57
LEHENENGO SEKTOREKO HIZTEGIA
Bila itzazu informazioa eta eratu hurrengo definizioak. Saia zaitez zure hitzekin egin hobeto
ulertzeko.
LANDA ESPAZIOA:
NEKAZARITZA ESPAZIOA:
NEKAZARITZA PAISAIA:
TRANSGENIKOA:
POLILABORANTZA:
MONOLABORANTZA:
NEKAZARITZA INTENTSIBOA:
58
NEKAZARITZA ESTENTSIBOA:
BIZIRAUPEN NEKAZARITZA:
AUTOKONTSUMORAKO NEKAZARITZA:
NEKAZARITZA KOMERTZIALA:
PLANTAZIOA:
59
Lehen sektoreko espazioan eta nekazaritzako
jardueran eragina duten faktoreak
ATAZAK
1- Jakingo zenuke definitzea zer den nekazaritza?
2- Demagun nekazaritza enpresarioa zarela eta lur Ha asko erosi nahi duzula, zein baldintzak jarriko zenituzke lurra erostean? Berdinak izango ziren baldintza horiek hurrengo laboreetarako? Zertan aldatuko ziren baldintzak? Zehaztu luze azaltzen:
- Garia - Sekalea - Olibondoa - Artoa
60
1- Hurrengo produktuak zein klimatan ematen dira? Zeintzuk dira behar diren klima baldintza nagusiak? Jarri mapan dagozkien zonalde klimatikoan, erabili ikurrak
- palmondoa - Artoa - Olibondoa - Arroza -Aguakate - Kotoia
3- Nekazaritza gauzatzean zein izan daiteke faktor garrantzitsuena? Argudiatu
4- Lurraren jabetzak zein eragin egin dezake nekazaritza jardueran? Azal ezazu zabalki
61
5- Politikak, pentsatzen duzu zer ikusirik duela nekazaritza jarduten den moduan? Nola eragin dezake?
6- Hurrengo linkak erabiliz nekazaritza biologikoa, ekologikoa edo organikoari buruzko lana egin beharko duzue taldeka.
http://www.vidasana.org/agricultura-biologica.html
http://www.criecv.org/es/ae/index.html
7- Hurrengo linkeetan, satelite bidezko mapa bat agertzen da, hemen kolorez landaretzaren indizea agertzen da. (elikaduraren alerta jarraipen sistema) eta beste mapan munduko populazioaren hazkunde aurreikuspegia agertzen da.
Hurrengo galderak erantzuten komentatu beharko dituzu:
http://www.fao.org/WAICENT/faoinfo/economic/giews/spanish/spot4/sam/index.htm
http://cienciaescolar.net/proyectos/wp-content/uploads/2009/07/Poblaci%C3%B3n-mundial-
copy.jpg
1- Hego Amerikako mapak zer adierazten du? Nola adierazten du?
2- Egin maparen analisia: Adierazten den fenomenoaren definizioa. Espazio identifikazio. Nondik ematen da kuantifikazio handiena eta nondik txikiena?
62
3- Hego amerikako maparen iruzkina: Zergatik gerta daiteke fenomeno hori? Zein ondorio ekar ditzake?
4- Zer edierazten du mapamundia? Egin maparen irakurmena
5- Zein da bigarren mapan Hegoamerikako egoera? Analisatu
6- Konparatzekotan bi hegoamerikako mapak zein ondorio atera daitezke?
63
NEKAZARITZA PAISAJEAREN OSAGAIAK
Lursaila
eta beren
aniztasuna
Formagatik
Tamainagtik
Mugengatik
Habitata
Bildua
Sakabanatua
Labore sistema
mota
Lurzoruen
aprobetxamenduagatik
Uraren erabileragatik
Labore aniztasunagatik
Produkzio
helburuagatik
64
NEKAZARITZA PAISAJEA
1- Nongo paisajea:
Udalerria, auzoa..............................,...................................................................
2- Erliebea
2.1 - Laua
2.2 - Menditsua
2.3 - Harana
3- Klima:
3.1 - Lehorra
3.2 - Hezea
4- Espazioaren antolaketa:
4.1 - Populaketa
4.1.1 – Bildua
4.1.2 - Sakabanatua
65
4.2 - Etxebizitzak
4.2.1 – Lursail eta larreen ondoan
4.2.2 - Lurreetatik urrunak
4.2.3 - Ondo zainduta
4.2.4 – Zaharkituak
4.3 – Beste eraikin batzuk
4.3.1 – Industrialak
4.3.2 - Etxaldeak
4.3.3 – Merkataritzakoak,
bestelakoak
4.4 – Komunikabideak
4.4.1 – Errepideak
- Ugariak
- Sare urria
4.4.1 Ferrokarrila
66
4.5 – Lursailen ezaugarriak
4.5.1 - Tamaina:
4.5.1.1 Handiak
4.5.1.2 Ertainak
4.5.1.3 Txikiak
4.5.2 - Forma
4.5.2.1 Erregularra
4.5.2.2 Irregularra
4.5.3 - Itxitura
4.5.3.1 Zabala
4.5.3.2 Itxia (hesiak, zuhaixka,..)
º 4.6 Labore sistema
4.6.1 – Laboreak:
- Zerealak
- Barazkiak
- Larreak
- Basoak
- Fruta arbolak
67
4.6.2 – Labore sistema
4.6.2.1 Monolaborantza
4.6.2.2 Polilaborantza
4.6.2.3 Ureztaketa
4.6.2.4 Intentsiboa
4.6.2.5 Estentsiboa
4.6.2.6 Lehorrean
4.6.2.7 Mekanizazioa
4.6.2.8 Eskuz
4.6.2.9 Merkaturatzeko
4.6.2.10 Autokontsumorako
68
TXOSTENA
* Nekazaritza paísaje batí buruzko azterketa.
Emandako orriekin nekazaritza paisajea aztertu ondoren eta jasandako informazioaz
baliatuz, txosten bat egin beharko duzu. Lan honetan, behaketa-orrietan markatu
duzuna azaldu beharko duzu, ikusitako hainbeste alde azalduz. Horrela, hurrengo
ata/az informazioa zabaldu beharko duzu argudioak emanez:
Sarrera: nongo paisajea, udalerriari buruzko informazio orokorra eman:
kokapena,erliebea, klima, biztanleria, ekonomiaren ardatz nagusiak.
- Agian honetaz informazioa bilatu beharko duzu
1. Nekazal paisaiaren deskribapen orokorra.
Behaketa puntutik ikusitakoa: a) baldintza naturalak: erliebea, landaredia eta
horren arabera klima; b) espazioaren antolaketa: , lursailen ezaugarriak, e.a.
Dena ondo azalduta
2. Lurra lantzeko metodoa, produkzioa eta helburua:
(Azaldu ikusi zenuena: zein labore mota; erabilitako ureztatzeko sistema,
negutegiak edo bestelako teknikak edo makineria; produktibitatea eta laboreen
helburua) Produktibitatea eta laboreen helburua nolakoa zen esateko, zertan
oinarritzen zara?
3. Eskualde honetako ekonomia eta populazioaren bizimodua, nolakoa den
azaldu.
Nekazaritza da iharduera garrantzitsuena? Zergatik? Nolakoa da eskualde
horretako ekonomia? zertan oinarritzen da? Nolakoa da hango biztanleen
bizimaila (Iandakoa, hiritarra, ... ) Horretarako, paisaian ikusitako hainbeste datu
erabil ditzakezu: komunikabideak, etxeen aspektua, beste eraikin eta tailerrak,
....
4. Ondorioak
69
NEKAZARITZA PAISAJEAREN ERALDAKETA
Jarraian duzun paisajean deskribatu ikus daitezken elementuak:
Zure krokisa
70
ATAZA
Elikagai industri mutilnazional batek eskualde horretako lursail guztiak erosi nahi ditu. Lurraren jabeei
diru-eskaintza ezin hobea egin die. Enpresa horren asmoa da teknologia altuko monokultibo bat
jartzea denetariko makinaria eta baliabideak erabiliz. Nekazaritzarako txarrak diren gunetan, hantxe
bertan, produkzioa eraldatzeko lantegiak, biltegiak eta bestelako instalakuntzak jarriko ditu.
Posibleak diren laboreak dira: girasola, soja, azukre-remolatxa, kotoia,…. Zuk aukeratu beharko duzu
zein jarri.
Jarduerak:
1. Goiko paisajean, antzematu zein lursail dira errentan daudenak? Eman arrazoiak.
2. Multinazional horrek lurrak erosi eta laborea ezarri ostean, zein modutan aldatuko da paisajea?
Zuk asmatzen duzun moduan, eta ustiapen horrek beharko dituen elementu guztiak kontuak
hartuz, egin berregituratutako paisajearen krokisa.
3. Azaldu krokis horretan jarritako elementuak eta horien zergatiak edo duten funtzioa.
4. Eskualde horren nekazaritza paisajeak izandako eraldaketek, zein ondorio ekar ditzakete
pertsonentzat nahiz ingurugirorako? Ahalik eta gehien azaldu beharko dituzu.
72
NEKAZARITZA PAISAJEAK KOMENTATZEKO GIDA
1- Paisajearen deskribapena
- Argazkian ikusten dena laburki deskribatzea
2- Paisajearen analisia
- Landaretza naturala (izatekotan)
- Erliebea
- Klima mota antzematu
- Populaketa (ez bada ikusten, ingurumenaren e4zaugarriengatik antzeman daiteke)
- Lursailen forma eta tamaina
- Laboreak
- Teknikak
- Produkzioaren helburua
- Beste alde batzuk: garraiobidea, komunikazioak, eraikinen baldintzak,…
3- Konklusioak
- Nekazaritza paisaje mota
- Kokapen geografikoa
73
BIOTEKNOLOGIA ETA LABORANTZA TRANSGENIKOA
Testu liburuko 65. orrialdean duzun maparen irakurmena eta analisia egin
Egin maparen iruzkina, horretarako etortzen den testua erabili dezakezu.
Bila ezazu Geografiako blogean linkak gai honetaz informazioa zabaltzeko.
Atera ondorioak
74
PPT-ko aurkezpena egin
- Klasean 6 talde antolatuko dira.
- Talde bakoitzak nekazaritza paisaje mota bati buruzko aurkezpena egingo du. Horretarako egin behar diren jardueraj hurrengoak dira:
o Azaldu nahi denaren Gidoia egin
o Material grafikoa bilatu
o Testua egin
o Adibideak bilatu eta jarri
- Taldeak klaseari aurkeztu beharo dio eta azaldu.
Argibideak PPT-ko aurkezpena ondo egiteko:
- Azaldu nahi duzunean oso inportantea da ordena eta argitasuna
- Diapositiba bakoitzean testu txikia joango da, jendeak asko irakurri behar badu ez du arreta jartzen, eta aspertu egiten dia. Testu txikia azaltzeko soportea da.
- Faltatzen den testua azalduko da
- Irudiak oso inportanteak dira ondo ulertarazteko
- Konklusioak
Argibideak aurkezpena egiteko
- Aurkezpena hasi baino lehen aurkeztu gaia.
- Hitz egin lasai eta astiro
- Arreta deitzeko baliabideak erabili: galdera erretorikoak, ahots tonua aldatzea, monotonia ekiditzen, adibideak jarri,…
- Konklusioak ematen amaitu
75
Birpasa
LEHEN SEKTOREA ETA BERE ESPAZIOAK
1. Zein herrialdeek dute populazio gutxiago lehenengo sektorean jarduten? Zergatik gertatzen da
hori? Nolakoa da euren produktibitatea eta zer dela eta?
2. Zein desberdintasun daude landa espazioaren eta nekazaritza espazioaren artean?.
3. Adieraz ezazu egia ala gezurra diren hurrengo baieztapenak:
a) Laboreak hobeto ematen dira 15ºC-tik azpitik
b) Mendi magaletan, aldapak direla eta, ezinezkoa da edozein labore lantzea.
c) Garia klima zehatz batean ematen den laborea da.
d) Terrazak edo mailak lautadetan erabiltzen dira uholdeak ekiditzeko.
e) Mendiaren orientaziorik onena nekazaritzarako iparra da.
f) Lurzoru azidoegiak desegokiak dira labore batzuetarako.
g) Lurzoru sakonenak lautadetan eta haranetan aurkitzen dira.
4. Zer dela eta lurra gehiegi ustiatzen da? Zer erakartzen da fenomeno horretatik?
5. Nola zuzen daitezke nekazaritzarako hurrengo eragozpenak?:
idortasuna,
lur antzua edo agorra,
klima hotza, haizea,
76
landareen izurriteak,
belar txarrak.
6. Lurraren jabegoaren antolaketak nola eragiten du paisajean? Deskriba ezazu.
7. Laboreen sistemen aniztasuna zer dela eta sortzen da? Pentsa ezazu eta erantzun.
8. Nekazaritza tradizionalak zein ezaugarri ditu?
9. Nekazaritza ibiltariak baimentzen du giza-talde haundi bat elikatzea? Zergatik?
10. Arrozaren laboreak zein nekazaritza paisaje sortzen du? Deskriba ezazu. Zeintzuk dira bere
teknikak? Ez badituzu ezagutzen ikertu..
77
11. Merkataritza-nekazaritzaren ezaugarriak. Zein herrialdeetan aurkitzen da nekazaritza mota hau?
Zergatik ez da aurkitzen berdin bananduta mundu osotik?
12. Zein desberdintasunak daude Europako nekazaritza paisajeen artean? Zer dela eta da hori?
13. Zergatik Plantazio-nekazaritzari espekulatiboa deitzen zaio? Herrialde azpigaratuetan badago,
nekazaritza tradizionala, herrialde mota horiei dagokiena, izango da? Azal ezazu.
78
NEKAZARITZA PAISAJEAK DBHko 3. Maila - GIZARTE
AUTOEBALUAKETA
Irakurri arretaz eta hobeto doakizuna markatu.
Hurrengo kontzeptuei buruz nire ezagupen maila da Asko Gutxi Ezer ez
1. Badakit zein eralazioa dagoen herrialde baten garapen maila- eta lehenengo
sektorea lan egiten duen populazio kopuruaren artean eta zergatik.
2. Bereizten dut eta dakit azaltzen nekazaritza espazioa eta landa espazioaren
artean dauden ezberdintasunak.
3. Ezagutzen ditut nekazaritza jarduera baldintzatzen duten faktoreak.
4. Nekazaritzarako dauden oztopo natural ezberdin batzuk nola ekidi datezken
dakit.
5. Presio demografikoak ingurgiroan egiten duen eragina badakit azaltzen.
6. Paisaje bat eratzeko jabego motak daukan garrantzia azaltzen dakit
7. Badakit azaltzen ustiapen motak nola eragin dezake paisaje bat.
8. Zer diren nekazaritza politika eta erreformak eta zeintzuk izan daitezke
beren helburuak azaltzen dakit.
9. Zer den produktu trnsgenikoa dakit.
10. Nekazaritza paisaje baten osagaiak ezagutzen ditut.
11. Township zer den eta non aurkitzen diren dakit.
12. Openfield eta bocage zer diren eta bereizten dakit
13. Openfield-i eta bocage-ri zein populaketa moda dagokie dakit.
14. Badakit bereizten eta definitzen hurrengo kontzeptuak: monolaborantza,
polilaborantza, laborantzae intentsiboa, laborantza estentsiboa.
15. Biziraupen laborantzak eta merkataritza laborantzak dituzten ezaugarriak
dakizkit.
16. Nekazaritza sistema trdizionalek dituzten ezaugarriak ezagutzen ditut.
17. Arrozaren nekazaritza tradizionalk behar dituen lanak ezagutzen ditut.
18. Nekazaritza sistema garatuek dauzkaten amankomuneko ezaugarriak
ezagutzen ditut.
19. Europan dauden nekazaritza sistemak eta laboreak ezagutzen ditut.
20. Herrialde garatuetan ematen diren nekazaritza paisajeak eta dituzten
ezaugarriak ezagutzen ditut.n
21. Plantazio nekazaritza dituen ezagarriak dakizkit.
22. Badakit azaltzen zer den nekazaritza espekulatiboa.
23. Ezagutzen ditut nekazaritza sistema tradizional garrantzitsuenak: non
24. Nekazaritza paisajeak analisatzen eta iruzkintzen dakit
25. Gai honetaz informazio garrantzitsua bilatzen eta lantzen dakit
Top Related