54

NEKAZARITZAKO

JARDUERAK

55

4. GAIAREN ESKEMA

Taldetan jarrita egin giltzetako eskema

56

57

LEHENENGO SEKTOREKO HIZTEGIA

Bila itzazu informazioa eta eratu hurrengo definizioak. Saia zaitez zure hitzekin egin hobeto

ulertzeko.

LANDA ESPAZIOA:

NEKAZARITZA ESPAZIOA:

NEKAZARITZA PAISAIA:

TRANSGENIKOA:

POLILABORANTZA:

MONOLABORANTZA:

NEKAZARITZA INTENTSIBOA:

58

NEKAZARITZA ESTENTSIBOA:

BIZIRAUPEN NEKAZARITZA:

AUTOKONTSUMORAKO NEKAZARITZA:

NEKAZARITZA KOMERTZIALA:

PLANTAZIOA:

59

Lehen sektoreko espazioan eta nekazaritzako

jardueran eragina duten faktoreak

ATAZAK

1- Jakingo zenuke definitzea zer den nekazaritza?

2- Demagun nekazaritza enpresarioa zarela eta lur Ha asko erosi nahi duzula, zein baldintzak jarriko zenituzke lurra erostean? Berdinak izango ziren baldintza horiek hurrengo laboreetarako? Zertan aldatuko ziren baldintzak? Zehaztu luze azaltzen:

- Garia - Sekalea - Olibondoa - Artoa

60

1- Hurrengo produktuak zein klimatan ematen dira? Zeintzuk dira behar diren klima baldintza nagusiak? Jarri mapan dagozkien zonalde klimatikoan, erabili ikurrak

- palmondoa - Artoa - Olibondoa - Arroza -Aguakate - Kotoia

3- Nekazaritza gauzatzean zein izan daiteke faktor garrantzitsuena? Argudiatu

4- Lurraren jabetzak zein eragin egin dezake nekazaritza jardueran? Azal ezazu zabalki

61

5- Politikak, pentsatzen duzu zer ikusirik duela nekazaritza jarduten den moduan? Nola eragin dezake?

6- Hurrengo linkak erabiliz nekazaritza biologikoa, ekologikoa edo organikoari buruzko lana egin beharko duzue taldeka.

http://www.vidasana.org/agricultura-biologica.html

http://www.criecv.org/es/ae/index.html

7- Hurrengo linkeetan, satelite bidezko mapa bat agertzen da, hemen kolorez landaretzaren indizea agertzen da. (elikaduraren alerta jarraipen sistema) eta beste mapan munduko populazioaren hazkunde aurreikuspegia agertzen da.

Hurrengo galderak erantzuten komentatu beharko dituzu:

http://www.fao.org/WAICENT/faoinfo/economic/giews/spanish/spot4/sam/index.htm

http://cienciaescolar.net/proyectos/wp-content/uploads/2009/07/Poblaci%C3%B3n-mundial-

copy.jpg

1- Hego Amerikako mapak zer adierazten du? Nola adierazten du?

2- Egin maparen analisia: Adierazten den fenomenoaren definizioa. Espazio identifikazio. Nondik ematen da kuantifikazio handiena eta nondik txikiena?

62

3- Hego amerikako maparen iruzkina: Zergatik gerta daiteke fenomeno hori? Zein ondorio ekar ditzake?

4- Zer edierazten du mapamundia? Egin maparen irakurmena

5- Zein da bigarren mapan Hegoamerikako egoera? Analisatu

6- Konparatzekotan bi hegoamerikako mapak zein ondorio atera daitezke?

63

NEKAZARITZA PAISAJEAREN OSAGAIAK

Lursaila

eta beren

aniztasuna

Formagatik

Tamainagtik

Mugengatik

Habitata

Bildua

Sakabanatua

Labore sistema

mota

Lurzoruen

aprobetxamenduagatik

Uraren erabileragatik

Labore aniztasunagatik

Produkzio

helburuagatik

64

NEKAZARITZA PAISAJEA

1- Nongo paisajea:

Udalerria, auzoa..............................,...................................................................

2- Erliebea

2.1 - Laua

2.2 - Menditsua

2.3 - Harana

3- Klima:

3.1 - Lehorra

3.2 - Hezea

4- Espazioaren antolaketa:

4.1 - Populaketa

4.1.1 – Bildua

4.1.2 - Sakabanatua

65

4.2 - Etxebizitzak

4.2.1 – Lursail eta larreen ondoan

4.2.2 - Lurreetatik urrunak

4.2.3 - Ondo zainduta

4.2.4 – Zaharkituak

4.3 – Beste eraikin batzuk

4.3.1 – Industrialak

4.3.2 - Etxaldeak

4.3.3 – Merkataritzakoak,

bestelakoak

4.4 – Komunikabideak

4.4.1 – Errepideak

- Ugariak

- Sare urria

4.4.1 Ferrokarrila

66

4.5 – Lursailen ezaugarriak

4.5.1 - Tamaina:

4.5.1.1 Handiak

4.5.1.2 Ertainak

4.5.1.3 Txikiak

4.5.2 - Forma

4.5.2.1 Erregularra

4.5.2.2 Irregularra

4.5.3 - Itxitura

4.5.3.1 Zabala

4.5.3.2 Itxia (hesiak, zuhaixka,..)

º 4.6 Labore sistema

4.6.1 – Laboreak:

- Zerealak

- Barazkiak

- Larreak

- Basoak

- Fruta arbolak

67

4.6.2 – Labore sistema

4.6.2.1 Monolaborantza

4.6.2.2 Polilaborantza

4.6.2.3 Ureztaketa

4.6.2.4 Intentsiboa

4.6.2.5 Estentsiboa

4.6.2.6 Lehorrean

4.6.2.7 Mekanizazioa

4.6.2.8 Eskuz

4.6.2.9 Merkaturatzeko

4.6.2.10 Autokontsumorako

68

TXOSTENA

* Nekazaritza paísaje batí buruzko azterketa.

Emandako orriekin nekazaritza paisajea aztertu ondoren eta jasandako informazioaz

baliatuz, txosten bat egin beharko duzu. Lan honetan, behaketa-orrietan markatu

duzuna azaldu beharko duzu, ikusitako hainbeste alde azalduz. Horrela, hurrengo

ata/az informazioa zabaldu beharko duzu argudioak emanez:

Sarrera: nongo paisajea, udalerriari buruzko informazio orokorra eman:

kokapena,erliebea, klima, biztanleria, ekonomiaren ardatz nagusiak.

- Agian honetaz informazioa bilatu beharko duzu

1. Nekazal paisaiaren deskribapen orokorra.

Behaketa puntutik ikusitakoa: a) baldintza naturalak: erliebea, landaredia eta

horren arabera klima; b) espazioaren antolaketa: , lursailen ezaugarriak, e.a.

Dena ondo azalduta

2. Lurra lantzeko metodoa, produkzioa eta helburua:

(Azaldu ikusi zenuena: zein labore mota; erabilitako ureztatzeko sistema,

negutegiak edo bestelako teknikak edo makineria; produktibitatea eta laboreen

helburua) Produktibitatea eta laboreen helburua nolakoa zen esateko, zertan

oinarritzen zara?

3. Eskualde honetako ekonomia eta populazioaren bizimodua, nolakoa den

azaldu.

Nekazaritza da iharduera garrantzitsuena? Zergatik? Nolakoa da eskualde

horretako ekonomia? zertan oinarritzen da? Nolakoa da hango biztanleen

bizimaila (Iandakoa, hiritarra, ... ) Horretarako, paisaian ikusitako hainbeste datu

erabil ditzakezu: komunikabideak, etxeen aspektua, beste eraikin eta tailerrak,

....

4. Ondorioak

69

NEKAZARITZA PAISAJEAREN ERALDAKETA

Jarraian duzun paisajean deskribatu ikus daitezken elementuak:

Zure krokisa

70

ATAZA

Elikagai industri mutilnazional batek eskualde horretako lursail guztiak erosi nahi ditu. Lurraren jabeei

diru-eskaintza ezin hobea egin die. Enpresa horren asmoa da teknologia altuko monokultibo bat

jartzea denetariko makinaria eta baliabideak erabiliz. Nekazaritzarako txarrak diren gunetan, hantxe

bertan, produkzioa eraldatzeko lantegiak, biltegiak eta bestelako instalakuntzak jarriko ditu.

Posibleak diren laboreak dira: girasola, soja, azukre-remolatxa, kotoia,…. Zuk aukeratu beharko duzu

zein jarri.

Jarduerak:

1. Goiko paisajean, antzematu zein lursail dira errentan daudenak? Eman arrazoiak.

2. Multinazional horrek lurrak erosi eta laborea ezarri ostean, zein modutan aldatuko da paisajea?

Zuk asmatzen duzun moduan, eta ustiapen horrek beharko dituen elementu guztiak kontuak

hartuz, egin berregituratutako paisajearen krokisa.

3. Azaldu krokis horretan jarritako elementuak eta horien zergatiak edo duten funtzioa.

4. Eskualde horren nekazaritza paisajeak izandako eraldaketek, zein ondorio ekar ditzakete

pertsonentzat nahiz ingurugirorako? Ahalik eta gehien azaldu beharko dituzu.

71

72

NEKAZARITZA PAISAJEAK KOMENTATZEKO GIDA

1- Paisajearen deskribapena

- Argazkian ikusten dena laburki deskribatzea

2- Paisajearen analisia

- Landaretza naturala (izatekotan)

- Erliebea

- Klima mota antzematu

- Populaketa (ez bada ikusten, ingurumenaren e4zaugarriengatik antzeman daiteke)

- Lursailen forma eta tamaina

- Laboreak

- Teknikak

- Produkzioaren helburua

- Beste alde batzuk: garraiobidea, komunikazioak, eraikinen baldintzak,…

3- Konklusioak

- Nekazaritza paisaje mota

- Kokapen geografikoa

73

BIOTEKNOLOGIA ETA LABORANTZA TRANSGENIKOA

Testu liburuko 65. orrialdean duzun maparen irakurmena eta analisia egin

Egin maparen iruzkina, horretarako etortzen den testua erabili dezakezu.

Bila ezazu Geografiako blogean linkak gai honetaz informazioa zabaltzeko.

Atera ondorioak

74

PPT-ko aurkezpena egin

- Klasean 6 talde antolatuko dira.

- Talde bakoitzak nekazaritza paisaje mota bati buruzko aurkezpena egingo du. Horretarako egin behar diren jardueraj hurrengoak dira:

o Azaldu nahi denaren Gidoia egin

o Material grafikoa bilatu

o Testua egin

o Adibideak bilatu eta jarri

- Taldeak klaseari aurkeztu beharo dio eta azaldu.

Argibideak PPT-ko aurkezpena ondo egiteko:

- Azaldu nahi duzunean oso inportantea da ordena eta argitasuna

- Diapositiba bakoitzean testu txikia joango da, jendeak asko irakurri behar badu ez du arreta jartzen, eta aspertu egiten dia. Testu txikia azaltzeko soportea da.

- Faltatzen den testua azalduko da

- Irudiak oso inportanteak dira ondo ulertarazteko

- Konklusioak

Argibideak aurkezpena egiteko

- Aurkezpena hasi baino lehen aurkeztu gaia.

- Hitz egin lasai eta astiro

- Arreta deitzeko baliabideak erabili: galdera erretorikoak, ahots tonua aldatzea, monotonia ekiditzen, adibideak jarri,…

- Konklusioak ematen amaitu

75

Birpasa

LEHEN SEKTOREA ETA BERE ESPAZIOAK

1. Zein herrialdeek dute populazio gutxiago lehenengo sektorean jarduten? Zergatik gertatzen da

hori? Nolakoa da euren produktibitatea eta zer dela eta?

2. Zein desberdintasun daude landa espazioaren eta nekazaritza espazioaren artean?.

3. Adieraz ezazu egia ala gezurra diren hurrengo baieztapenak:

a) Laboreak hobeto ematen dira 15ºC-tik azpitik

b) Mendi magaletan, aldapak direla eta, ezinezkoa da edozein labore lantzea.

c) Garia klima zehatz batean ematen den laborea da.

d) Terrazak edo mailak lautadetan erabiltzen dira uholdeak ekiditzeko.

e) Mendiaren orientaziorik onena nekazaritzarako iparra da.

f) Lurzoru azidoegiak desegokiak dira labore batzuetarako.

g) Lurzoru sakonenak lautadetan eta haranetan aurkitzen dira.

4. Zer dela eta lurra gehiegi ustiatzen da? Zer erakartzen da fenomeno horretatik?

5. Nola zuzen daitezke nekazaritzarako hurrengo eragozpenak?:

idortasuna,

lur antzua edo agorra,

klima hotza, haizea,

76

landareen izurriteak,

belar txarrak.

6. Lurraren jabegoaren antolaketak nola eragiten du paisajean? Deskriba ezazu.

7. Laboreen sistemen aniztasuna zer dela eta sortzen da? Pentsa ezazu eta erantzun.

8. Nekazaritza tradizionalak zein ezaugarri ditu?

9. Nekazaritza ibiltariak baimentzen du giza-talde haundi bat elikatzea? Zergatik?

10. Arrozaren laboreak zein nekazaritza paisaje sortzen du? Deskriba ezazu. Zeintzuk dira bere

teknikak? Ez badituzu ezagutzen ikertu..

77

11. Merkataritza-nekazaritzaren ezaugarriak. Zein herrialdeetan aurkitzen da nekazaritza mota hau?

Zergatik ez da aurkitzen berdin bananduta mundu osotik?

12. Zein desberdintasunak daude Europako nekazaritza paisajeen artean? Zer dela eta da hori?

13. Zergatik Plantazio-nekazaritzari espekulatiboa deitzen zaio? Herrialde azpigaratuetan badago,

nekazaritza tradizionala, herrialde mota horiei dagokiena, izango da? Azal ezazu.

78

NEKAZARITZA PAISAJEAK DBHko 3. Maila - GIZARTE

AUTOEBALUAKETA

Irakurri arretaz eta hobeto doakizuna markatu.

Hurrengo kontzeptuei buruz nire ezagupen maila da Asko Gutxi Ezer ez

1. Badakit zein eralazioa dagoen herrialde baten garapen maila- eta lehenengo

sektorea lan egiten duen populazio kopuruaren artean eta zergatik.

2. Bereizten dut eta dakit azaltzen nekazaritza espazioa eta landa espazioaren

artean dauden ezberdintasunak.

3. Ezagutzen ditut nekazaritza jarduera baldintzatzen duten faktoreak.

4. Nekazaritzarako dauden oztopo natural ezberdin batzuk nola ekidi datezken

dakit.

5. Presio demografikoak ingurgiroan egiten duen eragina badakit azaltzen.

6. Paisaje bat eratzeko jabego motak daukan garrantzia azaltzen dakit

7. Badakit azaltzen ustiapen motak nola eragin dezake paisaje bat.

8. Zer diren nekazaritza politika eta erreformak eta zeintzuk izan daitezke

beren helburuak azaltzen dakit.

9. Zer den produktu trnsgenikoa dakit.

10. Nekazaritza paisaje baten osagaiak ezagutzen ditut.

11. Township zer den eta non aurkitzen diren dakit.

12. Openfield eta bocage zer diren eta bereizten dakit

13. Openfield-i eta bocage-ri zein populaketa moda dagokie dakit.

14. Badakit bereizten eta definitzen hurrengo kontzeptuak: monolaborantza,

polilaborantza, laborantzae intentsiboa, laborantza estentsiboa.

15. Biziraupen laborantzak eta merkataritza laborantzak dituzten ezaugarriak

dakizkit.

16. Nekazaritza sistema trdizionalek dituzten ezaugarriak ezagutzen ditut.

17. Arrozaren nekazaritza tradizionalk behar dituen lanak ezagutzen ditut.

18. Nekazaritza sistema garatuek dauzkaten amankomuneko ezaugarriak

ezagutzen ditut.

19. Europan dauden nekazaritza sistemak eta laboreak ezagutzen ditut.

20. Herrialde garatuetan ematen diren nekazaritza paisajeak eta dituzten

ezaugarriak ezagutzen ditut.n

21. Plantazio nekazaritza dituen ezagarriak dakizkit.

22. Badakit azaltzen zer den nekazaritza espekulatiboa.

23. Ezagutzen ditut nekazaritza sistema tradizional garrantzitsuenak: non

24. Nekazaritza paisajeak analisatzen eta iruzkintzen dakit

25. Gai honetaz informazio garrantzitsua bilatzen eta lantzen dakit