Post on 09-Jan-2016
description
AL ANDALUS
9. GAIA DBH 2
AL ANDALUSEN SORRERA
711-1492 urte bitartean 711 Guadaleteko gudua
Tarik buru Errodrigo errege bisigodoa menderatu (Gibraltarretik sartuaz)
Konkista errazaren arrazoiak: Estatu bisigodoaren barne-kohesiorik ez Armada musulmaneko berbereak babaroak Kapitulazioak: erresistentzia ezak = konkistatuak
errespetatzea (ondadun + erlijio)
10 urtetan dena konkistatu Iparraldea gune independente batzuk geratu
Al Andalus Damaskoko kalifaren emirerria
Omeiotarren familia Al Andaluseko hiriburu
Kordoba 756an Abbastarrek Omeiotarrak hil (Abd ar
Rahman I izan ezik Kordoba emir independiente izendatu
Etnien + erlijioen aniztasunak barne-arazoak sortu
Hala ere, VIII-IX Al Andalus sendotu
KORDOBAKO KALIFERRITIK ERRESUMA NAZARIRA
929an Abd ar Rahmn III kalifa izendatu Botere politiko + erlijiosoa Damaskotik independizatu
Kordobako Kaliferria garairik oparoena (912-1031)
Antolakuntza politiko + administratiboaren ezaugarriak:
1. Kora/probintziatan banatua (waliak gobernatu)2. Salerosketen zergak ezarri + kristauen gutunei
tributuak kobratu3. Horrekin, armada mertzenarioari + funtzionarioei
ordaindu
1000. urtean krisialdia: Armada + funtzionarioak mantentzea garestia Almanzorrek + buruzagi militarrek botere handia
Almanzor hil ondoren Erresuma taifetan (erresuma independenteak) banatu
Taifetako erregeek pariak (tributuak) ordaindu kristau-erresumari ez erasotzeko.
1085ean, Gaztelako Leongo errege Alfonso VIak Toledo konkistatu
Ondorioz, musulmanak almorabideei (Afrika iparraldeko tribu berberra) laguntza eskatu errekonkistarako
1212an desegin inperio hau Navas de Tolosako Guduan
EKONOMIA ETA GIZARTEA Bultzada handia eman zioten nekazaritzari → arrazoiak:
1. Ureztatze-sistema
2. Nekazaritza-teknika berriak
3. Labore nagusiak: zerealak, mahatsondoak eta olibondoak
4. Laborantza-intentsiboak: kotoia eta anila.
Horrez gain, arroza, azukre-kanabera, alberjiniak eta
orburuak hazi
Bi motatako merkataritza:
1. Tokikoa
2. Nazioartekoa: zeramika, urregintza, larruzko eta zetazko
produktuak, armak eta jantziak tindatzeko koloregaiak…
Gizarte heterogenoa (gehiengoa musulmana):
1. Arabiarrak: talde ahaltsuena
2. Berbereak: armadako parte, lurrik txarrenak zituzten.
3. Muladiak: islamera aldatutako hispaniar bisigodoak:
4. Juduak: judutegietan bizi (gutxi) eta oso aberatsak ziren
merkataritzan aritzen baiziren
5. Mozarabiarrak/kristauak: gehienak nekazariak edo
eskulangileaK
BIZITZA AL ANDALUSKO HIRIETAN
Hiria auzotan banatua Ezaugarriak: kale estuak + irtenbiderik gabekoak (labirintoa) Egitura:
1. Medina: gune harresiduna + hiriaren erdialdea (meskita nagusia, zokoak eta lanbidearen arabera bereizitako auzoak) Meskita nagusia / aljama: erlijio-bizitza haren inguruan Azoka / zokoa Alakazarra: egoitza gotortua, gobernatzaileen eta armadaren bizileku Alondegia: biltegia eta merkatariak bizi ziren bertan Hammana: bainuetxe publikoa
2. Errebalak / harresitik kanpoko auzoak: auzorik pobreenak
3. Sariak: harresitik kanpoko zelaiak
4. Hilerriak: harresitik kanpo
ZIENTZIA ETA KULTURA AL ANDALUSEN Al andaluseko hiriburua = Kordoba
Garrantzia: literatura, musika, filosofia,
teknologia, zuzenbidea, medikuntza eta
natura-zientziak
Kalifak eskolak sortu Garrantzitsuena Toledoko Itzultzaile Eskola (XII)
Islamiar, hebrearrak eta kristau intelektualak lan egin
Obra klasikoak eta Ekialdeko idazlanak itzuli
Ekarpen kulturalak (artea eta zientzian):
Filosofian: Arrazionalismoa garatu (Averroes eta Mainomides Kordobarrak adib)
Poesian
Musikan: musika tresnak sortu eta bestela aldaketak egin
Matematikan: Trigonometria eta aljebran aurrerapen handiak
Zeroaren erabilera hedatu
Xakea…
Medikuntzan: Igeltsua erabiltzen hasi
Kirurgia-teknikak aplikatu atalak anputatzeko eta arteriak lotzeko
Anestesia erabili…
Astronomian: bikainak (Abraham ibn Ezra judu adib)
* Juduek ere ekarpenak ekarri zituzten: kartografian…
AL ANDALUSEKO ARTEA Arkitektura gailendu
1. Eraikin erlijiosoak: meskitak
2. Eraikin zibilak: jauregiak eta alkazarrak/gotorlekuak Eraikuntza-elementuen ezaugarriak:
1. Material pobreak: buztina, igeltsua, zura…barrua ordea marmolez, mosaikoz, margolanez….
2. Ganga eta arkuak: ferra-arkua (bisigodoa) alfizean kokatua…
3. Barrualdeak garrantzi handia: patio arkupedunak, ur-iturriak eta lorategiak.
Dekorazio-elementuak:1. Apaingarri geometrikoa,
2. Landare-irudiak
3. Hormetako erronbo-sareak (sebka)
4. Kupula asko mokarabez apainduta
XII-XVI. mendeko artea
Adib erlijiosoak:
1. Toledoko sinagoga
2. Teruelgo San Martin dorrea
Adib. Zibila
1. Sevillako alkazarra
Ezaugarriak:
1. Estiloen nahasketa: erromanikoa, gotikoa eta arabiarra
2. Eraikinen kanpoaldean material pobreak
3. Eraikinen barrualdean apaingarri ugari…igeltsu-lanak,
azulejuak…
ARTE MUDEJARRA
KORDOBAKO MESKITA