Yeray Romero eta Oskar García

Gizakiaren ugalketa

Sexu-heldutasuneranzko aldaketak

Gizakiok sexu bidezko ugalketu dugu; emakumezkoek obuluak deritzen gameto emeak sortzen dituzte, eta gizonezkoek, berriz, espermatozoideak deritzen gameto arrak. Bi ugaltze-zelula horiek elkartzean, zigoto izeneko egitura sortzen da.

Ernalketa barnekoa da; hau da, obulua eta espermatozoidea emakumearen ugaltze-apartuaren barruan elkartzen dira. Izaki berrearen garapena ere emakumearen ugaltze-apartuaren barruan gertatzen da, eta haurtxoa bizirik eta erabat osatuta jaiotzen da. Hau da, gizakiok bibiparoak gara.

Zer dira obuluak?Zer dira espermatozoideak?Zer da zigotoa?Ugalketaren Prozesuak

Ugalketaren prozesuakUgalketaren prozesuak Gametoak eratzen dira, ugaltze-aparatuko organo Gametoak eratzen dira, ugaltze-aparatuko organo

espezializatuetanespezializatuetan Ernalketa gertatzen da; hau da, bi gametoak Ernalketa gertatzen da; hau da, bi gametoak

emakumearen ugaltze-aparatuaren barruan emakumearen ugaltze-aparatuaren barruan elkartzen dira, zelula bakar bat eratzeko: zigotoa.elkartzen dira, zelula bakar bat eratzeko: zigotoa.

Zigotoa garatzen da. Emakumearen ugaltze-Zigotoa garatzen da. Emakumearen ugaltze-aparatuaren barruan gertatzen da garapena. aparatuaren barruan gertatzen da garapena. Zigotoa enbrioi bihurtzun, eta hura, berriz, fetu.Zigotoa enbrioi bihurtzun, eta hura, berriz, fetu.

Emakumea haur batez erditzen da. Hau da, umea Emakumea haur batez erditzen da. Hau da, umea erabat ostuta jaiotzen da.erabat ostuta jaiotzen da.

Umea garatu egiten da. Sexu-organoak garatzen Umea garatu egiten da. Sexu-organoak garatzen zaizkio eta pertsona heldu bihurtzen da; beraz, zaizkio eta pertsona heldu bihurtzen da; beraz, gametoak eratzeko eta ugaltzeko gai da.gametoak eratzeko eta ugaltzeko gai da.

Zer da zigotoa?Zer da zigotoa? Biologian, izendatzen da zigotoa edo arrautza gameto Biologian, izendatzen da zigotoa edo arrautza gameto

maskulinoaren elkartasunaren femeninoarekin erakundeen maskulinoaren elkartasunaren femeninoarekin erakundeen ugalketa sexualean ordezkari zelulari (animaliak, plantak, ugalketa sexualean ordezkari zelulari (animaliak, plantak, onddoak eta eukariotiko zelulabakarrak batzuk). Haren onddoak eta eukariotiko zelulabakarrak batzuk). Haren zitoplasma eta haren organuluak dira beti jatorriko zitoplasma eta haren organuluak dira beti jatorriko amaldekoa obuluaren jokabidera.amaldekoa obuluaren jokabidera.

ObuluaObulua Obulua emakumezkoen ugalketa-zelula haploide edo Obulua emakumezkoen ugalketa-zelula haploide edo

gametoa da. Obulutegi edo obarioetan sortzen dira gametoa da. Obulutegi edo obarioetan sortzen dira obogenesi izeneko prozesuaren bidez. Ernalketaren obogenesi izeneko prozesuaren bidez. Ernalketaren prozesuan espermatozoideak beste gameto hauekin prozesuan espermatozoideak beste gameto hauekin elkartzen da eta enbrioia sortzen da Batez beste 120 elkartzen da eta enbrioia sortzen da Batez beste 120 µm-ko diametroa dauka.µm-ko diametroa dauka.

EspermatozoideakEspermatozoideak Espermatozoidea zelula haploidea da, animalietan, harren Espermatozoidea zelula haploidea da, animalietan, harren

ugalketa zelula edo gametoa dena. Espermatozoideak ugalketa zelula edo gametoa dena. Espermatozoideak barrabilen barnean eratzen dira. Hoditxo hauen paretak, barrabilen barnean eratzen dira. Hoditxo hauen paretak, espermatogonia direlakoekin tapizatuak daude. Hauek, espermatogonia direlakoekin tapizatuak daude. Hauek, lehenengo, mitosilehenengo, mitosi bidez, eta, ondoren, meiosi bidez zatitzen bidez, eta, ondoren, meiosi bidez zatitzen dira, zelula haploideak sorrarazteko, espermatida izena dira, zelula haploideak sorrarazteko, espermatida izena hartzen dutenak, ezberdintze bidez, azkenik, hartzen dutenak, ezberdintze bidez, azkenik, espermatozoideetan bihurtzen direnak.espermatozoideetan bihurtzen direnak.

Zer da meiosi?

Zer da mitosi?

MitosiMitosi MitosiaMitosia ama-zelularen kromosoma berdineko zelulak ama-zelularen kromosoma berdineko zelulak

sortzea da, zelula zikloaren prozesu barnean. sortzea da, zelula zikloaren prozesu barnean.

MeiosiMeiosi Meiosia zelula diploide bakar batetik lau gameto sortzen Meiosia zelula diploide bakar batetik lau gameto sortzen

dituen zelularen zatiketa mekanismoa da.dituen zelularen zatiketa mekanismoa da.

Haurtzaroa. Lehen mailako sexu-karaktereak

Pubertaroa. Bigarren mailako sexu-karaktereak

Nerabezaroa. Sexu-heldutasuna

Helduaroa. Garapenaren amaiera

Haurtzarotik heldutasunera pertsona bat jasatzen dituen aldaketak

Haurtzaroa. Lehen mailako sexu-karaktereak

Haurrak eratuta dauzkate bere ugaltze aparatuak:

 Mutilek zakila eta eskrotoa eta neskak balba.

Horiei 1. mailako sexu karaktereak deitzen zaie.

Pubertaroa. Bigarren mailako sexu-karaktereak

10-14 urte artean, sexu organoak aldaketak jasatzen dituzte. Neskek haien lehen hilekoa  izaten dituzte eta mutilek espermatozoideak sortzen hasten dira. Etapa horri ‘pubertaroa’ deitzen diogu. Hori heltzean, hormonak sortzen hasten dira, horrek 2.   mailako sexu-karaktereak agertzea eragiten dute.

Sexu karaktereak

 Neskek: Bularrak hasten zaizkie, aldakak zabaltzen zaie, eta ilea agertzen zaie  pubisean eta besapean.    Mutilek: Hezurren lodiera eta gihar masa hazten zaie, ahotsa baxuago bihurtzen zaie, eta bizarra agertzeaz gain, pubisean eta besapean ere agertzen zaie ilea.

Nerabezaroa. Sexu-heldutasuna

2. mailako sexu karaktereak garatu bitarteko prozesuan pertsonok independentzia premia sumatzen dugu, bai eta gure sentimenduak eta gorputza ezagutzekoa ere; sexu-gurina agertzen zaie, eta lagunengan aurkitzen dute sostengu emozionala. Etapa horri ‘nerabezaroa’ deitzen zaio, eta hara ailegatzean, organismoa prest dago ugalketarako.

Helduaroa. Garapenaren amaiera

Nerabezaroa amaitzean, helduarotasuna hazten da, 20-25 urte izaten ditugunean. Garapen-bidean dauden herrialdetako landa-gizarteetan, ohikoa da helduarotasuna iritis baino leen seme-alabak izatea, 15 edo 16 urtekin. Gure gizartean, ordea, hori ez da ohikoa. Nerabeek ez dute izaten seme-alabik, eta urte asko ematen dituzke hezkuntzan, familia egonkorra eta segurua eratzeko aukera emango dien gizarte-egoera lortzeko.    

Haurtzarotik heldutasunera Haurtzarotik heldutasunera pertsona bat jasatzen pertsona bat jasatzen

dituen aldaketakdituen aldaketak

El viaje de Eva (Lehenengo partea)

El viaje de Eva (Bigarren partea)

El viaje de Eva (Hirugarren partea)