ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΚΑΙ ΤΑΕΘΙΜΑ ΤΟΥ

Σταύρος Γεωργίου

Τάξη: Ε΄

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ

• Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του χριστιανισμού. «Εορτών εορτή και πανήγυρις εστίπανηγύρεων» όπως λέει και το τροπάριο. Προέρχεται από την εβραϊκή λέξη Πάσχα, πουκαι αυτό έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο. Με το «Πισάχ» (η λέξη σημαίνει διάβαση,πέρασμα) οι Αιγύπτιοι γιόρταζαν το πέρασμα του Ήλιου από τον ισημερινό, την εαρινήδηλαδή ισημερία, και μαζί της τον ερχομό της άνοιξης.

• Οι Εβραίοι καθιέρωσαν και αυτοί τη γιορτή σε ανάμνηση της

απελευθέρωσής τους από τους Αιγυπτίους και της διάβασης

της Ερυθράς Θάλασσας. Παράλληλα όμως και για να

χαιρετίζουν το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης.

• Στη χριστιανική γιορτή δόθηκε το όνομα «Πάσχα».

• Με απόφαση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου το 325 μ.Χ. ορίστηκε να γιορτάζεται την πρώτηΚυριακή μετά από την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Το Πάσχα, ο λαός, μαζί με την«εκ νεκρών Ανάσταση» του Χριστού, τη νίκη δηλαδή

ενάντια στον θάνατο, γιορτάζει και την ανάσταση της

άνοιξης, το ξύπνημα της φύσης μετά τη νάρκη του χειμώνα.

• Ονομάζεται επίσης Λαμπρή

και στην Κύπρο Λαμπρά.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΕΘΙΜΑΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας γίνονται πολλές εκδηλώσεις και χριστιανικά έθιμαγια τον εορτασμό του Πάσχα, τη σπουδαιότερη γιορτή του Χριστιανισμού.

Υπάρχουν κάποια πολύ ξεχωριστά έθιμα που θα συναντήσει κανείς σε διάφορα μέρη τηςΕλλάδας.

Μπότηδες, Κέρκυρα

• Πρόκειται για τα πήλινα κανάτια που σκάνε στα πόδια όσων

περπατούν στα καντούνια της Παλιάς Πόλης της Κέρκυρας το

πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Το έθιμο αυτό σηματοδοτεί την

Πρώτη Ανάσταση, στην εκκλησία της Παναγιάς των Ξένων,

όπου αναπαριστώντας τον σεισμό που έγινε σύμφωνα με την

Βίβλο στον τάφο του Ιησού γίνεται τεχνητός σεισμός. Έπειτα

οι Κερκυραίοι γεμίζουν τους μπότηδες με νερό και τους πετούν

από τα μπαλκόνια των καντουνιών. Στη συνέχεια οι κερκυραϊκές φιλαρμονικές κυκλοφορούνστην πόλη παίζοντας εύθυμα εμβατήρια.

Ρουκετοπόλεμος, Χίος

• Όλοι γνωρίζουμε το φαντασμαγορικό έθιμο του «ρουκετοπόλεμου» της Χίου. Το έθιμο αυτόείναι ένα παλιό φαντασμαγορικο έθιμο, που έχει τις ρίζες του στην εποχή τηςΤουρκοκρατίας. Οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας τηςΕρειθιανής, δύο εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν παλιά, αυτοσχέδιακανονάκια, που με τα χρόνια εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες. Ο ρουκετοπόλεμος,αποτελεί ένα ιδιαίτερο έθιμο στη Χίο, και η προετοιμασία των ρουκετών ξεκινά αμέσωςμετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες τον επόμενο χρόνο. Ένας “πόλεμος” άξιος θαυμασμού.

Τα αερόστατα της Ανάστασης, Λεωνίδιο

• Ένα καθόλα εντυπωσιακό έθιμο λαμβάνειχώρα στο Λεωνίδιο της Αρκαδίας αμέσωςμετά την Ανάσταση.

• Οι κάτοικοι κατασκευάζουν μικρά,

πολύχρωμα αερόστατα τα οποία αφήνουν

στον ουρανό αμέσως μετά την Ανάσταση.

• Λαμπριάτικες κουτσούνες στην Κορώνη

Από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης οι γυναίκες στην Κορώνη καταγίνονται με το ζύμωμα.Ζυμώνουν τις κουλούρες της Λαμπρής. Τις ζυμώνουν με διάφορα μυρωδικά και τις στολίζουνμε ξηρούς καρπούς και με στολίδια από ζυμάρι. Τα ονόματά τους ποικίλλουν, ανάλογα με τοσχήμα που τους δίνουν. Λέγονται κουτσούνες, κουζουνάκια, κοφίνια, καλαθάκια, δοξάρια,αυγούλες, λαζαράκια κτλ.

Τις ζυμώνουν με λάδι, μύγδαλα και γλυκάνισο. Τις κουτσούνες τις

πλάθουνε στρογγυλές σαν κουλούρες ή μακρουλές και τις

περιπλέχουνε (στολίζουνε) μέσα σε ζυμάρι. Βάζουνε στη μέση το

κόκκινο το αυγό και στολίζουνε την κουτσούνα με αγκιναρίτσες,

με πουλάκια, με μύγδαλα και σουσάμι.

ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΕΘΙΜΑΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

• Την Κυριακή των Βαΐων, το πρωί στη Θεία Λειτουργία, όλοι οι πιστοί μεταφέρουν κλαδιάελιάς στην εκκλησία στη μνήμη των κλαδιών ελιάς που μεταφέρονται από το πλήθος τωνΙεροσολύμων κατά τη διάρκεια καλωσόρισμα του Χριστού στην πόλη.

• Το βράδυ της Κυριακή των βαϊων οι πιστοί έρχονται στην εκκλησία για ναπαρακολουθήσουν την Ακολουθία του Νυμφίου που ξεκινά την Μεγάλη Εβδομάδα. Σε μιαπανηγυρική ατμόσφαιρα και μετά την κατάσβεση όλα τα φώτα στην εκκλησία, η εικόνα τουΧριστού βγαίνει, που απεικονίζει τον φορώντας ένα κόκκινο χιτώνα, ένα στεφάνι απόαγκάθια και κρατώντας ένα μπαστούνι στα δεμένα χέρια του, μια μοναδική απεικόνιση τηςαπόλυτης Ταπείνωση.

• Η Λαμπρατζιά

Το βράδυ του Σαββάτου, τα μεσάνυχτα, η Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως (η «καλήκουβέντα») πραγματοποιήται στο προαύλιο των εκκλησιών. Μια τεράστια φωτιά ανάβει στηναυλή της εκκλησίας να κάψει τον Ιούδα, τον

απόστολο που πρόδωσε τον Ιησού. Από μέρες πριν οι

νεαροί οργώνουν τις γειτονιές προκειμένου να

μαζέψουν ξύλα και ξενυχτούν με βάρδιες για να μην

τους τα κλέψουν. Εκεί είναι που καίνε και το

βραχιολάκι του Μάρτη. Εκεί ρίχνονται μερικά

πυροτεχνήματα, ώστε ο νυχτερινός ουρανός σαν να

είναι στις φλόγες.

• Το κόκκινο αυγό

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα, ίσως το πιο διαδεδομένο και αυτό που σε όλα στα σπίτια θα τοσυναντήσεις, είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών. Το κόκκινο συμβολίζει το αίμα και τη θυσίατου Ιησού Χριστού.

Μία πιθανή ερμηνεία που δίνεται συχνά είναι ότι η

Μαγδαληνή, δεν πίστευε την είδηση της Ανάστασης

Του Ιησού και είπε στον φρουρό που της το

ανακοίνωσε: Αν είναι αλήθεια αυτά που λες και

αναστήθηκε ο Ιησούς, τα αυγά να γίνουν κόκκινα ...

και τα αυγά έγιναν. Μια άλλη ερμηνεία αναφέρει ότι η Παναγία πήρε ένα καλάθι αυγά και τα πρόσφερε στους φρουρούς του Υιού της, ικετεύοντάς

τους να του φέρονται καλά! Όταν τα δάκρυά της

έπεσαν πάνω στα αυγά, αυτά βάφτηκαν κόκκινα.

• Το σούβλισμα του αρνιού

Το συγκεκριμένο έθιμο είναι το πλέον διαδομένο και το πιο... νόστιμο για κάποιους! Το αρνί,που θυσιάζεται, για το Χριστιανικό Πάσχα, συμβολίζει τον Ιησού Χριστό. Σύμφωνα με τηναναφορά του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου «σε Αυτόν ως τον Αμνό του Θεού», που σηκώνειτην αμαρτία του κόσμου.

• Η Φλαούνα

Η Φλαούνα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη φλάω που σημαίνει συνθλίβω.Είναι παραδοσιακό κυπριακό πασχαλινό έδεσμα που καταναλώνεται μετά την Ανάσταση. Οιφλαούνες παρασκευάζονται στην Κύπρο τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα.

ΚΡΙΤΙΚΗ

• Όπως όλα τα έθιμα, έτσι και τα πασχαλινά έθιμα είναι τόσο βαθιά χαραγμένα στη συνείδησητου Έλληνα, ώστε να παραμένουν ζωντανά εκατοντάδες χρόνια τώρα.

• Τις ημέρες των γιορτών προσφέρεται η δυνατότητα στα μέλη της οικογένειας να βρεθούνόλα μαζί ,τόσο σε χρονική διάρκεια αλλά και σε ποιότητα.

• Ευνοούνται συχνά οι συνθήκες για μία πιο ουσιαστική επικοινωνία με τους γονείς,συγγενείς ή την δημιουργία νέων φιλικών γνωριμιών.

• Η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης φέρνει τους ανθρώπους κοντά στην πίστη αλλάκαι στους συνανθρώπους τους, ώστε να τιμήσουν πέρα από τα θεία και τις παραδόσεις τουτόπου τους.

• Ενισχύουν την ψυχική και σωματική υγεία.

• Όπως οι περισσότερες οικογενειακές παραδόσεις σχετίζονται με τον εορτασμό κάποιαςγιορτής έτσι και οι παραδόσεις του Πάσχα, τα ήθη και τα έθιμα του ενισχύουν τηνθρησκευτική μας πίστη.

• Τα έθιμα του Πάσχα, όπως και όλα τα έθιμα του τόπου μας αποτελούν τον συνδετικό κρίκοανάμεσα σε παππούδες, γονείς και εγγόνια, έτσι ώστε να περάσουν από γενιά σε γενιά.

• Κάποια παραδοσιακά τοπικά έθιμα όσο εντυπωσιακά μεν είναι, άλλο τόσο επικίνδυνα δεείναι, όπως ο ρουκετοπόλεμος της Χίου ή ο σαϊτοπόλεμος της Καλαμάτας, μέχρι το«πατροπαράδοτο» έθιμο της χρήσης αυτοσχέδιων πυροτεχνημάτων και το άναμμά τηςφλογερής Λαμπρατζιάς κατά την Ανάσταση και την Κυριακή του Πάσχα.

• Γι’ αυτό να έχουμε κατά νου να γιορτάσουμε και να περάσουμε όμορφα το Πάσχα, χωρίς ναφτάσουμε στα άκρα από το υπερβολικό φαγητό, το πότο ή τις κροτίδες (που είναι τωνημερών), γιατί αν φτάσουμε στο άλλο άκρο η χαρά δεν απέχει πολύ από την δυστυχία.

• Είναι ωραίο τα έθιμα να μένουν αναλλοίωτα στον χρόνο, καθώς έτσι υπάρχει μια σύνδεσητου χθες με το σήμερα, όμως καλό είναι να μπαίνουν και όρια όταν κάποια έθιμα μπορούννα προκαλέσουν σωματικές φθορές ή ατυχήματα που μπορεί να στοιχήσουν ακόμη και ζωές.