ZORIONAK

AGUR URTE ZAARRA, AGUR URTEBARRIA

Orain urte bete orrialde onexeetatik negarrez baina itxaro-pentsu ikusten neban 1996a. Dcnporeak negarraren arrazoiaemon deust baina itxaropenarena ez. Beraz ez da bete erde-razko esaldi orrek esaten dauana, urte barria hizitza barria.Dana dala itxaropena eriotzararte dagoan zera danez, aurreraberagaz.

Au bai sarrera iluna urte barria asteko. Ez da nire asmoainori urte- asiera baltz ipintzea, berez eukiko dau naiko baltzi-tuta nire laguntza barik eta (Urtarrilako aldapean sartutagagoz, Gabonetako gastuek ez dabe parkatzen). Ez, alderan-tziz, itxaropen puntutxoa jarri gura izango neuke irakurleguztien artean, eta orrexegaitik URTE BARRI ON ETA1997a AURREKOA BAINO OBEAGOA IZAN DAITELA.Iazkoa ona izan bada, aurtengoa osasuntsuagoa, dirutsuagoaeta maitasunez beteagoa izan daigula danok!.

Orrialde oneek irakurtzeko orduan Gabonak joanda egon-go dira eta taster asiko dira (asita ez dabagoz) soldatak diralaeta asarrealdiak, Athletic eta Errealaren zaleak euren taldeekzer egingo ete daben arduratuta jarraituko dabe, loteriarik ezjakunez jausi (oha erratuta benengo, dana dala zeozer jausibajatzu, irakusle, badakizu non daukazun lagun bat) osasunaklagundu deigula, aspaldiotan irabazi doguzan kilotxook erearduratu egiten gaitue (batzuei kolesterola igon jakela, besteiez jakela iazko erropea sartzen, andikoak zer itxura eukikoetc dauan ondartzara joateko orduan, emendikoak ez jakolaizango erakargarria buruan dauan neska orreri...), ikaslea sus-pensoak jasotzearen ardura eta irakaslea ipintziarena, langa-betuak lana lortu gura eta daukanak mantendu nai, azkenbatean erromatar arek esaten ebanez ez dago barririk zeruazpian. Egunkarira begiratu eta gauzak antzera dahilzala iku-si geinke, beraz bizitzak aurrera jarraitzen dau.

Ori hai, hizitza obetu daikien proiektoak derrigorrezkoakdira itxaropena mantentzeko eta aurrera jarraitzeko, bestelakortako beiak edo kale baztarreko txakurraren antzerakoakizango ginateke. Orreek egunak pasatzen ikusten dabez, batabestearen antzerakoa dalarik. Gorago esan dodanez orain urtebeteko antzerako ardurak daukaguz, baina urte guztiak ba-tzutan zoritxarrez eta beste batzuten zorionez, ez dira bardi-nak izaten, danak izaten dabe zeozer aurrekoatatik ezberdinegiten dauazana. Orixe da eginbearra, aurtengoa desbardinegingo dauan zeozer bilatu eta lortzcn saiatu. Baina, kontuz!Eginkizun onek ez dauka adinik, askoren buruan egoten daon gazteen gauza dala eta. Adinekoek zer-esan andia daukegazteek ez dauken zera izaten dabelako: esperientzia eta jaki-turia. Batzuk buru gogortzat artzen dabez, eta batzuk izan erebadira, baina ez dago Qazteeen artean ere orrelakorik? Eta ezgitxi gainera! Bunt gogorkeriak ez dauka zerikusirik adina-gaz norberaren izakereagaz baino. Adin guztietan aurkitzendaguz zein artaburuak zein entzuteko eta languntzeko prestdagozanak!

Badagoz ekintza batzuk danon bearrizana daukienak, etaeuskeraren aldekoak euren artean aurkitzen dira. Badakit ezdinodana gauza barririk, baina noizean bein gogoratzea ere ez

dot uste txarto dagoanik eta ez dot uste txarto datorrenik ere,alako batzuetan galdiunetxo bat egitea eta norberaren bunarigaldetzea: eta zer egiten dot nik euskeraren aide?. Badakitjakin ere, batzuk ezin dabena askorik egin , euren eskuetan ezdago eta, baina izkuntza unen jape diran gurtiak, au da, cus-kaldunak, zaar eta gazte, gizon eta emakume, ikasle eta ira-kasle, futbolzale eta pelotazale, langabetu eta landun, gotzaieta abade, lendakari eta alkate, betekizun errezena egingobalebe, erabili ain zuzen ere, pauso andi bat emongo geunke"izkuntzaren normaltasunean", bestela erderea biurtuko jaku(ez bada biurtu) "izkuntza normala".

Beste aide batetik gure "artaburutasuna" euskeraren, etabatez ere bizkaieraren aide, darabilgunok ez dogu lan orretanetsiko, aide batetik inori kalterik ez deutsagulako egiten etabestetik oraindino zeregin andia dagola uste dogulako. Nibentzat ez nago inoren kontra, ez naz "gerraren zale", prestnago edozeinegaz berba eginaz gauzak konpontzeko, bainaJesukristo ere ez nazalez, ez nago prest aurpegia bein etabet-rim ipinteko matraileko gurtiak aide berera etorri daitezan.

ENRIKE ITXASALDE

GABON AROKO GOGOETAK

Ego gurien eresi meeakLaztantzen dabe eguratsa.Umetxutako gomutapenak,Samur gozatzen biotza.Beti ba-giña seintxuak, ene...Jaungoikoaren emoitza!Gabon aldiko giro mazalak,Zergaitik dau here antza?

Bizia igaroz ikasten doguzGriña gaizto ta mingotsak;Ikus-eziñak, bekaizkeriak,Gordinkeri ta lapurtzak,Maitasunaren zorion izpizLegortu beitez lupetzak...Gogo-zabaldi... urruti-miñak...Edur-zurizko argitzak!

Gabon-aldian, batak bestea,Agurtzen dogu gozatsu.Zergaitik bardin ez da gcrtatzen.Unte guztian baketsu?Biotz-barnitik, gaur eta beti,Ikus nai zaitut alaitsu:Orretarako ainbat ariñen,Izan daigun ume zentzu!

AURRE'TAR ANTON

ZER

ARRIETA'tar NIKOLA (EUSKERAZALEA)(laster 100 urte)

egin ebazan lan onetan.Gurtiz 54 urte ta erdiegin dauz Foru-Al-dundian, zar -saria lortuarte.

EUSKERAZALEAKALKARTERA

URTEETANLANKIDE

Lankide izan dogu-zan gizon apal eta zin-tzoak ez doguz aiztubear, ez bizi diran arte-an eta ez il diranean.

Olako bat doguArrieta'tar Nikola.Jaungoikoari eskerrak.oraindiño bizi da etaZezeillaren, otsailla-ren, 2'an beteko dauz100 urteak. Euskeraza-leak Alkartearen ize-nean eta ZER gurealdizkari onen izenean,be-joako gure zorion-agurrik beroena.

BIZITZAKO JAKINGARRIAK

Mungia'n jaioa dogu Nikola eta Mungia'n ikasi ebazanlenengo ikasgaiak eta antxe bizi izan zan gudaritzara joanarte, LARRETA BASERRIAN.

Gudaritza Donostia'n amaitu ondoren, lan-leku bat aur-kitu bear izan eban. Aldundira lanera sartzeko dei bat ira-kurri eban, orduan "foralak" esaten jakenen idazgoan Ianegiteko. Nikola norgeiago aretara sartu zan eta Ian-lekualortu be bai. 7 urte egin ebazan lan orretan.

1929'an beste norgeiago batera sartu zan eta Agiritegita Liburutegi'ko langilleen arduradun egin eben. 38 urte

Bein baten Nikola Al-dundiko Liburutegianegoan Jose M" MartinRetana here lagunagazeuskeraz berbetan etaMontiano euskerazaleakdei egin eutsan Euskera-zaleak Alkartera etorte-ko. 1967n. Urtea zan eta

urte orretan zar-saridun biurtzen zan lez, pozik entzuneban dei on eta Abeletxe'gaz batera, idazgo lanak-eta egi-ten asi zan. Orduan Jesus Oleaga zan lendakaria eta JoseM a Makua Diru-zaiña. Egurrola be laguntzaille ona zan.Orrelan igaro ebazan amar urte.

Gero batzordean maiko izan da urte batzutan. Beti lanapalak egin dauz, arik eta ezintasunak eta urteen astunta-sunak etortea galazo dautsen arte.

Epifania Goya here emaztea gogoratzen dau sarritan:Mutiloa'ko alabea dan emakume argi au, laguntzaille onaizan dau Nikola'k: Ba-daukat Jaungoikoari zergaitik eske-rrak emon-diño Nikolak-baketsu ta zoriontsu bizi izangaralako eta estualdietan naiz gaiso-aldietan beti aurreraegiteko lagundu dauskulako". Epifania'k 97 urte ditu.

Eusko JaurlaritzarenLaguntzaz.Kultur Saila'k diruz lagundutako aldizkaria.

IRAKURLEAI OARRA

ZER aldizkariak eta EUSKERAZALEAK ALKARTEAK'K ba-dauke Bilbao inguruan urteko arpidetza eskura-tzeko erea. Etxerik etxe joaten da kobratzaillea. Baiña gauzea ez da ain erreza errietan. Orregaitik eskari au egitendautzuegu: Bialdu eiguzue txartel edo txeke bat. EUSKERAZALEAK ALKARTEA'ren izena ipiñi ta 2.000 pezetadirala idatzita. Txartel on sartu karta-azal batean eta gaiñean zuzenbidea ipiñi: EUSKERAZALEAK ALKARTEA.

Colón de Larreátegi, 14, 2', eskoia. 48001 BILBAOEskerrik asko urtero zintzo-zintzo ordaintzen dozuen guztioi.

1

ZORIONAK

GABONETAKO ALAITASUNA!

Lerro oneek irakurten asi orduko. Urtarrilaren erdi inQuruaseguru antzean. Gabonetako zoramena igarota egongo da etaaldatz gora asita. Olentzeroren etorrerea dala umeen larritasunaketa edo/ta Erregeen opariak, jostailuen poztasunari emon deutsebidea. Arrazoi berberagaitik guraso asko ez dira askoz lasaiagoegon, aipatutakook ekarri baino eroan egiten dabe geiago eta.Enpresa gizonek ere urteko kontuak borobildu ezinean goiak etabeeak joten ibiliko ziran, urteko azken salketak egin gurean.

Baina Gabonak kontraesanen sasoia dira. Kontraesanak egi-tea andren ezaugarri bat dala esaten dabe, baina ni ez nator batorregaz, nire ustez gizaki guztion zera da. Aoz esaten doguna ezdogu ekintzez betetzen. Zenbat bider esaten dogu a edo besteaeta gero betetzeko orduan jai. Gabonetan, batez ere Eleizatik,ezbearrean dagozanak kontutan artzeko deialdiak datozanean,danok erdi negarrez eta sudurretan zintz eginez, arrazoia daukie-la esaten dogu. Abots batera (mila ensaio egindako abesbatzabagiña bezela) ez dagoala eskubiderik esaten dogu. Mundukoaberastasunak obeto bananduta egon bearko litzatekez, ez daukazentzunik XX. Mendearen azkenean inor gosez iltzen egoteak,amar ogerleko balio danzan txerto edo "bakuna'' ez eukiteagaitikgure artean lelokeritzat artzen doguzan gaisotasunekaitik iltea.Baina egi gordina orixe da.

Azao joan barik, inguruetan ere badogu nori kasu egin. Lan-gabezia ez da txantxetako arazoa. "Iñakia "k edo "paisak" ereinguran dagoz urrengoko egunean dizdira galtzen daben urrezkoerlojuak saltzen. Zer esan drogaren arazoataz? Arlo onetan etagure artean, zoritxarrez. bai dagoala nori eta zelan esku bat luza-tu.

Eta zer egin negar eta mokoak kenduz aparte? Au bai galde-ra inusentea! Ba, LAGUNDU, aal dan modu gurtietan lagundu.Baina... zelan? Ortxe kakoa! Ez da izango laguntzeko erarik ezdagoalako, Gura dan moduan gainera. Parte artuz zuzen-zeze-nean, erakundeetariko baten (Karitas, Proyecto Hombre, Inter-mon,...) edo diru laguntzak emonaz. Baiña zelan? Parte artzekobeti faltan daukagun denporea bear da eta dirua emoteko. den-porea baino eskasagoa dogun ondasuna emon bear. Beraz eziña

danez laguntzea, negar eginaz eta bularrean "pekataria naz" esa-ten dogun artean lau kolpetxo emonaz kristaua izan ezkero, zein"ez dago eskubiderik" danak entzuteko moduan altu-altuan esanezkero, eleiztarra izan ezik. gurea bete dogu. Gainera kristauekoso errez daukagu, azken batean abadearengana joan ezkero.pekatuak autortu, barriro ez dala egingo norberen buruari esanezJaingokoaren parkamena eta bedeinkazioa artzen dogu peniten-tzia txiki baten ordez. Ez da makala tratua! Ala -ren jarraitzaileekgatzago dauke. Gainer,' gaur egun abadearengana joan bearrikere ez dago. taldeko autortzak direla. meza guzietan pekatuakparkatzen direla... erlijio au itzelezko "txolloa" da, mila eraeskeintzen deuskuzalako kontzientzia zuritzeko eta gauero lasai-lasai lo egiteko. Orrela gure burua garrantzitsuagoak diran bestearazo batzuetan euki geinkc.

Orregaitik ba, telabistakate guztiei mesede hat eskatuko neus-kioe. Urrengoko Gabonetan eta batez ere Gabon egunean etaGabonzarrean ez egizue atara tristetu egiten gaituen irudirik: ezjateagaitik sabela andituta daukien umeak, negarra dariola dago-zan gaisoak, baserriko kortea haino loiagoak diran eritetxeetandagozan zaurituak. pilatuta dagozan erbesteratuak, txakurrarenetxea baino txabola txarragoten bizi diren sendiak, kale ertzeaneskatzen dagozan ijitoak, lan egin gura eta ezin dabenak,... Irra-tietako esatariok ere ez kontatu antzerako gauzarik Gabonetakoerosketak egitera noanean autoko irratian alako gauzak ez diraatseginak eta.

Beraz, mesedez, gogoko izango neuke aingerutxuen Gabonkantak entzun, kaleetako argi koloretsu eta dizdiratsuak ikusi(lasai. ez daukat akziorik Iberdrolan), turroi marka guztien ira-garkiak ikusi, eta batez ere, udako kantu pozkarriak kantatzendabezan artean, titiak airean, erdi bilusik telebistan agertzendiran neska lirainekaz begiak alaitu. Nik, gorago esan danez, aaldodan guztia egin dot eta ezin dodanez besterik egin kontzientzialasai daukat.

ENRIKE ITXASALDE

EUSKERAZALEAK(Euskerea erabiltearen aldeko Alkartea)

BATZAR NAGUSIA

Euzkerazaleak Alkarteak urteroko Batzar Nagusia egingo dau, here Batzar-Etxea dan Larreategi'ko Kolon kalean, 14, 2n.,eskoian. urterrillaren 25'n. Egunean, arratsaldeko 8'retan.

Batzar orretan urteko ekintza guztien barria emongo da, diru-arazo guztiak zeatz agertuko dira eta Alkartearen Batzordeanaldakuntzak egiteko aukerea eskiñiko da: Lendakaria, Diruzaiña eta maiko bi aldatzeko. Bazkide guztiak dira eskubidedun auta-gaiak eskintzeko.

LENDAKARIAK

ASAMBLEA GENERAL

La Asociación EUSKERAZALEAK celebrará su Asamblea General Anual en su domicilio social en Colón de Larreátegui, 14,2", D" el día 25 de enero de 1997, a las 20 h.

Como puntos del Orden del Día se establecen los siguientes: I.- Exposición de actividades de 1995. 2.- Información econó-mica referente al mismo año. 3.- Renovación de cargos de Presidente, Tesorero y dos vocales. Todo socio puede presentar candi-daturas. 4.- Ruegos y preguntas.

EL PRESIDENTE

2

ELEIZEA

ALEJANDRO LABAKA ETAINES ARANGO

Martiri Berriak

Ecuador'eko Gotzaien Konferentzi'ko Batzar-gelan.indioen lantza bat dago orman esegita, onela dioten itzauekin:

"Le atravesó el costado con la lanza (Jn 19,34). /A la memoria del queridísimo Hermano MonseñorAlejandro Labaka Ugarte O.F.M.Cap.. Obispo Vica-rio Apostólico de Aguarico. Llevado de su amormisionero entregó su vida el 21 de julio de 1987 amanos de quienes quería, como Buen Pastor, protegery salvar. El ejemplo de su caridad suprema (Jn 15,13)significará simpre para los miembros de la Conferen-cia Episcopal Ecuatorial un apremiante llamado aservir y evangelizar con preferencia a nuestros her-manos indígenas (Quito. 10 de agosto de 1987)."

Eriotzaren seigarren egunera, Beizama'n egin ziranilletak. Garaigordobil, gotzaia buru zala, beste ogeita amarapaiz lagun zituala. Andik bi egunera (29-VII-1987)Donostia'ko katedralean, egin zan beste orrenbeste. JoseMaría Gotzaia eta 66 apaizekin. (Aldiskari NagusiaDonostia'ko Gotzaitegia. 438 zn. XXXVIII (1987) 888-91orrialdeetan).

Beizama

Intxur-menditik beera Azpeiti'ra dijoan bidean koka-tzen da Beizama'ko errixka eta bertan jai() zan Alejandro1920'garrengo Apirillaren 19'an, bederatzi seme-alabaizan zuen baserrian. Bera baño bi urte zaarragoa zanManuel. bere anaia, joan zan lenago Alsasu'ko Kaputxi-noetara. Gero, bera. Andik Sangüesa eta bertan egin zuenbare profesioa eta izena Manuel (bere anaiaren izena) deBeizama, artu zuen. Gerora, bere izen berberarekin ezagu-tuko genduan: Alejandro Labaka, alegia.

Emezortzi betetzeko, gerraren irugarren urtean, ots eginzioten kaki jaztera. Ez ziran egun onak eta RegimientoAmérica'tik Teruel'go frentera bialdu zuten, Muela deSarrion'era. Andik Valencia artu arte. La Quinta del Bibe-rón deitzen giñun, talde gaztetxo arrei; ez zan iñor entxu-fatu; oso-osorik joan ziran danak Aragoi eta Kataluña-alderuntz, burrukarik gogorrenak zeuden tokietara.

Soldaduzka-bearrak amaituta, berriro komentura,apaiztu arteko guztian. Egun on eldu zan 1945'ko aben-duaren 22'an. Andik bi urteetara, 1947, berak eskatuta,Txina'rako aukeratu zuten; bertan egon zan. 1953'garre-nean Mao'k etxera bialdu arte. Txina'k biotza ikutu zion.Ez zitzaion burutik galdu sekulan. Egun aietan Kaputxi-noek Misio berri bat iriki zuten Ecuador'eko Amazonia'neta ara joan nai izan zuan, beti mixiolaritzan jarraitzeko.

Mixiolari Ecuador'en

Quito eta Guayaquil'en linean ibilli ondoren. 1965'eanAguarico'ko Prefecto Apostólico izendatu zuten Erro-ma'n. Vaticano II'go Konzilioa aurrera zijoan, Aita SantuJoan XXIII agindu au eman zuanean: Datortela Prefekto

<Apostoliko gurtiak Batzar Nagusi onetara. Orrelaxe joanzan Alejandro Erroma'ra. Bare izenpe au "Ego Manuel deBeizama, Labaca Ugarte" amaika dokumentuetan dago;oien artean, "Ad Gentes" agirian. Garai aretan oraindikManuel de Beizama zeritzan, gerortik artu zuan bere bene-tako izena: Alejandro Labaka Ugarte.

Estabaida batean artu zuen parte Erri Txikien eskubi-deen aide ("defensa de los derechos de las minorías étni-cas) eta berarekin batera beste auek: Larrañaga eta Olano,kaputxinoak eta Gotzai auek: Tarancón (Oviedo), Jubany(Gerona), Pildain (Canarias), Garaigordobil (Los Rios).Anasagasti (El Beni-Bolivia): danctara, ogei Konzilio'koguraso. Zer nai zuten? Gai on-etarako agirian zeatzago etaluzeago erri txikien aldeko eskubideak, argitzeko, "PacemIn Tenis" enziklikaren arauera.

Burruka gizon adanak puskatu arte eta azkenik barrukopakea galduta, gorputzez eta buruz nekatuta, PrefektutzaApostolikuari bizkar eman zion eta lagatzeko eskatu zuan.Eman ere eman zien eskatutakoa (1970-VI- I I ).

Ondorengo, urteetan, Amazonia aldean Ian egiten duindioen artean: 1977'an Huaorani, indio taldea, bere kon-tu artzea agintzen diote. Amazonia'ko Misio aren buru ereebin zuten iru urterako (1979-82) eta berriro ere artarakoaukeratu. 1984'ean Gotzai egin zuten Aguarico'ko Eliza-ren Vicario Apostolico.

Huaorani'ko Senitarte

Gotzai izendatu baño leen, Huaorani erria bare eskuar-tean ipiñi ziotenean, lenengo lana izan zan, bertako familibatean bare burua txertatzea. Bertako "aragia" artzea, hua-orani biurtzea, Jainko'aren Semea giza-aragia artu zuanbezela. Ori egin zuan 1976'gn. Urteko Gabonetan. Barakorren berri erderaz eman zuan eta euskeratu ezkero, dau-kan "sorginkeria" galduko Juke. Ona nola esaten digun,biotza eskuetan dardaraz duela, gaua aien txabolan pasaondoren:

"Se hizo un nuevo silencio hasta que clareó eldía.

Me levanté inundado de una gran alegría. Talcomo estaba en paños menores, me adelanté hastael jefe de la familia. Inihua y Pahua, su señora; jun-

3

ELEIZEA

to a mí se hallaba ya el hijo mayor. Con las palabras"padre, madre, hermanos y familia" me esforcé enexplicarles que ellos, desde ahora, constituían mispadres, hermanos; que todos eramos una mismafamilia. Me arrodillé ante Inihua y él puso susmanos sobre mi cabeza, frotando fuertemente miscabellos, indicándome que había comprendido elsignificado del acto. Hice otro tanto con Pahua lla-mándole "Boto haca" (mi madre): ella posesionadade su papel de madre, me hizo una larga "camachi-na". dándome consejos. Luego puso sus manossobre mi cabeza y frotó con fuerza mis cabellos.

Me desnudé completamente y besé las manos demi padre y de mi madre Huaorani y de mis herma-nos, reafirmando que somos una verdadera familia.Comprendí que debía despojarme del hombre viejoy revestirme más y más de Cristo en estas Navida-des. Todo se desarrolló en un ambiente de naturali-dad y emoción profunda, tanto para ellos como paramí. sin poder adivinar todo el compromiso que esteacto puede entrañar para todos.

Me vestí de nuevo y ellos comenzaron a pregun-tarme cómo se llamaba mi padre, mi madre y mishermanos. Esto me sirvió para decir los nombres demi padre, madre y mis hermanos, añadiendo que.además, ahora tenía a ellos de padre, madre y her-manos.

Fueron ellos los que me hicieron caer en la cuen-ta del parecido de los nombres de mis padres con lossuyos: "lgnacio/Inihua. Paula/Pahua"

Cuando llegaron otras familias noté que Inihuales describía lo sucedido y volvían a preguntarme losnombres de mis padres y hermanos".

Andik urte batzuetara, Gotzai sagaratu zutenean, 1984-XII-9. here itzaldiak, an agurtu zitun anai arrebak: "Felisa,Kontxita eta lkañi maite maiteak"; baita ere Huaoranikofamilia ere: "auto bara, buto mepo. huaorani memorani...".Baña, Txina ere gogoratu zuan, berarekin maite-mindutabait zebillen oraindik, amesetan noiz ara joango, indio kris-tauez inguraturik, kristautasuna bertan zabaltzera...

Huaoraniko jendearekin izandako ar-emanak oso estuaketa ugariak izan ziran. Aietara join eta eiekin, beuren mizi-modura, bizitzen saiatzen zan. Ango izkera kasettetan artueta buruz ikasi: bertako eginda zegoen. Amar urte luzesaiakera onetan. Mixiolarien laguntzarik ez zitzaion seku-lan falta: baña, geien lagundu ziona Inés Arango izan zan.Alejandro Huaorani famili bateko senitarte eginda, urtebetera, agertu zan Inés au mixio artara eta arrezkero Ale-jandro'rekin bat eginda ibilli zan Ian onetan.

Gotzai

Amar urte auetan Alejandro'k ez du bataio bakar bategin, lagun talde aundia baldin ba'du ere. bertakoekin.Kristo da bere elburu eta indar-iturri. Erreketan-gora ibi-llaldi ugariak egin ditu mixiolariek lagun dituela. Azkenik,

elikoteroz egitea erabaki zuen, oianeko biotzeraiño eldu aalizateko.

Joan-etorri aidez eginda gero, erabakia artu zuten GotzaiAlejandro eta Inés Arango mixiolaria, jetxiko zirala, oiane-ko zabalgune batera, indio berriekin ar-emanetan jartzeko.Uztaillaren 20'an, astelena. Jeisterako tramankuluak aka-tsen bat izan, eta ondorengo egunerako utzi bear izan zuten.Ogeita lau orduko atzerapen onetan, denbora pasa. erregaliguztiak aztertu zituzten: eltzeak, aisto luzeak, manta etasoiñeko, janariak...

Ogeita batean, goizeko amar t'edietan, irtetzen du eliko-teoak. Ordu erdi bear dute. oianean zear. Tagaeri'tarren txa-boletara eltzeko. Erdiko enparantzan jeisten dituzte biak,Ines eta Alejandro euren erregaliekin. Zeruan aize-gailluaikustean, beko indio guztiak izkutatu dira. Jeisten dira Inéseta Alejandro eta bi eskuak ao-parean, deika asten dira:Zuen lagunak gera, emen gaude, zuengana etorri gera...Zeru-ontzia badoa eta biar etorriko dira, egi pozgarri auikustera.

Etorri ziran, etorri. Zer ikusteko'?. Alejandro'ren gorpu-tza billotsik, lurrean luze, amabost lantza bularrean, lora-sorta baten antzera, eta bere aldamenean, Inés iru lantzabioz-ondoan. Irriparra biak ezpañetan. Alta Goldaraz, Ale-jandro'ren lagunak, 15 lantza atera orduko, soldaduek iruatera zituzten aurretik. Beraz, 15 ez, baizik 18 sartu zizkio-ten Alejandro gotzaiari.

Zer gertatu zan? Naaste-borraste bat dago erdian etaarazoa naiko illuna da. Dana dala, eurak naita joan ziranTagaeri aietara, maite zituztelako, Huaorani zirelako, etaHuaorani erria "eurena" zalako...

21-VII-1987 / 21-VII-1996

Eriotzaren bederatzigarren urte-mugan, "VicariatoApostólico de Aguarico"'ren katedralean. Coca'ko Elizan,iriki da "proceso canónico diocesano", asiera emanez, alda-retara, bi martin auek, eramateko ekintzari. Ecuador'ekoGotzai gurtiak, 1994'ko otsaillaren 23'an izenpetuta, AitaSantu Juan Pablo I1'garrenari bidaldutako eskutitz batekineman zioten asiera ekintza orreri.

Badu Aita Santuak munduari "Tertio Milenio Adve-niente" izeneko here Eskutitz bat bialtzeko, martin zerren-da luze bat munduari eskeiñiz. Or azaldu bear dute, martinberri-benn auen izenak, Alejandro eta Ines. Merezi dugizon onen bizitza eta kristau-joera munduak ezagutzea,geure sinismenaren eutsigarri.

Asmo oiek lortzeko, indar asko du Ecuador'eko Gotzaigurtien eskabidea eta eurok eskatu dute, Alejandro etaInes, aldaretarako bidean ipintzeko, mixiolari lanaren mar-tin bezela eta danentzako eredu. Norbere bizitza besteenaide ematea da maitasunaren ezaugarririk aundiena. Orixeegin zuten Alejandro eta Ines'ek.

ANES'ek(SURGE'tik: mayo-junio 1996)

4

EUSKALDUNAK

CARLOS CLAVERIAEUSKAL ATSA NAFARROA'N

Nafarroa'rentzat egunaberexia izan da aurten-go Urriaren irugarrena.Iru Erregeen arrotz-etxeanaurkeztu du Carlos Clave-ria napar idazle ospe-tsuak bere azken liburua:"ABERZALETASUNAKEUN URTE NAFA-RROA'N". Erdaraz idatziadago liburu au.

Utsune aundi bat bete-tzen du gaur. Aberzale giro

zaigu

izarren antzera anitzeman zioten Nafarroa'ri. Ongi ikasi bearrak ditugu:MANUEL IRUJO, ARANZADI ETA JOXE AGERRE.

Gizaldiaren asieran bertze izar aundi bat euki zuen:Aita Evangelista de Ibero, gizon langillea ta aberzale su-tsua. Gazterik it zen.

Bertze aunitzen artean ortxen dago, aritzaren antzera,Santiago Kuntxillos; Aldundiko idazkaria.

Liburu orretan ezagutzen ditugu iru batzoki garrantzi-tsuenak: Lizarra'koa Fortunato de Aguirre'rekin, Tafalla'-koa Dosandabaratz'ekin eta Agoitz'koa Leopoldo Gar-mendia'rekin.

"EUSKALERRIKO ADISKIDE" taldeari garrantziandia ematen dio. Franco bizi zala oraindik berpiztu zutenberriz euskal atsa Nafarroa'n. Urrats oiekin asita zabalduda gaur arte erri aunitzetan euskal indarra. Geroxeago asi-ko dira gauzak nasten.

Bi zanbakiko liburu mardulonen egillea ezagu-na dugu Nafarroa'n. Ezda nolanaikoa. CARLOSCLAVERIA idazle langi-Ilea dugu, gizon argia, aber-zale ona, euskaldun ziñez-koa. Bereratzi liburu dituargitaratuak, baita ere millata irureun idazlan. Gaiakberriz Euskalerrikoak.Gure idazlea Iruña'n jaio-tzen da 1924'garren urtean.Amalau urtekin sortzenzaio euskal zaletasuna.Aita Eskolapioekin ikastenibilli zen; oietako batekEuskalerri'ko maitasunazkutsatu zuen. "Komerzio"ikasketak egin ondotiklanean beti jo ta ke sendiaaurrera ateratze arren, baitaere idazten aspertu gabe.Euskal giro ederra zabal-tzen ibilli zaigu beti. Artu-ro Kanpion'en jarraitzalleadugu, "EUSKALERRIKOADISKIDEEN" zuzenda-ria izana. Baita ere, Fran-co'ren ondotik Nafarroa'-ko Batzar Nagusian erria-ren ordezkaria izana.

Idazle ona dugu. Bere ustez, idatzitako liburuetatik ede-rrenak NAFARROA'KO ERRESUMAREN KONDAIRAda bat, eta bertzea azken liburu; auek ditu atsegiñenak."ABERZALETASUNA EUN URTE NAFARROA'N"liburua igazko urteko lana izan da.

Gure idazle onek maite du euskara. Ikasitakoak erabilt-zen ditu. Ba ditu ere sei olerki euskaraz egiñak. Nai niz-kioke argitaratu. Urrats oiek emanez Nafarroa euskaldunt-zen goaz. Gaiak ikusi bear eta izkuntzaren lotura.

Gure gizaldi onetan CARLOS CLAVERIA; IDAZLETA ABERZALE BEZALA Nafarro berriaren langille one-netakoa dugu.

Ezin aztu: aipatu ta goratu dugun azken liburua, etorri-ko diren ikerlarien oñarri berexia ta bearrezkoa izanen da.

Eskerrikasko.

LATXAGA

ederra agertzenNafarroa'n.

Liburu onek oñarri sen-doak agertzen dizkigu.Gauza jakingarriak ikastenditugu. Bat pozgarria: "LAGAMAZADA" delakoa.Nafarroa osorik batu etaaltxa zen Madrid'ko indar-keriaren aurka (1893).

Bertze berria, negar-garria: Lizarra'ko Estatu-tuari ezezkoa eman zionNafarroa'k. Gaur oraindikgertakizun orrek min ema-ten dio. (1931).

Bi ekintza oien itzaleanbizi gera. Giro orretan sor-tu ta azi da Nafarroa'koaberzaletasuna.

Idazleak dioinez, izen batzuek

5

EUSKAL-ASTEA

AITA SANTI ONAINDIA ELIZGIZON,EUSKALZALE, OLERKARI

EUSKAL ASTEA(EUSKERAZALEAK)

NON? Abenduren 2, 3 eta 4'an, arratsaldeko 8'retan.NON? Bilbao'n Eskolapiotarren Ikastetxean (Aida. de Recalde, 19'an)

EGITARAUA

2'an: Aita Santi Olerkaria. Izlaria: Murua'tar Jose Maria.3'an: Aita Santi Elerti-Edeslea. Izlaria: Olazar'Martin.4'an: Aita Santi Euskalduna. Izlaria: Zubikarai'tar Augustin.

Oarra: Asieran izlari bakoitxaren aurkezpena egingo dau Euskerazaleak Alkartearen zuzendari dan Zubiri'tar Iñaki'keta itzaldi bakoitxaren askenean, olerki baten bidez egingo da laburpena.

EUSKAL-ASTE ONEN BABESLE, BILBAO'KO UDAL BATZA DA

ZATOZTE EUSKAL-ASTERA!

DEIA 1996-11-28

EUSKERAZALEAKALKARTEAK AITASANTI ONAINDIAREN

OMENA BILBON

Urtero Euskerazaleak alkarteakBilbon antolatu oi dauan EuskalAstean, Aita Santi Onaindiarenomenezko jardunaldiak amaituziran atzo Eskolapioen ikaste-txean. Euskal idazle ezagunazanaren iru ikuspegi azaldu diraederto aste onetan: lirika-zalea,literaturaren edeslea, euskalduna,bere bizitza luzean zear.

Astelenean, berbaldia JoseMari Mujika gipuzkoarrak emoneban, bere gaia Aita Santi karmel-darraren barru-miñezko olerkiazala, oñarri lez euskaldunak berebaserriari dautson maitasuna artu-ta. Aita Santi barru-mifiezko iruolerkari nagusien artean (Lauaxe-ta, Orixe, Lizardi) sartzeko beste-koa dala esan eban Mujikak.

Asteartean, Olazar'tar Martinizan zan izlaria, eta onen gaia,

Aita Santi Elerti edo literaturaedesle. Euskal literaturaren edes-tiak (historiak) Mitxelenak etaVillasantek erderaz idatzi ebezan,baiña Olazar'en ustez, zabaltasunandi barik. Arlo onetan, AitaSantik ostera lan sakona eta zaba-la egin dau, izlariaren iritziz. Iruliburu, batez be, itzi dauz Onain-diak lekuko: Euskal literaturaikastoletan erabilteko eskuliburuoso egokia, baiña, Olazar'ekazaldu ebanez, gero ez deutsoeonartu "hatxe" barik idatzi ebala-ko. Beste lan bat, Milla EuskalOlerki Eder, 1953an argitaratua,benetan altxor ederra.Eguastenean Augustin Zubikaraiondarrutarrak Aita Santi euskal-dun lez zelakoa zan azaldu eban,guda-aldia eta bake-aldia gogoandirala.

DEIA 96-12-5

6

EUSKAL-ASTEA

AURKEZPENA

Jaun -andreok:

Urte onetako Euskal Astea atontzeko garaian, eskeintza-rik bidezkoen eta merezitakoena, aurten gure artetik joanyakun Aita Santi Onaindia'ri goratzarrea egitea, uste izandau "Euskerazaleak"en Batzordeak.

Berari buruz mintzatuko dira guretariko iru euskaltzaleondo ezagunak, bait-1a labur bada be, autortu bear dot, eus-kal elertiaren alorrean Aita Santi erraldoia izan dala, bereainbat eta ainbat tan, liburu, olerki etab... lekukoak izanik.Apal baizen gizon andi onek, laga dau euskal-elertian,iñoiz ezabatuko ez dan lorratz andi ta dizdiratsua.

Gaurko itzaldia Jose Maria Murua'ri, euskaltzale zintzota adiskideari dagokio, bere berbaldi gaia izanik: "AitaSanti Onaindia'ren barru-miñezko olerkiak". Murua Jaunadonostiarra da, Banketxe lanetan jardun izana, gaur zaar-saritua bada be. "Basarri" bertsolari ta idazle bikain etajatorraren adiskidea dogu, eta beronen lankidetzaz DiarioVasco'n euskal lan asko argitaratu dau eta argitaratzen diar-du. Olerkaritza ta bertsolaritza saillean ezagulari andia da,bertso-jartzaille saiatua izanik.

Orain, zuekin bera, Jose Maria Murua Jauna.

1996'eko Azilla'ren 2'an.

ZUBIRI'tar IÑAKI

AITA SANTI ONAINDIAELIZGIZON, EUSKALTZALE, OLERKARI

BARNE MINTZOAREN INDARRA

Aurkibidea

EDUKIA:

1. ITZAURREA

—Barne mintzoaren indarra

2. GURE KULTUR ETA GURE GIZARTEA

—Elizgizonak euskal kulturaren eragilleak.—Jaiotetxea eta familia.— On Joxe Migel Barandiaranen iritziak—Aita Santi Onaindiaren iritziak.

3. AITA ONAINDIA. ELIZGIZON -EUSKALTZALE-OLERKARI BATERA

— Martin Olazar, Euskarazaintzako leendakariarenitzak.

— Paulin Solozabalen olerkiak.—Joxemari Latxagak Aita Onaindiarekin elkarrizketa—Olerkia eta barne mintzoaren indarra

— Aita Santiren iritziak.— Aita Santiren olerkiak.

4. ONDORIOZ

—Jainkoaren billa

5. AMAIERA

—Aita Santi Onaindia gurekin.—Bertsoak

JOXEMARI MURUA-GOÑIK

EUZKERAZAINTZA 1 996

ALTA SANTI ONAINDIA OLERKARI(BARNE MINTZOAREN INDARRA)

1. ITZAURREA

AITA SANTI ONAINDIA OLERKARI. Ori da gauremen neri, egokitu zaidan gala, EUSKERAZALEAK etaEUSKERAZAINTZAK Aita Santi Onaindiaren omenaldi-rako prestatu dituzten ekitaldien barman.

Gure izar argi on Amoroton (Bizkaian) piztu zan,1909ko epaillaren 3an; bere bizi guztian ain maite izanzuen Atxuriarte baserrian. Eta dakigun bezela, aurtengootsaillaren amaikean, Zeruko Aitaren etxera bideratu zi-tzaigun.

Orain dala gutxi, Euskerazaintzako maixu ta lagun agur-garriengandik beren batzarretara joateko deia jaso nuen. Nidei on gogoz arturik, laguntzaille izateko asmotan urbildunintzaien. Obeto esanda, ikasle zintzo. Eta orrela gaur, poz-pozik aurkitzen naiz beraien artean.

Olerkari aundi bati buruz iritzi oso bat emateko askojakin bear da. Ni ez nator aide orretatik. Ba dira lan orri el-tzeko nik bait-10 askoz ere gaitasun aundiagoa dutenak. Bataipatzekotan, jo dezagun Juan Mari Lekuona batengana.Aita Santi Onaindiaren "Olerki Guztien Bilduma" liburua-ren. leenengo orrialdeetan, antxe dakar azterketa bikaiñaJuan Marik. Nik ez det aipatuko ez metrikarik, ez irudirik,ez sormenik.

Elizgizon eta olerkari Alta Santi zanez gero, Euskera-zaintzako lagunek ba zuten norengana jo ere zuzen zuze-nean. Eta emen Paulin Solozabal aipatu bear, elizgizon etagoimallako olerkari izanik, ainbat lan eder argitaratutadituana.

Baiña oriek orrela izanda ni omen nago eginkizuna betenaiean, eta aurrera jarraitu bearra daukat.

Sarritan irakurria det Aita Santiren lan ederra, eta berejardun orren miresle aundi bat izan naiz; bai euskera aide-tik eta baita ere, bere BARNE MINTZOAREN INDA-RRAGATIK. Beraz, Aita Onaindiaren olerkiek niregan utziduten ikutua adierazten saiatuko naiz.

Neure ustea, aita Onaindia olerkaritzaren bitartez eregure Erriaren barneko korapilloak askatzen saiatu zan.

7

EUSKAL-ASTEA

Euskalerriko mingostasunak sortzen zizkioten malkoakbarnera isurtzen ha zekien: eta Jainkoaren soroa landuz bai-ta gaziak gozatzen. AZKEN BATEAN BERE ARDATZNAGUSIA LORATZEN ZITZAION. ELIZGIZONARE-NA. Jainkotiar aparta, apala eta nekaeziña goi-lan orretan.

Ni, lantxo au burutzeko, here BARNE MINTZOARENINDARRAK niregan utzi duen urratsetik bideratuko naiz,olerkaritzaren teknikak aide batera utzirik leen esan dedanbezela.

2. GURE KULTURA ETA GURE GIZARTEA

Labur-labur bada ere aipa dezadan bidebatez Aita Santi-ren sentipenen inguru giroa.

Gerra garaiean kanpotikako erasoaldiek leertuta utziziguten Euskalerria. Aita Onaindiak, beste askok bezelaxe.gertutik. oso gertutik. bizi bear izan zituen ordu beltz aiek.

Gaur egun berriz, gure sorterri maite au. oz ote zaigubarnetik leertzen ari? Elkarren arteko leiaz sakabanatutagabiltza. Gure kulturak sastada galantak artuak ditu kanpo-koengandik. Eta guk. euakalduok. gaur egun, zer egitendegu?

Ba dirudi gerrate baten ondoren bizi gerala. Euskerak,Euskalerrian ibiltzeko pasaportea bear du. Bai alajaiña! H-izkia da pasporte orren izena, eta on gabe bide geienak itxi-ta dauzka. Eta bizkaierak. gaiñera. millaka urtetan sustrai-tutako bizkaiera indartsu eta oparotsu orrek, pasaportea ezdu naikoa: Aditza, here aditz gozoa etxerako utzi bearradauka, eta etxean ere ba du eragozpenik. Umeak eskolatikitzulita, ikasitakoaren arabera, sarritan onelakoak esangodizkizue: "Ori ez da orrela esaten". Negargarria benetan!Eta oker bideak ez badira zuzentzen, bizkaieraren etorkizu-nari buruz, zer esan?

Bizkaiera ori. Aita Santik, euskaltzale jator-jator ark,umetan. etxean. -baserrian erro-errotik— ain ondo ikasi, etagero bere kultura mailla aunditik jakite-egoz jantzi zuena,Lizardiren amets ona egi biurturik.

Elizgizon zan aldetik, gure Erriak fede bidetan azkenboladan izan duen aldaketaren aurrean ez zuen etsi. Or jar-dun zan, malkoak barnera isuriz, gozo-gozo. Kristorenmezua zabaltzen, biotza eta eskua luzatuz bear zuen euz-tiari.

Bi gertaera negargarri datozkit burura. Iritziak iritzi. etagaizki esaka jardun gebe, besterenak errespetua ez al mere-zi? Bi gertaera orietan gaizki esatea izan bait zan bi neska-toren aotatik entzun genuena. Ara nola:

Donostiako Victoria Eugenia antzokian giñan, 1993kourtarrilla zan. Eta bertsolariek Alta Onaindiari, AlfontxoIrigoienekin batera, eskeiñitako omenaldia ospetzen zan.Neskatxa gaztetxo bertsolari batek. ez dakit zenbat metroluzeko atzaparrak erantsi zizkion elizari. "atzapar oriekineuskera menperatzeko", esan zigun. Egia azpikoz gaiñerajartzen danean orrela azaltzen dira istoriak. Ez jakiñak esanarazten dituen kontuak geienetan gazteen aldetik. asmo txa-rrik gabekoak, nolabaiteko edestia azaldu naiean. Berenkabuz baiño besterenengandik jasotako iritziz noski. Etagure Aita Santi, berriz, -barneko korapilloa ederki gordeta-omenaldiaren amaieran, irripartsu, -paketsu beti zan beze-

lakoa— aurkeztu zan agertokiaren erdian, esker ona emate-ko omenaldiaren eratzaillei eta entzule giñanoi. Eta bertsogaiak aipatu zituen. Bai ederki aipatu ere! Leu-leun auxeesan -Lion gaxztetxoari: "Gaiak zabaldu egin bear dozuezbeti gauza beral esaten jardun bank".

Beste batez, au Durangoko azokan. Maiburu zan, idazlebatzuren lanen aurkezpenean. Neskatilla gazte olerkaribatek, here lanaren ben-i ematen ari zala, eliza ikutu gabeez zuen utzi, bai ikutu zorrotza ura ere! Berriro ba zirudienbesteren utsuneak elizaren akatsak zirala. Neskatilla arkaurkezpena bukatu ondoren, aztertzaille Aita Onaindia iza-nik. itz goxoz eta maixutasunez goraipatu zuen neska oler-kariaren lana. eta azkenean onale amaitu zuen: "Eta orain-diño asko ikasiko dau". Orrelakoa genuen pure praile-oler-karia.

"Euskerarekiko elizaren aginite moduko ori" -batzurenustetan— egi borobilla esateko. MAITASUNA esan bearkolitzateke.

Juan San Martinek 1968garren urtean "Escritores Vas-cos" izeneko liburu bat argitaratu zuen. Or azaltzen diranidazleak zenbatuta, emaitza auxe ematen digute: Guztira413: eta orietatik 188 elizgizon. Ba da zerbait!

Leen eta orain elizgizon askok eta askok, orrela agertuizan digute euskerarentzako maitasuna. Bere eginkizuneanalegia.

Aipa ditzadan iritzi jakingarri batzuk.

Ara ON JOXE MIGEL BARANDAIRANEN it_uk

Bere illoba Luisek biografian azaltzen dizkigu:"Ataun Ama Lur" ataletik artua:(...) "Gizonak ezieran izan duen giroak alako bereizta-

sun bat ezartzen dio Bere espirituan, oeste giroekin erabatnaasten ez den bereistasun bat".

"Baserriko bizitza" atalean:(...) "Familiako goxotasuna pertsona geienei barruraiño

sortzen zaie, baserrikumeei batez ere; giro ori gizonarentzatbiziena, sarkorrena, iraunkorrena, eta denboraldi luzean.bakarra bait da"

Eta are ALTA ONAINDL4K dioena:

"ZER" aldikaritik."NERE JAIOTETXEA" du izenburu idazkiak. Atxu-

riarte baserrira ikustaldi bat egitera joanda gero idatzizituen lerro batzuk artu ditut:

(...) "Nire loba Floren, azken batean, pizkat aurreratuta,oiuz asi jakun: "Emen, emen dago!" An egoan, egon be,gure baserria, gure jaiotetxea. Atxutiarte, piñu-estalkiz gor-deta. Beerantz joian eguzkiak, ler osto artetik. maitekoremotsazan azken erraiñuzko loxingak. Eta sorginduagoegian onek nire sortetxea. lpar-ekialdera hegira datza nirejaiotetxe matzala, leenago solo. landa ta fruta-igali zuga-tzez esitua, gaur dana piñu-insigniz baltzez josia".

"Biotzaz eztanda! Ez dakigu zer adierazo! Azkenez,danok bateka poz-oiuka: "Agur! Agur, oillo-lur! Agur, jaio-tetxe laztan! Barriro guk malkoz. Eskerron jario daukat nikbiotza. Zu laga ta urrindu nintzan ni; bait-1a etzaitut iñoiz

8

EUSKAL-ASTEA

aztu! Eskerrak zuri izan naz nazana. Eskerrik asko. diñozut.neure baserri eder! Zeurea nozu! Zeurea izango!".

ALTA SANTIREN BESTE PASARTE BAT. 'Were Base-rria'' i :eneko poema lihuru (War, here it:aurrean:

(...) "Ni ez naiz baserrian bizi, ez naiz baserritar lanetanari. Baiña baserri txairo baten altzoan jaio nintzan; beraz.maite dot baserria ta onik zabalena opa diot. Orixegaitikidatzi dizut poema au, egiazko baserritar banintz bezela.Eusko baserria iraun dedin, nai dot biziro. NERE BARNEARNASA dira bertso aalik ondoen biribilduak".

"Nere barne arnasa" dio.Jaun-andreok: on dana, ez al da poesia bete betean?Ataungo jakitunaren itzak eta Aita Onaindiarenak iraku-

rrita, ez da zail jakitea, nola eta zergatik izan duten, ainbateta ainbat elizgizonek here jaioterriaren kulturarekin ainlotura estua, or euskera nagusi dalarik. Betidanik ain zapal-dua izan dan gure euskera maite au.

3. RITA SANTI ONAINDIA, ELIZGIZON, EUS-KALTZALE ETA OLERKARI BATERA

Aita Santi, elizgizon, euskaltzale eta olerkari batera.Zergaitik? Bada, nere uste apalez, uztertu egiten zituelakoiru eginkizun oriek bere jardunean.

Aurreko lerroetan Aita Santi eta On Joxe Migelen itze-tan argi eta garbi adierazten zaigu, zergatik izan duten eliz-gizonek ain lotura estua beren jatorrizko kulturarekin.Gurasoengandik jasotako kultura orrekin.

Ondokoetan -besteren iritziekin batera— Aita Santirenitzetara joko degu berriro. Iritzietara eta olerkietara.

Eta atal au asteko, auekra ederra ematen dit PAULINSOLOZABALEK, elizgizon eta olerkari dan aldetik. AitaSanti il ondoan, Euskerazaintzako aldizkarian, olerki ba-tzuk eskeiñi zizkion. Begira, zein ederrak diran!

AITA SANTI ONAINDIA EUSKERAZAINTZAKOA

Zeru izarrak zabaldu eutzunargia Euskalerriraizkuntza eta jendetza batenalor bikain zabalera;dana zenkusan eder-miñetandeika biotz barrenera;lagun zakiguz euskal semeaeskuak jalkiz lanera.

Erantzuera jatorra izan zansemeagandik deiari,gorputz, gogo ta bizi guztiaeskeinduz dei maiteari:goiz ta arrartsalde urratu ziñanabestuz maitasunari:arbaso erri ta Euskadiri tabere Jaun ta Jabeari.

Jakituriaz sortuak sortuolerki bikaiñenetan,iñoiz ez ziñan miñez antzutuederraren lerroetan;amai bagea izan be ba daEuskalerri ederretan;beregan dauka arantza zar batneke-samin astunetan.

Liburu sakon aundi ederrakbenetan agurgarriak,euskal itzetan sortu zenduzanbetiko aipagarriak;zeru ta lurra alkartu dozuzoroituz zoriontsuak.ta aren idatzi zorgarriakjarririk euskeratuak.

Ezin dot aztu, ezin dot itziolerkien sariketa,zenbat Ian batu zenduzanelertiak bizkortuta;eskola antzo biur zenduanLarrako olerkaritza,Onaindia zan buruzagiaolerkarien ardatza.

Paulin

Beste iritzi batzuk.

MARTIN OLAZAR EUSKERAZAINTZAKO LEENDA-KARIAK:

Alta Santiri. EUSKERAZALEAK eta EUSKERA-ZAINTZAK eratuta omena eta goratzarrea eskeiñi zitzaion,aurtengo urrillaren 19an. Irudi bat ipiñi zaio Larrako iturriondoan. Ekitaldiaren barruan Martin Olazar elizgizon etaEuskerazaintzako leendakari danak, Aita Santiri buruz iru-diaren aurrean esan zizkigun itzetatik jasoak:

Idazle ugaria eta jatorra.—Izlari oparoa eleiza. baseleiza naiz parrokietan.—Elertiaren aztertzaille gorengoa.—Lirika edo barru-miñezko euskal olerkaririk oneneta-

rikoa.—Itzultzaille trebe eta iraunkorra.— Euskeraren irakasle maitagarria.—Euskalerriaren eta euskaldunen indartzaille.—Eleiz-gizon apala eta Barri onaren lekuko ziurra.—Adiskideen adiskide.—Bizkaiko euskerearen aldelari.

Martin Olazar eta Paulin Solozabalek, ornar, ederki askoazaltzen digute Aita Santiren maixu-lan ugaria. Batek itz-lauz. besteak neurtitzez. Biak trinko-trinko laburpenmamitsu batean.

9

EUSKAL-ASTEA

Eta JOXEMARI LATXAGAK, eli_gi=on eta Euskera-=aint_ako kideak:

Aita Santi Onaindiarekin izan zuen elkarrizketa batenadierazpenak ematen dizkigu Epailleko Euskerazaintzarenaldizkarian. Jakingarri zabalak, mamitsuak eta zeatzak.Nere lantxoari zuzen-zuzen dagokion pasarte bat jaso der:

"— Latxagak: Nola egiten dituzu olerkiak?— Aita Santik: MAITASUN aundia ta indarra euki

ezkero, zaletasuna agertu ta alegindu egiten dozu, ta norbe-ra zai egon ezkero..."

Ni, Aita Santik bere olerkien bidez niregan utzi dueneragiña azaldu nairik aalegintxoa egiten ari naiz.

Aita Santik bere iritzietan agertzen digun sentipenenarabera, BA DIRUDI ANTZEKOA ZUELA OLERKI-GINTZA BERE GOI-GOGO JARDUNEAN; eta ez xedeedo elburu. Olerkia beretzat, ez dirudi leia utsa zanik etaildo orretatik BATERATU EGTTEN ZITUEN BEREEGINKIZUNAK, AU DA: ELIZGIZON, EUSKALTZA-LE ETA OLERKARI IZATEARENAK.

AITA SANTI BERAREN ITZETARA JO DEZAGUN:

"GOIZNABAR" olerki liburuaren itzaurretik artuakdaude.

(...)" Erri-talde antxiñakoenak be, poesiz abestu izan oidabez euren BARRU SENTIPEN gartsuak.

(...)" Olerkia BARNE-INDAR ixillak darabil, jantzieder sotillea lorekatua. Pentsamentuak eta biotz - ikarakdagie mamiña

(...)" Neurtizlariak, ba du SENTIPENIK ugari eta pen-tsamenturik naiko.

(...)" Poesi lanean BERE BARRUA ustu bear dau gizo-nak: baiña ez dago bakarrik, here antzeko asmo dauz ingu-ruan, eta inguruko orrein larri ta egon eziñak be aizatu bearditu.

(...)" Olerkaria munduaren LARRI-MIÑAK abestensaiatu da.

(...)" Mundua aurrera doa, abiada ikaragarrian; -jarrai-tzen du Aita Santik esaten-, ez, gaur ez gara bizi orainlareun edo eun urte lez, ezta orain berrogei urte lez. Ordu-ko poetak ordukoa kantatu eban, gaurkoak gaurkoari (...)Ordukoak eta betikoak dira berriz gaiok: GOI-BARRUKEZKA. MAITASUNA.

(...)" Bilduma onetan be, guztietatik datoz. NI ELIZGI-ZONA naz. Eta zillegi yat maite gaietan murgiltzea? Zer-gatik ez? Ez gara guztiok BIOTZ BATEN jabe? Nire mai-te kantetan, alan be, ez billa iñoiz be maliziazko zerik".

AITA SANTIREN ESALDI BATZUK, "Felipe Arrese-beitiaren Olerkiak" liburuaren itzaurrean:

(...)" Erriaren TAUPADA zaindu.(...)" Gure BARNE MINA nasi ta biztu arotzeko orrela

zorroztu oi jako olerkariari.(...)" Gure jakitez ez dogu geiegi arrotu bear.(...)" JAINKOAK ORRELA NAITA.

(...)" Gizon zoli gartsua ERRIAREN SAMIN GOR-DIÑA kanta naita.

(...)" BIOTZ ZABAL izanik.(...)" Barrenago atxurtu nai ezkero iru iturburu ebazan,

batez be gure olerkariak: -dio Aita Santik Arresebeitiariburuz— Adimena, irudimena, ixio ta BIOTZ-LEZA.

(...)" Leenago esan dot, -jarraitzen du Aita Santik—EUSKAL OLERKARIAK EZ DAU IRUDI TA ASMAKI-ZUN BILLA ZETAN EGONIK. Jarri bedi Iparragirrerenantzera "Zoraturikan zabal-zabalik begiak" ta orra apaldigartsuak zegaz jantzi, lora pitxiak nun ebagi.

(...)" JAINKOA MAITE DAU, ta arengan biotz jasorik,Aren lege jakintsuak goratzen ditu, AREN EGIÑEN OSO-TASUNA ABESTU. (...).

Oneraifio Aita Santiren iritzi mamitsuak. Iritziei erepoesia darie. Eta ondo asko oar gaitezke, zer nolakogarrantzia ematen dion BARNE MINTZOARI...

AITA SANTI ONAINDIAREN OLERKI BATZUK:("Goiznabar" liburutik artuak)

KRISTO

Sar zara nire baitan,ta zurea, bai, maitezorion betea!Ez asmatu, ez esan,gizona alegin arren,ezin lengoxea.

OLERKARIA

Ez daki norantza: doiñuz josia,korkor doa gure olerkaria.GOI-argia dau ixuritzen,biotzak orruz dardaratzen.(...)Baiña olerkari, jo ik doiñua;eta, kanta, garrasi; ESNA MUNDUA!Oa leiatsu euskal lur gaindi,ta egik didar, oiu zoli!

BAKE

Bake, zer ete zaitugu?Zer ete zure ona?Bake eder! Ta zure billadabilkigu gizona...

Aingeruak gaur dabese,"GORA JAUNA ortzean,ta bakearen zoriagizonari lurrean"(...)

10

EUSKAL-ASTEA

Goraizu gizon ertuna,zure aitzin-erpiña,ta aintza! GOGORA JAINKOA,orrena baita diña.

BETI EUSKALDUN

Ez gara ilkor! ... Ez ete?...beti zarreko ta berri...JAINKO, zer, zar euskal erri,zar biok beitez zoragarri!

JAINKOA ortzi goitik,beian gure lurra jori...Euskal lur,euskal erri!JAINKOAK EGIÑA ZARA ZU,mendi ta ibar narotsu.

Lurrez ez zara zabala,baiña fedez bai garbala.Osorik zaitugu lerden,egite garbitan guren,EUSKAL ERRI,LUR MAITE:JAINKO TA ERRI ZAITE!

Zure sabel emokorrakbeiñola gatzatu nindun,eta miñak ikutuaorain nabil zauridun.Euskal lur,oillo-lur:Nadin beti euskaldun.

Onaraiño Aita Santiren iritzi goitar mamitsuak eta oler-ki sakon biribilduak.

4. ONDORIOZ. Jainkoaren billa

Arta Santi Onaindia, poeta eta olerkari, Jainkoaren billa.Zergatik poeta eta olerkari?

Arta Santik bereŕi eeiten ditu.

Onela:(...) Pentsamentuak eta biotz ikarak dagie mamiña. Aza-

la edo jantzia, barriz, itz, esaera ta irudikizun bikaiñak.Biak doaz lerro bardiñez... Goiko argiaren sorpena da oler-kigintza, or zati bi, olerkia -olerki, poesia.– poesi, egindaroenak. Norbait izan daiteke poeta, baiña olerkan txar:Ez daki iñundik be bere gogapen eta BARRU -ZAUSTA-DAK soiñeko dotorez jazten. ("GOIZNABAR" liburutik).

Eta "Aita Santi Onaindia Olerkaria" gaiari buruz ari nai-zela, bearrezkoa det maixu aundi baten iritzietatik zatitxobat, bada ere, artzea.

JUAN MARI LEKUONAK, goimallako olerkariak, San-ti Onaindiaren "Olerki Guztien Bilduma" liburuko itzau-rrean:

(...)" Estrofismoan Aita Santik egiñiko lan ederra.(...)" Lirikotasun indartsua.(...)" Bi liburu mardulak eta arnas haundikoak, "GOIZ-

NAB AR" eta "NERE BASERRIA".(...)" Esan daiteke metaforizazioak eta metrikak zeriku-

si haundia duela Alta Onaindiaren poetikan eta olerkigin-tzan.

(...) Batez ere metaforetan eta erritmoan bere emaitzagauzatu nai luken olkerkari dugu".

Labur zurrean itz gutxi batzuk artu baditut ere, naikoaadierazten digute.

Aita Santi poeta eta olerkari aundi bat degu aide guztie-tatik.

Gera bedi ortantxe adituaren iritzia.Nerea apalagoa izan bear nai ta nai ez. Iritzipen osorik

eta zeatzik nik ezin dezaket eman. Bego eginbear on JuanMari Lekuona bezelako jakintsuentzat.

Ni, erri xeearen barruen dagoen bat izanik, Aita SantirenIan ederrak niregan izan duen eragiña azaltzen nabil.

Leiaketetarako ere idatzi zituen okerkiak. Baiña neureustez, olerkigintza beretzat zerbait geiago izan zan. AitaSantiren iritzietan eta olerkaritzaren osagaien oiñarrianELIZGIZONAREN MEZUA dager. Teknika eta sormenazgain beste zerbait sakonagoa nai digu erakutsi. Elizgizonda, eta here olerkigintzan leku aundia du BARNE MIN-TZOAREN INDARRAK. Tresna duela esan dezakeguolerkigintza; aldi berean artea ere izan dedin pertsonen bar-muiñen baregarri, pake sortzaille, gorroto itogarri...

Azken batean, esan dezakegu olerkaritzaren bitartez ere,Aita Santik JAINKOAREN MAITASUNA txertatu naiizan zuela.

On Joxe Migel Barandiaran "Doctor Honoris Causa"izendatu zuten Unibersidadean "El Sabio de Ataun" dei-tzen zioten. Goi maillako zientzi-gizona zala esango zansarritan. Berak berriz auxe zioen: "Ni batez ere apaizanaiz". Eta era berean Alta Santi batez ere elizgizon genuen.

Aita Santik olerkigintzaren bitartez ere, here sormenekolanekin eta besterenak bultzatzen; beraz, egille eta eregilleezanik, asmo nagusi batzuk izan zituen: Gure gizartea bare-tu, pertsonak elkartu, asmotan batu, eta ama euskerarenErria, Euskalerria, fede gaillurretara bideratuz, JAIN-KOAREN SOROA LANDU.

AMAIERA

5. AITA SANTI ONAINDIA GUREKIN

Une batez, Aita Santi Onaindiaren olerki girorik aldanadin musikarenera.

Nolakoa ote zan Julian Gayarreren aotsa? Ez dakigu. Onona zala edestiak azaltzan digu. Baiña besterik ez genuen

11

EUSKAL-ASTEA

artu. Edisonek artean magnetofona asmatu gabea bait zuen.Erronkariko abeslariak bai omen zuen arazo orren kezka.Bein batean, Julian Enziso adiskideari, biak zaldi gaiñeanzijoazela Erronkariko bideetan barrena, au adierazi omenzion:

"Antzeztari baten aintza, gaueko loa bezelakoxea da.Margolari batek, poeta batek, musikagille batek bere egin-tzak uzten ditu. Guregandik, abeslariongandik, zer geldi-tzen da? Deus ez".

Barka ezaidazue etenaldi antzeko ori, aldi berean, kon-trajarreran, lokarri nai bait du izan. Zergatik? Bada, Gaya-rrek, gure napar-euskaldunak, operan izan zuen maixutasu-na eta bere aots paregabea betirako galdu genituen. AitaSantiren lanak ordea, here egiñak eta here eragiñak, bizi-bizirik, emen gelditu zaizkigu. Beraz, gure artean jarraitzenduela ere esan dezakegu.

Donostiako "El Diaro Vasco" egunkarian -Basarri mai-xuaren bitartez "Nere Bordatxotik" izeneko saillean-, ber-sotxo batzuk eskeiñi nizkion Aita Onaindiari; 1993gn.Urtekoak dira. Eta aurreko itzetan esan dedanaren arabera,alegia: Aita Santik gurekin jarraitzen duela; ba dute gaur-kotasunik neure uste apalez. Beraz_ zillegi bekit, bertsooriekin eginbear oni amaiera ematea.

1996ko GabonillaJoxemari Murua-Goñik

Aita Onaindiari

Ementxe ni bertsotanLarran ate joka,eta neure gogoabertan nai det koka.Aita Onaindia oraspaldi dago -ta,nik berari onenanai nioke opa.

Amoroto errian,Bizkaiako parte,izar ori piztu zanorain ainbat urte.Larogeitairu dituba da naiko tarte.bere ospe aundiaegiñak dakarte.

Eskerronak bultzataausartutik nator,Donostian bizi naiz,Larran zaude zu or.Zure zabaltasunakba du ainbat alor,euskaltzale aitagoi,baita fraile jator.

Gure kultur gaietanbeti zu nabari,baita Jainko bidetan,ortik olerkari.Zure uzta ederrakbadu naiko gari,aldatz pikuan betiemanik ugari.

Neure ezerezeanzuri bertsotan gaur,mendigoizale bait naiz,ta zu berriz gallur.Ur gardena nai dunakzugan ba du murmur,Jainkoa da zurekin.Aita Santi, agur.

Joxe Mari MuruaDonostia

AITA SANI'IEUZKO OLERKARI

Barne miña dot etsi eziñaizugarrizko samiña,nora joan da euskal maisuagu emen bakar itzita:euskal parnaso guen kaletikal zagoz guri begira...itz eta kantu bijoakizuzzeru goiko erreiñura.

Almen ederrez ondu zinduzanezin obeto jantzirikburua argiz, biotza maitezgizatuasunez beterik:urretxindorren irudi ziñaneuskal semea bizirik,zure olerki zoragarriabarne miñez ixuririk.

Ederra zendun biotz gidariolerki bikaiñenetan,jakituriaz loraturikooldozmen argitsuetan;barneko mina ezarri zeuntsanolerkiari egitan,gure izkuntzak autortzen zaituertilari goienetan.

PAULIN

12

ALBISTEAK

ARGIUv1EAK

T.V.E.'ko Gauzak, Ora pro Nobis.

—Madril'go Telebistak ez daki Ondarroa Gipuzkoandagoen ala MutrikuBizkaian.

— Ezta Plentzia San-tander'en dagoen be.

— Eusko Jaurlari-tzak egin bear leukie,Euskalerri ' ko mapabat duban emon.

—Geure erriak nundagozan ez ba ' dakie,nola jakingo dabezgeure Fuero Zaarreneskubideak...

—Bape ez dakie.—Jakin nai be ez.— Madril'go jaun-

txoak geuri Ratas esan eta orrekin naikoa dabe.—Aspaldian gertatutakoa esango deutzut: Aita Santu

Woytila oso ibilkaria da.—Bai, ungrianuen antzera.—Joan zan Brazil'era eta an auxe esan eban: San Pao-

lo eraiki ebenak bi Jesuita onek izan zirala: Noriega etaAntxieta. Onengatik, izlari españolak bere kontura: (Porcierto de Canarias).

—Antxieta Canarias'koa?—Antxietak ez al dira Iraurgi ballarakoak, Azpiti

ingurukoak?

— 42 gradutik 45'era lurrunen edo lurriñen boratasu-nak eta gelarenak, berriz, % 88 gradu ezetasun.

—Ori konplikaziño asko da.—Ba, bi alditan ordu-erdi lurrunak artzea naikoa da,

birus guztiak akabatzeko.

HOAC eta CCOO (Vida Nueva: 20-x-1996)

—Zer da HOAC ori?— Ekintza Katolikoaren Gizonen Elkartea.—Eta, orrek badau zer ikusirik Comisiones Obreras'-

kin?— Antonio Gutierrez, CCOO 'ren idazkari nagusiak

Comisiones au, beste HOAC'eren gabe, ez litzake izango.—Gauza arrigarria benetan.—Mundu onetan gauza arrigarri asko gertatu da baz-

tarretan: oraingo Jauntxo "filipito " ugari bizi izan daElizaren gona-azpietan; gero aide batera utzi ba 'dau ere.

Onek, beintzat, aitortzen dau laguntza ori...—Ez ornen da sekulan astuko, CCOO taldetxoan asi

zanean, zer laguntza eman zioten HOAC'eko zenbaitgizon eta emakumeek.

—Eta, orain, zer?—Orain eta gero ere, bide estuetatik bide zabalera

irteteko, bearrezkoa izango omen da orrelako talde batgizarte -burrukarako.

—Ona ustegabeko Peru.

Lisieux'ko Teresetxo Donea

— Eun urte betetzera doaz bereeriotzaren urte-muga onetan.

—Gazterik il al zan?—25 urte, aunki baten laurde-

na, jaiotzetik eriotzaraiñoko berebizitzaren tartea.

— Eta, denbora ain txikian,Done ain aundia egin al zan, ba?

- Aizkeneko denbora auetakoDonerik aundiena izan zala, esaneban Pio X'garren Aita Santuak.

—Zer egin eban ba, ain aundi izateko?—Bera txikia izanik, Jainkoganako maitasun aun-

dia agertu. Maitasun orrek igo dau goieneko maillata-raiño.

Lurrunak eta Otzitukeriak

—Jerusalem'dik etorri zanberriak, onela dio: Gure ama-mak eukien arrazoi otzituke-riak eta katarroak lurrunagazsendatzen ebezenian.

—Amen ez da iñor senda-tzen lurrunagaz bakarrik

—Ez ekien zelango bero-tasunagaz artu bear ziranlurrunok.

—Zelangoa biar dau, ba?

1 3

ALBISTEAK

—Txikitasunean agertzen da aunditasuna, esaten eban Abadeen paltagure Arropain'go aitabitxik.

Cuba'ko Castro

Ikustalditxo bat egingo omen dautso Aita Santuari...— Baña, Castro onek ez al dauainbeste urteetan Ekizaren aurka-ko burruka egin?

- Bai, baña asieran ez omen zanorrelakoa. Errosario santua es-kuetan, egin el eban SierraMaestra'ko iraultza.—Errosarioakin?—Bai, eta prailleak laguntzaillegudarostean. Nik bi, Arantzazu'-ko franzizkanoak, esagutzendodaz neure errian.

—Gerratean geure abadeak ibili ziran antzera...—Berdin, berdin.—Eta, nun dira orain praille orreik?—Alde egin bear izan eben, Castrok jaurlaritza artun

ebanian eta geure artian dabiltza.—Eta orain, zer ba? Kubak iraultza-bide barriak artu

bear dauz, ala?—Alan emoten ote daben... Bañan, Castro ez doa

zuzenean Aita Santua ikustera.—Zertara, ba?—FAO, Nazio arteko Elkarteak, Erroma'n dau bere

bizi-lekua eta FAO'k dau mundu osoko janarien ardura...Eta Cuba 'k janariak bear...

—Ordua erderaz esatan dana: "Por atún y a ver alDuque"

Mogol-eritasuna

—Aspaldi irakurri neban eritasun orren ben-i.— Zer berri?—Franc S. Lejeune jaunak onela esaten eban: Gaurko

egunez esan ezin eritasun ori sendatzerik dagola.—Zertan dago eritasun ori?

- Sortzearen akats bat da: 46 kromosoma izan bea-rrean, 47 agertzen dira. Ezagutze berri oneri "Trisoma21" esan ei zako.

—Eta, gaitz orren arriskua nundik sortzen da?—Gurasoak zaartxoak izatetik eta sortze-aurkako pil-

dora artzetik ugaritzen omen dira...

— Abadeak palta omen dira gaurko egunez.—Ugariak ziran, ba?

- Bai, orixe. Odolosteak bezela egiten zituzten garaibatean.

—Orain gaztau dira.— Alan be, Aita Santuak 38 egin ebazan batera orain-

dik orain.— Noiz?—San Prudenzio egunean, apirillak 28 Bokaziñuen

aide Otoitz egiteko aukeratutako Egunean.—Bai eder...—Aita Santuak esan eban ze, Kristo gertu egoala, Ar-

tzaia danez, abadeari laguntzeko bere abade-lanean. Eta,egi on ziur sinisteko, bere eginkizunak betetzean...

Aitortzaren Ixilpea Kulunkan

— Martiriak be izan dira aitortzaren ixilpetasuna dalaeta ez dala.

— Bai, ba, geuk beti entzunizan dogu, ezin dabela abadeak,aitortzetan entzundakorik esan.

—Ez -ta eriotza tartean izandabe.

— Eta, orain, nundik austendabe ixilpetasun ori?

— Michael Maslowski abade-ak, aitortza bat entzun dau kar-tzelan.

— Entzundakoak agertu agin dauz?—Ez dautso iñori ezer agertu; bañan, eurok ezer jakin

barik, kasette bat eukien alboan, bien berbetea artzeko.—Eta, zer?—Epailleak aitortza ori erabilli nai dau presoaren aur-

ka eta ortik sortu berealdiko zalaparta.—Nun gertatu da oker ori?

Estatu Batuetako Oregon'en.

14

ALBISTEAK

Buruko Miñak

—Buruko Miñak zaiñak zabaltzen diralako, izaten dageienetan.

—Zerk zabaltzen ditu?— Berez Izakian gertatzen

dan gauza batek: presiñoak,uste barik, aldaketa aundiaizaten dabenian... Unetxobatean, goruntz egiten ba'-dau...

—Beti al da orregaitik?— Baita kirioen, nerbioen,

arazoa danean be: Etxekogora-beera gaitik, norberakkirioak azalean dabezelako,disgustoak diralako eta aba-rregaitik... Onek be, zanak zabaltzen dauz.

—Eta, geiago zerk?— Ortzetan, zaman, sudur-baztarretako zornak be,

zabaltzen dabez zañak. Baita barruko gorputzaren alda-ketak; loditzea, argaltzea, diabetes eta abarrek be bai.Begiak ondo ikusten ez ba 'dabe, berdin.

—Ez dira gauza gutxi...—Geiago ere bada: buru eta lepoko ezurrak, sudur-

gaiñeko uneak, odola...—Oiek danak gogoan eduki bear al dira buruko-miñak

nundik datozen jakiteko?—Oiek gutxienez. Eta, oiek ondo aztertuta gero, sen-

dagaiak billatu: Presiñoa ba'da, presioñoarentzat; nerbi-xo-arazoa ba'da, kirioak baretzekoak artu; zornatik ba '

-datoz, artarako sendagaia billatu; gorputzaren aldaketakdiranean (argaldu edo gizendu), orixe kontuan artu; gor-putz-barrura ezer sartu ba'da, jakin zer dan, berriro ezsartzeko...

—Odola ba 'da edo buru lepo-ezurrak?—Sendagillearena jo. Oba, aurretik bazoaz.

Suangilla eta Kurkutea

(Errenderi'ko ipuia:Orain irurogeitaka urtez,Txomin Loinaz nere lagu-nak, Orereta kalean bizizanak, bere aitonari en-tzuna).

"Suangillak apustuegin omen zion Kurkutea-ri (caracol), zein lenagoeliz-torrera igo. Eta biak

abiatu omen ziran orman-gora. Baña, suangilla (osoaurretik zijoana), gaua etorri zanean, ormazuloan gordeomen zan, gaua igarotzeko. Kurkutea, ordea, gauaz ereorman-gora.

Eta, goiza etorri zanean, kurkuteak pozez omen ziongoitik:

—Emen nauk. Iritxi nauk.Orduan suangillak, lotsatu-ta, onela esan omen zion:— Orain, is beera zein lenago joaten geran.Suangilla abiatu omen zan; baña, kurkuteak bere

burua beeko osin tartera bota omen zuan.Ipui au esaten zuanean aitonak, onela zion:—la zuek ere, gazteok, bat geiago dala irudi arren, ez

utzi zuen lanari, alegiñak egin kurkuteak bezela, sariairabaziko dezute-ta.

San Martin eta ,Jentillen Etorrera

- Gaur. San MartinEguna, Azillarenamaika.

Txerri-bodak egi-teko garai ederra.

—Ataun-San Mar-tin'go festak.

—Odoloste ederrakegingo dabez an...

— Baita JentillenEtorrera antzeztu be.

— Nortzuk ziranJentillok?

—Ataundar oiek ezdakite; burua naastuadaukie.

— Zer, ba?—Geure ipuietako Jentillek mendi-gaiñeko gaztelue-

tan bizi ziran, urrez aberatsak, baeben ogi zuri ederra etaSan Martin Txikiko jendea, beuren mende ebezan...Ataun'en bertan, euren aurka jeiki ziran, San Adrian'gozulotik aurrera Arabaraiño bota arte.

—Eta, orain zertara ekarri?—Or dago naastea: Kristautasunaren ordez, Jentillak.

BARTOLO ARROPAINGO

15

GIZARTEA

GAZTERIARI BURUZ

Uztaillaren aldizkarian, 209 zenbakian, Enrike Itxasl-deren idazkia irakurri nebanean, asko poztu nintzan, bera-ren asmoari nik ondo deritxot eta edozein jaitan gazteenzoramena ugaritzen doala, egia da.

Gazteengan. beste aldetik, erru guztia ez dago: Gura-soak, ezlariak. irakasleak, agintariak eta auzi edo lege-ar-duradunak be euren errua dauke.

Azterpen edo ikertzeak egitean, argitaratzen dabezaneunekoak beti izugarrizkoak izaten dira, baña zer egiten daedo egiten dabe euneko on gitxitzeko? Ezer ez, danak diraezak eta eziñak.

Oraingo ardurea, gidari gazteengan dauke ezbear larre-gi dagoalata eta zer otu jake? Gidatzen dauan gazteari ezeredo gitxi edatea gomendatzen deutsoe baña zuek on nai-koa dala uste dozue? Nik ez, nik geiago eta gogorrago ekinbear dogula uste dot.

Langabezia. gazteen areriorik nagusiena danaz ziurgagoz, orrexegaitik egoten dira ia egunero loak-galtzenedo gaubelan. Onek be, beste gauza txarretara daroaz etaagintariek bitartean gure gazteak zaindu egin bearrean,bide txar orretara joteko erreztasunak emoten deutseez

Zelan? Edantokiak ugaritzeko erreztasun guztiakemonda, orreen ordutegiak diruaren truke gero ta geiagoluzatuta, geien edaten dauanaren txapelketak ondo ikusita,drogak artzen eta lortzen dan lekuei bizkarra emonda,tokiotako arduradunei arrapatzen dabezanean ate batetiksartu eta diru ordainketaz, beste atetik atarata... eta abar.

Gurasoak bitartean, zer egin dogu? Batzuk, oiu-egin,soñekoak urratu eta ia beti errua, beste baterengan billatubaña batzutan erruren bat gurengan dago. Nork emotendeutse gazteei dirua? Eta etxera ain berandu eltzeko bai-mena? Sarritan au galdetzean onelako astakeriak entzutendodaz:..." baña... dirurik if-wiz falta ez bajake, ez dira lapu-rretara joango" eta... "etxeko atea beti zabalik itzitendabeutsegu, ez dabe kaleetan lo-egingo". Tentelok! Gerota geiago eskatuko deutsuee, etxera, gero ta beranduagoelduko jatzuez eta, astiro-astiro, batzuk, lupetzetan mur-giltzen joango dira.

Osin baltz orretan jausi diran zorritxarrekoak, leenagoedo geroago espetxeetan sartzen dira eta leku orretakoarduradunak, dakigunez, antxe bertan gertatzen danarenaurrean, itsu, mutu, eta gor egiten dira. Zer egin daiteke?Erreza! Ustel dagona kalera bota, espetxekoei dirurik emo-tea debekatu, espetxeratuak ez dau an bertan dirurik bear,lan eta janari ugari ta duina baño, diruakin bertan gauza etapertsona txarrak erosten dauz eta.

Gauza oneek eta askoz geiago erakundeen eskuetandagoz baña erabaki egin bearrean, jai-toki eta edan-tokikontrolik barik baña zergak artzeko asmoz, zabaltzeko bai-menak emoten jarraitzen dabe.

Zein izan bear da beraz gure egintza?: Seme-alabentza-ko ezlari onak izan, aipatutako gauzak ikusten doguzanean

salatu, eta ondo erabakitzeko borrokatu, bestela gure gaz-teak gure lelotasunarengandik, zer ikasiko dabe?

PALMI

BIZI-1VIODU BERRIA

Burnizko mendietarabizitzen abiatu nazkalea ta uria itzitenpozez eta bakean.

Bizitzaren bide erdiakutsadura ta ketan,orain eldurik nagolamendi, zeru. izarrak...

Begiak leioratzeanedozein aldetaraitxaso naiz medietanlilluraz josten dodaz.

Gogor jotzen dau eguzkikgogor ere aizeakgoizeak eta arratsakbai dirala ederrak!

Egunsentia ikustekogoizetik jagiten nazekialde okaiñezkoau bai zoragarria!

Arratsaldeko eguzkiaklotara doaneanhere urrezko azken argiakeskeintzen deuskuz doan.

Zeruetako margoakleen ikusterakoanbegiak, gora jasotaorain berriz, aurrera.

Auxe bai lasaitasunaBizitzeko pakeandanok berezi dogunagulako gustokoan.

Palmi

16

EUSKERAZALEAKColon de Larreategi, 14 - 2.º dcha.48001 BILBAO

Betidanik.

200 PEZETA

Itzau begiak une batez eta

begiratu zeure inguruari.

Eraikiñak, kaleak, aurtzaroan jolasten

zendueneko lekuak, ikastegia... Ainbat

eta ainbat gauza ez dira leengoak, ez da?

Garaiak aldatu egin dira. Ezin ezetz esan.

Aiekin batera, zuk oraindik atsegin

dozuzan gauza asko be desagertu egin dira.

Urbiltasuna, begikotasuna,

zuzeneko artu-emona... Orain egiozu so

antziñako sukursal orren argazkiari.

Eta konparatu BBK'ren egungo edozein

bulego ta sukursalekin.

Ez dira ain ezbardiñak.

Azkenean, garrantzitsuenak

bere orretan dirauelako.

Gauza batzuk oiñarrikoak dira eta on

ondo dakigu BBK'kook.

Garaietan zear aldatu egin gara. Jakiña.

Bahia leengo berberak gara.

Zuri Iaguntzeko. Eta zure alegiñaz

eta geureaz onurak itzultzeko.

Depósito Legal: BI-1452-85FLASH COMPOSITION, S.L. - BILBAO