ZELULA AMAKUnai Egino eta Iñaki Alzu

Landuko diren puntuak:• Zer dira zeula amak eta bere funtzioak • Motak• Faseak• Ezaugarriak• Sailkapena• Erabilgarritasuna• Arazo etikoak• Donostiako zelula bankua

Zer dira?• Zelula-amak organismo zelulanitz guztietan agertzen diren zelulak dira, guztiz ezberdindu edo espezializatugabeak. Mitosian bidez zatitzeko gaitasuna dute eta zelula espezifiko edo zelula ama berriak birsortzen dituzte.

• Beste zelula mota batzuk sortzeko gaitasuna dute, zelula mota horiekin giza gorputzeko ehunak eratuz.

• Zelula-amak asimetrikoki zatitzeko gaitasuna dute, bi zelula -umeren sorrera ahalbidetuz.• Batek ama zelularen ezaugarri berdinak (autoberritzea)

• Besteak ingurumeneko baldintza egokiak izanez gero bereiztu egingo da.

• Organismo heldu baten ehun guztiek izaten dute ama zelula kopuru bat , hauen berritze periodikoa ahalbidetzen dutenak edo behar denean birsortzea.

Motak• Zelula ama totipotenteak: hazi daitezkeen eta organismo oso bat eratu dezaketen zelula amak dira.

• Zelula ama pluripotenteak: organismo oso bat eratu ezin duten arren, beste edozein zelula motak ekoiztu ditzaketenak.

• Zelula ama multipotenteak: bakarrik bere ataleko zelula motak ekoiztu ditzaketenak

• Zelula ama unipotenteak: bakarrik zelula mota bat ekoiztu dezaketenak

FASEAK• 1.-Zigotoko zelula behin eta berriro zatitzen da gorputzaren zelula guztiak eman arte.

• 2.-Une batean zelula horiek beren kopia identikoak egiteari utzi egiten diote eta zelula espezializatuak ematen hasten dira.

• 3.-Zelula mota bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Batzuk elkarrekin hazten dira; beste zelula batzuk isolamenduan.

• 4.- Zelula-mota horiek talde espezializatuan, organoetan, egiten dute lan.

Sailkapena• Ama-zelula helduak:

• Ehun helduetan dauden zelula somatikoak dira.

• Multipotenteak dira, hartzen dituzten ehunetako zeluletan ezberdindu daitezkeelako.

• Ehun helduetako zelulak berriztatzea da haien lana, organoak etengabe birsortzeko eta lesioak konpontzeko.

• Hezur muineko eta zilbor-hesteko zelula ama helduak jada erabiltzen dira terapietan; leuzemia artatzeko, adibidez.

•Ama-zelula enbrionarioak:

• Embrioiaren blastozisto (desberdintze prozesurik hasi ez duten enbrioi goiztiarra) fasearen barneko masa zelularra da.

•Pluripotenteak.

•Minbizia, diabetesa, bizkarrezur muineko lesioak, esklerosi anizkoitza eta beste hainbat gaitz sendatu eta artatzeko erabilgarriak.

•Enbrioietatik hartzen dira; zehatzago blastozitoetatik.

•IPS Zelulak:

– Zelula ama helduak birus bat erabiliz genetikoki modifikatu eta desberdintzean atzera eraman daitezke pluripotentzial bihurtu arte.

– IPS zelulek eutsi egiten diote euren genoman zelula helduak zireneko oroimenaren zati bati, eta marka horiek bere horretan geratzen dira edozein ehunetako zelula bihurtzen direla ere.

–Esperantza handiena: IPS zelulak gaitz degeneratiboei eta auto-immuneei aurre egiteko baliatzea.

•Enbrioien zelula amak baino azkarrago zahartzen direla, heriotza zelularraren tasa altuagoa dela. Enbrioien zelulak etengabe bikoizteko eta zelula berriak ateratzeko daukaten gaitasun horren mailakoak ez direla.

•Enbrio zelulak ez dira gaixoaren gorputzekoak, eta gerta daiteke hark ez onartzea. IPS zelulak oso lagungarri izan daitezke, ez agian gizakiak klonatzeko, akats askorekin aterako litzatekeelako, baina bai kaltetutako ehunak konpontzeko.

ERABILGARRITASUNA

ARAZO ETIKOAKAlde batetik, kristauek enbrioia gizakia dela uste dute eta zientifikoek ez dute gizaki edo pertsona bezala hartzen, horregaitik batzuentzat enbrioiak erabiltzea txarra da eta besteentzat probetsuzkoa da.

DONOSTIAKO ZELULA BANKUA

•Donostiako zelula bankuan, zelula amak hurrengo alderdietan erabiltzen dituzte:

1- Muskuluetan ( mesenquimales ) 2- Azaleako erreduretan ( epiteliales ) 3- Neuronak sortzeko ….. prozesuan daude

http://www.youtube.com/watch?v=EQTdhhplyeI

http://www.youtube.com/watch?v=BVsaPKlC2DE

http://www.youtube.com/watch?v=_TLwdHtaaAg

http://www.youtube.com/watch?v=BlUe1wroNb0

BIBLIOGRAFIA