enbat kopla zahar, kantualai, lerro esanguratsu,ideia eder, mezu argi gal-

du diren, denboraren zoritxa-rreko labirintoan, eta ostera,zenbat salbatu eta kanta-gai bi-lakatu diren koplagintzarekikopasioa duten zale apur horieiesker.

Duela urte batzuk, Euskal-tzaindiko Jabier Kaltzakorta ira-kasle adituak Dantza-kopla zaha-rrak obra bikaina moldatu etaargitaratu zuen, non lan esker-ga eginez kopla eder asko bildueta aztertu zituen.

Antropozeno aro berri hone-tan, globalizazioak galera ugaridakarren sasoi honetan, harri-bitxiak biltzea eta gordetzea dabatzuek hartzen duten lan ma-gikoa, erlojugile batek orratzakdituen erloju zaharrak kon-pontzen egingo lukeen mo-duan.

Holaxe da Jabier Kaltzakorta,euskara maite eta mirestendugunontzako perla ederrenbiltzaile amorratua, antzinakoeuskal bizimodua deskribatzenzuten koplen zentzu aberatsaaztertzen eta hainbat lanetanbildurik, herri-jakintza ahozkoerabilpenetatik liburuetarakojauzia eginez, publikoarentzathaizatzen dituena.

Lan hartan, Bizkaian moldezaharrean eta oso ezagunakdiren Matxalen Busturikorenbertsoak edota Anbotoko Pe-rurenak daude. Baina horiezgain, Arantzazukoak, Arratia-koak, Ataungo sorta luzeak, etabeste herri askotako ere agertuditu egileak: Eibar, Ereño, Ger-nika, Irun, Markina, Nafarroa,Ondarroa eta Lekeitioko kopla-diak.

Handik hona, temati ibili daJabier Kaltzakorta bilketa lane-tan eta harrezkero, beste liburubat osatzeko informazioa etamaterial bildu du, tarteanAtaungo kopladia “ederrena,ene ustetan behintzat. Ederre-na eta zaharrena”. Berea erebada Gernikako Kopladia, JulioBareñoren Kopla-Bilduma izene-ko lan zabala.

Lan horiez eta gaur egun zer-tan dabilen jakiteko berarekinizan gara.

–Dantza-kopla zaharrak obrabikaina argitaratu zenuen as-paldian. Nolako lana izan zenhura? Zer topatuko hor irakur-leak?

–Erromerietan XIX. mendebukaeran eta XX. mende hasie-ran kantatzen ziren euskarazkotrikiti-kopla tradiziozkoak bildunahi izan nituen. Euskal aldiz-karietan sakabanaturik zeudenhainbat kopla liburu bakarbatera ekarri nahi izan nituen.Eskuare-lana izan zen: eskuare-ak larrainean sakabanaturikdauden gari-aleak pilo baka-rrera ekartzeko balio du. Gerogari-ale guztiak zaku batean

gordetzen dira. Ene lana, beraz,azterketa lana baino gehiagobilduma-lana izan zen. Koplakbatez ere eskualdeka edo he-rrialdeka bildu nituen: Zeanuri-ko kopladia, Arantzazuko ko-pladia, Ataungo kopladia, Ger-nikakoa, eta abar. Norbaitek ge-nero hori aztertu nahi baldinbadu, hor ditu ehundaka koplatradiziozko, gehienak –edo guz-tiak esango nuke– ehun urtebaino gehiagokoak. Kopla ge-nero laburra da, baina bizia,ironikoa, esan-indar handikoagure asabetako askok, nik uste,elkar ezagutuko zuten kopla ho-riek dantzatuz.

–Nondik etortzen zaizu kopla-rekiko pasio hori? Zer da zure-tzat kopla?

–Euskarazko ahozko genero-ak maite ditut. Dantza-koplakbezala baladak edo esaera zaha-rrak. Honekin ez diot, jakina,literatura idatzia maite ez duda-nik. Bakoitza bere ezaugarrie-kin maite ditut. Euskarazkodantza-kopla asko eta asko osoindartsuak dira. Badira koplapoetikoak, ironikoak. Nik gazte-tan, etxean, zenbait dantza-kopla esaera bihurturik ezagutunituen eta, jakina, ez nekien ko-plak zirenik ere. Norbait isilikpentsamentuan bazegoen eneamak, kasurako, hauxe esatenzuen: pentsamentue balitz man-datarixe, askok jakingo leukee

askoren barrixe. Esaera hori bi-txia da. Dantza-kopla bat daesaera bihurtua:

Pentsamentua balitzbai mandatarija,sarri jakingo geunkealkarren barrija.

Kopla askotan zein euskara-ren zein literaturaren aldetikhainbat kontu harrigarri daude.Eman dezagun kasurako koplahau:

Etorri nintzanianerri onetara,enamoratu nintzanbegi baltzetara.

Kopla honetan begi baltzetaraenamoratu nintzan esaldia da-tor, ez zertaz ez zerekin, zertarabaino, eta ez ote da ederra “begibaltzetara” enamoratzea?

–Lan mardula plazaratu ze-nuenetik, arlo horretan jarrai-pena eman diozu zure ikerkun-tzari?

–Koplen inguruko beste lau-

ren bat lan argitara eman dituteta gehiago aztertzeko eta ar-gitaratzeko asmoa ere badut.Gernikako kopladi aberats batargitara eman nuen, Julio Bare-ño gernikarrak 1936 urtea bai-no lehenago bildua. Guztira400 kopla inguruko kopla-sailaberats bat zen. Herri-koplaasko eta asko ez nituen ezagu-tzen, beste zenbait, ostera, eza-gutu arren berezitasun aparte-ko bat zuten... Jose Ariztimuño‘Aitzol’-en bidez bildu zirendantzakoplez osatutako artiku-lu bat ere argitara eman nuen,berrehun kopla baino gehiagozituena.

–Inoiz komentatu duzu, besteliburu bat plazaratzeko gogoaduzula. Zer-nolako lana izangoda hori? Zein material bilduduzu?

–Lan bat argitaratzen duzune-an, daukazun guztia edo gehie-na argitaratu arren, peskizaneta ikerketan jarraitzeko gogoaez duzu alde batera uzten. Lanbat argitaratzeak ez du esan na-hi mendiaren gailurrera iritsizarenik. Ibili duzun bideak au-rrera eramaten zaitu nahitaez.Dantza-kopla zaharrak argitaratunuenetik kopla-sail berriak eze-zik ikerketako bide berriak erebaditut. Horiekin guztiekin, ar-gitaratu ditudan materialekineta buruan ditudan ideiekin li-buru bat osatzeko lain badut.

–Nolakoa da zure ustez, gauregungo koplaren egoera? He-rriaren ahozko tradizioan pre-sentzia duen kontua oraindik,edota beste askotan bezala, gal-tzen ari den altxorra da?

–Ez dut, egia esan, hurbiletikjarraitzen gaur eguneko triki-tixa. Ni literatura irakaslea etaikertzailea naiz. Uste dut, zorio-nez, trikitixa-munduak euskalgizartean presentzia sendoaduela. Zer kantatzen da, ordea,gaur egun? Uste dut tradiziozaharretik hartzen dela neurribatean, zahagi zaharretik ardoondua hartzen den bezalaxe,baina, era berean, gaur egune-ko bertsolariek trikitixa koplakberriak ere sortu dituzte. Etasortze mundu hori ere guztizinteresgarria da. Bizitzaren sei-nalea ere bada, gaur egunekomendu berrira eta sentiera be-rrira egokitzea.

Ez dadila euskararen aldekolangile fin honek burutzenduen azken ikerketa, eta honenatzean beste hainbeste etor dai-tezen.

Juanra Madariaga

Z

Laztanen portalean dagoz arbola bi

bere adarretan goralorak zuri-zuri

12 B i lbao

“Euskarazko ahozko generoakmaite ditut. Dantza-koplakbezala baladak edoesaera zaharrak”“

“Euskarazko dantza-koplaasko eta asko oso indartsuak dira.Badira kopla poetikoak,ironikoak”“

Duela urte batzuk Euskaltzaindiko Jabier Kaltzakorta irakasle adituak Dantza-kopla zaharrakobra bikaina moldatu eta argitaratu zuen

Dantza-koplen altxorra