r32 GRAM'I'ICA DE IA LENGUA I.{TINA
Helvetii .tgnst6 e fines haberc erbitrabantur, qcfum los lulvccos qxtnian vn haiWroc) Lo verbo dc $cao, rignicando calegrarrcr, ,
r32 GRAM'I'ICA DE IA LENGUA I.{TINA
Helvetii .tgnst6 e fines haberc erbitrabantur, qcfum los lulvccos qxtnian vn haiWroc) Lo verbo dc $cao, rignicando calegrarrcr, ,
r35r34 GRAMATICA DE LA LENGUA I"{TINA
Multum interest, utnm civis rir eo peregrinus, hay mucha ilifercncac'rtre scr cudadano o cxtranicro.
OR,{CIONES COMPLETMS EN INDIC^TM CON q'lod
- tlr. Algunoe verbo llcvan un_ oraci-n completiv-a iatrod_ucida por quod, aignifcao,
do
r35r34 GRAMATICA DE LA LENGUA I"{TINA
Multum interest, utnm civis rir eo peregrinus, hay mucha ilifercncac'rtre scr cudadano o cxtranicro.
OR,{CIONES COMPLETMS EN INDIC^TM CON q'lod
- tlr. Algunoe verbo llcvan un_ oraci-n completiv-a iatrod_ucida por quod, aignifcao,
do
t : ) /r36 ORACIONES CIRCUNSTANC1ALESGRAMATICA DE IA LENGUA I.{TINA
Eo la oracin principal hay caei riempre uo pronombrc o dverbio n correlacin co',lr conjuncin: ic, eiusmodi, tali.r, tantus, ita, ric, tem, rdeo, etc. (tal, tttto, dc tal motlo.s\ hostz ul punto, etc.).
Nulhs liber ect tao malus, ut non aliqua partc prosit, nngn libro ctbn malo que no aprovechc en algin scnto.
Pomponiw Atticus oic Graece loquebatur, ut Atheni! natr videretur,Ponpono Atco hablaba cl grcgo dc tal tcrLera4 que parea naco enAtcnas.
t2O. Onecloeg c,rUsALEg. - La! acione! ceucle! expresa la causa realde lo que ce dice en la oracin principal.
El verbo ncle ir e indicativo con lae curjuncionea guod, quia, quonia,Pqrqlt, y eo cubjuntivo @n la onjuncin cttm, como, cot o sca qu,
Dur milite pro cactric collocavit, quod horter appropinquabant, cl gc.ttcral dispuso bs sold,zd;os .mtc cl compamcnto, pquc los cncmigos scacercabon
Q'm 3l mortdir, quec flrt Eoali+ c.$e, Wsto qw dcs msrt^l,clhu dc las cosas mortolcs.
t2l. Onrclorvs rEMpoRALEs. - Ler oraciooe temporeler indicn el tiem.po cn que e verifica lo dicho en le oncin priocipal.
Is m veces, el modo e cl indicativo, aunque tambiu c ue cl oubjuntivoVn cm indictivo lar urjuncime! ubi, ctmndo, ut, aimul tc, rtatin rrc, t4npronto como, hrcgo quc, postquam, despus quc. Van cm indicativo o sub.juntivo: anm, cuando, cotno, entcquan, priusquam, arltcs quc, durn, doncc,quoad, mientros, hasta que.
Postquam cquitatus nostr in conspectum venit, hostes terga verterunt,ilcspus quc oparcc nuestra caballera, los enemigos vohieron b espalda.
p'm f,66 geruntur, qui erant in agris disccsserunt, mcntros ocutancsas coss, los quc estaban cn los campos sc marchaon.
t22. Er cum HrsrRrco. - Cum va con aubjuntivo cuando al eentido tem,pcal ee le combina un matiz causal. [,oe tiempa aon: imperfecto si l accin crcontempornca a la principal; pluscuamperfecto, ei es enterior.
Est? uso de cum es frecuentsimo en la narraciones, y en castellano puedetrducircc po,r medio del gerundio: eimple, si el verbo est en impcrfecto, om,puesto ci est en pluecuamperfecto:
C. Marius, cum ornnes porhs terrasque fugetet, in Africam pewenit,huycndo C. Mario de wdos los pucrtos y dc todas hs tcrras, llcg aI Afrkn"
Diu c e6set pugnatum, castris nostri potiti ernt, habindosc luchadslargo cmpo, los nuestros sc apodcrarort il,el campamento.
t23. Onrcorrs @NDrcroNALEs. - Las oraciones condicionalea exprelanuna condicin dc cuyo cumplimiento depeode l realidad de lo quc c afirm
co la principal. La fraec que resulta de l unin de una orecin principal y une
odi*r . t^se l lama perodo hipott ico. ste oon' ta, pues, dc un
;;;; i; eubordinada, i lamada prtlais, y una principal l lamada ep'
d o a ie, gue indica le conecuencia de,aqulla'Lae conuncim8 Bott: ri, s, caso &; nisi (d), t no,' ri aon, si no
,24. El uooo verbal dcpendc dc que le condcin c coouderc como rctl, porble tnpoaiblc, Dirtiaguircmoe, pue!, tre forma cn al perodo hipottico.
l.r Form rcal. Aunquc ao e c-itc uo juicio obrc la rcdrd d t condici,c frma que, dc er cta cierti, e acguir neccrariamente la congccuenci erpresada col oracin irincipal. El vcrbo va co indicrtivo c l rubordinada c idictivo (pcro trD'bin en inierativo o eubjuntivo) cn la principal:
Si hoc ocdic, emal sd ctcct ct|l, tc cquivocrl.Si peccavig pnnits, s pec, sce costiSaila
7.r Form poriblc. I coocin c coeldcn rlo poriblc, t Por trto tm,bia ooiblc l conecuccir,
Ei verbo va taato en lr priacipel oono c! l rubordiadt cn rubfuotivo trcreDt operfcco.
Si hoc crd+ crrc+ l c'tct?tcs ctto, te cgulvoces,
l.r Forn irrct. I odicir c codcr irrrl o fuoporiblc, t 9or trtonbin c cooddcr imporiblc l cooccuccir.
Bl vcrbo, tanto cD ia principal oomo .a t ubordiord" vr co rubiuntivo imperfe@ i-.cn"r"' preente, y aa buativo plurcuarnpcrfccto, ti c cfec prredo.
Si boc ccdce+ crrlr.+ tl c*o c:.eycru, u cqvivocau.S h*
-.dd;-"|i"L-, isto i*e-o ccdo, u htca cqulvoctilo.
,25. OnCIONgS CONCESM!. -L.t orxci@es coccsiv cfponeo unr Ob
pcin I b dicho en l oracin pr-incipel, indicendo r l ve gue, . pcaar de
iodo, di"he obj..i" no invalida lo efrmado co aqull.
t .rbo a en indicativo o cubjuntivo cegn lae conjuncionec usadu. En
indictivo @n: quamguam, c6i, ttmeti, a.mqrx; cn rubjuntivo con quamvir'
pot ws qrx,lica,, ut' cuttr Lnqrk.
Bn l oracia principel auclc hrbcr t E !r, rttri, aihilomiaul dn embargo, a
orrlecin coa la coajuncia.f.noccng, qu a m qu.n ebcst s dF, trncr racpc ruspicione noo
erc3, cl lnocctc, o*rriu, cxdlto dc ctipa, a mnto fu lugar a sospcchas'
Quamvis dives ris, beltrs non e, por txo que ECds, no crcs felz'
,26. OnClO,S @MPARATMS. - I oraciones cmparagvr.c,detcrminan.
nediantc une comparacin, d modo o cl gredo de lo dicho co la principal
El vcrbo u. "o-
indicativo si slo sc crPresa una idee de comparacin; co
cubjuntivo, ei con la idea comparativa se combina rna supoEicin'
Llcvan'indictivo las conjuncionec qwlm, stquer qe,' utr_3icut, vclut, carno;
y lo pronoobre indefinid qualis, cual, quaatus, cqmo.Llevtn nrbjuntirro:
temquam, quasi, proinde quasi, perinde ac ei, como si-
Ut optasti, ita cst, tal como dcseastc, a cs-
t : ) /r36 ORACIONES CIRCUNSTANC1ALESGRAMATICA DE IA LENGUA I.{TINA
Eo la oracin principal hay caei riempre uo pronombrc o dverbio n correlacin co',lr conjuncin: ic, eiusmodi, tali.r, tantus, ita, ric, tem, rdeo, etc. (tal, tttto, dc tal motlo.s\ hostz ul punto, etc.).
Nulhs liber ect tao malus, ut non aliqua partc prosit, nngn libro ctbn malo que no aprovechc en algin scnto.
Pomponiw Atticus oic Graece loquebatur, ut Atheni! natr videretur,Ponpono Atco hablaba cl grcgo dc tal tcrLera4 que parea naco enAtcnas.
t2O. Onecloeg c,rUsALEg. - La! acione! ceucle! expresa la causa realde lo que ce dice en la oracin principal.
El verbo ncle ir e indicativo con lae curjuncionea guod, quia, quonia,Pqrqlt, y eo cubjuntivo @n la onjuncin cttm, como, cot o sca qu,
Dur milite pro cactric collocavit, quod horter appropinquabant, cl gc.ttcral dispuso bs sold,zd;os .mtc cl compamcnto, pquc los cncmigos scacercabon
Q'm 3l mortdir, quec flrt Eoali+ c.$e, Wsto qw dcs msrt^l,clhu dc las cosas mortolcs.
t2l. Onrclorvs rEMpoRALEs. - Ler oraciooe temporeler indicn el tiem.po cn que e verifica lo dicho en le oncin priocipal.
Is m veces, el modo e cl indicativo, aunque tambiu c ue cl oubjuntivoVn cm indictivo lar urjuncime! ubi, ctmndo, ut, aimul tc, rtatin rrc, t4npronto como, hrcgo quc, postquam, despus quc. Van cm indicativo o sub.juntivo: anm, cuando, cotno, entcquan, priusquam, arltcs quc, durn, doncc,quoad, mientros, hasta que.
Postquam cquitatus nostr in conspectum venit, hostes terga verterunt,ilcspus quc oparcc nuestra caballera, los enemigos vohieron b espalda.
p'm f,66 geruntur, qui erant in agris disccsserunt, mcntros ocutancsas coss, los quc estaban cn los campos sc marchaon.
t22. Er cum HrsrRrco. - Cum va con aubjuntivo cuando al eentido tem,pcal ee le combina un matiz causal. [,oe tiempa aon: imperfecto si l accin crcontempornca a la principal; pluscuamperfecto, ei es enterior.
Est? uso de cum es frecuentsimo en la narraciones, y en castellano puedetrducircc po,r medio del gerundio: eimple, si el verbo est en impcrfecto, om,puesto ci est en pluecuamperfecto:
C. Marius, cum ornnes porhs terrasque fugetet, in Africam pewenit,huycndo C. Mario de wdos los pucrtos y dc todas hs tcrras, llcg aI Afrkn"
Diu c e6set pugnatum, castris nostri potiti ernt, habindosc luchadslargo cmpo, los nuestros sc apodcrarort il,el campamento.
t23. Onrcorrs @NDrcroNALEs. - Las oraciones condicionalea exprelanuna condicin dc cuyo cumplimiento depeode l realidad de lo quc c afirm
co la principal. La fraec que resulta de l unin de una orecin principal y une
odi*r . t^se l lama perodo hipott ico. ste oon' ta, pues, dc un
;;;; i; eubordinada, i lamada prtlais, y una principal l lamada ep'
d o a ie, gue indica le conecuencia de,aqulla'Lae conuncim8 Bott: ri, s, caso &; nisi (d), t no,' ri aon, si no
,24. El uooo verbal dcpendc dc que le condcin c coouderc como rctl, porble tnpoaiblc, Dirtiaguircmoe, pue!, tre forma cn al perodo hipottico.
l.r Form rcal. Aunquc ao e c-itc uo juicio obrc la rcdrd d t condici,c frma que, dc er cta cierti, e acguir neccrariamente la congccuenci erpresada col oracin irincipal. El vcrbo va co indicrtivo c l rubordinada c idictivo (pcro trD'bin en inierativo o eubjuntivo) cn la principal:
Si hoc ocdic, emal sd ctcct ct|l, tc cquivocrl.Si peccavig pnnits, s pec, sce costiSaila
7.r Form poriblc. I coocin c coeldcn rlo poriblc, t Por trto tm,bia ooiblc l conecuccir,
Ei verbo va taato en lr priacipel oono c! l rubordiadt cn rubfuotivo trcreDt operfcco.
Si hoc crd+ crrc+ l c'tct?tcs ctto, te cgulvoces,
l.r Forn irrct. I odicir c codcr irrrl o fuoporiblc, t 9or trtonbin c cooddcr imporiblc l cooccuccir.
Bl vcrbo, tanto cD ia principal oomo .a t ubordiord" vr co rubiuntivo imperfe@ i-.cn"r"' preente, y aa buativo plurcuarnpcrfccto, ti c cfec prredo.
Si boc ccdce+ crrlr.+ tl c*o c:.eycru, u cqvivocau.S h*
-.dd;-"|i"L-, isto i*e-o ccdo, u htca cqulvoctilo.
,25. OnCIONgS CONCESM!. -L.t orxci@es coccsiv cfponeo unr Ob
pcin I b dicho en l oracin pr-incipel, indicendo r l ve gue, . pcaar de
iodo, di"he obj..i" no invalida lo efrmado co aqull.
t .rbo a en indicativo o cubjuntivo cegn lae conjuncionec usadu. En
indictivo @n: quamguam, c6i, ttmeti, a.mqrx; cn rubjuntivo con quamvir'
pot ws qrx,lica,, ut' cuttr Lnqrk.
Bn l oracia principel auclc hrbcr t E !r, rttri, aihilomiaul dn embargo, a
orrlecin coa la coajuncia.f.noccng, qu a m qu.n ebcst s dF, trncr racpc ruspicione noo
erc3, cl lnocctc, o*rriu, cxdlto dc ctipa, a mnto fu lugar a sospcchas'
Quamvis dives ris, beltrs non e, por txo que ECds, no crcs felz'
,26. OnClO,S @MPARATMS. - I oraciones cmparagvr.c,detcrminan.
nediantc une comparacin, d modo o cl gredo de lo dicho co la principal
El vcrbo u. "o-
indicativo si slo sc crPresa una idee de comparacin; co
cubjuntivo, ei con la idea comparativa se combina rna supoEicin'
Llcvan'indictivo las conjuncionec qwlm, stquer qe,' utr_3icut, vclut, carno;
y lo pronoobre indefinid qualis, cual, quaatus, cqmo.Llevtn nrbjuntirro:
temquam, quasi, proinde quasi, perinde ac ei, como si-
Ut optasti, ita cst, tal como dcseastc, a cs-
138 GRAMAfiCA DE Ij, I.ENGUA TATINA
Non ditcr hodie cogitatr {urn olim cogiteba, rb W lwy ilrlrnwntctrtc dcb qn ous pcnsa
It victi logurmtur, qrr ci.rcoa, vquidrr., h4blaln cottto d lanllcsctto vcrcciloct.
FOIIIiAS NOfrIINAIET DET VERBO
t27. El nr.nro c! u fcm nbstativ dcl vcrbo Cmo abctntivopudc uruec co funcin dc oinativo y ecruetivo, t pucd?, p6 ta.nq dacm,pear lar funcionee de nrjao y complcncnto dircto de otro vcrbo.
Infinitivo nrjeto: Turpc cct mentid, rrrrr,ch csvsrgon o.Invidetc oa cadit in sapicnteru, cnvu rp dcnt4bcn cv b
Ifnitiro omplcmento directo: Viccrc rcir, vbcs vstucq.Dicae po6srrr, pvcilo ikch. Mcotiri rclct, arcb mctit
,?A. INru.nrrvo HrszR@. - El infnidvo prcmte pucde cnplcarrq cnle nerradmc vivaeg m el vlc dcl prctrito lmpcrfccto Su rujcto vr conmintiro:
Coddic C,crc Adro fnmnn firgitr!, tod'rllr &a Cw pifrango alot cihtu.
t2lr. El Gnuroo c un rubtantivo verbel qtrc drvc pen dcclinrr cl infi,oitivo, nrpendo lo csor que r te lc felc" En rcrtivo llcve eiemprcprcpocicio (gencnlmcntc ad). Ad tcoemor:
Nom. Dicetc cot difficilc, aprcnikr es fcllAc" Volo dicerg quicro optm&t.
\ Paatru ad discndrr, ltprur,sto a a,ptcttGco. Carpido discendi, ilcseo ilc aprnila.Dat. Apt* disccndo, opto pora aprenda.AbL Proficerc disccndo, sacar prwccho apratda:dioEl gcnrndio latino cc treduce, pucq p6 cl infnitivo crrtcllanq cxpto co
eblativo, co el quc pucde traducircc por gcnrndio.
,tO. El Grnuovo a un adctiro vcrbal m ccntido peai"o Indica elgoquc dcbc o puedc er hecho Siendo adetivq mcierta on cl nombre a gue rcreficrc eo gnero, nmerc y cto. Sc traducc por infnitivo ectivo, tomando dombrc cooo complemento dirccto:
Cqidur ttcnn diccodnn, ilescos,o ilc oprenlq b btrars.Locun uti cmdcodac Eracrivig bwc unbgat ponfwdo uu ch.
El gerundivo m ad cquivale e una orecn f,nal:Ad madrr n.m civiatcn Romulus Sabine! vitgina rapiPdrmub n&d rvPur c hs ilonccllas Sabhus, parc rrlsuca hc*o&
I
I
FORMAS NOMINALES DEL VERBO r39
,tl. El supNO eo un eub6tentivo verbl dd quc clo qucden da cas6: t
nsativo en -rm y un dativo en -u (alguna veZ -ui). Como el-gcrundio, rc
traduce por el infnitivo. No todos la verbq tieaeo cupinq y rlo unoc pocol
poseen la forma en -t.l.e El aupino eo .rB 8e r!. como complemcnto dc finalided con vcrbor
dc normiento; ee, cn realidad, un acusativo de direccion:
Eo hsum, vuy a iugar.2.. El rupino -u 8 ncuentra, depeodicndo dc lgUao rdicdvo' cono f., [c.e,
lcfr iloito, tcil4 fcil, diffidi!' difcil. atc:Facite dctt' f,icl dc dccit.Snevb euditra agradlc dc ok.
,t2. Bl p,rnrlclpo c! uo edetivo verbI. Como edjetir,o qu Gq I rcficcdcmprc t nbsttivo, cgo el guc- agt.ictq cq geoetq o-9to y caso;
comi verbo, pocce (aunquc dc un modo inconpleto) formao para lao distinttrooes y ticmpo.
El'nrbstaitivo cm cl quc mcicrt cl participio' cr cl nrjcto dc le idc verbl
cpresada wt sc, y puee, por tnto, coneidcrare como nrjeto del pacicipio.
Io mrttt'""io dc-pirticipi cquivelc a ra fd nbcdind, y omo td
dc trducinc eo muchos caos:
Homini nibil .gcti dic erc loogrt l ifu s brgo porc cl hon'
brc Etc nolwc nafu(u. dc rcletivd.p,r f ot.tur tuor proeliuo connitr cl gavra4 iksprut ilc cr'
lwrtr alos suyos, cmpc cl conaa (c' dc tieopo).
Qub poteit, nottgn DGtucnt' crc non-nia?^ Quin pue&
i"u a" sa iksgracido, sttubmwtu? (c' cmdicional).
,rr. P.rnrcpo @I.@RT{Do Y ABsolttro. - Si d nombre a guc ec refieracl oaticipio forma parte de la oracin, ! Ponc co el cao requerido por le
fudcin quc desenpea, y cl participio corcief,ta @n A eeicipio mcertado).si el'nombre i que ee rcfiefje el participio no forma parte eeencial de la
cecin, 8G Pm co lblativo y iunto -m cl participio fmme le- cmstrrccin
llemadi rsrrrrl\o ABsor,uro (vae $ 285).Cmprese:
iut,ln6uq
ParticPo conco
Rcr vnlncratr cccidit' cl rcl cohcdo.
Regi! vuhcrati cqgur effugit' cl ca,la/4o ct rey Wo cscoP.
R:gi rnrlnctato ncoo nrccurrit, rudicsoca ol rey hcrida
R"g* nlncrarm hostec cqrcnrntts enemgas Qrc&ro al rel lu'iIo.
AbLw absohmRcgc nrlnerato, omGr fuciln, ha,
o cl rcy, toiloshuyeron-
138 GRAMAfiCA DE Ij, I.ENGUA TATINA
Non ditcr hodie cogitatr {urn olim cogiteba, rb W lwy ilrlrnwntctrtc dcb qn ous pcnsa
It victi logurmtur, qrr ci.rcoa, vquidrr., h4blaln cottto d lanllcsctto vcrcciloct.
FOIIIiAS NOfrIINAIET DET VERBO
t27. El nr.nro c! u fcm nbstativ dcl vcrbo Cmo abctntivopudc uruec co funcin dc oinativo y ecruetivo, t pucd?, p6 ta.nq dacm,pear lar funcionee de nrjao y complcncnto dircto de otro vcrbo.
Infinitivo nrjeto: Turpc cct mentid, rrrrr,ch csvsrgon o.Invidetc oa cadit in sapicnteru, cnvu rp dcnt4bcn cv b
Ifnitiro omplcmento directo: Viccrc rcir, vbcs vstucq.Dicae po6srrr, pvcilo ikch. Mcotiri rclct, arcb mctit
,?A. INru.nrrvo HrszR@. - El infnidvo prcmte pucde cnplcarrq cnle nerradmc vivaeg m el vlc dcl prctrito lmpcrfccto Su rujcto vr conmintiro:
Coddic C,crc Adro fnmnn firgitr!, tod'rllr &a Cw pifrango alot cihtu.
t2lr. El Gnuroo c un rubtantivo verbel qtrc drvc pen dcclinrr cl infi,oitivo, nrpendo lo csor que r te lc felc" En rcrtivo llcve eiemprcprcpocicio (gencnlmcntc ad). Ad tcoemor:
Nom. Dicetc cot difficilc, aprcnikr es fcllAc" Volo dicerg quicro optm&t.
\ Paatru ad discndrr, ltprur,sto a a,ptcttGco. Carpido discendi, ilcseo ilc aprnila.Dat. Apt* disccndo, opto pora aprenda.AbL Proficerc disccndo, sacar prwccho apratda:dioEl gcnrndio latino cc treduce, pucq p6 cl infnitivo crrtcllanq cxpto co
eblativo, co el quc pucde traducircc por gcnrndio.
,tO. El Grnuovo a un adctiro vcrbal m ccntido peai"o Indica elgoquc dcbc o puedc er hecho Siendo adetivq mcierta on cl nombre a gue rcreficrc eo gnero, nmerc y cto. Sc traducc por infnitivo ectivo, tomando dombrc cooo complemento dirccto:
Cqidur ttcnn diccodnn, ilescos,o ilc oprenlq b btrars.Locun uti cmdcodac Eracrivig bwc unbgat ponfwdo uu ch.
El gerundivo m ad cquivale e una orecn f,nal:Ad madrr n.m civiatcn Romulus Sabine! vitgina rapiPdrmub n&d rvPur c hs ilonccllas Sabhus, parc rrlsuca hc*o&
I
I
FORMAS NOMINALES DEL VERBO r39
,tl. El supNO eo un eub6tentivo verbl dd quc clo qucden da cas6: t
nsativo en -rm y un dativo en -u (alguna veZ -ui). Como el-gcrundio, rc
traduce por el infnitivo. No todos la verbq tieaeo cupinq y rlo unoc pocol
poseen la forma en -t.l.e El aupino eo .rB 8e r!. como complemcnto dc finalided con vcrbor
dc normiento; ee, cn realidad, un acusativo de direccion:
Eo hsum, vuy a iugar.2.. El rupino -u 8 ncuentra, depeodicndo dc lgUao rdicdvo' cono f., [c.e,
lcfr iloito, tcil4 fcil, diffidi!' difcil. atc:Facite dctt' f,icl dc dccit.Snevb euditra agradlc dc ok.
,t2. Bl p,rnrlclpo c! uo edetivo verbI. Como edjetir,o qu Gq I rcficcdcmprc t nbsttivo, cgo el guc- agt.ictq cq geoetq o-9to y caso;
comi verbo, pocce (aunquc dc un modo inconpleto) formao para lao distinttrooes y ticmpo.
El'nrbstaitivo cm cl quc mcicrt cl participio' cr cl nrjcto dc le idc verbl
cpresada wt sc, y puee, por tnto, coneidcrare como nrjeto del pacicipio.
Io mrttt'""io dc-pirticipi cquivelc a ra fd nbcdind, y omo td
dc trducinc eo muchos caos:
Homini nibil .gcti dic erc loogrt l ifu s brgo porc cl hon'
brc Etc nolwc nafu(u. dc rcletivd.p,r f ot.tur tuor proeliuo connitr cl gavra4 iksprut ilc cr'
lwrtr alos suyos, cmpc cl conaa (c' dc tieopo).
Qub poteit, nottgn DGtucnt' crc non-nia?^ Quin pue&
i"u a" sa iksgracido, sttubmwtu? (c' cmdicional).
,rr. P.rnrcpo @I.@RT{Do Y ABsolttro. - Si d nombre a guc ec refieracl oaticipio forma parte de la oracin, ! Ponc co el cao requerido por le
fudcin quc desenpea, y cl participio corcief,ta @n A eeicipio mcertado).si el'nombre i que ee rcfiefje el participio no forma parte eeencial de la
cecin, 8G Pm co lblativo y iunto -m cl participio fmme le- cmstrrccin
llemadi rsrrrrl\o ABsor,uro (vae $ 285).Cmprese:
iut,ln6uq
ParticPo conco
Rcr vnlncratr cccidit' cl rcl cohcdo.
Regi! vuhcrati cqgur effugit' cl ca,la/4o ct rey Wo cscoP.
R:gi rnrlnctato ncoo nrccurrit, rudicsoca ol rey hcrida
R"g* nlncrarm hostec cqrcnrntts enemgas Qrc&ro al rel lu'iIo.
AbLw absohmRcgc nrlnerato, omGr fuciln, ha,
o cl rcy, toiloshuyeron-
$tro DtREco I tNDtttcTott4. EsrLo rNDrRrcro cr cl proccdimiento pc cl cur r rcprodum lar
pelabrao dicha por otro, no repitiadola tetralmente, eino hac'indolae de,gcnder.dc rn vcrbo de
$tro DtREco I tNDtttcTott4. EsrLo rNDrRrcro cr cl proccdimiento pc cl cur r rcprodum lar
pelabrao dicha por otro, no repitiadola tetralmente, eino hac'indolae de,gcnder.dc rn vcrbo de
MEDIDAS Y MONEDAS t43
APENDICE I
II. CAIENDARIO RO'IIANO?ES03, IAEDIDAS, MONEDAS
Abrovialuro
E cer.No,rno RoMANo, - El ao romaoo c v a panir de fuo Ca, co docemcrer, derignadoc por mcdio dc edjctivor:
- lanuarius, Februariue, Mrrtius, Aprili!, Maiuq lniuE Iuliur (ae llamado en honodc fulio Csar; antec de ste e llamaba Quinctilir), Sexdlis (despur de Augueto furllamado, cn ou honor, Augustus), September, October, November, December.
Cda me tcna tres fechar fijar: let calcndu, Kalendae (abreviado Kat.), el da 1..;lar nonds, None (abrev. N"".), el da 5; l idus, Idus (abrev. id.), el d; 13. Eo lo;meaer 9e g.arro, Dayo, julio y octubre (marm*jul.oc), lac do ltima fecha e retra,aben doe da, la nona el 7 y la.r iduo cl 15.
Pan dar u fcha en latn ec aiguea lar rcgla.r iguienter:
, l.r I fcch liar r derignabao por u aobrc cguido dcl rdictivo decignandol nc:
- . Kateale iari* (KaL i"), cl l.r dc cnero no- fcbni- (no" feb.) al 5 dc
fcbrcro; idus dcceobcs (id. dc.), cl 13 dc diciembrc.
2.r El da anterior a una fccha 6ia rc deaigaabe col pridie aeguido dcl nombre deta ca acuaativo; cl dla poeterior . una fcche fja, cc poda iadicar por meo de po*tridie ecguido tambin d aeusativo:
Pridie kaled iuar6 (prid. tat h.), d lt de ciembrc; pridie noD:rr osrtit(prid. _non. nr.), cl 6 dc marloi pidi. ir ovcobc (prid. i aov.), el 12 dcnoviembre.
Poctridie tdendrs maier, cl 2 dc mayo; Fid. o iuliar el t de juo; pocridiell orcmbrcr, el l,f dc oviembrc.
3.t Paa indicar la dem fcchar, rc cotaba lo da que faltaban para Ia fecha6ia aiguicnte (contando tambin d d d ata) y c deca: cl da tntos (numeral ordi,oal) cntc.r dc las calendo (r.or,os o ts) dc tl mcs. A, el 30 de enero: die tettiont kalends febnrariaq cl taca da tcs dc la calcndas dc febrcro. Pero en lugardc ea coogtruccin rcgular, c dicc por una cspecie dc traccrtr: rte diern terdrg,trtoda! febnri ( 4 ltr. !al. feb.). Ar:
Atc dieo lIendas ianuaria (e. d. V. kal. ian"): el 28 de dicicnbrc.Ate dieo tertirm nona februariar (a d. I. non. feb.), cl 3 de febrero.Ae dier eeptimun idu metia (. d. VII. id. mar.), el 9 de narzo.Atc dico quertrr decimu &alend *xtilir (a d. >([V. &aL *r.), d 19 de iulio.
C.rrc Dr tl! xoneg. - l.r Dcl d* El dla rc divida aa doce hora, de tralid l puca dcl ol; u duracia Grt puc., variable regria tar etaciooe. La horarptime copcrabe riemprc r la 12.
2.. D b rochc. Le roche c vidl cn cutro vclat (vigLi*), deede la pueetadd ol l ameco?r del da oiguicatc; ru duracir cr. tambin vriable y le te.rtia viSitierFb dcnpn r.di ocbc
Psgoc. - La unidad de peao era la libra, equiv.alente I 327 gramor' Sc da seglta
l itema duodecimat; " ,J;"i.;'i.i-"i" i" U;" " U u-*ci (on). Hc aqu b
vicione d la libr, coo ru equivalencia eo grano!:
I uncia,I rertana,I quadranc,I trielr,I quincun-,I emi,I rcptuar,I be,I dodra,I dextana,I deunr,I libra,
MEDDATDETNGTI,D._Iunidadparalaspequear longi tudercra.elpeq. igud. o;;;li-;: ;p-il;""Jlo'..-i,i-'"i'o'1. rl" nidad eupirior
para^larga"c dietan'
.,a era la milla (nilb p+- ifrrll_-fff" .puum). equivalnte -1478 m' (aprori'
adamcotc un lilmetro y .lirl. Hc equ oo" tb" di nedida de longitud:
l/12 librat2 unciae o l/6 libra3 unciae o l/1 libra4 unciae o l/3 libra5 unqiae o 5/12 librt6 uaciae o l/2 libra? uciae o 7/12 llbraE uociae o 2/! libra9 unciae o l/4 libra
l0 uciac o 5/6 libra1l uociae o ll,/12 br12 ucia
27 gramot548lt
109 )136 t163 tl9 l t218 t245 t112 t300 tt27
0,018 metrot0,070,2957 )0,37
'o,44 tl .4E t
1478 D
0,0,f tro0,140,270,55 t3r
26t
I disitu. l/4 PalmuaI oafmu 4 digiti o li4 Pesf ie 16 digiti o I PalmiI ialmioc 20 digiti o I l/4 petI 'cubit 1'l digiti o I l/2 Pe|I Dau 5 Peder
^iil" pr"rnr 1000 Pa*ur
Mnorp,rg DB 6uPEBc& - La unidad era el per quadratus' cuadrado dc uo pic dc
hd.;';;; b8;;' ;dida agraria m ua c el iugerum" extensio de tierr
quc rna yunra de or"y., iu'"iT-.ri';"-" df" l"g"-T lotmab uo rectngulo dc
21o pie.t dc largo por 120 ;"f;;;" ze,o pede qu"dnti' cquivaleoteo a 2518 l
(eprrimadamente 2l rea.r).
MEDTDAE Da CAPACTDAD. - l.r Pa'/a lqudot. La uqidad cra el aopho o qul
dt nt lcual a 26 tros. li emphon te;a oSii, 'lE 'tarq 96 hemic, 192 Enr
tt, 5?6 cy.thi. He aqul lar equivalcncirr:
3 cvatU2quartar i io6cYathi2 hemiac o 12 cYathi6 retarii o l/8 mpborE cong
Z.r Paa dos. I uaidad principal cn cl oodiun iCrl"l E,?5 lit:or y c-qufin:
l"ot"-. f 6 rt $r ubdivisioo* -i
l mima quc lar del ophorr El +drtalvalc tr modil
SatuA xo!"^ro.-I uoidad aonetaria cre cl u, picra-dc c9brc.quc !t1o:rn-,"-p"r.U" uo libr' P;;;;,o rcat-tue al principi-o.tc.t0.*.:?
derpur dc 4
r finalmcote de ua- sur ubdivision8 eran la mima que lar de l. uDrr.t T-n;; ;; iOe f d" il. ,. "",r"too
la mneda de plata aiguicnter: dar>
.;i ".".t
g,tl"r.tr.--'5 ;l ertcrtiur o rurnr'2 Vz u'
I cyatburI quertariurI hemioaI triuI congiurI unphon
MEDIDAS Y MONEDAS t43
APENDICE I
II. CAIENDARIO RO'IIANO?ES03, IAEDIDAS, MONEDAS
Abrovialuro
E cer.No,rno RoMANo, - El ao romaoo c v a panir de fuo Ca, co docemcrer, derignadoc por mcdio dc edjctivor:
- lanuarius, Februariue, Mrrtius, Aprili!, Maiuq lniuE Iuliur (ae llamado en honodc fulio Csar; antec de ste e llamaba Quinctilir), Sexdlis (despur de Augueto furllamado, cn ou honor, Augustus), September, October, November, December.
Cda me tcna tres fechar fijar: let calcndu, Kalendae (abreviado Kat.), el da 1..;lar nonds, None (abrev. N"".), el da 5; l idus, Idus (abrev. id.), el d; 13. Eo lo;meaer 9e g.arro, Dayo, julio y octubre (marm*jul.oc), lac do ltima fecha e retra,aben doe da, la nona el 7 y la.r iduo cl 15.
Pan dar u fcha en latn ec aiguea lar rcgla.r iguienter:
, l.r I fcch liar r derignabao por u aobrc cguido dcl rdictivo decignandol nc:
- . Kateale iari* (KaL i"), cl l.r dc cnero no- fcbni- (no" feb.) al 5 dc
fcbrcro; idus dcceobcs (id. dc.), cl 13 dc diciembrc.
2.r El da anterior a una fccha 6ia rc deaigaabe col pridie aeguido dcl nombre deta ca acuaativo; cl dla poeterior . una fcche fja, cc poda iadicar por meo de po*tridie ecguido tambin d aeusativo:
Pridie kaled iuar6 (prid. tat h.), d lt de ciembrc; pridie noD:rr osrtit(prid. _non. nr.), cl 6 dc marloi pidi. ir ovcobc (prid. i aov.), el 12 dcnoviembre.
Poctridie tdendrs maier, cl 2 dc mayo; Fid. o iuliar el t de juo; pocridiell orcmbrcr, el l,f dc oviembrc.
3.t Paa indicar la dem fcchar, rc cotaba lo da que faltaban para Ia fecha6ia aiguicnte (contando tambin d d d ata) y c deca: cl da tntos (numeral ordi,oal) cntc.r dc las calendo (r.or,os o ts) dc tl mcs. A, el 30 de enero: die tettiont kalends febnrariaq cl taca da tcs dc la calcndas dc febrcro. Pero en lugardc ea coogtruccin rcgular, c dicc por una cspecie dc traccrtr: rte diern terdrg,trtoda! febnri ( 4 ltr. !al. feb.). Ar:
Atc dieo lIendas ianuaria (e. d. V. kal. ian"): el 28 de dicicnbrc.Ate dieo tertirm nona februariar (a d. I. non. feb.), cl 3 de febrero.Ae dier eeptimun idu metia (. d. VII. id. mar.), el 9 de narzo.Atc dico quertrr decimu &alend *xtilir (a d. >([V. &aL *r.), d 19 de iulio.
C.rrc Dr tl! xoneg. - l.r Dcl d* El dla rc divida aa doce hora, de tralid l puca dcl ol; u duracia Grt puc., variable regria tar etaciooe. La horarptime copcrabe riemprc r la 12.
2.. D b rochc. Le roche c vidl cn cutro vclat (vigLi*), deede la pueetadd ol l ameco?r del da oiguicatc; ru duracir cr. tambin vriable y le te.rtia viSitierFb dcnpn r.di ocbc
Psgoc. - La unidad de peao era la libra, equiv.alente I 327 gramor' Sc da seglta
l itema duodecimat; " ,J;"i.;'i.i-"i" i" U;" " U u-*ci (on). Hc aqu b
vicione d la libr, coo ru equivalencia eo grano!:
I uncia,I rertana,I quadranc,I trielr,I quincun-,I emi,I rcptuar,I be,I dodra,I dextana,I deunr,I libra,
MEDDATDETNGTI,D._Iunidadparalaspequear longi tudercra.elpeq. igud. o;;;li-;: ;p-il;""Jlo'..-i,i-'"i'o'1. rl" nidad eupirior
para^larga"c dietan'
.,a era la milla (nilb p+- ifrrll_-fff" .puum). equivalnte -1478 m' (aprori'
adamcotc un lilmetro y .lirl. Hc equ oo" tb" di nedida de longitud:
l/12 librat2 unciae o l/6 libra3 unciae o l/1 libra4 unciae o l/3 libra5 unqiae o 5/12 librt6 uaciae o l/2 libra? uciae o 7/12 llbraE uociae o 2/! libra9 unciae o l/4 libra
l0 uciac o 5/6 libra1l uociae o ll,/12 br12 ucia
27 gramot548lt
109 )136 t163 tl9 l t218 t245 t112 t300 tt27
0,018 metrot0,070,2957 )0,37
'o,44 tl .4E t
1478 D
0,0,f tro0,140,270,55 t3r
26t
I disitu. l/4 PalmuaI oafmu 4 digiti o li4 Pesf ie 16 digiti o I PalmiI ialmioc 20 digiti o I l/4 petI 'cubit 1'l digiti o I l/2 Pe|I Dau 5 Peder
^iil" pr"rnr 1000 Pa*ur
Mnorp,rg DB 6uPEBc& - La unidad era el per quadratus' cuadrado dc uo pic dc
hd.;';;; b8;;' ;dida agraria m ua c el iugerum" extensio de tierr
quc rna yunra de or"y., iu'"iT-.ri';"-" df" l"g"-T lotmab uo rectngulo dc
21o pie.t dc largo por 120 ;"f;;;" ze,o pede qu"dnti' cquivaleoteo a 2518 l
(eprrimadamente 2l rea.r).
MEDTDAE Da CAPACTDAD. - l.r Pa'/a lqudot. La uqidad cra el aopho o qul
dt nt lcual a 26 tros. li emphon te;a oSii, 'lE 'tarq 96 hemic, 192 Enr
tt, 5?6 cy.thi. He aqul lar equivalcncirr:
3 cvatU2quartar i io6cYathi2 hemiac o 12 cYathi6 retarii o l/8 mpborE cong
Z.r Paa dos. I uaidad principal cn cl oodiun iCrl"l E,?5 lit:or y c-qufin:
l"ot"-. f 6 rt $r ubdivisioo* -i
l mima quc lar del ophorr El +drtalvalc tr modil
SatuA xo!"^ro.-I uoidad aonetaria cre cl u, picra-dc c9brc.quc !t1o:rn-,"-p"r.U" uo libr' P;;;;,o rcat-tue al principi-o.tc.t0.*.:?
derpur dc 4
r finalmcote de ua- sur ubdivision8 eran la mima que lar de l. uDrr.t T-n;; ;; iOe f d" il. ,. "",r"too
la mneda de plata aiguicnter: dar>
.;i ".".t
g,tl"r.tr.--'5 ;l ertcrtiur o rurnr'2 Vz u'
I cyatburI quertariurI hemioaI triuI congiurI unphon
r44 GRAMTICA DE LA LENGUA IAIINA
El estertiu ee convirti cn la moneda mr uoual u vdor pucdc calcularrc (auaqucrcmejanre cculo ea muy impreciro, dado l distinto valor de ta noncda) ca 25 ccnrmodc peceta"
Ml scxtcrcios dccla -itte *rtertirm (gerit. pl. vare $ 29, 5.r). Pero pare indicar
millaea de sextercio c uaba generalmeatc cl ubtaotivo leutro pl. *atetie, aupri,rieudo mille, de modo que *cterth vino e aignrfcat mllcs ilc scxtccos. A etrti&?tnn, sietc ml scxtctcios,
Un mll dc scrtccios e cc decic cetc milia ctertiun (die vccer ciea milrartercioa). Eo la pctica e omite rertte milie dcapu dc lo advcrbior decier, viciea,tricias, etc., y rc cmplca i.tertiul como .ubsttivo aignifcando 100.000 rcrtcrcoodsis sstrtirr, 1.000.000 ct.; viciel otrrtium, 2.000.000 rcrt. ccoticr rfeEtil,10.000.000 gct.
Hacia el 6n de la repblice .c cmperaror crar moaedr dc oro. E ue dcr-Xs vala 25 dcutii dc plata.
Anvetunra.- l.r Los \onbrcs. Bl ciudadano ronatro tDL tre! rombrer: ulteome (cquivaleotc al nombrc d pil), un ome (nomen gcntiliciun o nombrde famitia) )r un cognoe! (eobrcnombrc). El preeaomea lo ee cecriba coa toda ulcra cuado iba aolo; usado ate el oora o cl cognom:o c ecriba riempre abrcviado.![ab(a *iio 18 praenomina; heloe equl gotr cr abrviatur:
.LAp.C.Ca.D.KLM"--li4
a.S.Scr&o$p.T.TT
KtNoP. C.P.F.8.Gs.
abrcv. dc Aulve> Appiur> Gair
}tf.N.P.
rca. ilc Maniur Nuarft
hbuQntueScnriruSerrurSpuriurTitu.Tbcrir
abtat dc Klcod> Nonct Ptrer concripd> Populu Romaut> Seoaruo consultum> Salutcm (c la cartt
DGnaaDecimuKaco
> Luciu> Mamcrcr> Micrt
D
D
D
t
,
2.t Otrea breviture:
l. obcu. dc AanoAed. > AediliCo1 > CoaeulCor > ConulcHS. t Sstertiu.I > Idu
8. P. D. v. ilc Salutcm pluriman dat (d)E V, B. & B. Q. V. D Si vlc berc ot, cgo quofu. vdeo lidJ
fL
APENDICE I I
CTASITICACION DE TOS VERBOS MAS I'TAPORTANTES SEGUN
1A FoRfftAcroN DEt PERFECTO Y SUPTNO
Primero Coniugocin
Perfeco e ,Erq Supino ca'Etro.
o. tmar. mlvi, anltum (af c conjuga lo anadoa vcrbor regu'ler, d la l.r coniugacio).
Perfccto en ,ui SuPno co'trn"
crepo,cubo,dopo,caco,
d inle eco hece perf. evi !up. ecetrD
crepui, crepltumcubui, cubltumdomui. domltumeneorl' enectun
frqi, frictun y frictun
fcui, rectutnqbnui. sonltum
o pido,
cst6 cchdo.iloman,
m^utt,
frcgor,cot't,tor|Lf.
frico.gaco.tono,vcto, vcdat,
pco alo rc ua n lor comPucstot:
crpllco, lcs\lcgot,impllco, e18t,
vctul, vetltuD
erpliod (o crpcvi) cxplicltum (o crplictum)inpcui (o ,E) implidtum (o ,tun)
(applico, aplcar,, luppco, $tplicd,9erf. vi, rup. '[tum)Creceo de rupioo:toaag mtrL toouit
oco, blb, aictl
(Comp. egriq', brlW, coicr)
Pcrfco ca i:ivo. aYtatllvo, bttr,
ihmlautuo (o lotum) o lavatuo
f.f. Perfecto rcduPlicedo:do, da, dcdl, dtum
Do el, ea realidad. u-verbo irregular, Pue! lrr vocal tem:ica.a' co breve, dre
b"- i.r p"tr. grer. ind. d9, imperativo d,ii). De-aue compraetos, loe que lo eoo
i-" ""
pri"r si4ento de m d una laba eiguea la l.r conjugacin:
circundo, lodcat circumde, circuPdtum
."ti.,do. - ar fit A atidedi, atisdtu.m
n"*;,'d". ilcstrur, peaeumde, pcaeum'lltum
il,,-, ponrr cvato, venumdedi, venumdtum(F; y eelun o do aupioor aignifcaodo 4 dcstrtnit, a ucrrr),
r44 GRAMTICA DE LA LENGUA IAIINA
El estertiu ee convirti cn la moneda mr uoual u vdor pucdc calcularrc (auaqucrcmejanre cculo ea muy impreciro, dado l distinto valor de ta noncda) ca 25 ccnrmodc peceta"
Ml scxtcrcios dccla -itte *rtertirm (gerit. pl. vare $ 29, 5.r). Pero pare indicar
millaea de sextercio c uaba generalmeatc cl ubtaotivo leutro pl. *atetie, aupri,rieudo mille, de modo que *cterth vino e aignrfcat mllcs ilc scxtccos. A etrti&?tnn, sietc ml scxtctcios,
Un mll dc scrtccios e cc decic cetc milia ctertiun (die vccer ciea milrartercioa). Eo la pctica e omite rertte milie dcapu dc lo advcrbior decier, viciea,tricias, etc., y rc cmplca i.tertiul como .ubsttivo aignifcando 100.000 rcrtcrcoodsis sstrtirr, 1.000.000 ct.; viciel otrrtium, 2.000.000 rcrt. ccoticr rfeEtil,10.000.000 gct.
Hacia el 6n de la repblice .c cmperaror crar moaedr dc oro. E ue dcr-Xs vala 25 dcutii dc plata.
Anvetunra.- l.r Los \onbrcs. Bl ciudadano ronatro tDL tre! rombrer: ulteome (cquivaleotc al nombrc d pil), un ome (nomen gcntiliciun o nombrde famitia) )r un cognoe! (eobrcnombrc). El preeaomea lo ee cecriba coa toda ulcra cuado iba aolo; usado ate el oora o cl cognom:o c ecriba riempre abrcviado.![ab(a *iio 18 praenomina; heloe equl gotr cr abrviatur:
.LAp.C.Ca.D.KLM"--li4
a.S.Scr&o$p.T.TT
KtNoP. C.P.F.8.Gs.
abrcv. dc Aulve> Appiur> Gair
}tf.N.P.
rca. ilc Maniur Nuarft
hbuQntueScnriruSerrurSpuriurTitu.Tbcrir
abtat dc Klcod> Nonct Ptrer concripd> Populu Romaut> Seoaruo consultum> Salutcm (c la cartt
DGnaaDecimuKaco
> Luciu> Mamcrcr> Micrt
D
D
D
t
,
2.t Otrea breviture:
l. obcu. dc AanoAed. > AediliCo1 > CoaeulCor > ConulcHS. t Sstertiu.I > Idu
8. P. D. v. ilc Salutcm pluriman dat (d)E V, B. & B. Q. V. D Si vlc berc ot, cgo quofu. vdeo lidJ
fL
APENDICE I I
CTASITICACION DE TOS VERBOS MAS I'TAPORTANTES SEGUN
1A FoRfftAcroN DEt PERFECTO Y SUPTNO
Primero Coniugocin
Perfeco e ,Erq Supino ca'Etro.
o. tmar. mlvi, anltum (af c conjuga lo anadoa vcrbor regu'ler, d la l.r coniugacio).
Perfccto en ,ui SuPno co'trn"
crepo,cubo,dopo,caco,
d inle eco hece perf. evi !up. ecetrD
crepui, crepltumcubui, cubltumdomui. domltumeneorl' enectun
frqi, frictun y frictun
fcui, rectutnqbnui. sonltum
o pido,
cst6 cchdo.iloman,
m^utt,
frcgor,cot't,tor|Lf.
frico.gaco.tono,vcto, vcdat,
pco alo rc ua n lor comPucstot:
crpllco, lcs\lcgot,impllco, e18t,
vctul, vetltuD
erpliod (o crpcvi) cxplicltum (o crplictum)inpcui (o ,E) implidtum (o ,tun)
(applico, aplcar,, luppco, $tplicd,9erf. vi, rup. '[tum)Creceo de rupioo:toaag mtrL toouit
oco, blb, aictl
(Comp. egriq', brlW, coicr)
Pcrfco ca i:ivo. aYtatllvo, bttr,
ihmlautuo (o lotum) o lavatuo
f.f. Perfecto rcduPlicedo:do, da, dcdl, dtum
Do el, ea realidad. u-verbo irregular, Pue! lrr vocal tem:ica.a' co breve, dre
b"- i.r p"tr. grer. ind. d9, imperativo d,ii). De-aue compraetos, loe que lo eoo
i-" ""
pri"r si4ento de m d una laba eiguea la l.r conjugacin:
circundo, lodcat circumde, circuPdtum
."ti.,do. - ar fit A atidedi, atisdtu.m
n"*;,'d". ilcstrur, peaeumde, pcaeum'lltum
il,,-, ponrr cvato, venumdedi, venumdtum(F; y eelun o do aupioor aignifcaodo 4 dcstrtnit, a ucrrr),
r46 GRAMTICA DE IA LENGTIA IATINA
Lor compuertor cuyo primer clemcoto c uooslabo. iguen la 3.1 sog.cj6.
eddo, ir, re, addldi, addftun,credo. i, cre, ccdldi, credltum,cdo, ir, cre, edldi, cdltum,tr,do, i+ cc, trdl, tradlturD,
V. poto, bcbc, potlvi
odclcgfptoduckdrcg4r
potum (ucior quc potltun).
Segundo Coniugocin
L Pcrfecto ca oi, Supiae co ,It. E la formacio n ctedid Ga csta eoiu,grci. Ejemploa:
n Per,fcrlo,uin Supiao divco.
DOA3O,
habo,dcbco,
adoa?dt,Etvr,&bc,
aonui,habuidebr4
ooolhmbbltumdcbltr
ocrtdoctrDDixtrohnGorD
ddltrEfthmnpltumcomplEtunntum
rbollt
cuhEf troftunm6tumFallrDETD
vinvotr
oaDtco,doceo.mircao,t[oo,torr?o,
Perfecto en ,uL in Supiao:lateo,pateo,rtudeo.timco.
fill.ga ccorui,crscwt, docui,mreW,, milcuiulf, d;,ldo, teouifp,tr, toml
UL Pcrfccto,tvi' Supino ,tuo.
deteo, ilcstnlt,fco, llorc,fopleo, llc,compleo, llcv,!oo, hlat,N6tss:rboleo, otl,
oo,lrsc, ltrcrcardctrr,, patraplcorsc 4 thdufrrncr, tiDui, ctq
rLLvflvr,implvi,complvi,ntvi
bolvl,
[V. Perfcco ea,i coo alargaraieato de la vocd radicI.
cIvco, grurilusc, cd,flvco, fovotccct, f8vi,fvco, f omcn f6vt,mveo, mover, n6vi,prandco, lmo;rr. prandi,rdeo, cstar cailo, sa,
vqt,
ilcdir,o',drv0
vldeo,vvco.
PERFECTOS Y SUPINOS
hlrrl)b, fcni o lc&dtcrut jEf.m4 P"icchw, aidi
4rurlh.cibduld,nrritDS!,
n14fi4d,t rrio
r47
Cc dc ruPiao:ferveo,pveo.rtrideo,
V. Prfeco co i (o ai):
rrdeo, orils,ugcorhaeco,indulgco.tubqDaoo,nulcco,ridco,ndco,tr8o.torquoo,
Carcc dc nrpiao:
rIg"o,f.lgcotlucco.lug"o.hrgco,t8"o,
mClttttt.
csu Pcgao.et lntlgclttc,rlant,
Itan$trcccl.&a'fai.ci,pcrilluail&t..'/ug''..g,tccl.
csu }r;lrdo, ddbidir,, fuliluclr, ludp.r,, luic$r hfnchddc, i{ucl, li
aluglucSuEbs'oidultrirsDDOilE
ul^sodDt
falEr
Erfll
bfh
\l'L [Lrfcclo cr rcduPlicrcir
mordco, ori!r,' mont l[geadeo, ctut colgdo, PcPedL Pcltttlipondc, Ptona'a, ?"P* sPotr$n
tondeo, ctuqula1 btodl tosrb
Lo comoueto dc cto verbor picrdco le rcdupcaci& t dfu, dcpaa' b
p-dft- *-"'"d-;- r;;o;l;: ;-""d dc.PoDdco Ptomc'/'t, pronc'r,t cn mr4/timonb'
dccpondt
VIL Vebo i rtcrro d ogiao:
vco' illctt, D!tr?o' ctwt-epcldtmDzd,o
tnfuq esut stupatdlc riLe, rplcadco wtfuilccet' t or
Terccro Coniugocin
A) Vcrbo cruyo ED. de grcrcolc trril GD conro!a
I. Prfecto co -vLdno, Pcrnil}tr, dvt dhn
Compuerto: &ioo, cctdJ. dclii, d.Ihn' obllo, lur.lr;l.rri, oblevtr oblltr!GF, tanbttr, lr du
Conpucrtor: colco' plamtzrt (ua caopo). conetv{ cotlD- ia!.ro, Pbnur. ivi iIao
c.ro. rrr (i Ff. d nDbo)
r46 GRAMTICA DE IA LENGTIA IATINA
Lor compuertor cuyo primer clemcoto c uooslabo. iguen la 3.1 sog.cj6.
eddo, ir, re, addldi, addftun,credo. i, cre, ccdldi, credltum,cdo, ir, cre, edldi, cdltum,tr,do, i+ cc, trdl, tradlturD,
V. poto, bcbc, potlvi
odclcgfptoduckdrcg4r
potum (ucior quc potltun).
Segundo Coniugocin
L Pcrfecto ca oi, Supiae co ,It. E la formacio n ctedid Ga csta eoiu,grci. Ejemploa:
n Per,fcrlo,uin Supiao divco.
DOA3O,
habo,dcbco,
adoa?dt,Etvr,&bc,
aonui,habuidebr4
ooolhmbbltumdcbltr
ocrtdoctrDDixtrohnGorD
ddltrEfthmnpltumcomplEtunntum
rbollt
cuhEf troftunm6tumFallrDETD
vinvotr
oaDtco,doceo.mircao,t[oo,torr?o,
Perfecto en ,uL in Supiao:lateo,pateo,rtudeo.timco.
fill.ga ccorui,crscwt, docui,mreW,, milcuiulf, d;,ldo, teouifp,tr, toml
UL Pcrfccto,tvi' Supino ,tuo.
deteo, ilcstnlt,fco, llorc,fopleo, llc,compleo, llcv,!oo, hlat,N6tss:rboleo, otl,
oo,lrsc, ltrcrcardctrr,, patraplcorsc 4 thdufrrncr, tiDui, ctq
rLLvflvr,implvi,complvi,ntvi
bolvl,
[V. Perfcco ea,i coo alargaraieato de la vocd radicI.
cIvco, grurilusc, cd,flvco, fovotccct, f8vi,fvco, f omcn f6vt,mveo, mover, n6vi,prandco, lmo;rr. prandi,rdeo, cstar cailo, sa,
vqt,
ilcdir,o',drv0
vldeo,vvco.
PERFECTOS Y SUPINOS
hlrrl)b, fcni o lc&dtcrut jEf.m4 P"icchw, aidi
4rurlh.cibduld,nrritDS!,
n14fi4d,t rrio
r47
Cc dc ruPiao:ferveo,pveo.rtrideo,
V. Prfeco co i (o ai):
rrdeo, orils,ugcorhaeco,indulgco.tubqDaoo,nulcco,ridco,ndco,tr8o.torquoo,
Carcc dc nrpiao:
rIg"o,f.lgcotlucco.lug"o.hrgco,t8"o,
mClttttt.
csu Pcgao.et lntlgclttc,rlant,
Itan$trcccl.&a'fai.ci,pcrilluail&t..'/ug''..g,tccl.
csu }r;lrdo, ddbidir,, fuliluclr, ludp.r,, luic$r hfnchddc, i{ucl, li
aluglucSuEbs'oidultrirsDDOilE
ul^sodDt
falEr
Erfll
bfh
\l'L [Lrfcclo cr rcduPlicrcir
mordco, ori!r,' mont l[geadeo, ctut colgdo, PcPedL Pcltttlipondc, Ptona'a, ?"P* sPotr$n
tondeo, ctuqula1 btodl tosrb
Lo comoueto dc cto verbor picrdco le rcdupcaci& t dfu, dcpaa' b
p-dft- *-"'"d-;- r;;o;l;: ;-""d dc.PoDdco Ptomc'/'t, pronc'r,t cn mr4/timonb'
dccpondt
VIL Vebo i rtcrro d ogiao:
vco' illctt, D!tr?o' ctwt-epcldtmDzd,o
tnfuq esut stupatdlc riLe, rplcadco wtfuilccet' t or
Terccro Coniugocin
A) Vcrbo cruyo ED. de grcrcolc trril GD conro!a
I. Prfecto co -vLdno, Pcrnil}tr, dvt dhn
Compuerto: &ioo, cctdJ. dclii, d.Ihn' obllo, lur.lr;l.rri, oblevtr oblltr!GF, tanbttr, lr du
Conpucrtor: colco' plamtzrt (ua caopo). conetv{ cotlD- ia!.ro, Pbnur. ivi iIao
c.ro. rrr (i Ff. d nDbo)
r48 GRAMflCA DE IA LENGTIA IATINA
Compuestor: rcerno, disrnguir, diccrvi sceaodecerao, dcdi, decrvi .lccrao
tp?rno, ilcsprccia rprviEtero. crtcdct. vpS, pcdr, petidro, frout, ivquaro, btl;,colt, queriv
Qonpucato:rcSuir, ly',qunit,c.SuiIvr, acquirltunrrcereo (y rccatro), huet vcnit, arccorlvd
Fe6!o, cttargcttc ilc, capersivil&?!!o, hosgo, lc.riei
IL Pcrfcco c .uL
bcrmbo,grgno,.nolo.vomo,fremqgemortremo,ttrcPo,do,colo,conrulo,|ero,tse,
rcruiicui
qrrnrnfipetl-tuDtritrEqusfiD
rceItuncapersituralctr
baItogealruolituvonLua
dtnoqltrnconculhstrEarr
UL Prfcco co d (o ,ri).
crpo, cogqt. c.rp4Compueoto: dcantob coge4 d*.p4 dccerptun
Conpucrtor: corrigo, corrcgir,pergo, cottwnt,aurgo, lanttuttc,
tlgo, *bi.dico, dcct,duco, col'd.,lr.lt,rugo, chupat,
rffligo (adfligo), dcnba,coafligo, hteh,
GOqUO. COCC,traho. rasro,veho, trd'rspot1l/r,cingo. ccti,tingo. t,i*gor unir,fre, fit4ir, fr.nto,
cclursc tobrc, bdh4cagcndrtt, ggui,molt, molui,somtol, vonuinturrnrtdir, fremui,gcrrir, genuiumbla, tremuqhua twilo, ecpuidmcnrz;, sl.*bival olui.consultlt, coaeulul.au,ECi,CT,
csanlph, rculp4l't?Lstr,tsc. fpE,tlrJttLtc. lcrpai,csoib, rcripCccscrsc (uae muier), nup4fcg, red,
corredperreri,urrexi,
tcd,dutduxqluri,effliri,confli,
coxltrarri,vexlcinxi,tioi,iurri,fri,
roilpo,rePo,erpo,cribo,oubo.tego.
(Ntcrc: prcfligo, e erc, rvi, t"n, dcrribar)
r49PERFECTOS Y STJPINOS
pISc, btrttclr.driotL .Prt,go, W.rnefgoi r'llrgE.rpargo, .spd7c,
Conpuerto: difcror dipst*, qPT dirperuuu--'l"Jo, dobb, flri. flsunacct4, gtcrt:'4,. ncxui y nexi ec'o
rdo, JerJPai a{r relm
odo, toer. 1"4. orB
bvado oolior. idd' invasu
t"o, ie;i tu. h''mmr, imPti4'., F"t'
tnsE
;: t r;r,- tae6c l'dD
Conpuceto: etlidq choc, tli4 . dlisun
' claudo, c.rr;r',, char, d{o
pcsrlr,udct,
argatat,cxPuLstt,
expulsa4cchatr,cone\
pcpeadttetendin
fefelli,Fpt'
peaaatricturBfctraDe!r-lPad
rdlto
occSumicuneccnrnPCOslotlr
felpt$rD
crluhurnrepulsumctfsr
Pqt{.ttr,d,rcrdtrPafq
Coopuerto: crcludo, cxclufi, crcluai,. . cduu
---- plaudo, lbl4tit, Pleui Phan
Compueto: crptodo, stbt' cqrloi, -Dlorun---'*o, ' divir, diYi &Yiil
nitto, cnu;or, -tl
iltl!
cedo, ccder, cet{. GetrB
DfeEo. 6prcur, Pfc+ }teti
i"to. - Elrr'e, llr'ur,, s"Tt, Settr
to,' qrr'',. lqtir u!
eontEror or,spcfu, @tcorr contrnftr'
rulpton
rcriphroluptu!rectu!
coficctttPerTectr!TCCtrt!?crmdicum (Inpcrri: dic)ductum( > duc)auctumrfflictuocoflictrn
cocttt!Eactrt!9ecocincturntichriuoctunfctr
Af to compuclto. e db, l!n, darc, cuyo. primcr clcmcalo cr nooilbico: cddo.
ilatolvc; credo,-ctcct; tddo, adi: condo, frnd4 ?tc-
IV. Perfccta cc rcduPcedrbdo, crco,dcr, .b.d
ito, N!*r., tdtrt
uwt
cdo, cttst.
Conpucrtor: ocddo. motlrt occldi'ce, dfitro, icldi'uoluc a c&t, rcddi'
Compuesto.(cionrpino)-:@ndrto,conltitldaassc;dci'to'dcdd'<lr;rd'tstii, tcsisti4 circunairto' circuDstetl"od
bibo, bcbqt, bibi,:.. (por mpiao un Potra)
iddo'recldo,peado,
' !"DdqConpue.rtor: cotodo. ,rfiaar", ?iigdtt 9::- '1motst'
o-tod
fallo,p.ll",
tc da ippdlo, *-rrq|&,mlCompoe: eppclto (aplo), cnula W, TPl& rppuhon
(ddo'
dc ooello. rr r, lttr)epello'repello,Gtufo,
crptfrplttcucrit
Co.p.rcrtoai con reduplicacn: Pracourro' cote dcla*tc' preeororrri' Prtcrrru!
Sil duplicacio : rocrror socorcrt' rccuri' uccl'lE'
r48 GRAMflCA DE IA LENGTIA IATINA
Compuestor: rcerno, disrnguir, diccrvi sceaodecerao, dcdi, decrvi .lccrao
tp?rno, ilcsprccia rprviEtero. crtcdct. vpS, pcdr, petidro, frout, ivquaro, btl;,colt, queriv
Qonpucato:rcSuir, ly',qunit,c.SuiIvr, acquirltunrrcereo (y rccatro), huet vcnit, arccorlvd
Fe6!o, cttargcttc ilc, capersivil&?!!o, hosgo, lc.riei
IL Pcrfcco c .uL
bcrmbo,grgno,.nolo.vomo,fremqgemortremo,ttrcPo,do,colo,conrulo,|ero,tse,
rcruiicui
qrrnrnfipetl-tuDtritrEqusfiD
rceItuncapersituralctr
baItogealruolituvonLua
dtnoqltrnconculhstrEarr
UL Prfcco co d (o ,ri).
crpo, cogqt. c.rp4Compueoto: dcantob coge4 d*.p4 dccerptun
Conpucrtor: corrigo, corrcgir,pergo, cottwnt,aurgo, lanttuttc,
tlgo, *bi.dico, dcct,duco, col'd.,lr.lt,rugo, chupat,
rffligo (adfligo), dcnba,coafligo, hteh,
GOqUO. COCC,traho. rasro,veho, trd'rspot1l/r,cingo. ccti,tingo. t,i*gor unir,fre, fit4ir, fr.nto,
cclursc tobrc, bdh4cagcndrtt, ggui,molt, molui,somtol, vonuinturrnrtdir, fremui,gcrrir, genuiumbla, tremuqhua twilo, ecpuidmcnrz;, sl.*bival olui.consultlt, coaeulul.au,ECi,CT,
csanlph, rculp4l't?Lstr,tsc. fpE,tlrJttLtc. lcrpai,csoib, rcripCccscrsc (uae muier), nup4fcg, red,
corredperreri,urrexi,
tcd,dutduxqluri,effliri,confli,
coxltrarri,vexlcinxi,tioi,iurri,fri,
roilpo,rePo,erpo,cribo,oubo.tego.
(Ntcrc: prcfligo, e erc, rvi, t"n, dcrribar)
r49PERFECTOS Y STJPINOS
pISc, btrttclr.driotL .Prt,go, W.rnefgoi r'llrgE.rpargo, .spd7c,
Conpuerto: difcror dipst*, qPT dirperuuu--'l"Jo, dobb, flri. flsunacct4, gtcrt:'4,. ncxui y nexi ec'o
rdo, JerJPai a{r relm
odo, toer. 1"4. orB
bvado oolior. idd' invasu
t"o, ie;i tu. h''mmr, imPti4'., F"t'
tnsE
;: t r;r,- tae6c l'dD
Conpuceto: etlidq choc, tli4 . dlisun
' claudo, c.rr;r',, char, d{o
pcsrlr,udct,
argatat,cxPuLstt,
expulsa4cchatr,cone\
pcpeadttetendin
fefelli,Fpt'
peaaatricturBfctraDe!r-lPad
rdlto
occSumicuneccnrnPCOslotlr
felpt$rD
crluhurnrepulsumctfsr
Pqt{.ttr,d,rcrdtrPafq
Coopuerto: crcludo, cxclufi, crcluai,. . cduu
---- plaudo, lbl4tit, Pleui Phan
Compueto: crptodo, stbt' cqrloi, -Dlorun---'*o, ' divir, diYi &Yiil
nitto, cnu;or, -tl
iltl!
cedo, ccder, cet{. GetrB
DfeEo. 6prcur, Pfc+ }teti
i"to. - Elrr'e, llr'ur,, s"Tt, Settr
to,' qrr'',. lqtir u!
eontEror or,spcfu, @tcorr contrnftr'
rulpton
rcriphroluptu!rectu!
coficctttPerTectr!TCCtrt!?crmdicum (Inpcrri: dic)ductum( > duc)auctumrfflictuocoflictrn
cocttt!Eactrt!9ecocincturntichriuoctunfctr
Af to compuclto. e db, l!n, darc, cuyo. primcr clcmcalo cr nooilbico: cddo.
ilatolvc; credo,-ctcct; tddo, adi: condo, frnd4 ?tc-
IV. Perfccta cc rcduPcedrbdo, crco,dcr, .b.d
ito, N!*r., tdtrt
uwt
cdo, cttst.
Conpucrtor: ocddo. motlrt occldi'ce, dfitro, icldi'uoluc a c&t, rcddi'
Compuesto.(cionrpino)-:@ndrto,conltitldaassc;dci'to'dcdd'<lr;rd'tstii, tcsisti4 circunairto' circuDstetl"od
bibo, bcbqt, bibi,:.. (por mpiao un Potra)
iddo'recldo,peado,
' !"DdqConpue.rtor: cotodo. ,rfiaar", ?iigdtt 9::- '1motst'
o-tod
fallo,p.ll",
tc da ippdlo, *-rrq|&,mlCompoe: eppclto (aplo), cnula W, TPl& rppuhon
(ddo'
dc ooello. rr r, lttr)epello'repello,Gtufo,
crptfrplttcucrit
Co.p.rcrtoai con reduplicacn: Pracourro' cote dcla*tc' preeororrri' Prtcrrru!
Sil duplicacio : rocrror socorcrt' rccuri' uccl'lE'
l5rr50 GRAM'NCA DE TA LENGI.IA IATINA
Co o i cdupl: ccrrrro, corrct hlr/.4 edor)orrri, rocurruoooacurrir, cornrrfirh, coa(cu)curri @Dcuraum
Plrco, pctilotut, ppetd (o pni) prrro (o grrcinrn)clao, atst, :di tu
Conpucrto: oadno, artzlr c rcruqilo, ociritaago,
'p,car, edgi, - ID
Conpuertoe: ddgp, dcou dsi, .tfficoatiago, bc6. oontlgi
PUa8O. Wrr',,r. prygt, prDaCoa prdida--dc h nduplicacia:
percello, dqtb, Fdlituado, golpcot, (tutdi)
Compuertor: @tuado, qlr;btanut, cotr
VIL Verbo in perfecto ai cupiao:
htcltttc.,,rrgusc4.cstat ftroto
B) Verbor oryo tema de prcretc termi c -r
l. Pcrfecto i caracterletic.
PERFECTOS Y ST]PINOS
YGr8O.go,fuo,
cvcllo,v?rto,pdqYIro,
iduo.qfuo,imbuo,luq
trrttvtfr.volvc,dcsplcgot,vsi',r.
yolli,
wd,paodt@
vcs, fduf,ilc,rtilo, cxui,irnptcgulr, inbuf,bvo, lul
ldtucxguEiobtl;uo
diluhDpolltuo
r?'srihi t?ltftilruDatt, aututtribui, tribuD
GvhDYCTAUD
P.rDvlu
(pert- fuh nitru)
obrlltuo
trtrdor g,olpcot, (tutdi) (tunrum)Compuertor: @tuado, qlr;btanut, contdi, ootrnerrD
rctu8do, cmbotan, rcadl ftrtr!|rtrdiffiado, hcd, dffldl - diffi!Ircindo. asga, rddi, - risoo, qnit'lh .ft rblr
V. Pefecto Goa dumise dc t vocl rdicrtgo, hr't, lbuai , 6D
Conpueoto: cogo, tcnrtir., obliga1 cogl oocrunrrango, ron pcz,. bgi frrc
Conpuecto: pccfrirSo, -
har;c pcfuol- pcrfrlgl, pcrfracuolego, kcJ, ltgr, lcctrE
Conpuestor: olllgo, rcnr'rir, collci, collcctundellgo, chgk, iilc delectum
Ntcarc: dillgo, .r4r. diter, tectrmiatellgo, comprcyila, iateri, itellectuaeglgo, tugligt, aeglerir' negtecnrJmo, comprat, a-f, cnpnD
Conpueetor: rtdlno, _t.sc.tt4t. cdmi, rcdenptutdirfmo, ilrimit, rlni, - dircmptuo
Nttc: dmo, qvillt, dcp.l dcoptumrmo, tornor. run[4 rurDprunPf-o, rea, prroap, promptumvinco, vcrtc. vici.
- ;icturn
renquo, ileia lii4 relictnru-mpo, roilbGr. dpf ruptudo, comqr. di- t!rfudo, lcrEr. f0di frr
Vl Pcrfcco i cnctcrltic.ccdo, fai, cc0d! rc, aoconcfdo, ecitar*, o&pouidg, tpoder,arsq posedi, poc@ecccndo, cttccn/,a, icc.endi cceluoiaceodo, jccd, icmdi, lnccnunrceado, tl, cendi rlsearune?rceado. sub, consceodi. oonlcensudg{cndo, ilcfcnila, dcfeodi dcfeaumoffeado, choc, offeo. offenumcomprchcado. *sr, cooprehcndi, comprehconrrrprrlcado, rcptcnikt, rrpr.lhcadq rcprihcanrra
manclvt, poUur,Dinuo, ilmnuit, Dioui, miniitumltatuo, cst,fxtir, rttui, rtatiltum
Compucrtoc: oonratuo, coniitrt, conctitui contit
Compueetor: rbluo, bva, blui. bltunluo, dclur, dflui,polluo,
ctituo. cstwl,auo, coE?l.tribuo, orb.,no, prccptusc, rui,
Conpueatoa: dinro, ileo;rui, dini, r{lhDobno, carrir, obni,acro, ogrlzot, acti,8ro, &rtstt:l. erguicnDgnro, attz, & cr,tt'cdo, congrul
Jet,
chus,rdnuo (rnnuo). corucndt, aulpuo, csanplt, rpul, p[tm
Coopuerto: ?!puo, dcsptcct, tpurolvo, tolt:,volvo. i/r rutlt+
U. Pcrfeco c i
crsbnguo, ct*htgult, crdnd' tsdctuDrtiaguo, ili*ngult, etinr! ditiocunttno, coll.i. ni, GncturDunguo, [a,gr, unri. uactumfuo, flui, flur'vivo, v,vr, viri, YictuD
C) Verbo co
l5rr50 GRAM'NCA DE TA LENGI.IA IATINA
Co o i cdupl: ccrrrro, corrct hlr/.4 edor)orrri, rocurruoooacurrir, cornrrfirh, coa(cu)curri @Dcuraum
Plrco, pctilotut, ppetd (o pni) prrro (o grrcinrn)clao, atst, :di tu
Conpucrto: oadno, artzlr c rcruqilo, ociritaago,
'p,car, edgi, - ID
Conpuertoe: ddgp, dcou dsi, .tfficoatiago, bc6. oontlgi
PUa8O. Wrr',,r. prygt, prDaCoa prdida--dc h nduplicacia:
percello, dqtb, Fdlituado, golpcot, (tutdi)
Compuertor: @tuado, qlr;btanut, cotr
VIL Verbo in perfecto ai cupiao:
htcltttc.,,rrgusc4.cstat ftroto
B) Verbor oryo tema de prcretc termi c -r
l. Pcrfecto i caracterletic.
PERFECTOS Y ST]PINOS
YGr8O.go,fuo,
cvcllo,v?rto,pdqYIro,
iduo.qfuo,imbuo,luq
trrttvtfr.volvc,dcsplcgot,vsi',r.
yolli,
wd,paodt@
vcs, fduf,ilc,rtilo, cxui,irnptcgulr, inbuf,bvo, lul
ldtucxguEiobtl;uo
diluhDpolltuo
r?'srihi t?ltftilruDatt, aututtribui, tribuD
GvhDYCTAUD
P.rDvlu
(pert- fuh nitru)
obrlltuo
trtrdor g,olpcot, (tutdi) (tunrum)Compuertor: @tuado, qlr;btanut, contdi, ootrnerrD
rctu8do, cmbotan, rcadl ftrtr!|rtrdiffiado, hcd, dffldl - diffi!Ircindo. asga, rddi, - risoo, qnit'lh .ft rblr
V. Pefecto Goa dumise dc t vocl rdicrtgo, hr't, lbuai , 6D
Conpueoto: cogo, tcnrtir., obliga1 cogl oocrunrrango, ron pcz,. bgi frrc
Conpuecto: pccfrirSo, -
har;c pcfuol- pcrfrlgl, pcrfracuolego, kcJ, ltgr, lcctrE
Conpuestor: olllgo, rcnr'rir, collci, collcctundellgo, chgk, iilc delectum
Ntcarc: dillgo, .r4r. diter, tectrmiatellgo, comprcyila, iateri, itellectuaeglgo, tugligt, aeglerir' negtecnrJmo, comprat, a-f, cnpnD
Conpueetor: rtdlno, _t.sc.tt4t. cdmi, rcdenptutdirfmo, ilrimit, rlni, - dircmptuo
Nttc: dmo, qvillt, dcp.l dcoptumrmo, tornor. run[4 rurDprunPf-o, rea, prroap, promptumvinco, vcrtc. vici.
- ;icturn
renquo, ileia lii4 relictnru-mpo, roilbGr. dpf ruptudo, comqr. di- t!rfudo, lcrEr. f0di frr
Vl Pcrfcco i cnctcrltic.ccdo, fai, cc0d! rc, aoconcfdo, ecitar*, o&pouidg, tpoder,arsq posedi, poc@ecccndo, cttccn/,a, icc.endi cceluoiaceodo, jccd, icmdi, lnccnunrceado, tl, cendi rlsearune?rceado. sub, consceodi. oonlcensudg{cndo, ilcfcnila, dcfeodi dcfeaumoffeado, choc, offeo. offenumcomprchcado. *sr, cooprehcndi, comprehconrrrprrlcado, rcptcnikt, rrpr.lhcadq rcprihcanrra
manclvt, poUur,Dinuo, ilmnuit, Dioui, miniitumltatuo, cst,fxtir, rttui, rtatiltum
Compucrtoc: oonratuo, coniitrt, conctitui contit
Compueetor: rbluo, bva, blui. bltunluo, dclur, dflui,polluo,
ctituo. cstwl,auo, coE?l.tribuo, orb.,no, prccptusc, rui,
Conpueatoa: dinro, ileo;rui, dini, r{lhDobno, carrir, obni,acro, ogrlzot, acti,8ro, &rtstt:l. erguicnDgnro, attz, & cr,tt'cdo, congrul
Jet,
chus,rdnuo (rnnuo). corucndt, aulpuo, csanplt, rpul, p[tm
Coopuerto: ?!puo, dcsptcct, tpurolvo, tolt:,volvo. i/r rutlt+
U. Pcrfeco c i
crsbnguo, ct*htgult, crdnd' tsdctuDrtiaguo, ili*ngult, etinr! ditiocunttno, coll.i. ni, GncturDunguo, [a,gr, unri. uactumfuo, flui, flur'vivo, v,vr, viri, YictuD
C) Verbo co
r52 GRAMATICA DE IA LENGTJA IAIINA
L Derivadoe de verboc ompler iusitadoa.posso, pcdir, poporcidisco, apr.nc, didldpasco, cpearb, pad, F mcretco, cccer, crvi, crftmoonsucroo, &ostumbta:rsc, consuvi,flureEco, ilesconsot, quievi, quitredolerco, qccc, d"lEr{obeolesco, cnxcjccct, obsolari,ooco, conocct, r6v !otu[
n. Derivado dc rimpler rado:
inveteraco (iovetero).concupieco (cupio),obdormisco (dormio),.cisco (ocio),cfloreco (floreo),perborrecco (horreo),consenesoo (reneo),conticecco (taceo),etimeco (timeo).convateco (valeo).coaleco (alo),ingemirco (gemo),contremisco (tremo),eardesco (ardeo),revivico (vivo),
m lacohativo dervado da adicdvor.percrebecco (crcber),obdureco (duruc).Eatursco (meturw),obEutesco (mutur),obeurdecco (eurdua),cvaesco (vu),iagrancoco (grevi),
Compueatoa: igaorco,agno8oo,cognosco,
D) Deponentctfuagor,querorloquor,
labor,amptector,aitor,utor,
pailotut, lgnOvi,rccotoce\ gnvr,con,ocer. cogvi
cteJccct,ilcsca co arilo,oilormccctte,ilccd,florcccr,csttcficcctta,cr|cjccct,calhrn,tatct,cporrcftc,ftaigtL.gcmit,urrr}l4t,nflamarcc,rcviv,
hzr'cwc frcanatc,adutcccsc,md;urocnutdcc,cttsorilecct,ilcwoccctsc,hucttc ms pesailo
tequor, sagt,jt,fruor, gozot ilc,
Compueeto: pcrfnror. goz,at hasu cl f perfnch[ lum
ilercmpca.quciasc,hh,
rcsbabt,abrutaesf onarce,ut 4f,
frnctu urquerr! rualocutu um!cuut tmfruitu u
lapeur rumamplerur rumairu (nisua) sunu8u8 8UmgreSEu! Dpagut trD
gradtor, anda,pior, sutrt,
PERFECTOS Y SUPINOS 153
Compucrto: PcrPetior, topottllr, FrDe!!u' nD- orio,
- lcuotltotc. orlur ra
morior, rnor, norturt nln
-dipi."bt,
dquirt. edcPtur rum
crplrgiecor dcspctturlq crPerrectuE rm
comminiacor. lmogwt, oommenruE tum
rancicor. ibtlrrr, nanctur (nactuo) rul
lgltunegnlonognltuo
hvctervlconcupiviobdormivlrciviffloruiperhomrlconsenuioontiqI.tinuicoovaluicoaluiingemuicontremuJcaraitvid
pcrcrcbulobduruimaturuiobmutrloburdulcsanui
naScor'oblivicor'paclTr,pronc[cor,ulcicor,iracor,vcccort
Nten:dcwrtort?\t?rlotr6do,
fwe\olvtdat,hcct tt tqpottt,9dn$gf&lrrirsa,.limcn|llrrr tq
ilc,lubrrcItolvcf,c.ntn.
obltu umpactr! tutD (PePigi)profectur ruoultu un
dewrd (actfvo)recrti (activo)fn. .urn (rcmidcponcrtr)
Conlugocin mxlo
L Pedco a qL
crpio, ilctctt, - GuP-fvq ttrPftt
rapio, utrrt o1 rPivl
IL Pcrfeco c .oL
rapio, arr.fua rtPrI' nPtu
Compuesto!: 1injo, tqra r. dirPut . {icPttcripio, aron,cttt. ciPui aGaD:
trL Perfecto c i.car, ooltepcdt coPechllrcducl. llex4 illectrnrur fua. &. etic{ didtrotal,t qt.dr qu.r
Conpuertor: concttio' go!pc*, @ncurai, GoDGUlauo- percutio, Solpca percurai, tcrcrlsrE
w. Prfccto coo rcdupceciuprio, t h* P.P.dr P.lD
V. Perfecto coo alagamiento de l vocl radicLclpio, trcl'lnot. aPi crPtul
Conpueltor: eccipio, ccibi, rcpi, rao?Ptrn- decjpio, cga:'zrt. -
decpi' -
dcccptunincipo, colnctl:rlr. b"pl' laceptunfc;, huc, fe.i' fctu
C.ompueator ht rfdo, fiatr',t, h?rfi, iatcrfcctuD- f6cio, Ptodrct, cffci, cffectroperficio, -ua4 Perfct Perfectunido, lctuan, iDctr i.cttn
cooepicio,illieio,cio,quatio,
r52 GRAMATICA DE IA LENGTJA IAIINA
L Derivadoe de verboc ompler iusitadoa.posso, pcdir, poporcidisco, apr.nc, didldpasco, cpearb, pad, F mcretco, cccer, crvi, crftmoonsucroo, &ostumbta:rsc, consuvi,flureEco, ilesconsot, quievi, quitredolerco, qccc, d"lEr{obeolesco, cnxcjccct, obsolari,ooco, conocct, r6v !otu[
n. Derivado dc rimpler rado:
inveteraco (iovetero).concupieco (cupio),obdormisco (dormio),.cisco (ocio),cfloreco (floreo),perborrecco (horreo),consenesoo (reneo),conticecco (taceo),etimeco (timeo).convateco (valeo).coaleco (alo),ingemirco (gemo),contremisco (tremo),eardesco (ardeo),revivico (vivo),
m lacohativo dervado da adicdvor.percrebecco (crcber),obdureco (duruc).Eatursco (meturw),obEutesco (mutur),obeurdecco (eurdua),cvaesco (vu),iagrancoco (grevi),
Compueatoa: igaorco,agno8oo,cognosco,
D) Deponentctfuagor,querorloquor,
labor,amptector,aitor,utor,
pailotut, lgnOvi,rccotoce\ gnvr,con,ocer. cogvi
cteJccct,ilcsca co arilo,oilormccctte,ilccd,florcccr,csttcficcctta,cr|cjccct,calhrn,tatct,cporrcftc,ftaigtL.gcmit,urrr}l4t,nflamarcc,rcviv,
hzr'cwc frcanatc,adutcccsc,md;urocnutdcc,cttsorilecct,ilcwoccctsc,hucttc ms pesailo
tequor, sagt,jt,fruor, gozot ilc,
Compueeto: pcrfnror. goz,at hasu cl f perfnch[ lum
ilercmpca.quciasc,hh,
rcsbabt,abrutaesf onarce,ut 4f,
frnctu urquerr! rualocutu um!cuut tmfruitu u
lapeur rumamplerur rumairu (nisua) sunu8u8 8UmgreSEu! Dpagut trD
gradtor, anda,pior, sutrt,
PERFECTOS Y SUPINOS 153
Compucrto: PcrPetior, topottllr, FrDe!!u' nD- orio,
- lcuotltotc. orlur ra
morior, rnor, norturt nln
-dipi."bt,
dquirt. edcPtur rum
crplrgiecor dcspctturlq crPerrectuE rm
comminiacor. lmogwt, oommenruE tum
rancicor. ibtlrrr, nanctur (nactuo) rul
lgltunegnlonognltuo
hvctervlconcupiviobdormivlrciviffloruiperhomrlconsenuioontiqI.tinuicoovaluicoaluiingemuicontremuJcaraitvid
pcrcrcbulobduruimaturuiobmutrloburdulcsanui
naScor'oblivicor'paclTr,pronc[cor,ulcicor,iracor,vcccort
Nten:dcwrtort?\t?rlotr6do,
fwe\olvtdat,hcct tt tqpottt,9dn$gf&lrrirsa,.limcn|llrrr tq
ilc,lubrrcItolvcf,c.ntn.
obltu umpactr! tutD (PePigi)profectur ruoultu un
dewrd (actfvo)recrti (activo)fn. .urn (rcmidcponcrtr)
Conlugocin mxlo
L Pedco a qL
crpio, ilctctt, - GuP-fvq ttrPftt
rapio, utrrt o1 rPivl
IL Pcrfeco c .oL
rapio, arr.fua rtPrI' nPtu
Compuesto!: 1injo, tqra r. dirPut . {icPttcripio, aron,cttt. ciPui aGaD:
trL Perfecto c i.car, ooltepcdt coPechllrcducl. llex4 illectrnrur fua. &. etic{ didtrotal,t qt.dr qu.r
Conpuertor: concttio' go!pc*, @ncurai, GoDGUlauo- percutio, Solpca percurai, tcrcrlsrE
w. Prfccto coo rcdupceciuprio, t h* P.P.dr P.lD
V. Perfecto coo alagamiento de l vocl radicLclpio, trcl'lnot. aPi crPtul
Conpueltor: eccipio, ccibi, rcpi, rao?Ptrn- decjpio, cga:'zrt. -
decpi' -
dcccptunincipo, colnctl:rlr. b"pl' laceptunfc;, huc, fe.i' fctu
C.ompueator ht rfdo, fiatr',t, h?rfi, iatcrfcctuD- f6cio, Ptodrct, cffci, cffectroperficio, -ua4 Perfct Perfectunido, lctuan, iDctr i.cttn
cooepicio,illieio,cio,quatio,
r54 GRAMTICA DE IA LENGI,'A IATI}IA
Compueeto: ebicio, rcchort1 biGci, biectfdio. &ar. f6di Eltfgio, hrlr,. ft8j
Guorfo Goniugocln
t. Pcrhoo o *lrudlotudlo, .t|, .Eyt(A.f hcc! le neyorle dc lor vcrbo dc ete
udtur dc ete coofugrcio)&Ddv, raultorepclio, ct,qrt&.
IL Perfecto G {irpcrio, M,operiq cnic..rJt,raio, &It,
Conpucrto: dcrio, fu cb ahc ih, dcrfld
m Perfeco co d.acpb,raacio,viaciqroiciq,fulcio,lcfcrcqacio,haurio,lCoti,O,
IV. Perfccto coa datgni36 dc le vocal rdictviot
V. latiguo pcrfccot rcdupcador.rcperio, cncotttar..comperio, arortf, 8.
VL Sin pcrfeco ai nrpiao:
;nyio, Errcr pcfufcrio, tolrrr
NDICE
ccm, rlcp{|lltclord/.. o-fr
cttailgnar, ri,etwolvct,tostcn\t. fr|ri,rcllaut, dctttcnatilllt, rcatnst, hild,&ri, a
pcftuDoPcrtuo
||4coarccutvictruoicuofultrorcfarao|artuEharnlcintuE
v|tfatt!
ctrcftrDGOrDrGrtu!
blrdlnr mlrgitn arrloctin amotu mPartihr lufpoinrr runortitu uncrlreril roDPertur noa ftnAE' EIarEI|a rD
rlcruqoperu!.lul
vi,
r.pp&coopri,
VU. Dcponcatcrbhodior,lergior,DCotiOr,nolior,nrtior,Poti'or,ortior,crperior,opperior,ordior,netior,lr.cltior.
Wgo,ptodigalr,,m
',touel.Dottlt,qodcr'afic ilc,wfteeL4b.ritcrt0d,6pcra.qmpcrs.ncilit,lr'cnd,r,