Araeta etaEtxetxori emanak; eta Alegiako Benito Irazustari mai-leguan emandako diruek. Kapilautza honek ia 4.500erreal jasotzen zituen urtean. Dirua %3an zegoen.

Maria Larrolak sortutako kaperautza. Diru hauek osa-tzen dute: aipatu berri dugun Benito Irazustari maile-guan emandako diruek; Alkizako Etxebitartea, Etxa-beguren, Sarobe eta Sarobe-etxeberria baserrieiemanak; Berastegiko Maritorena eta izen berekobeste etxe bati emanak; Asteasun Migelerena, Peru-garziena, Bergerandi, Iturrieta-bitartea eta Malluretariemanak; Leaburuko Ubillosi emanak; Larraulgo Goie-neta-goienari eta Zizurkilgo Fraisorori.

Dn Jose Alkizalete apaizak sortutako kaperautza:Alkizan, Urrutikoetxeari; Tolosan, Karloseneari etaAsteasun, Larrea eta Lizola Ignaziorenari utzitakodiruek.

Ondasun hauek Joan Estebani geratuko zaizkio anai-arrebei eman behar zaizkien kargekin, jakina. Arpidegaraikoa baserria, bi pagadi eta harizti batekin batera,Joxe Bixenteri semearentzat utziko du aitak. Alkizale-teko kapilautza, Joan Hilariori emango dio, eta Larro-lakoa, Frantzisko Joxeri. Esan dugu azkeneko bihauek apaiz ikasketak egiten ari zirela eta aitak dio:bietako batek apaiz egin eta gero Alkizaleten bizitzenjarraitu nahiko balu Joan Estebanek liburutegia dago-en gela utzi behako dio eta apaizak izango duen nes-kamearentzat sukaldearen gainean dagoen gela.


30

Orain dela ez hainbeste urte ohikoa zen metak ikus-tea. Baserri inguruetako zelaiak metaz betetzen zireneta erraza zen bizpahiru batera aurkitzea. Gaur egun,berriz, jada ez dira ikusten, paisaiatik desagertu dire-la dirudi. Metak nekazal giroko kulturaren parte izandira eta horregatik Alkizan tradizioa berreskuratzeaerabaki zen.

2009ko azaroaren 22an Itxurain elkarteko kideek,hainbat herritarrekin batera, garo meta Alkizara eka-rri zuten berriro. Ez zen nolanahiko irteera izan etaelkarteak antolatu ohi dituen ekintzetan bezala, azke-nean herriko talde ezberdinak elkartu zituen ekimenaizan zen. Txerri hiltzearen tradizioa eta txondorrabezala, herriko parte izan ziren urte askotan metaketa orain ere ikastola, haur, guraso, e.a.ek parte hartuzuten.

Garo meta egitearen tradizioa galtzen ari zela ikusi-rik, Jose Ignacio Gorostidi ‘Lete’k proposatu zuen kul-tur ekimen berri bat bezala. Aspaldian zuen meta egi-teko ideia, bere etxe aurrean jartzeko. Hala ere,hasiera bateko meta txikia egiteko proposamena pix-kanaka-pixkanaka hazten joan zen eta azkeneanikastolako haurrak, argazki erakusketa, eta idi gurdiaere batu ziren.

Baserriko lana talde lanean egiten zen normaleaneta oraingoan ere horrela izan zen. Adin guztietakoherritarrek osatutako talde bat igo zen Itxurainekosorora. Hala ere, ekimena burutu aurretik ere taldelana beharrezkoa izan zen eta horrela lortu zen garoagarraiatzeko beharrezko materiala. Gurdia Altzorbebaserrikoek utzi zuten eta lera Maitegikoek. Idiakberriz Larraulgo Larrunbide baserrikoak ziren.

Itxurain elkartearen helburuetako bat garai bateanherri txikietan eguneroko bizitzan egiten ziren lanakberreskuratzea eta gogoraraztea da. Horregatik, garometa egiteak elementu asko funtzionamenduan jar-tzea eskatzen zuen. Garai bateko ohiturak jarraitzensaiatu ziren oraingoan ere, eta horretarako lagun koa-drila joan zen goizean goiz mendira, Itxurain tontorrerahain zuzen. Bertan prest zegoen garoa moztea izanzen zeregina. Era berean, traktorea haur txikienakeramateko bakarrik erabili zen, eta garoa idi pareakgidatutako gurdian bildu zen.

Idi parea Lete baserrira ateratzen den bide zaharre-tik iritsi zen Alkizara. Bertan itxaroten ari zen herritartaldea eta elkarrekin igo ziren garoa biltzera. Larraul-go Larrunbide baserriko Martin Aritzetaren idi beltzparea proba ugaritan parte hartutakoa da eta errazbete zuten gurdia tontorreraino eramateko lana. Bai

Garo meta izugarriaLete aurrean

� Amaia Núñez

Idi parea gurdiarekin. © Luis Mari Núñez Haurrak traktorearen gainean. © Luis Mari Núñez


31

igoeran, baita jaitsieran ere, garoz betetako bi leraeraman behar izan zituzten. Idi pareak ezik, bestematerial guztia alkizarra zen. Abantaila laster hartuzuten idiek eta taldearen gehiengoa segituan atzeangeratu zen bidea lasai-lasai igoz. Taldea goia iritsizenerako garoaren gehiengoa jada bilduta zegoen.Aurreko egunean, Gorostidi berak eta Itxurain elkar-teko kide batzuk moztua eta jasotzeko prest utzizuten. Horrela, taldea iritsi eta jasotzeari ekin zioten.Idi pareak lera mantentzen zuen bitartean, Gorostidi,Guillermo eta Hernandezek garoa bildu eta kargatuzuten, lehenengo gurdian eta gero leran.

Bitartean haur eta helduek indarrak berreskuratze-ko aprobetxatu zuten. Lete baserritik goizeko bedera-tziak inguruan irten ondoren, denbora gutxi zegoenfruitu lehor batzuk jan eta beheranzko bidea hartuaurretik, hamaiketakorako berriro plaza txikian egonnahi baziren. Gurdia segituan bete zen garoz eta tal-dea herrirantz joan zen. Jaitsierako bidea egitekobeste bidea erabili zen, gurdiak igoerakoan erabilizutena. Leten hamaiketakoa zegoen itxaroten. Goros-tidik meta antolatzen zuen bitartean, gainontzekoektaloak, sagardoa eta gaztaina erreak dastatu zituzten.Eguna Beheko plazan bertan egindako barrikoteare-kin amaitu zen.

Gregorio eta Jose Ignacio garo meta egiten.© Luis Mari Núñez

Koldo –atzean–, Julen eta Joserra, garamanean lanean.© Luis Mari Núñez

Alkizako haurrak garo metaren aurrean.© Luis Mari Núñez


32

Koldobika Jauregik helarazi digun dokumentu inte-resgarria da artikulu honen ardatza. 1933ko azaroa-ren 28an “El dia” egunkariko “euskal orria” ataleanargitaratutako artikulu bat duzu, irakurle. Artikulu hauEstatutuaren erreformaren inguruan egindako plebis-zitoari buruzkoa da.

Jakin badakigu, 1933ko azaroaren lehenengo egu-netan estatutuaren erreformaren erreferrendumaegin zela. Kanpaina oso gogorra izan omen zen, batezere abertzaleen aurka. Alkizan garai hartan 224 biz-tanlek zeukaten bozka emateko eskubidea, eta horie-tatik 221ek eman zuten, guztiak estatutuaren alde. Ezzen izan boto zuririk, ez eta baliogaberik ere. Esanbehar da, derrigorrezkoa zela bozka ematea, eta emanez zutenei isunak jarri zizkietela ere badakigu. Baitae-re esan, ordurako emakumeek lortua zutela bozkaemateko eskubidea.

Alkizako zinegotzien aukeraketa (1893)Alkizan, 1893ko azaroaren 12an, egin ziren hautes-kundeak. Udaleko artxiboetan aurkitu ahal izan duguhauteskunde horiei dagokien akta. Akta horren arabe-ra, mahaia hauek osatu zuten: Presidentea: D. PedroJose Aramburu Legarra; Bokalak: D. Santiago Gorosti-di, D. Juan Antonio Aranzabe, D. Francisco Esnaola, D.Jose Manuel Urruzola, D. Agustin Lavaca, Don Fran-cisco S?, D. Demetrio Legarra, D. Felipe Huarte, D.Juan Cruz Urruzola, D. Jose Antonio Urruzola.

Zentsoan 114 hautesle zeuden, eta botoa emanzutenak 96 izan ziren.

Honoko hauek izan ziren aukeratuak: D. PedroJose Aramburu Legarra, 55 botorekin; D. Pedro Anto-nio Roteta, 55 botorekin; D. Eusebio Zubiaurre Arriza-balaga, 55 botorekin; D. Julian Iruretagoyena Ugalde,41 botorekin; D. Juan Agustin Iruretagoyena Ugalde,41 botorekin eta D. Jose Maria Eizmendi Iraola, 41botorekin.

Garai hartan emakumezkoek ez zuten botoa ema-teko eskubiderik. Eskubide hori gizonezkoena baka-rrik zen. Kuriosidade gisa aipa daiteke baita ere, aktanhautesle guztien izenak, eta zein bailaratan bizi zirenagertzen dela. Harrigarria egiten zaigu Sakamidraauzoa ez dela aipatu ere egiten. Zergatik ote?

Akta hori kuriosadeak eraginda, inork ikusi nahiizanez gero Udalera jo dezake, bertako artxiboetanbaitago. 462. Karpetaren barruan 04 espedientea da.

Garai batekohauteskundeak

Gaur egungo Sakamidra auzoan Agiña baserria.


33

Denbora bankua martxan AlkizanHartu denbora behar duzunean,eta eman denbora ahal duzunean

Agurne, Itsaso eta Ana �

Azkenaldi honetan oihartzun handia duen sistemahonek trukea du oinarri. Eta ez da gauza berria, zue-tako batzuk gogoan izango baituzue garai batekoauzolana. Denbora bankuan norberak eskaini dezakebere denboraren zatitxo bat, dituen abileziak edoeman nahi duen laguntzen arabera. Era berean, ban-kuaren erabiltzaileak eska dezake behar duena. Aiz-tondon ideia hau berreskuratu egin nahi izan da etamankomunitatea osatzen duten Larraul, Zizurkil,Aduna eta Alkizan dagoeneko lehen urratsak ematenhasiak dira. Beraz, argibide batzuk eman ditzagunBanku honen erabilpenaren inguruan

Zer da Denbora Bankua?Diruan oinarritu beharrean, lan-ordua aintzat hartzenduen zerbitzuen trukatze sistema da. Aiztondo osa-tzen duten herritarrak elkarri lagundu eta ezagutzekobaliagarria izan daitekeena.

Norentzat da Denbora Bankua?Denbora modu berdinean trukatzeko prest daudenpertsona helduentzat da. Eskaintzen diren zerbitzuguztiek, Denboraren Bankuan berdin balio dute, hauda, denborak kontatzen du. Denok dugu zer eskaini.

Nola funtzionatzen du?Oso erraza da: zure beharretarako laguntza jasotzenduzu eta, trukean, zure denbora eskaintzen diezubeste batzuei. Lehenik, norberak behar duena bereherrian lortu dezan ahaleginak egingo dira. Beharduen hori herrian bertan ez balego, bankuko ardura-dunak beste herri bateko norbaiti deituko lioke.

Eskaera bat jaso ondoren, eskatutakoa ezin badu-gu egin, edota nahi ez badugu, ezetz esan dezakegu.Bankuko arduradunak beste bati deituko dio etabeste inor aurkituko ez balu, eskaria bertan beherageratuko litzateke.

Ezin du inorentzat zama bat izan behar, gusturaegingo den zerbait baizik.

Nola ordaintzen da?Partaide bakoitzak talonario bat izango du eta lagun-tza jaso ondoren bertan idatziko ditu denbora eskainidionaren izen-abizenak eta horretan eman duen den-bora.

Zer eskaintzen du Denbora Bankuak?• Umeak eta adineko pertsonak zaintzea, zerbait

irakurtzea...• Masajeak• Etxeko txapuzak• Autoaren “ITV”a pasatzea• Sukaldaritza • Furgoneta eta kotxe zerbitzua • Oporretan etxea zaintzea: kartak jasotzea,

landareak ureztatzea... • Aholkularitza eta laguntza etxeko arlo ezberdinetan:

elikadura, ekonomia, garbiketa, baratza... • Internet bidez bidaiak antolatzea• Gehi zuk eskaini nahi duzuna!

Zer egin bertako partaide izateko?Aiztondora, 943 693 930 telefonora deitu.Informazio gehiago nahi izanez gero deitu Itsasori.

Anima zaitezte!

Aspaldikoohitura daelkarrilaguntzea lanegitekogaraian.

Parte hartzaile bat lanean.

Pilik gaztak egin ditu eta urte osorako egoera oneanmantendu nahi ditu. Berak modurik ez duenez, Den-bora Bankuan eskatu du laguntza.Amaiaren telefonoa eman diote. Amaiak enbasatzekotresna duenez, bere laguntza eskaini dio.


34

Oraintxe urtebete, batzuk ondo akordatzen gara, ilar-gibetea zen Alkizako jaietan, eta gau giroa goxoegiagoiz etxeratzeko. Gaua asko luzatu zen, dena esangodugu, muturreraino, hurrengo eguna argitzeraino. Etahortxe topatu genituen gure buruak plazan, eguzkiargitu berriari aurpegia emanda, eta gosaldu beharkodugu ba, galdezka. Badira batere nekerik sortzen ezduten parrandak, kontrakoa, irria ezpainetan luzeuzten dutenak. Horrelakoa izan zen orduko hura.Maialen Lujanbiok mobilarekin, goizeko zortziak ingu-ruan, egin zituen fotoak horren lekuko. Gurekin izanbaitzen gaupasan, frontoian saioa egin eta gero.

Hilabete baino ez zen geratzen Euskal Herriko Txa-pelketa Nagusia abiatzeko, eta hiru hilabete final han-dia jokatzeko. Gazteen txosnatik Elizegira eta Elizegi-tik Ostatura, eta segi kalejiran. Hainbagarren bueltanhainbagarrenez errepikatu genion Maialeni aurtenbaietz, txapela jantziko zuela. Dena ñabartzen hastenden ordu txiki horietan ginen, eta ilargibeteari ere txa-pel itxura hartua genion ordurako. Eta txapela jantzita,inkluso janzten ez bazuen ere, bertso afaria antolatu-ko genuela eta bera gonbidatu nagusi izango zela,bertsorik batere bota beharrik gabe lasai afaltzeraekarriko genuela, eta beste bi bertsolari jarriko geni-tuela lanean. Afariaren ideia asko gustatu zitzaiolakoedota halako tema izan genuelako gau osoan, igual,horregatixe esango zion bere buruari, baietz, Alkizakolagunak gustura uzteagatik saiatu saiatuko zelabehintzat txapela janzten. Eta ona denak beti du peli-groa, saiatuz gero lortzeko arriskua. Eta halaxe eginMaialenek.

Maialen ezagutzen duenak badaki zeinen eskuza-bala den. Alkizarrok ere hortaz jakitun gara. Ekainaren4an antolatu genuen bertso afaria, hitz eman bezala.Uxue Alberdi eta Unai Muñoa etorri ziren kantatzera.Maialen bertan izango zela jakin zutenean, baterekobratu gabe etortzeko prest agertu ziren. TomasLizardi jarri genien gitarran laguntzaile. Guztien parte-tik halako prestutasuna ikusita eskerrak ematea eretokatzen zitzaigula argi zegoen. Txapelduna Alkizanafaltzen, eta gainera bertso jarriak guretzako propioidatzitakoak kantatzen, eta librean ere beste bi ber-tsolariekin kantuan bukatzen.

Saioa bikaina izan zen. Giroa harrigarria, emoziozbetea. Ostatuko jangela leporaino, eta alkizarrak ber-tso gosez. Hamaiketan hasi eta goizeko ordubiakjotzear zela bukatu. Umorerik eta ziririk ez zen faltaizan. 'Guantanamera' doinuan, mahaiez mahai Uxueketa Unaik botatako bertsoak ez ditugu ahanzteko.Han aitatu ziren hainbat eta hainbat alkizar. Bestebehin, orduko gaupasa hartan bezala, gau gozagarriaizan zen.

Gure eskertza ere egin nahi izan genion Maialeni,modu xumean, bestelakoan, handikerietan hasitahaserretuko zitzaigula bagenekielako. "Niri omenaldi-rik ez, ezta horren kutsuko ezer, aittu?". Argi utzi zizki-gun bertso afariaren nondik norakoak eta intentzioa.Baina zer gutxiago etorri izana eskertzea. Eñaut,Manex, Ane eta Mattinek bi bertso-jarri kantatu zizkio-ten. Eta ondoren Manuren lau bertso bikain entzungenituen. Gaupasa gogoangarri haren kronika eginzuen, eta geroago, saioaren erdikaldera, Maialenekere gau haren bere bertsioa eman nahi izan zigunhamahiru bertso idatzitan. Naroak eta Onintzak erekantatu nahi izan zioten Maialeni. Eta nola kantatu,gainera! Halakoa izan zen bertso afarian sortu zengiroa, denek nahi zutela eskertza keinuren bat egin.

Aurten ere Alkizako bertso saioan izango duguMaialen. Gosaria dagoeneko prest dugu. Eta ordurabitarteko poteak ere gure kontura doaz. Izan ere,Maialen txapeldun handia baino gehiago bertsolariikaragarria da guretzako, eta horren guztiaren gaine-tik bihotzeko laguna.

Alkizako ilargibetea Maialenen txapel

� Lorea Agirre

© Xabier Artola


35

Maialen Lujanbioren bertso jarriak:

Hona hemen gaupasa haren bi bertsio:

1Urtea zan bi milata bederatzia,iraileko hila,ilbete bizia.Nahiz gaur ekainaren lauanbista arazia,Alkizako festetanjarri zen hazia.

2Saioa egin frontoianfestan segi plazan,lehengo bertsolari juergazale haien trazan.Bertsolarien famabazan ta ez bazan,denaren errudunaLorea izan zan.

3Bertsoek ondoriohorixe dakartekantuan enfin, bainoparrandan ze arte.Festan dana emandahartu gendun parte,alkateak mangeraatera zuen arte.

4Ta festan ez da zallabi burmuinak sutzen.Ez gaitu ezerk lotsatzenez ezerk beldurtzen.Denak mozorrotutazeudelako hain zuzenoain beiratu ta ez detinor ezagutzen.

5Kale-jira, arin-arineta fandanguan,ezpata gerrian tazapela buruan.Gaur nahiz Balduino zegonbarraren barruan,nik mosketero zalaezagutu nuan.

6Ta berriz halakorikein nahi bada aurten,El Txori ta El Jhonanezin ditugu ken.Iaz tronpoa besterikez genun entzuten,plaza karratua iaborobildu zuten.

7Hiru euneko bizarrazbat bazan ahatik.Pablo Motos zan edoManu zan ez dakit.Trankas ta Barrankas,ez zun ezer faltik.Hitzein egiten zunhiru ahotatik.

8Manu eta Loreaorduko fansenak'Lujanbio txapeldun'esan zien senak.Kobratu omen dituztedauden miloi denakfinaleko kinielaasmatu zutenak.

9Pote pin-poneanbestera-baterabarrua bete ahalahustu zan kartera,ta goizeko zazpitanbegien kalterailargi betea joanta euzkia atera.

10Egun argitan txosnabarruan ze mundubera Ailekhum SalamSalam Ailekhun gu.Orduko moro huraTomas da, seguruBizarra ordukoa du,txilaba kendu du.

11Koldo eskultoreaglamur ta ospe daGaupasa gurekin talanera ostera.'Donostira nijoa'esan zun, ospera!Herri-bazkarirakosardinak eostera.

12Gosai bat zor zitzaionjuerga eder horri.Arraultzak prejitzeranik chef gisa korri.Gorringoa zuri tazuringoa gorriatera bazen ereez nion igarri.

13Ta irailetik abenduurrunan peskianNahiz ta bi gauza dirannahi eta ahal izan.Iraileko festak,ilbete Alkizan,Txapela borobiltzenholaxe hasi zan.

© Unai Sorarrain


36

1Irailean ohitura denezherriko jaiak ALKIZANbertso saioa ostiral gauezazken urtetako gisan.Giro ederra zenez,etxerako presik ez,berandutxo ere plazan.Zure txapelan ibilbideagaupasa hartan hasi zan.

2Lendabiziko Bergarakoaizugarrizko jarduna,gero Donostin hutsikan gabebeste saio bat txukuna.Zuk exibizioak,ta guk emozioak,eta BEC–en txapelduna.Abenduaren hamairu huraahaztuko ez duguna.

3Berun aleak sasien hazi,ezkontzan dantzan ondoren,giltzurruna ta gabon afarinjarraian ardo edanen.bikaina medikua,ta “sua” magikua,azkenean bis a bisen.Hobekiago ezingo zan da,bejondaizula Maialen.

4Lau urte barru zer pasako denezin arren iragarri,espero behintzat bitarte hortanelkar ikustea sarri.Nahiz handia den maila,ta izan arren zaila,ea han haizen herorri.Berriz txapela jantzi nahi badenaurretik hona etorri.

Manuren bertso jarriak:

© Unai Sorarrain

© Xabier Artola

© Unai Sorarrain

Manu Urruzola gizon ez ohikoa da. Bere buruarierronkak jartzea gustatzen zaio, bizitzaren edozeinarlotan gainera. Alkizan bizi eta bertan bere aitak sor-tutako enpresa bat aurrera ateratzen du. Kirola etamendia maite ditu, eta Erreala. Beti bere burua pro-batzeko prest dirudi. Pilotan txikitatik jolastu du, lehe-nengo eskuz, gero gaztetan paleta goman eta hone-tan Gipuzkoako txapeldun izatera iritsi zen. Gauregun pilotan aritzen da astean behin, binaka, Ale-gian.

Edozein egunetan tailerrean lana bukatu eta Ernioraabiatzen da burua lasaitzeko edo. Ernio beretzako osomendi berezia da, oso maitea, Alkizako guztientzatbezala. Aurten mendi martxa mordoxka ere egin ditu:Irurtzungo martxa, Zarautzekoa, Billabonakoa, Agurai-nekoa, Andoainekoa eta Beasainekoa. Martxa hauekgutxi gora behera 50 kilometrokoak izan ohi dira.Erniozale Elkartekoek Ernio inguruan bi urtean behinantolatzen dutena ere egin du.

Aurten, bere buruari erronkak jartzea gustatzenzaionez, Hiru Handiak deitutako martxa egiteko apun-tatu zen. Martxa honetan izena emateko epea urtarri-laren 1ean zabaltzen da eta zortzi egunetan betetzendute parte hartzaileen kopurua: 1.500. Gaueko hama-bietan ateratzen dira ekaineko ilargi beteko lehenasteburuan. Aurten ekainaren 25ean atera dira Manueta beste 1.499ak. Bertan ehun kilometro oinez egi-ten dira, tartean Anboto, Gorbea eta Aizkorriko gailu-rrak eginez. Antolatzaileek 24 orduko denbora ema-ten dute gehienez, berak 20 ordu t’erditan egin du.

Manuk Errealeko partiduak Elizegi tabernan ikus-ten ditu eta 2003an Erreala ligako txapelketa lortze-kotan zebilenean, tabernako kontuak, berak Errealatxapeldun geldituz gero Erniora bi aldiz joan-etorriaegingo zuela bota zuen. Orduan ez zen Erreala txapel-dun gelditu baina bai handik urte gutxitara bigarrenmailara jaitsi. Orduan Manuk aker bizartxo bat utzizuen eta ez omen zuela kenduko Errealak lehenengomaila berreskuratu arte. Baita igoz gero hiru aldizjarraian igoko zuela Ernio. Bigarren mailan urteakpasa eta, geroz eta handiagoa bihurtzen ari zen pro-mesa!

Azkenean aurten Hiru Handien martxa prestatzenari zela eta bere burua indartsu ikusiz promesa haubota zuen: Erreala lehenengo mailara igoz gero,hamabi ordutan lau aldiz joan-etorria egingo ziola

Ernio mendiari. Ekainean Erreala igo da azkenik etaElizegiko Jexuxek berehala bota zion: “Hitza betebeharko duk!”. Bizartxoa kendu eta ekainaren 19an,larunbata, Alkizako plazatik goizeko seietan abiatuzen Manu Erniora. Lau joan- etorrietan norbait era-man zuen berarekin testigu lanak egitera.

Lehenengo bueltan alkateak lagundu zion bidean:Jonek lehenengo joan-etorria plazaraino egin zuenberarekin. Bigarren bueltan Alaitzek, Manuren bikote-ak, egin zituen testigu lanak. Hirugarren bueltan arre-ba eta haren bikotea eraman zituen, hau eta gero pin-txo bat hartu eta zer edo zer edan zuen. Laugarrenbueltan berriz Katalandegiko Xabier joan zitzaionlagun.

Manuk kontatu digu erraz egin zuela, ondo presta-tuta zegoelako eta bosgarren buelta bat egitekogogoa eta denbora ere gelditu zitzaiola. Baina handikaste batera Hiru Handien martxa egiteko erronkazuenez, nahiago izan zuen indarrak gorde eta lehen-bailehen errekuperatzea.

Ez ohizko gauzak egiten duen Alkizako Manukhurrengo erronka zein jarriko duen jakiteko irrikangaude. Berak ere ez omen daki. Agian Errealak inoizChampions League irabaziz gero, Beasainen egitenden 100 miliako, hau da, 166 kilometroko martxa egi-tea izango dela esan digu.

Dena dela, AUPA MANU!


37

Manuren promesaElixabete Elizondo �


38

Pello Mari Otañok bertso hauek berak idatzi etaOroimenak bere izkributik hartu ditut. Bukatu gabekoopera baten antza du eta elkarrizketa moduan ema-nak daude:

Galdera: Erniyo zer da?Erantzuna: Mendi arkaizti tontor aundiya ta euskal-

dunen libretokiya.Galdera: Gaurko euskaldunak zergatik bada ez dira

joaten mendi artara?Erantzuna: Tontor artara ez leike igo bidea jarri

gabe garbiro.Galdera: Zer sasi daude, ta zer naspillak, orla ego-

teko mendi-mutillak?Erantzuna: Animan sartzen diran lar latzak, biotza

jotzen duten arantzak.

Pello Marirentzat Ernio mendi mitikoa da eta bere ber-tsoetan gaurkotasun handiko mezua utzi zigun: Eus-kal semeak jaso ditzagun biyotz elkartubak gora, etalenbailen bildu gaitezen denok elkarren ondora; berri-turikan Lekobideren eta Laurtanen denbora, igokogera gure gaztelu betiko dan Erniyora.

Herri orok du eremu geografikoa, lurra nahiz ura,ortzia, historia eta hizkuntza. Normalki nor bere hiz-kuntzan, ahozko edo idatzian gordetzen da herribakoitzaren historia, lehengo, oraingo eta geroko biz-tanleei argi egin diezaien. Hizkuntzak jakinduria, kul-tura eta nortasuna ematen digu, nor egiten gaitu. Aur-ten argitaratu dugun Pello Mariren arnasa liburutikxurgatutako ideiak dakartzat hona.

Euskal Herriak badu bere eremu geografikoa, lurranahiz itsasoa, bere ortzia, historia eta bere hizkuntza,hots, euskara. Euskaraz hitz egin, elkarri ohitura etatradizioak pasa, euskarak herri egiten gaitu, EuskalHerri. Europako hizkuntza zaharrenak hemen, gureartean iraun du beste guztiekin batera elkarbizitzan,lehian, bata bestea aberastuz gainera. Oztopoak ozto-po euskaldun gara, euskara darabilgu, euskarak abe-rasten gaitu. Euskaldunok ez dugu berehala etsikogure betidaniko erronka honetan.

Euskaraz idatzi eta abestuz bi literatura mota sortueta garatu ditugu: alde batetik, bat bateko ahozko lite-ratura edo bertsolaritza eta, beste alde batetik, litera-tura idatzia. Biak dauzkagu bizirik, geroz eta areagogainera. Bietatik datorkigu euskaldunoi argia, noski ezhorietatik soilik, bai ordea bereziki guretik. Beraz, bieuskal literaturak dira gure izarrak egunez eta gauezargitzen gaituztenak, eguzki, ilargi eta izarren antzera.Zentzu oso zabalean harturik, euskara ikasi, irakatsi,erabili eta bultzatzeak, edo euskaraz entzun, irakurri,abestu, argitaratu eta idazteak, ekimen guzti horiekdira euskal literaturaren baitakoak, neurri apal bateaneuskal izarren keinu eta distirak.

Euskal literatura idatzia, XVI. mendean Iparraldeanhasi zen eta euskal literatura idatziak han betidaniktradizio handiagoa izan du, besteak beste, aipagarriada Sarako eskola, Axularren GERO maisu lana.Hegoaldean beranduago, XIX. mendean, orokorreanhasi zen euskaraz idazten eta Euskal Pizkundea dei-tzen zaio, 1876-1936 urteetako euskal literaturari.Adibide batzuk emate arren, Txomin Agirreren Kresa-la (1906) eta Garoa (1912), Kirikiño-ren Abarrak(1918), Xabier Lizardiren Biotz-begietan (1932) etaLauxetaren Bide barrijak (1931) aipatu dira hemen,lehen mailako izarrak izan baitziren.

1937-1956 gerraondoko pertsekuzio eta debe-kuen urteak izan ziren. Euskara mintzatua ere erasanaizan zen eta euskaldungo eskolatu batzuk erail,gehiengoa atzerriratu, barruan gelditu zirenei debeka-tu egin zitzaien elkartu eta bilerak egitea.

Aipatu gerra ondoren, Hego Euskal Herrian apurkabeste izar batzuk piztu ziren: Leturiaren egunkariezkutua, lehen eleberri modernoa, 1957an, Txillarde-gik idatzia eta, 1964an, Gabril Arestik Harri eta herripoema liburua adibidez.

Ahozko euskal literatura edo bertsolaritzaz Lekuonaosaba-ilobak dira, nire uste apalean, aipatutako gaiariburuz hitz egiteko maisurik egokienak. J.M. Lekuona-ren hitzak erabiliko ditut. Bertsolaria herri poeta da,

Euskal literaturan Hernio-beheko izar batzuk,idazle eta bertsolariak

� Pello Joxe Aranburu


39

ahozko tradizioaren arabera, bat-batean sortzen etaabesten ditu bere bertso eta poemak. Lau etapatansailkatu zituen bertsolariak, muga zehatzak ipiniz:

- Erromantizismo-aurrea (1800-1839), LehenKarlistaldia baino lehenagoko herri bertsolariak,esaterako Fernando Amezketarra.

- Erromantizismoa (1839-1876), bi karlistaldietakolau izen: Xenpelar, Billintx, Iparragirre eta Etxaunemanaz.

- Pizkunde-aurrea (1876-1936), gerra zibila aurrekobertsolari multzoa oparoa eta adibideak hautatzekoorduan zailagoa egiten zaigu. Hernio-behekoakalbora utzita, honakoak: Txirrita, Alkain, Udarregieta Enbeita laukotea nabarmendu dut.

- Pizkundea (1936-1968). Izenak berak adieraztenduenez ikaragarri ugaldu eta hobetu zenbertsolaritza, besteak beste, Basarri, Uztapide,Xalbador eta Lasarte bertsolarien eraginez.

Hernio-behea erakunde historiko eta erlijioso bat izanzen urte askotan zehar. Ernio mendiaren inguruko

abade eta eliz gizonak bi taldetan ondo antolaturikzeuden, eta ia Gipuzkoa osoko beste kideekin hileroeta txandaka, batzuetan Bidanian eta beste batzuetanAsteasun bildu ohi ziren. Ernio mendiaren hego alde-koei “Corriedo de la Sierra” eta ipar aldekoei Hernio-behea deitzen zioten. Herri hauek osatzen zuten Her-nio-behea: Asteasu, Larraul, Alkiza, Hernialde,Anoeta, Irura, Amasa-Villabona, Andoain, Urnieta,Sorabilla, Aduna eta Zizurkilek. Artikulu honetan aipa-tu herriotan jaiotako idazle eta bertsolariak soilik kon-tuan izan dira.

Pello Mariren aurtengo mendeurrenari Oilategitikaldizkariaren hamar hurrena erantsi nahi diogu. Alki-zako Oilategitik aldizkaria bera, zentzu zabalean, eus-kal literaturako ekimen bat da eta aurten hamarga-rren alea kaleratuko dugu. Bailara honetako autorebatzuk zer eman dioten euskal literaturari esatenausartuko naiz.

Hernio-beheko izarren artean lau idazle eta bestehiru bertsolari behintzat, goi mailako zazpi izar hautatuditut adibidetzat. Lehen mailako izarrak aipatu aurre-

Asteasuko Juan Bautista Agirre. Pello Mari Otañoren liburuaren azala.


40

tik, 1936ko gerra osteko, Pizkunde garaiko PerukoAnttonioren ausardia aipagarria da. Euskal zuzia har-turik, Argia aldizkarian gure herriaz gerra aurretik kro-nikak idatzi zituen Krispin Sorarraini semeak jarraituzion, Arantzazun frantziskotar zelarik, Euskal Herrikogiro debekatuan euskaraz lehen obrak idatziz. Gato-zen hemen eta orain Hernio-beheko konstelazioaadieraztera.

Andoinen, 1690ean, jaio zen Manuel Larramendijesuita. Euskal idazle jakintsu eta autoritate handikopertsonaia izan zen. Hegoaldeko euskal literaturarenaita deitu zion Villasantek, bere eraginagatik. El impo-sible vencido izeneko lehen gramatika idatzi zuen,urteetan euskaldunek erabilitako artizarra. DiccionarioTrilingüe del Castellano, Bascuence y Latin izenekohiztegiak, berriz, berealdiko arrakasta lortu zuen. Biadibide horiek aski dira eta ez noa gehiago luzatzerabere obra anitza hona ekarriz. Ubillos frantziskotarra,Amasan, 1707an jaio zen, Larramendiren hurbilekoeta jarraitzailerik goiztiarrenetako bat izan zen. Alka-lan ikasi, filosofiako liburuak idatzi, fraideen irakasleeta goi ardurak eraman zituen.

Asteasun jaiotako beste bi idazle sonatu azpima-rratuko ditut: bata klasikoa, 1742koa, eta besteamodernoa, gaur oraindik bizi dena. Joan Bautista Agi-rre asteasuarrak ez zion jarraitu Larramendiren hizte-giari. Euskara herrikoia erabili eta bere obra maisulantzat onartua da, “el mejor escritor guipuzcoano dela época antigua” zioen Villasantek, nik berriz, berebiografia idatzitakoan, euskal idazle klasiko eta gorenmailakoa izan zela nioen. Beste asteasuarra, aldiz,Jose Irazu edo Bernardo Atxaga da gaur egun euskalidazlerik sarituena eta beste hizkuntzetara bere obrakitzultzen ari den autorerik oparoena. Euskal idazleakademikoa bilakatu zaigu.

Ahozko literatura edo bertsolaritza. Hernio-beheanbertsolari bikainak sortu ziren Pello Errota Asteasuneta otaiñotarren leinua Zizurkilen. Batzuk aipatzearren, Larraulgo Larrunbiden jaio zen Errekalde Zaha-rra eta Zizurkilera ezkondu, haren semea Jose Ber-nardo Otaño, berriz, Errekalde baserrian sortua, denakPizkunde aurrekoak izan ziren. Pello Errota eta JoseBernardo elkarrekin herriz herri ibili ziren, bikote sona-tua osatuz. Hiru haiek lehen mailako bat bateko ber-tsolariak bilakatu ziren. Bai Pello Errota, bai ErrekaldeZaharraren bi familietan baziren bigarren mailakogizonezko eta emakumezko bertsolari andana. Baina,bi familietako bertsolaririk ospetsuena beste harakohura izan zen, aurten bere heriotzaren mendeurrenaospatzen ari garena, Zizurkilgo Errekalde baserrianjaio zen Pello Mari Otaño Barriola, Errekalde Zaharrabertsolariaren biloba. Hark merezi du aparteko aipa-mena.

Joan Mari Lekuona maisuaren ideietan babesturiknatorkizue. Berezko dohainak zituen Otañok bertso-gintzaren alorrean: ugaritasuna, zehaztasuna, abilezia.Ugaritasuna zetorkion bertsolaritzaren altxorra men-deratzetik, etxean ikasitakotik noski. Zehaztasunabere izaeratik, bere formaziotik eta abilezia ere berdin,bere ikasketatik, poesi maneiuak jakitetik. Lore-joko-ek eman zioten gai jakinak mamitzea, teknika berriakbilatu eta lantzea eta poeten belaunaldi jakin batekinharreman ongarriak edukitzea.

Lore-jokoak zirela eta, izen publiko bat bereganatuzuen poesi alorrean. Otaño jendaurrean kantatua izanzen, sariak jasotzerakoan, esaterako, Donostian, Arra-saten eta Oiartzunen. Beraz ezagutza eta sonaDonostian hasi eta ondoren handik hedatzen joan zenEuskal Herri osora. Baina, Otañoren zabalkundealiburuetatik etorri zen, Zerbait (Donostia, 1895) etaElkar (Buenos Aires, 1904). Gero geroak kanpoanutzita.

Pello Mariren errainua, ordea, ahozko zirkuituansartu zuten Basarri eta Uztapidek klasikotzat harturik,jantzia, ugaria, euskara garbikoa, arrazoizkoa, errespe-tuzkoa, garaiko eskakizunei egokituagoa zelako.Geroztik, Amuriza etorri arte behar bada gehienik era-gin duen maisua da Otaño bertsolaritzan dio Lekuo-nak. Amaitzeko Pello Mariren bertso bat dakart hona.

Gora Euskalerriyata semeai deitu,esanaz euskera naidezula aditu;bat bakarrik atzeraez leike gelditu.Gure erriyak Fueroaktxit bereak ditu,ta illko da betikogaldutzen baditu.


41

Aurtengo Oilategitik alean arlo berri bati hasieraeman diogu, Argia aldizkarian, 1922-1936 urteetanidatzitako Alkizako kroniken multzoari alegia. Berro-gei bat kronika idatzi zituzten honako hauek: Marti-te(g)i, Ernio-Mendi, Mendiola, Argizale bat, Orjo, Txo-min, Ibilkari, Zelaitsu, Ordezkia eta G. ezizenezkoek.Batez ere Martite(g)i eta Ernio-Mendi izenekoek ida-tzi zuten gehien. Azken honen nortasuna ezaguna da,hau da, ezizen horrekin Peruko Krispin SorarrainUzkudunek idazten zuen. Baditu gutxienez hogeitahamar bat kronika labur. Herriko berriak txandakaeman ohi zituzten batzuetan eta garbi ageri da per-tsonaia ezberdinak zirela. Denek erabiltzen zuteneuskara garbizalea zen, baina, estilo berezikoa, lan-duagoa, lokalagoa edota biziagoa...

Neurri batean Alkizako berriak jakiteko nahitaezkobaliabidea gertatzen da astekari hura. Ia han bakarrikaurki daitezke herriko gertakizun xumeak, elizkizunak,festak, istripuak, heriotzak zirela bide dolumina ema-teak, eskola eta elizako obrak, bisitariak eta abar. Kro-nika egilerik oparoena eta guztiz ezagun den bakarralanduko dugu aldizkari honetan, Ernio-Mendi, KrispinSorarrain.

Hura, 1887-11-19an Asteasun jaio, 1915ean,Anoetan Maria Hermenejilda Amonarriz Blanzakore-kin ezkondu eta Perurena baserrian hil zen, 1974-11-

11n. Krispin, 1893an umezurtz geratu zenean, fami-liarik gabeko Zizurkilgo osaba-izebak semetzat hartuzuten eta, 1922an, Alkizako Perurena baserria erren-tan erabiltzen hasi ziren osaba-ilobak.

Krispin berehala herrikoitu zen Alkizan: 1924an,Argian herriko kronikak idazten hasi zen, iganderoplazan soinua jotzen zuen, Errepublika garaian alkateeta zinegotzi izendatu zuten eta 1936ko gerlan 500pezetako isun politikoa ordaindu behar izan zuen.Badugu horren lekukotza.

Krispinek batez ere gure jaioterriko berriak euska-raz eman zituen 1924-1936 urteetan. Alde batetik,Andre Mari eta San Martin egunetako jaiak, hilerokojaunartze nagusiak, elizako misio egunak, hizlarienoratoria goraipatu ohi zituen bereziki; beste alde bate-tik, bertako istripu mingotx, herriko obra, bertako pilo-tari, herriko semeen ikasketak, halaber, beste zenbaitohitura, esaterako, Santa Ageda bezperako eskeedota urteroko ohiturez idazten zuen. Batez ere sarri-tan eman ohi zuen xehetasun bat nabarmendukodugu, jaunartze nagusienetako estatistika. Mila bede-ratziehun eta hogeita bi eta hiruko kroniken autorerensinadurarik ez dago, baina badirudi bereak zirela.Leteberri eta Bengoetxeko aipamenek eta ondoren-go urteetako kroniken sinadurek badukete Krispinensintonia.

ARGIA aldizkaria:1922-1936 urteetan idatzitako Alkizako kronikak

Krispin, Alkizako kronista. 1922/11/19 1923/09/16


42

Allutxeko pagadian barna nabil, makila esku bateaneta saskia bestean. Lurrari begira nabil orbel etabelar artean nire begietan pozaren distira piztukoduen xixaren, onddoaren edo gibelurdinaren peski-zan. Txio-txio ezagun batek aterarazten nau kontzen-traziotik. Eroritako pago baten adarretik, txio-txiokoaniri begira, burua ezker-eskuin jiratuz, txantxangorrilotsagabea dago.

Hamaika txori txiki bizi dira Alkiza inguruko basoan.Batzuk oso ezagunak dira, aipatutako txantxangorria(Erithacus rubecula) etsenplurako. Hainbat errazbereizten dira, kaskabeltza (Parus major) adibidez.Zenbait, oharkabean pasatzen ez badira ere, ez dirahain nabarmenak, garrapoa (Sitta europaea) esatera-ko. Horiexek izango ditugu gaur hizpide.

Basoan bizitzeaz gainera beste ezaugarri komunbatzuk ere badituzte gure txoriok. Alkizaz aparte Eus-kal Herriko eta Europako basoetako ohiko biztanleakdira. Hirurak dira intsektiboro, nahiz eta zizare, bareeta antzekoak ere jaten dituzten. Alabaina, negugorriak intsektuak eta gainerako ornogabeak harra-pakin zail bihurtzen direnean, landarejale ere bihurdaitezke haziak, urrak eta bestelako fruitu lehorrakjanez.

Tamaina bertsukoak ere badira, 15 cm ingurukoluzera dutelarik. Lumajeak ordea desberdinak osoegiten ditu. Txantxangorriaren papar gorria guztiokezagutzen dugu. Kaskabeltzak, bere izenak adieraztenduen buruko orban beltzak gainera, papar horiazeharkatzen duen arrasto beltza du. Garrapoa, apika,guztietan diskretuena koloreei buruz ari garelarik: biz-karra gris urdinska du eta papar aldea berriz zuriarreska. Mokotik hasi eta lepoaren alde bietan zeharbegia zeharkatzen dion eta hegaletaraino iristen zaionarrasto beltz nabaria izaten du.

Txoritxo maitagarria dirudi txantxangorria, bainaoso zorrotza da bere lurraldea zaintzen. Beharrezkoabada, borroka egiten du bertara hurbiltzen diren bestetxantxangorriak uxatzeko. Urte guztian zehar manten-tzen dute jokabide hau arrek zein emeek. Kantua usa-tzen du lurraldea markatzeko.

Garrapoaren kasuan ibilerak bihurtzen du bitxi. Iabeti, zuhaitz-enborretan eta adarretan gora eta behe-ra ikusiko baitugu, atzamar sendoez enbor-azalarieutsiz; gorantz, nahiz buruz behera jarririk, lurrerantzdatorrela. Bakarka edo binaka bizi da basoan, bainanegua heltzen denean taldetan bil daiteke bestegarrapo, kaskabeltz edo beste parido batzuekin.

Kaskabeltza kantari jaioa da; berrogeitik gora kantueta dei kantatzeko gai da. Bestalde gizakiokin nahi-koa ongi moldatzen da. Hiri eta herrietako parkeetanbizitzera ohitu da. Habia-kutxetan erraz egiten du

Gure piztiakBasoko txori txikiak

� Inaki Irazabalbeitia

Txantxangorria kantuan. © Gidzy


43

habia eta gizakiok jarritako elikaguneetan jateko ezdu arazorik. Ikusi izan denez, negu gorrienetan jatenduenaren % 44 elikagune horietan utzitako ekilore-haziak izan daitezke.

Habia egiteko garrapoak eta kaskabeltzak zuloaknahiago dituzte. Txantxangorriak ordea adarretan eginohi ditu. Garrapoa, gainera, igeltsero abila da. Zuhaitz-enborrean aurkitutako zuloa handiegia bada, erreka-bazterretik bildutako lohia usatuz , bete egiten du etaneurri egokira ekartzen du.

Txori txiki hauen bizitza ez da samurra eta umeasko egin behar izaten dituzte espeziearen iraupenasegurtatzeko. Txantxangorriak eta kaskabeltzak bikumaldi izaten dituzte urtean. Garrapoak ordea baka-

rra. Kaskabeltzak 18 arrautza bitartean errun dezakekumaldi bakoitzeko. Txantxangorriak 4-6 arrautzabitarteko errunaldia izaten ditu, baina kasu batzuetan,3 kumaldi ere izan ditzake urteko. Ez da hori harritze-koa! Izan ere, erruten diren txantxangorri 10 arrautza-ko, ale bakar bat biziko hurrengo ugaltze-sasoia iris-ten denean, 1,5 urteko baita txantxangorriaren batezbesteko bizi-esperantza. Garrapoa, aitzitik, 2-3 urtebizi ditzake eta hainbat kasutan baita lau ere.

Txantxangorri lotsagabeak, niri begiratzeari lagaeta lurrera egin salto. Mokoa orbel artean sartu etazerbaiti heldu ondoren hegan urrutiratu zait. Ibiltzeariekin diot berriz ere, neroni ere begiak lurretik kendugabe.

Kantua eta bideoaKantuagatik bereiz daitezke txoriak ikusten ez direnean ere. Beheko Internet-esteketan horien kantuez gozatzeko parada izateaz aparte bideoak ere badaude.

Txantxangorria:http://ibc.lynxeds.com/species/european-robin-erithacus-rubecula Kaskabeltza:http://ibc.lynxeds.com/species/great-tit-parus-majorGarrapoa:http://ibc.lynxeds.com/species/eurasian-nuthatch-sitta-europaea

Kaskabeltza. Oso ederki ikusten dira txoritxo honen ezaugarriak.

© Migel Mari Elosegi (Elhuyar Fundazioaren kortesiaz)

Garrapoa, habiaren atarian.Ederki ikusten nola zuloa lohia usatuz txikiagoa egin duen.

© Joxerra Aihartza (Elhuyar Fundazioaren kortesiaz)

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA/// Solasean

44

Juan Karlos Etxebeste guztiontzat ezaguna da podo-logoa izateagatik. Hala ere, beste alderdi bat erebadu: orain dela zortzi urtetik hona beteranoen atle-tismo txapelketetan parte hartzen du, emaitza bikai-nak lortuz. Aipatu beharra dago, beteranoen mailabehin 35 urte betetzean lortzen dela eta hauen talde-katzea bost urteka egiten dela. Juan Karlosek betida-nik egin izan du kirola, baina azken urteotan Gipuz-koa, Euskadi eta Espainia mailako txapelketetanparte hartzen du, lehenengo bietan gainera, betipodiumera igota.

Zu betidanik aritu izan zara atletismoan, ezta?Bai. 16-19 urte nituenean Tolosako klubarekin lehia-tzen nuen atletismoan. Orain beteranoen taldean ari-tzen naiz. Ni Anoetan jaio nintzen, Udaletxe zaharrean.Ama andereñoa zen eta aita praktikantea eta han jaioginen. Trena hartu eta Tolosara joaten ginen entrena-tzera. Nire anaia Fernando ere atleta zen, 400 metro-tan ibiltzen zen eta ni 100 eta 200 metrotan. Jubeni-letan, juniorretan eta seniorretan ibili nintzen, 26urterekin soldaduska egitera joan nintzen arte.

Soldaduskatik bueltatzean ez zenuen jarraitu?Soldaduskatik bueltatu nintzenean kirola egitenjarraitu genuen baina gehiago mantentzeko. Bizikleta,igeriketa... egiten genuen.

Familian ez zegoen kirolaririk?Ez, ez zuen inork kirola egiten, anaiak bakarrik.

Garai hartan txapelketaren bat lortu zenuen?Bai, 1973an taldeka Gipuzkoako txapeldun izanginen.

Oso giro ona egongo zen ezta?Bai. Gainera Tolosa talde onenetarikoa zen. Oraintalde handiek, Donostiakoek eta, probintziako gazteakhartzen dituzte eta zailagoa da. Gure taldean orain ereoso giro ona dago. Gaztetxoekin entrenatzen dugugainera.

Noiz hasi zinen berriro atletismoan?Orain dela zortzi urte, 47 urterekin. Entrenatzen has-teak, berriro lehengo erritmoa hartu behar nuela esan

nahi zuen, horrek askotan lesioak, fibra hausturak, e.a.sortzea ekar dezake, adin horrekin korrika egiteaabiadura oso handia delako hankentzako. Lesiohauek, hilabeterako entrenamendua galtzea ekardezakete, honekin lehen lortutako erritmoa galduz etahau berreskuratzea adin hauetan zaila izan daiteke.Adibidez, Donostian ospatu ziren Europako txapelke-tetan lesionatu nintzen.

Zenbat entrenatzen duzu?Astelehenetik ostiralera entrenatzen dut, arratsaldero,eta txapelketak dauzkagunean larunbat batzuetanere. Neguan normalean erresistentzia hartzeko arike-tak egiten ditut aldapak, e.a. igotzen ditugu eta udanberriz, serie gehiago.

Nolatan hasi zinen berriro 47 urterekin?Alaba Tolosa klubera hasi zen atletismoa egiten etanik eramaten nuen entrenamenduetara. Eramateazgainera ikustera geratzen zara, gogoratu egiten zara,gogoa sartu eta entrenatzen hasten zara. 2001ean,otsailean, Espainiako atletismo txapelketa ospatzenzen eta pentsatu nuen ‘aurkeztu egingo naiz’. JaimeLegarra, nire entrenatzaile izandakoarekin kontaktatunuen, eta berriro hasi nintzen. Txapelketa baino hila-bete lehenago fibrak puskatu nituen. Hamabost egun

Juan Karlos Etxebeste, eliteko atleta beteranoa

� Luis Mari Núñez

Alkiza-Anoeta desafioan korrika. © Luis Mari Nuñez


45

deskantsatu nuen, beldur pixka batekin joan nintzen,baina laugarren geratu nintzen hainbeste urte entre-natu gabe egon eta gero. Emaitza hau ikusteak askoanimatu ninduen atletismoan segitzeko.

Zer sentitzen da konpetitzen duzunean?Urduri zaude, baina badakizu lehenago dena prestatuduzula. Ikusleak ez du zerikusirik, irteerako pistoleta-zoaren zain zaude eta ez zara konturatzen.

Eta podioan zaudenean?Hunkigarria da. Familiakoak, lagunak... ikusten dituzu.Orduan bai ikusten dituzula ikusleak. Eta gainera,aurretik egindako lan horrek podiumera igotzean zer-baitetarako balio izan duela ohartzen zara.

Txapelketen artean deskantsatzen duzue?Ez, entrenatzen jarraitzen dugu. Baina txapelketabaten aurretik 2-3 egun deskantsatzen ditugu.

Atletismotik aparte beste kirolik egiten duzu?Asko gustatu izan zait bizikleta. Lehenengo Ciudad deIrun triatloian atera nintzen, Zeberio abizeneko bate-kin. Bizikleta proba bikoteka egin behar da, aurrekoproban lehenengo iristen denak itxaron egin behardio besteari. Oso gogorra izan zen eta ez dut triatloigehiago egin. Asko entrenatu behar da. Ordutikaurrera bizikleta gehiago egin nuen, karreteran,orduan lasai egin zitekeelako. Udaran lanera bizikle-

tan joateko aprobetxatzen nuen eta bueltakoan, 50kilometro inguruko ibilbidea egiten nuen etxera buel-tatu aurretik: Usurbil-Oriora joan eta Andazarratetikbueltatu. Hala ere, korrika izan da gehien landu dudankirola, urtero ahalegintzen nintzen Behobia-SanSebastian lasterketan parte hartzen. Lasterketahonetan hamahiru urtez segidan parte hartu dut.

Entrenamendu normaletatik aparte beste zerbait egitenduzu?Denboraldi aurretik pesak egiten ditugu eta, gero,denboraldian, pesak uzten ditugu pixkanaka musku-luek indarra hartzeko eta errekuperazio gutxiagobehar izateko.

Txapelketetarako irteerak nork ordaintzen ditu?Bakoitzak bere bidaia ordaintzen du. Tolosako klubaketa Ezquerro etxeak jantziak ematen dizkigute. Gero,Diputazioak Atleta Beteranoen Elkartean gaudenezkantitate bat ematen digu, denon artean banatzeko.200 bat gara eta 10-20 euro tokatzen zaio bakoitzari.

Zeintzuk dira zure taldekideak?Jose Luis Gonzalez, jabalina eta diskoa egiten duena,Joseba Ezquerro, 100 eta 200 metroak, Jose AntonioSobrino eta aipamen berezia egingo nioke ArmandoRocari, 76 urterekin gazte baten moduan jarraitzenbaitu korrika. Talde hau joaten gara Espainiako txa-pelketara.

Urte hauetako ibilbideaAzken bederatzi urte hauetan Juan Karlosek hona-ko emaitzak lortu ditu bere probetan:

Gipuzkoako eta Euskadiko txapelketei dagokie-nez bai pista itxian (60m eta 200m) eta baita pistairekian ere (100m, 200m eta 400m) dominen batirabazi ohi du. Espainiako txapelketei dagokienezlehenengo lau postuetan ibili ohi da.

Aipatzeko da, 48 urterekin Espainiako txapelke-tan Tarragonan bigarren izan zela 100m-tan.

Azken urte honetan emaitza oso onak lortzen arida, pista estalian Zaragozan bigarren egin baitzuen100m-tan eta hirugarren 200m-tan. Pista irekianere emaitza onak lortu ditu Euskadiko txapelketan,bigarren egin baitu 400m-tan eta lehenengoa200m-tan.

Espainiako txapelketako podiumean.Ehun metroko lasterketa baten irteeran.


46

Oinentzako kontseiluakHona hemen hanken zainketa egoki baterako oinarrizko kontseilu batzuk1- GarbiketaOinen garbiketa egoki bat beharrezkoa da. Horretarako egunero xaboi neutro batez garbituz. Ura epelaerabili behar da eta denboraz ez da hamabost minutu baino gehiago behar, bestela oina biguntzeko arris-kua baitago. Hankak oso nekatuak badaude, egokia izango da urari gatza botatzea oina erlaxatzeko. Ondolehortzea ere garrantzitsua da toaila suabe batekin, behatz tarteak bereziki. Hau ez bada ondo egiten ond-doak atera daitezke eta.

2- IzerdiaOin askoren arazoetako bat izerdia izan ohi da. Hau konpontzeko egokiena behin hanka garbitu ondorengomendagarria da spray edo hauts antitranspiranteak erabiltzea. Hala ere, arazo berdinarekin jarraitu ezke-ro podologoarena joatea da gomendagarriena.

3.- OinetakoakNaturalena oinetakoa gure oinera egokitzea da eta ez gure oina oinetakora, horrela beti oinaren morfologiakontuan hartuz (bai zabalera eta baita altueran ere). Beti aholkatzen dugu larruzkoak izatea, azalaren pare-koena delako. Horrek izerditzea, e.a. eragozten du, micosis, babak eta antzeko arazoak ekar ditzaketenak.Kirola egiteko orduan ez dago kirol oinetakoak baino erabiltzeko erremediorik, baina bakarrik kirola egite-ko, izerditzea eragiten duelako, e.a. eta arazo asko ekar ditzakete.

4.- ZenbakiakOinetakoak bakoitzaren zenbakikoak izan behar dute, ez handiagoak ez txikiagoak. Kirola egitean, batezere, hankak asko mugitzen dira eta oso ondo lotuta egon behar dira, azkazalak belztu ez daitezen eta babakez ateratzeko. Galtzerdia ere beti kotoizkoa izan behar da, oinen transpirazioa uzten duelako.

5.- PlantillakPertsona bakoitzarentzako egindakoak izan behar dira. Lehenengo momentutik hasi behar da begiratzenea haurrak plantillak behar dituen: hasieratik erortzen bada, nekatzen bada... itxaron gabe zuzentzen hasibehar da txikitatik.

6.- AzkazalakOndo moztea garrantzitsua da. Zuzen moztu behar dira, ez luzeegi ezta motxegi ere. Hau ez bada horrelaegiten azkazalen puntak haragian sartzeko arriskua egongo baita. Oina beti oinetakoen barruan dago etaharagiko kanalean sartu eta min egin dezakete ibiltzean egiten den presioagatik. Haurrei txikitatik erakutsibehar zaie bai azkazalak mozten baita hanken garbitasuna mantentzen.

7.- TakoiaOinetakoek 2 eta 4 zentimetro arteko takoia eduki behar dute bestela, gehiago baldin bada, oinaren aurre-aldea kargatzen baita eta honek arazoak sor ditzake: behatzen deformazioak sortuz (juaneteak...). Mokasinantzekoak oso politak dira baina denborarekin ez dute ondo eusten, handitzen doaz, eta hanka airean gel-ditzen da.

Kailuak eta gortasunak izanez gero, ez erabili edozer gauza hauek kentzeko. Egokienapodologoarengana joatea da.

Juan Karlos Etxebeste, eliteko atleta beteranoa

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA Solasean ///

47

Kepa Fernandez de Larrinoa alkizarrak bere azkenliburua argitaratu du urte honetan, ‘Pueblos indíge-nas, paisajes culturales y protección de la naturale-za’ izenekoa. Liburua herri indigenei eta beren lurral-deen garapenari buruzkoa da. Kepak kapituluetakobat idatzi du, iparrameriketako inuitei buruzkoa, baitasarrera eta azken hausnarketa. Beste kapituluak Tho-mas Widlock Pablo Domínguez eta Sanae Hamm-ekidatzi dituzte.

«Liburu hau naturan dudan interesagatik argitaratudut, horregaitik ere bizi naiz Alkizan», dio Kepak.Aurrekoa ere, ‘Dones del lugar’, gai berari buruzkoazen, baina Alkizako ikuspegitik begiratuta: nola alda-tzen da paisaia, tradiziozko lanen eragina, industriareninpaktua, e.a. «Oraingoan herrialde indigenak dira pro-tagonista. Borobilduz, liburua ekosistema naturaleiburuzkoa da eta nola egokitzen diren bertakoakhango bizimodura», azaltzen du.

Berak lantzen duen kapituluan adibidez, inuitek 70.hamarkadatik jasan duten egoera agertzen da. «Inui-tak Alaska (Estatu Batuak) eta Canada arteko lureremu batean bizi dira. Bi gobernuek meatzaritzareninguruko industria bultzatu nahi zuten baina inuiteketor zitekeena ikusita protestak antolatu zituzten etalurralde bezala errekonozitzea lortu zuten. ‘Gu urtee-tan bizi izan gara hemen eta lurraldea ez da degrada-tu. Zuen ekosistema mota jartzen badugu ez duhorrela jarraituko, beraz, dagoen bezala mantendunahi baduzue eman guri lurraren gestioa’. Hori daeskatzen zutena». Beste ataletan antzeko arazoaklantzen dira, baina munduko toki ezberdinetan koka-tuak: Afrikako Atlas Altuan, Namibiako desertuan, e.a.Gauza erraza badirudi ere, ekosistemak aldatu gabemantentzea, beti ezagutu ditugun moduan, ez dagauza sinplea. Gure inguruan ere badira horrelakoadibideak zailtasuna erakusten dutenak. «Inguruaezagutzen dugun bezala mantendu nahi dugu bainahorrek industriarik ia ez egotea eragiten du. Hemennekazaritzarekin gertatu den bezala: oso eragin gutxiizan dute paisaian», baina industriarik ez da garatu,azaltzen du Kepa Fernandez de Larrinoak.

Liburuko adibide gehienetan konponbidea ekosis-tema naturalak sortu eta bertako herritarrei gestiona-tzen uztea izan da. Hemen inguruan ere horrelako

adibideak baditugu: Aralarko edota Pagoetako parkenaturalak. Hala ere, hemen eman zaien zentzua bestebat izan da eta ondorioak ere ezberdinak izan dira.Keparen esanetan, «egia da gero eta parke naturalgehiago daudela baina gehienak astialdirako ekintze-tara begira pentsatuta daude eta ez tradizioz bertanegin dena mantentzera. Gainera, bertako erabiltzaileeiesan izan zaie ezin dutela lur hori erabili erosionatu,gastatu egiten dutelako eta gertaera arraroak gerta-tzen dira: mendi ibilaldi bat pasa daiteke bertatik, lurraberdin gastatzen duena, baina arazoak jartzen dituzteabereak bertan egoteko beti egon diren moduan».

Kepa Fernandez de Larrinoa, lurralde indigenei begira

Kepa, Zuri Ollo bere lankidearekin, liburuarenaurkezpenean, Nafarroako Unibertsitatean.© Luis Mari Nuñez

Agurtzane Núñez �


48

Azken urteotan ez du hutsik egiten Asto lasterketakAlkizako jaietako egitarauan. Arrakasta handia duenekimena da, jenderen oso gogokoa. Baina jakin,ondo dakigu ohitura zahar hori berreskuratu berriadugula herrian. 2006 urtean, denbora luzez egingabe igaro ondoren, hasi ziren berriro lasterketakantolatzen. Unai Sorarrainek jakinarazi digunez, afa-loste batean egindako apustu bat izan omen zen astokarrerak berriz antolatzen hastearen arrazoi nagusia;Migel Angel Ugartemendiak eta Andoni Rotetarenartean eginiko apustua, alegia. Migel Angel berakbaieztatu digu hala izan zela, baina entrenatzen arizela erori, eta ezin izan zuela berak parte hartu.Orduan antolatzaileek erabaki zuten Andoni bera etaprest zeuden gazte batzuen artean egitea. Horrelaegin zuten, eta urte hartako irabazlea Aritz SanSebastian izan zen.

Guk denboran atzerago egin nahi izan dugu, etaAntton Sorarrain handiarekin egin dugu topo. Handiadiogu, 1975-1990 urteen artean Alkizako ingurueta-ko asto lasterketa ia guztien irabazlea bera izan bai-tzen. Urrunago ere iritsi zen Anttonen ospea, etaDonostiako Aieten ere irabazitakoa da.

Gogo handiz hartu gaitu, solaserako prest, eta harahemen berarekin izandako elkarrizketa.

Esaguzu Antton lehenik eta behin, zer zen astoa zuen-tzat?Zalantzarik gabe, lanean aritzeko laguntzaile aparta.Guk astoa lanerako genuen, arbiak ekartzeko, bazte-rrak garbitzeko, simaurra zabaltzen ere erabiltzengenuen. Kontuan izan behar duzue idiak-edo sartzenez ziren lekuetan sartzeko, astoa oso egokia zela. Horibai, egoskorra bera bezalakoa.

Beraz, lanerako zenuten asto bera zen lasterketetan ibil-tzen zenuena, ezta?Bai, bai, hala da. Ni oso zalea nintzen, afizio handianuen, eta oso gustura aritzen nintzen.

Eta etxeko norbait gehiago ibiltzen al zen?Lanean bai, jakina. Baina lasterketetan ni bakarrik ibil-tzen nintzen

Gogoratzen al zara astoarekin? Bat al zenuten, edo batbaino gehiago?Lasterketetan ibiltzen nintzen garaian, batekin ibiltzennintzen. Gure aitak Felipe deitzen zion. Oso ona zen,otzana. Ez zen batere ostikalaria. Badakizue, gure aitazenak afizioa zuela bertsotarako eta horrela esatenzuen: “Arre Felipe bate beldurripe”

Beste kontu bat Antton. Entrenatzen al zinen batere?Jakina. Areta baserriaren azpian genuen Gibele ize-neko lursaila. Han ahuntzak izaten genituen, etabadakizue, haiek lekuz aldatzera joan behar izaten da,eta ni astoaren gainean joaten nintzen. Gogoan dutastoaren gainetik jaitsi gabe aldatzen nituela ahun-tzak lekuz. Hori zen nire entrenamendua. Iribiti base-rriaren inguruetara ere joaten nintzen.

Zein urteetan gertatu zen hau guztia?Esango nuke 1975 urtearen inguruan hasi nintzelalasterketetan. Eta azken lasterketa uste dut 1990urtean izan zela.

Eta zenbat lasterketa irabazi zenituen?Ez da harrokeria, baina esan behar dut parte hartzennuen ia guztietan irabaztea lortzen nuela. Nik uste dutgehientsuenak irabazi nituela. Urtean bizpahiru izatenziren.

Eta sariak? Nolako sariak izaten zenituzten?Orduan kopak banatzen ziren. Ez zegoen orain dago-en urdaiazpikoak eta horrelakoak emateko ohiturarik.Kopa mordoxka bat lortu nuen han eta hemen.

Alkizatik kanpo ere ibiltzen zinen beraz, ezta?Bai, hala da. Gogoan dut Zizurkildik deitu egin zidate-la, eta eskatzen ziguten beste asto pare bat-edo era-mateko. Etxabeko Juanen kamioian eramaten geni-tuen

Orduan ere, oraingo moduan, mozorrotzen al zineten?Ez, ezta pentsatu ere. Orduan astoari garrantzi han-diagoa ematen zitzaion. Mozorroaren kontu hori nire-tzat berria da. Niri ez zait gustatzen.

“Arre Felipe, bate beldurripe”Antton Sorarrain: asto lasterketetan maisu

� Aitor Sorarrain eta Imanol Lizardi


49

Behar al zuen astoak zainketa berezirik?Ez. Gogoan dut nola nik kapritxoz lau oinetan jartzennizkion lasterketa egunean zapi batzuk apaintzeko,zaldi lasterketetan egiten duten moduan. Begiakbabesteko bai, tapaki moduko batzuk jartzen nizkion,alboetara begiratzeko aukerarik ez izateko.

Eta Alkizan, zer?Nik betidanik gogoratzen ditut asto lasterketak. Nirelehen partaidetzaren urtea ez dut zehazki gogoratzen,baina 70 hamarkadaren erdialdera zela esango nukeoker handirik egiteko arriskurik gabe. Hemen bai.Hemen beti nik irabazten nuen, gogoan dudala behin-tzat. Ez dut uste inork hau irakurritakoan kontrakorikesango duenik. Lasai jarri, horrela baitzen.

Zeintzuk zenituen aurkariak Alkizan?Ez ditut denak gogoratzen, baina Lutxo eta Riki Alfon-so tartean ziren behintzat. Elizegiko Ramon eta Juan-txo ere bai. Jexux berak ere hartu izan zuen parte noizedo noiz. Halere, Ramon zen ateratzeko ohitura han-diena zuena. Horiek Maitegiko astoa zuten gustuko-en, eta harekin ibiltzen ziren. Gogoratzen naiz nola1984 urtean Riki, Lutxo eta beste batzuekin Aieterajoan ginen lasterketa batera. Han ere nik irabazi nuen.

Zer iruditzen zaizu ohitura berreskuratu izana Alkizan?Niri oso ondo iruditzen zait berriro ere asto lasterke-tak egitea. Lehen aipatu dizuedan moduan, gustatzenez zaidana da mozorroak direla-eta, kontu honekhartu duen norabidea. Lasterketak egiteko lehengomodua egokiagoa iruditzen zait. Bene-benetan esa-ten dizuet: azken urteetakoa ez dut gogoko.

Horregatik al da parte hartzen ez duzula?Ez. Egia esaten badizuet alabek ez didate uzten. Ezdakit nola esan. Nire gaixotasuna dela-eta, ez dutegogoko nik horrelako gauzetan parte hartzerik. Ikas-tolan ere, gurasoen jokoetan ez didate parte hartzenuzten.

Baina argazkiak ikusiko dituzte, ezta?Bai, bai, harrituta gelditzen dira. Gazteagoa nintzen,hogei urte gazteagoa. Badut gaztetako bideo bat etatxundituta gelditzen dira.

Eta bukatzeko Antton, nahi al diozu elkarrizketa honizerbait erantsi?Berriro esango dut. Gaur egungo lasterketak egitekomodua ez zait gustatzen. Inoiz asto baten gainean ibiliez direnak ateratzen dira orain, eta hori egokia ez iza-teaz gain, arriskutsua ere bada. Iruditzen zait astokarreretan ateratzen denak lehendik ibilia behar duelaizan. Lasterketen ohitura zahar honek jarrai dezan,garrantzia eman beharko genieke kontu horiei. Eta,jakina, garrantzia eman astoari.

Mila esker Antton, zure jakinduriaren atea, eta zerbaitgehiago ere zabaldu diguzulako. Ziur gara batek bainogehiagok kontuan izango dituela zure hitzak.

Aitor –anaia gaztea–, Felipe astoa eta Anttonekirabazitako kopa batzuk.© Antonio Sorarrain

Antton, Felipe astoarekin.Goian, Zizurkilgolasterketa irabazi ondoren.© Antonio Sorarrain


50

Bat baino gehiago gogoratuko da Juantxo Villarrea-len izena eta izanarekin. Bidasoa eskubaloi taldehandiarekin garaipen garrantzitsu asko lortu zituenentrenatzaile gisa. Zer ikusia du Villarrealek AlkizakoKirol batzordearekin?, galdetuko duzue batek bainogehiagok. Hain zuzen ere, bera da neurri bateanbehintzat, talde hau sortu izanaren arduradun. ForuAldundian ari da lanean kirol sustatzaile eta teknikarimoduan. Iazko udazkenean etorri zen Alkizara(Gipuzkoako herri txiki askorekin egin zuen bezalaxe),eta Kirol Patronatuak sortzearen beharraz eta egoki-tasunaz aritu zen. Udalak berehala ekin zion lanari,eta bost lagunez osatutako taldea sortu zen. Honakohauek dira, egun, partaideak: Guraso Elkartearenordezkari gisa Gorka Goikoetxea, Alkizako Pilota Tal-dearen ordezkaria Aitor Sorarrain da; Gazteen ordez-kari gisa Julen Sorarrain ari da, Udaleko arduraduna,berriz, Ainara Zurutuza da, eta azkenik, kirol teknikarieta sustatzaile moduan, Balduino Alfonso.

Euren ahotik eduki nahi izan dugu batzorde honenberri, zergatik, zertarako, nola, norentzat, eta bestehainbat eta hainbat zalantzari argibidea ematearren.

Lehenik eta behin, egia al da sarreran esan duguna?Bai, baina neurri batean bakarrik. Hasieran diru lagun-tza handiak izango zirela zirudien, baina egia da ezdugula oraindik dirurik ikusi. Krisia omen da horrenerrudun. Materiala ere espero genuen, baina ez zaiguezer ere etorri. Bi mila euro inguru genituela izendatu-ta entzun genuen, baina mozketak direla-eta, esatendizugu, ezer gabe geratu gara.

Zein da orduan gaur egun duzuen finantziazio bidea?Zalantzarik gabe, nagusia Udala da. Udala eta ekintzapuntualetarako ditugun babesle edo patrozinadoreak.Gehienbat herritarrak dira, edo herriarekin zerikusiadutenak. Bide berriak aztertzen hasiak gara: zozketa-ren bat edo beste egitea, eta horrelako kontuak.

Beraz, Foru Aldundiaren erantzuna eskasa izan delaesan dezakegu?Egia da euren ekimenak balio izan duela Batzordehau martxan jartzeko. Hori bai eskertu behar diegula.Baina baita egia da ere, hortik aurrera zain gaudelaoraindik, ez baitzaigu ezer ere iritsi.

Beste kontu bat. Zeintzuk dira zuen asmoak. Zer eginnahi duzue?Lehenik eta behin, lehendik egiten ziren ekimeneijarraipena eman, hau da, San Isidrotan jarraitu lanean,Herriko jaietan ere bai, San Martinetako gurpil laster-keta ere antolatzen jarraitu... Txirrindularitza arloanzerbait berria egiteko asmoa dugu, eta ideia horreninguruan bueltaka gabiltza.

Eta bestelakorik?Pilota txapelketekin ere jarraituko dugu jakina. Hale-re, nahi duguna da Alkizako jendea kirola egitera bul-tzatu. Hori uste dugu hitz eginez, ahoz aho lor dezake-gula, zuzenean hitz eginez. Paperak jartzeak askotanezer gutxirako balio du. Bestalde, esan nahi dugubaita ere, ideia berriak jasotzeko gogo bizia dugula,erabat irekiak gaude, entzun eta interesgarri izan dai-tekeen edozein ekarpen gauzatzeko.

Alkizar guztiek kirola egin dezaten da gure helburua

Alkizako kirol batzordea sortu da

� Imanol Lizardi

Kirol batzordea osatzen duen boskotea. © Imanol Lizardi


51

Zeintzuk dira Batzorde moduan orain artean antolatudituzuen ekintzak?Iazko San Martinetako Gurpil lasterketa izan zenbatzorde gisa antolatu genuen lehen ekintza. Aben-duaren 31n, San Silvestre lasterketa ere egin genuen.San Isidrotako Frontenis txapelketa, Mendi martxaeta Haurrentzako gurpil lasterketa ere, guk antolatugenituen. Baita Mus txapelketa ere, baina ez dakiguhori kirol gisa har daitekeen, Kar!, kar!, kar!

Aipa itzazue mesedez zuen lan honetan topatu dituzuenzailtasun handienak?Jendea mugitzea. Jendearen parte hartzea. Egia daherri guztietan antolatzaileak bizpahiru izaten direla,eta hori normaltzat jo behar da. Frontenis txapelketa-ko partaidetzarekin, berriz, oso-oso gustura gaude.Bai gizonezkoen, baita emakumezkoen erantzuna ika-ragarri ona izan da. Oso pozik gaude.

Zer iruditzen zaizue, Alkizan kirola gutxi praktikatzendela?Bakoitzak bere aldetik, jendeak egiten du kirola. Men-dian jende asko ibiltzen da, baita txirringan ere. Agiantaldekako parte hartzea handiagoa izan zitekeen.Halere, antolatzen diren ekintzetan dugun erantzuna-rekin ezin gaitezke kexu izan.

Gazteei begira, ba al duzue egitasmo berezirik?Txikiekin hasi gara zerbait egiten. Gaztetxoagoekin

(12-16 urte) zailagoa da, herri honetan talde hori osotxikia delako. Gazteekin, berriz (17 urtetik gora) Alki-zan zerbait harrigarria gertatzen zaigu. Ohikoa damutilen parte hartzea neskena baino handiagoa iza-tea. Hemen alderantziz gertatzen dela esan genezake.Bai, hori azpimarragarria da.

Eta zuen lana egin ahal izateko zeintzuk dira nabarmen-tzen dituzuen hutsuneak?Zalantzarik gabe, nabarmenena instalazio falta da.Dugun azpiegitura bakarra frontoia da, eta benetanbere egoera penagarria da. Fronteniseko finaleanden-denak frontoiaren barnean zeuden, ezin baitzenbestela. Ikustekoa da zein egoeratan dagoen. Udalakazken urteetan erabat utzia dauka. Ulertzen dugudirurik ez dagoela. Ulertzen ez duguna da beste arlobatzuetan ez dela murrizketarik ikusten.

Oso ondo. Eta bukatzeko zer? Zein da herritarrei bidalinahi diezuen mezua?Orain arte parte hartzen duten herritarrei eskatukogenieke jarrai dezatela parte hartzen, asko eskertzenbaitiegu duten jarrera. Besteei, berriz, esango geniekeetortzeko, parte hartzeko, ea guztien artean lortzendugun ondo pasatzea. Eta lehen esan dugun moduan,norbaitek ideia aldetik ekarpenik balu, mesedez lasaihurbil dadila guregana. Harrera beroa egingo diogueta benetan asko eskertuko diogu ahalegina. Etaazkenik: AUPA ALKIZA!!

San Martinetako gurpil lasterketa. © Unai Sorarrain


52

Aurtengo festak ate joka ditugu eta badugu gureartean Alkizako festak girotuko dituen gazte bat,Tomax Lizardi, alegia. Itxuraz lasaia dirudien arren, ezda geldirik egotekoa. Txikitan dinosauru eta komikizale amorratua zen. Gaur egun, ordea, baditu bestezenbait zaletasun, hauetan aipagarriena musikarenada, hiru taldeetan jotzen baitu.

Nondik dator musikarekiko zure zaletasuna?Txikitatik dut zaletasuna. Hamar urterekin Billabonakomusika eskolan hasi nintzen Uxue eta Mikelekin. Gus-tua hartu nion, ondo moldatzen nintzen eta.

Ze instrumentu jotzen duzu?Gitarra, baxua, mandolina eta txirula, noski!

Gustuko taldeak?Niretzat hoberena Berri Txarrak da, bestela denetikentzuten dut, boladak izaten ditut. Bakarlariak baino,taldeko musika nahiago dut, elektronika musika esti-loa da gutxien gustatzen zaidana.

Noiz hasi zinen ikasten eta zergatik aukeratu zenueninstrumentu hori?Seigarren mailan hasi nintzen hamabi urterekin gita-rra jotzen, instrumentu bat aukeratu behar genueneta. Hasieran saxofoia jo nahi nuen, nire lehengusinakbezala. Ondoren, biolina eta gero pianoa. Oso gares-tiak ziren eta etxean gitarra bat genuenez, gurasoekesan zidaten harekin hasteko, eta geroago hasikonintzela beste instrumentu batekin nahi banuen, bainaazkenean gitarra gustatu zitzaidan.

Tomax musikaria

� Uxue Etxebeste

Tomax gitarra jotzen bertso afarian. © Xabier Artola


53

Iruditzen al zaizu edonork ikas dezakeela instrumentubat jotzen? Ez al da belarri ona behar?Dena landuz lortzen da, praktikarekin eta ahaleginduz,alegia. Hala ere, garrantzitsuena edozein instrumentujotzen ikasterakoan, ikasteko gogoa dela iruditzenzait. Baina, berezko dohaina izanez gero emaitzakerrazago lortzen dira.

Zein taldeetan jotzen duzu? Eta taldeen ezaugarriak?Oinkari dantza taldean, 3gabe2 taldean baxua jotzendut. Kantuki berbena taldean gitarra jo eta batzuetankantatu ere egiten dut. Oinkari, Billabonako euskaldantzen taldea da, herrietan jardunaldi ezberdinakegiteko deitzen digute. Gainera, Euskal Herritik kan-pora ere ibili gara Oinkarirekin, udan adibidez Fran-tziara goaz. 3gabe2 berbena rockeroa deitzen diogueta bertan bertsio ezagunak egiten ditugu, bai kantaeuskaldunak (Berri Txarrak, Lau Teilatu, Maixa etaIxiar,...) eta baita kanpokoenak (Ramones...) ere. Kan-tuki berriz, berbena tradizionalagoa da, gehien bateuskal kanten bertsioak (Ken7, Gozategi,...) egitenditugu, berezitasun bezala esan zortzi musika tresnaezberdin daudela taldean.

Nolatan hasi zinen talde hauetan jotzen?Oinkarin Loatzo musika eskolaren bidez. 3gabe2 tal-dean ordezkoa bezala sartu nintzen eta ondoren baxujoleak utzi eta ni hartu ninduten. Kantuki Oinkaritiksortu zen Murtziara eginiko bidaia batean.

Kontzertu asko eman al dituzue?3gabe2rekin hogeita hamar inguru, 2006an sorturikotaldea baita eta Kantukirekin gutxiago lehengo urteansortu baitzen, hamar kontzertu inguru eman ditugu.Hala ere, udan kontzertu ugari ditugu bi taldeekin.

Kontzertuak nola lortzen dituzue?Hasieran, eskatu egiten dira kontzertuak kontaktuenbitartez. Ondoren, jendeari gustatzen bazaio deibatzuk jaso eta horrelaxe ibiltzen gara alde batetikbestera autoa kargatuta.

Zer ematen dizuete kontzertuen truke?3gabe2n beti ematen digute afaria eta garraioa etatarteka dirua ere bai. Kantukin ekipoa dela-eta, diruaeskatzen dugu.

Ikasketak, lagunartean ibili, neskalaguna eta lana. Non-dik ateratzen duzu denbora?Ahal den lekutik, batzuetan leku batetik kentzen duteta beste batzuetan beste batetik.

Alkizan jotzeak zer suposatzen du zuretzat?Etxean jotzea, era berean lehenengo kontzertuahemen ematea oso polita da, oso familiarra. Gainera

ikusleek asko laguntzen digute kontzertuak aurreraateratzeko garaian, eeh Yuyu?

Ez al da gehiegitxo izango zure herriko festetan bi kon-tzertu egitea? Parrandarako denborarik izango al duzu?Aah! ni parrandan egongo naiz hor gainean nagoene-an, besteekin batera, eszenario gainean oso ondopasatzen baitut.

Zer sentitzen duzu eszenario baten gainean zaudenean?Talde lan baten emaitza dela sentitzen dut. Esanbeharra daukat oso gustura sentitzen naizela eszena-rioaren gainean bai taldekideekin, bai ni neurekin etabaita ikusleekin ere. Ikusle eta taldekideen interakziohori oso polita da, harreman estua sortzen baita.

Gaur egun ze musika talde entzuten da festetan gehien?Herriko festetan berbenak indar handia du, baina ber-bena taldeek jendea girotzen jakin behar dute. Taber-netan ordea, indar handiagoa dute modako musikek.

Anekdotaren bat kontatzeko?Askotan ezusteko ugari pasa zaizkigu kontzertutan.Adibidez, Zumaian argia joan eta ordu betez egonginen ezin genuela jo. Beste batzuetan berriz, jendexelebre ugari igotzen zaigu eszenariora eta hauek jai-tsaraztea ez da batere erraza egiten. Alkizako feste-tan ere urtero izaten dugu ezustekoren bat....

Tomaxen taldeakTalde hauen inguruko informazioa honako web-guneetan bila daiteke:

www.myspace.com/kantukiberbenataldeawww.myspace.com/3gabe2www.oinkari.net

Tomax 3gabe2 taldearekin.


54

Pentsatzen dut beste herritarren batek ere bide hauegin duela, baina niri harrigarria iruditu zitzaidan“Garroko Andonik” egin zuen ibilaldia. Bera abentu-razale amorratua da, noski gehienak bere zaldiarekinegiten ditu. Oraingoan zaldiz egin du Santiago bideakosta aldetik. Egun batean berarekin topo egin etabere asmoak kontatu zizkidan eta harrituta geratunintzen. Horrela, elkar ikusten genuen bakoitzeangaldetzen nion ea nola zihoan bere asmoa.

Bidaia egin ostean, berarekin solasean jarri, etahonako galdera hauek egin nizkion:

Nola eta noiz burutu zitzaizun honako ideia hau?Duela 2 urte bazkaloste batean nire lagun Unairi esannion: “¡Oye, tenemos que hacer el camino de Santiagoa caballo¡ ¿Qué te parece? Vale, vale” erantzun zidan.Unai bera ere oso abenturazalea da eta ez zuen duda-rik egin baiezkoa ematerakoan. Horrela hasi zen gureasmoaren antolaketa.

Zer moduz hartu zuten albistea etxekoek?Oso ondo, asko babestu eta animatu gintuzten.Noiz irten zineten Santiago aldera?Uztailaren 23an abiatu ginen Igeldotik. Ni eta nirebehorra “Argi” eta Unai bere behorra “Bikitxu”-rekin.

Zenbat egunetan egin zenuten bidaia?20 egunetan egin genuen bidaia, 780 kilometro. Egu-nean 55 bat kilometro, hamar bat ordutan

Kontaiguzu nolakoa zen zuen eguneroko egitarauaSeiak aldera jaiki, garbitu, freskatu, ura eta jana emanzaldiei, guk gosaldu, denda bildu eta zazpiak alderaabiatzen ginen. Bost bat ordu egiten genituen jarraian,pixka bat deskantsatu eta bazkaldu ondoren berrizbidaiarekin jarraitzen genuen, iluntzeko zortziak alderaarte . Ondoren iritsitako herrian denda montatu, beho-rrei hankak begiratu, laztan batzuk egin, janaria etaura eman. Gero guk afaldu eta deskantsatu egitengenuen hurrengo goizerarte. Normalean guk eraman-dako dendan egiten genuen lo. Gu iristerako, norma-lean albergeak beteta eta lekurik gabe egoten ziren,eta guztiak ez zeuden prestatuta animalientzat.

Gogorrak izaten al ziren egunak?Bai, oso gogorrak. Kostako bidearen parte handienaasfaltozkoa da eta behorrak ikaragarri sufritzen zuten;askotan jota bukatzen zuten.

Zeintzuk nekatzen ziren gehien, zuek edo behorrak?Denok nekatzen ginen asko, bai gu eta baita behorrakere, ordu asko dira eta bidea ez da egokiena honela-ko animalientzat.

Zein izan zen etaparik gogorrena?Bilbotik Oviedoko probintzia pasa arteko etapak izanziren, dena asfaltozko bidea zelako. Behin Lugokoprobintzia pasa ondoren, askoz hobeto ibili ginen, baigu eta baita behorrak, handik bukaera arte dena pistabidea zelako.

Jende asko ezagutu al zenuten bidaian?Bai, jende asko ezagutu genuen eta gehiena leialaeta oso jatorra, han denak berdinak direlako.

Eguraldia lagun izan al zenuten?Bai, normalean egun onak izan genituen, baina egunbare batean euria egin zuen eta nahiko bustita ailega-tu ginen gure helmugara, baina suertea izan genuen,albergeak bete gabe zeuden eta lekua izan genuengoxo-goxo lo egiteko, bai guk eta baita gure behorrekere.

Nolakoa izan zen Santiagora iristeko momentua?Oso, oso ona, ez dugu ahaztuko. Abuztuaren 14anailegatu ginen Santiagora eta harrera ezin hobea izangenuen, familiarekin elkartu ginen berriro, 20 egunpasa eta gero beraiengandik urruti. Denok pozik etaoso zoriontsu, bidaia bukatu zelako eta berriro denokelkarrekin geundelako eta ondo.

Izan al zenuten anekdotarik?Bai asko, gehienak onak, baina bakarren bat izangenuen txarra. Ez dakit zergatik, baina galdera hauegin didazunean anekdota txar bat etorri zait bururaeta onak asko, baina txar hau askotan: Bilbotik gertugeundela, ijitu talde batek segitu egin gintuen atzetik,

Santiago bidea behor gainean

� Jose Ramon Aranburu Arruti


55

behorrak kendu nahian. Beraiei frente egitea erabakigenuen gure armak erakutsiz, atzera egin zuten etapakean utzi gintuzten gure bidaia jarraitzen.

Nik beldur asko pasa nuen egun hartan; eskerrakgure katana eta ezpatari; bestela ez dakit nola buka-tuko genuen; agian behorrik gabe.

Abentura hau egin ondoren, ze etortzen zaizu burura?Abentura hau ikaragarria izan dela, ahaztu ezina, osoona, baina baita ere oso gogorra. Momentuz ez genu-ke berriro horrelakorik egingo.

Hala ere beste abenturarik egiteko gogorik ba al duzue?Bai, hurrengoa Transkantabriko Picos de Europatik,buelta egiteko gogoa dugu; dena mendiz mendi dela-ko.

Animo bikote! Eta ea zer nolakoa den zuen hurrengoabentura.

Andoni eta Unai, Argi eta Bikitxu behorren gainean, Santiagon.

Andoni, Argi behorraren gainean.


56

Euskarazko itzulpenak egiteko edota euskarazko tes-tuak zuzentzeko programa automatikoak egitea due-lako lanbide, batetik, eta ipuinak idaztea gustukoduelako bestetik, Xabier Artola hizkuntzaren bueltandabil egunero; jolasean, berak dioen legez. Lanbidezinformatikaria da, eta literatura du afizio. Betitik idatziizan badu ere, orain hamahiru bat urte hasi zen ipui-nak osatzen, eta horrekin batera literatur sariak ira-bazten. Azkena berriki jaso du: Donostia Hiria saria,eta Alberdania argitaletxearen babesean libururatutaargitaratu du 'Deception island' ipuina. LagunakHimalayan istripu larria izan duen neska bat du prota-gonista ipuinak. Orain artean idatzi dituen ipuin guz-tiak (azkena izan ezik) liburu bakarrean biltzekoasmotan dabil orain.

Literatura ez du, hala ere, afizio bakar: Alkizan norkez du ikusi argazkiak egiten? Horrekin ere argitalpenbat du martxan: 80 bat argazkiko liburu bat kaleratu-ko du aurki, Ikilin, iaz egin zen txondorra gai hartuta.Beraz, aurten hiru libururen bueltan dabil. Ez damarka txarra. Aitortu daitekeen beste afizio bat erebadu: bizikletan ibiltzea. Urtean 3.000 bat kilometro.Ez omen dira asko, “denbora mugatua baita denafundamentuz egiteko”, Artolaren hitzetan.

Nondik nora informatikari bat literaturan?Bai, badirudi beste mundu batean bizi garela. Beno,niri beti gustatu izan zait asko literatura, asko irakurriizan dut. Niretzako betitik idatzi dut, eta idazten dut,oharrak eta horrelakoak: koderno pila bat ditut hortikoharrez josita. Orain 12-13 urte idatzi nuen ipuin batosoa lehen aldiz, hasieratik bukaerara, eta lehiaketabatera bidali nuen.

Ze izen zuen?‘Latitudea’. Eta sari bat irabazi zuen gainera, eta hortikanimatu nintzen. Baina oso produkzio txikia daukat.Hamar bat ipuin 12-13 urtetan ez da asko.

Urtean bat gutxi gora behera?Bai.

Eta, sariketa mordoxka bat irabazi duzu?Bai.

Eta horrek zer sentsazio ematen dizu, ipuin bat idatzi etasaritua izan. Literaturaren sistematik kanpo egonda, sari-ketek laguntzen al dute?Sistema horretan sartzeko modu bat da. Hasieranerabat inseguru sentitzen zara. Pentsatzen duzu idaz-ten duzunak ez duela ezer balio. Eta orduan zer egin-go duzu? Nik bide hori hartu nuen. Lehiaketa baterabidali, eta jende horrek esaten badu zer edo zer balioduela, ba aurrera.

Eta lehenengo ipuin hartatik hamar bat egitera iritsi zara.Ze bilakaera dago bide horretan? Ze gai tratatzen ditu-zu? Giza harremanak gehien bat, beharbada?Bai, nik uste dut baietz. Ukitu ditut beste gai sozialagobatzuk ere, baina batez ere nik uste dut harremanakdaudela ipuin horietan guztietan. Eta bilakaera? Ba ezdakit. Ni saiatu naiz forma aldetik oso ipuin desberdi-nak egiten eta ia denak hala direla esango nuke.Narratzailea batzuetan lehen pertsonan dago, beste-tan bigarren pertsonan, narratzaile orojakilearekin ereegin ditut. Ez dakit, oso egitura desberdinekoak dira.Uste dut gehiago izan dela estiloarekin esperimenta-tzea.

Eta gaiak nola aukeratzen dituzu? Nondik? Zergatik?Zerbait berezia esan nahi izaten duzu?Nik uste dut beti esan nahi duzula zerbait. Gai batzukbizitza pertsonaletik hartzen ditut eta beste batzukkezkatzen nauten gaiak dira.

Literatura errealista egiten duzu, beraz.Bai uste dut baietz. Errealista da, bai.

Esan duzu irakur zalea beti izan zarela. Nondik jan duzu?Zer gustatzen zaizu?Euskal literatura bastante irakurtzen dut eta izenak,bada, betikoak: Koldo Izagirre bat asko gustatzen zait,eta Atxaga, eta Anjel Lertxundi. Kanpokoak ere ira-kurtzen ditut, baina hori bai, beti joaten naiz jakinarengainean. Jendeak esaten badu 'El Codigo Davinci'oso ondo dagoela, ba ez naiz irakurtzera joangohamar urte pasa arte, seguru egon arte ona dela. Argidaukat ez dagoela denborarik dena irakurtzeko etaondo aukeratu behar da. Erreferentziak hartzen ditut

Xabier Artola: “Betidanik gustatuizan zait hizkuntzarekin jolastea”

� Lorea Agirre


57

handik eta hemendik, norbaitek komentatzen du ondodagoela eta horrela joaten naiz. Ipuinak asko irakur-tzen ditut: Hemingway bat, Iparramerikako batzuk ereasko gustatzen zaizkit, John Cheever, Raimond Carvereta horrelakoak. Nobelak gutxiago irakurtzen ditut,hemengoak kenduta. Ikusten duzu, pixka bat denetik.

Normalean zure ipuinetan zer zoaz historia bat hasi etabukatzera, edo beste zerbait kontatzera, diot Carveraipatu duzulako, eta Carverrenak justu ez hasi ez buka,gehiago aldarte bat kontatzen duten ipuinak direlako.Horiek irakurtzen ditut baina ez dut uste estilo horre-takoa naizenik. Ipuin bakar bat dut agian gogora araz-ten duena horien estiloa. Normalean istorio bat dutburuan. Hasi nintzenean gehiago gainera, oso garbineukan istorioa zein zen hasieratik bukaeraraino. Eta,igual, azkeneko hauetan hasiera bai eta bukaera erebai, baina igual ez neukan hain garbi nondik joangozen istorioa. Azkeneko honetan harrituta geratu naiz,

batzuetan entzun izan diet idazleei esaten pertsonaiakeramaten zaituela eta nik ez nuen hori asko sinesten,lehen oso karratua nintzen alde horretatik, eta igualbai, igual egia da hori batzuetan gertatzen dela.

Noiz idazten duzu? Noski, lan orduetatik kanpo?Desastre bat naiz horretan. Asteburuetan eta horrela.Batzuetan gauez… Egia esan zerbaitekin nagoeneanpixka bat obsesionatuta ibiltzen naiz eta denboraasko ematen diot. Baina gero pasa ditzaket lau edobost hilabete ezer idatzi gabe; nire oharrez aparte,ordenagailuaren aurrean jarri gabe ezer idaztera. Aldehorretatik ez naiz batere diziplinatua, nola esatenduten egunero idatzi behar dela, eta inspirazioak batlanean harrapatzen duela eta hori dena? Alde horre-tatik desastre bat naiz, idazte kontuarekin behintzat,eta batez ere argazki digitalarekin hasi naizenetikdesastre handiagoa, ze horrek bai kentzen didaladenbora pila bat.

© Lorea Agirre


58

Lanean irakasle zara, informatika irakasle EHUn. Pen-tsatzen dut ordu asko emango dituzula ordenagailuaurrean.Denak.

Hala ere desberdina izango da lanerako ordenagailuaurrean jartzea edo literatura egiteko jartzea, ala?Bai desberdina da. Ez dute harreman handirik. Lane-an artikuluak eta horrelakoak idazten ditut eta aldehorretatik izan dezake harremana. Egia da niri askogustatzen zaidala hizkuntzarekin jolastea, betidanikgustatu izan zait.

Eta hori zure lanaren parte ere bada?Bai, idatzi egin behar izaten delako eta ikerkuntza alo-rrean ere hizkuntza kontuarekin aritzen naizelako.

Ixa ikerketa taldeko kide zara eta hor hizkuntzaren trata-mendu automatikoan diharduzu. Zer da zehazki egitenduzuena?Gauza asko sartzen dira hor. Ezagunena itzulpenautomatikoa da. Hau da hizkuntza batetik besteraautomatikoki itzuli ahal izateko programa informati-koa. Horretarako gauza asko egin behar da lehenago.Hizkuntza bakoitzean oinarrizko tresna batzuk behardira. Xuxen bat (euskararen zuzentzaile automatikoa)posible baldin bada da zerbait dagoelako atzean,gurea bezalako hizkuntza batean ezin delako zuzenduhitz zerrenda baten kontra konparatuz, eta hor hizkun-tzaren analisi morfologiko automatikoa eta horrelakogauzak egin behar dira.

Alegia, hizkuntza ondo ezagutu behar dela, oso sakone-tik.Bai, hala da.

Eta horrek lagundu al dizu literatura egiteko garaian?Igual bai. Gainera informatikan hasi aurretik euskarairakasle ibili nintzen Irale-n, bost urtez. Beti ibili naizhizkuntzaren inguruan. Eta bai, hizkuntza bera hobetoezagutzea bai ekarri didala.

Zure ipuinetan, gauza bat da istorioa, bestea estilo aniz-tasuna, hizkuntzari ze garrantzi ematen diozu?Bai, garrantzi handia ematen diot. Batzuetan iruditzenzait gehiegizkoa eta dena, horrek lotu egiten nauelagauzak adierazteko garaian.

Nola da hori?Ba, ez dakit, ez dut esango oso purista naizenik lexikoaldetik baina sintaxi aldetik beharbada bai. Adibidez,gaur egunean kokatutako istorio batean ez dugu hitzegiten dena zuzen, badakigu denok nola hitz egitendugun, sintaxia erdarakadekin oso kutsatuta dago etahori ipuinetan ez da geri. Alde horretatik begiratuta

beharbada ondoegi idazten saiatzen naiz eta horrekfreskotasun pixka bat galdu arazten dit.

Azkenengoa hitanoz idatzi duzu.Oso istorio intimista da eta protagonista emakumebat da. Bere barne ahotsa da narratzailea eta pentsa-tu nuen bigarren pertsona horretan idaztea, barneahots horrek bere buruari hitz egingo balio bezala, etairuditu zitzaidan hika hitz egitea zela hurbilena.

Ipuina publikatu dizute, oraingoan argitaletxe ezagunbatean eta horrek beste zabalkunde bat eta beste bisibi-litate bat eman dizu. Nola bizi izan duzu hori?Bai, hau argitaletxe normal batek argitaratu du etaliburu normal modura ipuin bakarrarekin. Ondo sentitunaiz. Sentsazio berri bat izan da. Beste sari bat daipuina liburu bihurtuta ikustea. Eta kezka pixka bat erebai, gehiago zabalduko delako. Oraintxe hasi naizprentsako kritikak irakurtzen eta beste mundu bat da.Beste dimentsio bat hartzen du denak.

Sariketako argitalpenak oso bazterrean geratzen diraudaletxe edo erakunde batek ateratzen dituenean.Bai, hala da. Lehiaketetan normalean bi ldumamoduan argitaratzen dituzte eta gainera erakundeantolatzaileek, eta desberdina da oso. Tene mujika ira-bazi nuenean ez nuen ikusi kirtika bat bera; ez zitzai-dan gertatu "aizu hau irakurri dut ez dakit non erosita"entzutea. Gainera gure artean jendeak ez du askoesaten. Euskaldunak horretarako uste dut bereziakgarela, ez txalo egiteko eta ez kontrakoa egiteko, ixilikgelditzen gara. Ez bazaio gustatu ez zaiolako gustatu,eta gustatu bazaio gustatu zaiolako…

Zure ipuinen bilduma bat aterako duzu orain, ez al dahala?Esan banuen esan nuen! Orain dela zazpi urte, TeneMujika irabazi nuenean, Elkar argitaletxeko XabierMendigurenek esan zidan bidaltzeko nuena. Eta eznuen ezer egin. Orain aukera berriro sortu da, bainaaurretik egin egin behar dut.

Egin zer?Ipuin denak gainbegiratu: ez zaizkit batere agustatzenorain. Hasten naiz irakurtzen eta pentsatzen dut"baina zer da hau?" Ez ditut gehiegi ukituko halere,bestela ez dut sekula egingo. Baina bai, piska batukitu behar ditut, hizkuntza aldetik orraztu eta horrela.Astesantuan aritu naiz horretan; lauzpabost begiratuditut, eta bete bizpahiru geratzen zaizkit.

Aurten aterako da, beraz?Ez dakit. Ea bukatzen dudan. Ze orain zazpi urte ereesan nuen baietz, inprimatu nituen eta han geldituziren hautsa biltzen, ez nituen irakurri ere egin.


59

Eta beste liburu bat ere baduzu argia ikustear, argazkiliburu bat hain zuzen.Bai, horretan ari gara.

Zertan da proiektu hori?Herriko proiektuetan argazkiak egiten ibili naizenez,okurritu zitzaidan niretzako bilduma bat egitea. Orain,badakizu, argazkiak ordenagailuan geratzen dira, etahori pixka bat absurdoa da ze ez dituzu ikusten. Lehenere ez nituen inprimatzen, diapositibak egiten nituela-ko, baina gutxienez batzuetan ikusten zenituenproiektatuta. Ordengailuarekin ere egin dezakezugauza bera, baina hainbeste argazki pilatzen dira orainsistema digitalarekin… Hori dela eta bilduma bat eginnuen eta bilera batera ekarri; jendeari asko gustatuzitzaion eta udaletxean aurkeztu eta kopia batzukegin behar zirela erabaki zen, honek eta hark nahizuela, eta hasi ginen pentsatzen kopia horiek egitekogastatu behar zen dirua kanpora bidali beharreanigual hemen inprimatzeko aukera bazegoela. Etahorrela izan zen. Koldobikak animatu ninduen liburumoduan ateratzera.

Argazkilaritzan noiz hasi zinen? Horiaskoz lehenago kontua da, ezta?Bai, bai, hamabost bat urterekin. Insti-tutuan banuen lagun bat hortan askoibiltzen zena, eta harra sartu zigunlagun batzuri, eta geroztik betidanikegin ditut argazkiak.

Ze harreman dute zure ipuinek etaargazkiek? Kutsatzen al dute elkar?Argazkilaritzak badu eraginik ipuinakidazterakoan, deskribapenetan, eszenakplanteatzerakoan?Bai, beharbada bai. Argazkiak eurakaskotan aipatzen dira ipuinetan.Horretaz gerora konturatu naiz. Azke-nengo honetan bertan ere bitan aipa-tzen da argazkia. Argazkien deskribapenak erebadaude. Idatzi nuen lehen ipuinaren titulua ereargazkigintzako kontzeptu bat da: latitudea, nahiz etagero harremanen kontua lantzeko metafora gisa era-biltzen dudan. Bai, argazkigintza presente dago iaipuin guztietan.

Eta teknika literarioan?Ez dut gehiegi pentsatu hortan. Ipuinen batean esze-na batzuk kontatzen dira argazkiak balira bezala, etazenbait gauza kontatzeko argazkiak deskribatzen dira.Hori egia da.

Argazkilari sentitzen zara?Argazkiak egiten ditut. Eta idatzi berdin, idatzi egiten

dut, eta informatika ere berdin, estudiatu egin nuen.Etiketak ez zaizkit asko gustatzen.

Zure beste afizio bat, hemen ezaguna, txirrindularitza da.Zenbat kilometro urtean?4.000tik gora oso gutxitan. Ez da asko hori. Denboraasko behar da. Denbora gehien kentzen duen kiroladela uste dut.

Kirol bezala egiten duzu edo?Bai.

Baina zerbait gehiago ere bada, ala? Lekuak ezagutzekomodua, ezta?Bai, bai, Astesantutan lagunak joaten gara alforjakhartuta hango eta hemengo txokoak ezagutzera.Baina hemen egiten dudana kirola da.

Eta bizikletan alforjekin zoazenean, turismo egiten,seguru foto mordoxka egingo duzula.Bai hala da.

Eta literaturarekin badu loturarik?Beno, ipuin bat badago txirrindularitza-ri buruzkoa. Baina alforjekin joatendiren txirrindulariak baino Quebran-tahusesos tipoko proba batera doazenhiruren istorioa da eta hor gertatzendiren harremanak kontatzen dira.

Beste ipuinik buruan?Bakarren bat badago erdi hasita bainautzita aspaldi. Orain nahiko nuke bil-duma hori osatu eta ea argitaratzenden. Beldur piska bat ematen dit, ezpentsa.

Zergatik?Ez dut inoiz izan argitaratzeko beharhori, batzuk izaten dutena. Lehenengo

ipuina lehiaketara bidali nuen inori irakurtzeko emangabe. Jendeak ez zekien bidali nuenik, ez idatzi nue-nik ere. Ezta hurbilenekoek ere. Geroztik bai, bakarrenbati uzten diot aurretik irakurtzeko, eta sariren batjasotzen badu ematen diot jendeari irakurtzeko. Libu-rua argitaratu eta gero zer etor daitekeen beldur piskabat ematen dit. Aurkezpenak ere ez zaizkit gustatzeneta argitaratuz gero hortik pasa beharra dago.

Zergatik idazten duzu?Zergatik idazten dudan? Nolakoak garen hobeto eza-gutzeko, nire burua ere hobeto ezagutzeko etabatzuetan bestela adierazten ez ditudanak ateratzeko.Oso hiztuna ez naiz eta uste dut beste eskape batzukbehar direla gauza batzuk esateko.

© Unai Sorarrain


60

Alkizako Etxesagasti baserrian hartu gaituzte MikelGonzalez Etxeberrik eta Mertxe Imazek.

Alkizan gustora bizi bazarete ere, izatez ez zarete alkiza-rrak ezta?Mikel: Ez, ni izatez legorretarra naiz eta bertan bizi izannintzen 26 urte nituen arte. Mertxe berriz billabonarrada. Ni kalean jaio eta hazitakoa naiz, baina baditutbaserriko sustraiak ere.

Mikel konta iezaguzu kaletar izatetik baserritar izaterakourratsa zergatik eta nolatan eman duzun.Mikel: Kimikako ikasketak burutu nituen eta 26 urte-rekin irakaskuntzan hasi nintzen. Beasainen urtebatzuez lan egin ondoren Lekeitiora joan nintzen eta9 urtez egon nintzen bertan. Lekeition betirako gera-tuko nintzela pentsatzen nuenean Mertxe ezagutunuen eta Donostiara salto egin nuen. Orioko ikastola-ko zuzendaritza taldean egon nintzen gero zazpi urtezeta Zarautzeko Oteiza Lizeoa sortzeko lanetan aritunintzen gero. Ordurako Etxesagasti baserria erosiagenuen eta laneko kontratua bukatutakoan, bertangeratzeko aukeran pentsatu nuen eta Mertxeri esker,posible izan da aldaketa hori egitea.

Mertxe, Mikelek oso erraz kontatu digu batetik besteranola ibili den, baina, zuretzeko erraza izan al da? Mertxe: Egia esan berak mugitu behar izan du batetikbestera. Ni Tolosan bizi nintzen eta niretzako ez zenhorrenbesterako aldaketa izan Donostiara joatea etagero hona etortzea.

Baina, biek al zenuten baserrian bizitzeko gogoa?Mikel: Ideia berez nirea zen. Mertxek baldintza baka-rra jarri zuen: baserriak bere lantokitik gehienera ere20 minutura egon behar zuen. Eta kasualitatez, seku-lako zortea izan genuen Etxesagasti topatzerakoan.Baserria ikusi genuenerako beste pertsona batekerosteko diru seinalea emana zuen, baina, arrazoirenbategatik atzera bota zen eta azkenik guk erosi ahalizan genuen. Mertxe: Nik nahi nituen baldintzak betetzen zituengainera, Etxesagasti leku argitsuan dago eta gainera,lanetik gertu dago.

Beraz, Etxesagastik hasiera-hasieratik maitemindu zin-tuzten...Mikel: Hasiera-hasieratik. Nire aita zenak esaten zuenbaserriak "deskansu" piska bat behar duela etahonek sekulako "plataforma" dauka bere bueltan.Ernio azpian geratzen da, aurrez-aurre Zizurkilgomendiak geratzen dira... oso lasaia da. Nik gainera,buruan nuen baserrian bizi nahi nuela, ez nuela base-rria lotarako bakarrik nahi eta horretarako lursail piskabat izatea beharrezkoa nuen. Tira ba, Etxesagastikbaditu hiru hektarea t'erdi, baserritik ez baina, base-rrian lana eginez bizitzeko adina lur baditu beraz.Beraz, guk nahi genituen baldintza guztiak betetzenzituen.

Irakaskuntza mundua utzi eta baserrira etorri zinenean,zein izan zen lehen lana? Zertan hasi zinen?Mikel: Babarruna landatzen hasi nintzen. Babarrunelkartearen berri izan nuen eta nik landatzeko modu-ko produktua zela pentsatu nuen. Hala hasi ginen pis-kanaka-piskanaka. Gaur egun, baserritik kanpora,babarrun elkartean ere lan egiten dut noizean behin.Mertxe: Nik etxetik kanpora ere lan egiten dut, baina,babarrunekin gustora aritzen naiz, denborapasa atse-gina da.

Babarrunak landatzeaz gainera, zuek baduzue animaliahaztegi berezi-berezi bat: barraskilo haztegia duzue!Mikel: Tolosako lagun talde batek barraskiloak nolahazi ikasteko ikastaro bat egin zuen Bartzelonan etahaztegi bat martxan jartzeko lursailen bila zebiltzan."Terrenoa" alokatuko ote nien galdetu zidaten eta nik,lurra uztearen truke, bazkide izatea proposatu nien.Eta halaxe hasi ginen hiru lagun barraskilo haztegia-rekin martxan. Denborarekin, beste bazkideek hazte-gia utzi zuten eta nik apurka-apurka haztegia barras-kiloen baldintzetara moldatzen joan behar izan dut.

Mikel, ez al duzu irakaskuntza faltan botatzen?Batere ez. Estres egoeretan lan egitea egokitu zaitaskotan. Zenbait kasutan gainera, gatazkaren batzegoen ikastoletan lan egin behar izan dut eta orain,nik nahi dudan erritmora, inguru honetan, eta anima-liei begira lan egiteak ez dauka batere zerikusirik.

Alkizako barraskiloak Etxesagasti baserrian

� Jose Ignazio Gabirondo eta Edurne Ayuso


61

Barraskilo haztegia inguru ederrean dago, karakolek ezdute ez kexatzeko aitzakiarik!Mikel: Egia esan, lasai-lasai bizi dira, jan eta egonbesterik ez dute egin behar! Ingurua ere zoragarria da.

Gaur egun herritarrak honezkero jakingo dute herrianbarraskilo haztegi bat badela, baina, hasieran zer pen-tsatu ote zuten!Mikel: Egia esan oso harrituta geratu ziren. Badirakarakolak bildu eta jaten dituzten herritar batzuk,baina, gainontzean kalteak egiten dituzten animalitxobatzuk bezela ikusten dituzte barraskiloak. Eta noski,pentsatzea norbaitek karakolak hazten dituela gerosaltzeko... ba zoratuta geundela pentsatu zuten. Uda-letxean ere harrituta geratu ziren. Hasiera-hasieratikeman zidaten negutegi bat jartzeko baimena, bainaaraudiak berez, ez zuen barraskiloak hazteko aukera-rik aurrikusten, beraz, kontu guztiz berria izan zen uda-letxearentzat ere.

Mertxe, zer esan zuten zure ingurukoek barraskilo haz-tegi bat jartzekoak zinetela esandakoan?Mertxe: Harrituta geratu ziren, hasieran parre eginzidaten egia ote zen ere ezin sinistuta. Baina, tira,Donostiatik baserri batetara joan ginela bazekiten etasinistea ez zitzaien horren zaila egin.

Kanpotik begiratuta inork gutxik jakingo luke negutegihonetan barraskiloak daudenik. Akaso, kanpoko koloreberdeak gainontzekoetatik ezberdintzen du...Mikel: Plastikozko negutegi bat da eta kanpotik sareberde moduko bat du. Sare horrek negutegia eguzki-tik babesten du, bestela barruan tenperatura izugarriigotzen da. Tenperatura altuegiak dira hain zuzen eregure etsairik handiena, iaz uztailean eta abuztuan zori-txarrez barraskilo asko hil ziren beroaren eraginez.Karakolek asko sufritzen dute beroarekin.Mertxe: Gainera, berdea izanik, inguruarekin ez duhorrenbesteko kontrasterik egiten. Zuria balitz, begibistako inpaktua handiagoa litzateke.

Deskribatu iezaguzu barraskilo haztegia nolakoa den.Mikel: Negutegiak 50 metroko luzera eta 10 metrokozabalera ditu. Lau pasillo luzetan banatuta dago etabertan lau mahai luze-luzeak jarriak ditugu. Mahaihauek lurretik metro batetako altuerara daude gutxigora behera lana egitea errazagoa izan dadin. Mahaibakoitzean lurra dago, 20 bat zentimetro arteko lurrabertan belarra hazi dadin.

Barraskiloak neguan lo egon ohi dira eta udaberrihasieran, denak mahai batean biltzen ditut eta urabotatzen diet piskanaka esnatu daitezen. Esnatzendirenak, bizirik daudenak, mahaietan sakabanatzenditut bertan jan eta hazten joan daitezen. Mahai bakoi-tzean 100 kilo barraskilo inguru egongo dira.

Belar artean hazten dira goxo-goxo barraskiloak, baina,oker ez banaiz, belarraz gainera pentsua ere jaten duteezta?Mikel: Bai. Hasieran Gironatik ekartzen genuen pen-tsua. Azken batean kaltzioa gehitzen dioten irin fin-finbat da, kaltzioa oskola osatzeko oso garrantzitsuabaita. Denborarekin neronek pentsua egiten ikasi dut,izan ere, pentsua bera bezainbeste kostatzen zitzai-dan handik ekartzea. Kimika ikasketak eginak dituda-nez, pentsua nola egin asmatzea ez da horren zailaizan, oiloentzako egiten den pentsuaren oso antzekoada azken finean.

Gaur egun karakolen inguruko sekretuak ezagunakizango dituzue, baina, nola hasi zineten langintza hone-tan? Zeintzuk izan ziren lehen pausoak?Mikel: Haztegia martxan jartzeko lehen barraskiloakKataluiniatik ekarri genituen, ustez, haztegi baterakoespezierik egokienak zirenak ekarri genituen, haragitxuria duten barraskiloak hain zuzen ere. 20 kilobarraskilo erosi genituen, guztiak urte berekoak zireneta hala denak homogeneoak ziren. Hermafroditakdirenez, azkar ugaltzen joan dira eta negutegi barruanbabes handia dutenez, galera oso gutxi izaten da.

Barraskiloak hazteko zenbat denbora behar izaten da?Mikel: Baldintza onenetan 6-8 hilabetetan jaio etabarraskilo heldua bihurtzen da. Dena den, barraskiloajaiotzen den urte sasoiak eragin handia du. Ekainean

Mikel eta Mertxe baserri aurrean.


62

jaiotzen bada adibidez, barraskilo hori ez da hurrengourterarte helduko, tartean neguak harrapatuko baitueta neguan bere haziketa prozesua eten egingo baita.Tenperatura 15 gradutik jeisten denean, karakolarenhaziketa prozesua eten egiten da.

Nola jakiten duzu barraskilo bat jateko adina hazi dela?Mikel: Barraskiloaren neurria baina garrantzitsuagoada oskolaren gogortasuna. Oskolak sukaldatzerakoanez apurtzeko bezain gogorra egon behar du. Oskolaribegiratuta bestalde, bere adina ere jakin dezakegu.Zuhaitzek bezelaxe, hazten diren urte bakoitzekoarrasto bat uzten dute oskolean, urte batetik besterazenbat handitu den ikusi daiteke oskolara begiratutabakarrik.

Eguneroko martxan, zein zaintza behar dute?Mikel: Jatekoa eta ura behar adina dutela zaindubehar da. Horretaz gainera, garbitasuna oso garrantzi-tsua da. Kaka asko egiten dute eta garrantzitsua dajan lekuak garbi izatea. Tarteka tarteka desinfektatuegin behar da haztegia, izan ere, barraskiloak euren-tzako oso kaltegarriak diren bakterio batekin bizi diraeta garbitasuna zaindu ezean hil egingo lirateke.Barraskiloak oso gutxitan gaixotzen dira, baina, gaixo-tzen direnean oso tentuz ibili behar da, denak elkarre-kin bizi direnez, heriotza tasa oso altua izan baidaiteke.

Horrenbeste mimoz zaindutako barraskiloak jateko sal-tzen dituzue ezta?Mikel: Sortzen dugun guztia saltzen dugu jateko.Hasieran dena Kataluinian saltzen zen, baina, piska-naka-piskanaka Alkiza inguruan saltzen hasi ginen.Gaur egun jada garbituta dauden barraskiloak saltzenditut tolosaldean.

Aizu Mikel, ba entzun dudanez, barraskiloak garbitzea ezomen da oso lan erraza..Mikel: Ez da zaila, ez du aparteko konplikaziorik.Azken batean uretan ondo garbitzean dago sekretua.Lehenik eta behin karakola baldintza onetan dagoelabaieztatu behar da. Ur epeletan jarri eta ez bada osko-letik guztiz ateratzen ondo ez dagoenaren seinalea dahori. Barraskiloak oskoletik ateraten direnean ura ira-kiten jarri eta behin irakite puntua hastean ura aldatubehar da. Prozesu bera egingo dugu lau bat aldiz, uragarbi garbi geratzen den arte. Gatza eta ozpina erabil-tzea ez da beharrezkoa, karakolak bere hesteetakohondakin guztiak bere lepotik kanporatzen ditu etaurarekin bakarrik garbi-garbi geratzen dira. Gatzaketa ozpinak barraskiloa lehor-lehor uzten dute.

Zenbat kostatzen da iada sukaldatzeko prest dagoenbarraskilo kiloa.Mikel: Gutxi gora behera 13 bat euro. Normalean 3-4kiloko enkarguak izaten ditut eta momentuz, horixe daniretzako kopuru egokia, ez nuke enkargu handiago-tan sartu nahi.

Zer egin behar dute barraskiloak erosi nahi dituzten ira-kurleek?Mikel: Enkargua astebeteko aurrerapenarekin egiteakomeni da, hartara, eskatutako barraskilo kopuruabildu eta garbituko nuke bezeroarentzako. 635 754884 zenbakira deitu eta enkargua egitea besterik ezdute. Edozein kasutan ere, udaberria eta udara dirabarraskiloak jateko sasoirik onenak, karakolakorduantxe egoten dira goxoenak.

Ba Mikel Gonzalez Etxeberri eta Mertxe Imaz, eskerrikasko eskaini diguzuen harretagatik eta ondo segi.

Etxesagasti baserria; aurrean, barraskiloen negutegia. Barraskiloen negutegia barrutik.

Bai irakurle bai. Hamargarrena da esku artean duzunalea. Oilategitik aldizkariaren hamargarren alea, hainzuzen ere. Hamar urte igaro dira beraz, gutxienez,norbaiti Alkizan herri aldizkari bat egin zitekeela buru-ratu zitzaionetik. Zergatik, zertarako, nola, norekinsortu aldizkari bat Alkizan? Hiru lagun, garai hartanbertako biztanle zirenak hirurak, bat bertan jaioa,beste biak herrira bizitzera etorriak, bildu omen zirenlehen aldiz balizko aldizkariaren inguruan solaseanaritzeko. Pello Joxe Aranburu, Kepa Fernandez deLarrinoa eta azken urteotan Afrikako Etiopia aldeandabilen Eugenio Lizardi ziren hiru lagun horiek. Pen-tsatuko ote zuten orduan aldizkari hura hamar urtebetetzera iritsiko zenik?

Hona hemen lehen bilera egin ondoren Pello Joxeberak idatzi zuen “akta”ren zati bat:

“2001-04-22an, igandearen goizeko hamaiketanKepa F. Larrinoaren Muñozabal etxean lehen bilera.Alkizako aldizkariaz Kepa, Eujenio eta ni bildu garalehen bilera egiteko. Hiruroi bideragarria iruditu eta0 aleaz hitz egiteko hurrengo bilera, apirilaren 29an,berriro egingo dugu hurrengoa. Bertara Pepe Udale-ko zinegotzi eta kulturako arduradunari deitzea era-baki genuen”

Beraz, lehen aleko protagonista nagusiak izan zirenlau horien –Jose Mari Aranzabe da laugarrena– testi-gantza jasotzea pentsatu dugu. Galdera hauek luzatudizkiegu:

63

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEA AlkizakoakOilategitik 10 urte!

www.oilategitik.netGure web atariak 2006 urtetik aurrerako

aleak biltzen ditu (6. aletik aurrera).Gainera, honako atal bereiztuak ditu: Editoriala, Atzo atzokoak, Baserriak,

Alkizako jaiak, Bitxikeriak, Eskola, Udalaren txokoa,Toponimia, Alkizako etxeak eta biztanleak,

Elkarrizketak, Artikuluak eta Argazki albuma.

Oilategitik aldizkariaren 10. urteurrena

1.- Nola gogoratzen dituzu orain dela hamar urteko egun haiek?2.- Zeintzuk izan ziren zailtasun nagusiak aldizkariak argia ikus zezan?3.- Nolako harrera izan zuen herrian lehen ale hark?4.- Zerbait bururatzen bazazaizu behintzat,

kontaiguzu nahi duzun anekdota, pasadizo edo dena delakoa.

64

OILATEGITIK 2010 · 10. ALEAAlkizakoakOilategitik 10 urte!

Nola gogoratzen dituzu orain dela hamar urteko egunhaiek?Batere dudarik gabe esan beharra dago oso espe-rientzia ona izan zela. Hasieran Muñozabalean biltzenginen. Oker ez banago aurretik telefonoz Eugeniokdeitu zidan Pello Joxek gogoan zeraman aldkizkaria-ren ideia aipatzeko… ideia horretaz mintzatzeko hiru-rok elkartuko ote ginen… Eta bai, elkartu ginen. Nikkafea prestatu nuen eta Pello Joxek eta Eugeniokkroasana eta eguneko prentsa ekarri zituzten. Girogoxoan aritu ginen lagunartean. Aldizkariaren egitas-moari ekiteko bidea behar bezala zehazteko berrirobiltzeko erabakia hartu genuen.

Zeintzuk izan ziren zailtasun nagusiak aldizkariak argiaikus zezan?Pello Joxe, Eugenio eta hirurok graphia-mundutikbagentozen ere, zerotik partitzen genuen. Nahiz etabeste herri zenbaitetan euskarazko aldizkaririk bazen,Alkizan ez zegoen holakorik. Kezkak ugariak ziren:zenbat orrialde, zernolako artikuluak, zeinek idatzi etazertaz, nola finantziatu, kazetari profesionalari enkar-guzko artikuluak pagatuta idaztarazi, ahalik eta herri-tar gehienek parte hartuz musutruk, komunitarioantankeratu, arestiko eginbideak batuz, udalaren lagun-goa eskatu behar ote genuen, beronek lagunduko otezuen, bolondres eta herriko interes kolektiboaren aldejokatu beharrean, geure hiruron interes politiko edoprofesionalek eraginda gentozela pentsatuko otezuten zinegotziek eta gainontzeko herritarrek… etaholako gehiago. Guk bertako kultura eta harremansozialak suspertzeko gure denbora, jakinduria etaindarra jarri nahi genuen, baina duda bazegoen uda-lak eta herritarrek hala interpretatuko ote zuten, etaberaz, proiektua aurreratzen lagunduko zuten. Horre-xegatik hitz egin genuen Peperekin eta pleno batetanagertu ginen. Ondoren, kazetaritzari berari dagozkionerredakzio-gauzei aurre egin behar izan zitzaien. Bil-kura franko egin genituen, beti umoretsu eta langile.Aldizkariaren izena ere erabakitzea oso serio hartu

genuen. Herriak bere burua aldizkariarekin identifika-tzea genuen helburu. Hiru tipo xelebreren aldizkariaezik, herriko aldizkaria izan zedin, alegia. Abenturaaberasgarria izan zen guretzat eta denborak erakutsidu baita herriarentzat ere aberasgarria dela Oilategitikaldizkaria.

Nolako harrera izan zuen herrian lehen ale hark?Nire ustez, oso harrera ona. Gainera, urte hartan eliza-ko erretaularen afera zen herrian eta gai honi tokiberezia egin genion.

Zerbait bururatzen bazaizu behintzat, kontaiguzu nahiduzun anekdota, pasadizo edo dena delakoa.Oilategitik oso inportantea da, zeren eta urtez urteberak erakusten baitu grafikoki, bisualki, herriandiharduten talde sozialak, berauek zer egiten duten,zer duten falta. Gizarte-termometroa da. Oilategitikdela medio Alkizak bere burua erakusten die alkiza-rrei zein inguruko herri eta auzoei. Alkiza zer den, norgaren, nondik gatozen eta nora goazen perzibitzekotresna paregabea da. Lehenbiziko urteetan parte biz-korra hartu nuen idazkintzan eta antolakuntzan. Zori-txarrez, lanbide-arrazoiengatik azken urteotan ia ezdut batere parte hartu aldizkarian, eta pena dut zerenurterik urte aldizkaria hobeagoa da. Bihoazkio nirezorionak Oilategitik elkarteari.

KepaFernandez de Larrinoa

Kepa, alaba Oihanarekin.

65


Nola gogoratzen dituzu orain dela hamar urteko egunhaiek?Beno ba, hamar urte paseak dira eta nahaspilatu egi-ten zaizkit oroitzapenak. Uste det orduan ez nintzelaAlkizan bizi, Donostian baizik, baina igande gehiene-tan joaten nintzela Alkizara organista lanak egitera.Nik esango nuke Pelloren ideia izan zela errebistasortzeko kontu hura. Une haietan Keparekin harre-man handia nuen eta gu biongana etorri zen Pellobere ideiaren berri ematera. Bai, gogoan daukatKeparen etxean egin genituela bi edo hiru bilera-edo,eta gero ere Pepe etorri zela bilera haietara.

Zeintzuk izan ziren zailtasun nagusiak aldizkariak argiaikus zezan?Finantziaziorena noski. Pepe gurekin zegoen eta posi-bletzat jotzen zuen Udaletxearen laguntza, eta halaizan zen. Baina gogoan daukat ere Plenoko bilerabatera joan behar izan genuela gauzak pixka batesplikatzera eta uste det denak ez zeudela finantzia-zio osoaren alde, eta halako erresistentzi bat jasanizan genuela ere gogoan daukat. Baina azkeneandena ordaindu zuten eta bidea erabat zabalduta gera-tu zen aurreneko ediziorako behintzat.

Hasieran, Alkizako jendearen erantzunarekin erekezka pixka bat bagenuen, guk ez genuelako nahiinondik ere gutxi batzuen errebista izatea. Proiektuberak eskatzen zuen partaidetza garrantzitsu batherritarren aldetik eta beno, lehenengo urtean nahikoona izan zen, eta hurrengo urteetan hobea noski.

Nolako harrera izan zuen herrian lehen ale hark?Oso ona, baina guk ez geneukan horren beldurrik.Errebista egiten ari ginela konturatu ginen gauza txu-kun bat argitaratuko genuela. Han lanean ari ginenenartean oreka ona zegoen afizionatu eta profesionalenartean. Joxemi Saizar, kazetari profesionala kontratatugenuen eta Enrique Larrarte maketalaria naiz etakobratu gabe ibili, profesionala zen lan horretan. GeroMitxelena inprentan lan txukuna egin zuten ere.

Gainera Udaletxetik oso kritika onak jaso genituen.Oraindik gogoan daukat Aurkezpena egin eta hurren-

go egunean (Alkizako festetan noski) Jon Oruerekin,orduan Udalako idazkaria zena, Elizegin topo eginnuela eta zorion beroak eman zizkidala, Antonio alka-tea eta korporazio guztiaren aurrean errebistaren kali-tatearengatik. Jonengatik horrelako oniritzi bat jaso-tzea ez zen gauza erreza izaten eta pixka bat harritutaere geratu nintzen.

Zerbait bururatzen bazaizu behintzat, kontaiguzu nahiduzun anekdota, pasadizo edo dena delakoa.Gogoan daukat materialaren bilketaren ardura nikhartu nuela eta Donostiako HABEko bulegoetarahiruzpalau bider ibili nintzela bueltaka, han ari baitzenlanean Enrike Larrarte. Berak bere denbora libreanegiten zuen Oilategitikeko maketazioa eta pixka batezkutuan bezala egiten zuen lan. Bere konfiantzazkoez zen norbait etortzen bazen inguru haietara, mate-rialak gordetzen ibiltzen ginen. Baina oso oroitzapenonak dauzkat maketazio lan hari buruz, batez ere Enri-keren jarrera apartaz.

Baita ere gogoan daukat azaleko diseinurako izangenituen zalantzak eta aldaketak. Hasieratik garbigeneukan Alkizako “Vista Aereoa”, Erniozaleak talde-koek utzi ziguten argazkia, ipintzea hondo moduan.Zalantzak etorri ziren argazki handi haren gainetikjarri nahi genituen argazki txikiekin. Uste det lehenen-go saiakeran Lete baserria bakarrik ipini zutela, etahori ez zitzaigun egokiena iruditu, pentsatu genuelakodiseinu aldetik pobrea geratzen zela, eta gaineraLeteri protagonismo gehiegi ematen zitzaiola. Azke-nean Xabier Artolaren hiru argazki jarri genituenargazki aereoaren gainetik. Horrela gogoratzen detbehintzat.

Eta amaitzeko esango nuke oroigarri onak dauzka-dala errebista inguruan sortu ziren lan talde haiekin.Oso atsegina zen lanean jardutea betiko alkizarrekin:Bittor, Joxe Ignazio, eta abar; eta alkizar berriekin:Gorka, Eli eta Fernando besteak beste.

Eugenio LizardiEugenio 2003an Eritreara joan zen eta 2004tik Etiopian

bizi da. Argazkian, Hamer etniako jendearen artean.

Oilategitik 10 urte!

66


Jose Mari Aranzabe eta Pello Joxe Aranburu, lehenengo alearen aurkezpenean.

Nola gogoratzen dituzu orain dela hamar urteko egunhaiek?Gogoratzen zait Muinozabal etxean juntatu ginenean,proiektoa oso ona iruditu zitzaidala. Nere kezka zannola hartuko zuten herriak, Udalak eta Diputazioak.

Zeintzuk izan ziren zailtasun nagusiak aldizkariak argiaikus zezan?Lehen esan dedan zailtasuna baino, kezka izan gen-duen finanziazioa lortuko genduen edo ez.Zorionezondoren egindako bileratan Udalak baiezkoa emanzuenean lasaitasun ederra hartu genduen.

Nolako harrera izan zuen herrian lehen ale hark?Lehengo ale harek oso harrera ona izan zuen, etaondorengoak oraindik hobea. Hori hórrela delademostratzeko esan behar dut lehengo aleak 400ekotirada izan zuela, eta azkenekoak, berriz, 800ekoa.

Zerbait bururatzen bazaizu behintzat, kontaiguzu nahiduzun anekdota, pasadizo edo dena delakoa.Anekdotarik ez dut gogoan, baina gazte jendearideialdi bat egin nahi nioke parte hartzera anima dadin.Hori lortzea da gure erronka.

Jose Mari Aranzabe


67


Nola gogoratzen dituzu orain dela hamar urteko egunhaiek?Biziki ondo. Urte haietan nire ohiko lanbidea utzi etaerretiroa jasotzen hasi nintzen, alde batetik, eta bestealde batetik, jaioterrian begiak gehiago finkatu ondo-ren, Alkizaren historia idazteko orduan, jende berribatekin topo egin nuen, lankidetza berriari jo eta keekinez. Bi mendeen mugan, 1998-2000 urteetan,San Martin eliza zaharberritu zen eta, 2001ean, “Alki-za auzo eta hiribilduaren azterketa historikoa” izenekoliburua argitaratu zen.

Bai gertakizun batean, bai bestean parte hartu,ardurak izan eta elkar ezagutuz joan ginen. Esatebaterako, Xabier Artola, Eugenio Lizardik eta neukegindako ekintza zehatz batzuk aipatuko dituk:• Elizaren zaharberritze lanak zuzendu zituenetakobat Eugenio izan zen.• San Martin eliza, Alkiza 1998 liburuxka egitekoalderdi historikoa landu genuen.• 2000. urteko abuztu eta irailean elizaren inaugura-ziorako ekintzetan hitzaldi bat eman nuen, abuztuaren25ean herriko historiaz.• “Alkiza auzo eta hiribilduaren azterketa historikoa”liburuan, 2001eko San Isidrotan aurkezpena egin zen,Xabier eta Eugenio lankide izan ziren, argazkiak ateraeta diseinu aholkuak gauzatuz.

Zeintzuk izan ziren zailtasun nagusiak aldizkariak argiaikus zezan?Nagusiki bitan laburtuko nituzke: lehen alea sortzekotaldea osatu eta inprentako gastuak ordaintzeko zail-tasunak gainditu genituen. Oilategitik 1. alea taldeinformal batek pentsatu, prestatu eta bere izeneanargitarazi zuen. Halaxe dio 2001eko “Non zer” orrial-dean, Koordinazioa: Pepe, Pello Joxe, Kepa eta Euge-nio eta Diasola izeneko sarreran, berriz, “Muñozaba-len, lagun artean apiril-maiatzean egindako hirubileretan, Andra Maritan aldizkari bat argitaratzeapentsatu genuen. Lehen uneetatik Udala eta alkiza-rren oniritzia jaso eta buru-belarri aldizkari hau egitea-ri ekin genion, bere inguruan, kultur-etxeko bilerabatean hiruzpalau talde berri sortu zirelarik”.

Bigarren erronka, berriz, aldizkariaren gastuak ber-dintzea izan zen. Mitxelena moldiztegiari Udalak

ordaindu zion 400 aleko tirada. Gainera, dohain bana-tu zen horrela erabaki zelako, eta diseinu-maketaziolanak musu truk burutu zizkigun Madrigalgo ondoren-goetako bat den Enrike L. Arregik, HABE aldizkarikomaketatzaileak.

Nolako harrera izan zuen herrian lehen ale hark?Bikaina, benetako eta ezusteko harrera pozgarriaegin zioten alkizarrek eta inguruko herrietako hainbatirakurlek. Eragin hura zela eta, herriko idazle amateu-rren kopurua ugaritu egin zen bigarren alean, sukaldeaskotako aiton-amona, zahar gazteen mihiak askatueta beren oroitzapenak, argazki kuttunak eskainizbarra-barra bigarren alerako. Guztiak Alkizako Oilate-gitik Kultur Elkartea sortzera bultzatu gintuen.

Zerbait bururatzen bazaizu behintzat, kontaiguzu nahiduzun anekdota, pasadizo edo dena delakoa.Oilategitik 1. alean, 2001ean, Joxemi Saizar kazeta-riak bederatzi orrialde zituen artikulua eta pertsonaiaasko elkarrizketatu zituen. Gaia guk jarri genion, kora-pilotsua zen: Bengoetxeko Anbrosioren sagrarioarenorduko kokapena, Donostiako elizbarrutiaren museo-an zegoen eta bertan jarraitzen du*. Gaia pil-pileanzegoen, San Martin eliza zaharberriturik eta guresagrario bitxia aldendurik. Objektiboa izateko kazetariprofesionala eta kanpokoa hautatu genuen, nahi zuentamainako elkarrizketa idatzi eta iritzi ezberdinekoakhautatu zitzakeen.

Iritzi kontrajarriak azaldu ziren, herrikoak herriraekartzearen alde, bi erretoreak eztabaidatik apartemantendu nahian eta elizbarrutiko beste bi apaiz,museoaren arduradunak dagoen tokian uztearenaldekokoak noski. Kinka larrian jarri zen bere kokape-na, gaur egun leku berean dago. Ni neure astoari arreeta arre esaten ez naiz aspertuko: gure umetako zurabitxia bere lekura, ALKIZARA. Gainera, azken aldianmuseoa erdi itxirik, Anbrosioren arte lan estimatuaerdi zokoraturik dago.

* Pello Joxek hau idatzi ondoren, sagrarioa herrira itzuli da.Herriko elizan da berriro, Pelloren eta oro har herritar guz-tien zorionerako.

Pello Joxe Aranburu


Beste 10 baietz!www.oilategitik.net

Alkizako Udala GFA

2010 10 urtez zuekin! · 16 Bitxikeriak 18 Sukalde txokoa 19 Alkizako jaiak 2010 20 Atzo atzokoak...

Documents

Transcript of 2010 10 urtez zuekin! · 16 Bitxikeriak 18 Sukalde txokoa 19 Alkizako jaiak 2010 20 Atzo atzokoak...