COLEGIO DE LETRAS CLÁSICAS
PATRICIA VILLASEÑOR CUSPINERA
LATÍN
VOCABULARIOS ESPECÍFICOS DE ERNST HABENSTEIN, EBERHARD HERMES Y HERBERT ZIMMERMAN
FACULTAD DE FILOSOFÍA Y LETRAS DIRECCIÓN GENERAL DE ASUNTOS DEL PERSONAL ACADEMICO
UNIVERSIDAD NACIONAL AUTÓNOMA DE MÉXICO
Dirección General de Asuntos del Personal Académico
Programa de Apoyo a Proyectos Institucionales
para el Mejoramiento de la Enseñanza (PAPIME)
PROYECTO PAPIME ! 94034:
Elaboración de material didáctico para la enseñanza de las lenguas
clásicas en la Facultad de Filosofía y Letras de la UNAM
Diseño de potiada: Gabriela Carrillo
Primera edición: 2004
D. R. © 2004 Facultad de Filosofía y Letras, UNAM Ciudad Universitaria, 0451 O, México, D. F.
Impreso y hecho en México
ISBN: 970-32-1855-5
PREFACIO
Este libro es la segunda parte de la adaptación del Grund- und Au.fbauwortschatz. Latein ("Vocabulario Fundamental y Específico. Latín"), elaborado por Ernst Habenstein, Eberhard Hermes y Herbert Zimmermann, y contiene los "vocabularios
'fi ,, espec1 icos . Estos vocabularios están pensados para utilizarse según los
textos que se trabajen, en distintos niveles, y no necesariamente en los primeros años; no se trata de palabras indispensables para leer cualquier texto latino, sino palabras que corresponden a un campo semántico preciso, que complementa el vocabulario fundamental; según los textos que se quieran leer, habrá que conocer y aprender de memoria el vocabulario específico necesario para ellos.
Los vocabularios específicos están ordenados según el contenido léxico, es decir, en grupos temáticos por campos semánticos o "grupos de cosas", porque este vocabulario debe adquirirse en un trabajo léxico más unido al contexto. En los vocabularios específicos se presenta nuevamente el "vocabulario fundamental", de acuerdo con su campo semántico, para que se repita desde el punto de vista del contenido de la palabra. Los giros y oraciones paradigmáticas se encuentran en cada una de las palabras de cada grupo temático.
En el índice alfabético se proporcionan los datos de la posición de los vocablos de los "vocabularios específicos", y se señala si pertenecen al "vocabulario fundamental".
7
Cada uno de los grupos del vocabulario específico 1.:stá articulado en varias secciones:
1. verbos; 2. sustantivos; 3. adjetivos, y 4. adverbios, en su caso. Las palabras del vocabulario fundamental están en negritas.
Entre paréntesis se encuentra la palabra de la cual se derivan, o con la cual se relacionan etimológicamente.
Hay algunas palabras del vocabulario específico, o del vocabulario fundamental, que tienen dos o tres significados fuertemente determinados que apuntan igualmente a varios grupos del vocabulario específico; esto se da a partir de un significado básico ya inusitado. Las palabras de este tipo se encuentran en cada uno de esos grupos.
El índice alfabético contiene todas las palabras del vocabulario fundamental y del vocabulario específico, en orden alfabético. En palabras o formas particulares que están subordinadas a otra palabra, un suplemento en esta última sefíala el lugar en que se encuentran.
8
abl. acus. adj. adv.
ca. card cf comp.
dat. f gen.
gr. i.e. impers. indecl.
loe.
ABREVIATURAS
ablativo m. masculino acusativo n. neutro adjetivo num. numeral adverbio, adverbial ord ordinal aproximadamente p. ej. por ejemplo cardinal pas. pasivo compárese pf perfecto comparativo pers. persona dativo pl. plural femenino pres. presente genitivo se. sin duda gnego sing. singular esto es sub}. subjuntivo impersonal super l. superlativo indeclinable sus t. sustantivo locativo H opuesto a, antónimo
9
LATÍN VOCABULARJOS ESPECÍFICOS
l. CANTIDAD
..... adjdere, didI, ditum ( dare ), añadir,
agregar adlicere, io, iecT, iectum (iacere),
añadir augere, auxT, auctum, aumentar
hostium numerus in dies augetur, cada dra aumenta el número de los enemigos
com ple re, evI, etum ( cum ), completar
..... amplitodo, dinisf (amplus), anchu
ra, grandeza, importancia circuitus, us m. ( circum - rre), vuel
ta,. contorno, circuito magnitüdo, dinisf (magnus), gran
deza, magnitud modus, I m., modo, manera, medida moles,isf, l. masa,mole;2. esfuerw
..... ambo, ae, o, los dos juntos, ambos .amplus, a, um, amplio, ancho, im-
portante brevis, e,.breve, corto
11
crescere, crevI, cretum, crecer cumulare, vr, tum, acumular, amon
tonar, aumentar, concluir demere, dempsr, demptum (de -
emere), quitar delminuere, ur, ütum, disminuir,
reducir metrrr, mensus sum, medir minuere, uI, minütum (minus), dis
minuir
multitüdó, dinisf (multus), multitud
numerus, I m., número, serie, rango in deorum numero referre,
contar entre los dioses paucitas, atisj (paucr), [cualidad de
poco:] escasez, poca cantidad pondus, eris n. , peso
ceterus, a, um, restante ceterI, ae, a, los de,más, el resto
comlplüres, complüra, varios
creber, bra, brum (adv. crebro), numeroso, frecuente
conctus, a, um ( cum), todo entero, total conctJ, ae, a, todos juntos
exiguus, a, um (exigere), exiguo, pequeño, poco importante
frequens, entis, numeroso, frecuente
grandis, e, grande, grandioso, importante
immanis, e, enorme, desmesurado immensus, a, um (in - -metrrI), sin
medida, inmenso, enorme ingens, entis, ingente, enorme magnus, a, um (magis), grande (B
parvus) comp. maior, us, mayor, más
grande super!. maximus, a, um, máxi
mo, el más grande modicus, a, um (modus), mode
rado, modesto multus, a, um, mucho, numeroso
(Brarus), comp. pi. pi Ores, plüra, más, los
más super!. sing. plü.rimus, a, um,
muchísimo super!. pi. plürimr, ae, a (plüs),
muchísimos
.A.Numerales
nimius, a, um (nimis), muy grande, demasiado grande
omnis, e, todo, cada parvus, a, um, pequeño ( B mag
nus)
comp. minor, us, menor, más pequeño
super!. minimus, a, um, muy pequeño, el más pequeño
parvi facere, parvr aestimare, menospreciar
parvI esse, valer poco minoris vendere, vender más
barato paucI, ae, a, pocos plerusque, pleraque, plerumque, la
mayor parte plerique, pleraeque, pleraque,
la mayoría rarus, a, um, raro, escaso, singular
(Bmultus) adv. raro, rara vez, de vez en
cuando reliquus, a, um (relinquere), res
tante singulI, ae, a num. distr., cada uno,
sendos totus, a, um, todo entero üniversus, a, um (ünus-vertere),
todo, total, universal, general
La forma de los números romanos procede de la de los griegos, pero sólo en parte: 1 indica "un dedo"; 11, "dos dedos"; 111, "tres dedos"; V representa una mano, esto es, "cinco dedos"; IV, una mano menos un dedo, esto es, "cuatro dedos", y X, dos manos,
12
es decir, "diez dedos". Originalmente, el signo que indicaba "cien" era la 9 ( xórrrra ), que se simplificó en C, la letra inicial de centum; para indicar "cincuenta", se utiliza la L, que era la mitad de la C. El signo para indicar "mil" era la f (fü yaµµa ), que fue sustituida por la M inicial de mflle; sin embargo, el signo para indicar "quinientos'', D, originalmente era la mitad de una f.
bis num. adv., dos veces centum (C) num. card indecl , cien decem (X) num .. card. indecl., diez decimus, a, um (X.) num. ord.,
décimo ducentT, ae, a (CC) num. card.,
doscientos duo, ae, o (JI) num. card., dos duodecim (XII) num. card. indecl.,
doce mTlle (M) num. card. indecl. (pi.
mTlia, ium), mil, millar, incontable
nonus, a, um (IX.) num. ord., noveno
novem (IX) num. card. indecl., nueve
octavus, a, um (VIII.) num. ord., octavo
octo (VIII) num. card. indecl., ocho primus, a, um (f.) num. ord. y
super!. (prae), primero (de muchos)
quartus, a, um (fV.) num. ord., cuarto
13
quattuor (IV o IIII) num. card. indecl., cuarto
quinque (V) num. card. indecl., cinco
quTntus, a, um (V.) num. ord., quinto secundus, a, um (II.) num. ord.,
segundo, favorable, propicio semel num. adv., una vez septem (VII) num. card. indecl.,
siete septimus, a, um (VII.) num. ord.,
séptimo sex (VI) num. card. indecl., seis sextus, a, um (VI.) num. ord., sexto ter num. adv., tres veces tertius, a, um (III.) num. ord., ter
cer, tercero tres, tria (III) num. card., tres triginta (XXX) nu!'l. card. indecl.,
treinta ündecim (XI) num. card. indecl.,
once ünus, a, um (1) num. card., uno,
uno solo, único vigintI (XX) num. card. indecl.,
veinte
A Adverbios de cantidad
adeo, tanto admodum, bastante, considerable-
mente, muy, por completo circiter, alrededor, aproximadamente fere o forme, casi, aproximadamente longe (con comp. o super!.) , con
mucho magis, [en grado mayor:) más, más
bien super!. maxime, [en el mayor
grado:] sobremanera, sobre todo ·
magnopere, insistentemente, más minus, menos
super!. minime , lo menos posible, de ninguna manera
modo, sólo multo (con comp.), mucho (más) multum, mucho nimis, demasiado nimium, demasiado omninó, absolutamente, en total,
en general paene, casi partim, en parte, parcialmente
partim ... partim, en parte ... en parte
parum, poco, muy poco paulatim, poco a poco, paulati
namente
14
pauló (ante, post), poco, un poco (antes, después)
paulum, poco, un poco plérumque, generalmente, la
mayoría de las veces plüs,más
super/. plürimum, lo más potius, más bien
super/. potissimum, principalmente, s9bre todo
praesertim, sobre todo, especialmente
prope, casi quam, cuanto
maior quam ... , mayor que ... quam celerrimé, tan rápido como
se pueda quantó, cuanto quantum, cuanto, cuánto quo ... eó (con comp.), tanto (más) .. .
cuanto (más) quotiéns ... (totiens), cuantas
veces .. . tantas veces satis, suficientemente
satis multI, un buen número tam, tan, tanto tanto, tanto tantum, sólo valde,más vix, apenas
U.TIEMPO
2.1 Días y estaciones
• aestas, atisf, verano, estío aetatem agere, pasar la vida summa aestáte, en pleno verano irrita aestate, al principio del
verano ann us, Tm., año, estación (del año)
adv . quotannls, cada año , anualmente
autumnus, Tm., otoño autumno exeunte, al final del
otoño di es, eI m. f, m. día;/ plazo
ad multum diem , hasta muy entrado el día
adv. hodie, hoy adv. postridie, al día siguiente adv. prTdié, el día anterior adv. herT, ayer adv. eras, mañana adv. cottTdie, cada día, diaria
mente adv. diü (comp. diütius; super/.
diotissime), mucho tiempo adv. interdiü, durante el día
hiems, emisf, invierno
ineunte hieme, al principio del invierno
hóra, ae f (gr.), hora, tiempo hora sexta, en Ja sexta hora: al
mediodía Iüx, lücisf (lacere), luz, amanecer
prima lüce, al amanecer ante lücem, antes del amanecer
mensis, is m., mes(= ciclo lunar) meridiés, éI m. (medius - dies),
mediodía
15
nox, noctisf, noche multa nocte, en plena noche, a
altas horas de la noche adv. noctü, de noche
ver, ver is n., primavera vesper, err m., la tarde
sub vesperum, al atardecer adv. vesperr, por la tarde
vigilia, ae f (vigil), guardia nocturna, vigilia: período de una . guardia nocturna (de) tertia vigilia , en el tiempo
de la tercera guardia: en el tercer cuarto de la noche
.A aestivus, a, um (aestils), del verano,
veraniego, estival annuus, a, um (annus), que dura
un año, anual
A Meses
Ianuarius, a, um, enero Februarius, a, um, febrero Martius, a, um, marzo Aprilis, e, abril Maius, a, um, mayo Iünius, a, um,junio Quinctilis, e~ lülius, a, um (a partir
del año 44 a. C., en honor de C. lülius Caesar),julio
cottidianus, a, um (cottidié), coti-diano, diario
diüturnus, a, um (diü), duradero hibernus, a, um (hiems), invernal nocturnus, a, um (noctü), nocturno
Sextrlis, e = Augustus, a, um (a partir del año 8 a. C., en honor de Augustus), agosto
September, bris, bre, septiembre October, bris, bre, octubre November, bris, bre, noviembre December, bris, bre, diciembre
Nota: La cuenta desde QuznctT/is hasta December, se debe a que el año romano, hasta 153 a.c., empezaba en el mes de marzo.
A Fechas
El año se designaba con el nombre de los dos cónsules que habían sido elegidos para ese período (por ejemplo, M Tullio Cicerone C. Antonio Hybridá consulibus = 61 a.C.); posteriormente, para designar el año, se partía de la fecha en que, según la tradición, se había fundado la ciudad de Roma, es decir, a partir del 753 a.C.: ab urbe conditá (por ejeqiplo, 691 a. u. c. = 63 a.C.). Para indicar el día, se utilizan los tres días de cada mes que tenían nombre: Calendae, Nonae, ldüs; en estos días, se utiliza el ablativo acompañado del nombre del mes. Los otros días se designan de manera que expresen los días que faltan para la fecha con nombre fijo más cercana, contando también
16
los días límite; para ello, se utilizan los numerales ordinales (por ejemplo, ante diem quíntum Calendas Februáriás = a.d. V Kal. Febr., o V a.d. Kal. Febr. =28 de enero). El día anterior a las Calendas, a las Nonas y a los Idus, se indica con el adverbio prídie (prid. ): prídie ldüs Martiás = 14 de marzo.
.A Calendae, arum f pi. (Kal.), las
calendas (originalmente, el día de la luna nueva), primer día del mes
Nonae, arum/ pi. (Non.), las nonas (originalmente, el día en que la luna estaba en cuarto crecien
. te, es decir, el noveno día antes
2.2 Transcurso del tiempo
• delsinere, siI, situm, dejar, aban-donar, cesar
di~ferre, fero, distulI, dJlatum, diferir quod differtur, non aufertur, no
se cancela lo que se difiere dorare, vr, tum, durar exlire, eo, iI, itum, salir
quintó anno exeunte, al final del quinto año
ex¡spectare, vI, tum (species), esperar
in¡cipere, io, coepI, inceptum (capere ), comenzar
inlire, eo, iI, itum, entrar, iniciar consilium inire, iniciar una
deliberación
de los Idus), 5º. día del mes; en marzo, mayo, julio y octubre, 7°. día del mes
Idos, uum f pi. (Id.), los idus (originalmente, el día de la luna llena), 13°. día del mes; en marzo, mayo, julio y octubre, 15º. Día.
interlmittere, misI, missum, interrumpir quinque diebus intermissTs,
después de cinco días matorllre, vr, tum (matorus), apre
surar( se), actuar oportuna-mente
17
morarT, tus sum (mora), morar, habitar
Ordrrr, ior, orsus sum, comenzar pergere, perréxI, perréctum (per
-regere), continuar, proseguir, ponerse en camino Ire pergit, se dirige
relstare, stitr, restar, resistir tardare, vr, tum (t~rdus), retrasar,
detener
aevum, r n., época, edad, siglo, eternidad omnis aevr homines, hombres
de toda edad celeritas, atisf (celer), rapidez ex itus, üs m. ( exrre ), salida, resul-
tado fin is, is m., fin, límite initium, iI n. (inire ), inicio, principio intervallum, T n., intervalo, plazo mómentum, T n. (movere), trans-
curso del tiempo, momento mora, aef, demora, tardanza novitas, atis f (novus), novedad,
lo insólito principium, iT n. (prrmus - cape
re ), principio saeculum, In., edad, siglo spatium, iI n., espacio (de tiempo),
plazo
.. spatium consilir habendI, tiem
po de reflexionar
aeternus, a, um (aetas), eterno antiquus, a, um (ante), antiguo (B
novus) assiduus, a, um (assidere), asiduo,
continuo brevis, e, breve, corto
brevT (se. tempore), en breve, pronto
celer, eris, ere, rápido continuus, a, um (continere), conti
nuo, ininterrumpido futürus, a, um (es se), futuro matürus, a, um, maduro, oportu
no, precoz
18
tempestas, atisf (tempus), período tempus, oris n., tiempo
brevI (se. tempore ), en breve, pronto
futürum (tempus), el (tiempo) futuro
praesens (tempus), el (tiempo) presente
praeteritum (tempus), el (tiempo) pasado
suo tempore, en el tiempo preciso
pro tempore et re, según las circunstancias
procedente tempore, en el transcurso del tiempo
varietátes temporum, los cambios de las estaciones
vetustas, atisf (vetus), vejez, larga duración
novus, a, um, nuevo ( B antrquus) quid novT?, ¿qué hay de nuevo?
perpetuus, a, um (per - petere), perpetuo, continuo in perpetuum, para siempre
posterus, a, um (post), siguiente, venidero comp. posterior, ius, posterior,
más tardío priorI posterius iungitur, lo
último se une con lo primero superl. postremus, a, um, últi
mo, postremo praesens, entis (praeesse), presen
te
praeteritus, a, um (praeterire), pasado
primus, a, um superl. (prae), primero (de muchos)
prior, prius cotnp. (prae), primero (de dos)
rapidus, a, um ( rapere ), rápido recens, centis, nuevo, reciente
(B vetus) repens, entis y repcntinus, a, um,
repentino
2.3 Adverbios de tiempo
adhüc, hasta ahora, aún aliquando, algún día, un día amplius, además, luego, más antea, antes deinde o dein, luego, después demum, finalmente denique, por último, finalmente denuo (dé-novo), de nuevo, ctra vez externpló, al instante, inmediata-
mente iam,ya inde, desde entonces interdurn, a veces, en ocasiones intereá, mientras, entre tanto interim, entre tanto iterum, otra vez, por segunda vez mane, por la mañana modo, hace poco, ahora
modo ... modo, por un hdo ... por el otro
nondum, aún no nunc, ahora nüpcr, recientemente, hace poco olim, un db, hace tiempo, antafí.o pastea, después, luego
19
repentinum venenum, veneno de acción rápida
sérus, a, um, tardío subitus, a, um (subire), súbito, re
pentino tardus, a, um, lento, tardo tempestrvus, a, um (tempus), opor
tuno, temprano, precoz ve tus, teris, viejo ( B recens) vetustus, a, um (vetus), viejo, ve
tusto
postremo, por último prrmo, al principio, primeramente primum, por primera vez, primero
prñnum (prñno) ... tum (deinde) ... postremo (denique) ... , pri-mero (en primer lugar) ... lue-go (en segurido lugar) ... por último (al final) ...
quando, cuando, interr.: cuándo quondam, un día, hace tiempo repente, de pronto, repentinamente rürsus, otra vez saepe (comp. saepius; super!.
saepissime), a menudo semper, siempre sero, t:irde, muy tarde statim, al instante, inmediatamente su bito, súbitamente tandcm, finalmente tum, tune, entonces, luego umquaín, alguna vez
numquam, nunca nonnmnquam, a veces
üsque, a cada punto, continuamente, siempre
2.4 Edad
Á. adolescere, evT, adultum (ad -
al ere), crecer crescere,crev~cretum,crecer
Á. adulescens, tis m. (adolescere),jo
ven adulescentia, ae f (adulescens),
juventud aduléscentulus, r m. (aduléscens),
jovencito, muchacho aetas, atisf, edad, época Tnfans, ntis m.f (in- - farr), infan
te, niño pequeño ab Infante, desde niño = desde
la niñez iuvenis, is /JJ., joven iuventüs, Otisf (iuvenis), juven
tud, los jóvenes maiores, um m. pi. (magnus), los
antepasados mos maiorum, el modo de vida
de los antepasados origo, ginisf (orirI), origen
Á. aequalis, e (aequus), igual, de la
misma edad sacrificium aequzle huius urbis,
un sacrificio tan antiguo corno esta ciudad
20
inveterascere, avr ( vetus), envejecer, arraigarse
senescere, senur (senex), envejecer
posterI, orum m. pi. (posterus), descendencia, posteridad celebre ad posteros nomen, un
nombre célebre para la posteridad
pu ella, ae f (puer), niña, muchacha puer, erI m., niño, muchacho, es
clavo a puero; a pueris, desde niño=
desde la niñez pueritia, aef (puer), niñez
inde a pueritia, desde niño= desde la niñez
senectüs, ütisf (senex), vejez, an-cianidad
senex, sen is m. f, anciano vir, virI m., hombre, varón virgo, in is f, virgen, doncella,
muchacha
Infans, ntis (in- - farI), balbuceante
puerrlis, e (puer), de niño, infantil, pueril
senilis, e (senex), de anciano, senil
2.5 Épocas, historia
Á. celebrare, vI, tum, visitar mucho,
frecuentar, celebrar comlmemorare, vI, tum, [recordar:]
citar, mencionar conlservare, vr, tum, guardar, con
servar ferre, ferO, tulI, latum, llevar, traer
fertur; feruntur; ferunt, se cuenta, se dice
Á.
Homerus caecus fuisse fertur, se dice que Homero era ciego
antrquitas, atis f (antrquus), antigüedad
glOria, aef, gloria, fama historia, ae f (gr.), investigación,
historia memoria, aef, memoria, recuerdo,
conmemoración
Á.
patrum memoria, en el tiempo de nuestros padres
memoriae tradere, transmitir a la posteridad
memoriae prodere, dejar su recuerdo a la posteridad, transmitir, referir
celeber, bris, bre, célebre, popular, solemne
imlmemor, orís, olvidadizo, sin memoria
meminisse, recordar memorare, vr, tum, recordar, men
cionar crvitas incredibilis memoratü
est quantum tum creverit, es increíble cuánto se ha extendido el Estado
obliv'íscI, oblitus sum, olvidar recordarr, tus sum (re- - cor), re
cordar tráldere, didI, ditum (dare), entre
gar, transmitir
memoria ten ere, conservar en la memoria
mentio, onis f (mens), mención, recuerdo
monümentum, In. (monere), recuerdo, monúmento
recordatio, anís f (recordar!), recuerdo
reliquiae, arumf pl. (reliquus), restos, reliquias
res gestae (res y gerere), hechos, hazañas, historia
21
memor, oris (meminT), memorioso, de buena memoria
prrscus, a, um (prae), antiguo prTstinus, a, um (prae), anterior.
antiguo
111.LUGAR
3 .1 Situación
• ablesse, sum, fuI, estar lejos, estar ausente, faltar
adlesse, sum, fuI, estar cerca, estar presente, asistir
atltingere, attigI, attactum (tangere), tocar, colindar
circumlstare, stetI, estar alrededor, rodear
conlsistere, stitI, colocarse, detenerse
conlstare, stitI, 1. detenerse, mantenerse firme ex animo constamos et corpore,
estamos constituidos de alma y cuerpo
conltingere, tigI, tactum (tangere), tocar
dilstare, estar lejos, distar, distinguirse
esse, sum, fuI, futürus, ser, estar, haber, existir sunt quI ... ( + sub).), hay quie
nes ... = algunos ... meum (eius) est, es mi (su) de
ber, es mi (su) tarea P,St ut... ( + sub).), es un hecho
que ...
22
magnI esse, valer mucho virtütis est..., es señal de valor... exemplo (dat.) esse, servir de
ejemplo non est quod (car) ... (+ subj.),
no hay razón para que ... id quod est, lo que de hecho
sucede exl(s)istere, stitI, surgir, mostrarse,
presentarse exlstare, sobresalir, mostrarse,
existir habere, uI, itum, tener
se habere, portarse, conducirse, ser
aliter res se habet, las cosas son diferentes
iacere, uI, yacer inlesse, Insum, InfuI, estar en, ser
inherente a Inlstare, InstitI, acometer, lanzarse
sobre, ser inminente, amenazar nox Instat, anochece
manere, mansI, mansum, permanecer, quedarse
pendere, pependI, pender, colgar, estar suspendid0
pendet bellT fortuna, es incierta la suerte de la guerra
per¡manere, mansI, mansum, permanecer, perdurar
relmanere, mansI, quedar, permanecer
... status, üs m. (stare), estado
bellI status, causa de guerra
• absens, entis (part. pres. abesse), ausente te praesente absente, estés o no
estés Inlstabilis, e, inestable, inconstante integer, gra, grum (in- - tange
re ), íntegro, entero, intacto in integrum restituere, devol
ver a la situación original praesens, entis (part. praeesse),
presente
3 .2 Orientación
• appropinquare, vI, tum (ad - pro-pinquus ), acercarse
colllocare, vI, tum, colocar eminere, uI(e___:mináñ), sobresalir,
elevarse, hacerse notar frnire, VI, tum ( rmis ), limitar, ter
minar, concluir
sedere, sedI, sessum, sentarse stÍlre, stetI, statum, estar superlesse, sum, fuI, quedar,
restar; sobrar; ser superior
ad praesens, in praesens, por el momento
praesens classem imperio regebat, dirigía personalmente la flota.
solutus, a, um (solvere ), suelto, libre
stabilis, e (stare), estable, fijo, constante, duradero
23
vagus, a, um, vago, inconstante, indeterminado, suelto
imminere, uI (in - minarI), estar suspendido sobre, elevarse por encima de, amenazar
locare, vI, tum (locus), poner, colocar
perltinere, uI, tentum (tenere), llegar (a), extender( se)
... aditus, üs m. (adrre), paso, entrada ager, grI m., 1. campo; 2. región altitüdO, dinis/ (altus), altura, pro-
fundidad, altitud angulus, I m., ángulo, rincón finés, ium m. pi., territorio, región gradus, üs 171., paso, escalón, gra-
do intervallum, r n., intervalo, espacio
intermedio, distancia latitudo, dinis f (latus), anchura,
latitud locus, I m., lugar
loca, órum n. pi., lugares, región
... adversus, a, um (advertere), voltea
do, contrario, adverso collis adversus huic et contra
rius, una colina que está en frente y que pertenece al enemigo
altus, a, um (alere), alto, profundo amplus, a, um, amplio, ancho, im
portante amplissimr virr, hombres muy
respetados angustus, a, um, angosto, estrecho brevis, e, breve, corto continuus, a, um (continere),
continuo, ininterrumpido adv. continuo, continuamente
contrarius, a, um (contra), contrario, perteneciente al enemigo
diversus, a, um (drvertere), contrapuesto, diverso
24
loco hostinm habere, tener (considerar) como enemigo
poenae loco, en vez de un castigo
longitodo, dinis f (longus), lon-gitud
passus, üs m., paso (1.5 m) regio, Onis/ (regere), región si tus, us m., situación, sitio spatium, ir n., espacio, extensión
mille pass os, una milla romana (1.5 km)
summa, ae/ (summus), conjunto, suma, punto principal
excelsus, a, um ( excellere ), muy elevado, excelso
exterus, a, um (extra), externo, extranjero comp. exterior, ius, más afuera,
exterior . super!. extremus, a, um, extre
mo, último, remoto fínitimus, a, um (frnis), vecino (de
frontera) Inferior, ius (rnfra) comp., más bajo,
inferior super!. Infimus, a, um e Tmus, a,
um, el más bajo, ínfimo rnf"mrtus, a, um (rmis), intenninable,
indeterminado, infinito interior, ius (intra) comp., interior
super!. intimus, a, um, íntimo latus, a, um, ancho, amplio
longinquus, a, um (longus), largo, de larga duración, muy separado
longus, a, um, largo medius, a, um, medio
medio in foro, a la mitad del foro propinquus, a, 1;1m (prope), vecino,
cercano, pariente propior, ius (prope) comp., más
cercano, más semejante, más apropiado super!. proximus, a, um, próxi
mo, el más cercano, el más semejante, próximo pasado
3 .3 Movimiento
... abjire, eo, iI, itum, alejarse acjcedere, cessT, cessum, acercar-
se, agregar adlvenrre, venr, ventum, llegar adjvolare, vr, tum, acercarse volan
do, acercarse de prisa ascendere, cendI, cénsum (ad),
ascender ( ~ descendere) cedere, cessI, cessum, caminar,
marchar; ceder bene cessit, salió bien praeda victoribus cedet, el botín
les tocará a los vencedores circu(m)jrre, eó, ir, itum, pasar,
recorrer, dar la vuelta, ir alrededor
colrre, eo, ir, itum, reunir(se), encontrarse
conjcurrere, curñ, cursum, correr juntamente, acudir en masa
25
situs, a, um, puesto, colocado superus, a, um (supra), de arriba,
superior comp. superior, ius, más alto,
superior, anterior super!. summus, a, um y supré
mus, a, um, muy alto, el más alto, sumo, supremo
in summo monte, en la cima del monte
ulterior, Oris (ultra) comp., del otro lado, ulterior super!. ultimus, a, um, muy ale
jado, extremo, último
conjferre, fero, tulI, collatum, reunir, comparar sé cOnferre, ir a, refugiarse
cónscendere, scendr, sceinsum (cum), subir sobre, montar, embarcarse
conjvenire, venI, ventum, reunir( se) eO convenire, reunirse allí in forum convenire, reunirse en
el foro amicum convenire, reunirse
con un amigo currere, cucurrI, cursum, correr,
apresurarse dejcédere, cessI, cessum, mar
charse dejesse, sum, fui, faltar déscendere, scendI, scénsum (de),
descender ( ~ ascendere)
drlgredr, ior, gressus sum, alejarse, apartarse
dislcedere, cessI, cessum, apartarse
ejgredI, ior, gressus sum, salir errare, vI, tum, vagar, errar, equi
vocarse ejvadere, vasr, vasum, salir, huir,
escaparse exjcedere, .cessI, cessum, salir,
exceder exjire, eo, iI, itum, salir ferrI (pas. ferre), apresurarse,
lanzarse, precipitarse alir aliam in partem feruntur,
unos se apresuraban a una parte; otros, a otra
haerere, haesI, haesum, adherirse, atascarse, colgar
inlcedere, cessr, cessum, caminar, iirnmpir
inlcurrere, (cu)currT, cursum, incurrir, chocar, caer en
injgredI, ior, gressus sum, entrar, meterse
inlTre, eo, ir, itum, entrar, iniciar InjsequI, secütus sum, seguir
inmediatamente interf cedere, cessr, cessum, inter
ceder, intervenir interf venrre, venr, ventum, inter
venir introfrre, ir, itum, entrar infvadere, vasr, vasum, invadir,
atacar Ire, eo, iI, itum, ir
equo Ire, cabalgar cubitum (supino) rre, irse a
dormir
26
movere, movI, motum, mover, conmover, hacer mover
natare, vr, nadar, flotar obfrre, eo, iI, itum, ir al encuentro,
marcharse; morir ocfcurrere, currI, cursum, correr
al encuentro peragrare, vr, tum (per - ager),
peregrinar, recorrer perf currere, (cu )currr, cursum,
pasar rápidamente perjvenire, venI, ventum, llegar,
alcanzar praecipitare, vT, tum (praeceps ),
lanzar(se) de cabeza, precipit1r(3e)
praeterjire, eo, iI, itum, pasar de largo, pasar al otro lado; omitir
projcedere, cessI, cessum, avanzar procumbere, cubuT, cubitum,
echarse al suelo, postrarse proldlTre, eo, iT, itum, mostrarse,
adelantar, avanzar profgredI, ior, gressus sum, avan
zar, progresar properare, vI, tum, apresurar( se),
darse prisa · rejcedere, cessT, cessum, retroce-
der, desaparecer rejdjire, eo, iI, itum, regresar rejvertI pf revertisse, regresar ruere, rur, rutum, apresurarse,
derrumbarse sejcedere, cessr, cessum, irs~ a un
lado, aislarse sequI, secütus sum, seguir subjire, eo, iI, itum, subir, entrar,
llegar (de repente)
rnbjsequI, secütus sum, seguir inmediatamente
s ucjcedere, cessI, cessum, adelantar, penetrar, suceder, salir bien fratrI succedere, relevar a su
hermano lransgredT, ior, gressus sum, atra
vesar, transgredir 1 ransjire, eo, iI, itum, pasar
Á. adventus, üsm. (advenrre), llegada ascensus, as m. (ascendere ), as-
censo coetus, üs m. (corre), reunión, asam
blea rnncursus, as m. ( concurrere ), con
currencia, choque, encuentro, ataque
l:onventus, üs m. (convenrre), reunión, asamblea
Á. imfmobilis, e, inmóvil
\ .4 Adverbios de lugar
l'ó, hacia allí, allí hactenus, hasta aquí hic, aquí hinc, de(sde) aquí hüc, hacia aquí ihi, ahí
alibi, en otra parte illüc; illo; istüc, hacia allí
27
vagarT, tus sum (vagus), vagar vehere, vexI, vectum, transportar,
llevar vehI, vectus sum, desplazarse,
viajar equo vehI, cabalgar
venire, venI, ventum, venir, llegar versarI, tus sum, detenerse, agi
tarse volare, vr, tum, volar
discessus, as m. ( discedere ), salida, separación, partida
error, oris m. (errare), vagabundeo, error
iter, itineris n., viaje, camino magnis itineribus, a marchas
forzadas iter facere, hacer un viaje
motos, üs m. (movere ), movimiento, emoción
reditus, üs m. (redTre ), regreso
mobilis, e (movere), móvil
istrc, allá istinc, de allá Ionge, lejos
longe lateque, por todas partes nusquam, en ninguna parte, a
ninguna parte obviam (Ire), (ir) al encuentro procul, lejos
qua, l.donde;2.adonde,pordonde
quo, adonde rürsus, hacia atrás, otra vez, por
otra parte ubi, dónde, donde
ubicumque, dondequiera ubrque, por doquier, por todas
partes
28
unde, de donde, desde donde undique, de todas partes, por
todas partes üsque, a cada punto, continua
mente üsque a, de, desde üsque ad, hasta
utrimque, de las dos partes
IV. NATURALEZA
4.1 El cielo y la tierra. El clima
... :1er, aeris m. (gr.), aire aestus, üs m., flujo, oleaje, marea;
ardor, calor aura, aef, aura, aire, soplo, brisa caelum, In., cielo frigus, goris n., frío, frescura
frrgoris atque aestüs patiens, el que soporta el frío y el calor
lülmen, minis n. (fulgere), rayo fulmine ictus, herido por un rayo
L'.rando, dinisf, granizo imber, bris m., lluvia lüna, aef (lüx), luna 111undus, T m., mundo, universo;
atavío a la moda, tocador 11ix, nivisf, nieve 11übes, is/, nube , iccasus, üs m. ( occidere ), ocaso,
oeste, poniente orbis, is m., orbe, círculo
orbis terrarum, el orbe de las tierras: el mundo entero
pluvia, aef, lluvia ros, roris m., rocío srdus, deris n., astro, constelación sol, solis m., sol
(sol) occidens, entis (cadere), puesta del sol, occidente, oeste, poniente
sole occidente, a la caída del sol (sol) oriens, entis ( orrrr), salida
del sol, oriente, este tellüs, ürisf, tierra tempestas, atis f (tempus),
tempestad terra, aef, tierra
(terra) continens, entis, continente
turbo, binis m., torbellino, tormenta üniversum, I n. (universus),
universo ven tus, I m., viento
vento secundo, con viento favorable
29
.. caelestis, e ( caelum), celeste,
celestial caelestes o caelestia, ium, los
cuerpos celestes, los astros calidus, a, um, cálido, caliente frrgidus, a, um (frrgus), frío, fresco
4.2Elcampo
• fluere, flüxT, fluir, afluir, concurrir Inlfluere, flüxr, fluir a, desembocar,
influir
• aequor, oris n. (aequus), llanura, mar (en calma) planr aequora campr, las llanu
ras del campo vastum maris aequor, la vasta
llanura del mar ager, grI m., 1. campo; 2. región amnis, e m., corriente de agua, río
secundo amne, [río abajo:] con la corriente
adverso amne, [río arriba:] contra la corriente
(h)arena, aef, arena, playa, palestra campus, I m. , campo, lugar abierto collis, is m., colina tlüctus, üs m. (fluere), ola, oleaje tlümen, minis n. (fluere ), río, co-
rriente secundo flomine, [río abajo:]
con la corriente adverso flomine, [río arriba:]
contra la corriente
30
sub Iove frigido, [bajo el frío Júpiter, i. e., el dios del clima:] en un clima frío
gelidus, a, um, helado, fresco terrestris, e (terra), terrestre
vastare, vT, tum (vastus), devastar vergere, inclinarse, extenderse
fons, fontis m., fuente, manantial humus, If , tierra, suelo
humI loe., en tierra, en el suelo Insula, aef, isla iugum, In. (iungere), yugo, cima,
cordillera lacus, üs m., lago ITtus, oris n. , costa, playa Jacus, r m., bosque, arboleda mare, is n., mar
terra marique, por mar y tierra mare nostrum, [nuestro mar:]
el Mediterráneo mons, montis m., monte nemus, moris n., bosque, parque ora, aef, playa, costa palos, ndis f , pantano planities, er f (planus), planicie,
llanura planities deserta, una llanura
deshabitada regio, onisf (regere). región
rTpa, aef, ribera, orilla rüpes, is f, roca, peñ.a saltus, Os m., l. desfiladero, paso;
2. bosque, floresta saxum, In., piedra, roca silva, aef, bosque sinus, üs m., 1. cavidad, curvatura;
2. golfo, abismo
• sinus maritimus, bahía, golfo,
ensenada
aequus, a, um, igual, justo, favora-ble, llano
arduus, a, um, escarpado, dificil, alto ( ~ planus)
aridus, a, um, seco, árido cavus, a, um, hueco, cóncavo desertus, a, um ( deserere ), abando-
nado, perdido, desierto, solitario editus, a, um (edere), sobresalien
te, alto, elevado iniquus, a, um (in- -aequus), des
igual, injusto, desfavorable, no llano
4.3 Las plantas y los animales
carpere, psr, ptum, arrancar, coger florere, uI, florecer fruI, fruor, früctus sum (fruitarus),
disfrutar
• ala, ae f, ala animal, alis n. (anima), ser vivien
te, animal
solum, rn., suelo solo (dat.) aequare, nivelar el
suelo tumulus, r m., colina, túmulo umbra, aef, sombra unda, ae/, ola, onda vadum, T n. , vado vallis, is/, valle
maritimus, a, um (mare ), marítimo planus, a, um, llano, plano, claro (~ arduus) adv. plane, claramente, eviden
temente praeceps, cipitis adj. (prae - ca
put), precipitado, escarpado siccus, a, um, seco, sediento vastus, a, um, muy extenso, vasto,
desierto
31
vita fruI, disfrutar de la vida serpere, serpsr, serptum, arrastrar
se, reptar, deslizarse
aper, prr m., jabalí aquila, ae f, águila; estandarte arbor, oris/, árbol
arbores caedere, talar árboles aries, etis m., carnero, ariete asinus, Tm., asno avis, is m., l. ave; 2. presagio, au
gurio bonrs avibus , [con buenas
aves:] con buenos augurios bélua, aef, fiera, monstruo bestia, aef, animal (salvaje)
béstiarum genus, el reino animal bes, bovis m.f, buey can is, is m.f, perro
cavé canem!, ¡cuidado con el perro!
capra, aef, cabra cervus, Tm., ciervo equus, I m., caballo feles, is m.f, gato fera, aef, fiera, animal salvaje flos, flor is m., flor, floración, flore-
cimiento folium, ir n.' hoja früctus, üs m. (frur), fruto, utilidad,
ganancia
A. ferox, ocis (ferus), salvaje, feroz,
obstinado, osado ferus, a, um, silvestre, fiero, indó
mito
4.4 Las piedras y los minerales
A. aes, aeris n., melal: bronce, cobre aqua, aef, agua
tenuís agua , agua poco profunda
argentum, In., plata
32
frúmentum, T 11· (frur), grex, gregis m., rebaño, manada,
muchedumbre herba, aef, hierba laurus, If , laurel leo, onisf, león lupus, r m., lobo ovum, r n., huevo passer, eris m., gorrión pecus, oris n., ganado pecus, udisf, cabeza de ganado piscis , is m., pez pullus, r m., cría, pollo ramus, r m., ramo, rama scorpio, Onis m., alacrán, escorpión semen, minis n. (serere), semilla serpens, entis m. f (serpere ), ser-
piente taurus, I m., toro testado, din is f, tortuga truncus, Tm. , tronco ursus, Tm., oso
volucer, cris, ere (volare), alado, que vuela, volador
argentum grave, plata maciza aurum, in., oro
aurum purum, oro puro cera, aef, cera, tablilla para escribir color, oris m., color, matiz
ferrum, in., fierro, hierro, espada ferro rgnique, a hierro y fuego
lap is, idis m., piedra lrgnum, In., madero, leño marmor, orís n., mánnol materia, aef, madera, materia
A. acer, crís, ere, agudo, agrio, acre,
picante acerbus, a, um (acer), duro, áspero,
amargo (tt dulcis) albus, a, urn , blanco argenteus, a, um (argentum), de pla
ta, argénteo ater, tra, trum, negro, horrible, si
niestro dies ater, día nefasto
aureus, a, um (aurum), de oro, áureo,
dorado candidus, a, um, blanco, cándido,
radiante ( tt niger) densus , a, um, denso dulcis, e, dulce, agradable ( tt acer
bus) dürus, a, um, duro ferreus , a, um (ferrum), de hierro,
férreo
4.5 Fenómenos naturales
A. accendere, cendT, censum(ad), en-
cender, inflamar ardere, arsT, arsum , arder confiare, vT, tum, soplar (junta
mente), atizar
pulvis, veris m., polvo rubor, orís m. (rubere), el rojo, ru
bor, sonrojo, vergüenza varietas, atisf (varius), colorido,
variedad venenum, In. , veneno
venénum haurire, tomar veneno
gravís, e, pesado, grave, serio horridus, a, um (horrere), erizado,
áspero, horroroso Ievis, e, ligero, leve marmoreus, a, um (marmor), de
mármol, marmóreo mollis, e, blando, suave, muelle niger, gra, grum, negro, de· color
obscuro ( tt candidus) púrus, a, um, puro, limpio refertus, a, um, repleto, apiñado
vna undique referta bonTs, una vida plena en todos los sentidos
solidus, a, um, sólido, duradero tenuis, e (tenere), tenue, delicado,
tierno, débil varius, a, um, variado, colorido
di~fundere , füdI, füsum, extender, derramar, difundir
durare, vT, tum (dürus), endurecerse e~fundere, füdT, fü sum, extender,
derramar
33
e!manare, vT, tum , emanar, brotar, proceder
e!rumpere, rüpT, ruptum, salir con ímpetu, brotar
ex(s)tinguere, (s)tTnxT, (s)tTnctum, extinguir, destruir
fervere (o fervere), hervir, arder flagrare, vT, tum, flamear, arder
omnia bello flagrant, todas las cosas arden en guerra
fundere, füdI, füsum , derramar, verter, extender, esparcir
horrere, uT, erizarse, horrorizarse incendcre, cendT, censum (in),
encender, incendiar amare incendT, inflamarse de
amor Tnflammare, vT, tum (in - flamma),
inflamar, encender ir!rumpere, rüpí, ruptum , irrumpir
cinis, neris 111., ceniza tlamma, aef, flama, llama fragor, oris m. (frangere), rompi
mi ento, estrépito, fragor Tgn is, is m., fuego incendium, iT 11. (incendere), incen
dio, fuego liimen, minis n. (lucere), luz, lumbre
.... fervidus, a, urn (fervere), hirviente,
férvido liquidus, a, um, fluido, líquido, claro
34
lavare, lavT, lautum, lavar, bañar lücerc, lüxT (lox), lucir, brillar mergcre, mersT, mersum, sumergir,
hundir misccre, uT, mixtum, mezclar mollTre, vT, tum, ablandar, suavizar,
aflqjar, mullir pro!fundere, fodT, fosum, derra
mar(se ), verter(se) porgare, vT, tum (pürus - agere ),
purificar, justificar, purgar sonare, sonuT, sonar splendere, uT, brillar terere, trivT, trTtum, frotar, desgastar,
agotnr, derroclrnr, dilnpidnr fromcntum tererc, trillnr el grano
Orere, ussT, usturn, quemar, abrasar sem(i)ustum forum , un foro casi
consumido por el fuego
lüx, lücisf, lu z odor, oris 111., olor sonus, T 111. (sonare), sonido, ruido sp lendor, oris 111 . (splendere), es-
plendor, brillo, prest igio strepitus, Os 111., ruido, estrépito, es
truendo
rapidus, a, um (rapere ), arrebatado, que corre rápidamente, rápido
splendidus, a, um (splendere), brillante
V. EL HOl\1BRE
5. l El cuerpo humano
.... formare. vT, tum (forma), formar, dar
forma
.... artus. üs 111 . , miiculación, miembro auris, isf, oreja secundTs nuribus id accipere, oír
esto con alegría bracchium, iT 11., brazo(= parte baja
del brazo) capillus, T 111 .. cabello caput, pitis 11 .. cabeza
ca pite dem isso. con la cabeza incl inada
cervTx, Tcisf , nuca, cerviz. cuello collum. T 11. , cuello cor, cordis n., corazón corpus, poris 11. , cuerpo crTnis, is m., cabello cruor, óris m., sangre (derramada) eros, croris n., pierna cubitu s, r m. (cubare), codo dens, dentis m., diente el extra, ne f (se. manus) , mano
derecha, diestra digitus, T 111 . , dedo (como medida:
co. 2 cm) facies, eTf, faz, cara
praecipitare, vT, tum (praeceps), lanzar( se) de cabeza, precipitar( se)
fauces, ium/ pi., fauces, garganta sitis ürit fauces, la sed abrasa la
garganta femur, mor is n. , muslo fónna, ac/, figura , forma, hermo-
sura fróns, frontis/, frente
a fronte, por delante gen u, ns 11 .. rodilla gremium, iT n., regazo guttur, uris n., garganta habitus , üs 111 . (habere), porte,
apariencia, posición optimo habito , con la mejor
apariencia homo, minis m., hombre (= ser hu-
mano) homo novus, advenedizo, arri-
bista hümanitás, atis/ (homanus), hu
manidad: dignidad humana, fibntropía, cultura, ilustración
lacertus, T m .. brazo (== parte alta del brazo)
35
latus, teris n., lado, costado, flanco a latere, de lado
lingua, aef, lengua manus, üsf, mano
in manos venrre, venir a las manos, pelear
membrum, T n., miembro nasus, T 111., nanz nervus, r 111., nervio, músculo nodus, T 111. , nudo, articulación, en-
redo oculus, 1111., ojo
sibi ante oculos ponere, imaginarse algo
os, oris n., boca, rostro os Tiberis, la desembocadura
del Tíber os, ossis n., hueso pectus, orís n., pecho
toto pectore, de todo corazón pellis, isf, piel pes, pedis m., pie (como medida:
ca. 30cm)
A cruentus, a, um ( cruor), sangrien
to, cruento, sanguinario deformis, e (forma), defonne, desfi
gurado, feo dexter, tra, tru m (o tera, tern m ), de-
recho, diestro, dichoso, propicio fürmosus, a, um (forma), hermoso hümanus, a, um (horno), humano praeceps, cipitis (prae - caput),
[con Ja cabeza por delante:] precipitado
36
pedem referre, retroceder pulchritotlo, dinisf (pulcher), be
lleza robur, boris n., [madera de roble:]
fuerza sanguis, in is m., sangre (en circu
lación); fuerza vital species, elf, aspecto, figura, apa
riencia, especie tergum, 1 n., espalda, lomo
terga vertere, dar la espalda, huir a tergo, por detrás
umerum, i n., hombro venter, tris m., vientre, abdomen vertex , tic is m. (vertere ), vértice,
cima, cabeza vis, vim, vlf, fuerza, poder, violencia
pi. vires, ium, fuerzas vrres solvuntur, se aflojan las
fuerzas viscera, rum n. pi., vísceras, vientre vultus, üs m., rostro, gesto, sem
blante
pulcher, chra, chrum, bello robustus, a, um (robur), [de roble:]
fuerte, robusto sanguineus, a, um (sanguis), de san
gre, sanguíneo sinister, tra, trum, izquierdo,
siniestro tener, era, erum, tierno, suave, jo
ven
5 .2 Emociones y afectos
A ab!horrere, uT, espantarse, apartar
se, aborrecer orationes abhorrent ínter se, los
di sc ursos se contradicen uno al otro
a~ficere, io, lecl, fectum (facere), causar una impresión, afectar, dotar de honore afficere victorem, rendir
honor al vencedor magno dolore affectus est, está
muy afligido amare, vi, tum, amar cupere, iü, plvT, pTtum, desear,
anhelar desTderiire, vT, tum, desear, anhelar
haec scTre desTdero, quisiera saber esto
dolere, ur, dolerse, lamentarse gaudere, gavlsus sum, alegrarse horrere, uI, horrorizarse, erizarse
crTmen horrere, retroceder ante un crimen
indTgnarT, tus sum (indTgnus), estar indignado indrgnandum est, es indignante
in!videre, vTdl, vTsum , envidiar beatiorl invidere, envidiar al
más dichoso TrascT, Tratus sum (Tra), enojarse,
estar enojado laetarI, tus sum, alegrarse
libet, libuit o libitum est, agradar, gustar libens, entis adj., gustoso adv. libenter, con gusto, con
agrado lügere, lüxT, lüctum, llorar, afligirse,
estar de luto metuere, ul, tener miedo miserarT, tus sum (miser), compa
decerse , tener compasión, dolerse
misererI, itus sum (miser), compa-decerse
odisse, odiar paenitet, arrepentirse, tener pesar pavere, püvT, tener miedo pudet, puduit, avergonzarse repudiare, vT, tum (pudor), rechazar,
repudiar repudiatus repetor, después de
haberme rechazado, me bu scan
timere, timui, temer timebant ne circuirentur, temían
que los rodearan vererl, veritus sum, temer, venerar
37
metuebant eum servT, verebantur ITberT, sus esclavos le tenían miedo; sus hijos lo veneraban
amor, orís 111. (amare), amor noster in te amor, mi afecto por ti
cupiditas, atisf (cupidus), ansia, deseo, codicia
cu pido, el in is f (cupe re), deseo, ansia, codicia
dolor, oris m. (dolere), dolor gaudium, iT n. (gaudére), gozo,
alegría invidia, aef (invidere), envidia,
odio heatior mihi invidiae (dot.) est,
envidio al más dichoso Ira, acf, ira Triicundia, aef (Tracundus), iracun
dia, acceso de cólera
anx ius, a, um, ansioso, temeroso, inquieto
avidus, a, um, ávido cupidus, a, um (cupere), deseoso,
ansioso imperiT cupidus, [deseoso de
poder:] despótico, dominador horribilis, e (horrere), horrible horridus, a, um (horrere ). erizado,
áspero. horroroso imjpavidus, a, um, intrépido, va
liente invidiosus. a, um (invidia), envidio
so, envidiado, odiado fuit invidiosa senatos potentia,
el poder del senado fue un motivo de odio
38
laetitia, acf (laetus), alegría libTdo, di nis/ (libet), placer, deseo loctus. Os m. (logere), llanto, luto metus, üs m., miedo misericordia, aef (miser-cor),
misericordia, compasión odium, iT n., odio pavor, oris 171. (pavet), miedo, pavor pudor, oris 111. (pudet), vergüenza,
pudor pudor cst referre .... se aver
güenza uno de relatar ... timor, oris 111. (ti mere), temor verecundia, acf (vercrT), vergüen
za, temor, reverencia
invidus, a, um (invidere), envidioso, celoso
Tracundus, a, um (Tra), iracundo, colérico
Tratus, a, um (TrascT), enojado laetus, a, um, alegre pavidus, a, um (pavere), miedoso timidus, a, um (timere), temeroso,
tímido rem timide tractat, trata el asunto
con cautela trTstis, e, triste vchcmcns, entis (vehere), vehe
mente, impetuoso
5.3 Sentimientos y estados de ánimo
.A adjmTrarT, tus sum, admirar(se) conjsolarT, tus sum, consolar,
an 1111ar consolando levare dolarem,
aliviar el dolor con palabras de consuelo
cürarc, vT, tum, cuidar, preocuparse negotia aliena curare, preocu
parse por los asuntos de los extraños
vulnus curare, curar una herida dclcctarc, vT, tum, deleitar, regocijar dclspcrarc, vr, tum, desesperar
desperatrs rebus, en una situación desesperada
disjplicere (placere), disgustar, desagradar
.A adrnrratio, onisf (admTrarT), admi
ración animus, T 111., ánimo, aliento, espíri
tu cüra, aef, cuidado, preocupación
sine cora esse, estar despreocupado
deliciae, arumf pi., delicias, deleite fastTdium, ir n., [repugnancia:] fas
tidio, tedio; refinamiento; arrogancia in fastidio esse, ser despreciado
tletus, Os m. (ílere), llanto, lamento gem itus, Os 111. (gemere ), gemido lacrima, aef, lágrima maeror, oris m. (maerere ), aflicción
39
exsultare, vT, tum, regocijarse, ser insolente
flerc, vT, tum, llorar, lamentar gemere, uT, itum, gemir, suspirar lenTre, vT(iT), tum (lenis), suavizar,
calmar maerere, uT, afligirse mTrarT, tus sum, aclrnirar(se) placcrc, uT, itum, agradar, gustar rTdcre, rTsT, rTsum, reír solarT, tus sum, consolar, animar,
tranquilizar sollicitarc, vT, tum, inquietar,
excitar, provocar spcrarc, vT, tum, esperar trepidare, vT, tum, estar receloso,
estar temeroso
molestia, acf (molestus), malestar, molestia, disgusto, e11fado
solacium, ir n. (solarT), consuelo vacare culpa magnum solacium
est, estar 1 ibre de culpa es una gran tranquilidad
sollicitodo, din is .f (sollicitus), inquietud, preocupación
spcs, eTf, esperanza haec spes me fefellit, me vi de
fraudado en esta esperanza 111 ixta mero spes, esperanza
mezclada con miedo turba, aef, 1. barullo, ruido; 2. mu
chedumbre voluptas, atisf (velle), placer
acerbus, a, um (acer), duro, áspero, amargo
admTrabilis, e (admTrarT), digno de admiración, admirable
alacer, cris, ere, diligente, animoso, alegre
arnoenus, a, um, agradablemente situado, agradable, ameno
aspcr, era, erum, áspero loca aspera, una región difícil
atrox, ocis (ater), espantoso, atroz, riguroso, obstinado atrocissimae litterae, una carta
terrible benTgnus, a, um (bene), benigno,
amistoso contentus, a, um (continere),
contento. dTrus, a, um , aciago, terrible dulcis, e, dulce, agradable ferox, ocis (ferus), salvaje, obsti
nado, osado ferox adversus perTcula, atrevi-
do frente al al peligro foedus, a, um , feo , horrible invTsus, a, um (invidere ), odioso iücundus, a, um (iuvare), agrada-
ble, halagüeño lenis, e, lene, suave
40
maestus, a, um (maerere), afligido, triste
mTrificus, a, um (mTrus - facere ), admiráble, extraño, raro
mTrus, a, um , maravilloso, admirable, asombroso
mTtis, e, suave molestus, a, um (moles), molesto,
enojoso, oneroso placidus, a, um (placere), plácido,
apacible, bueno, amistoso quietus, a, um"(quiescere), quieto,
tranquilo remissus, a, um (remittere), suelto,
flojo, tranquilo seco rus, a, um (cara), despreocu
pado, tranquilo sollicitus, a, um (sollicitare), inquie
to , preocupado, receloso quam sum sollicitus, quidnam
futorum sit!, ¡cómo me preocupa el futuro!
suavís, e, suave, agradable terribilis, e (terrere), terrible, espan
toso tranquillus, a, um , tranquilo turbidus, a, um (turba), inquieto,
turbado, agitado venustus, a, um, agradable, encan
tador
5 .4 La vida y la muerte
.. conlcidere, cidT ( cadere ), derrum
barse conlsurgere, surrexT, surrectum,
levantarse cremare, vT, tum, quemar totalmente
(sobre todo cadáveres) cubare, cubuT, cubitum, estar acos
tado, reclinarse [a la mesa], descansar; guardar cama, estar enfermo cubitum (supino) Tre, irse a
dormir dclcederc, cessT, cessum (se. vTta);
marcharse, morir dormTrc, vT, tum, dormir ex¡sequT, secütus sum, acompañar,
llevar a sepultar interlTre, eo, iI,. itum, desaparecer;
monr, perecer .. anima, ae.f, aliento, vida, alma
animam dücere, tomar aliento animam tenere, contener el
aliento animal, alis /1. (anima), ser viviente,
animal ex(s)equiae, arumf pi. (exsequT),
exequias, funerales · habebat fünus et exsequias,
quales meruit, tuvo el entierro y las honras fúnebres que merecía.
exitium, iT n. (exTre), ruina, destrucción
41
morI, ior, mortuus sum, moritürus, morir
(g)nascI, natus sum, nacer, surgir vTgintI anuos natus, de veinte
años de edad oclcidere, cidI, casum ( cadere ),
morir orirI, ortus sum, originarse, surgir,
nacer perlire, eo, iT, itum, perecer, arrui
narse sepe!Ire, vI, sepJltum, sepultar sprrare, vr, tum, soplar, respirar,
alentar, vivir surgere, surrexi, surrectum (sub
- regere ), levantarse, surgir vivere, vixI, victum, vivir
modus vTvendT; modus vTtae, modo de vida
exitus, üs m. (exTre), salida, resultado
fünus, eris n., 1. funeral; 2. ruina letum, In. muerte
pro patria letum petere, buscar la muerte en defensa de la patria
mors, mortis/, muerte mortem obire, morir
natüra, aef (nascT), naturaleza rerum natüra, la naturaleza de las
cosas sepulctum, T n. (sepe!Ire), sepulcro,
tumba sepultüra, aef (sepelrre), sepultura
somnium. iT n. (somnus), suefio, cnsueilo
A
vTta somnium breve. la vida es un breve ensuefio
mortal is, e (mors), mo1tal mortuus, a, um (morT), muerto natüralis, e (nátüra), natural, vi-
viente
5.5 La salud y la enfermedad
aegrotare, vT, tum (aeger) . estar en termo
convalescere, valuT( cum -valere), convalecer, fortalecerse
dcjficere, io, lecI, fectum (facere), quitar, decaer, disminuir, faltar vires me deficiunt, me abando-
nan las fuerzas furcre, enfurecerse, rabiar. estar loco mederT, curar. remediar re jcreare, vT. tum, restablecer. forta
lecer
A
recreavit ex vulnere, se recuperó de la herida
furor, orís m. (furere), locura, furor, rabia
rnedicus, Tm. (mederT), médico morbus, I 111., enfermedad
morbo laborare, estar enfermo pcstis, isf, peste, ruina. desastre
42
somnus, T 111., sueiio spTritus, Os 111. (spirarc ). aliento .
espíritu, vida vita, acf (vTvere). vida
superstes. stitis (super - stare). sobreviviente
vTvus, a, 11111 ( vrvere ), vivo Cicerone vivo. en la época en
que vivía Cicerón
valen\ ul, itürus, estar fuerte o sano, valer, ser poderoso. poder vale!, valetc!, ¡queestés(n) bien'
¡adiós! cuius ratiü etsi non valuit ... ,
aunque su opinión no prevaleció ...
vigcre, uT, estar fuerte . florecer , tener prestigio animo vigemus, estamos bien de
an11no vulnerare, vi, tum (vulnus). herir
remedium. iT n. (re- - mederT). remedio. medicina
salüs, ütisf , bienestar, salud , salvación salütem dTccre. saludar salan suae subvenTre. cuidar Je
la salud
valctodo, dinisf (valere), (buena) salud. estado de salud valetüdinI parccrc. cuidar de la
salud valetüdinem simulare, fingir una
enfermedad bona valetüdine esse, gozar de
buena salud
aeger, grn, grum . cansado, triste, enfonno udv. acgré. con esfuerzo. a dis
gusto amens, entis (a - 111e11s), absurdo,
loco omnis amans améns, todo aman
te es un loco caecus. a. um, ciego, sin método,
oculto demens. entis (de - mens), demen
te. loco
vcnenum, T n.. veneno, poción 111ágica
vulnus, cris n .. herida vulncribus cónfectus, extenua
do por las heridas
incolumis, e (in-) , incólume. ileso Inlfirmus, a, um. débil Tn[sanus. a, u111, insano, insensato.
loco. furioso languidus, a, urn, lánguido. débil.
indolente saluber, bris, bre (salas), sano salvus, a, um , sano, salvo
salva res est, esto está (va) bien sanus, a, um, sano, juicioso, sen
sato validus, a, um, fuerte, sano
4.., _,
VI. EL ESPÍRITU
6.1 La voluntad
4 ap¡petere, tivT, titum, [tender Ja
mano: J l . desear ardientemente· 2. dirigirse; 3. atacar - '
conjstituere, tuT, ütum (statuere), constituir, establecer, decidir
con¡tendere, tendI, tentum, contender, pelear
contendo hoc faccre, me apresuro a hacer esto
contendo hoc vcrum esse, afirmo que esto es verdad
dejcernere, crcvi, cretum decidir ' ' resolver
delposcere, poposcr, pedir encarecidamente
destinare, vr, tum, destinar, determinar, resolver sortI destinatus, determinado
por el destino expgere, egI, actum (ex - agere ),
concluir, exigir, erigir ex jpetere, tTvT, trtum , desear
ardientemente flagitare, vI, tum , pedir vivamente inltendere, tendI, tentum tensar
) ' tender
animo (ab l. ) intendere, tener la intención, proponerse
44
quod animo intenderat perfecit, reali zó su proyecto
malle, malo, maluT (magis - velJe ), querer más, preferir
nolle, nolo, noluI(non --velle), no querer
nolT me tangere! , ¡no me toques! optare, vI, tum, elegir, desear, optar orare, vI, tum (os), hablar (solem
nemente), rogar id te oro, esto te ruego
perjsequT, sccütus sum , perseguir perseverare, vT, tum, perseverar,
continuar
cuiusvrs hominis est errare, nüllTus nisi stultT in errare perseverare, cualquier hombre puede equivocarse, pero sólo un tonto persevera en su equivocación
pctcre, IvI, Ttum , dirigirse, pedir, buscar
oppidum petere, dirigirse a la ciudad
fuga salütem petere, buscar la salvación en la huída
libnim ab amico petere, pedir un libro a un amigo
Hannibal sensit se petI, Aníbal se dio cuenta de que lo perseguían
placere, uT, itum, agradar senatuI placet, ordena el Sena
do placitum est ut reverteretur Pom
peius, se ordenó el regreso de Pompeyo
poscere, poposcT, pedir, exigir postulare, vT, tum, exigir, pedir quaerere, quaesTvI, quaesTtum,
buscar (para obtener algo o para saber), preguntar
.4. l'iinsilium, iT n. (consulere), inten
ción, determinación, juicio, consejo, asamblea quid sur consiliT sit ostendit,
mostró su plan consilia non voluptate , sed
officio moderanda sunt, no hay que hacer planes según el gusto, sino según el deber.
ill' cretum, T n. (decernere), decisión , decreto
• mvitus, a, um (in-), el que actúa
contra su voluntad , a disgusto me invito discessit, se marchó
contra mi voluntad ¡1:1ratus, a, um (parare), listo, pre
parado, dispuesto
45
quaeso interj., te ruego: por favor
re[icere, io, iecI, iectum (re- - iace-re ), arrojar, rechazar
re¡petere, trvI, titum, repetir rogare, vT, tum (regere ), rogar statuere, uT, statütum, constituir,
establecer, decidir studere, uI, esforzarse, afanarse,
estudiar artI studere, ocuparse en un arte
tendere, tetendT, tensum, dirigirse, extender, tender
velle, voto, voluI, querer vitare, vI, tum, evitar
propositum, T n. (proponere ), propósito, objetivo
(spons) abl. sponte (mea, tua, sua), [por voluntad propia:] 1. delibe-radamente; 2. de suyo, por sí mismo, espontáneamente mea sponte, non coactus fecI,
lo hice por mi voluntad, no obligado
studium, iJ n. (studere ), celo, diligencia, estudio.
voluntas, atisf (velle), voluntad
studiüsus, a, um (studium), diligente, aplicado, empeñoso, estudioso
voluntarius, a, um (voluntas), voluntario
6.2 La percepción
animladlvcrtere, vertT, vcrsum. 1. advertir. atender; 2. castigar
aspicere, io, spexT, spectum (ad -species), 111 irar, distinguir
audTrc, vT, tum. oír ccrncrc, crevi, crctum, separar.
decidir, percibir amTcus certus in re incerrn cer
n itur, un amigo seguro se conoce en una situación in-segura
ciinspicere, ió, spcxT, spectum tcum --species), mirar, distinguir
Tnspicere. io. spcxT, spectum (in -specics), mirar, examinar
pcrspicere, io, spexi, spcctum (per --species). ver a través de, examinar
aspectus. Os 111. (aspicere). mirada, aspecto, apariencia
audTtus, Os 111. (audTre). oído cünspcctus, üs 111. (conspicerc),
vis ta, aspecto res, cT/ . cosa, asunto , posesión scnsus, üs 111 . (sentTre), sentido,
sensación, sentimiento. entendimiento quod sensus ostendit, id credit
animus, el ánimo cree en lo
46
sentTre, sensT, scnsum. sentir. darse cuenta
spectare, vi, tum (species), mirar, considerar, contemplar
tangere, tetigi, tactum. tocar vidcre, vTdi, visum. ver
vide ut habeas comitcs, preocúpate de tener compaii ía
vide ne facinus facias. cuídate de no cometer un crimen
viderT, vTsus sum. parecer Cato esse quam vidcrT bonus
m~lcbat, Catón rrefería ser bueno que rarecerlo
"
que le muestran los sentidos .
specics, cT/, aspecto, figura, apariencia, especie fallil vitium specic virtotis, un
vicio se esconde tras la apariencia de una virtud
tactus, Os 111. (tangere), tacto vTsus, Os 111. (videre), vista
6.3 El conocimiento
;qg11oscere. nOVI, agniturn (ad). (re )conocer. aprobar
co¡gnóscere, gnovi, gnitum, conocer
com perTre, perT, pertu m, experimentar nondurn comperto quam regio
n em hostes petissent. .. , como aún no se había averiguado qué dirección habían tomado los enemigos ...
com prchcndere, hendT, hensum, unir, abarcar, comprender
conlcipere. io, cepL cepturn (capere), comprender, entender
dislcernere. crevT, crétum, distinguir, dividir. discernir
A cognitio. onis/ (cognoscere), co
nocimiento
certus, a, u m (cerne re) , seguro, certero. determinado udv. ccrte, certO, seguramente.
ciert<1mente duccm ccrtiorem facere, infor111<1r
al general
cxlcipere, io, cepT, ceptum (capere ), sacar, quitar rümorem excipere, recoger un
rumor cxperiri, pcrtus sum, intentar, pro
bar. experimentar intelllegcre, lexT, lectum, percibir,
comprender (g)noscere, nóvi, notum, conocer
novissc (pj."). saber perlcipere, io , cepT, ceptum (e ape
re). comprender, aprender reperire, rcpperT, rcpertum, en
contrar, recuperar verum reperTre, descubrir la
verdad
res, eif, cosa, asunto, posesión
consul per nuntium certior factus est . el cónsul fue informado a través de un mensajero
Tlgnotus, a, um, desconocido in¡certus, a, um, incierto, inseguro notus, a, um (noscere ), conocido
47
6.4 El pensamiento
A arbitrlirI, tus som, pensar, opinar censere, oI, censom, contar, pen-
sar, decretar cogitare, VI, tom (cogere), pensar conlclüdere, clusr, clüsum (claude
re), cerrar, concluir, comprobar conlicere, iO, iecI, iectom (iacere),
sospechar considerare, vr, tum, considerar,
examinar contemplarr, tus sum, contemplar,
considerar dellTberare, vr, tum, examinar, deci
dir, deliberar dubitare, vI, tum, dudar
non dubito qoin, no dudo (de) que: estoy seguro de que ...
quod dubitas ne feceris!, ¡no hagas algo de lo que no estás seguro!
milites transrre flomen non dubitaverunt, los soldados atravesaron el río sin dudar
dücere, düxI, doctum, juzgar, considerar hunc illo digniorem düco, con
sidero que éste es más digno que aquél
errare, vI, tum, equivocarse, errar, vagar
ex¡cogitare, vr, tum, idear, imaginar
48
ex¡Istimare, vI, tom (aestimare), tasar, juzgar, pensar
Ignorare, vI, tum (in- -gnoscere ), tgii Jrar, no saber, no conocer non Ignoramos, sabemos bien
inltuerl, pensar, considerar meditarr, tus sum, meditar ne¡scire, vI, tum, no saber, ignorar
nescio an, no sé si: quizá nescio an non, no sé si no:
difícilmente nescio quis, no sé quién: alguien nescio quomodo, no sé cómo: de
algún modo observare, vr, tum, observar, ad-
vertir . opinarI, atus sum, opinar pecclire, vI, tum, equivocarse prospicere, io, spexr, spectum (pro-
species), prever pro¡videre, vidI, visom, prever, pro
veer potare, vI, tom, [calcular:] pensar,
opinar mlignI potare, apreciar mucho
relcensere, ur, examinar, ponderar rerI, reor, ratos som, [calcular:]
pensar scire, vI, tum, saber toerI, [mirar atentamente:] proteger
A arbitrium, il m. (arbiter),juicio, ar
bitrio, opinión cogitatio, onis f (cogitare), re
flexión , pensamiento, intención conscientia, ae .f ( cum - scrre ),
conciencia error, orís m. (errare), equivocación,
error, vagabundeo exrstimatio, onis.f ( exrstimare),jui
cio, opinión, estimación imlprüdentia, aef, imprudencia, in
sensatez ingeniom, iI n. (in - genus), inge
nio, actitud, aptitud mens, mentis.f, 1. mente, inteligen
cia, pensamiento; 2. intención esse suae mentís, estar en su
juicio opinio, onisf, opinión
A
praeter opinionem, contra lo esperado
opiniOne celerius, más rápido de lo esperado
acütus, a, um (acer) , agudo, agrio, picante, ingenioso
anccps, cipitis (am- - caput), equívoco, incierto, ambiguo ancipifi fortünli, con suerte
cambiante cal\ idus, a, um , astuto, listo conscius, a, um (cum - scire),
cómplice, consciente conslderatus, a, um (consrderare),
cuidadoso, consiJerado
49
periculom, In., experiencia, prueba, peligro
prüdentia, ae.f (prüdens), prudencia, sensatez
ratio, onis.f (rerr), 1. cálculo; 2. manera determinada, método; 3. ra
zón rationem reddere, rendir cuen
tas rationem habere, tener en cuen
ta, tomar en consideración omnI ratione, de todos modos ratio docendl, el método de la
enseñanza: la didáctica ultima ratio, la última posibilidad
sapientia, aef (sapiens), sabiduría, sapiencia
scientia, ae.f (scrre), conocimiento, saber
temeritas, atis/ (temere ), [falta de propósito:] l. azar; 2. imprudencia, capricho
vcritas, atisf (verus), verdad
credibilis, e (credere), creíble, confiable
dubios, a, um (duo), dudoso, peligroso sine dobió, sin duda
fallax, acis (fallere), engañoso, falaz, mentiroso
falsos, a, um (fallere), falso Ignaros, a, om (in- - gnoscere),
ignorante, desconocido imlperitus, a, um, inexperto, no perito
improvisus, a, um (in--providere), imprevisto, inesperado ex improvrso, de improviso
imJpradens, entis, imprudente, imprevisor
inJcredibilis, e, increíble inoprnatus, a, um (in- - oprnarr),
inesperado Inscius, a, um (in- - scrre ), incons
ciente, inexperto perrtus, a, um, experto, perito pradens, entis (providere ), pru
dente, previsor
6.5 El orden y la comparación
A atJtribuere, ur, ütum, dar, atribuir comparare, vI, tum (cum-par),
comparar meum factum cum tuo comparo,
comparo mi acción con Ja tuya
cOnlferre, fero, tulI, collatum, reunir, comparar
conJserere, uI, sertum,juntar, unir delligere, JegI, lectum (legere), ele
gir, selecCionar di~ferre, fero, distulT, dilatum, di
ferir; sólo en tiempos de pres.: ser diferente, distinguirse
d~gerere, gessI, gestum, separar, ordenar, disponer
dislponere, posuI, positum, disponer, ordenar
distinguere, strnxI, strnctum, distinguir, separar, señalar con precisión
50
rectus, a, um (regere), recto, correcto
sapiens, entis, sabio socors, cordis (se- - cor), negli
gente, descuidado, de pocos alcances
stultus, a, um, tonto, estúpido, estulto
temerarius, a, um (temere), temerario
verus, a, um, verdadero adv. vere, en verdad adv. vero, completamente, sí, por
cierto
vera a falsrs distinguere, distinguir lo verdadero de lo falso
disltribuere, ur, ütum, disponer, repartir, distribuir
dividere, visT, vTsum, dividir e¡ligere, Jegr, lectum (legere), ele
gir, escoger inter¡esse, ful, interesar, tener
interés en, estar entre non multum interest intcr x et
v, no hay mucha diferencia entre x y v
numerare, vr, tum (numerus), numerar, contar, calcular, pagar
partirI, tus sum (pars), (re)partir tribuere, uI, ütum, repartir, atribuir,
dar honorJ tribuere, atribuir al ho~
nor
A genus, eris n., género, raza, clase numerus, I m., número, serie, rango
numero legl!torum, en el nútnero de los legados, como legado
ordo, órdinis 111., orden, línea, clase in Ordinem; ordine, en orden
pa rs, pa rtis.f, parte
A
magnam pm1cm; magna ex parte, en gran parte, en general
omnibus (in) partibus, en todas partes
dis!sim ilis, c. desemejante, desigual
multiplex, plicis (multus), múltiple, muy articulado
par, paris, par, igual
6.6 Los valores
A aestimare, vI, tum (aes), estimar
magnI aestimare, apreciar mucho
quantT est aestimanda virtüs? ¿en cuánto debe valorarse la virtud?
antelcedere, cessT, cessum, preceder, adelantar, aventajar fidem mágnitüdine rerum
(gestárum) antecedere, realizar grandes hazañas de manera increíble
antecellere, resaltar, distinguirse de
partes Caesaris sequI, ser partidario de César
alterá ex parte, por la otra parte series, eT.f (serere ), serie, hilera, fila similitodo, dinis.f (similis), seme
janza, similitud, igualdad, comparación
temperatio, onis.f (temperare), proporción, organización
51
adv. pariter, igualmente, a la par similis, e, semejante, igual simplex, plicis (semel), simple, sen
cillo
ante!ponere, posuí, positurn, anteponer
ascTscere, ascTvT, ascTturn, [enviar por:] adoptar, aprobar
aspernarT, tus sum (ad-spernere), despreciar, rechazar
comlprobare, vT, tum, 1. aprobar; 2. ratificar como bueno, comprobar, confirmar
contemnere, tempsI, temptum, despreciar
d~ligere, lexI, lectum (legere), apreciar, estimar, amar ( H neglegere)
excellere, sobresalir, distinguirse
exltollere, tu!T, levantar, ensalzar interlesse, fuI, interesar, ser impor
tante, tener interés en mea (eius) interest, me (le) im
porta laudare, vI, tum, alabar minuere, uI, minütum (rrünus), dis
minuir, poner detrás negjlegere, lexI, lectum, descuidar,
despreciar ( H dTligere) praclfcrrc, foro, tu!T, latum, mostrar,
preferir, pretextar praelponere, posur, positum, ante
poner, preferir, poner al frente
... bonum, In. (bonus), el bien laus, laudisf , alabanza, fama, re
nombre laudcm ferre, obtener alabanzas laud e afficT, recoger alabanzas
magn ificentia, ae f (magn ificus ), (grandiosidad), magnificencia,
bonus, a, um (bene), bueno comp. melior, ius, mejor super!. optimus, a, um, óptimo,
el mejor optimus quisque, todos los me
jores: precisamente los mejores
carus, a, um, querido, caro commodus, a, um, adecuado, opor
tuno; cómodo, agradable dignus, a, um, digno
laude dignus; dignus quI laudetur, digno de alabanza
52
praelstare, stitI, 1. hacerse responsable, realizar; 2. estar delante, superar; 3. dar, proporcionar praestat, es mejor münus praestare, prestar ser
vicio fratrI praestare, superar al her
mano probare, vI, tum, probar, aprobar reprehendere, hendI, hensum, re
chazar, reprender, desaprobar spernere, sprevI, spretum, desde
ñar, desprec iar vituperare, vr, tum, vituperar, repro
bar, censurar
generosidad, jact<!ncia, ostentación
malum, In. (malus), el mal, el sufrimiento
momentum, T n. (movere) , in clinación (de una balanza), influencia, peso, importancia
egregius, a, um (e - grex), distinguido, egregio
elegans, antis (e- legere), exigente, elegante
eximius, a, um (e-emere), extraordinario, eximio
grand is, e, grande, grandioso, importante grandioribus exemplTs ütT, em
plear ejemplos grandiosos illüstris, e (in - lüx) , claro, bri
llante, ilustre inanis, e, vacío, frívolo, inútil, inane
inanis superbia, vano orgullo inldignus, a, um, indigno Insignis, e (in - signum), insigne magnificus, a, um (magnus - fa-
cere ), magnífico, grandioso malus, a, um , malo
comp. petor, us, peor super!. pess imus, a, um, pési-
mo, el peor mediocris, e (medius), mediano modicus, a, um (modus), moderado perfectus, a, um (perficere) ,
perfectc potior, ius (potis), mejor, más
importante mors scrvitüte potior, mejor la
muerte que la esclavitud praecipuus, a, um (prae- cape re),
principal , peculiar, extraordinario
praeditus, a, u1n (prae - dare) , dotado de algo, provisto de algo (por encima de los demás)
praestans, antis (praestare), excelente, distinguido
6. 7 Adverbios de modo
aeque ( + ac o atque) (aequus), de igual manera (que ... )
aliter ( + ac o atque) (alius), de otra manera (que .. . )
bene (bonus), bien clam, en secreto coram, en público ita , as í, de esta manera male (malus), mal nequaquam, de ninguna manera
53
princeps, cipis (prTmus - capere ), primero; sus t.: príncipe, jefe
prior, prius (prae), primero (de dos), anterior, superior super!. primus, a, um, primero
(de muchos); muy distinguido
secundus, a, um, 1. segundo, siguiente; 2. favorable haud üllrveterum virtüte secun
dus, no inferior a ninguno de los antiguos (héroes)
singularis, e (singulT), singular, ais-lado
superus, a, um (supra), de arriba, superior comp. superior, ius, superior,
más alto super!. summus, a, umysupre
mus, a, um, supremo, sumo, el más alto, el más importante
unicus, a, um (onus), único, excelente
vanus, a, um, vacío, vano, nulo
palam, abiertamente, públicamente quemadmodum, de alguna manera,
como quomodo (quI-modus), de algu-
na manera, como secus, de otro modo, menos SIC, así sicut(I), (así) comó simul, a la vez, al mismo tiempo tamquam, como, lo mismo que
tcmere. al azar. imprudentemente ultra, voluntariamente, de buen
grado
6.8 Adverbios de causa
cür (qua- re). por qué ergo. por eso. por tanto ideo. por eso. por tanto igitu r, por consiguiente, así pues.
por tanto indc. por ello. por consiguiente
54
üna (Onus). conjuntamente. a una velut(T). como por ejemplo
ita que, por consiguiente itcm. también. igualmente practerea.aden1ás proptcrca,poreso quamobrem. por lo cual qua re. por qué, por lo cual
VII. LA LENGUA
7 .1 La expresión oral
... aJJrnnare, vT, tum (ad-ffrmus), afir
mar. asegurar aio, ais, ait, aiunt. decir que sí. afir
mar. decir ( B negare) appcllarc, vT, tum (pellere), llamar
appellata cst ex viro virtos. la palabra «hombría» (virlus)
tomó su 110111 bre de la palabra «hombre» (vir)
clamare, vT, tum. gritar. llamar. clamar
col]loquT. locotus sum. conversar. platicar
ccrni titerT. fcssus sum (faterT). confesar vincTse contitentur. se declaran
VCllC idos con]tcndere, tendT, ten tu m, afirmar,
contender contendo hoc verum esse. afir
mo que esto es verdad conticcscere. ticuT (tace re). enm u
decer declarare, vT, tum (de- clarus).
declarar, proclamar dTcerc, dTxT, dictum. decir, hablar
dTcunt. se dice salütem dTcere. saludar
55
ut paucTs dTcam, para decirlo en pocas palabras
e]dere, didT, ditum (ciare), sacar. pronunciar, dar a luz. publicar. realizar ede illa quae coepistT!. ¡termina
lo que comenzaste a decir! e]vocare. vT, tum. llamar, hacer salir.
convocar a alguien farT, for. fatus sum, hablar. anunciar faterT, fassus sum ( farT). confesar glorian. tus sum (gloria), alabarse.
gloriarse. presumir increpare, uT, itum. re!lir, increpar.
censurar inquam. inquit. dijo. dice (dije. digo) interpellare. vT. tum (pellere), inte
rrumpir. interpelar interpretan. tus su 111 ( interpres ).
explicar. interpretar. traducir interlrogare. vT, tum. interrogar. pre
guntar in]vehT. vectus sum. l. insultar: 2.
ser transportado. viajar ir]rTdere. rTsT. rTsum. reírse de. bur
larse loquT, locütus sum. hablar
maledrcere, drxr, dictum (malus -drcere ), hablar mal , calumniar, insultar, maldecir
narrare, vI, tum, narrar longum est omnia narrare, se
ría muy largo contar todo negare, vT, tum ( B aio ), decir que
no , negar nego hoc verum esse, afirmo
que esto no es verdad nominare, vI, tum (nomen), nom
brar, llamar nüntiare, vI; tum, anunciar orare, vT, tum (os), hablar (solem
nemente), rogar id te oro, eso te ruego
pollicerT, citus sum, prometer pollicitus est sibi eam rem cürae
futüram, prometió que se cuidaría
prae jdTcere, dTxT, dictum, decir antes, predecir
projfiterT, fessus sum (faterT), declarar, reconocer públicamente
querT, questus sum, quejarse, lamentar
... blanditi a, ae/, halago, lisonja, co
modidad clamor, oris m. (clamare), grito, cla
mor clamore sublato, después de que
se alzó un clamor colloquium, irn. (colloquT), conver
sación, conferencia, entrevista
56
recusare, vr, tum (causa), rechazar, rehusar, recusar sententiam ne drceret recüsavit,
se negó a dar su opinión rejferre, refero, rettulI, relatum ,
traer de regreso: referir, relatar relata refero, relato cosas [re
latadas:] que sé de oídas rejnüntiare, vI, tum, avisar (el re
greso), anunciar, renunciar respondcre, spondr, sponsum, res
ponder rejvocare, vI, tum , llamar nueva
mente, buscar de nuevo, ir a buscar
salütare, vI, tum (salüs), saludar salve!, sal vete! ,fórmula de salu
do ¡que estés(n) bien! ¡hola! vale!, valete! ,fórmula de de.1pe
d ida ¡que estés(n) bien! ¡adiós!
s ilere, uT, callarse, estar callado tacere, uI, itum , callar vocare, vi, tum (vox), llamar
in iüs vocare, llevar ante un tribunal , acusar
diem colloquio dicere, fijar el día para una entrevista
dictum, In. (dTcere), palabra, dicho eloquentia, ae f (loqur), elocuen
cia fabula, ae/ (farT), relato, historia,
fábula rama, ae/ (farT), rumor, (buena) re
putación, fama
interpres, etis m. (i nterpretarr), intérprete
lingua, ae.f, lengua nomen, minis n. (noscere), nom
bre nüntius, iI m., mensaje, mensajero
nüntio expugnan oppidT allato ... , cuando se trajo la noticia del asedio de la ciudad .. .
oratio, onisf (orare), discurso, oración habere orationem, pronunciar
un di scurso orator, oris 111. (Orare), orador responsum, T n. (respondere), res
puesta rümor, orís m., rumor, habladuría,
reputación
.A loquax, acis (loquT), hablador, lo
cuaz
7 .2 La escritura: la literatura
.A canere, cecinT, tocar, cantar, alabar
(en canciones) comjponere, posuI, positum, reunir,
componer, ordenar conJc ipere, io, cepT, ceptum (cape
re ), componer, escribir con 1 scrTbere, scrTpsT, scrTptum,
inscribir, registrar explicare, vT o uI, [desenvolver:]
explicar, discutir
romoribus falsrs terrerT, dejarse aterrorizar por falsos rumores
sen ten tia, ae f ( sentTre ), opinión, pensamiento, sentencia sententiam dicere, sententiam
ferre, dar su opinión: votar sermo, ónis m., conversación, ha
bla, lenguaje esse in sermone omnium, estar
en boca de todos senno familiaris et comdianus,
el habla normal de todos los días
silentium, iT n. (silere), silencio verbum, In., palabra verbó ... re vera, presuntamente ...
pero en la realidad vox, vocis.f, voz
üna voce, unánimemente
tac itus, a, um (tacere), callado, tácito
exjprimere, pressT, pressum (premere ), expresar, representar, des
cribir ea exprimere non possum, no lo
puedo expresar con palabras illüstrare, vT, tum (in - lüx), ilustrar,
embellecer, hacer famoso TnjscrTbere, scrrpsT, scrTptum, ins
cribir, poner una inscripción, titular, atribuir
57
lcgere, legT, lcctum, recoger. leer rolle lege !, ¡toma y lee!
narrare, vT, tum, narrar perjscrTbere. scrTpsT, scrTptum . re
gistrar, in formar (por escrito) recitare, vT, tum, leer en voz alta.
rec i lar, dcc lam ar .. annales (librT), ium m. pi. (annus),
anales. obra histórica argumentum, T n. (arguere). argu
mento. prueba, asunto aul'tor, üris 111. (augere). garante.
fiador. causante. autor Cacsarc autore. por iniciati va
de Cesar vetercs et recentes auctores. au
tores nntiguos y modernos carmen, rninis 11. (cancre). canto,
poema. proverbio carm in a componcre. componer
poemas líricos (odas) cpistula, ac/ (gr.), carta cxcmplum, T 11 .• ejemplo
al icur exemplo esse. servir de ejemplo a alguien
fabula, ac/ (farT). relato. historia . 1;íbula ui: te fabula narrñtur, el relato te
concierne histori<l, aef (gr.), investigación,
h is to ria libcllu s. T 111. (liber). librito. so lici
tud. cscriro de queja. li sta
58
scrTbere, scrTpsT, scrTptum. escribir
tra/dere, didT, ditum (ciare). entregar, trnnsmitir mcmorine ti·aderc. transmitir a
la poster idad
liber, brI 111 .. escritura, libro littcra, ae/. letra
littcrae, anrm /,escrito. carta(s), ciencia, letras -= literatura
littcras in scnatü recitare. dar lectura públicaa una cana, en el . Senado
scTre 1 ittcras, tener conocí m icntos literarios y científicos
1 ittcrarum Tgnarus, in cu !to, igno-rante
phi losoph ia, ac/ (gr.). ti losofra poi:ta, ac 111. (gr.), poe ta prüpositum, T 11. (propone re). terna.
asunto scrTba. ac 111. (scrTbcre ). escritor (de
cosas secretas), secretario scrTplor. oris 111. ( scrTbcre ). escritor
rt:rum scrTptor historiador. hi storiógrafo
tabula , ac/, tabla. cuadro, tablero versus, üs m. (vertere), vuelta, lí
nea, verso
7.3 Adverbios de afirmación y negación
re rte, ccrtó ( certus }, seguramente. ciertamente
fortasse, quizá früstra, en vano, inútilmente haud, no immü. ciertamente; con negación:
por el contrario, antes bien ne ... quidcm , ni siquiera non. no plane (planus), claramente, eviden
temente profecto ( proficere ), seguramente
quidem, cie11amente quTn etiam, y aun. aun cie11amente sane, de hecho, por completo scilicet (scTre - licet). sin duda,
naturalmente tamen, sin embargo vero (verus). 1. completamente, sí.
por cierto; 2. pero, no obstante verum (verus). pero. no obstante vidélicet (videre- licet), evidente
mente
59
VIII. LAS ACTIVIDADES DEL HOMBRE
8.1 La actividad humana. Generalidades
• adlhibcre, uT, tum (habere), aplicar, emplear, tratar
agere, egT, actum, empujar, tratar, dedicarse a, hacer
agitare, vT, tum (agere), empujar violentamente, poner en movimiento, agitar, reflexionar
as¡scquI, secütus sum, ir al encuentro, alcanzar, obtener
atltingere, attigT, attactum (tangere ), tocar Graecas litteras attingere, ocu
parse de literatura griega cavere, cavT, cautum, cuidar(se),
tomar precauciones, tener cuidado cave Insidias!, ¡cuídate de una
emboscada! cave ne cadas!, ¡cuídate de no
caer! cessere, vI, tum ( cedere ), tardar,
vacilar, cesar comlmittere, mTsT, missum, l. em
prender, cometer, celebrar; 2. confiar, entregar scelus committere, cometer un
crimen
60
proelium committere, iniciar un combate
hospítI epistulam committere, confiar una carta al huésped
negat se quicquam commisisse, asegura que él no hizo nada
conlficere, io, lecI, fectum (facere ), terminar; elaborar, fabricar vulneribus confectus, exte
nuado por las heridas hTs re bus confectis ... , cuando
se había hecho esto ... conlseq uT, secütus su m, seguir,
suceder, conseguir creare, vT, tum (crescere), crear cünctarT, tus sum, tardar, vacilar delponere, posuT, positum, hacer
bajar, deponer delsistere, stitI, desistir, cesar, aban
donar, dejar hoc conato desistere, desistir de
este propósito ab incepto desiste!, ¡desiste de
tu intento! eldere, didT, ditum ( dare ), sacar, pro
nunciar, dar a luz, publicar, realizar
c~ferre, fero, extun, elatum, llevar fuera, sacar, elevar
cflficere, io, lecT, fectum (facere), producir, realizar
cxlercere, uT, itum (arcere), practicar, ejercitar, ejercer
exligere, egI, aetum (agere), concluir, terminar
exlsequT, secütus sum, concluir, ejecutar
facere, io, fecT, factum, hacer fierT, fio, factus sum (cf fuT; tu
torus), ser hecho, hacerse, su
ceder fierT potest ut. .. , es posible que ... :
posiblemente fierT non potest ut..., no es posi
ble que ... : es imposible fierT non potest quTn ... , es im
posible que no ... : absoluta
mente magnT fierI, valer mucho
fungI, fünctus sum, realizar, desempeñar, cumplir
gerere, gessT, gestum, llevar, actuar, hacer se gerere, comportarse bellum gerere, hacer la guerra rem gerere, cumplir con el de-
ber, combatir magistratum gerere, desem
peñar un cargo incumbere, cubuT, cubitum, dedi
carse a algo incumbe toto animo in eam ra
tionem ut eos dTliges!, ¡dedícate a amarlos con todo tu
corazón!
Tnlsistere, stitT, [detenerse en:] insistir
molTrI, tus sum (moles), dominar, emprender, intentar, construir,
fabricar nm, nTsus (o nTxus) sum, apoyar
se, esforzarse occupare, vT, tum (ob - capere),
ocupar, apoderarse de, antici
parse (in) re occupatus, ocupado en
algo olmittere, mTsI, missum, soltar,
abandonar, dejar a un lado, omi
tir consilium omittere, abandonar
sus planes parare, vT, tum (parere), preparar,
disponer bellum parare, preparar la
guerra perlagere, egT, actum, realizar, ter
minar perlficere, iü, fecT, fectum (face
re ), acabar, terminar, cumplir pcrfectus, a, um, perfecto
perJfungT, fünctus sum, llevar a su fin, realizar bien, sobresalir
praeterlTre, eo, iI, itum, pasar de largo; omitir
praeterlmittere, mTsI, missum, dejar pasar, pasar por alto
prolficere, iü, fecI, fectum (facere ), avanzar, ser provechoso nihil in oppügnatione profecit,
no avanzó en el asedio de la
ciudad
61
recuperare, vr, tum (re- - capere ),
recuperar
reldldere, didT, ditum (dare), 1. devolver, traer; 2. hacer, producir
reldligere, egT, actum (agere), rehacer, colocar en una situación
sub!Tre, eo, iT, itum, subir, entrar, llegar (de repente) ; emprender periculum subTre, enfrentarse
a un peligro sümcre, sümpsI, sümptum (sub
emere), tornar, gastar
A dinficultas, tatisf (difficilis), difi
cultad ( ~ facu Itas) facinus, noris n. (facere), acción,
crimen, fechoría factum, T n. (facere), hecho, acción facultas, atisf (facilis), posibilidad,
habilidad, facultad industria, aef, actividad, diligen
cia
ncglótium, iI 11 , ocupación , negocio
occup atio, onis .f (occupare), ocupación
opera, acf (opus), trabajo, esfuerzo opcrac pretium est, vale la pena
A cautus, a, um ( cavére ), cauteloso,
prudente, cauto dinficilis, e, difícil ( ~ facilis) facilis, e (facere), [factible:] fácil,
ligero Tnfectus, a, urn (facere ), deshecho,
inconcluso, irrealizable Infecta re, sin haberlo consegui
do
62
suslcipere, iO, cépT, ceptum (subcapere) , apoderarse, encargarse, emprender,
suslpendere, pendT, pensurn (sub), suspender, dejar sin decidir in suspénsó relinquere, dejar en
suspenso tractare, vI, tum (trahere), manejar,
tratar, negociar
maximé da re opcram, esforzarse muchísimo
opus, o peris n., obra, trabajo, esfuerzo in opere occupatum esse, estar
ocupado en una obra opus cst, es necesario aqua nóbTs opus est, necesita
rnos agua. otium, iI 11. , ocio, descanso, repo
so res, eif, cosa, asunto , posesión
ex mea re est, me interesa res mihi cst cum rége, tengo
que ver con el rey
facta Infecta fierI nequeunt, lo hecho no puede deshacerse
ótiosus, a, urn (otiurn), [sin ocupación oficial:] ocioso, ocupado en tareas literarias o científicas
prómptus, a, um (prómere), li sto , pronto. decidido
8.2 Intentar, investigar
audere, ausus sum, osar, atreverse audentés fortuna iuvat, la suerte
ayuda a quienes se atreven conarI, tus sum, intentar conlquirere, quisivT, quisitum
( quaerere ), buscar con diligencia cxperirI, pertus sum (ex), intentar,
probar, experimentar explorare, vI, tum, explorar, reco
nocer exlquirere, quísívI, quísTtum (quae
rere ), seleccionar, investigar, exigir, requerir
inlquirere, quisivI, quisitum (quaerere ), buscar, investigar in eum, quid agat, quemadmodum
vTvat, inquTritur, contra él se investiga su quehacer y su modo de vida
inve~tigare, vr, tum (vestTgium), rastrear, localizar
A
verum investrgáre, rastrear la verdad
audacia, aef (audax), audacia, atrevimiento, osadía, insolencia
conatus, üs m. ( conarI), intento, empresa, esfuerzo
discrimen, minis n. (discernere), [diferencia:] decisión, momento crucial, punto de inflexión, riesgo , prueba rem esse in summo discrimine
vidit, vio que la situación era muy crítica
percontarr, tus sum, preguntar perrclitarr, tus sum (perieulum), in
tentar, arriesgar, aventurar probare, vI, tum, probar, aprobar quaerere, quaesivI, quaesltum,
buscar [para obtener algo o para saber:] preguntar ex reo causam quaerere, pre
guntar la causa al acusado quaesTvit sI incolumes évasis
sent, preguntó si habían salido a salvo
relqulrere, quisTvI, quisitum ( quaerere ), preguntar, investigar
suspiclirI, tus sum (suspicere ), sospechar, recelar
suspicere, io, spexI, spectum (sub - speciés), sospechar, recelar
temptare, vI, tumo tentare, vi, tum, tocar, (in)tentar, ensayar vadum flüminis tentare, arries
garse por el vado del río
experimentum, In. ( experirI), intento, prueba, experimento
periculum, T n., peligro periculum est ne ... , hay que te
mer que ..
63
quaestió, onis f ( quaerere ), pregunta, investigación
suspTció, ónisf (suspicere), sospecha, recelo
A a udax, acis ( audere ),'audaz, osa
do , atrevido, insolente (adv. audacter)
8.3 Construir y destruir
A aedificare, vI, tum (aedes-facere),
edi ficar, construir cor!rumpere, rüpI, ruptum, arrui
nar, corromper creare, vT, tum (crescere), crear delere, vI, tum, destruir, borrar, ani
quilar dclmolTrT, tus sum, destruir, derrum
bar dr!ruere, ruT, rütum , destruir, de
rrumbar aedificium dTruere, derribar una
casa dislsulvere, so lvT, solütum, desatar,
di solver, pagar clrigcrc, rexT, rcctum (regere), eri
gir, levantar clruere, rur, ratum, excavar, arran
car
elvertere, vertT, versum, voltear, destruir
exfcTdere, cTdT, cTsum ( caedere ), d~struir
ex(s)tinguere, (s)tTnxT, (s)tinctum, extinguir, destruir
facere, io, fecI, facturo, hacer
64
perrculosus, a, um (perrculum), peligroso, riesgoso
Ciceronem consulem facere, hacer cónsul a Cicerón
imita1i, tus sum, imitar In!stituere, tuI, ütum (statuere), ins
tituir, disponer, enseñar, ordenar in re mTlitarT multa Tnstituit, en
señó muchas cosas en cuan-to al arte militar
in!venTre, venT, ventum, dar con algo, descubrir, encontrar
laborare, vI, tum (labor), esforzarse, padecer
oblruere, ruT, rotum, cubrir, enterrar, aniquilar
per[fringere, fregT, frectum (frangere ), romper, coitar
per[rumpere, rüpT, ruptum, romper, atravesar
per[vertere, vertr, versum, volcar, derribar, pervertir, corromper iüra drvrna pervertere, pervertir
el derecho divino rc!ficere, io, fécI, fectum ( facere ),
reparar re!stituere, tuI, ütum (statuere),
restituir, restablecer struere, strüxT, strüctum, disponer,
construir
• • 1 i llicultas, atisf ( difficilis), dificul-
tad L1ber, brT m. (facere), obrero, aiie
sano 111ertia, aef (iners), torpeza, indo
lencia, inercia
A clifficilis, e (dis- -facilis), difícil facilis, e (facere) , [factible :] fácil ,
ligero
8. 4 Modificar y transformar
A (ad)aequare, vI, tum, igualar, com
parar adligere, egI, actum (agere), frustrar aflficere, io, fecI, fectum (facere),
causar una impresión, afectar, dotar de honore atficere victorem, rendir
honor al vencedor afficit me maxima laetitia, me lle
na de gran alegría caedere, cecídr, caesum, cortar, de
rribar a golpes conlvertere, vertI, versum, dar la
vuelta, convertir, desordenar delfrgere, frxI, fixum , clavar, fijar,
meter in eo mentem orationemque
defíxr, a ello orienté mimente y mi discurso
de!primere, pressT, pressum (pre-rnere), oprimir, deprimir
65
labor, oris m., labor, trabajo, esfuerzo, pena multrs laboribus, con mucho tra
oajo fugiens laboris, perezoso
iners, ertis (in- - ars), torpe, indolente, inerte, flojo
d*igere, rexI, rcctum (regere ), enderezar, dirigir
ex!imere, emr, emptum (emere), quitar, eximir, liberar, abolir
ex[struere, strüxT, strüctum, amontonar, construir
frgere, ffxr, fixum, füar, clavar ílectere, ílexI, flexum, doblar, do
blegar, plegar navem tlectere, cambiar el curso
frangcre, fregT, frectum, romper tlüctus frangitur e saxo, las olas
se rompen contra Ja roca imlprimere, pressT, pressum (preme
re ), estampar, imprimir infcidere, cTdT, cTsum (caedere), cor
tar (hacia dentro), recortar Inlffgere, frxI, fixum , hundir, clavar,
estampar, fijar
mütare, vT, tum, cambiar, mudar, variar tempora motantur, nos et müta
mur in illrs, los tiempos cambian, y nosotros cambiamos junto con ellos
oblstruere, strüxT, strüctum, obstruir, atrancar
premcre, pressT, pressum, apretar, consumir, reducir, oprimir
reJdJigere, egr, actum (agere), rechazar, trasladar a un sitio facilia ex difficillimTs animTmagni
tüdo redegerat, su magnanimidad había hecho fáciles las cosas más difíciles
reldlintegrare, vr, tum, restaurar, reintegrar, renovar
... commütatio, onisf (commütare),
cambio Tnstrümentum, T n. (rnstruere ), he
rramienta, instrumento
8.5 Llevaryquitar
... abJicere, io, iecr, iectum (iacere), atrn
jar, lanzar, abandonar consilium aedificandT abicere,
abandonar el proyecto de construcción
absJtinere, uT, tentum (tenere ), mantener alejado, abstenerse
absltrahere, traxT, tractum, arrancar, sacar
66
redintegrato proel io, después de que nuevamente se había entablado el combate
renovare, vT, tum (re--novus), renovar
ruere, ruT, rütum , precipitar, derribar rumpere, rüpI, ruptum, romper,
destrozar, rasgar secare, secur, secturn, cortar, tajar transJfígere, fíxT, fixum, perforar,
atravesar vertere, vertI, versum, voltear
quod dT bene vertant! , ¡que los dioses conviertan esto en un bien!
librum e Graeco in LatTnum, convertere, traducir un 1 ibro del griego al latín
volvere, volvT, volütum, dar vueltas, girar
motatio, onisf (motare), cambio renovatio, onis.f (renovare), reno
vación
adJhibere, ui, itum (habere), aplicar, emplear, tratar
amplectT o complectr, plexus sum, abrazar
aplpellere, pulT, pulsum, empujar Ga!IT turres ad opera Caesaris
appulerunt, los galos acercaron torres a la fortificación de César
"Piponere, posur, positum, añadir, agregar
, ircumJdare, dedI, daturn, rodear marus circumdatus montem ar
cem efficit, el muro que lo rodea hace del monte una fortaleza
colhibere, ur, itum (habere ), sujetar, retener, impedir
comJpellere, pulT, pulsum, reunir, llevar, mover
comlpónere, posuI, positum, reunir, componer, ordenar
conlcutere, io, cussT, cussum (quatere), golpear, sacudir terra ingenn concussa mota est,
la tierra se estremeció por un fuerte terremoto
conJdücere, düxI, ductum, reunir, conducir
conJicere, io, iecI, iectum (iacere), 1. lanzar Uuntamente); 2. sospechar
deldücere, düxT, ductum, hacer bajar, llevar fuera, desviar naves lnore dedacere, levaran
clas delicere, io, iecT, iectum (iacere),
derribar deJmittere, mTsI, missum, enviar
hacia abajo, dejar caer, bajar deltrahere, traxr, tractum, hacer ba
jar, quitar diJmittere, mTsT, missum, despa
char, dejar, abandonar dücere, düxI, ductum, guiar, con
ducir Iegatos diem ex die docere, de
morar a los legados día a día
e¡icere, io, iecT, iectum (iacere), lanzar hacia fuera, ahuyentar
e¡mittere, misI, missum, emitir, soltar expedTre, vr, tum, 1. librar; 2. pre
parar (se); 3. terminar ( ~ impedrre)
iacere, io, iecT, iactum, lanzar iactáre, vi, tum (iacere), arrojar,
disparar se iactáre, ufanarse, jactarse
impedire, vi, tum, impedir, estorbar imlponere, posuT, positum, poner
sobre, imponer, organizar inJicere, io, iecT, iectum (iacere ), ha
cer entrar, arrojar suspTcionem inicere, provocar
una sospecha interlicere, io, iecT, iectum (iacere),
interponer interlpünere, posuT, positum, poner
en medio de, interponer, mediar causam interponentes se colle
gas exspecta.re, pretextando esperar a sus colegas
spatium ad recreandos animOs interponere, intercalar una pausa para recuperarse
mittere, mTsT, missum, enviar, dejar subsidio (dat.) mittere, enviar
en auxilio oblicere, io, iecT, iectum (iacere ),
lanzar contra, oponer, objetar op\ponere, posuT, positum, oponer,
enfrentar
67
quid habes quod mihi opponas?, ¿qué puedes oponer a mis palabras?
pellere, pepulI, pulsum, empujar, golpear, sacar
perlcutere, io, cussr, cussum (quatere) perforar, impresionar
pon ere, posuI, positum dejar atrás, poner, situar, omnem spem in virtüte ponere
poner todas las esperanzas en el valor
in casü positum esse, depender de la suerte
rem in artis loco ponere, considerar una cosa como artística
projdücere, düxI, ductum, alargar, producir
prolhibere, uI, itum (habere), impedir, prohibir, expulsar equos itinere prohibere, apar
tar a los caballos del camino pro! icere, io, iecr, iectum (iacere ),
echar, arrojar, abandonar pulsare, vr, tum (pellere), golpear,
empujar humum pedibus pulsare, piso
tear el suelo quatere, io, -, quassum, golpear,
sacudir, impresionar quassae naves, naves rotas
relmittere, misI, missum, l. enviar de vuelta; 2. remitir, aflojar; 3. perdonar
~ complexus, üs m. (complectI),
abrazo
68
rejpellere, reppulr, repulsum, expulsar, rechazar, repeler
relponere, posur, positum, reponer, guardar, ahorrar
sistere, stiti (o steti), statum, 1. colocar, detener; 2. colocarse, pararse
solvere, solvI, solütum, soltar, pagar
spargere, sparsT, sparsum, esparcir, dispersar exercitum per provincias spar
gere, distribuir el ejército en las provincias
stringere, strrnxT, strrctum, l. apretar; 2. desenvainar gladirs strictrs, con las espadas
desenvainadas tangere, tetigI; tactum, tocar tenere, tenuI, tentum, sostener, man
tener, tener copias castris tenere, mantener
las tropas en el campamento tollere, sustulI, sublatum, alzar,
apartar, tomar suspicionem tollere, quitar una
sospecha victoria sublatus, elevado por
la victoria legem tollere, abolir una ley
trahere, traxI, tractum, arrastrar
8. 6 Unir y separar
~ adjiungere, iünxI, iünctum, unir,
atar ajvertere, vertI, versum, desviar,
voltear claudere, clausI, clausum, cerrar,
encerrar coljligere, legI, Jectum (legere), re
unir, recoger, coleccionar congregare, vT, tum ( curn - grex),
congregar, amontonar, reunir conjiungere, iüpxI, iünctum, unir
vTribus coniünctTs, habiendo unido sus fuerzas
conltrahere, traxT, tractum, reunir, juntar, contraer aes alienum contrahere, con
traer deudas dcjportare, vI, tum, transportar disjiungere, iünxT, iünctum, desatar,
separar, distinguir dijspergere, spersT, spersurn (spar
gere ), dispersar, difundir dispersum bellum, llevada Ja
guerra a diversos puntos disjtinere, uT, tentum (tenere), man
tener separado, separar, retra
sar
8.7 Mostrar y ocultar
~ abdere, didr, ditum ( ab - dare ), es-
conder se in litteras abdere, refugiarse
en los estudios
exjclüdere, clüsI, clüsum (claude
re), excluir injclüdere, clüsI, clüsum ( claude
re ), encerrar, rodear, incluir iungere, iünxT, iünctum, unir, jun
tar, asociar flümen ponte iungere, tender
un puente sobre un río pacem iungere cum Graecis,
hacer la paz con los griegos relinquere, IIquI, lictum, dejar,
abandonar cohortes quas minoribus castrTs
praesidio relTquerat..., lascohortes que había dejado como defensa de los campamentos más pequeños ...
nihil reliquT fecit, nada dejó selcernere, crevT, cretum, aislar, se
parar, distinguir segregare, vT, tum (se- - grex), se
gregar, separar se[iungere, iünxT, iünctum, separar se[ponere, posuT, positum, mante
ner aparte, aislar serere, seruT, sertum, enlazar, unir,
atar
aperire, uI, pertum, abrir apertum est, es evidente
ap[parere, uI, aparecer, ser eviden
te
69
consilium suum aperrre, dar a conocer su decisión
arguere, uT, probar, inculpar, culpar celare, vr, tum, ocultar, encubrir cojarguere, 'ur, explicar pública-
mente, probar, desmentir condere, didT, ditum (cum-dare),
1. fundar, construir; 2. guardar, encerrar
con!stare, stitT, 1. detenerse, mantenerse firme; 2. costar 3. constar, consistir constat, es evidente, está gene
ralmente admitido, es conocido
con jsternere, strevr, stretum, extender sobre, cubrir, tapar
conjtegere, texr, tectum, cubrir, encubrir
e~ferre, fero, extulT, élatum, llevar fuera , sacar, elevar animr motüs efferre, expresar
sus emociones exjponere, posuT, positum, sacar,
exponer, explicar rem breviter exponere, exponer
un asunto en pocas palabras locus expositus solibus (dat. ),
un lugar sin sombra exj(s)istere, stitr, surgir, mostrarse,
nacer magna inter eos exstitit contro
versia, surgió una gran controversia entre ellos
indicare, vr, tum (index), indicar, señalar, denunciar, traicionar
injdrcere, dTxI, dictum, anunciar, avisar
70
latere, uI, estar escondido, esconderse nTI illum tlito quid fit in orbe la
tet, nada de lo que sucede en todo el orbe se le oculta
mlinstrare, vr, tum, mostrar, ense-ñar
occultare, vT, tum, ocultar operrre, uI, ertum, ocultar, encerrar (~ aperTre)
osltendere, tendI ( ob ), mostrar nihil sibi gratius ostendit futürum
esse, demostró que nada le sería más grato
ostentare, vT, tum (ostendere), mostrar, presumir, ostentar
patejfacere, ili, fecr, factum (pas.: patefierr), abrir, exponer
patere, uI, extenderse, estar abierto patet, es evidente
projferre, fero, tulI, latum, llevar hacia adelante, pronunciar, producir
prójponere, posuI, positum, exponer, proponer, establecer sibI propónere, proponerse algo sua in illos merita proposuit,
puso ante sus ojos los favores que le debían
rejmovere, movI, mótum, remover, apartar
sTgnificare, vT, tum (sTgnum - facere), significar, indicar, señalar
tegere, téxi, tectum, cubrir velare, vT, tum (velum), velar, cu
brir
... araümentum, T n. (arguere), prue-
"' ba, argumento index, dicis m. (indTcere), denun
ciante, traidor, índice, marca
... apertus, a, um (aperTre), abierto,
público, evidente clarus, a, um, claro, ilustre conspicuus, a, um (conspicere),
visible, conspicuo obscürus, a, um, oscuro, oculto occultus, a, um, oculto, escondi
do, secreto
indicium, ii n. (indTcere), indicio, señal, anuncio
latebrae, arumf pi. (latere), escondite, madriguera
perspicuus, a, um (perspicere), evidente
praejclarus, a, um, ilustrísimo, fa
moso, preclaro secretus, a, um (secernere ), apar
tado, secreto
71
IX. ACONTECIMIENTOS, SUCESOS
9 .1 Carencia y abundancia
• abundare, vI, tum (ab- unda), re-bosar, abundar, existir en abunJancia
carcrc, uI, no tener, carecer de pcciinia carere, no tener dinero
conjtincre, uI, tentum (tenere), contener, retener
dcjcsse, sum, fuI, faltar dejficcrc, iO, fccI, fectum (facere),
quitar, decaer, disminuir, faltar animo dcficere, perder el ánimo vires me deficiunt, me aban-
Jonan las fuerzas aqua etiam defecerat, hasta el
agua le había faltado. egere, uI, carecer, tener necesidad,
necesitar auxilio (ab/.) o auxiliI egere, ne
cesitar ayuda fruI, früctus sum, disfrutar
vita fruI, disfrutar de Ja vida habere, uI, itum, tener
exploratum habeo (perifi-asis del perfecto= exploravI), he explorado
72
magnihabere; parvihabere, tener en gran estima; tener en poco
honorem habere parentibus, honrar a los padres
indigere, uI (egere), tener necesidad, necesitar
objtinere, uI, tentum (tenere), sujetar, poseer, mantener
possidere, sedI, sessum (post -sedere), poseer, tomar posesión de, posesionarse
redundare, vT, tum (red- - unda), desbordar, rebosar
superjesse, sum, ful, quedar, restar; sobrar; ser superior
suppeditare, vT, tum (sub - pes), 1. poner enteramente a Ja di sposición; 2. abundar, existir en abundancia haec pecunia vix suppeditabit,
apenas alcanzará ese dinero supjpetere, petivI, petitum, 1. es
tar a las órdenes de; 2. existir en abundancia, abundar
•
ne pabulI quidem satis magna copia suppetebat, ni siquiera disponía de una cantidad suficiente de forraje
;111gustiae, arum f pi. (angustus), angostura, dificultad angustiae temporis, apuros de
tiempo copia, ae/ (cum-opes), abundan
cia, recursos, víveres copia dicendI, ocasión de hablar,
permiso para hablar divitiae, arumf pi. (dTves), riqueza
dTvitiTs abundare, tener riqueza abundante
egestas, atis f (egere), pobreza, carencia
inopia, ae/ (inops; f--7 copia), carencia, falta
•
suTs opibus aliorum inopiam levare, aliviar con su riqueza la pobreza de otros
campos, otis ( cum - potis ), parti-cipante de una cosa, poderoso en algo, apto para algo turbatas furore mentes homi-
num compotes suTfecit, hizo entrar de nuevo en razón a los hombres enloquecidos
rationis et consilir compos, capaz de razón y de prudencia
copiosus, a, um (copia), abundante, copioso
dTves, vitis, rico
73
tenere, tenuI, tentum, sostener, mantener, tener·
vacare, vT (vacuus), estar vacío, estar libre
(ops), opis, opem, ope/, 1. poder; 2. ayuda opes, um/ pi., riqueza, recur
sos, fuerzas (armadas) opus, o peris n., obra, trabajo, es
füerzo opus est, es necesario aqua nobis opus est, necesita
mos agua paupertas, atis/ (pauper), pobre
za possessio, onis f (possidere ), po
sesión res, eif, cosa, asunto, posesión
res familiaris, patrimonio, fortuna
expers, rtis (ex - pars ), sin pa1te, libre de rationis expers, irreflexivo; ca
rente de razón consiliI expers, desconocedor
del plan inops, pis (in- - ops), indigente,
necesitado, pobre locuples, etis (locus - plenus), aco
modado, rico opulentus, a, um (ops), opulento,
rico, poderoso
particeps, cipis (pars - cap ere), partícipe, participante
pauper, eris, pobre plenus, a, um, lleno
plenus timoris, lleno de temor superJvacuus, a, um, superfluo, in-
útil . vacuus, a, um, vacío
9.2 Utilidad y perjuicio; dicha y desdicha
.... abJütT, üsus sum, 1. usar entera
mente, consumir; 2. usar mal, abusar
aJmittere, misi, missum , soltar, perder
cadere, cecidi, casum, caer conJcidere, cidi (cadere), derrum
barse con[tingere, tigi, tactum (tangere),
tocar contingit, sucede, acontece
cortruere, ruI, hundir, arruinar dTllabT, lapsus sum, decaer, consu
mirse male parta male dI!abuntur, los
bi enes mal logrados no se aprovechan
inter!ire, eo, ii, itum, morir labT, lapsus sum, deslizarse, resba
lar laborare, vi, tum, esforzarse, pade
cer (e) pedibus laborare, estar en
fermo de los pies nocere, ui, itum, dañar ob[esse, sum, fur, [estar enfrente
de:] estorbar, lastimar ocJcidere, cidr, casum (cadere), mo
nr
74
patI, ior, passus sum, sufrir, soportar, to !erar
per!fcrre, fero, tulT, latum, transmitir, realizar, soportar
pcr[Tre, co, iT, itum, perecer, arruinarse
perJpetr, ior, pessus sum (patr), sufrir, soportar, tolerar pcrpcssus est omnia potius
quam conscios indiceret, soportó todo antes que denunciar a sus cómplices
proldlesse, prosurn, profur, aprovechar
su~fcrrc, suffcro, sustulT, suhlatum, soportar, sufrir
sustentare, vr, tum (tenere), apoyar, sustentar, aguantar aegre sustentatum est, apenas se
soportó tolerare, vr, tum (tollere), tolerar üti, üsus sum, usar
auctoritate ütT, gozar de prestigio
clementia in victos ütr, tratar con clemencia a los vencidos
bona valetüdine üti, gozar de buena salud
.... calamitas, atisf, daño, calamidad,
desgracia cla:des, is/, pérdida, matanza, de
rrota commodum, T n. (cum - modus),
beneficio, provecho damnum, T n., dqño, pérdida, per
juicio detrTmentum, r n., pérdida, perjui
cio, detrimento fe!Tcitas, atis.f (fe!Tx), fertilidad, fe
licidad in Jcommodum, (r) n., daño, incon
veniente, derrota interitus, üs m. (interrre), muerte,
ruina labor, orís 111. , labor, trabajo, esfuer
zo, pena
aequus, a, um, igual, justo, favora-ble, llano
beatus, a, um, dichoso, rico felTx, Tcis, feliz rn[félrx, rcis, infeliz iniquus, a, um (in- - aequus), des
igual, injusto, desfavorable in[ütilis, e, inútil, dañino miser, era, erum, pobre, misera
ble, desdichado, mísero
75
lapsus, üs 111. (la:br), caída, tropezón, error
miseria, aef (miser), miseria, desdicha, desgracia
naufragium, ir n. (navis - frangere), naufragio
pernicies, eT/ (per- nocere ), daño, ruina
res, el/, cosa, asunto, posesión res secundae, suerte res adversae, desgracia
ruina, aef (ruere), caída, derrumbe ruinae, arumf pl., ruinas
üsus, üs m. (ütr), uso, práctica, utilidad, necesidad ex asa est, es de utilidad
ütilitas, atis.f (otilis), utilidad, provecho
miserabilis, e (miser), miserable patiens, entis (patT), que soporta,
paciente, tolerante patiens Jaboris, endurecido por
el trabajo perniciosus, a, um (pernícies), da
ñino, pernicioso ütilis, e (atr), útil
9.3 Posibilidad, necesidad, destino
... acJcidere, cidI (impers.) (cadere),
suceder casa accidit ut id prTmus nun
tiaret, por casualidad, fue el primero en anunciarlo.
opportünissima res accidit quod venTs, resulta muy oportuno que vengas
e¡venire, venI, ventum, pasar, ocmTir imminere, uI (in), estar suspendi
do sobre, elevarse por encima de, amenazar
im lpendere, pender sobre, amenazar
inlcidere, cidI ( cadere ), [caer hacia:] llegar a algo, suceder
...
in furorem incidere, caer en la locura
sT qua ciad es incidisset. .. , si acaso sucediera alguna desgracia ...
casus, üs m. (cadere), caída, azar, caso, desgracia
condicio, onisf (cum - dTcere), convenio, condición, situación
eventus, üs m. (evenire ), acontecimiento, resultado
facultas, atisf (facilis), posibilidad, habilidad, facultad
fiitum, In. (farT), hado, destino, oráculo fato fungT, morir
76
mihi incidit in mentem .. . , se me ocurre ...
licet, Iicuit, es lícito, está permitido necesse est (ne - cedere), [no es
«cedible» =;o es inevitable:] es necesario, es preciso
nequire, eo, iI o IvT, no poder oportet, uit, conviene, es necesa
rio hoc fierI et oportet et opus est,
esto debe suceder en cualquier caso.
posse, possu m, potuI (potis - esse ), poder, ser poderoso; tener influencia, valer multum posse, tener mucho
poder, tener gran influencia sortirI, tus sum, sortear, obtener por
suerte
fors, fortisf (ferre), fortuna, casualidad, destino forte abl. , [por la fortuna:] por
casualidad, acaso sT forte (contingit) ... , si sale
bien ... fortuna, aef (ferre), destino, fo1iu
na, suerte fortünae, arum.f pi., bienes de
fortuna intra fortünam debet quisque
manere suam, cada uno debe
permanecer dentro de sus sus propios límites
impedimentum, In. (impedTre ), estorbo, obstáculo, impedimento
monstrum, T n. (monstrare), señal de los dioses, monstruo
necessitas, atisf (necesse), necesidad, precisión, parentesco, destino
necessitüdo, dinisf (necesse), necesidad
occasio, onis.f ( occidere ), [ casua-1 idad:] circunstancia, ocasión
... aptus, a, um, apto, adecuado fata lis, e (fatum), determinado por
el destino, fatal faustus, a, um (favere ), favorable,
bendito fortunus , a, um (fors), fotiuito fortünatus, a, um (fortuna), afortu
nado, dichoso idoneus, a, um, apropiado, idóneo irritus, a, um (in- - ratus), vano,
nulo domum irritus rediit, regresó a
casa sin resultados
77
ornen, ominis n., presagio I secundo omine!, ¡vete con un
buen augurio! potestas, atisf, 1. poder, potestad,
cualidad, autoridad; 2. posibilidad potestatem dare o facere, dar la
oportunidad prodigium, iT n., presagio, prodigio sors, sortisf, suerte, destino, orácu
lo
necessarius, a, um (necesse), necesario, emparentado, amigo adv. necessario, por fuerza
opportünus, a, um, oportuno, favorable, conveniente
potens, entis (posse), poderoso, potente
potis indecl., poderoso prosperus, a, um, próspero, favo
rable ratus, a, um (rerT), [calculado, pen
sado:] determinado, válido, legítimo
X. LA ECONOMÍA
10.1 La agricultura
arare, vr, tum, arar carpere, psI~ ptmn, arrancar, coger colere, coluI, cultum, cultivar, cui-
dar, colonizar, venerar eflfodere, io, fodr, fossum , cavar,
excavar Tnlserere, sevT, situm, implantar, in
jertar
... ager, grI 111., 1. campo; 2. región agricola, ae m. (ager-colere), cam-
pesino, agricultor aratrum, T n. (arare), arado armenta, orum n. (arare), ganado
mayor colonia, aef, colonia, asentamien
to de veteranos colonus, Tm. (colere), agricultor,
arrendatario, colono colonos dedocere in colonias,
llevar nuevos colonos a su asentamiento
cultora, aef (colere), cultivo, cuidado, veneración, cultura cultara agrT, agricultura cultara animT, educación
78
pabularr, tus sum (pabulum), ir en busca de forraje
pascere, pavT, pastum, apacentar, alimentar
serere, sevr, satum, sembrar, plantar
venarr, tus sum, cazar, ir de cacería
cultus, üs m. (colere), cultivo, adorno, cultura
falx, falcisf, hoz früctus, üs m. (fruT), fruto, utilidad,
ganancia froges, gum/ pf. (fruT), frutos (del
campo), provecho frümentum, In. (fruí), trigo, cereal fundus, T m., suelo, terreno, pro
piedad, granja, campo fundos decem et tres relrquit,
legó trece propiedades grex, gregis m., rebaño, manada,
muchedumbre hortus, r m., jardín humus, If, tierra, suelo
loe. humI, en tierra, en el suelo
iugum, T n. (iungere), yugo, cima, cordillera
iiimentum, T n. (iungere ), bestia de tiro o de carga iomentrs ionctrs, en una carreta
de dos bestias pabu lum, r n. (pascere ), pasto, fo-
rraje pastor, ori s m. (pascere), pastor pecus, oris n., ganado ros, roris n., campo, propiedad cam
pestre, finca, hacienda, granja loe. rorr, en el campo
... abl. rore, desde el campo aeus. ros, al campo
agrestis, e (ager), silvestre, agreste, campestre genus hominum agreste, raza
salvaje de hombres
1 O .2 La comida y la bebida
... alere, aluI, altum, alimentar, nutrir,
criar alI venando, alimentarse de la
caza bibere, bibT, beber, empaparse cenare, vT, tum (cena), comer, ce
nar cubare, cubuT, cubitum, recostar
se a la mesa para comer edere, edT, esum, comer epu larT, tus sum ( epulae ), comer en
un festín, comer (mucho)
79
semen, minis n. (serere), semilla, germen, retoño
vesfígium, iI n., [planta del pie:] huella, ubicación, vestigio vestigium temporis, instante,
momento in o e vestigio, al instante, en el
acto vIIIa, ae/, quinta, granja, casa de
campo vTl!a rustica, propiedad cam-
pestre vTnea, ae/, viña, vid virga, ae f, rama delgada, vara vTtis, is/, vid
frümentarius, a, um (fromentum), del trigo
rOsticus, a, um (ros), del campo, rústico, ignorante
aber, eris, fecundo, fértil
esürire ( edere ), tener hambre, querer comer
exJhaurire, hausT, haustum, apurar, vaciar, agotar poculum exhaurTre, vaciar una
copa haurTre, hausT, haustum, apurar,
beber animo spem inanem hausit, con
cibió una esperanza inútil. ientare, vT, tum, desayunar, almor
z.ar
miscere, uI, mixtum, mezclar potare, vT, atum (y potum) (bibere),
beber por placer, absorber prandere, dr, sum, almorzar, comer
acétum, T n., vinagre aqua, ae/, agua céna, ae/, comida, cena (comida
principal, que se tomaba hacia el atardecer) ad cénam invrta:re, invitar a ce
nar cibus, Tm., comida
levis cibtis, alimento ligero convTva, ae m. (cum - vTvere), in
vitado (a la mesa) convrvium, ir n. (cum - vTvere),
convivio, banquete epulae, arum f pl., alimentos ,
manjares mcn.sae conquTsTtissimTs epul'is
exstruebantur, se tendieron mesas con los más exquisitos manjares .
fornes, is/, hambre aurTsacra fornes, el hambre mal
dita del oro haustus, os (haurTre), sorbo, trago ientaculum, r n. (ientare), desayu
no lec tus, I m., lecho (en el que uno se
recostaba a la mesa, para comer)
sapere, io, (saprvr), saber a, tener sabor; ser sabio
satiare, vr, tum (satis), saciar sitrre, vr, tum (sitis), tener sed
mensa, aef, mesa, comida pan is, is m., pan (alimento básico
de los romanos) poculum, In. (potare), copa
poculum vacuum reddere, poculum exhaurire, vaciar una copa
potio, onis/ (potare), bebida, poción
prandium, Ti n. (prandere), almuerzo, comida
sal, salis m. , l. sal; mar; 2. sabor;
gracia sapor, oris m. (sapere), sabor, gus-
to satietas, atis f (satis), saciedad,
hartazgo sitis, is/, sed vrctus, üs m. (vrvere), modo de
vida, alimentación necesarir vrctos inopia, caren
cia de los alimentos básicos
vTnum, r n. , vino
80
vTnum aqua mixtum, vino mezclado co'n agua: uno de los alimentos básicos de los ro
manos
10.3 La vivienda
... conlsidere, sedI, sessum (sedére),
establecerse. habitare, vI, tum (habere ), habitar inlcolere, coluI, cultum, habitar
... aedes, isf, templo
aedes, ium/ pl., casa aedificium, ir n. (aedes - facere ),
construcción, edificio arx, arcis/ (arcere), fortaleza, ciu-
dadela, ciudad balneum, in., baño camrnus, r m., chimenea caput, pitis n., cabeza, capital
Roma, caput rerum, Roma, capi-tal del mundo
casa, ae/, choza, cabaña coquina, ae/, cocina cubiculum, r n. (cubare), dormito
rio, alcoba cubrle, is n. (cubare), lecho, cubil domus, üs/, casa
loe. domr, en casa acus. domum, a casa abl. domo, de casa
fastrgium, ir n., fastigio, frontón, tejado, pináculo, remate
fax, facis f, antorcha, tea fenestra, ae f, ventana focus, T 171. , hogar, fogón foris , is/, hoja de Ja puerta
forés, ium, puerta, entrada adv. fores; forrs, (a)fuera
81
intrare, vT, tum, entrar, penetrar münire, vI, tum (moenia), fortificar
viam münire, construir un camino
fundamentum, I n., base, fundamento
ianua, ae/, puerta impluvium, iI n. (in - pluere), im-
pluvio, patio incola, ae m. (incolere), habitante lectus, r m., lecho !Imen, minis n. , dintel, entrada mensa, ae/, mesa, comida moenia, ium n. pl. (münire), mura-
llas münitio, onis/ (münTre), fortifica-
ción mürus, I m. (münTre), muro oppidum, In. , ciudad, fortaleza ostium, ir n. (os), puerta, entrada,
desembocadura pagus, I 171. , aldea, distrito paries, etis m. ' pared porta, ae/ (per), puerta porticus, üsf (porta), pórtico, sala
con columnas, paseo con arcos o columnas, arcada
scalae, arum/ pl., escaleras sedes, is f (sedere ), sede, asiento,
sitio, residencia, estancia sella, ae/ (sedere), silla, curul, lite
ra tectum, In. (tegere ), techo
triclinium, ir n. , triclinio, comedor tu rris, is.f, torre, ciudad urbs, urbis.f, ciudad, urbe vas, vas is n., vaso
... vasa, vasorum n. pi., utensilios,
equipaje
domesticus, a, urn (domus), doméstico, casero, nacional
mürális, e (mürus), mural oppidanus, a, um (oppidum), urba
no, propio de una ciudad peque-ña ; sust. ciudadano, habitante de la ciudad
l O .4 La ropa y el adorno
... cingere, cinxi, cinctum, ceñir, ro
dear induere, ur, Oturn, vestir(se), poner
se (ropa)
...
longam indütae virgines vestem, muchachas con largos vestidos
anulus, T 171 ., anillo (de sello) apparatus, üs 171. (ad- parare), pre-
parativos, enseres , aparato, pompa
corona, ae.f, corona, cerco, círculo de oyentes corona virtote parta est, por su
valor ganó la corona (de la victoria)
82
vestTbulum, T n. (vestrre ), vestíbulo, zaguán
vicinus, Tm. (vTcus), vecino vTcus , Tm. , calle, barrio, aldea
urbanus, a, um (urbs), urbano, propio de una urbe (especialmente, la ciudad de Roma), instruido serrno urbanus, habla elegante
vTcTnu s, a, um (vTcus), vecino
nadare, vT, turn (nodus), desnudar, despojar
ornare, vT, tum (ardo), adornar, arreglar
velare, vT, tum (velum), velar, cubrir
vestTre, vr, tum (vestis), vestir(se), cubrir
ornamcntum, in. (ornare), adorno, ornamento
ornatus, os m. (ornare), adorno, equipo
sinus, os m., [cavidad:] pliegue de la toga, bolsillo, seno litteras in sino ponere, guardar
la carta en el bolsillo (=en el pliegue de la toga)
toga, ae.f (tegere ), toga: ropa exterior, manto
tunica, ae .f, túnica: ropa interior (de lana)
vestTmentum, T n. (vestTre ), pieza de ropa, vestimenta
... nüdus, a, um, desnudo
nüdTs pedibus, descalzo
vestis, is.f, vestido varia veste vela.tus, cubierto de
ropa colorida vestnus, os m. (vestTre ), ropa, ves
tido
pretiosus, a, um (pretium), precioso, costoso
10.5 Los negocios y las monedas
... co/emere, emT, emptum, comprar
juntamente col/loci'ire, vi, tum, colocar, prepa
rar, invertir (dinero) con/düccre, düxi, ductum, reunir,
conducir, alquilar, contratar conlsti'irc, stiU, costar
magno (parvo) constare, costar mucho (poco)
ploris (minoris) constare, costar más (menos)
con/sümere, sümpsi, somptum, utilizar, gastar, consumir, agotar
dis/solvere, solvr, solütum, desatar, disolver, pagar
cm ere, emi, emptum, tomar, comprar ( H véndere)
loca re, vI, tum, poner, colocar (domum, pecüniam) locare,
alquilar (una casa, dinero) mercarr, tus sum (merx), negociar,
adquirir, comprar
83
motare, vi, tum, cambiar, mudar, variar
onerare, vr, tum (onus), cargar pendere, pependr, pensum, pesar,
pagar magnT (parvr) pendere, apreciar
en mucho (en poco) redimere, emr, emptum (red- -eme
re), comprar de nuevo, rentar, rescatar, redimir
solvere, solvi, solütum, soltar, pagar pecünias creditas solvere, pa
gar las deudas so mere, sümpsI, sümptum (sub
emere), tomar, gastar vendere, didI, ditum (venum dare),
vender ven/rre, ven ir (pas. vendere) (ve
num ire), ser comprado
... aes, aeris n., metal: bronce, cobre;
dinero aes alienum, deudas
annona, ae f (annus), [provisión anual:] precio de mercado, víveres, provisión de trigo
as, assis m., as (unidad monetaria) aureus, r[se. nummus] (aurum), el
áureo(= 25 denarios) bona, orum n. pi. (bonum), bienes,
fortuna commercium, iT n. (cum - merx),
comercio, negocio, comunicación
copia, ae.f ( cum - ops), abundancia, recursos, posibilidades materiae emendae copia mihi
est, tengo recursos para comprar madera
denarius, iT m. (se. nummT) (denT), denario (originalmente = 1 O ases) (=16 ases)
iactüra, ae.f (iacere), pérdida, carencia
inopia, ae/ (in- - ops), carencia, pobreza, necesidad ( B copia)
lucrum, T 11., lucro, ganancia mercátor, orís m. (mercarT), merca
der merces, edis.f, recompensa, pago,
precio, sueldo merx, mercisf, mercancía nummus, Tm. , moneda
nummT, orum m. pi., [monedas:] dinero
onus, neris n. , peso, carga (ops), o pis, opem, opef, l. poder;
2. ayuda opes, umf pi., riqueza, recur
sos, poder pecünia, aef (pecus), [posesión de
ganado:] fortuna, dinero pecünia carere, no tener dinero pecüniam dare mütuam, prestar
dinero · · praemium, ii n., provecho, recom
pensa, premio, pago pretium, ii n., precio, recompensa
operae pretium est, vale la pena pretium statuere mercT, fijar un
precio a la mercancía quaestus, üs m. (quaerere), ganan
cia, profesión, oficio res, eif, cosa, asunto, posesión
horno haud magna cum re, un hombre de pocos recursos
sestertius, iT (HS) m. [se. nummus] (semi-), sestercio(= 4 ases) [ originalmente= 2 'h ases] duo mrlia sestertium = duo
(bTna) sestertia, dos mil sestercios
sümptus, üs m. (somere), gasto, costo
84
minuendr sunt sümptos, hay que disminuir los gastos
... carus, a, um, querido, caro ( B vTlis) copiosus, a, um (copia), abundan-
te, rico mütuus, a, um (mütare), (mutuo),
resguardado, prestado
onustus, a, um (onus), cargado, pesado
vrlis, e, vil, barato, sin valor ( ~ carus)
NUMMI IAS
I SESTERTIVS =IV ASSES 1 DENÁRIUS =IV SESTERTII =XVI AS SES
1 AUREUS =XXV DENARII = C SESTERTII = CCCC ASSES
10.6 El transporte
... absjtrahere, traxr, tractum, arrancar,
sacar a~ferre, affero, attulI, allatum,
acercar, causar, traer aplpellere, pulT, pulsum [navem],
[empujar una nave al puerto:] atracar, desembarcar
asjportare, vT, tum (ab), llevar lejos, transportar
aujferre, aufero, abstulI, ablatum, quitar
comlmeare, vT, tum, llegar, hacer lle-gar
dejferre, fero, tulI, látum, trasladar ferre, fero, tulI,.latum, llevar, traer gubernare, vr, tum (gr.), pilotar, ti-
monear, guiar, conducir Tnjferre, Tnfero, intuli, illatum,
llevar dentro, introducir, inferir iniüriam Inferre, cometer una
injusticia
85
bellum Inferre ñnitimis, comenzar una guerra contra el pueblo vecino
inlvehi, vectus sum, ser transportado, viajar
navigare, vr, tum (navis - agere), navegar, viajar tranquillo navigare, navegar
por un mar tranquilo portare, vI, tum (per), llevar, traer proficTsci, profectus sum (profi
cere), marchar, partir, avanzar rejdücere, düxI, ductum, llevar de
nuevo, hacer volver, reducir, retirar, replegar
relportare, vi, tum, traer de regreso, reportar
trajdücere, düxi, ductum, llevar al otro lado legiones Alpes tradücere, llevar
las legiones a través de los Alpes
trahere, traxI, tractum, arrastrar tralicere, io, iecI, iectum (iacere ),
atravesar, pasar, traducir exercitum flümen tráicere, hacer
que el ejército atraviese el río (se) in Africam tráicere, trans
portar(se) al África transJferre, fero, tulI, Iatum, lle
var al otro lado, transportar, transferir; trasladar, traducir copias in Galliam transferre, lle-
var tropas a la Galia
... ancora, ae.f, ancla carrus, r m. o carrum, In., carro (de
cuatro ruedas) commeátus, as m. (commeáre), l.
tránsito, tráfico, víveres; 2. permiso commeáta interclüdere, cortar el
transporte (de víveres) currus, üs m., carro cu rsus, üs m. ( currere ), carrera, cur
so cursum ten ere, tomar una direc
ción, zarpar, navegar impedimenta, orum n. pi. (impe
dTre), equipaje iter, itineris n., viaje, camino
magnis itineribus, a marchas forzadas
iter facere, hacer un viaje in itinere, en el camino
ITmes, mitis m., linde, límite nauta, ae m., 1. marino, capitán; 2.
comerciante
86
transJire, eo, iI, itum, pasar tránslmittere, mTsI, missum, enviar
al otro lado, transmitir, hacer cruzar amne transmisso, después de ha
ber atravesado el río vehere, vexI, vectum, transportar,
llevar vehI, vectus sum, desplazarse,
viajar equo vehI, cabalgar
návale, is n. (návális), puerto návalia, ium n. pi. (navális), astille
ro návigium, iT n. (navigáre), navío,
barco navis, is.f, nave, barco
navis oneraria, nave de carga pons, pontis m:, puente portus, üs m. (per), puerto profectio, onis.f (proficrscT), parti-
da, marcha, viaje puppis, is.f, cubierta de popa, popa ratis, is .f, balsa, barca remus, Tm., remo
navigium remis incitare, mover la nave con los remos
rota, ae.f, rueda transitus, üs m. (transire ), paso, trán
sito velum, In. (velare), lienzo, vela, velo
vela dare, izar las velas, zarpar via, ae.f, camino
ab utroque viae latere, a los dos lados del camino
... navalis, e (navis), naval, marítimo
copia navalis, fuerza naval
87
obvius, a, um (ob - vía), que sale al encuentro, obvio
XI. LA SOCIEDAD
11.1 La familia
.... generare, vT, tum (genus), crear,
engendrar, generar gTgnere, genuT, genitum (genus),
engendrar, parir, crear ministrare, vT, tum (minister), servir,
suministrar nascT, natus sum (genus), nacer,
surgir
....
summo locó natus, de origen noble
afffnitas, atisf (afñnis), parentes-co por matrimonio
amita, ae/ , tía paterna avia, ae/, abuela avuncu lus, Tm., tío materno avus, Y m., abuelo, antepasado cognatió, ónis/ ( cum - (g)nascI),
parentesco de sangre cognomen, minis n. (cum - (g)no
men), apodo coniugium, .iI n. (coniux), matri
monio coniux, iugisf (m.) (coniungere),
esposa (esposo), cónyuge conlsobrinus, Tm. (cónsobrina, ae
f), primo hermano
88
nobere, nüpsT, nüptum, (con dat.) casarse (una mujer)
orlrT, ortus sum, originarse, surgir, nacer nobilI genere ortus, de origen
noble parere, io, peperI, partum, parir,
engendrar
conübium, ir n. ( cum - nübere ), matrimonio (entre romanos 1 ibres) iüs cónübiT, el derecho de con
traer matrimonio dominus, I m: (domina, ae f),
dueño, señor familia, aef (famulus), comunidad
doméstica, familia vetus et illüstris familia, una fa
milia antigua e ilustre familia cónstat ex servTs plüribus,
Ja servidumbre consta de much0s esclavos
familiaris, is m. (familia), amigo de la casa
famulus , Tm. (famula, aef), escla-vo (a), sirviente
femina, aef, mujer, hembra filius, iI m. (filia, aef), hijo (a) frater, tris m., hermano fratria, aef (frater), cuñada gener, erT m. , yerno gens, gentis f, gente, familia,
estirpe, pueblo genus, eris n. , género, raza, clase indoles, isf (in-alere), naturaleza
innata, índole ITberT, orum m. pi. (liber), hijos 1Tbe1tus, Tm. (ITberta, ae f), liberto
(a) maiOres, um m. pi. (maior), losan-
tepasados marTtus, Tm. (mas), marido mater, trisf, madre matertera, aef (mater), tía materna matrimonium, iT n. (mater), matrimo-
1110
in matrimonium dücere, casarse (el hombre)
dücT in matrirnóniurn, casarse (la mujer)
matrona, aef (mater), mujer casada minister, trT m. (minus), sirviente,
ayudante ministerium, iT n. (minister), servi
cio, servidumbre mulier, erisf, mujer, esposa natus, Tm. (nata, aef) (nascT), hijo
(a) natus, •Js m. (nascT), nacimiento,
edad maior nato, mayor(de edad)
89
minor nato, menor (de edad) necessitüdo, dinis f (necesse),
[unión:] parentesco, amistad nepos, otis m., nieto, sobrino neptis, isf, nieta, sobrina nomen, minis n. (gnoscere), nom
bre nomen (gentrfe), nombre de
familia, de la gens pare ns, entis m. f (parere ), madre,
padre paren tes, entum m. pi. , padres
pater, tris m., padre pater familias (forma arcaica
del gen.), jefe de familia patres, um m.pl. (pater), ante
pasados patruelis, is m. (pater), primo (pa
terno) patruus, r m. (pater), tío paterno posterI, orum m. pi. (posterus), los
descendientes, la posteridad praenomen, minis n. (prae-nomen),
nombre (de la persona) proles, is/ (pro - alere ), brote, pro
le, descendencia sobrrnus, I m. (sobrina, ae f), pri
mo hermano soror, orisf, hermana sponsus, Tm. (sponsa, aef), novio
(a), prometido (a) stirps, pisf, tronco, retoño, origen,
estirpe uxor, oris.f, esposa vir, virT m., hombre, varón, esposo virgo, inisf, virgen, doncella, mu-
chacha
A affinis, e (ad- fínis), pariente (por
matrimonio) conlsanguineus, a, um (sanguis),
pariente consanguíneo desponsatus, a, um (de - sponsus ),
desposado, prometido en matrimonio
familiaris, e (familia), familiar, conocido
geminus, a, um , doble; sust. gemelo marTtus, a, um, casado
11.2 La situación social
A dücere, düxI, ductum, l. guiar, con
ducir; 2. juzgar, considerar
A cliens, entis m., dependiente, pro
tegido, cliente clientela, ae f (cliens), clientela,
dependetJcia (de un patrono) dux, ducis m., guía, conductor,jefe
A enea duce, bajo la guía de Eneas
eques, itis m. (equus), caballero, jinete
gens, gentisf, gente, estirpe, pueblo
!TbertTnus, Tm. (lTbertus), liberado: libe110
ITbe11us, Tm. (ITber), liberado: liberto locus, Tm., lugar, situación social
summó loco natus, de origen noble
muliebris, e (mulier), femenino natalis, e (gnascr), natal
dies natalis, cumpleaños necessarius, a, um (necesse), ne
cesario, emparentado, amigo paternus, a, um (pater), paterno patrius, a, um (pater), paterno,
patrio propinquus, a, u m (pro pe), vecino,
cercano, pariente virTlis, e (vir), viril, masculino
scrvTrc, vI, tum, servir, ser esclavo
mancipium, iT n. (manus - capere ), propiedad, esclavo
natío, onis.f, pueblo, nación nobilitas, atis.f (nobilis), nobleza optimates, ium m. pi. (optimus), los
optimates: i. e., los aristócratas optimI, orum m. pi. (optirnus), los
mejores; i. e., los aristócratas ordo, ordinis m., orden, línea, clase
ardo equester, orden (clase) ecuestre
ardo senatorius, orden (clase) senatorial
concordia ordinum, concordia entre las clases (órdenes)
patronus, Tm. (pater), abogado, patrono, protector
90
patronus partis adversae, abogado de la parte contraria
plebs, bis/, plebe, muchedumbre prTnceps, cipis (prTmus - capere ),
príncipe, jefe '.;ervitium, iT n. (servus), esclavitud,
los esclavos ITberos in servitium abstrahere,
arrastrar a los hijos a la esclavitud
servitüs, ütis.f , esclavitud servus, i m., esclavo
A humilis, e (humus), humilde, bajo Tgnobilis, e (in-· - gnOscere), des-
conocido, humilde ' ingenuus, a, um (in - gTgnere), na
cido libre, noble ITber, era, erum, libre nObilis, e (gnoscere), noble, reco
nocido patricius, a, um (pater), patricio,
noble ( ~ plebeius)
11.3 Las relaciones sociales
A ac¡cipere, io, cepl, ceptum (cape
re), recibir, aceptar, acoger amrcurn hospitio accipere, recibir
hospitalariamente a un amigo (ad)aequare, vT, tum, igualar, com
parar adaequare fratrem virtüte, igua
lar a mi hermano en virtud adlTre, eo, iI, itum, ir a, acercarse,
visitar
91
societas, atis.f (socius), alianza latronum societas, banda de la
drones nülla societas nobTs cum tyran
nTs est, no tenemos alianza política con los tiranos
socius, iT m., compañero, socio, aliado
vulgus, in. , multitud, muchedumbre, gente
adv. vulgo, en general, generalmente
peregrTnus, a, um (per - ager), extranjero
plebeius, a, um (plebs), plebeyo, humilde ( ~ patricius)
prTnceps, cipis (prTmus -capere), primero
servus, a, um, servil, servicial vulgaris, e (vulgus), común, vulgar
rara vulgaribus anteponere, preferir lo singular a lo común
arcessere, sivI, sltum, llamar, hacer venir
ascrscere, scTvT, sc.num, ir en busca de, admitir, aprobar in numerum crviurn ascTscere,
aceptar entre los ciudadanos comitarT, tus sum (comes), acom
pañar
conciliare, vI, tum, granjearse, conciliar, lograr algo (para uno mismo)
despicere, io, spexT, spectum (despecies), despreciar
favere, favT, fautum, favorecer, amparar deT tibi favent, los dioses te fa
vorecen gratular!, tus sum (gratus), felici
tar, congratular Ilgnoscere, Tgnovi, ignotum, per
donar
• aemulus, T 1n. (imitarT), imitador, émulo; rival, competidor
amYcitia, aef (amTcus), amistad amicus, Im. (amare), amigo heneficium, ii n. (ben e - facere ),
beneficio benevolentia, aef (bene - velle),
benevolencia comes, itis m.f (cum-ire), compa
ñero conviva, ae.~1. (cum - vivere), in
vitado (a la mesa), convidado convivium, iI n. (cum - vivere),
convivio, banquete facilitas, atisf (facilis), afabilidad,
facilidad, accesibilidad favor, oris m. (favere ), gracia, fa
vor, aprobación gratia, ae f (gratus ), l. populari
dad, consideración, influencia; 2. favor, gracia; 3. reconocimiento, estimación
92
interlesse, ful, interesar, tener interés en, estar entre mea ( eius) interest, me (le) im
porta non multum interestinterx etv,
no hay mucha diferencia entre x y v
interesse in convivio, participar en un banquete
invrtare, vi, tum, invitar prolsequI, secütus sum, escoltar,
acompañar,.perseguir vise re, visY, ver mucho, visitar
mea gratia; hominum gratia, por causa mía; por causa de los hombres
gratias agere, dar las gracias in gratiam redire cum amico,
reconciliarse con un amigo gratiam habere, ser agradecido gratiam referre, dar gracias
hospes, pitis m., huésped hospitium, ii n. (hospes), hospita
lidad, hospedaje, albergue inimrcitiae, arumf pi. (inimTcus),
enemistad (personal) inlimicus, Y m. (amicus), enemigo maleficium, iI n. (male - facere),
acción malvada, ofensa solitado, dinis f (solus), soledad,
abandono · venia, aef, permiso, venia, perdón
veniam errorr dare, perdonar un error
vicis (gen.), vicem (acus.), vice (abl.);pl. vices, turno, cambio, variación, alternancia
in vicem, por turno
• alienus, a, um (alius), ajeno, extra-ño, extranjero
amicus, a, um (amare), amistoso familiaris, e (familia), perteneciente
a la familia, familiar Metello familiariterütitur, tiene
amistad con Metelo gratos, a, um, grato, agradable,
agradecido inlgratus, a, um, ingrato, desagra
dable, desagradecido
11.4 Influir
• adldücere, düxi, ductum, (a)traer, llevar a, causar
adlhortarr, tus sum, exhortar, animar adlmonere, ui, itum, advertir, recor
dar colhortarr, tus sum, exhortar, ani
mar comlmovere, movr, motum, conmo
ver, mover, provocar, ocasionar hTs rebus commotus, con base
en estos acontecimientos; motivado por esto
concitare, vr, tum, incitar, agitar, excitar
delprecarr, tus sum (precarí), suplicar, pedir perdón, maldecir
93
mütuus, a, um (mutare), mutuo, recíproco
obnoxius, a, um, obligado, sometido, sujeto, dependiente
promiscuus, a, um (pro - miscere ), mezclado, usual dTvTna atque hümana promiscua
habere, no hacer distinción alguna entre lo divino y lo humano
solus, a, um adj. pron., solo
delterrere, uT, itum, intimidar, rechazar amicum e proposito deterrere,
disuadir a un a un amigo de su intención
dislsuadere, suasT, suasum, disuadir
elicere, io, licuT, licitum, atraer ha. cia fuera
excitare, vT, tum, excitar, despertar, animar
hortarY, tus sum, exhortar imlpellere, pulí, pulsum, impeler,
impulsar plebem ad furorem impellit, su
blevó al pueblo
implorare, vr, tum, implorar incitare, vI, tum, incitar, provocar inldücere, düxI, ductum, llevar (ha-
cia dentro), inducir rn¡sprrare, vT, tum, insuflar, inspirar iubere, iussI, iussum, ordenar
faciunt quod iussI sunt, hacen lo que se les ordenó
iussü (abl. iussus, üs) , por orden ( ~ iniussü)
lacessere, sTvT, srtum, excitar, provocar
moderarT, tus sum (modus), moderar, manejar, guiar
monere, uT, itum, recordar, advertir movere, móvI, mótum, mover, con
mover, hacer mover perldücere, düxl, ductum, mover
hacia algo, seducir per!movere, movr, motum, mover,
conmover, agitar, ocasionar per¡suadere, suasl, suasum, per
suadir, convencer
•
mihi persui'isI; mihi persuasum est, estoy convencido
src populo ~rat persuasum, así se había persuadido el pueblo
causa, aef, causa mea causa, por causa mía salütis causa, por la salvación
metus, üs m., miedo meta adductus, commotus, im
pulsus, excitatus, por miedo
perlterrere, uT, itum, espantar violentamente, intimidar
per¡turbare, vI, tum, pe1iurbar placare, vr, tum, calmar, aplacar precarI, tus sum (preces), [rezar:]
rogar, suplicar sedare, vT, tum (sedere), [llevar a
una sede:] llevar a la calma, sedar, calmar
sollicitare, vi, tum, inquietar, excitar, provocar
suadere, suasI, suasum, aconsejar, recomendar
temperare, vi, tum, fijar el ritmo correcto; templar, moderar, organizar rem püblicam temperare, orde
nar, dirigir el estado sibi temperare, dominarse bostítemperare, ser indulgen
te con el enemigo terrere, uI, itum, espantar turbare, vT, tum (turba), turbar, con
fundir vetare, vetuT, vetiturn, prohibir
moderatio, onis/ (rnoderarr), moderación, manejo, guía
perturbatiO, o nis f (perturbare), perturbación
terror, orís m. (terrere), terror
94
11.5 Dar y recibir
• acjcipere, io, cepI, ceptum (cape-re), recibir, aceptar, acoger
adiplscI, adeptus sum, alcanzar, obtener adepta lrbertate, después de con
seguir la libertad adjiuvare, iüvI, iütum, apoyar, ayu
dar, favorecer adjmittere, misI, missum, dejar,
admitir, hacer as¡sumere, sümpsT, sümptum, acep
tar, admitir, utilizar, recurrir auxiliarr, tus sum (auxilium), ayu
dar capere, iO, cepI, captum, coger, to
mar, capturar com¡mendare, vI, tum (mandare),
confiar, recomendar comlmitterc, misI, missum, l. em
prender, cometer, celebrar; 2. confiar, entregar hospitI epistulam committere,
confiar una carta al huésped com¡parare, vI, tum (parare), lograr,
ganar, disponer, procurar, suministrar
conjcedere, cessI, cessum, (con)ccdcr, apartarse, abandonar concedo ut discedas, te doy per
miso de marcharte concedo me erravissc, reco
nozco que me equivoqué conlcipere, io, cepT, ceptum (cape
re ), recibir, tomar, encargarse de
95
conjfirmare, vI, tu111, reforzar, asegurar, confirmar animas mTlitum confirmare, ani
mar a los soldados consulerc, luI, ltum, l. consultar;
2. aconsejar; 3. deliberar salütI clvium cónsulere, preo
cuparse por el bienestar de los ciudadanos
senatus statim consulitur, inmediatamente se pidió al Senado su opinión
cürare, vI, tum, cuidar, preocuparse vulnus cüravit dTligenter, trató
con cuidado la herida etiam hrc mihi cürandus est?,
¿también a éste debo cuidar? da re, do, dedI, da tu m, dar
fratrI vi ti o da re, atribuir una falta al hermano
donare, vI, tum, regalar, donar ex¡cipere, io, cepT, ceptum (cape
re), sacar, quitar ferre, fero, tulI, latum, llevar, traer
aegre ferre, graviter ferre, moleste ferre, tolerar difícilmente, irritarse
firmare, vI, tum, reforzar, asegurar, confirmar
fovere, fovr, fotum, calentar, abrigar, cuidar
impetrare, vI, tum, lograr(mediante ruegos)
iuvare, iüvT, iütum, ayudar, alegrar(se)
eum iuvat, le agrada largTrT, tus sum (largus), regalar,
otorgar levare, vi, tum, levantar, aliviar mandare, vI, tum (manus-dare),
entregar, recomendar, mandar fugae sé mandare, huir
nanciscI, na(n)ctus sum, encontrar, obtener (por casualidad)
o~ferre, fero, obtulI, oblatum, ofrecer, presentar
parcere, pepercI, ahorrar, cuidar, respetar valetüdinI parcere, cuidar la
salud paren~, iO, peperI, partum, 1. parir,
engendrar; 2. adquirir, ganar per\dücere, düxT, ductum, llevar
hacia algo, promover, favorecer perjmittere, misi, missum, dejar,
ceder, pennitir se perm ittere, entregarse (a
merced de) porrigcre, réxT, rectum (post - re
gere ), [tender hacia:] ofrecer, presentar
potirI, tus sum, apoderarse de praeda potirI, apoderarse del
botín rérum potirT, adquirir poder,
tener poder praebére, uI, itum (prae- habére),
presentar, otorgar fortem sé praebere, mostrarse
valeroso prae¡stare, stitI, l. hacerse respon
sable, realizar; 2. estar delante, superar; 3. dar, proporcionar
münus praestare, prestar ser
vicio imperatórT fidem praestare, de
mostrar su confianza al ge
neral pro!dere, didI, ditum ( dare ), sacar,
entregar, traicionar memoriae prOdere, transmitir,
referir prospicere, io, spexT, spectum (pro
- species), [mirar hacia delante:] preven irse, precaverse casas futuros prospicere, pre-
ver las eventualidades veni
deras senectütI prospicere, prevenir
se para l<), vejez projtegere, texr, tectum, cubrir por
delante, proteger projvidere, vidI, visum, prever, pro
veer, preocuparse frümentum prOvidére, sumi
nistrar trigo salütI providére, cuidar de la
salud re!cipere, io, cepT, ceptum (cape
re ), recibir, admitir re[d[dere, didI, ditum (dare), devol
ver, traer poculum vacuum reddere, va
ciar una copa re[servare, vT, tum, mantener, con
servar, reservar rejtinére, uI, tentum (tenere), rete
ner, sujetar satisjfacere, io, fecT, factum (pas.
satisfierI), satisfacer, dar satis
facción
96
münerT satisfecit, cumplió con su deber
servare, vI, tum, cuidar, guardar, con servar, salvar fidem servare, cumplir su palabra
sinere, sivI, situm, dejar sub[levare, vT, tum, levantar, apo
yar suc[currere, currI, cursum (sub),
correr en ayuda, socorrer
... auxilium, iI n. (augere), ayuda, auxi
lio cura, aef, cuidado, preocupación
aspernarI cüram urbis, despreciar la dirección de los asuntos estatales
donum, 1 n. , regalo, don
... largus, a, um, liberal, pródigo
11.6 El acuerdo y la costumbre
... as[sentrrr, sensus sum, asentir commonicare, vI, tum (commanis),
hacer común, deliberar en común, compartir
con/fidere, físus sum, confiar congruere, gruI (ruere), coincidir,
estar de acuerdo ( B discre-pare) initium ínter se et exitus con
gruunt, el inicio y el final concuerdan
97
sustinere, ui, tentum (sub - tenere ), sostener, resistir
tegere, téxi, tectum, cubrir tra/dere, didI, ditum (dare), entre
gar, transmitir memoriae tradere, transmitir a
la posteridad videre, vidI, visum, ver
vide ut habeas comités, preocúpate de tener compañía
largnio, onisf (largus), liberalidad, prodigalidad
(ops), opis, opem, opef, l. poder; 2.ayuda opem a te petimus, te pedimos
ayuda
cón[sentire, sensr, sénsum, pensar (sentir) unánimemente, estar de acuerdo, conseiltir ( B dissentrre)
con/suéscere, suevT, suetum, acostumbrar; pf: estar acostumbrado
con/venire, vénI, ventum, reunir(se) convenit, conviene, es conve
niente
credere, didI, ditum, confiar, creer debere, uI, itum (de - habere ), deber decet, decuit, queda bien, convie-
ne, es conveniente ( B dedecet) frdere, frsus sum (fides), confiar oblligare, vI, tum, ligar, obligar oboedTre, vT, tum, obedecer oblstringere, strTnxI, strictum, ligar,
obligar obltemperare, vr, tum, obedecer
A consensus, os m. y consensio, onis
f ( consentTre ), acuerdo, consenso consenso omnium, unánime
mente consuetüdo, dinisf (consuescere),
costumbre clecus, cor is n. ( decet), belleza, ador
no, decoro, honor rnihi decorT est, redunda en mi
honor fidcs, cTf, fidelidad, lealtad; con
fianza; fe; amparo, defensa fidem habere (alicuT), confiar en
alguien fidem dare, prometer confianza
(dar su palabra de fe) fide data et accepta, después de
haberse prometido confianza mutuamente
victüs in fidem atque potestatem popufT RornanI recipere, aceptar a los vencidos bajo la protección y el poder del pueblo romano
98
pacTscT, pactus sum (pax), convenir, comprometerse
parere, uI, obedecer pro¡mittere, misI, missum, pro
meter sancire, sanxI, sanctum (sacer),
confirmar, santificar, sancionar lege sancturn est, ha sido san
cionado legalmente solere, solitus sum, soler, acos
tumbrar
foedus, deris n. (fieles), alianza, pacto, contrato
honestas, atisf (honor), consideración, honorabilidad, decoro
mandatum, T n. (mandare), mandato, recomendación
mos, moris m., costumbre ut mos est amicorum, como se
acostumbra entre amigos münus, ncris n., deber, cargo, re
galo officium, iI n. (opus - facere ), [pres
tación de un servicio:] deber, favor in officio ten ere, in officio esse,
mantener en la obediencia, permanecer obediente
officia praestare, cumplir con su deber
pactum, In. (pacrscT), pacto, convenio, acuerdo nollo pacta, de ninguna manera
pTgnus, noris n., prenda, garantía tütela, ae.f (tuerT), protección, tu
tela
A commünis, e (cum - münus), co
mún decorus, a, um (decet), convenien
te, bello fidelis, e ( fides ), fiel, leal ffdus, a, um (frdere), fiel, confiable
honestus, a, um (honor), honesto, honorable, conveniente
proprius, a, um, propio, particular tütus, a, um (tuerT), protegido,
seguro adv. tüto, con seguridad
11. 7 La competencia y la coacción
A ccrtare, vI, tum (cernere ), [llegar a
una decisión:] competir, luchar co¡ercere, uT, itum (arcere ), conte
ner, reprimir coge re, coegT, coactum ( cum - age
re ), reunir, obligar con¡tendere, tendI, tentum, conten
der, pelear delcertare, vT, turn, luchar hasta lle
gar a una decisión delficere, iO, lecI, fectum (facere),
quitar, decaer, disminuir, faltar a Romanis deficere, abandonar
a los romanos deltinere, uT, tentum (tenere), dete
ner, retener, ocupar di~frdere, ñsus sum, desconfiar, du
dar dis¡cedere, cessI, cessum, apar
tarse discrepare, crepuT, crepitum, estar
en desacuerdo, discrepar ( B
congruere) dislsentrre, sensI, sensum, disen
tir, no estar de acuerdo ( B consentTre)
99
dislsimulare, vT, tum, disimular, hacer corno si no, ocultar dissimulat se salvum esse, ocul
ta que está sano domare, domuT, domitum (domus),
domar, amansar interlcedere, cessT, cessum, inter
venir, mediar, presentar una reclamación, interceder tribünus plebis legr intercessit,
el tribuno de la plebe interpuso su veto contra la ley
minarI, tus sum, amenazar oblicere, io, iecI, iectum (iacere ),
lanzar contra, oponer, objetar oblsistere, stitr, oponerse, resistir
se offendere, fendI, lensum, chocar,
molestar, ofender simulare, vI, tum, imitar, simular,
fingir simulat se morbo laborare, fin
ge estar enfermo
A adversarius, ir m. (adversus), rival,
adversario; perteneciente al partido contrario
certamen, minis n. ( certare ), lucha, competencia
contentió, onis/ (contendere), tensión, pelea, contienda
controversia, ae f, controversia, cuestión discutible
dedecus, coris n. (decet), deshonra, oprobio, vileza
defectio, onis f (deficere), abandono, defección, deserción
ha ben a, ae f gr al. en pi. (ha be re), riendas
A adversarius, a, um (adversus), ad
versario alienus, a, um (alius), ajeno, extra
ño, extranjero alieno loco proelium commr
serunt, entablaron el com-
Ignominia, ae f (in- - gnoscere), deshonra, oprobio
Infamia, ae/ (in- - fama), mala reputación, infamia, deshonra
minae, arum/ pl. (minárI), amenazas
offensio, onis/ (offendere), ofensa
res novae, cambio de la situación, revolución novTs rebus studere, pretender
un cambio en la situación política
novarum rerum cupidus, deseoso de una subversión
bate en un lugar desventajoso
perditus, a, um (perdere), perdido, loco
perlfidus, a, um, pérfido, traicionero
11.8 La fuerza, la violencia, el engaño
A adjimere, emI, emptum ( emere ), qui
tar regnum adimere, expulsar del
trono arlripere, io, uI, reptum (rapere), co
ger súbitamente, asir, arrebatar corjripere, io, uT, reptum (rapere ),
recoger, arrebatar; abreviar delcipere, io,. cepI, ceptum ( capere ),
engañar
dejpellere, pulr, pulsum, expulsar, ahuyentar, desalojar
dejserere, uI, fum, abandonar d*ipere, ió, uT, reptum (rapere),
desgarrar, destruir e¡ripere, io, ui, reptum (rapere),
arrebatar exjpellere, puli, pulsum, expulsar fallere, fefelli, falsum, engañar ferire, herir
100
früstrarI, tus sum (früstra), engañar interlcipere, io, cepr, ceptum (ca
pere), quitar, arrebatar interlclüdere, cl.üsr, clüsum (clau
dere ), cerrar el paso, impedir, interceptar, separar, interrumpir
inter¡ficere, ió, fecr, fectum (face-re), matar fome interficere, matar de hambre
lacerare, vI, tum, desgarrar, lacerar . laedere, laesi, laesum, golpear,
herir, lastimar mentTrT, tus sum (mens), [imaginar
se algo:] mentir necare, vT, tum (nex), matar ocjcídere, cidi, cisum (caedere),
derribar a golpes, matar · op¡primere, pressi, pressum (pre
mere ), oprimir, aplastar, atacar perdere, didi, ditum (per-dare),
perder perlfodere, io, fodI, fossum, cavar,
atravesar
A contumelia, ae f, maltrato, des-
honra ·
drreptio, onis/ (diripere), saqueo, pillaje
dolus, I m., treta, truco, dolo magis virtote quam dolo con
tenderunt, lucharon con más valor que astucia
fraus, fraudis/, engaño, fraude, daño
insidiae, arum/ pi., emboscada, trampa
premere, pressI, pressum, apretar, consumir, reducir
privare, vr, tum, robar, privar de prodere, didI, ditum (pro - dare ),
sacar, entregar, traicionar projpellere, pulI, pulsum, impulsar,
ahuyentar rapere, io, uI, raptum, robar relpellere, reppulT, repulsum, expul
sar, rechazar, repeler urgere, ursr, urgir, apremiar
hostes urgentes non intermittebant, los enemigos avanzaban constantemente
verberare, vI, tum, golpear, azotar vexare, vI, tum, maltratar, vejar
difficultate viae vexatr, moles-tos por las malas condiciones del camino
violare, vi, tum, n:ialtratar, forzar, violentar agrós ferro violare, devastar
una región
nex, necis f (necare), asesinato, muerte
proditio, onis/ (prodere), traición rapina, ae/ (rapere), robo vis, vim, vi/, fuerza, poder, violen
cia vim facere, emplear la fuerza is ta quidem vis est ! , ¡cierta
mente esto es un acto de violencia!
101
XII. LA CULTURA
12.1 Las virtudes y las cualidades
... abs[tinere, uI, tentum (tenere),
mantener alejado, abstenerse (ab) iniüria abstinere, mante
ner(se) alejado de una injus-ticia
clementia, ae.f , clemencia comitas, átisf (comis), afabilidad,
amabilidad cünstantia, ae.f (cónstans), firme
za, constancia continentia, ae.f (continere), mo
deración, continencia diligentia, ae.f (dTligens), esmero,
diligencia fo11itado, dinis.f (fortis), valentía,
fo1taleza gravitas, atis.f (gravis), gravedad,
seriedad, dignidad hümanitas, atisf (homanus), hu
manidad: dignidad humana, filantropía, cultura, ilustración
innocentia, ae.f (innocens), inocencia, ausencia de culpabilidad
temperare, vI, tum, fijar el ritmo correcto; templar, moderar, organizar sibi temperare, dominarse hostitemperare, ser indulgen-
te con el enemigo
integritas, átis.f (integer), integridad
iostitia, ae.f (iostus),justicia veritatem sequT et tuerT iosti
tiam debes , se debe buscar la verdad y estimar la justicia
ITberalitas, atis.f (ITberalis), sentimiento noble, bondad, liberalidad
modestia, ae.f (modestus), moderación, modestia sine modó modestiaque, sin
moderacíón parsimonia, ae.f (parcere), econo
mía, parsimonia patientia, aef (patiens), paciencia,
tolerancia pietas, atis.f (pius), sentimiento del
deber, piedad
102
probitás, atis.f (probus), honradez, rectitud, probidad
severitas, atis f (severus), seriedad, severidad, rigor
... aequus, a, um, igual, justo, favora
ble, llano castus, a, um ( carere ), casto, ho
nesto comis, e, afable, amable consta ns, antis (constare), cons
tante diligens, entis (dTligere), diligen
te, esmerado, preciso frrmus, a, um, fuerte, firme, segu-
ro, confiable fortis, e, valiente, osado, fuerte hümanus, a, um, humano in lnocens, entis (nocere ), inocen-
te, no culpable integer, gra, grum (in- - tangere),
íntegro, entero, intacto integer vTtae, de conducta irre
prochable iüstus, a, um (ios),justo
12.2 Los vicios y los defectos
ab lütT, osus sum, usar mal, abusar patientia abotT, abusar de lapa
ciencia effeminare, vT, tum (ex - femina),
debilitar, afeminar
temperantia, aef (temperare), templanza, moderación
virtüs, ütisf, valor, virtud
ITberalis, e (ITber), [a la manera de un hombre libre:] elegante, bondadoso, liberal
moderatus, a, um (moderárT), moderado, prudente
modestus, a, um (modus), mesurado, modesto
parcus, a, um (parcere), ahorrativo (también avaro)
pertinax, acis (per - ten ere), perseverante, pertinaz
pius, a, um, piadoso, pío probus, a, um , honrado, bueno,
probo, recto (H improbus) severus, a, um , serio, severo, rigu
roso sincerus, a, um, puro, auténtico,
sincero
indulgere, ulsT, u ltum, ser condescendiente, ser indulgente
saevTre, vT, tum (saevus), ser cruel, encolerizarse, rabiar
103
.... adolatio, onis f (adülare ), adula
ción, lisonja, servilismo arrogantia, ae f, arrogancia, pre
sunción avaritia, ae .f (avarus), avaricia,
codicia, avidez crodelitas, atis/ (crüdelis), cruel
dad desidia, ae.f (de-sedere), [el estar
aparte:] inactividad, desidia, flojera
fastTdium, iT n., [repugnancia:] soberbia
intem perantia, aef (in- - temperare), intemperancia, falta de moderación
lascivia, ae/ (lascivus), retozo, diversión, lascivia
levitas, atisf (levis), ligereza, levedad
avarus, a, um, avaro, codicioso crüdelis, e ( cruor), cruel Tgnavus, a, um, perezoso, cobarde im!pius, a, um, impío, ateo imlpotens, entis, impotente, débil,
incapaz de dominarse, altivo im!probus, a, um, ímprobo, malo inlhümanus, a, um, inhumano, in
docto, rudo inTquus, a, um (in--aequus), desi
gual, injusto, desfavorable in!iüstus, a, um, injusto Tnsolens, entis (in- -solere), 1. in
sólito, desacostumbrado; 2. excesivo; 3. arrogante, insolente
licentia, aef (licet), arbitrariedad, desenfreno, permiso
luxuria, aef, opulencia, lujo, exceso, lujuria res ad luxuriam pertinentes, lo
que se refiere al lujo sardes, is/, suciedad, vulgaridad,
vileza superbia, ae f (superbus), sober
bia, orgullo turpitüdo, dinisf (turpis), fealdad,
vergüenza, deshonestidad dTvitiTs per turpitüdinem abütT,
despilfarrar su riqueza por su deshonestidad
vitium, iT n. , defecto, vicio vi tia sennón is, errores de len-
gua
piger, gra, grum, cansado, perezoso, inactivo
pravus, a, um, desordenado, malo, deforme prava recta facere, enderezar lo
torcido saevus, a, um, cruel segnis, e, lento, indolente sordidus, a, um (sordes), sucio,
vulgar, vil superbus, a, um (super), soberbio,
orgulloso, altivo superbiorem te pecünia facit, el di
nero te hace aún más soberbio turpis, e, feo, vergonzoso, desho
nesto
104
12.3 La formación; la educación
.... corlrigere, rexT, rectum (regere ), co
rregir, rectificar delmónstrare, vT, tum, demostrar,
probar, explicar discere, didicT, aprender dislputare, vT, tum, disputar, discu
tir dislserere, seruT, sertum, desarro
llar, discutir docere, cuT, doctum, enseñar
docendo discimus, al enseñar, aprendemos
.... ars, artis/, habilidad, arte
bonae artes, buenas cualidades ars oratória, manual de retórica ars dTcendT, mte de hablar= elo-
cuencia causa, aef, causa
causa mittendi fuit quod ... , la razón de enviar( lo) fue la siguiente ...
alius alia causa illata abiit, cada uno se marchó llevado por diferentes razones
rerum cognoscere causas, conocer el origen del curso del universo
cultora, ae.f (colere), cultivo, cuidado, veneración, cultura
cultus, üs m. (colere), adorno, cultivo, cultura
educare, vT, tum (e- dücere ), educar erudTre, vT, tum (e - rudis), ense
ñar, instruir Tnlstituere, tuT, ütum (statuere ),
instituir, disponer, enseñar, ordenar
Tnlstruere, strüxT, strüctum, 1. disponer, equipar; 2. educar, instruir
praelcipere, io, cepT, ceptum (capere), prescribir
prae!scrTbere, scrTpsT, scrTpturn, prescribir
discipllna, ae.f (discere), enseñanza, disciplina labente disciplrna, cuando ca
ducó la antigua enseñanza discipulus, Tm. (discere), discípu
lo, alumno doctrina, ae f ( docere ), enseñanza,
saber, doctrina, ciencia documentum, In. ( docere ), lección,
enseñanza, prueba poena sit reliquTs documento,
que el castigo sirva a los demás de advertencia (=de enseñanza).
exemplum, In., ejemplo littera, aef, letra
litterae, a rum f pi., escrito, carta(s), ciencia, letras= literatura
lüdus, T m.,juego, escuela
105
lüdum exercere, asistir a la escuela
magister, trr m., maestro, preceptor, profesor ( ~ minister)
A doctus, a, um (docere), docto, eru
dito, instruido ( ~ indoctus) hümanus, a, um, humano
12.4 La religión y el culto
A ad /nuere, nur, asentir con la cabe
za, conceder ad[oráre, vr, tum, rezar, adorar celebrare, vi, tum, celebrar, visitar
mucho, frecuentar colere, coluY, cultum (se. deos),
venerar (a los dioses) consecrare, vT, tum (cum - sacer),
consagrar, divinizar dc/testárT, tus sum, maldecir, detes
tar
A aedes, is.f , templo ara, ae/, ara, altar augur, uris m., observador de las
aves, adivino, augur auspicium, ir 11. (avis - species),
observación de las aves, presagio, auspicio
cae lestes, ium m. pi. ( caelum), dioses (del cielo)
dea, aef, diosa
praeceptor, üris m. (praecipere), preceptor, profesor
praeceptum, I IJ. (praecipere ), prescripción, precepto, instrucción
ín[cultus, a, um (colere), inculto, ignorante
rudis, e, rudo, inculto
de[vovere, vovT, vótum , consagrar (a una deidad del ínframundo), maldecir, condenar
obsecrare, vT, turn ( ob - sacer), jurar, suplicar
orare, vI, tum (os), hablar (solemnemente), rogar
precarT, tus sum (preces), rezar, rogar, suplicar
venerar!, tus sum, venerar, suplicar vovere, vovT, votum, prometer (a
un dios), desear(se)
deus, I m., dios, deidad cultus deorum, veneración por
los dioses tanum, T n., templo fas n. indecl. (farT), ley divina, de
recho divino ( ~ nefas) contra iüs fasque, contra el de
recho humano y divino latum, In. (farr), hado, destino, orá
culo
106
fors, fortisf (ferre), fortuna, casualidad, destino
fortüna, aef (ferre), destino, fortuna, suerte
immortales, ium m.pl. (immortalis), los dioses (inmortales)
TnferI, orum m. pi. (Tnfra), dioses del inframundo ( ~ superT)
ne[füs n. indecl., crimen (contra los dioses)
nümen, minis n: (nuere), voluntad, poder, divinidad mundum nomine deorum regI
censent, consideran que el mundo está regido por la voluntad de los dioses
ornen, ominis n., presagio T secundo omine!, ¡vete con un
buen augurio! oraculum, T n. (orare), oráculo, lu
gar del oráculo oraculum consulere, consultar
al oráculo penates, ium m. pi., penates: dio
ses domésticos; el hogar pontifex, ficis m. (pons - facere ),
sacerdote, pontífice preces, umf pi., ruegos, súplicas prodigium, ir n., presagio, prodigio
A celeber, bris, bre, solemne, célebre,
popular divinus, a, um odivus, a, um (deus),
divino festus, a, um, festivo im[mortalis, e, inmortal nelarius, a, um, criminal, malvado
religiO, onisf, recelo , temor, respeto, veneración a los dioses hunc sacerdotem eguo vehTreli
giO est, a este sacerdote Je está prohibido cabalgar
sacerdos, otis m.f (sacer-facere), sacerdote, sacerdotisa
sacerdótium, ir n. (sacerdos), sacerdocio
sacrificium, iT n. (sacer - facere ), sacrificio
sacrum, In., santuario, sacrificio, rito sacra facere, realizar un rito
sors, sortisf, suerte, destino, oráculo
superI, orum m. pl. (supra), dioses del cielo ( 0 TnferI)
superstítio, onisf (super - stare). superstición
supplicatio, onis f (supplex), día (público) de súplica, día de arrepentimiento, rogativa pública
templum, í n., templo vates, is m. , vate, adivino, poeta votum, T n. (vovere), voto, prome-
sa, ruego hoc erat in votrs, éste era mi
deseo
profanus, a, um (fünum), [delante del templo:] profano sacra prófanrs miscere, mezclar
lo sagrado con lo profano religiOsus, a, um (religio), escru
puloso, piadoso, religioso
107
sacer, era, crum, sagrado, sacro illa Tnsula deorum sacra putatur,
se cree que aquella isla estaba consagrada a los dioses
sanctus, a, um (sancTre), santo, venerable
sceleratus, a, um (scelus), manchado por un delito, profanado
12.5 El arte
... canere, cecinT, tocar, cantar, alabar
(en canciones) cantare, vT, tum (can ere), cantar del si ITre, si luI (salire ), bajar saltan
do fingere, finxT, fictum, dar forma,
modelar, imaginar, fingir deorum imagines in speciem
hominum fingunt, forman las imágenes de los dioses según el aspecto de los hombres
... ars, artisf, habilidad, arte artifex, ficism. (ars-facere), artis-
ta, artífice, artesano, autor a rti fici u m, iT n. ( ars - fa ce re), arte
sanía, obra de arte, artificio cantus, üs m. (canere), canto, can
ción carmen, minis n. (canere), canto,
poema, proverbio columna, aef, columna effigies, eTf (ex - fingere ), efigie,
cuadro
sollemnis, e que se celebra cada año, solemne, habitual
supplex, icis, que ruega humildemente, suplicante senatus supplex accedit ad
Caesarem, el senado se acercó suplicante a César, para pedirle ayuda
imitilrT, tus sum, imitar lüdere, lüsT, lüsum,jugar, ensayar ornare, vT, tum {OrdO), adornar,
arreglar pingere, pTnxT, pictum, pintar, ador
nar simuiacrum eius rer pingT iussit,
ordenó que se pintara un cuadro de esa hazaña
plaudere, plausT, plausum, dar pal-madas, azotar, aplaudir
salTre, saluT, saltar, bailar
effigíes iosti imperiT, una verdadera imagen del imperio justo
figura, aef (fingere), figura. forma, imagen figorae orationis, figuras retó
ricas fOrma, ae f, figura, forma, hermo
sura imágo, ginis/, imagen órnilmentum, T n. (ornare), adorno,
ornamento
108
ornamenta eloquentiae, adornos del discurso
persona, aef, máscara, personaje; persona
plausus, üs m. {plaudere), palmada, aplauso
scaena, aef (gr.), escena, escenano
sTgnum, T n., signo, señal, estandarte, imagen
simuliicrum, T n. (simulare), imagen, estatua
statua, aef (stare), estatua tabula, aef, tabla,_ cuadro, tablero theatrum, T n. (gr.), teatro, público
12.6 Los deportes y los juegos; el descanso
... lüdere, lüsT, lüsum,jugar, ensayar
alea lüdere, pila lüdere,jugar a los dados, jugar a la pelota
quiescere, quievT, quietum (quies), descansar
relficere, ió, fécT, fectum (facere), reparar
... se reficere, refrescarse, des
cansar, restablecerse
gladiator, oris m. (gladius), [espadachín:] gladiador
iocus, T 111., broma, juego lüdibrium, iT n. {lüdere ), objeto de
burla, escarnio, burla
... hominibus ludibrio esse, ser
burla de los hombres
placidus, a, um (placere), plácido, apacible, bueno. amistoso
quiétus, a, um (quiescere), quieto, tranquilo
relquiescere, quievT, quietum, descansar, reposar animus ex multTs miserirs atque
perTculis requievit, descansó de muchas miserias y peligros
lüdus, T m.,juego, escuela ótium, iT n., ocio, descanso, repo-
so quies, etisf, descanso, reposo relquies, etisf, de~canso, reposo spectaculum, T n. (spectare), aspec-
to, espectáculo, obra de teatro
remissus, a, um (remittere ), suelto, flojo, tranqÚilo
tranquillus, a, um, tranquilo
109
XIII. EL ESTADO
13.1 La política
A adlministrlire, vi, tum, proporcio
nar, administrar con/iürare, vT, turn, unirse a alguien
mediante un juramento, conjurar
dominlirI, tus sum (dominus), dominar, ser soberano
eldTcere, dTxT, dictum, promulgar, decretar
imperare, vI, tum, ordenar, dominar
A aedTlis , is m. (aedes), edil auctüritas, fitisf (auctor), autori-
dad, consideración, influencia, poder
censor, óris m. ( censere ), [tesorero:] censor
census, Os m. (censere), valoración, fortuna, bienes
collega, ae m. (colligere), compañero en un cargo público, colega
conioratio, onisf (coniorare), conjuración
consul, ulis m. (consulere), cónsul consulliris, is m. (consul), ex cónsul
pácare, vT, tum (pax), pacificar, apaciguar
pro/cürare, vT, tum, cuidar, procurar, administrar
prolscrTbere, scrTpsT, scrTptum, dar a conocer públicamente, proscribir
regere, rexI, rectum, regir, gobernar
regnlire, vI, tum (rex), reinar
consulatus, Os m. (consul), consulado
consultum, In. (consulere), decisión, decreto senatüs consultum, decreto del
senado caria, ae f (cara), asamblea del
senado, curia dicio, onisf (dicere), [instrucción:]
poder, autoridad in diciónem redigere, someter
dignitas, litisf (dignus), dignidad, rango, honor; cargo
dominatio, ónisf (dominarr), dominación, soberanía, monarquía
110
edictum, T n. (edTcere), edicto, decreto
fasces , iurnf pi., haz de varas (con un hacha en medio), fasces
honor (y honos), oris m.' honor, cargo (honorífico) cursus honorum, carrera de los
cargos honoríficos = quaestor, aedTlis, praetor (pro praetore ), consul (pro consule), censor
hostis, is m., enemigo imperium, iI n., imperio, mando,
dominio HaeduT contendunt ut ipsTs
surnma imperiTtradatur, los eduos se esfuerzan por que se les entregue el mando
legatio, onisf (lex), (de)legación, embajada
lega tus, T 111. (lex), legado, enviado oficial legan de pace veniunt, los lega
dos vienen a tratar sobre la paz.
ITmes, mitis 111., linde, límite magistrlitus, I m. (magis), magis
tratura, magistrado, autoridad maiestas, litis/ (maior), grandeza,
dignidad , majestad münus, neris 11., deber, cargo, re
galo münera accipere, hacerse cargo
de los deberes patres, um m.pl. (pat~r), antepasa
dos patres conscrTptT, padres cons
criptos, senadores pax, plicisf, paz
plebs, bis/, plebe, muchedumbre potentia, aef (potens), poder, po
tencia, fuerza potestlis, litis f (potis), l. poder,
potestad, cualidad, autoridad; 2. posibilidad
praetor, oris m. (prae- Tre ), pretor, alto funcionario
praetüra, aef (praetor), cargo del pretor: pretura
prrnciplitus , Os m. (prTnceps), primer lugar, primacía, poder, principado
provincia, ae f (pro -vincere ), cargo, provincia
quaestor, oris 171. (quaerere), tasador, tesorero, cuestor
rector, óris 171. (regere ), guía, conductor, dirigente
regia, ae f (regius), palacio real, corte, reino
regTna, aef (rex), reina regnum, In. (rex), gobierno, reino rex, regis m. , rey secüris, is/ (secare), hacha (cf" fas-
ces) seditio, cnisf, rebelión, sedición senator, orís m. (senex), senador senlitus, os m. (senex), consejo (de
los ancianos), senado senlitüs consultum, decreto del
senado senatüs consultum ultirnum, su
premo decreto del Senado, en estado de emergencia
ad senatum de re püblica referre, presentar ante el senado un asunto político
111
toga, ae f (tegere ), toga: ropa exterior, manto toga praetexta, toga con franja
de púrpura; ropaje de magistrado·
tribatum, T n. (tribuere), tributo, impuesto
... consularis, e ( consul), pertenecien
te al cónsul, consular
13 .2 Los asuntos públicos
... condere, didI, ditum ( cum - dare ),
construir, fundar con su !tare, vr, tum (con su lere ),
preguntar, consultar, deliberar conjvocare, vT, tum, llamar, reunir,
convocar crea re, vT, tu m ( crescere ), [crear:)
elegir designare, vr, tum (de - sTgnum),
señalar, designar liberare, vr,.tum, liberar
crimine IIberare, liberar de una acusación
merere, uI o mererT, itus sum, merecer, merecer bien; prestar un servicio
... ambitio, onis/ (amb--Tre), preten
sión de un cargo, candidatura, ambición
ambitus, as m. (amb- -Tre), captación de un cargo, parcialidad
tumultus, üs m., tumulto, alboroto tyrannus, Tm. (gr.), soberano, mo
narca, tirano vectrgal, alis n., impuesto, alcabala
regius, a, um (rex), real, regio
de re püblica bene mererI, haber prestado un gran servicio a la patria
orare, vI, tum (os), hablar (solemnemente), rógar
praedicare, vT, tum (prae- drcere), hablar públicamente, alabar oficialmente
projnantiare, vT, tum, anunciar, publicar, pronunciar
püblicare, vT, tum (poblicus), confiscar, publicar
civis, is m., ciudadano cTvitas, atis.f (cTvis), 1. comunidad,
ciudad; 2. ciudadanía comitia, orum n. pi. (cum - Ire),
comicios, asamblea del pueblo
112
concilium, iI n. (cum - clamare), reunión, asamblea
concordia, ae/ (cum -cor), concordia ( B discordia)
congressus, üs m. (congredI), reunión
discordia, ae/ (<lis- - cor), discordia, desacuerdo ( B concordia)
exilium, iT n. ( exul), exilio, destien-o
factio, onisf (facere), acción (común), partido político
forum, In, plaz.a (del mercado), foro Institütum, In. (Instituere), insti
tución, disposición, formación, enseñanza
lex, legis/, ley legem ferre, legem rogare, pro
poner una ley legem perferre, promulgar una
ley IIbertas, atis/ (IIber), libertad licentia, ae f (licet), independen
cia, libe1tad medium, iI n. (medius), mitad, el
público de mediO tollere, quitar de en
medio meritu m, In. (merere ), mérito, culpa
... civilis, e (cTvis), civil, público, po
lítico concors, rdis (cum -cor), concor
de (B discors) exul, lis (ex - solum), exiliado, des
terrado IIber, era, erum, libre
adv. merito, merecidamente, con razón, con fundamento
recte ac merito, correcta y merecidamente
monicipium, iT n. (monus - capere), municipio
oratio, onis.f (orare), discurso, ora-ción
orator, orís m. (orare), orador patria, ae.f (pater), patria petitio, onis f (petere), petición,
ataque, solicitud popularis, is (populus), campesi
no populares, ium m. pi., partido
del pueblo populus, I m., pueblo rastra, orum n., [los «picos»;] la tri
buna de Jos oradores en el Foro sententia, ae.f (sentTre), opinión,
pensamiento, sentencia sententiam dTcere, sententiam
ferre, (dar su opinión:] votar suffragium, ir n., voto, derecho de
voto tribünus, I m. (tribus), tribuno
tribünus plebis, tribuno de la plebe
tribus, üs.f (tribuere), [tercio:] parte, sector
metü IIber, libre del miedo popularis, e (populus), popular,
perteneciente al pueblo aura favóris popularis, el ines
table favor de las masas prrvatus, a, um, privado, individual
(Bpüblicus)
113
adv. privatim, individualmente, como particular
suo prTvato, non publico consilio, por cuenta propia, no por una decisión oficial
püblicus, a, um, público, oficial ( B
prTvatus} adv. püblice, oficialmente, pú
blicamente; en nombre, en interés o a costas del Estado
13.3 El derecho y la justicia
A abf solvere, solvT, solutum, liberar,
absolver accüsare, vI, tum (ad- causa), acu
sar capitis accüsare, acusar (a al
guien) en un proceso de vida o mue1te
comprehendere, hendI, hensum, unir, abarcar, comprender, prender
condemnare, vT, tum (cum - damnare ), condenar, sentenciar
conf vincere, vTcI, victum, convencer (de una culpa)
damnare, vi, tum, condenar, sentenciar capitis damnare, condenar a la
pena capital (a muerte) delinquere, lTquT, lictum, delinquir,
cometer una falta deprehendere, hendI, hensum, sor
prender, asombrar def rogare, vT, tum, retirar, quitar,
derogar
res püblica, estado, república ad rem publicam accedere, emprender una carrera política in re publica versarT, estar ocupado en la política
salas publica, bienestar común
excusare, vT, tum (ex - causa), disculpar, excusar, pretextar
incusare, vT, tum (in - causa), acusar
Tnlsimulare, vT, tum, acusar falsamente
interfdTcere, dTxT, dictum, prohibir adversario aqua et Tgne inter
dTcere, [prohibirle al adversario el agua y el fuego:] desterrar al adversario
iüdicare, vT, tum (ius-dTcere),juzgar locum idoneum iüdicare, con
siderar (o declarar) apropiado un lugar
iürare, vI, tum (ius),jurar falsum iurare, jurar en falso
legare, vT, tum (lex), determinar, legar (mediante una determinación testamentaria), encomendar
luere, uT, expiar, pagar peccare, vI, tum, ser culpable de
algo
114
punTre, vT, tum (poena), castigar testarT, tus sum ( testis ), llamar como
testigo, atestiguar torquere, torsT, tortum, torcer, lan
zar, atormentar ulcTscT, ultus sum, vengarse
vTcTnum ulcTscT, vengarse del vecino
A
iniuriam ulcrscT, vengarse de una injuria
accusator, orís m. ( accüsare ), delator, acusador
arbiter, tri m. (arbitrarI), árbitro, juez caedes, is/ (caedere), muerte, ase-
sinato, matanza carcer, eris m., cárcel, prisión catena, ae f, cadena, atadura causa, ae f, causa, proceso judi-
cial causam dicere, defenderse (ante
un tribunal) causam agere, llevar un proce
so judicial coetus, as m. ( coTre ), reunión, asam
blea conventus, üs m. ( convenTre), reu
nión, asamblea crimen, minis n. (cernere), acusa
ción, crimen falso crimine eum Insimulant, lo
acusan en falso cruciatus, as m. ( crux), suplicio,
tormento crux, crucis/, madero del tormen
to, cruz, tormento culpa, ae.f, culpa
vincTre, vTnxT, vTnctum, atar, encadenar
vindicare, vI, tum, 1. pretender, reivindicar; 2. liberar; 3. castigar in socios vindicavit, castigó a
los aliados vindicare lTbertatem, guardar la
libertad patriam in lTbertatem vindicavit,
liberó a su patria
cüstodia, aef (castos), custodia, guardia, prisión
cüstos, odis m.f, guardián, custodio
facinus, noris n. (facere ), acción, crimen, fechoría
flagitium, iI n., deshonra, oprobio fürtum, T n., hurto heres, edis m.f, heredero (a) iniüria, aef (in- - iüs), injusticia,
injuria iüdex, iüdicis m. (iüs -dTcere ), juez iüdicium, iI n. (iadex),juicio
in iüdicium vacare, llevar ante un tribunal, acusar
in iadiciTs versatur, se dedica a los tribunales
iüs, iüris n., derecho iüs iürandum,juramento in iüs vacare, llevar ante un tri
bunal, acusar latro, onis m., ladrón, bandido, ban
dolero Jatrocinium, ir n. (latro), latrocinio,
atraco, piratería lex, legis.f, ley
115
lrs, lrtisf, querella, contienda, plei-to (legal)
poena, aef, castigo, pena praedo, onis m. (praeda), ladrón probrum, r n., deshonor, vergüenza querela, ae f o querimonia, ae f
( querT), queja reus, I m., acusado, reo scelus, leris· n., crimen, delito supplicium, iI n. (supplex), casti-
go, suplicio, pena de muerte
.. scelestus, a, um (scelus), criminal,
malvado
116
supplicium sümere de praedóne, ajusticiar a un ladrón
testimonium, iI n. (testis), testimonio, prueba
test is, is m. f, testigo tormentum, r n. (torquere), torno,
tormento vinculum, In. (vincTre), cadena,
vínculo vincula, orum n. pi., prisión,
cárcel
XIV.EIARTEMILITAR
14.1 El ejército .. armare, vT, tum (arma), equipar, ar
mar conjscrTbere, scrTpsI, scrTpturn, ins
cribir, registrar conscrTbere (mrlites), reclutar
(soldados) exjercere, uI, itum (arcére), practi
car, ejercitar, ejercer frümentarT, tus sum (frümentum),
suministrar trigo, proporcionar víveres
hiemare, vT, tum (hiems), invernar iactare, vI, tum (iacere), arrojar, dis
parar .. acies, eif (acer), [punta:] batalla,
ejército (en orden de batalla) acies triplex, línea de batalla media acies, centro del ejército
aestrva, orum (se. castra) n. pi. (aestas), cuarteles de verano
agger, eris m., terraplén, dique, vallado
agmen, minis n. (agere), marcha, ejército (en marcha) agmen novissimum, retaguardia agmen prTmum, vanguardia
münire, vI, tum, fortificar viam münire, construir un ca
mino praejesse, sum, fuI, futürus, estar
delante, presidir, dirigir exercituT praeesse, estar al fren
te de un ejército praejficere, io, recT, fectum (facere),
colocar delante, poner al frente praelpónere, posuT, positum, ante
poner, poner al frente triumphlire, vT, tum (triumphus),
celebrar un triunfo vigilare, vT, tum (vigil), vigilar, velar
agmen quadratum, marcha en formación de defensa
ala, aef, ala, sección de caballería alariT, órum m. pi. (ala), soldados
del ala aquila, aef, águila; estandarte aquiliferus, r m. (aquila - ferre),
portaestandarte aries, etis m., carnero, ariete arma, orum n. pi., equipo, armas auxilium, iI n. (augere), ayuda, auxi-
lio
117
auxilia, orum n. pi., tropas de auxilio
ballista, aef (gr.), balista: máquina de guerra para arrojar piedras
balteus, r m., tahalí, bandolera bucrna, ae f, cometa militar bucrnator, oris m. (bucrna), el que
toca la cometa cal igae, arum f pi., bota militar calo, o nis m., sirviente del ejército cassis, idisf, yelmo, casco castellum, r n. (castra), fortificación castra, orum n., campamento (de
guerra) castra movere, levantar el cam
pamento, marchar catapu Ita, ae f (gr.), catapulta:
máquina de guerra para lanzar flechas
centuria, ae/ (centum), centuria centurió, onis m. (centuria), centu
rión, jefe centuriones prrmorum ordinum,
centuriones de la primera cohorte
cibaria, orum n. pi. (cibus), ración de comida del soldado
classis, is f, clase (de ciudadanos); tropa (del ejército); flota de guetTa
cohors, hortis/, cortejo, comitiva, cohorte (ca. 600 hombres = décima parte de una legión)
commrlito, 6nis m. (cum - mrles), camarada (en la guerra)
contio, onis/ (convenrre), reunión, asamblea (de las tropas)
copiae, arumf pi. (copia), tropas
copiae pedestres, tropas de infantería
copias conscrrbere, reclutar tropas
cornü, üs n., cu'emo, ala del ejército cuneus, r m., cuña, cúneo: forma
ción de ataque decuria, ae f (decem), decuria,
destacamento de caballería delectus, as o drlectus, as m. ( deli
gere ), reclutamiento, leva dTlectum habere, reclutar tropas
dux, ducis m., guía, conductor, jefe dux bellr, general
eques, itis m. (equus), caballero, jinete magister equitum, general de la
caballería equitatus, üs m. (egues), caballería exercitus, üs 171. ( exercere ), ejército
exercitul praeesse, estar al frente de un ejército
exercituT praeficere, colocar al frente del ejército
falx, falcis/, hoz falces murales, hoces murales:
especie .de anzuelos para derribar murallas
fossa, ae f (fodere ), fosa funda, aef (fundere), honda funditor, óris m. (fundere ), hondero galea, aef, casco, yelmo gladius, iT m., espada hasta, ae f, lanza hrberna, orum (se. castra) n. pi.
(hiems), cuarteles de invierno impedimenta, orum n. pi. (impe
drre), equipaje
118
imperator, orís m. (imperare), general, emperador
Iegatus, 1 m. (!ex), legado, enviado oficial, jefe de una legión
legiO, onis/ (legere), [tropa esco-gida:] legión (ca. 6000 hombres)
lituus, r m., clarín militar lixa, ae 111., cantinero (de la legión) lorrca, aef, coraza, peto manus, üsf, mano; [puñado:] mul
titud, tropa, escuadrón miles, litis 171., soldado, guerrero
conscrrbere mrlites, reclutar (soldados)
mTlitia, ae/ (miles), milicia (servicio militar) do mi mTlitiaeque, [en casa y en
la milicia:] en la paz y en la guerra
münlmentum, T n. (münTre ), bastión, defensa
münitio, onisf (münTre), fortificación
na vis, is/, nave, barco na vis longa, barco de guerra
paludamentum, T n., manto de púrpura que usaba el general
parma, aef, escudo ligero pedes, ditis m. (pes), soldado de
infantería peclitatus, üs m. (pedes), infantería pTlum, T n., lanza, pica plüteus, T 111., parapeto, escudo de
defensa praefectus, T 111. (praeficere), jefe,
prefecto praesidium, iI n. (praesidere ), pro
tección, guardia, guarnición
praesidio (dat.) mittere, enviar en auxilio
praetorium, ir n. (praetor), tienda del general
prTmiprlus, r(= prrmus pTlus),jefe de la primera cohorte
sacramentum, r 111. (sacer),juramen-to de servicio (militar)
sagitta, ae f, flecha, saeta sagittarius, ir n. (sagitta), arquero sagum, T n., capa militar sarcrna, aef, alforja (de cada sol
dado) scorpio, onis m., escorpión: máqui
na de guerra para lanzar piedras scütum, T n., escudo largo srgniferus, r 171. (srgnum - ferre).
portaestandarte signum, 1 n., signo, señal, estan
darte sTgna canere, dar la señal de
batalla signa In ferre, atacar
speculator, oris m. (speculare ), explorador
statio, onis/ (stare), puesto de vigilancia
stipendium, iT n., 1. sueldo, servicio militar; 2. tributo stipendium facere, merere,
prestar servicio militar subsidium, iI n. (subsidere), reser
va, tropas de reserva, ayuda subsidio (dat.) mittere, enviar
en auxilio telum, In., dardo, proyectil, arma
ofensiva tentorium, iT n. (tendere ), tienda
119
testüdo, dinisf, tortuga: formación de ataque y defensa
tormenta, orum n. pi. (torquere), máquina de guerra
tribunal, alis n. (tribanus), tribuna, plataforma del general
tribünus, i m. (tribus), tribuno tribünus mTlitum, tribuno militar
(seis en cada legión) triremis, is m. (tres - remus), trirre
me (nave de guerra con tres filas de remeros)
triumphus, I.m. (gr.), procesión del vencedor, victoria, triunfo
tü ba, ae f, trompeta militar
.A armatus, a, um (B inermis), arma
do, con todas las armas confertus, a, um, amontonado, en
estructura cerrada cquester, tris, tre (eques), del jine
te, ecuestre pügna equestris, combate de la
caballería inermis, e (B armatus), inerme,
desarmado
14 .2 La guerra
.A adlorTrT, ortus sum, acercarse, ata
car aftlTgere, füxT, flTctum (ad), derribar,
anular, dañar ag¡gredi, ior, gressus sum, dirigir
se a, emprender, atacar
tübicen, cinis m. (tüba-canere), el que toca la trompeta
turma, ae/, escuadrón de caballería vallum, in. , vallado, empalizada,
parapeto, baluarte vexillum, r n. (velum), bandera, es
tandarte; división vigilia, ae/ (vigil), guardia noctur
na, vigilia vis, vim, vI/ defectivo, fuerza, po
der, violencia vires, iumf pi., fuerzas, tropas vr et armrs capere, tomar por la
fuerza de las armas
etiam inermes armatrs occurrerunt, a pesar de que estaban desarmados, se enfrentaron a los enemigos armados
legionarius, a, um (legio), perteneciente a la legión
miliHiris, e (mTles), militar, propio de la guerra res mTlitaris, el arte militar
pedester, tris, tre (pedes), de a pie, pedestre, de la infantería
arcere, uI, rechazar, mantener alejado, apartar
bellare, vT, tum (bellum), guerrear, hacer la guerra
cingere, crnxT, crnctum, ceñir, rodear
120
circum¡venire, venI, ventum, rodear confügere, flixT, flrctum (cum),
encontrarse, luchar conlfugere, io, fügr, huir conlgredT, ior, gressus sum, reunir
se, tener un altercado con¡sistere, stitr, colocarse, dete
nerse legiones contra consistere non
audent, las legiones no se atreven a oponerse
conlsternere, stravr, stratum, derri-bar, vencer
deldere, didi, ditum (dare), dar, entregar, consagrar, dedicar hostibus se dedere, entregarse
a los enemigos, rendirse defendere, fendr, fensum, expulsar,
defender, librar de dTmicare, vT, tum, pelear, luchar,
combatir e!dücere, düxi, ductum, llevar ha
cia fuera, sacar e~fugere, ió, fügi, fugarse, esca
parse exlpügnare, vi, tum, expugnar, con
quistar fatigare, vr, tum, fatigar, cansar fugare, vT, tum (fuga), ahuyentar,
poner en fuga fugere, ió, fügI, fugitum, huir icere, io, IcT, ictum, golpear Tnlsistere, stitr, perseguir inter¡ficere, io, leci, fectum (face-
re), matar oblsidere, sedi, sessum (sedere),
sitiar, asediar, dominar occidere, cidi, cisum ( ob-caedere ),
derribar a golpes, matar
occupare, vI, tum (ob-capere), ocupar, apoderarse de, anticiparse
op¡primere, pressI, pressum (premere ), oprimir, aplastar, atacar
oplpügnare, vI, tum, asediar, atacar per!fugere, io, fügr, refugiarse, de
sertar per!sequI, secütus sum, perseguir popularT, tus sum (populus), aso
lar, arruinar praelmittere, misT, missum, enviar
hacia delante pro¡fugere, io, fügT, correr hacia de
lante, echar a correr, huir, refugiarse
prólpügnare, vT, tum, combatir por algo
prólpu lsare, vr, tum· (pellere ), rechazar, expulsar
pügnare, vT, tum, combatir, luchar re¡cipere, ió, cepT, ceptum (cape
're), recibir, admitir se recipere, retirarse
re¡sistere, stitr, resistir spoliare, vT, tum, despojar
regno (abf.) spoliare, asolar el reino
sternere, stravT, stratum, tender, lanzar, cubrir
sub!icere, iO, iecI, iectum (iacere), someter
sub¡igere, egr, actum (agere), subyugar, someter
sub!mittere, misi, missum, someter, rebajar, enviar en ayuda labürantibus integras submit
tere, enviar (soldados) frescos en ayuda de los fatigados
121
subJvenrre, venr, ventum , ir en ayuda, socorrer
superare, vI, tum, superar, vencer, quedar
A bellum, In., guerra
ratio atque üsus bellr, estrategia: modo sistemático de hacer la guerra
dispersum bellum, llevada la guerra a diversos puntos
cacdcs, isf (caedere), muerte, asesinato, matanza
captrvus, T m. (cap ere), cautivo, prisionero de guerra
clades, is f , pérdida, matanza, derrota
concursus, üs 171. ( concurrere ), concurrencia, choque, encuentro, ataque
dcclitio, ónisf (dedere), rendición in dcditionern venrre, rendirse
defensor, orís m. (defendere), defensor
eruptio, onisf (erumpere), salida, brote
cxplorator, oris 171. (explürare), explorador, espía
fuga, aef, fuga, huída fugae se mandare, huir
hostis, is m., enemigo
A bellicosus, a, um (bellicus), beli
coso, guerrero bellicus, a, um (bellum), pertenecien
te a la guerra, guerrero
víncere, vicI, víctum, vencer vulnerare, vI, tum, herir
ictus, Os m. (icere), golpe, estocada
impetus, üs m: (in - petere), ataque, ímpetu
nüntius, iI m., mensaje, mensajero obses, sidis m.f ( obsidere ), rehén,
garante omnibus crvitatibus obsicle s
imperare, ordenar que tocias las ciudades entreguen rehenes.
obsidium, ir n. (obsidere), sitio, asedio
perfugium, iT n. (perfugere), refugio
praeda, ae.f, botín, presa (de gue-rra)
proelium, iI n., combate pügna, aef, combate, lucha spolia, orum n. pi., arm as captura-
das, despojos transfuga, ae m. (trans - fugere ),
desertor, tránsfuga victor, oris m. (vincere), vencedor victoria, aef (víctor), victoria victrrx, Tcis.f (victor), vencedora
laus bellica, gloria militar expedrtus, a, um (expedrre; ~ im
pedrtus), libre, sin trabas, desembarazado, con annas ligeras
122
legio expedita, legión sin equipaje
fessus y defessus, a, um, cansado, exhausto
fugitTvus , a, urn(fugere), fugitivo, escapado
impedTtus, a, urn (impedTre; B expednus), impedido , embarazado, cargado
Tnfestus, a, um, 1. hostil ; 2. amenazado, inseguro
inJvictus, a, um , invicto, invencible victus, a, um (vincere), vencido
123
ÍNDICE ALFABÉTICO
El número indica el vocabulario específico; por ej.: 5.5: (vocabulario sobre) la salud y la enfermedad Las palabras en negrita pertenecen al vocabulario fundamental; por ej .: admittere
A adducere 11.4 adulatio 12.2 abdere 8.7 adeo 1 adulescens 2.4 abesse 3.1 adesse 3.1 adulescentia 2.4 abhorrere 5.2 adhibere 8.1, 8.5 adulescentulus 2.4 abicere 8.5 adhortari 11.4 advenire 3.3 abire3.3 adhuc2.3 adventus 3 .3 absens 3 .1 adicere 1 adversarius 11. 7 absolvere 13 .3 adigere 8.4 adversos, a, um 3.2 abstinere 8.5, 12. l adimere 11.8 advolare 3.3 abstrahere 8.5, 10.6 adipisci 11 .5 aedes 10.3, 12.4 abundare 9 .1 adire 11.3 aedificare 8.3 abuti 9.2, 12.2 aditus 3.2 aedificium 10.3 arcedere 3.3 adiungere 8.6 aedilis 13.l accendere 4.5 adiuvare 11.5 aeger 5.5 accidere9.3 administrare 13.1 aegre 5.5 accipere 11.3, 11 .5 admirabilis 5.3 aegrotare 5.5 a ce usare 13 .3 admirari 5.3 aemulus 11 .3 accusator 13.3 admiratio 5.3 aequalis 2.4 acer4.4 admittere l 1 .5 aequare 11.3 acerbus 4.4, 5.3 admodum 1 aeque6.7 acetum 10.2 admonere 11.4 aequor4.2 acies 14.1 adnuere 12.4 aequus 4.2, 9.2, 12.1 acutus 6.4 adolescere 2.4 aer4. l adaequare 8.4, l l .3 adorare 12.4 aes 4.4, 10.5 addere 1 adoriri 14.2 aestas2.1
125
aestimare 6.6 amicitia 11.3 ap'petere 6.1 asciscere 6.6 , l l .3 avía 11.1 caelum4.I
aestiva, orum 14.1 amicu5 11.3 apponere 8.5 asinus 4.3 avidus 5.2 calamitas 9.2
aestivus 2.1 amita l i .1 appropinquare 3.2 aspectus 6.2 avis 4 .3 Calendae 2.1
aestus 4 .1 amittere9.2 Aprilis 2.1 asper 5.3 avunculus 11. l cal idus 4.1
aetas 2.4 amnis4.2 aptus 9.3 aspernari 6.6 avus 11.1 caligae 14.l
aeternus 2.2 amoenus 5.3 a qua 4.4, 10.2 aspicere 6.2 callidus 6.4
aevum 2.2 amor 5.2 aquila4.3, 14.1 asportare 10.6 B calo 14.1
afferre 10.6 amplecti 8.5 aquiliferus 14.1 assentiri 11.6 ballista 14.1 caminus 10.3
afficere 5.2, 8.4 amplitudo 1 ara 12.4 assequi 8.1 balteus 14.1 campus4.2
affinis 11.1 amplius2.3 arare 10.1 ass iduus 2.2 balneum 10.3 candidus 4.4
affínitas 1 1.1 amplus 1, 3.2 aratrum LO.l assumere 11 .5 beatus 9.2 canere7.2, 12 .5
affirmare 7. 1 anceps6.4 arbiter 13.3 ater 4.4 belua4.3 can is 4.3
afíligere 14.2 ancora l 0.6 arbitrari 6.4 atrox 5.3 bellare 14.2 cantare 12.5
ager3.2,4.2, 10.1 angulus 3.2 arbitrium 6.4 attingere 3.1 , 8.1 bellicosus 14.2 cantus 12.5
agcrc 8.1 angustiae 9.1 arbor4.3 attribuere 6.5 bellicus 14.2 capere 11.5
agger 14.1 angustus 3.2 arcere 14.2 auctor7.2 bellum 14.2 capillus 5. 1
aggredi 14.2 anima5.4 arcessere 11.3 auctoritas 13 .l bene 6.7 capra 4.3
agitare 8.1 animadvertere 6.2 ardere4.5 audacia 8.2 beneficium 11.3 captivus 14.2
agmen 14.1 animal 4.3, 5.4 arduus 4 .2 audacter 8.2 benevolentia 11.3 caput5.I , 10.3
agnosccre 6.3 animus 5.3 argenteus 4.4 audax8.2 benignus 5.3 carcer 13.3
agrestis 1 O. 1 annales libri 7.2 argentum 4.4 audere 8.2 bestia4.3 carere 9.1
agricola 10. 1 annona l 0.5 arguere 8.7 audire6.2 bibere 10.2 carmen 7.2, 12.5
aio7.1 annus2.I argurnentum 7.2, 8.7 auditus 6.2 bis l carpere4.3, 10. l
ala4.3, 14 .1 annuus 2.1 aridus 4 .2 auferrc 10.6 blanditia 7 .1 carrum, carrus 10.6
alacer 5.3 antea 2.3 aries4.3, 14 .' 1 augere l bonum6.6 ca rus 6.6, l 0.5
al bus 4.4 antecedere 6.6 arma 14.1 aug ur 12.4 bona 10.5 casa 10.3
alarii 14.l antecellere 6.6 armare 14. l A ugustus 2 .1 bonus 6.6 cassis 14.1
alere 10.2 antepon ere 6.6 armatus 14.1 aura4.l bos 4 .3 castellum 14.1
a libi 3.4 antiquitas 2.5 annenta 10.1 aureus 4.4, [se . num- bracchium 5.1 castra 14.1
alicnus 11.3~ 11.7 antiquus 2.2 arripere 11.8 mus] l 0.5 brevis 1,2.2,3.2 castus 12.1
aliquando 2.3 anulus 10.4 arrogantia 12.2 auris 5. 1 bucina 14.1 casus 9.3
aliter 6.7 anxius 5.2 ars 123, 12.5 aurum4.4 bucinator 14. I cata pu Ita 14 .1
a ltitudo 3 .2 aper4.3 artifex 12.5 auspicium 12.4 catena 13 .3
altus 3.2 aperire 8.7 artificium 12.5 autumnus 2.1 e causa 11.4, 12.J, 13.3
amare5.2 apertus 8.7 artus 5.1 auxiliari 11.5 cadere9.2 cautus 8.1
ambitio 13 .2 apparatus l O .4 arx l0.3 auxilium 11.5, 14.1 caecus 5.5 cavc:-é8.1
ambitus 13.2 apparere 8.7 as 10.5 avaritia 12.2 caedere 8.4 cavus 4.2
ambo 1 appellare 7.1 ascendere 3.3 avarus 12.2 caedes 13.3, 14.2 cedere 3.3
amens 5.5 appellere 8.5, l 0.6 ascensus 3 .3 avertere 8.6 caelestis 4.1, 12.4 celare 8.7
126 127
celeber 2.5, 12.4 clarus 8.7 commeare 10.6 concursus 3.3, 14.2 consideratus 6.4 contrahere 8.6
celebrare2.5, 12.4 classis 14.l commeatus 10.6 concutere 8.5 considere 10.3 contrarius 3.2
celer 2.2 claudere 8.6 commemorare 2.5 condemnare 13 .3 consilium 6.1 controversia 1 1 .7
celeritas 2.2 clementia 12.1 commendare 11.5 condere 8.7, 13.2 consistere3.J, 14.2 contumelia 1 1 .8
cena 10.2 cliens 11.2 commercium 10.5 condicio 9.3 consobrinus 11.1 conubium 11 .1
cenare 10.2 clientela 11.2 commilito 14. 1 conducere 8.5, 10.5 consolari 5.3 convalescere 5.5
censere 6.4 coarguere 8. 7 commíttere8.l, 11.5 con ferre 6.5 ; se 3.3 conspectus 6.2 convenire3.3, 11.6
censor 13.l coemere 10.5 commodum 9.2 confertus 14.1 conspícere 6.2 conventus3.3, 13.3
census 13.1 coepisse 2.2 commodus 6.6 conficere 8.1 conspicuus 8./ convertere 8.4
centum 1 coercere 11.7 commovere 11.4 confidere 11 .6 constans 12. l convincere 13.3
centuria 14. l coetus 3.3, 13 .3 communicare 11.6 confirmare 11.5 constantia 12.1 conviva 10.2, 11.3
centuria 14. l cogere 11.7 communis 11.6 confiteri 7. 1 constare 3.1, 8.7, 10.5 convivium 10.2, 1 1.3
cera4.4 cogitare 6.4 commutatio 8.4 confiare 4.5 consternere 8.7, 14.2 convocare 13.2
cernere 6.2 cogitatio 6.4 comparare< par 6.5 confligere 14.2 constituere 6.1 copia9.l, 10.5, 14.1
certamen 11.7 cognatio 11.1 comparare < parare confugere 14.2 consuescere 11.6 copiosus9.l , 10.5
certare 11.7 cognitio 6.3 1 l.5 congredi 14.2 consuetudo 11.6 coquina 10.3
certe, certo 6.3, 7.3 cognomen 11 . l compeliere 8.5 congregare 8.6 consul 13.l cor 5:1
certus 6.3 cognoscere 6.3 comperire 6.3 congressus 13 .2 consularis 13.I coram 6.7
cervix 5.1 cohibere 8.5 cornplecti 8.5 congruere 11 .6 consulatus 13.1 cornu 14.1
cervus 4.3 cohors 14.1 complere 1 conicere 6.4, 8.5 consulere 11.5 corona 10.4
cessare 8.1 cohortari 11.4 cornplexus 8.5 coniugium 11. l consultare 13 .2 corpus 5.1
ceterus 1 coire 3.3 complures 1 coniungere 8.6 consultum 13. l corrigere 12.3
cibaria 14. I colere 10.1, 12.4 compone re 7 .2, 8.5 coniurare 13.1 consumere 10.5 corripere 11.8
cibus 10.2 collega 13.1 campos 9.1 coniuratio 13.1 consurgere 5.4 corruere 9 .2
cingere 10.4, 14.2 colligere 8.6 co.mprehendere 6.3 , coniunx 11 . 1 contegere 8.7 corrumpere 8.3
cinis 4.5 collis 4.2 13.3 conquirere 8.2 contemnere 6.6 cottidianus 2.1
circiter 1 collocare 3.2, 10.5 comprobare 6.6 consanguineus 11 .1 contemplari 6.4 cottidie 2.1
circumire 3 .3 colloqui 7.1 conari 8.2 conscendere 3 .3 contendere 6.1, 7.1, eras 2.1
c ircuitus 1 colloquium 7.1 conatus 8.2 conscientia 6.4 11.7 creare 8.1, 8.3, 13.2
circumdare 8.5 collurn 5.1 concedere 11.5 conscius 6.4 contentio 11.7 creber 1
circumstare 3. l colonia 10.1 concidere 5.4, 9.2 conscríbere7.2, 14.1 contentus- 5.3 ~ crebro 1
circumvenire 14.2 colonus 10.1 conciliare 11.3 consecrare 12.4 conticescere 7 .1 credere 11 .6
cív ilis 13 .2 color4.4 concílium 13.2 consensio 11 .6 continens terra 4.1 credibilis 6.4
civis 13 .2 columna 12.5 concipere 6.3, 7.2, 11.5 consensus 11.6 continentia 12. l cremare 5.4
civitas 13.2 comes 11.3 concitare 11.4 consentire 11 .6 continere 9 .1 crescere 1, 2.4
clades 9.2, 14.2 comis 12.1 concludere 6.4 consequi 8.1 contingere 3 .1, 9 .2 crimen 13.3
clam6.7 com itari 11.3 concordia 13.2 conserere 6.5 continuo 3.2 crinis 5.1
clamare 7.1 camitas 12.1 concors 13.2 conservare 2.5 continuus 2.2, 3.2 crucia"tus 13 .3
clamor7.l comitia 13.2 concurrere 3.3 considerare 6.4 contio 14.1 crudelis 12.2
128 129
crudelitas 12.3 decernere 6.1 denarius 10.5 differre 2.2, 6.5 . dissimulare 11. 7 duodecim l cruentus 5.1 decertare 11. 7 denique2.3 difficilis 8. l , 8.3 dissolvere 8.3 durare 2.2, 4.5 cruor 5.l decet 11.6 dens 5.l difficultas 8.l, 8.3 dissolvere 10.5 durus4.4 crus 5.1 decimus 1 densus 4.4 diffidere 11.7 dissuadere 11.4 dux 11.2, 14.l crux 13.3 decipere 11.8 denuo 2.3 diffundere 4.5 distare 3 .1 cubare 5.4, l 0.2 declarare 7.1 depellere 11.8 digerere 6.5 distinere 8.6 E cubiculum 10.3 decoros 11.6 deponere 8.1 digitus 5.1 distinguere 6.5 edere 10.2 cubile 10.3 decretum 6.1 deportare 8.6 dignitas 13. I distribuere 6.5 edere 7.1, 8.1 cubitus 5.1 decuria 14.l deposcere 6.1 dignus6.6 diu2.1 edicere 13.l culpa 13.3 decus l l .6 deprecari 11.4 digredi 3.3 diuturnus 2.1 edictum 13. l culturalO.l , 12.3 dedecus 11 . 7 deprehendere 13.3 dilabi 9.2 diversos 3.2 editus 4.2 cultus 10. l , 12.3 dedere 14.2 deprimere 8.4 dilectus 14.1 dives 9.1 educare 12.3 cumulare 1 deditio 14.2 derogare 13 .3 diligens 12. l dividere 6.5 educere 14.2 cunctari 8.1 deducere 8.5 descendere 3 .3 diligentia 12.l divinus 12.4 effeminare 12.2 cunctus 1 deesse 3.3, 9.1 deserere 11.8 diligere 6.6 divitiae 9 .1 efferre 8.1, 8. 7 cuneus 14.1 defectio 11. 7 desertus 4.2 dimicare 14.2 divus 12.4 efficere 8.1 cupere5.2 defendere 14.2 desiderare 5.2 dimittere 8.5 docere 12.3 effigi~s 12.5 cupiditas 5.2 defensor 14.2 desidia 12.2 direptio 11.8 doctrina 12.3 effodere 1 O .1 cupido 5.2 deferre 10.6 designare 13 .2 dirigere 8.4 doctus 12.3 effugere 14.2 cupidus 5.2 defessus 14.2 desilire 12.5 diripere 11.8 documentum 12.3 effundere 4.5 cur6.8 deficere5.5,9.l, 11.7 desinere 2.2 diruere 8.3 dolere5.2 egere 9.1 cura 5.3 , 11.5 defigere 8.4 desistere 8. 1 dirus 5.3 dolor5.2 egestas 9.1 curare 5.3, 11.5 deformis 5.1 desperare 5.3 discedere 3.3, 11 .7 dolus 11.8 egredi 3.3 curia 13.l deicere 8.5 despicere 11.3 discere 12.3 domare 11.7 egregius 6.6 currere 3.3 deinde o dein 2.3 desponsatus 11. l discernere 6.3 domesticus 10.3 eicere 8.5 currus 10.6 detectare 5.3 destinare 6.1 discessus 3 .3 domina 11.1 elegans 6.6 cursus 10.6 delectus 14 .1 deterrere 11.4 disciplina 12.3 dominari 13.l elicere 11.4 custodia 13.3 delere 8.3 detestari 12.4 discipulus 12.3 dominatio 13.1 eligere 6.5 costos 13.3 deliberare 6.4 detinere 11. 7 discordia 13.2 dominus 11.1 eloquentia 7.1
deliciae 5.3 detrahere 8.5 discrepare 11.7 domos 10.3 emanare4.5 D deligere 6.5 detrimentum 9 .2 discrimen 8.2 donare 11.5 emere 10.5 damnare 13.3 delinquere 13 .3 deus 12.4 disiungere 8.6 donum 11.5 eminere3 .2 damnum 9.2 demens 5.5 devovere 12.4 dispergere 8.6 dormire 5.4 emittere 8.5 dare 11.5 demere l dexter 5.1 displícere 5.3 dubitare 6.4 eo3.4 dea 12.4 deminuere 1 dextra5.l disponere 6.5 dubius6.4 epistula 7.2 debere 11.6 demittere 8.5 dicere 7.1 disputare 12.3 ducenti 1 epulae 10.2 decedere 3.3, 5.4 demoliri 8.3 dicio 13.l dissentire 11. 7 ducere 6.4, 8.5, 11.2 epulari 10.2 decem 1 demonstrare 12.3 dictum 7.1 disserere 12.3 dulcis 4.4, 5.3 eques 11.2, 14.l December 2.1 demum2.3 dies2.l dissimilis 6.5 duo 1 equester 14.1
130 131
equitatus 14. l exitium 5.4 factio 13.2 ferre 2.5, 3.3, 10.6, 11.5 fons 4.2 funda 14. l equus 4.3 exitus 2.2, 5 .4 factum 8.1 ferreus 4.4 foras; foris 10.3 fundamentum 10.3 ergo 6.8 expedire 8.5 facultas 8.1, 9.3 ferrum 4.4 fores 10.3 fundere 4.5 erigere 8.3 expeditus 14.2 fallax 6.4 ferus 4.3 forma 5.1, 12.5 funditor 14.1 eripere 11.8 expeliere 11. 8 fallere 11.8 fervere 4.5 formare 5.1 fundus 10.1 errare 3.3, 6.4 experimentum 8.2 falsus 6.4 fervidus 4.5 formosus 5.1 fungi 8.1 error 3.3, 6.4 experiri 6.3, 8.2 falx 10.1, 14.1 fessus 14.2 fors 9.3, 12.4 funus 5.4 erudire 12.3 expers 9.1 fama7.I festus 12.4 fortasse 7.3 furere 5.5 eruere 8.3 expetere 6.1 fames 10.2 fidelis 1 1.6 forte (fors) 9.3 furor 5.5 erumpere 4.5 explicare 7.2 familia 11.1 fidere 11.6 fortis 12.1 furtum 13.3 eruptio 14.2 explorare 8.2 familiaris 11.1, 11.3 fides 11.6 fortitudo 12.1 futurum 2.2 esse 3.1 explorator 14.2 famula 11.1 fidus 11.6 fortuitus 9.3 futurus 2.2 esurire 10.2 exponere 8.7 famulus 11.1 fieri 8.1 fortuna 9.3, 12.4 evadere 3.3 · exprimere 7.2 fanum 12.4 figere 8.4 fortunatus 9.3 G evenire 9.3 expugnare 14.2 fari 7.1 figura 12.5 forum 13.2 galea 14.l eventos 9.3 exquirere 8.2 fas 12.4 filia 11.1 fossa 14.1 gaudere5.2 evertere 8.3 exsequi 5.4, 8.1 fasces 13.1 filius 11.l fovere 11.5 gaudium 5.2 evocare 7.1 exsequiae 5.4 fastidium 5.3, 12.2 fingere 12.5 fragor4.5 gelidus 4.1 excedere 3.3 exsistere 3 .1, 8. 7 fastigium 10.3 finire 3.2 frangere 8.4 gemere5.3 excelsus 3.2 exspectare 2.2 fatalis 9.3 finis 2.2, 3 .2 frater 11. l gemirius 11.1 excellere 6.6 exstare 3.1 fateri 7.1 finitimus 3.2 fratria 11.1 gemitus 5.3 excidere 8.3 exstinguere 4.5, 8.3 fatigare 14.2 firmare 11.5 fraus 11.8 gener 11.1 excipcre 6.3, 11.5 exstruere 8.4 fatum 9.3, 12.4 firmus 12.1 frequens 1 generare 11.1 excitare 11.4 exsultare 5 .3 fauces 5.1 tlagitare 6.1 frigidus 4.1 gens 11.1, 11.2 cxcludere 8.6 extemplo 2.3 faustus 9 .3 tlagitium 13.3 frigus 4.1 genu 5.1 excogitare 6.4 exterior 3 .2 favere 11.3 flagrare 4.5 frons 5.1 genus 6.5, 11.1 excusare 13.3 exterus 3.2 favor 11.3 flamma4.5 fructus 4.3, 10.1 gerere 8.1 exemplum 7.2, 12.3 extollere 6.6 faxl0.3 flectere 8.4 fruges 10.1 gignere 11.1 exercere 8.1, 14.1 extremus 3.2 Februarius 2.1 flere 5.3 frui4.3, 9.1 gladiator 12.6 exercitus 14.1 exul 13.2 fel'es 4.3 fletus 5.3 frumentari 14.1 gladius 14.1 exhaurire 10.2 felicitas 9.2 florere 4.3 frumentarius 10.1 gloria2.5 exigere6.l, 8.1 F felix 9.2 flos 4.3 frumentum4.3, 10.l gloriari 7.1 exiguos 1 faber 8.3 femina 11.1 fluctus 4.2 frustra 7.3 gradus 3.2 exilium 13.2 fabula 7.1, 7.2 femur 5.1 fluere 4.2 fru strari 1 1 . 8 grando4.1 eximere8.4 facere 8.1, 8.3 fenestra 10.3 flumen4.2 fuga 14.2 grandis 1, 6.6 eximius6.6 facies 5.1 fera4.3 focus 10.3 fugare 14.2 gratia 11.3 exire 2.2, 3.3 facilis 8.1, 8.3 fere, ferme 1 foedus, eris 11.6 fugere 14.2 gratulari 11.3 existimare 6.4 facilitas 11.3 ferire 11.8 foedus, a, um 5 .3 fugitivus 14.2 gratus 11.3 existimatio 6.4 facinus 8.1, 13.3 ferox 4.3, 5.3 folium4.3 fulmen4.1 gravis4.4
132 133
gravitas 12.1 hospes 11.3 imago 12.5 incidere 9 .3 infestus 14.2 inspicere 6.2
gremium 5.1 hospitium 11.3 imber4. l incidere 8.4 infigere 8.4 inspirare 11.4
grex 4.3 , 10. l hostis 13.1, 14.2 imitari 8.3, 12.5 incipere 2.2 infimus 3.2 instabilis 3 .1
gubernare 10.6 huc 3.4 immanis 1 incitare l l .4 infinitus 3.2 instare 3.1
guttur 5 .1 humanitas 5.1, 12. l immemor2.5 includere 8.6 infirmus 5.5 instituere 8.3, 12.3
humanus 5.1, 12 .1, immensus 1 incola 10.3 intlammare4.5 institutum 13.2
H 12.3 imminere 3.2, 9.3 incolere 10.3 influere 4.2 instruere 12.3
habena 11.7 humilis 11.2 immo7.3 incolumis 5.5 ingenium 6.4 instrumentum 8.4
habere 3.1 , 9.1 humus4.2, 10.1 immobilis 3.3 incommodum 9.2 ingens 1 ínsula 4.2
habitare 10.3 immortalis 12.4 incredibilis 6.4 ingenuus 11.2 integer 3.1, 12.1
habitus 5.1 impavidus 5.2 increpare 7 .1 ingratus 11.3 integritas 12. l
hactenus 3 .4 iacere 3.1 impedimentum 9.3, incultus 12.3 ingredi 3.3 intellegere 6.3
haercre3.3 iacere 8.5 10.6, 14.1 incumbere 8.1 inhumanus 12.2 intemperantia 12.2
harena 4.2 iactare 8.5 , 14.1 impedire 8.5 incurrere 3.3 inicere 8.5 intendere 6.1
hasta 14.1 iactura 10.5 impeditus 14.2 incusare 13 .3 inimicitiae 11.3 intercedere 3.3, 11.7
haud 7.3 iam2.3 im pellere 11.4 inde 2.3, 6.8 inimicus 11.3 intercipere 11. 8
haurire 10.2 ianua 10.3 impendere 9.3 index 8.7 iniquus 4.2, 9.2, 12.2 intercludere 11.8
haustus 10.2 Ianuarius 2.1 imperare 13.1 indicare 8.7 inire 2.2, 3 .3 interdicere 13.3
herba 4.3 ibi3.4 imperator 14.1 indicere 8.7 initium2.2 interdiu 2.1
heres 13.3 ibídem 3.4 imperitus 6.4 indicium 8.7 iniuria 13.3 interdum 2.3
heri2.l icere 14.2 imperium 13.1 indigere 9 .1 iniussu 11.4 interca 2.3
hiberna 14.1 ictus 14.2 impetrare 11.5 indignari 5.2 iniustus 12.2 interesse 6.5, 6.6, 11.3
h ibcrnus 2.1 ideo 6.8 impetus 14.2 indignus 6.6 innocens 12. l interficere 11.8, 14.2
hic3 .4 idoneus 9.3 impius 12.2 índoles 11.1 innocentia 12.1 intericere 8.5
hiemare 14. l Idus 2.1 implorare 11 .4 inducere 11.4 inopia 9.1, 10.5 interim 2.3
hiems2.1 ientaculum 10.2 impluvium 10.3 induere 10.4 inopinatus 6.4 interior 3.2
hinc 3.4 ientare 10.2 impone re 8.5 indulgere 12.2 inops 9.1 interire 5.4, 9.2
historia 2.5 , 7.2 igitur 6.8 impotens 12.2 industria 8.1 inquirere 8.2 interitus 9.2
hodie2.l ignarus 6.4 imprimere 8.4 inermis 14.1 inquit, inquam 7.1 intermittere 2.2
homo5.l ignavus 12.2 improbus 12.2 iners 8.3 insanus 5.5 ínterpellare 7 .1
honestas 11 .6 ignis 4.5 improvisus 6.4 inertia8.3 inscius 6.4 interponere 8.5
honestus 11.6 ignobilis 11.2 imprudens 6.4 inesse 3.1 inscribere 7.2 interpres 7 .1
honor, honos 13 .1 ignominia 11.7 imprudentia 6.4 infamia 11.7 insequi 3.3 interpretari 7 .1
hora 2.1 ignorare 6.4 imus3.2 in fans 2.4 inserere 1 O .1 interrogare 7 .1
horrere 4.5, 5.2 ignoscere 11.3 inanis 6.6 infectus 8.1 insidiae 11.8 intervallum 2.2, 3 .2
horribilis 5.2 ignotus 6.3 incedere 3 .3 infelix9.2 insignis 6.6 intervenire 3 .3
horridus 4.4, 5.2 illo, illuc 3.-1 incendere 4.5 inferi 12.4 insimulare 13.3 íntímus 3.2
hortari 11.4 illustrare 7 2 inccndium 4.5 inferior 3.2 insistere8.l, 14.2 intrare l 0.3
hortus 10.1 illustris ri o inccrtus 6.3 in ferre 10.6 insolens 12.2 introire 3.3
135
intueri 6.4 Iulius 2.1 latus, a, um 3.2 limen 10.3 magíster 12.3 meder.i5.5 inutilis9.2 iumentum 10.1 latus, teris 5.1 limes 10.6, 13.l magíster equitum 14.1 medicus 5.5 invadere 3.3 iungere 8.6 laudare6.6 lingua 5. l,7.l magistratus 13.l mediocris 6.6 invehi 7.1 , 10.6 lunius 2. l laurus 4.3 liquidus 4.5 magnificentia 6.6 meditari 6.4 invenire 8.3 iurare 13.3 laus 6.6 lis 13.3 magnificus 6.6 medium 13.2 invest igare 8.2 ius 13.3 lavare4.5 littera 7.2, 12.3 magnitudo 1 medius 3.2 inveterascere 2.4 ius iurandum 13.3 lectus 10.2, 10.3 litus 4.2 magnopere 1 melior6.6 invictus 14.2 iussu 11.4 legare 13.3 lituus 14.1 magnus 1 membrum5.l invidere 5.2 iustitia 12. l legatio 13.1 lixa 14.1 maiestas 13.1 meminisse 2.5 invidia5.2 iustus 12.l legatus 13.1, 14.1 locare 3.2, 10.5 maior 1 memor2.5 invidiosus 5.2 iuvare 11.5 le~ere 7.2 locuples 9. 1 maiores, rum 2.4, 11.1 memorare2.5 invidus 5.2 iuvenis 2.4 legio 14.l locus 3.2, 11.2 Maius2.l memoria 2.5 invi sus 5.3 iuventus 2.4 legionarius 14.1 longe 1, 3.4 male6.7 mens 6.4 invitare 1 1.3 lenire 5.3 longinquus 3.2 maledicere 7.1 mensa 10.2, 10.3 invitus 6.1 L lenis 5.3 longitudo 3.2 maleficium 11.3 mensis2. I iocus 12.6 labi9.2 leo4.3 longus 3.2 malle6. l mentio2.5 ira 5.2 labor 8.3, 9.2 letum 5.4 loquax 7.1 malum6.6 mentiri 11 .8 iracundia 5.2 laborare 8.3, 9.2 levare 11.5 loqui 7.1 malus6.6 mercari 10.5 iracundus 5.2 lacerare 11.8 levis4.4 lorica 14.1 mancipium 11.2 mercator 10.5 irasci 5.2 Jacertus 5 .1 levitas 12.2 lucere4.5 mandare 11.5 merces 10.5 iratus 5.2 lacessere 1 1 .4 !ex 13.2, 13.3 lucrum 10.5 mandatum 11 .6 merere 13.2 . ,., ,., tre .) . .) lacrima 5.3 libellus 7.2 luctus 5.2 mane2.3 mereri 1-3.2 irridere7.1 lacus 4.2 libenter 5.2 lucus 4.2 manere3.I mergere4.5 irritus 9.3 laedcre 11 .8 líber, bri 7 .2 ludere 12.5, 12.6 manus5.l, 14.1 meridies 2.1 irrumpere 4.5 laeta ri 5.2 líber, era, erum 11.2, ludibrium 12.6 mare4.2 merito 13.2 istic 3 .4 laetitia 5.2 13.2 ludus 12.3, 12.6 maritimus 4.2 meritum 13.2 istinc 3 .4 laetus 5.2 liberalis 12.I luere 13.3 maritus 11 .1 merx 10.5 istuc 3 .4 languidus 5.5 liberalitas 12.l lugere 5.2 marmor4.4 rnetiri 1 ita 6.7 lapis 4.4 liberare 13 .2 lumcn4.5 marmoreus 4.4 metuere5 .2 itaque6.8 lapsus 9.2 liberi 11. l luna 4.1 Martius 2.1 metus 5.2, 11.4 item 6.8 largiri 11 .5 liberta 11.1 lupus 4.3 mater 11.1 miles 14.1 iter3.3, 10.6 largitio 11 .5 libertas 13.2 lux 2.1, 4.5 materia4.4 militaris 14.1 iterum 2.3 largus 11.5 1 ibertin us 11.2 luxuria 12.2. mate1tera 11 . l militia 14. l iubere 11.4 lascivia 12.2 libertus 11.1 , 1 1.2 rnatrimonium 11.1 mille 1 iucundus 5.3 latebrae 8.7 libet5.2 M matrona 11 . l minae 11.7 iudex 13.3 latere 8.7 libido5 .2 maerere 5.3 maturare 2.2 minari 11 .7 iudicare 13.3 latitudo 3.2 licentia 12.2, 13.2 maeror 5.3 maturus 2.2 minime 1 iudicium 13.3 Iatro 13 .3 Jicet 9.3 maestus 5.3 maxime 1 minimus 1 iugum 4.2, 10.1 latrocinium 13.3 lignum4.4 magis 1 maximus 1 minister 11.1
136 137
ministerium 11.1 mora2.2 naturalis 5.4 nocere9.2 oblivisci 2.5 ornen 9.3, 12.4 ministrare 11.1 morari2.2 natus, i 11.1 noctu 2.1 obnoxius 11.3 omittere 8.1 minor 1 morbus5.5 natus, us 11 .1 nocturnus 2.1 oboedire 11.6 omnino 1 minuere 1, 6.6 mori5.4 naufragium 9.2 nodus 5.1 obruere 8.3 omnis 1 minus 1 mors 5.4 nauta 10.6 nolle 6.1 obscurus 8.7 onerare 10.5 mirari5.3 mortalis 5.4 navale 10.6 nomen 7.1, 11.1 obsecrare 12.4 onus 10.5 mirificus 5.3 motiuus 5.4 navalia 10.6 nominare 7.1 observare 6.4 onustus 10.5 mirus5.3 mos 11.6 navalis 10.6 non 7.3 obses 14.2 opera 8.1 miscere4.5, 10.2 motus 3.3 navigare 10.6 Nonae2.1 obsidere 14.2 operire 8.7 miser 9.2 movere3.3, 11.4 navigium 10.6 nondum2.3 obsidium 14.2 opinari6.4 miserabilis 9.2 muliebris 11.1 navis 10.6, 14.l nonnumquam 2.3 obsistere 11. 7 opinio6.4 miserari 5.2 mulier 11.l ne .. . quidem 7.3 nonus 1 obstringere 11.6 oportet9.3 misereri 5.2 multiplex 6.5 necare 11 .8 noscere 6.3 obstruere 8.4 oppidanus 10.3 miseria 9.2 multitudo 1 ne"cessario 9.3 notus 6.3 obtemperare 11.6 oppidum 10.3 misericordia 5.2 multo 1 necessarius 9.3, 11.1 novem 1 obtinere 9.1 opponere 8.5 mitis5.3 multum 1 necesse est 9.3 November2.l obviam3.4 opportunus 9.3 mittere 8.5 multus l necessitas 9.3 novitas 2.2 obvius 10.6 opprimere 11.8, 14.2 mobilis 3.3 mundus 4.1 necessitudo 9.3, 11.1 novus2.2 occasio 9.3 oppugnare 14.2 moderari 11.4 municipium 13.2 nefarius 12.4 nox2.l occasus 4 .1 ops9.I, 10.5, 11.5 moderatio 1 1 .4 munimentum 14.1 nefas 12.4 nubere 11.1 occidens sol 4.1 optare6. I moderatus I 2.1 munire 10.3, 14.l negare 7.1 nubes 4.1 occidere 5.4, 9.2 optimates 11.2 modestia 12. 1 munitio 10.3, 14.1 neglegere 6.6 nudare 10.4 occidere 11.8, 14.2 optimus 6.6, 11.2 modestus 12. l munus 11.6, 13 . l negotium 8.1 nudus 10.4 occultare 8.7 opulentus 9.1 modicus 1, 6.6 muralis 10.3 nemus4.2 numen 12.4 occultus 8.7 opus 8.1, 9.1 modo 1,2.3 murus 10.3 nepos 11.1 numerare 6.5 occupare 8.1, 14.2 ora4.2 modus l mutare 8.4, 10.5 neptis 11 . I numerus 1, 6.5 occupatio 8.1 oraculum 12.4 moenia 10.3 mutatio 8.4 nequaquam 6.7 nummus 10.5 occurrere 3.3 orare6.l, 7.1 , 12.4, 13.2
moles 1 mutuus 10.5, 11.3 nequire 9.3 numquam2.3 octavus 1 oratio 7.1, 13 .2
molestia 5.3 nervus 5.1 nunc 2.3 octo 1 orator7.l, 13 .2
molestus 5.3 N nescire 6.4 nuntiare 7.1 October2. l orbis4. I
moliri 8.1 nancisci 11.5 nex 11.8 nuntius7.l, 14.2 oculus 5.1 ordiri 2.2
mollire4.5 narrare7.l, 7.2 niger4.4 nuper2.3 odisse 5.2 ordo 6.5, 11.2
mollis 4.4 nasci 5.4, 11.l nimis 1 nusquam 3.4 odium5.2 oriens sol 4.1
momentum 2.2, 6.6 nasus 5.1, nimium 1 odor4.5 origo2.4
monere 11.4 nata 11.1 nimius 1 o offendere 11.7 oriri 5.4, 11.l
mons4.2 n atali s 11.l niti 8.1 obesse 9.2 offensio 11. 7 omamentum 10.4, 12.5
monstrare 8.7 natare 3.3 nix4.1 obicere 8.5, 11.7 offerre 11.5 ornare 10.4, 12.5
monstrum 9.3 natio 11.2 nobilis 11 .2 obire 3.3 officium 11.6 ornatus l 0.4
monumentum 2.5 natura 5.4 nobilitas 11 .2 obligare 11.6 olim2.3 os 5.1
138 139
os 5.1 pascere 1 O .1 pellis 5.1 perseverare 6.1 plurimus 1 potior 6.6
ostendere 8.7 passer 4.3 penates 12.4 persona 12.5 plurimum 1 potiri 11.5
ostentare 8. 7 passus 3.2 pendere 3. 1 perspicere 6.2 plus 1 potis 9.3
ostium 10.3 pastor 10. l pendere 10.5 perspicuus 8.7 pluteus 14.1 potissirnum 1
otiosus 8.1 patefacere 8.7 peragere 8. 1 persuadere 11.4 pluvia4.1 potius 1
otium 8.1 , 12.6 pater 11. l peragrare 3.3 perterrere 11.4 poculum 10.2 praebere 11.5
ovum 4.3 patres conscripti 13 .1 percipere 6.3 pertinax 12.1 poena 13.3 praeceps 4.2, 5.1
patere 8.7 percontari 8.2 pertinere 3.2 poeta 7.2 praeceptor 12.3
p paternus 11 . l percurrere 3 .3 perturbare 11.4 polliceri 7 .1 praeceptum 12.3
pabulari 10.1 pati 9.2 percutere 8.5 perturbatio 11.4 pondusl praecipere 12.3
pabulum 10.1 patiens 9 .2 perdere 11.8 pervenire 3.3 ponere 8.5 praecipitare 3.3, 5.1,
pacare 13.1 patientia 12. l perditus 11.7 pervertere 8.3 pons 10.6 praecipuus 6.6
pacisci l 1.6 patria 13 .2 perducere 1 1 .4, n .5 pes 5.1 pontifex 12.4 praeclarus 8.7
pactum 11.6 patricius 11.2 peregrinus 11.2 pessimus 6.6 populari 14.2 praeda 14.2
paene 1 patrius 1 1.1 perfectus 6.6 pestis 5.5 popularis 13.2 praedicare 13 .2
paenitet 5.2 patronus 1 1.2 pe'rferre 9 .2 petere 6.1 populares 13.2 praedicere 7.1
pagus 10.3 patruelis 11 .1 perficere 8.1 petitio 13 .2 populus 13.2 praeditus 6.6
palam6.7 patruus 11.1 perfidus 1 1 . 7 philosophia 7.2 porrigere 11.5 praedo 13.3
paludarnentum 14.1 pauci 1 perfodere 11.8 pietas 12.1 porta 10.3 praeesse 14.1
palus 4.2 paucitas 1 perfringere 8.3 piger 12.2 portare 10.6 praefectus 14.1
panis 10.2 paulatirn 1 perfugere 14 .2 pignus 11 .6 porticus 10.3 praeferre 6.6
par6.5 paulo 1 perfugiurn 14.2 pilum 14.l portus 10.6 praeficere 14 .1
parare 8.1 paulum 1 perfungi 8.1 pingere 12.5 poscere 6.1 praemittere 14.2
paratus 6 .1 pauper9. I pergere2.2 piscis 4 .3 posse9.3 praemium 10.5
parccre 11.5 paupertas 9.1 periclitari 8.2 pius 12. 1 possessio 9 .1 praenomen 11.1
parcus 12. l pavere 5.2 periculosus 8.2 placare 11.4 possidere 9.1 praeponere 6.6, 14.1
parens 11.1 pavidus 5 .2 periculum 6.4, 8.2 placere 5.3, 6.1 pastea 2.3 praescribere 12.3
parere 11.6 pavor 5.2 perire 5.4, 9.2 placidus 5.3, 12.6 posteri 2.4, 11 . l praesens 2.2, 3.1
parere 11.1 , 11.5 pax 13.l peritus 6.4 plane7.3 posterior 2.2 praesertim 1
paries 10.3 peccare6.4, 13.3 permanere 3 .1 planities 4.2 posterus 2.2 praesidium 14.1
pariter 6.5 pectus 5.1 permittere 11.5 planus 4 .2 postremo 2.3 praestans 6.6
parma 14.1 pecunia 10.5 permovere 1 1 .4 plaudere 12.5 postremus 2.2 praestare 6.6:, 11.5
pars 6.5 pecus,oris4.3, 10.1, pernicies 9 .2 plausus 12.5 postridie 2.1 praeterea 6:8
parsimonia 12.1 pecus, udis 4.3 perniciosus 9 .2 plebeius 11 .2 postulare 6.1 praeterire 3.3 , 8.1
parti ceps 9 .1 pedesl4.l perpeti 9.2 plebs 11.2, 13 .1 potare 10.2 praeteritus 2.2
partim 1 pedester 14. l perpetuus 2.2 plenus9. l potens9.3 praetermittere 8.1
partiri 6.5 peditatus 14. I perrurnpere 8.3 plerumque 1 potentia 13.1 praetor 13.1
parum 1 peior6.6 perscribere 7.2 plerusque 1 potestas9.3, 13. l praetorium 14 .1
parvus 1 pellere 8.5 persequi 6.1, 14.2 piures 1 patio 10.2 praetura 13.l
140 141
prandere 10.2 profecto 7.3 pudet 5.2 quidem7.3 redintegrare 8.4 repudiare 5.2
prandium 10.2 proferre 8.7 pudor5.2 quiescere 12.6 redire 3.3 requies 12.6
pravus 12.2 proficere 8.1 puella2.3 quies 12.6 reditus 3.3 requiescere 12.6
precari 11.4, 12.4 proficisci 10.6 puerilis 2.3 quietus 5.3, 12.6 reducere 10.6 requirere 8.2
preces 12.4 profiteri 7 .1 pueritia 2.3 quin etiam 7.3 redundare 9 .1 reri 6.4
premere 8.4, 11.8 profugere 14.2 puer2.3 Quinctilis 2.1 referre 7.1 res 6.2, 6.3, 8.1, 10.5
pretiosus 10.4 profundere 4.5 pugna 14.2 quinque 1 refertus 4.4 res adversae 9.2
pretium 10.5 progredi 3.3 pugnare 14.2 quintus 1 reficere 8.3, 12.6 res fainiliaris 9 .1
pridie2.l prohibere 8.5 pulcher5.l quol,3.4 regere 13.l res gestae 2.5
primipilus 14.l proicere 8.5 pulchritudo 5 .1 quomodo6.7 regia 13.1 res novae 11.7
primo2.3 proles 11.1 pullus 4.3 quondam2.3 regina 13.1 res publica 13.2
primum2.3 promiscuus 11.3 pulsare 8.5 quotiens 1 regio 3.2, 4.2 res secundae 9 .2
prim us 1, 2.2, 6.6 promittere 11.6 pulvis 4.4 quotannis 2.1 regius 13.1 reservare 11.5
prínceps 6.6, 11.2 prom ptus 8.1 punire 13.3 regnare 13.1 resistere 14.2
principatus 13.l pronuntiare 13.2 puppis 10.6 R regnum 13.l respondere 7 .1
principium 2.2 prope 1 purgare 4.5 ramus4.3 reicere 6.1 responsum 7 .1
prior 2.2, 6.6 propellere 11.8 purus4.4 rapere 11.8 religio 12.4 restare 2.2
priscus 2.5 properare 3.3 putare6.4 rapidus 2.2, 4.5 religiosus 12.4 restituere 8.3
pristinus 2.5 propinquus 3.2., 11.1 rapina 11.8 relinquere 8.6 retinere 11.5
privare 11.8 propior3.2 Q raro 1 reliquiae 2.5 reus 13.3
privatim 13.2 proponere 8.7 qua3.4 rarus 1 reliquus 1 revertí 3.3
privatus 13.2 propositum 6.1, 7 .2 quaerere 6.1, 8.2 ratio6.4 reman ere 3 .1 revocare 7 .1
probare 6.6, 8.2 proprius 11.6 quaeso6.l ratis 10.6 remedium 5.5 rex 13.1
probitas 12.) propterea 6.8 quaestio 8.2 ratus 9.3 remissus 5.3, 12.6 ridere5.3
probrum 13.3 propugnare 14.2 quaestor 13. l recedere 3.3 remittere 8.5 ripa4.2
probus 12.1 propulsare 14.2 quaestus 10.5 recens 2.2 removere 8.7 robur 5.1
procedere 3.3 proscribere 13 .1 quaml recensere 6.4 remus 10.6 robustus 5 .1
procul3.4 prosequi 11.3 quamobrem 6.8 recipere 11.5; se 14.2 renovare 8.4 rogare 6.1
procumbere 3.3 prosperus 9.3 quando2.3 recitare 7.2 renovatio 8.4 ros 4.1
procurare 13 .1 prospicere 6.4, 11.5 quanto 1 recordari 2.5 renuntiare 7.1 rostra .13 .2
prodere 11.5, 11.8 protegere 11.5 quantum 1 recordatio 2.5 repellere 8.5, 11.8 rota 10.6
prodesse 9.2 providere 6.4, 11.5 quare6.8 recreare 5.5 repens2.2 rubor4.4
prodigium 9.3, 12.4 provincia 13 .1 quartus 1 rector 13. l repente2.3 rudis 12.3
prodire 3.3 proximus 3.2 quatere 8.5 rectus 6.4 repentinus 2.2 ruere 3.3, 8.4
proditio 11.8 prudens 6.4 quattuor 1 recuperare 8.1 reperire 6.3 ruina 9.2
producere 8.5 prudentia 6.4 quemadmodum 6.7 recusare 7 .1 repetere 6.1 rumor7.l
proelium 14.2 publicare 13 .2 querela 13.3 reddere8.l, 11.5 reponere 8.5 rumpere8.4
profanus 12.4 publice 13.2 queri 7.1 redigere 8.1, 8.4 reportare 10.6 rupes 4.2
profectio 10.6 publicus 13.2 querimonia 13.3 redimere 10.5 reprehendere 6.6 rursus 2.3, 3.4
142 143
rus 10.I satisfacere 11.5 senilis 2.4 silere7.1 sonus 4.5 studere 6.1 rusticus 10.1 saxum4.2 sensus 6.2 silva 4.2 sordes 12.2 studiosus 6.1
scaena 12.5 sen ten tia 7. l, 13 .2 similis 6.5 sordidus 12.2 studium 6.1 s scalae 10.3 sen tire 6.2 similitudo 6.5 soror 11.1 stultus 6.4 sacer 12.4 sceleratus 12.4 sepelire 5.4 simplex6.5 sors 9.3, 12.4 suadere 11.4 sacerdos 12.4 scelestus 13 .3 seponere 8.6 simul6.7 sortiri 9.3 suavis 5.3 sacerdotium 12.4 scelus 13 .3 septem 1 simulacrum 12.5 spargere 8.5 subicere 14.2 sacramentum 14.I scientia 6.4 September 2.1 simulare 11.7 spatium 2.2, 3.2 subigere 14.2 sacrificium 12.4 scilicet 7.3 septimus 1 sincerus 12 .1 species 5.1, 6.2 subire 3.3, 8.1 sacrum 12.4 scire 6.4 sepulcrum 5.4 sinere 11.5 spectaculum 12.6 subito2.3 saeculum 2.2 scorpio 4.3, 14.1 se pu !tura 5 .4 singularis 6.6 spectare 6.2 subitus 2.2 saepe2.3 scriba 7.2 sequi 3.3 singuli 1 speculare sublevare 11.5 saevire 12.2 scribere 7.2 serere, serui 8.6 sinister 5.1 speculator 14.1 submittere 14.2 saevus 12.2 scriptor 7.2 serere, sevi 10. 1 sinus 4.2, 10.4 sperare 5.3 subsequi 3.3 sagitta 14.1 scutum 14.1 series 6.5 sistere 8.5 spemere 6.6 subsidium 14.1 sagittarius 14. l secare 8.4 sermo 7.1 sitire 10.2 spes 5.3 subvenire 14.2 sagum 14. l secedere 3.3 sero2.3 sitis 10.2 spirare 5.4 succedere 3.3 sal 10.2 secernere 8.6 serpens 4.3 situs, a, um 3.2 spiritus 5.4 succurrere 11.5 salire 12.5 secretus 8.7 serpere 4.3 si tus, us 3 .2 splendere 4.5 sufferre 9.2 saltus 4.2 secundus 1, 6.6 serus 2.2 societas 11 .2 splendidus 4.5 suffragium 13.2 saluber 5.5 securis 13 .1 servare 11.5 socius 11 .2 splendor 4.5 sumere8.I, 10.5 salus 5.5 securus 5.3 servire 11.2 socors 6.4 spolia 14.2 summa3.2 salutare 7.1 secus 6.7 servitium 11.2 sol4.1 spoliare 14.2 summus 3.2, 6.6 salve! salvete! 7.1 sedare 11.4 servitus J 1 .2 solacium 5.3 sponsa 11 .1 sumptus 10.5 sa lvus 5.5 sedere 3.1 servus 11.2 solari 5.3 sponsus 11 . l superare 14.2 sancire 1 1.6 sedes 10.3 sestertius 1 O .5 solere 11 .6 sponte6.I superbia 12.2 sanctus 12.4 seditio 13. I severitas 12. l so l idus 4.4 stabilis 3 .1 superbus 12.2 sane 7.3 segnis 12.2 severus 12. l so litudo 11.3 stare3 .1 superesse 3. 1, 9.1 sanguineus 5.1 segregare 8.6 sex 1 sollemnis 12.4 statim 2.3 superior 3.2, 6.6 sanguis 5.1 seiungere 8.6 Sextilis 2.1 sollicitare 5.3, 11.4 statio 14.1 superstes 5 .4 sanus 5.5 sella 10.3 sextus l sollicitudo 5.3 statua 12.5 superstitio 12.4 sapere 10.2 semel 1 sic 6.7 sollicitus 5.3 statuere 6.1 superµs 3.2, 6.6, 12.4 sapiens 6.4 semen4.3, 10.l siccus 4.2 solum 4.2 status 3.1 supervacuus 9.1 sapientia 6.4 semper2.3 sicut(i) 6. 7 solus 11 .3 sternere 14.2 suppeditare 9.1 sapor 10.2 senator 13.l sidus 4.1 so lutus 3.1 stipendium 14.1 su ppetere 9. l sarcina 14. l sena tus 13 .1 signiferus.14.1 solvere8 .5, 10.5 stirps 11.1 supplex 12.4 satiare 10.2 senectus 2.4 significare 8. 7 somnium 5.4 strepitus 4.5 supplicat io 12.4 sati etas 10.2 senescere 2.4 signum 12.5, 14. l somnus 5.4 stringere 8.5 supplicium 13.3 satis 1 senex2.4 silentium 7.1 >0 11are 4. 5 struere 8.3 suprernus 3.2, 6.6
144 145
surgere 5.4 tendere6.l transgredí 3.3 u vagari 3.3 veritas 6.4 suscipere 8.1 tener 5.1 transire3.3, 10.6 uber 10.l vagus 3.1 vero 6.4, 7.3 suspendere 8.1 tenere 8.5, 9.1 transitus 10.6 ubi3.4 valde 1 versari 3.3 suspicari 8.2 tentorium 14.1 transmittere 10.6 ubicumque 3.4 valere 5.5, 7.1, 10.7 versus 7.2 suspicere 8.2 tenuis4.4 trepidare 5.3 ubique 3.4 valetudo 5.5 vertere 8.4 suspicio 8.2. ter 1 tres 1 ulcisci 13 .3 validus 5.5 vertex 5.1 sustentare 9 .2 terere 4.5 tribuere 6.5 ulterior 3.2 vallis 4.2 verum7.3 sustinere 11.5 tergum 5.1 tribunal 14. l ultimus 3.2 vallum 14.l verus 6.4
terra4.l tribunus 13.2, 14. l ultro 6.7 vanus 6.6 vesper 2.1 T terrere 11.4 tribunus militum 14.1 umbra4.2 varietas 4.4 vesperi 2.1 tabula 7.2, 12.5 terrestris 4 .1 tribunus ple bis 13 .2 umerum 5.1 varius4.4 vestibulum 10.3 tacere 7.1 terribilis 5 .3 tribus 13.2 umquam2.3 vas 10.3 vestigium 10.l tacitus 7.1 terror 11.4 tributum 13 .1 una6.7 vastare 4.2 vestimentwn 10.4 tactus 6.2 tertius 1 triclinium 10.3 unda4.2 vastus 4.2 vestire 10.4 tam 1 testari 13. 3 triginta 1 unde3.4 vates 12.4 vestis 10.4 tamen7.3 testimonium 13.3 triremis 14.l undecim 1 vectigal 13 .1 vestitus 10.4 tamquam6.7 testis 13.3 tristis 5.2 undique 3.4 vehemens 5.2 vetare 11.4 tandem2.3 testudo4.3, 14.1 triumphare 14.1 unicus 6.6 vehere 3 .3, 10.6 vetus2.2 tangere 6.2, 8.5 theatrum 12.5 triumphus 14.1 universum 4.1 velare 8.7, 10.4 vetustas 2.2 tanto 1 timere5.2 truncus 4.3 universus 1 velle 6.1 vetustus 2.2 tantum 1 timidus 5.2 tubal4.l unus 1 velum 10.6 vexare 11.8 tardare 2.2 timor5.2 tubicen 14.1 unusquisque velut(i) 6. 7 vexillum 14.l tardus2.2 toga 10.4 tueri 6.4 urbanus 10.3 venari 10.1 via 10.6 taurus 4.3 toga praetexta 13 .1 tum, tune 2.3 urbs 10.3 vendere 10.5 vicinus 10.3 tectum 10.3 tolerare 9 .2 tumultus 13.1 urere 4.5 venenum 4.4, 5.5 vicis 11.3 tegere 8.7, 11.5 tollere 8.5 tumulus4.2 urgere 11.8 venerari 12.4 victor 14.2 tellus 4.1 tormentum 13.3, 14.l tunica 10.4 ursus 4.3 venia 11.3 victoria 14.2 telum 14.1 torquere 13.3 turba5.3 usque2.3,3.4 venire 10.5 victrix 14.2 temerarius 6A totiens 1 turbare 11.4 usus 9.2 venire 3.3 victus, a, um 14.2 temere6.7 totus 1 turbidus 5 .3 uti 9.2 venter 5.1 victus, us 10.2 temeritas 6.4 tractare 8.1 turbo 4.1 utilis 9.2 ventus4.l vicus 10.3 temperantia 12.1 tradere2.5, 7.2, 11.5 tunna 14.l utilitas 9.2 venustus 5 .3 videlicet 7.3 temperare 11.4, 12.1 traducere 10.6 turpis 12.2 utrimque 3.4 ver2.l videre 6.2, 11.5 temperatio 6.5 trahere 8.5, 10.6 turpitudo 12.2 uxor 11.1 verberare 11.8 vigere 5.5 tempestas 2.2, 4.1 traicere 10.6 turris 10.3 verbum7.l vigilare 14.l tempestivus 2.2 tranquillus 5.3, 12.6 tutela 11.6 V vere6.4 vigilia 2.1, 14.l templum 12.4 transferre 10.6 tuto 11.6 vacare 9.1 verecundia 5 .2 viginti 1 temptare 8.2 transfigere 8.4 tutus 11.6 vacuus9. l vereri 5.2 vilis 10.5 tempus2.2 transfuga 14.2 tyrannus 13 .1 vadunt4.2 vergere4.2 villa 10.1
146 147
~
\O
SU
FIJ
OS
-sce
re
-tar
e. v
r, tu
rn
-sár
e, v
r, tu
m
SU
FIJ
OS
-ax,
aci
s
-bil
is,
e
-bri
s, e
SIG
NIF
ICA
DO
inic
io
repe
tici
ón
inte
nsid
ad
SIG
NIF
ICA
DO
tend
enci
a
1. i
nstr
um
ento
. m
edio
2. p
osi
bili
dad
pas
iva
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
ü;.
v;·
=r :::;·
:;·
::;· :::
;· o·
::;·
5· s·
s·
5·
s· n ~
¡: ;
::-: C
J(l
q;i
N
¡¡)'"
e (1
) c.
n
~-n
~
-·
V>
"'
o :.,.
. '"
t 3
po
;:;·
:.
.... ~
D~--~---
ro_.-~c(!)n)
VlV
l N
:-'.P
..?
--o
?'"
' 3 --
,.......
..t.n
:......
-... ---. -~
~~
::
_.O
oN
L
:3W
V,)N
-
w lú
- .o
o - ~ - <
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
9..
9..
g ¡;;¡
· ~·
~· 2 ..
a: a:
s s
e;;·
v;·
ce¡~-¡;¡~'"O="''"''-"~~
~(1)
;;¡
'-""
'(l)
ªc;"
':..
.O'\
"'
""'1
W-.
.J
~Y°'~-·?'
. ~W:-
~(ti~--
t--..>
. w
~N
w
O'\
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
e =
=
e
=
e o
o o
o o
o o
s-==
¡jQ¡
jQ'c
iQ~;
¡¡ =~==t:
"'="'=º~;.....
.... a~-o=::s
(IJ
..,C
'-1
_..
..,.
(t
i n:
i ..
....
....
..
rl-
Y'~tw -~v
» -Noo~ ~e;
Vl
;;¡ :-'
N
-!-0
:.,_
:.,_
V
l O'\
¡:·
v
..N
:-
.+;::i.
W
;_.c
.n
0 N
~
-.p. N
PR
INC
IPA
LE
S S
UF
IJO
S
l. V
erb
os
DE
RIV
AD
O D
E
EJE
MP
LO
S
verb
os
cont
ices
cere
< (
con)
tace
re e
nmud
ecer
prof
icrs
cr <
(pr
o )f
acer
e m
arch
ar
(tam
bién
sus
tant
ivos
) rr
ascI
<Ir
a en
ojar
se
iact
áre
< i
acer
e ar
roja
r ve
rbo
s ve
rsar
e <
ver
tere
ag
itar
se
2. A
dje
tivo
s -
DE
RIV
AD
O D
E
EJE
MP
LO
S
audá
x <
aud
ere
osad
o ve
rbos
fa
llax
< f
alle
re
enga
ñoso
terr
ibil
is <
ter
rére
te
rrib
le
verb
os
salu
bris
< s
alü
s sa
lubr
e
(nom
bres
) m
obil
is <
mov
crc
mó1
il
ama.
bili
s<
am
nre
amab
le
--
.......
Vl
o .......
Vl
.......
SU
FIJ
OS
-eus
, a,
um
-idu
s, a
, um
-(a)
lis,
e
-(a)
ris,
e
-osu
s, a
, um
-ter
, tr
a, t
rum
-tus
, a,
um
SU
FIJ
OS
-bul
um, T
n.
-cul
um, T
n.
-cru
m, I
n.
-tru
m, T
n.
-ell
us, I
m.
-ell
a, a
e/
-ulu
s, a
, um
y
-ulu
s, i
m.
-ia,
ae f
-itia
, ae
f -i
ties,
er/
SIG
NIF
ICA
DO
D
ER
IVA
DO
DE
E
JEM
PL
OS
au
reus
< a
urum
áu
reo,
de
oro
mat
eria
su
stan
tivo
s rg
neus
< rg
nis
ígne
o, d
e fu
ego
prop
ieda
d, c
uali
dad:
ho
rrid
us <
hor
rere
er
izad
o a)
fís
ica
verb
os
sple
ndid
us <
spl
ende
re
bril
lant
e b)
del
áni
mo
cupi
dus
< c
uper
e de
seos
o
anna
lis
< a
nnus
de
l añ
o pe
rtin
enci
a,
sust
anti
vos
fide
lis
< f
ides
fie
l re
laci
ón
civi
lis
< c
rvis
ci
vil
fam
ilia
ris
<fa
mil
ia
fam
ilia
r
«ric
o en
, ll
eno
de»
sust
anti
vos
peri
culo
sus
< p
eric
ulum
pe
ligr
oso
dext
er 1
sin
iste
r de
rech
o 1 iz
quie
rdo
par
no
ster
1 v
este
r nu
estr
o 1
vues
tro
1. s
usta
ntiv
os
iast
us <
iüs
ju
sto
prop
ieda
d, c
uali
dad
2. v
erbo
s (a
djet
ivos
-on
ustu
s <
onu
s pe
sado
pa
rtic
ipio
s pe
rfec
tos)
pe
rfec
tus
< p
erfi
cere
pe
rfec
to
caut
us <
cav
ere
caut
elos
o
3. S
usta
ntiv
os
SIG
NIF
ICA
DO
D
ER
IVA
DO
DE
E
JEM
PL
OS
voca
bulu
m <
vac
are
voca
blo
inst
rum
ento
, med
io
verb
os
pocu
lum
< p
otar
e co
pa
sim
ulac
rum
<si
mul
are
imag
en
arat
rum
< a
rare
ar
ado
tam
bién
: lu
gar
spec
rncu
lum
< s
pect
are
espe
ctác
ulo
Ora
culu
m <
orar
e or
ácul
o
libel
lus
<lí
ber
libr
ito
dim
inut
ivos
no
mbr
es
puel
la <
pue
r ni
ña
adul
esce
ntul
us <
adu
lesc
ens
jove
ncit
o
activ
idad
au
daci
a< a
udax
os
adía
(h
ombr
es)
adje
tivos
pa
tien
tia
< p
atie
ns
paci
enci
a pr
opie
dad,
cua
lidad
. l
aetit
ia <
lae
tus
aleg
ría
(cos
as)
plan
ities
< p
lanu
s pl
anic
ie
.......
Vl
N
Vl
w
SU
FIJ
OS
S
IGN
IFIC
AD
O
DE
RIV
AD
O D
E
EJE
l'v!P
LO
S
agm
en <
age
re
-men
, m
inis
n.
sust
anti
vo
,·e
rbal
: di
scrT
men
< d
isce
rner
c
acci
ón.
resu
ltad
o v
erb
os
docu
men
tum
< ·d
ocer
e -m
entu
m,
T n
im
pedT
men
tum
< i
mpe
dTre
-or,
ori
s m
su
stan
tiv
o v
erba
l v
erb
os
tim
or
< t
imer
e cl
amor
< c
lam
are
-tas
, ta
tis f
libe
rtas
< l
rber
-tüs
, tü
tis f
prop
ieda
d, c
uali
dad
adje
tiv
os
cele
rita
s <
cel
er
iuve
ntos
< i
uven
is
-tio
(-s
io),
oni
s f
acci
ón
· v
erb
os
orat
io <
ora
re
defe
nsio
< d
efen
dere
-tor
, or
is m
. o
rato
r <
ora
re
-sor
, or
is m
. v
erb
os
defe
nsor
< d
efen
dere
ag
ente
v
icto
r <
vin
cere
-tr
Tx,
trT
cis f
vict
rTx
< v
ince
re
-tus
. üs
111
. su
stan
tiv
o v
erba
l v
erb
os
cant
us <
can
ere
-SU
S,
ÜS
!ll.
ta
mbi
én:
carg
o
sust
anti
vo
s cu
rsus
< c
urre
re
(per
son
a)
cons
ulat
us <
con
sul
-tüd
o, d
inis
l pr
opie
dad.
cua
lida
d ad
jeti
vo
s m
agni
tüdo
< m
agnu
s
~~~<~~~~~~~~~w=~~~~
vJ
N
-tn ~ ~
vJ
N
-. ~
vJ
t-...l
-:-
V• ~
vJ
N
oommr~rrmmZ>7ooor~m>...,
(1
)3
--(J)p
op
o--.,....
""'.
..,;
:;:C
-oo
....
.,
::i
n ...
i..
::i
en
en
n n
..,..
o..
o -·
e CJ
0
PJ
o..
PJ
-oc~~
p-·...,<
<R
o
..<
:i
N;:
::>
z:
:_.:
._¡o
.. E
o
~3::0-~~>
(1)
__
m &
....,
z ~ ~ ~
~-·e:..
:j
~ -3
~'
--,..,
'""
~--o
-o
-(1
) e
0 -·
:i
p >
0
0 "'
3 -·
~
3: 3
a;·
p;
-:::S
o
-:
3 s
~-~ ~
-: (')
-· 2
-o
-
ro
o..
:i
-0 0
·~
('
S: -
· n
o-
-S:
e
(ti
......
,..
.._
v..J
::;
¡ -
.-t-
-...;.
._
,.>--
o ("[)
........ ~
-o
-:
:lCT~~O~P
-rcn:l~
~-en
"'
s~cmv.iww ~m~o~
~
~º
:r.
'<
:i
:i
'<
'<
-·
N
(1)
o (1)
o.
. '<
~
;:::
-PJ
--o
~ >
-::::;.
-~
'":""
l -
o ~
e ~
-·
re ~ ~
e v.
i v
.i
p.:i
: ('J
Q
• ~
=· ;;~o
;;l3
PJ
. :
PJ
: =:!~
"'º
-
:i
m .
..., .
-o=
:!
§:-:.n
~ 5·
=·
;:;--~
: ~
o -o
~
. .
(1)
=:!
-.
• .
o o.
."'
:
: ¡;J
e:..
:¡·
. .
-(1)
_.
(1
) :
: (1)
U
l PJ
po
, :
: "'
:l a· o
_.(
1)
'"0
0(1
),_
...
p"''
<o
"'"
'\..
.I
Ul
(1)
o..
: >
;::
'.'.:
(1):
o
~
: ()
-·
: P>
o
: ::s
:l
.
-(1)
U
l o.
. PJ
o.
.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ó (") >
O;! ~ o rJ1 M
rJ1
"ti
M
(") ....,., ~ @
> $§ t:"l < >
-3 ~ \O
ejér
cito
de
cisi
ón
ense
!lan
za
esto
rbo
tem
or
gri
to
libe
rtad
ra
pid
ez
juv
entu
d
disc
urso
d
efen
sa
ora
do
r d
efen
sor
ven
ced
or
ven
ced
ora
can
to
carr
era
cons
ulad
o
gran
deza
;g t:"l ~ o ---
1
,.._., z u .....
.. n tTJ
5 .4 La vida y Ja muerte .............................................................. ....... 41 11.5 Dar y recibir .............................................................................. 95 5 .5 La salud y Ja enfermedad ........................................................... 42 VI. EL ESPÍRITU ...................................... .. ...................................... 44
1 i.6 El acuerdo y la costumbre ....................................................... 97 11. 7 La competencia y la coacción .................................................. 99
6.1 La voluntad ................................................................................ 44 11.8 La fuerza, la violencia, el engaño .......................................... 100 6.2 La percepción ...................................................... .. ..................... 46 XII. LA CULTURA .................................................... ..................... 102 6.3 El conocimiento ............................................................. .. ........... 47 12.1 Las virtudes y las cualidades ................................................ 102 6.4 El pensamiento ........................................................................... 48 12.2 Los vicios y Jos defectos ....................................................... 103 6.5 El orden y la comparación ......................................................... 50 12.3 La formación; la educación ................................................... 105 6.6 Los valores ................................................................................. 51 12.4 La religión y el culto .............................................................. 106 6.7 Adverbios de modo ................................................................... 53 12.5 El arte ...................................................................................... 108 6.8 Adverbios de causa ................................................................... 54 12.6 Los deportes y los juegos; el descanso ............................... 109 VII. LALENGUA ............................................... : .............................. 55 XIII. EL ESTADO ................................................. .. ........................ 110 7 .1 La expresión oral ........................................................................ 55 13.1 La política ............................ .. ....... .. ........ .. .... .. ........................ 110 7.2 La escritura: Ja literatura ................................ .. .......................... 57 13 .2 Los asuntos públicos ............................... .. .. .. ....................... 112 7.3 Adverbios de afirmación y negación ........................................ 59 13 .3 El derecho y la justicia .............. .. ........................................... 114 VIII. LAS ACTIVIDADES DEL HOMBRE ...................................... 60 XIV. El ARTE MILITAR ................................................................. 117 8.1 La actividad humana. Generalidades ........................................ 60 14.l El ejército ................................................................................ 117 8.2 Intentar, investigar ..................................................................... 63 14.2 La guerra ........................................................................ .. ....... 120 8.3 Construir y destruir ........................................................ .. .......... 64 8.4 Modificar y transformar ............................................................. 65 ÍNDICE ALFABÉTICO ........ .. ....................................... ................. 125 8.5 Llevar y quitar ............................................................................ 66 8.6 Unir y separar ...................................... .. ... .................................. 69 PRINCIPALESSUFIJOS .............................................................. 149 8. 7 Mostrar y ocultar ....................................................................... 69 IX. ACONTECIMIENTOS, SUCESOS ......... .. ................................. 72 ] .. Verbos ......................................................................................... 149 9.1 Carencia y abundancia .............................................................. 72 2. Adjetivos .................................................................................... 149 9.2 Utilidad y perjuicio; dicha y desdicha ...................................... 74 3. Sustantivos ................................................................................ 151 9.3 Posibilidad, necesidad, destino ................................................ 76 X. LA ECONOMÍA .................................................................. .. ...... 78 10.1 La agricultura ........................................................................... 78 1 O .2 La comida y la bebida .............................................................. 79 10.3 La vivienda ............................................. .. ... ............................. 81 10.4 La ropa y el adorno .................................................................. 82 10.5 Los negocios y las monedas ............................................. .. ..... 83 10.6 El transporte ............................................................................. 85 XI. LA SOCIEDAD ........................................................................... 88 11. l La familia ................................................................................... 88 11.2 La situación social ................................................................... <,X)
11.3 Las relaciones sociales ............................................................ 91 11.4 lnfluir ........................................................................ .. .............. 93
154 155
Top Related