1833 31
Transcript of 1833 31
1833-1931ko ekonomia,demografia eta gizartea
Manos Muertas. Eta bi dira ondorioak, biak argiak, nahiz eta batzuk ilundu nahi dituzten. Bata: gehienetan “Manos muertas”ekoek erosten dituztela eta hain prezio garestian, beste inork
ez dezakeela egin ez eta merkeago izanda ere, eta honela Erresumako lurrik eta ondasunik onenak eramaten dituztela, ohiturak erakutsi eta kleroak dioen bezala.
Bestea: nekazariei lurrak maiztergoan utzi beharrean, Komunitate hauek gehiegitan irabazteari ekiten diotela, honela beraietako kideak ugaritu dira eta inor ohartu gabe, kokatuta dauden herriak menperatu dituzte. Herritarrrak lurretatik atera behar zuren guztia, Komunitateek aprobetxatzen dute. Honela Komunitate hauek agertzen diren herri eta lurretan, belategiak beraientzako dira, lurrik onenak erosten dituzte, hamarrena kobratzen dute , eta Errege errentak ere jasotzen dituzte, biztanleak jornalariak bilakatuz.
Hainbeste adibide daude, edozein patrizio ezin dela negarrari eman gabe geratu, Komunitate hauek ez dutela ezertarako balio jakinik.
Honela ulertzen da hainbeste landa hutsik egotea eta besteak itotzen aritzea, zergapean eta hau arintze premiazkoa da. Hemendik ateratzen da taldeak ugaritzea, irabazteari ematen dioten neurrian.
Erregalia Tratatua . Campomanes.1765. Madril.
NEKAZARITZA
DESAMORTIZAZIOAK Elizarenak. 1836. Mendizabal. Herriarenak. 1855. Madoz.
DESAMORTIZAZIOEN HELBURUAK Diru sarrera Lurjabe txikiak sortu Lurjabetza pribatuaren nagusigoa
DESAMORTIZAZIOEN ONDORIOAK Gerran irabazle, estatua aberastu Lurjabetza handiak. Latifundismoa gehitu. Produkzioa gehitu
Eskuratzearen alderdi onak
“Mendizabalen legearen onuradunak zor tituluak zituzten kapitalistak edo.. apur bat harago joanda,probintzietako burgesia diruduna ere bai. Burgesek lurrean inbertitu zuten dirura eta irabazi handiak lurtu zituzten eragiketa haietan. Izan ere, enkante ofizialetan era guztietako amarruak,gehiegikeriak eta maltzurkeriarik bihurrienak egiten zituzten”.
Tomás y Valiente,F. El marco político de la desamortización. Barcelona. Ariel.
Nekazaritzaren hedapena
“Lurren salerosketa erraldoi horrek, zelako eragina izan zuen nekazaritzan? Bistan da eragin handia izan zuela. Alde batetik saldutako lurraren tamaina. Bestetik lur landua gehiago izatea eta nekazaritzatik gehiago lortze ekarri zuela …agian eragin handiagoa izan zuten laborantzan hamarrena ezereztea,Mesta ezabatzea,zerealen aldeko politika eta populaketaren hazkundeak “.
Tortilla,G. El desarrollo de la España contemporánea. Madril.Alianza 1995
Mendizabal eta Madoz desamortizaizoak
Madozen desamortizazio orokorra (1855) Pascual Madoz, Ogasun Ministroak, Desamortizazio Orokorrari
buruzko Legea argitaratu zuen. “Orokor” izena jarri zion, jabetza kolektiboko ondasun guztiak salgai jarri baitzituen: batetik, Mendizabalen etapan saldu ez zirenak; bestetik, udalerrien ondasunak (“Propioak eta Komunalak”); hortik datorkio emandako izena (“zibila”).
Saltzeko erabilitako prozedura Mendizabalen kopia izan zen, hau da, lehenbizi ondasunak konfiskatu enkante publikoan saltzeko, baina bi aspektutan bereizten zen: Dirua industria eta azpiegitura-lanetan inbertitu zen, trenbidegintzan
bereziki. (ez ahaztu urte berean Burdinbideen Lege Orokorra aprobatu zela).
Diru horren jabea ez zen Estatua, Udalak baizik.
LANDAKETAK
Trilogia - Garia / mahastiak / olibondoak Patata / artoa Espezializapena - Zitrikoak (mediterranear kostaldean) - Ardoa (Errioxa eta Andaluzian) - Zeta
INDUSTRIALIZAZIOA
ATZERAPENAREN ARRAZOIAKGerrak (gerra karlista)ErliebeaNekazari gehiegiEnergi iturri gutxi
INDUSTRIALIZAZIOA
BURDINGINTZA / MEAGINTZA Andaluzia
ikatza falta
Asturias kalitate txarreko ikatza eta burdinik ez
Bizkaia Boluetako Santa Ana (1841)
1855ean inportazioak onartu
INDUSTRIALIZAZIOA
EHUNGINTZA Katalunia Valentzia Artilez egindakoak (Bejar, Segovia)
TRENBIDEAREN ERAKETA Berandu Enpresa pribatuen esku
Trenbidearen hedapena Espainian
DEMOGRAFIA
GARAPEN GELDOA Hazkundea 11-tik 23,5 milioi biztanlera Hilkortasuna gutxitu Jaiotze tasa altua Gehienak nekazariak EMIGRAKETAK Ameriketara Afrikara BARNEKALDEAREN EXODOA Madrilera edo kostaldera
Hazkundea eta emigraketa
GIZARTEA
GOI MAILAKOAK (ARISTOKRATA PATRIMONIALAK) Garai bateko nobleak Goi burgesak
ERDI MAILAKOAK Tailerretako jabeak Lanbide liberala medikuak, funtzionariak,
dendariak Militarrak
GIZARTEA
LANGILEGOA Nekazaritza
(jornalariak) Industria
ELIZA Kopurua txikitu Eragina mantendua
LANGILE MUGIMENDUAK
1830 ggb LUDITAK 1839-40 LANGILE ELKARTEAK
Elkar laguntzarako
1848tik aurrera Sozialismo utopikoa Prudhon, Cabet
ANARKISMOA MARXISMOA
LANGILE MUGIMENDUAK
Langile mugimendua: geroz
eta indar gehiago
1881 FTRE. Mano Negra.1911 CNT (Confederación Nacional del Trabajo).FAI 1927
UGT (Unión General de Trabajadores) 1888
PSOE (Partido Socialista Obrero Español) 1879
Sindikalismo kristaua.