HERENTZIARENHERENTZIAREN

OINARRIAKOINARRIAK

1.1. ZELULAREN NUKLEOAZELULAREN NUKLEOA

A.A. NUKLEOAREN EGITURANUKLEOAREN EGITURA–– NUKLEOAREN MINTZA NUKLEOAREN MINTZA

•• bibi mintzmintz•• poroakporoak

–– NUKLEOPLASMA NUKLEOPLASMA likidoalikidoa–– NUKLEOLOA NUKLEOLOA ARN ekoiztuARN ekoiztu–– KROMATINA KROMATINA

•• ADN ADN •• ProteinakProteinak

1.1. ZELULAREN NUKLEOAZELULAREN NUKLEOAB.B. AURKIKUNTZAAURKIKUNTZA

•• MIESCHER MIESCHER NukleinaNukleina aurkitu aurkitu azido nukleikoazido nukleiko

•• HAMMERLING: HAMMERLING: Alga zelulabakarra Alga zelulabakarra acetabulariaacetabularia

•• GRIFFITH: Sagutxoak eta bakterioakGRIFFITH: Sagutxoak eta bakterioak•• AVERY: ADN AVERY: ADN egileaegilea•• HERSHEY Y CHASE HERSHEY Y CHASE : Birusak eta bakterioak: Birusak eta bakterioak

ADN INFORMAZIO GENETIKOA

ACETABULARIA

GRIFFITHen SAIAKUNTZA

HERSHEY Y HERSHEY Y CHASEenCHASEen experimentuaexperimentua

2.2. AZIDO NUKLEIKOAKAZIDO NUKLEIKOAK

•• OSAGAIAK: C, H, O, N, P OSAGAIAK: C, H, O, N, P •• NUKLEOTIDOAKNUKLEOTIDOAK

–– BASE NITROGENATUA BASE NITROGENATUA •• A, G, C, T, U.A, G, C, T, U.

–– AZUKREA (5 AZUKREA (5 karbonokarbono))•• ERRIBOSAERRIBOSA•• DESOXIRRIBOSADESOXIRRIBOSA

–– FOSFATO TALDEAFOSFATO TALDEA•• HH33POPO44 aren DERIBATUAaren DERIBATUA

2.2. AZIDO NUKLEIKOAKAZIDO NUKLEIKOAK

ADNADN•• NUKLEOANNUKLEOAN

•• DESOXIRRIBOSADESOXIRRIBOSA•• A, G ,C ,TA, G ,C ,T•• HELIZE KATE BIKOITZA HELIZE KATE BIKOITZA

(OSAGARRIAK)(OSAGARRIAK)–– A A ≈≈ TT–– G G ≋≋ CC

ARNARN•• ZITOPLASMAN ETA ZITOPLASMAN ETA

NUKLEOANNUKLEOAN•• ERRIBOSAERRIBOSA•• A, G, C, UA, G, C, U•• KATE BAKARRAKATE BAKARRA

2.2. AZIDO NUKLEIKOAKAZIDO NUKLEIKOAKPROTEINEN SINTESIAPROTEINEN SINTESIAADN ADN ARNmARNm PROTEINAKPROTEINAKTRANSKRIPZIOA ITZULPENA

2.2. AZIDO NUKLEIKOAKAZIDO NUKLEIKOAKKODE GENETIKOAKODE GENETIKOA•• 4 BASE DESBERDIN 4 BASE DESBERDIN 20 AMINOAZIDO ??20 AMINOAZIDO ??•• 4 BASEAK HIRUNAKA HARTUZ4 BASEAK HIRUNAKA HARTUZ

AMINOAZIDO AMINOAZIDO BATBAT•• 64 HITZ 64 HITZ 20 AMINOAZIDO ??20 AMINOAZIDO ??•• EZAUGARRIAK:EZAUGARRIAK:

–– UNIBERTSALAUNIBERTSALA–– ENDEKATUTAENDEKATUTA

2.2. AZIDO NUKLEIKOAKAZIDO NUKLEIKOAKADNADNERREPLIKAZIOA (oso ERREPLIKAZIOA (oso garrantzitsuagarrantzitsua))

–– ADN BIKOIZTU ADN BIKOIZTU 2 ADN BERDINAK2 ADN BERDINAK

2.2. AZIDO NUKLEIKOAKAZIDO NUKLEIKOAK

PROKARIOTOETANPROKARIOTOETAN

•• Molekula biribilaMolekula biribila•• Zitoplasman Zitoplasman ((nukleoideannukleoidean))

EUKARIOTOETANEUKARIOTOETAN

•• Lerro formako molekulakLerro formako molekulak•• NukleoanNukleoan•• KromosomakKromosomak

2.2. AZIDO NUKLEIKOAKAZIDO NUKLEIKOAK

KROMOSOMAKKROMOSOMAK

•• KROMATINA KROMATINA ADN desespiralizatuaADN desespiralizatua•• KROMOSOMA KROMOSOMA ADN espiralizatuaADN espiralizatua•• KROMATIDA KROMATIDA kromosomen besoen kromosomen besoen

zatiakzatiak•• ZENTROMEROA ZENTROMEROA estuguneaestugunea•• TELOMEROA TELOMEROA besoen muturrabesoen muturra

3.3. KROMOSOMAKKROMOSOMAK

•• FORMAFORMA–– METAZENTRIKOAMETAZENTRIKOA–– SUBMETAZENTRIKOASUBMETAZENTRIKOA–– AKROZENTRIKOAAKROZENTRIKOA–– TELOZENTRIKOATELOZENTRIKOA

•• KOPURUA 23 bikote gizakianKOPURUA 23 bikote gizakian–– Kromosoma homologoakKromosoma homologoak–– Diploide (2n)Diploide (2n)–– Haploide (n)Haploide (n)–– … …

•• TAMAINATAMAINA

3.3. KROMOSOMAKKROMOSOMAK

•• AUTOSOMAKAUTOSOMAK•• KROMOSOMA SEXUALAK KROMOSOMA SEXUALAK X e YX e Y

–– XX XX

–– XY XY

4.4. ZELULAREN ZATIKETAZELULAREN ZATIKETA

•• PROKARIOTETANPROKARIOTETANFisio bitarraFisio bitarra–– Kromosoma bikoiztu Kromosoma bikoiztu ADNaren ADNaren erreplikazioaerreplikazioa–– Zeharkako trenkadaZeharkako trenkada–– Zelulak bananduZelulak banandu–– 20 minutu20 minutu

UGALKETA ASEXUALA MITOSIA

UGALKETA SEXUALA MEIOSIA

4.4. ZELULAREN ZATIKETAZELULAREN ZATIKETA

•• EUKARIOTETANEUKARIOTETAN–– ZIKLO ZELULARRAZIKLO ZELULARRA

•• HAZKUNDE ALDIA HAZKUNDE ALDIA InterfaseInterfase (G(G11, S, G, S, G22))•• ZATIKETA ALDIA (M fasea)ZATIKETA ALDIA (M fasea)

–– MITOSIA MITOSIA Nukleoaren zatitzeaNukleoaren zatitzea–– ZITOZINESIA ZITOZINESIA Zitoplasmaren zatitZitoplasmaren zatitzeazea

–– 8 ordu, 100 egun, inoiz ez8 ordu, 100 egun, inoiz ez

MITOSIAMITOSIA•• 2 zelula berdinak sortu2 zelula berdinak sortu•• Lau Lau fasefase::

–– ProfaseProfase•• KromatinaKromatina trinkatu trinkatu

kromosomak osatuzkromosomak osatuz•• ZentrioloakZentrioloak bikoiztu bikoiztu

poloetarantz abiatuzpoloetarantz abiatuz•• Ardatz akromatikoa sortu Ardatz akromatikoa sortu

((zentrioloenzentrioloen artean)artean)•• Nukleoaren mintza eta nukleoloa Nukleoaren mintza eta nukleoloa

desagertudesagertu

–– MetafaseMetafase•• Kromosomak laburtu eta lodituKromosomak laburtu eta loditu•• Plano ekuatorialerantz mugituPlano ekuatorialerantz mugitu

MITOSIAMITOSIA–– AnafaseAnafase

••KromatidakKromatidak banandu banandu ••Poloetarantz mugituPoloetarantz mugitu

–– TelofaseTelofase••Nukleoaren mintza eta Nukleoaren mintza eta

nukleoloa agertunukleoloa agertu••Ardatz mitotikoa Ardatz mitotikoa

desagertudesagertu••Kromosomak garatu Kromosomak garatu

kromatinakromatina sortuzsortuz

ZITOZINESIAZITOZINESIA

LANDAREETANLANDAREETAN•• Pareta zelularraPareta zelularra•• FragmoplastoakFragmoplastoak

ANIMALIETANANIMALIETAN•• Ekuatorean mintza estutuEkuatorean mintza estutu

ZitoplasmarenZitoplasmaren zatiketazatiketa

MITOSIAMITOSIA

INTERFASE PROFASE PROFASE

(LANDAREA)

MITOSIAMITOSIA

METAFASE METAFASE ANAFASE

MITOSIAMITOSIA

ANAFASE TELOFASE TELOFASE

MITOSIAMITOSIA

•• ANIMALIETANANIMALIETAN (Flash)(Flash)

5.5. MEIOSIAMEIOSIA

•• ZELULA SOMATIKOAKZELULA SOMATIKOAK–– DIPLOIDEAKDIPLOIDEAK–– MITOSIAREN BIDEZ MITOSIAREN BIDEZ ZELULA DIPLOIDEAKZELULA DIPLOIDEAK

•• HOZI ZELULAKHOZI ZELULAK–– DIPLOIDEAKDIPLOIDEAK–– MEIOSIAREN BIDEZ MEIOSIAREN BIDEZ ZELULA HAPLOIDEAKZELULA HAPLOIDEAK

•• UGALKETA SEXUALA UGALKETA SEXUALA –– 2 UGALTZE ZELULA (GAMETOAK) ELKARTU2 UGALTZE ZELULA (GAMETOAK) ELKARTU–– ZIGOTOA OSATUZIGOTOA OSATU

5.5. MEIOSIAMEIOSIAFASEAKFASEAK•• LEHENENGO MEIOSIALEHENENGO MEIOSIA

–– PROFASE IPROFASE I–– METAFASE IMETAFASE I–– ANAFASE IANAFASE I–– TELOFASE ITELOFASE I

•• BIGARREN MEIOSIABIGARREN MEIOSIA–– PROFASE IIPROFASE II–– METAFASE IIMETAFASE II–– ANAFASE IIANAFASE II–– TELOFASE IITELOFASE II

PROFASE IPROFASE I

•• ALDIRIK LUZEENAALDIRIK LUZEENA•• SUBFASE BATZUKSUBFASE BATZUK•• KROMOSOMA KROMOSOMA

HOMOLOGOAK ELKARTUHOMOLOGOAK ELKARTU•• SINAPSIASINAPSIA•• GURUTZATZEA GURUTZATZEA

(ENTRECRUZAMIENTO)(ENTRECRUZAMIENTO)

•• BIRKONBINAZIO BIRKONBINAZIO GENETIKOA GENETIKOA (RECOMBINACIÓN)(RECOMBINACIÓN)

METAFASE IMETAFASE I

KROMOSOMA HOMOLOGOEN KROMOSOMA HOMOLOGOEN BIKOTEAKBIKOTEAK

EKUATORERANTZEKUATORERANTZ

ARDATZ AKROMATIKOARI LOTUARDATZ AKROMATIKOARI LOTU

ANAFASE IANAFASE I

BIKOTEAREN KROMOSOMA BIKOTEAREN KROMOSOMA BAKOITZA BAKOITZA

BANANDUBANANDU

POLOETARANTZPOLOETARANTZ

TELOFASE ITELOFASE I•• ARDATZAREN ZUNTZAK ARDATZAREN ZUNTZAK

DESAGERTUDESAGERTU•• KROMOSOMAK DESESPIRALIZATUKROMOSOMAK DESESPIRALIZATU•• MINTZ NUKLEAR BERRI BANA MINTZ NUKLEAR BERRI BANA

INGURATUINGURATU•• ZITOZINESIAZITOZINESIA

2 ZELULAKUME HAPLOIDE 2 ZELULAKUME HAPLOIDE DESBERDINDESBERDIN

I MEIOSIAREN ONDORIOAKI MEIOSIAREN ONDORIOAK

LAU FASE GERTATULAU FASE GERTATU

2 ZELULAKUME HAPLOIDE DESBERDIN2 ZELULAKUME HAPLOIDE DESBERDIN

MEIOSIAMEIOSIA

I MEIOSIAI MEIOSIA

INTERZINESIA INTERZINESIA (MATERIALA EZ BIKOIZTU)(MATERIALA EZ BIKOIZTU)

II MEIOSIAII MEIOSIA

II MEIOSIAII MEIOSIAMITOSI BATEN ANTZEKOAMITOSI BATEN ANTZEKOA•• PROFASE IIPROFASE II

–– KROMOSOMAK TRINKOTU ETA KROMOSOMAK TRINKOTU ETA LABURTULABURTU

•• METAFASE IIMETAFASE II–– KROMOSOMAK EKUATOREAN KROMOSOMAK EKUATOREAN

JARRIJARRI

•• ANAFASE IIANAFASE II–– KROMOSOMA BAKOITZAREN KROMOSOMA BAKOITZAREN

KROMATIDA BANANDUKROMATIDA BANANDU

•• TELOFASE IITELOFASE II–– POLOETAN POLOETAN

KROMOSOMAKUMEAK KROMOSOMAKUMEAK DESESPIRALIZATUDESESPIRALIZATU

–– MINTZ NULEARRA OSATUMINTZ NULEARRA OSATU

•• ZITOZINESIAZITOZINESIA

MEIOSIAREN ONDORIOAKMEIOSIAREN ONDORIOAK

•• I MEIOSIA I MEIOSIA 2 ZELULA HAPLOIDE 2 ZELULA HAPLOIDE ≠≠

•• II MEIOSIA II MEIOSIA 4 ZELULA HAPLOIDE 4 ZELULA HAPLOIDE ≠≠

6.6. BIZI ZIKLOABIZI ZIKLOA

MEIOSIAREN ARABERAMEIOSIAREN ARABERA

•• ORGANISMO HAPLONTEAKORGANISMO HAPLONTEAK•• ORGANISMO DIPLONTEAKORGANISMO DIPLONTEAK•• ORGANISMO ORGANISMO HAPLOHAPLO--DIPLONTEAKDIPLONTEAK

6.a ORGANISMO HAPLONTEAK (n)6.a ORGANISMO HAPLONTEAK (n)

•• PROTISTAK ETA ONDDOAKPROTISTAK ETA ONDDOAK•• GEHIENA GEHIENA FASE HAPLOIDEAFASE HAPLOIDEA•• UGALKETA ASEXUALA (MITOSIA)UGALKETA ASEXUALA (MITOSIA)

ZIKLOA:ZIKLOA:GAMETOAK (n) ELKARTUGAMETOAK (n) ELKARTU

ZIGOTOA (2n) OSATUZIGOTOA (2n) OSATU

MEIOSIAMEIOSIA

ORGANISMO HAPLOIDEAK SORTUORGANISMO HAPLOIDEAK SORTU

6.b ORGANISMO DIPLONTEAK (2n)6.b ORGANISMO DIPLONTEAK (2n)

•• ANIMALIENAKANIMALIENAK•• GEHIENA GEHIENA FASE DIPLOIDEAFASE DIPLOIDEA•• ZELULA SOMATIKOAK ZELULA SOMATIKOAK MITOSIAMITOSIA•• HOZI ZELULAK HOZI ZELULAK MEIOSIAMEIOSIAZIKLOA:ZIKLOA:

ORGANISMOAREN HOZI ZELULAK (2n)ORGANISMOAREN HOZI ZELULAK (2n)

MEIOSIAMEIOSIA

GAMETOAK (n) SORTUGAMETOAK (n) SORTU

ZIGOTOA (2n) OSATUZIGOTOA (2n) OSATU

ORGANISMO DIPLOIDEAK SORTUORGANISMO DIPLOIDEAK SORTU

6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK

•• LANDAREAKLANDAREAK•• KONPLEXUENAKONPLEXUENA•• BI BELAUNALDIBI BELAUNALDI

–– GAMETOFITOA (n)GAMETOFITOA (n)

–– ESPOROFITOA (2n)ESPOROFITOA (2n)

6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK

GAMETOFITOA (n)GAMETOFITOA (n)

ESPOROFITOA (2n) ESPOROFITOA (2n) (ESPORANGIOETAN)(ESPORANGIOETAN)

MEIOSIA MEIOSIA

ESPORAK (n)ESPORAK (n)

MITOSIAMITOSIA

GAMETOFITOA (n)GAMETOFITOA (n)

6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK

ESPOROFITOA (2n)ESPOROFITOA (2n)

GAMETOFITOA (n) GAMETOFITOA (n) (GAMETANGIOETAN)(GAMETANGIOETAN)

MITOSIA MITOSIA

GAMETOAK (n)GAMETOAK (n)

ERNALKETAERNALKETA

ESPOROFITOA (2n)ESPOROFITOA (2n)

6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK6.c ORGANISMO HAPLO DIPLONTEAK

ESPOROFITOA (2n)ESPOROFITOA (2n)•• SUSTRAIAKSUSTRAIAK•• ZURTOINAKZURTOINAK•• HOSTOAKHOSTOAK

GAMETOFITOA (n)GAMETOFITOA (n)•• LORELORE--HAUTSA HAUTSA (POLENA)(POLENA)

•• ENBRIOIENBRIOI--ZAKUAZAKUA

GORAGOKO MAILAKO LANDAREAKGORAGOKO MAILAKO LANDAREAK