erdiko k

aierakultura eta aisia

LandareakJ a k o b a E r r e k o n d o

372010EKO URTARRILAREN 17A

mandio@zerain.com

Erlikiaz erlikiaGOJIA, Lycium barbarum, da bai azken puntako antioxi-datzailea. Himalaiako hotzetatik ekarritako gojiarenpasak zahartzaroa atzentzen omen... Fruitu gorri gehie-nen gisara osasuntsua da oso, bitaminatik ugari du, etabeste osagai ongarri eta hobarien artean fruituetan aur-kitzen zailak diren azido koipetsuak ditu. Dena dela,ikerketa askoren jomuga da gojia, minbiziei aurre egineta makaldu ditzakeelakoaren ustetan, batik bat.

Lycium genero berekoa da hesilaharra, Lycium euro-paeum. Mediterraneo aldean zabaldutako espezieari emanizan zaio izen hau, baina Lycium barbarum (gojia), Lyciumchinensis eta hirurakhiru tokitan bizi denespezie bakartzatjotzen ditu botani-kari ugarik.

Katoliko faxiste-nen eta antigoaleko-en Erromako egoi-tzan jasotzen denKristorena omen zenkoroa erlikiaren aran-tza hesilaharra deladiote, eta spina benedic-ta ere deitu izan dalandare hau. Biblianmaiz aipatu deladiote. Sekta honekegun oraindik susta-tzen dituen genozi-dioen bedeinkaziora-ko aitzakia...

Xelebrea badiru-di ere, hesilaharrakgazteleraz dituenizen ugarien artean,bada euskaldunoideigarria gertatzenzaigun bat: arto. Hesilaharra ez da artoa, guretartugenuen amerikar artoa, Zea mays. Baina inoiz artoa izanote da? Artoa, grekozko artos, legamiarik edo orantzarikgabeko ogia da. Gure artoa landarea bera da, baina baitaartoz egindako zapero antzeko ogi trinkoa ere. Artoakartatxikia (Panicum miliaceum) baztertu zuen. Artatxikiakinoiz baztertu ote zuen hesilaharra? Modako goji hima-laiarra noizbait izan ote da gure ogi?

Angula sasoia puri-purian dago. Aurtengoanurtarrilaren 31ra arte. Lehorreko angulato-kiak bezala txalupak ere prest daude. Alu-nean lotuta dago txalupa hau, basa harrotze-raino errioaren erraiak orraztuko dituen baheparea heltzeko tramankulua du brankan. Gai-nean anguletarako tresnak txukun-txukun.Tartean bahe parea eta badaezpadako hiruga-rren bat eta bahe-kirtena. Gaur egun meta-lezkoak dira errio bazterrean ikusten direnkirten gehienak. Argazkikook egurrezkoakdira, haltza (Alnus glutinosa), maiatzeko ilbe-rrian botatako haltza. Ilberrian, bahe-kirtenamalgua izatea komeni baita, ur-karga handiadenean edo kateatuz gero hautsi gabe ahalden gehien okertzerainoko malgua.

Hesilaharra, Lycium europaeum.

Landareei buruzko galderaren bat egin edo gairen bat proposatu nahi badiguzu, bidali mezualandareak@argia.com helbidera eta orrialde honetan bertan irakurri ahal izango duzu erantzuna.

Bahe-kirten

JAKOBA ERREKONDO

RE

TA

MA