x x xAzpeitiko herri aldizkaria x x x2018ko ekaina x x x206. zenbakia x x x x x x x x

TAUPADAK GAL EZ DITZANAlde Zaharra biziberritzeko hainbat urratsegin da azken urteetan; dirudienez, hasi dagaldu zuen bizitza berreskuratzen 20

x x xx x x

x x x x x x x x x sarrera 03

Argitaratzailea.UztarriaKomunikazio Taldea. Azpeitia

Egoitza.Perez Arregi plaza 1, behea,(Azpeitia, 20730)

Telefonoa eta faxa.943 15 03 58Posta elektronikoa.uztarria@uztarria.eus

Posta kutxa. 227, AzpeitiaLege gordailua.SS-860/2000Zenbakia. 2xx.a (2018ko hilabetea)Urtea.XIX.a (1999ko azaroan sortua)Maiztasuna.HilabetekariaDiseinua. Eregi Komunikazio etaEuskara Zerbitzuak

Publizitatea.685780412 /uztarria@uztarria.eus

Bazkidetza.943 15 03 58Tirada. 2.500 ale hileroInprimategia.Leitzaran GrafikakAzaleko argazkia.Maialen EtxanizWebgunea.www.uztarria.eus

Uztarria herri aldizkariarenlaguntzaileak

iritziaInkesta. Hitzaldietarajoateko ohiturarik ba alduzu? 13

mamiaElkarrizketa. AitzolDoiharzabal Azpeitikobizilaguna mendigidaria da 04Klik! Azpeitiar kazetariIrene Larrañagarenargazki bilduma 16Areto dantzak. Aretodantzetarako afizioaikaragarri hazi daherrian 26

jakitekoAtzera begira.Hamabost urte beteditu Lakrikuntaldearen ‘Grebangaude’ antzezlanak 34

x x x2018KO EKAINEKO UZTARRIA ALDIZKARIAN ZER?x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

16

Ba al dakizu Herriarteko TxapelketaFrontoi Txikian jokatuko den azken urteaizan daitekeela aurtengoa?. Uztarria

04

26

Izan uztarriaren bazkide1.060bazkidegara Uztarria KomunikazioTaldean; eskerrik asko denei.

Herri aldizkariaz gain, Uztarriaren produktuakere eskuratuko dituzu.Uztarria Komunikazio Taldeakorain arte 13 liburu, CD 1, DVD 1 eta biografiatxikiakatera ditu. Bazkideak baino ez ditu jasotzen.

t943 15 03 58

30eurodira urtean.

Liburuxka biografikoak, oraingoz. Julian Bereziartua, Leo Etxeberria, Valentina Agirre, Santi Lazkano, Amaia Garmendia,Enkarna Arregi, Iñaki Bergara, Bernardo Aizpitarte ‘Kabra’, Enrike Zurutuza, Maria Jesus Arregi, Patxi Azkargorta

Oharra.Uztarriak ez du bere gain hartzenaldizkarian esandako iritzien erantzukizunik

Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Hizkuntza

Politika eta Kultura Sailak(Hizkuntza PolitikarakoSailburuordetzak) diruz

lagundua

mamia x x x x x x x x x kirola04

AITZOL DOIHARZABALmendi gidaria

Zailena da bueltanoiz hartu erabakitzea”Mendiari estu lotuta bizi da Azpeitiko bizilaguna.Pasio ez ezik, ogibide ere badu mendia; izan ere, urteakdaramatza mendi gidari lanetan. .9 Julene Frantzesena

E sperientziakerakutsi dio, halabeharrez, etxera-ko bidea hartzea erabakitzea zergarrantzitsua den. Mendiak,baina, kateatuta dauka ibarrarra,ustekabez betetako eta erronkazjositako eremua delako. Mendi gi-dari lanetan “gustura” dabil, hainmaiteak dituen paraje horietan.Etxetik datorkizu mendira-ko afizioa. Zer dela eta? Gurasoak eta izeba-osabak osomendizaleak izan dira. Haiekinhasi nintzen mendira joaten, opo-rretara ere beti mendira joatenginen. Aitari ilusioa egiten zion niberarekin mendira joateak, eta ha-laxe, 8 urterekin igo nuen lehenhiru milako mendia: Taillon. Gura-soek erakutsi zidaten mendizale-tasuna zer den.

“Gero eskalatzen hasi zinen. Bai, 12-13 urterekin. Jendea eska-latzen ikusten nuen mendian, etaprobatzea erabaki nuen. Materialaerosi nahi nuela esan nien guraso-ei, baina esan zidaten ikastarorenbat egin arte ez zidatela mosketoibat bera ere oparituko; ikastaroaegin eta materiala erosi nuen.Gaur egun, jendea rokodromoe-tan hasten da eskalatzen ikasten,eta gero joaten da mendira. Nik,ordea, mendira joateko ohituranuen, eta mendi batzuk igotzekoeskalatzea beharrezkoa zelakohasi nintzen alpinismoan murgil-tzen. Gaur egun ere, ahal bada, eznaiz rokodromoetara joaten.Zer eman dizu mendiak? Askatasuna, nahi dudana egitekoabagunea. Baina obsesio puntu

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1982ko otsailaren 24a.x x xHerria. Ibarra. x x xBizitokia.Azpeitia. x x xLanbidea.Mendigidaria.

Cerro Torre (3.133 metro), Yeru-paja (6.634 metro) eta Cervino(4.478 metro). Eskuak erabilibehar diren mendiak gustatzenzaizkit; ez pareta bertikal-bertika-lak dituzten mendiak, baina bai er-tzak, aristak... dituztenak. Ibiltzeazgain, eskalatzea eskatzen dutenmendiek erakartzen naute.Nolatan hasi zinen mendi gi-dari lanetan? Banatzaile lana egiten nuen, bainalanetik atera eta mendira joatennintzen entrenatzera, asteburue-tan ere bai, eta egun batean zertanari nintzen galdetu nion neure bu-ruari. Lana utzi eta mendi gidariikasketak egin nituen Benasquen[Huesca, Espainia]. Orain badaeskola bat Durangon, baina or-duan ez zen, eta hara joan-etorrian

bat ere badut mendiarekin; betimendian dut burua, eta hala segi-tzen dut.Zortzi milakoren bat egitekotentaziorik izan al duzuinoiz? Niri mendian azkar ibiltzea gusta-tzen zait; hau da, igo eta jaitsi ari-tzea. Zortzi milakoak egiteko gauregungo modua oso motela da;adibidez, mendizaleek asteak pa-satzen dituzte oinarrizko kanpa-menduetan. Mendian lo egiteagustatzen zait, baina beste arinta-sun batekin ibiltzea nahiago dut.Zein mendi dituzu gustuko? Buruan gustuko hiru mendi ditut:

kirola x x x x x x x x x mamia 05

ten dizute, igotzen saiatu beharduzu, mendizaleen segurtasunabermatu behar duzu... Eta horrekdenak presioa sortzen du.Eta zein izan da egin duzunazken espedizioa? Ezin dut esan, ETB1eko GailurraXtrem programan parte hartu du-dalako.Nola prestatzen dituzumendi irteerak?Lehenik, bezeroekin helburuak ze-hazten ditut. Espedizio jakin bate-rako deitzen didaten bezeroek ha-lako edo bestelako menditara joannahi dutela esaten didate. Horie-

kin ezin duzu zuzenean mendirajoan, ikusi egin behar duzu nolaibiltzen diren mendian. Horregatik,halakoetan asteburu bat-edo pa-satzen dut bezeroekin, nola fun-tzionatzen dugun ikusteko. Hilerodeitzen didaten bezeroak ere ba-ditut, eta horiei nik proposatzendiet nora joan; asko gustatzen zaithori. Zure egunerokoa asko aldadaiteke, beraz, bezeroen ara-bera? Bai, guztiz. Orain, adibidez, hilabe-te inguruko egutegia daukat, ba-dakit zer egingo dudan hilabete in-guruan, gutxi gorabehera, bainahortik aurrera batek daki.Urteak daramatzazu mendigidari lanetan, baina eskar-mentua izanagatik, mendiakbeti ematen ditu ezusteak... Bai, bai, hala da, beti ikasten arigara. Ikasketak egiten dituzu, es-perientzia hartzen duzu, eta halaere ikasten jarraitzen duzu. Men-dian esperientzia oso garrantzi-tsua da, fisikoki ondo egoteabaino garrantzitsuagoa; izan ere,izugarrizko sasoia duen pertsonabatek ez badaki zer material era-man, noiz joan... ez da gailurrerairitsiko edo esperientzia duenpertsona baino beranduago hel-duko da. Baina, hala ere, beti egi-ten dira akatsak, eta horietatikikasi egiten duzu. Euskal Herrian ba al damendi gidarien zerbitzuakkontratatzeko joerarik? Oso gutxi, baina orain gero etagehiago. Euskaldunak oso harro-ak izan gara, eta ez da ohikoa izanmendira gidariarekin joatea. Zergatik? Euskal Herrian mendira joatekoizugarrizko afizioa egon da etadago, eta jendeak ez du gidari

pasatu nituen bizpahiru urte. Saioteorikoak jaso genituen, bainabatez ere, praktikoak.Mendian lan egitea al zenuenamets? Mendia beti gustatu izan zait,baina menditik bizitzea oso zailada. Banekien mendian lan egindabizi zen pertsonaren bat edo bestebanuela inguruan, informatzenaritu nintzen, eta ikusi nuen lor ne-zakeela. Laguntza asko izan dut;izan ere, Aralar kirolak denda nireizebarena da eta lehengusu batekipar eskiko estazio bat dauka Ma-drilen. Haien bitartez jendea eza-

gutu ahal izan nuen, eta poliki-poli-ki lortu dut bidea egitea. Mendianlan eginda bizi naiz, bizirauten dut.Mendiari lotutako kooperati-ba bat ere izan zenuen, ezta? Bai, baina utzi egin nuen. Orainnire kasa aritzen naiz, eta Mendiaketa Herriak mendi gidarien enpre-san ere egiten dut lan. Espainiaosoko enpresarik zaharrena daFelipe Uriarterena. Lehen aldiz, zein menditanegin zenituen gidari lanak ? Perdido mendian, hiru frantziarre-kin. Presio handia sentitu nuen,ikaragarria. Izan ere, ordaindu egi-

Bai, askoz ere ohitura handiagoadute. Edozein menditara joatekokontratatzen dituzte mendi gida-rien zerbitzuak. Menditik mendiraaldea dago: Pirinioetako zenbaitmendi egiteko, agian, ez duzubehar mendi gidaririk alboan,baina Alpeetako edozein mendiegiteko bai. Zein da lan gehien egiten du-zuen urte sasoia? Urte guztian antzera egiten dugu;izan ere, neguan eskia eta izotzeskalada egiten ditugu, udabe-

rrian eskia, eta udan mendia nahizharri eskalada.Mendia pasio izanik, lana etadenbora librea bereizten aldituzu? Ez, lanean ez nagoenean ere me-dira joaten naiz. Inoiz pentsatu al duzu men-dia alde batera uztea etabeste lanen bat egitea? Ez, ez dakit zer egingo nukeen.Beste kirolen bat egin beharkonuke neure onetik ez ateratzeko,ipurterre samarra naiz eta.6

baten beharrik ikusten. Berez, ga-rrantzitsua da gidarien lana, ikara-garriak ikusten dira-eta mendian.Egoera gogorrak bizitzeaegokitu al zaizu? Bai, bai, asko. 4.000 metrotara,anklaje batetik zintzilik gau osoapasatu genuen hiru edo lau lagu-nek, zakurik eta ezer gabe. Eta bezeroek nola erreakzio-natzen dute halakoetan? Denetariko erreakzioak ikustendira: barre egiten dute, maldiziokahasten dira, negar egiten dute...Egoera horretara iritsi zarenez,aterako zarela pentsatu eta aurre-ra egiten duzu. Halakoetan egoe-rari konponbidea aurkitzen saiatubehar duzu, baina asko sufritzenda. Asko diodanean, ikaragarri da. Jendea ohartzen al da men-diak dituen arriskuez? Batzuk bai, eta besteak, ez. Zaile-na izaten da buelta noiz hartu era-bakitzea. Etsigarria da buelta har-tzea, eta pixka bat gehiago, etapixka bat gehiago, aurrera eginnahi izaten duzu. Oso garrantzi-tsua da buelta ematen jakitea; izanere, une denak ez dira onak itzul-tzeko. Kontuan izan behar da noizden aurrera segitzea itzultzeabaino zailagoa.Bezeroek ulertzen al dute i-tzuli egin behar duzuela? Batzuek gaizki hartzen dute, bainabehera iristean esaten dute: “Es-kerrak jaitsi garen”.Dena den, ohikoa da mendian

hasierako helburuak ez be-tetzea. Bai, normalean, helburuen %30ez dituzu betetzen. Asko desioizan dudan irteera bat bada, urruti-ra joan banaiz hori egitera eta askoentrenatu badut, amorrua ematendu helburuak ez betetzeak. Bainaurteek erakusten dute ezin deneanezin dela. Aurten, adibidez, Kana-dan izan naiz anaiarekin, mundukour jauzi handienak eskalatzen, etalehen egunean ez genuen ur jauziatopatu ere egin...Bezeroek aintzat hartzen aldituzte zuen jarraibideak? Bai, normalean bai. Hasieran,agian, ez dute kasu gehiegi egiten,baina eguna aurrera doan heineankonturatzen dira zertan ari diren.Jendeak ez du jakiten zer bizikoduen espedizioan, eta ematen diz-kiedan gomendioak ez dituzteulertzen hasieran: joan polikiago,ur asko edan, jantzi arropa... Etagero eskerrak ematen dizkizute.Zeintzuk dira, batez ere, zurebezeroak? 35 eta 50 urte arteko pertsonak,eta asko bikotekiderik gabeak.Oro har, gauzak egiteko gogoare-kin dagoen jendea izan ohi da, etainguruan mendian esperientziaduen jenderik ez duena. Gauregun, bezero gehienak euskaldu-nak, kataluniarrak eta espainiarrakdira...Europan gidariak hartzekojoera handiagoa al dago?

Doiharzabal izoztutako ur jauzi batean, Kanadan. x xAitzol Doiharzabal

Xoxotetik nire herria begi-ratzean, alde batera eta bestera joaten zaizkitbegiak. Lehenengo begiradan, beti ere, erai-kin esanguratsuek pizten dute nire begienarreta: Eroskiko bi dorreek, zezen plazak,Martxialeneko lantokiak, igerilekuak... Perre-txikotan bezala, ordea, begirada zorroztenhasten zait, eta horren esanguratsuak ezdiren eraikinetara zuzentzen dira nire bi be-giak. Eta, orduan, lagunen etxeen bila hastennaiz. Bitxia da gero, bilatu ahala, barrena poz-ten zait, gertuago sentituko banitu bezala, ai!Hau poz txiki polita!

Behin lagunen eta ezagunen bizitokiak bi-latuta, urrunxeago bideratzen ditut begiak,eta koloretako autoek betetako errepide gri-sarekin alde batera eta bestera joaten naiz:Loiola, Urrestilla, Oinatz, Madalena, Urrakikobidea... Eta bailaratik, Huntza bezala, men-dian gora luzatzen dira gero eta estuagogero eta bihurriagoak diren errepide grisak.

Mikel Laboa handiak ezin hobeto adieraz-ten zuen bezala: “Maite ditut maite gure baz-terrak, lanbroak, ezkutatzen dizkidanean...Zer ezkutatzen duen ez didanean ikustenuzten, orduan hasten bainaiz, ezkutukoa, nirebaitan pizten diren bazter miresgarriak ikus-ten”.

Egia galanta. Ikusten uzten ez diren baztermiresgarriek, bizipenek, pizten dute nire ba-rrua, eta berezi egin bazter hau edo hura.Baina ez dakit zergatik berebiziko garrantziaduen, gure bailarari izena eman dion eta ba-ratzeak ureztatzen eta distiratsu egiten di-tuen Urola ibaiari ez diodan merezi duen be-girada eskaintzen oharkabean.

Errekako oroitzapenakEz daukat aitzakiarik. Are gutxiago, bere ure-tan gozatu ederrak hartua naizelako. Osoumetatik Malkortxoko presara joateko aukeraizan dut. Errepide izkinatik uretara salto egi-teko aukera ere ederki asko aprobetxatuta-koa naiz. Harri txikiak eta lokatza oinetako be-

Errekako uraren usaina

x x xNahiko nuke gure herriakerrekako zati bat bada ere,udan bustitzeko, jolastekoeta gozatzeko egokituta balu

x x x x x x x x x x x x x x x xolatz aguadox x x

hatz tartetan sartuta eta ahaztuko ez dudanerrekako uraren usaina azalean, pozik ibilita-ko neska kozkorra izan naiz ni. Zapateroak urgainean nola demontre mantentzen ziren be-gira txundituta egoten zena. Ez ditut ez ahaz-teko udako momentu itzel haiek!

Gure herriko umeei opa diet errekako ura-ren usaina ezagutzea. Nahiko nuke gure he-rriak errekako zati bat bada ere, udan busti-tzeko, jolasteko eta gozatzeko egokitua izan-go balu. Nahiko nuke bai, etorkizun batean,udako arratsalde bero batean, Xoxotera igoeta Eroskiko dorreei, Loiolari, Martxialenekolantokiei edo zezen plazari nire begien lehenbegiradaren lehentasuna eman ordez,umeen oihuek erreka bazterra hartu dutelaikustea. Izan ere, horrela, esku-eskura dugunbazter miresgarria berreskuratuko genuke.

Gu geu ere, ikusten ez diren oroitzapen mi-resgarriz eginak gaude, eta horiei esker piz-ten zaigu barrena eta orain gara garena.6

xxxx x x x x x iritzia 07

iritzia x x x x x x x x x08

Euskaraz deklaratzea eska-tu duzu. Galderak gaztelaniaz egingo dizkizu-gu, jakin dezazun; eta ez duzu izango itzultzai-lerik”. Horixe esan diote herritar bati Gasteiz-ko auzitegian. Herritarrak honakoa erantzundio: “Lasai, ez naiz ni itzultzailea behar duena”.Buelta eman dio istorioari. Nik ez dut arazorikzure hizkuntza ulertzeko, ez dut arazorik zurehautua errespetatzeko. Beraz, bitartekoakjarri beharko ditugu nire eskubideekin eregauza bera egin dadin, ezta?

Pasarte horrek gogorarazi dizkit otsaileanospitaleko hodien artean pasatu nituen egu-nak. Gaztelaniaz hitz egiten zuten erizaingehien-gehienek (bide batez, jasota gera da-dila Zumarragako ospitaleko erizain gehienekgaztelaniaz soilik hitz egin zidatela). Nik eus-karaz hitz egiten nien, ni ulertzeko gai zirelaikusten nuen bitartean. Halako batean galde-tu zidan erizain batek: “Nongoa zara?”. Azpei-tiarra nintzela erantzun nion nik. “Egia, bai; az-peitiarrek arazo bat duzue kontu horrekin”,erantzun zidan.

Ordutik behin baino gehiagotan pentsatuizan dut gaztelaniadun elebakar batek nolaesan dezakeen, lasai asko, azpeitiarrok arazobat dugula hizkuntzarekin. Pentsatu dut zer-bitzu publiko bateko langileak nola esan de-zakeen, lasai asko, azpeitiarrok arazo bat du-gula.

Ba ez, arazoa ez da nirea. Izan ere, nik zurehizkuntza uler dezaket, eta ez dizut inongo tra-barik jartzen nola komunikatu aukeratzenduzun aldiro. Arazoa zurea da, norbaitena bal-din bada; ez didazulako uzten hizkuntza batedo bestea aukeratzen, eta zurera arrastakaeramaten nauzulako.

Euskaraldiaren ateakAsko irabaziko dugu euskaldunok konplexuakalde batera uzten baditugu. Asko irabazikodugu ikusten badugu aurrean dugun horrekgaztelaniaz egiten badigu ere, saia gaitezkee-la gure hautuari eusten.

Batu egingo gaitu

x x xBi norabidetakoelkarrizketek asko aldadezakete egoerasoziolinguistikoa

x x x x x x x x x x x x x x x xeneritz albizux x x

Rol eta gutxiespen sentimendu horiek al-datzera dator Euskaraldia. Euskal Herrikoudalerri ugaritan egingo da ekintza, tarteanAzpeitian, azaroaren 23tik abenduaren 3ra.Bertan, hizkuntza ohiturak aldatzen saiatukogara. Ahobizi figura duten pertsonek euska-raz egingo dute lehen hitza beti. Horiek hiz-kuntza ulertzeaz gain, ondo menderatzen du-tenak dira. Baina, berritasun bezala, euskarazhitz egiten ez dakiten horiek ere ekarpenaegingo diote gure hizkuntzari. Belarriprestperfilaren bidez esango digute euskarazerantzuteko gaitasunik ez duten arren, denaulertzen dutela, eta bidea irekita uzten digute-la hizkuntza aukeratzeko. Soinean eramangoditugun txapekin identifikatuko dugu elkar.

Bi norabidetako elkarrizketek asko alda de-zakete egoera soziolinguistikoa, herrian etaherritik kanpo. Gainera, bi komunitateak batu-ko gaitu, ez gara izango “haiek eta gu”; “guguztiok” baizik. Euskaraz hitz egiten ez daki-ten horiei aukera emango diegu euskalgin-tzan aritzeko. Horrela, batzuen eta besteenartean gelditzen den zirrikituan, erdaldun ele-bakarrek sentituko dute, agian, euskara behardutela herri honetan bizitzeko. Erdaldun ele-bakarrek ikusiko dute, agian, ez garela euskal-dunak hizkuntzarekin arazo bat dugunak.6

x x xESANA DAGOx x x x x x x x x x

x x x“Ilunpe EuskalHerriko pilotaeskolarikonenetarikoadelakoan nago”

x x x“Ilunperi faltazaiona dapilotariren batprofesionaletarairistea”HARITZ SAEZGipuzkoako Pilota Federazioko kidea

x x x“Bakarren batiagurreko kantuakentzuteak ilusioaegingo diolapentsatuta ateradugu diskoa”

x x x“Oso ekoizpenintimoa da”IBAN AMENABAREzinean taldeko kidea

Haritz Saez.

iritzia x x x x x x x x x10

x x xHIZKUNTZ ESKUBIDEAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Azpeitiko hitanoaaztergaiGarbiñe Bereziartua eta Beñat Muguruza ikerketa egiten ari dira,hitanoaren herriko erabileraz. Azpeitian hainbat inkesta jaso dute, etaEHUren uda ikastaro batean jakinaraziko dituzte datuak. . J. Frantzesena

Azpeitiko hitanoaren erabileraren inguruko iker-keta abiatu dute Garbiñe Bereziartuak eta BeñatMuguruzak. Ikertzaile biek badakite gizonek emaku-meek baino gehiago erabiltzen dutela hitanoa, etakezka horretatik abiatuta hasi dute azterlana.

Hiruzpalau urteko ikerketa egingo dute bi irakas-leek, euren ustez hitanoak badituelako aztertu ezdiren hainbat arlo. Dagoeneko hasi dira ikerketare-kin, eta egileak “gustura” dira orain arte jasotakoemaitzarekin. Hain zuzen ere, inkesta bat zabaldudute sare sozialen bidez, eta aise gainditu dute hari400 lagunek erantzuteko hasieran zehaztu zutenerronka. Ikerlariek, dena den, argi dute erantzun ho-riek Azpeitiaren “lagin esanguratsua” izan behar du-

tela, eta erantzun kopuruaz haratago, adin tarteeneta gizon-emakumeen arteko orekan jarria dute arre-ta.

Inkesten bidez jasotako emaitzak EHUren UdakoIkastaroen barruan, irailaren 11n eta 12an egingodiren Hitanoa eta generoa: aberastasuna ala sexis-moa jardunaldietan jakinaraziko dituzte. Dena den,han aurkeztu aurretik jakinaraziko dizkiete datuak az-peitiarrei.

Inkesten aroa bukatuta, metodologia kualitatiboarihelduko diote ikertzaileek, eta hiru iturritara joko dutedatuak biltzeko. Eta ikerketa bukatzeko, hitanoa bizi-berritzeko prozesu bat egingo dute herrian, ordurakodatuak, arrazoiak eta diagnosia izango baitituzte.6

Beñat Muguruza eta Garbiñe Bereziartua, ikerketaren egileak. x x xJulene Frantzesena

x x x x x x x x x iritzia 11

Esloganen aroan bizi gara. Dena itxuraedo itxurakeria da. Gezurrik ez, baina egiarikere ez. Faltan sumatzen dugun gauerdikojainko txikiak esan ohi zuen bezala “keinu it-susi bakar bat ez, baina ekintza on bakar batere ez”. Eskolan haurrei metro bat ehun zenti-metro dela edo dekametro batek hamarmetro dituela irakasten badiete ere, egunerobizitzan neurriak arras ezberdinak dira. Denapuztu beharra dago. Metroa kilometro edokiloa tona bihurtzeko ezer gutxi behar dugu.Balore fijoek burtsako baloreen bolatilitateadute. Eta arrazoi izan ala ez, ondo arrazoituta-

Neurriak neurrirax x x x x x x x x x x x x x x xtxetxu urbietax x x

x x xIKUSTEKOA!x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

sERREKORRA: 13 URTE BETE DITUEN ARRAINA!Ez da nolanahikoa goiko irudian ageri den arrainaren historia. Herritar bat Barakaldoko BECeko PINera joan zen umea zela, etaa zer nolako zortea izan zuena: zer tokatuko, eta arraina! Edozein entziklopediak dio arrainontzi batean 2 edo 3 urte bizi ohi delaarrain bat, baina argazkikoa hilezkorra-edo izango da: izan ere, 13 urte ditu egun. Noiz arte biziko ote da? .9 Ihintza Elustondo6

ko iritzia bota arren, entzutea komeni dena ezbada, kontuz, zure argudioak eztabaidatu be-harrean, zuzenean, larrutuko zaituzte. Arra-zoitutako iritzi denak dira baleko esango di-zute, baina nire egia kolokan jartzen duteniritziak badira, suntsituko zaituzte.

Baratzeko genero onak propaganda beha-rrik ez du lapikotik gozo ateratzeko. Gizonapal, umil, fin, langile eta zentzudunaren agu-rrak ere hainbeste puztu beharrik ez zukeen,gauza onak behar bezala baloratzeko eta es-kertzeko gai izango bagina. Arrazoi gutxiago-rekin gure Inazio aldarean daukagu. Eta Ano-

eta emakumeen partida batean bete dela etahori eguneroko ogi bihurtu behar dela ozenoihukatu beharrean, asteburuko emakumez-koen kirol menu goxoa dastatuko bagenu, di-gestio hobea izango genuke. Keinuak bai,baina ekintzak ere bai. Edo ez gara ohartukirol eskola mistoarekin neskak kiroletikurruntzen ari garela? Nire begiek hori ikusidute. Eta, arren, inoiz ez egin kirola arrakastalortzeko edo dirua irabazteko. Kirola gozatze-ko egin. Gizonen futbola kenduta, ia bestekirol guztia, miserien eta penen kontaketada.6

iritzia x x x x x x x x x12

KULTURA. Udaberriko argazki rallya da izenez, nahiz eta aurten udaberriari a-tzeratutako negu dei diezaiokegun. Hala eta guztiz, poztekoa da argazki rally horre-tan izaten den parte-hartzea. Belaunaldi desberdinak ikus daitezke txapelketan, etajarraipena izango duela argi dago. Orain arte argazkilari onak izan ditugu herrian,eta etorkizunean ere izango dugu zer ikusi. Argazkigintzaz zerbait jakiteak betieman izan dit inbidia, baina oraingoz, mugikorrarekin egiten ditudan argazkiekinkonformatuko naiz eta sare sozialetan zabalduko ditut.

Udaberrikoa

x x xMAIATZEKO ARGAZKIEN OINAK. HIL HONETAN...x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

KIROLA. Izarraitz pilotaleku berrituaren ospakizun pon-poxoak egin dira. Zalantzarik ez, ospakizunak ahal dela, ho-rrela egin behar direla. Egia esan, ez naiz oso pilotazalea,baina beti izan dut begiko Aimar –ikasle izan nuelakoagian–. Bereziki eskerrak eman nahi nizkieke oraindik ize-nik ez duten gaztetxo horiei. Eskerrik asko, Jon. Eskerrikasko, Janire... Eskerrik asko, zuek egingo duzue izena.

Izenik gabeko gaztetxoei

GIZARTEA.Gabezia ugari ditu gure gizarteak. Mundu zibilizatu ho-netan, dena eskura dugun honetan, ziberdirua dugun honetan, ederkimenperatzen ditugu mundu digitalak eskaintzen dizkigun baliabideguzti-guztiak. Horretan “yayuak” gara! Baina ahulezia ugari ditugu gizaharremanei dagokienez. Dena den, gurean ere badira Gobernuz Kan-

Boluntarioen borondateapoko Erakunde (GKE) batzuk, eta duela aste batzuk egindako Bolunta-riotza Hamabostaldiarekin horiek guztiek egiten duten lana ikusarazida. Boluntarioek ez dute borondate makala, eta esker ona erakutsi bes-terik ez horiei. Norbere denbora besteei eskaintzea ez da txantxa. Aupazuek!6

xxxx x x x x x x x x x x x xjuan karlos arellanox x x

E skola-kirolean ezarri duten fi losofiaberriak –hitz potoloa, arraioa– sortzen dizkidan za-lantzak adierazi ondoren, ez neukan gai honi berrizheltzeko asmorik, baina gurasooi ikastolan eskatu di-guten balorazioa gogoan, futboleko finaletan gerta-tutakoa aurrez saskibaloikoetan bizitakoekin lotzeaeta zuenganatzea erabaki dut –zin dagizuet, amaieraemango diot amodio-gorroto harreman honi–.

Dakizuenez, eta ez badakizue orain jakingo duzue,LH6ko neska-mutilak izan dira eskola-kiroleko azkenmohikanoak: bereizirik jarraitu dute eta finalak jokatudituzte, gainerako mailatakoek ez bezala. Hori horre-la, amaieratik hasiko naiz. Futboleko finalak. AurtenAzkoitian tokatu dira, Txerloian. Ba eskerrak ez zireneuri jasa-aurreikuspenak bete, dutxatzeko aukerarikere ez baitzuten izan, gero Regionaleko edo ez dakitze mailatako jokalariek erabili behar zituztelako. San-jungo aldagelak ere ez zeuden libre, antza. Hala! Pol-tsa hartu eta etxera dutxatzera.

Bejondeizuela, neskakx x x x x x x x x x x x x x x ximanol amianox x x

Saskibaloiko finaletan behintzat dutxatu ahal izanziren kiroldegian. Azkoitikoan. Lau finalistak Azpeiti-ko Karmelo Etxegarai ikastolako lau talde bazirenere, Azpeitikoan ez dakit zer taldek partida zuelako(Azkoitikoa libre zuten ba...). Txerloiakoan bezala,goiz-goiz (arratsaldeko hiruretan) eta axkar-axkar(denbora geratu gabe, lehenbailehen amaitzeko),han ere gero ez dakit zer taldek jokatzen zuelako;hori egin behar zutela jakin izan banu, eskatzekoneuzkan tienpomuerto guztiak agortuko nituzkeen,redios!

Hori da, antza, gakoa. Haurrek jokatzen ez dute-nez, jolastu baino egiten ez dutenez, igual dio. Baez. Irakurri, bestela, eskola-kiroleko ibilbideari buka-era emateko egin genuen afarian entrenatzaileoigure neskek idatzitakoaren zati bat: “...ikasi deu betiez dala irabazten, galtzene ikasi ber dala”. Jokatuz.Irabazten eta galtzen. Errespetuz. Kiroltasunez. Etabaldintza egokietan. Bejondeiela.6

Galdetzen hasita,nork botako duaurtengo san inazio jaiei hasieraemango dien txupinazoa? . Uztarria

Hitzaldietarajoatekoohiturarik bai?. Ihintza Elustondo

GARAZI AGIRRE27 urte

“Interesatzenzaidan gairenbaten ingurukoabada, joaten naiz

normalean hitzaldietara. Denaden, aurten gutxiagotara joanahal izan dut. Batez ere,Gaztetxekoetara joaten naiz”.

IXIDRO OTAEGI71 urte

“Ez naiz inoizhitzaldietarajoaten. Ez daukatohiturarik halako

solasaldietara-eta joateko; egiaesan, ez zaizkit gehiegiustatzen”.

ARROXA BORDA72 urte

“Bai, ahal dudanguztietara joatennaiz. Antolatzenere aritzen naiz,

adinekoei lotutakoak etapentsioen ingurukoak, batezere. Izan ere, gai horiekkezkatzen naute gehien gauregun. Saltsera samarra naiz”.

ENEKO IZAGIRRE42 urte

“Normalean, eznaiz joaten. Lehenmendiari lotutakosaioetara joaten

nintzen, oso mendizalea bainaiz.Baina, orain, umeak eta lanatarteko, solasaldi gutxiagotarajoateko aukera izaten dut, nahizeta gustura joangonintzatekeen”.6

xxxINKESTAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x iritzia 13

L ore ederrenak udaberrian irteten direnez,hemen nator ni ere. Udaberria diot, baina ez ote daegokiagoa neguazkena deitzea hainbeste maitegaituen urtaro bikain honi? Euskaltzaindiak bereegin behar luke izen berria, eta harrotasuna adierazibehar luke euskal hitz berriak sortzen ari garelako,euskara bizirik dagoen adierazle. Ez naiz brometanari, euskal idazleen hitzetan behin baino gehiagotanagertu da prentsan; pentsa, MR euskaldunek ereeskaini dio bere punta-puntako ilustrazioa urtaroberriari.

Argi dago, aurtengo neguak aro aldaketa garran-tzitsua markatuko du. Azpeitiarrok ere atzean utzikodugu hain esanguratsua izan den gure garaia. Norkez du hankagorriak ginela Loiolako bitxiloreen arte-an ateratako argazkirik? Gure etxean ere badira bai,udaberri bakoitzeko bat. Hantxe agertzen garaubelduraz jositako hanka dotore askoak agerian etaDoraemonen takekopteroa dirudien mototsa kas-

Neguazkenean, kaixox x x x x x x x x x x x x x x xirati arangurenx x x

koan hartuta. Ziur zuen etxean tankerakoak badire-la! Xarma berezikoak, bai horixe!

Baina ez larritu, badugu neguazkenerako argazkieredu berria! Xoxoteko gailurrean San Inaziopeanbizkarrez ateratakoa, hain zuzen. Azpeitiarron Insta-gramean, Facebookean, Whatsappean ez da faltaizan gisa honetako argazkirik aurten. Aurpegi zuriakezkutatu eta herriari so pausatzen gara, gure bizkarederrak erakutsiz.

Gaur egun, baloreen garrantzia azpimarratzen dahezkuntzan. Tartean ideiak, pentsaerak, sentimen-duak eta asmoak adierazten irakasten digute; atze-an geratu gabe, aurpegia ematen ikasten dugu.Baina, irakasle, ez zinen ohartu eguzkiak ez zuelamatrikula egin! Eta orain, nork irakatsiko dio aurrezaurre jarri eta begietara begiratzen?

Herritarrok, bitartean jarrai dezagun lainopekofreskura ederrean Xoxoteko mendi bueltez goza-tzen.6

iritzia x x x x x x x x x14

x x xHAU HOLAXEENKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x xenok sudupex x x

Atzo izan balitz bezala gogoratzen ditutegun haiek. Ikasturte luze baten amaiera zen.Erabakiak hartzeko unea. Gure etorkizunaerabat baldintzatuko zuen hitzaurrea idazte-ko ordua. Eta horretarako, ikasturte osoazgain, froga bat gainditu beharra genuen: se-lektibitatea. Egunero bisitatzen gintuenmamu baten forma egotzi genion azterketasorta. Norbait izan nahi bagenuen, hiru egunamaigabe izango zirela azaldu ziguten. Urteosoko lanaren ondorio zen notan eraginaizango zuen froga bat. Ortzimugan nekez iru-dikatzen genuenari eusteko aukera hiru egu-

Erabakien hondarretatikx x x x x x x x x x x x x x x x x xfelipe murillox x x

netan baldintzatzen genuela kontatu ziguten.“Etorkizuneko gu” omen zegoen jokoan. Muspartida hiru tantotara zela eta pasada guztie-tan ez ginela eskuz izango adierazten zigutenbehin eta berriz.

Hori guztia azaldu ziguten, baina inork ezzigun esan hainbat bidezidor geneuzkala hel-buruetara iristeko. Inork ez zigun azaldu egu-neroko erabakiek egiten gaituztela gu eta ho-riek zizelkatzen dutela gure bidea. Inork ezzigun kontatu bizitzaren etapa bat soilik ari gi-nela zehazten, erabakia alda zitekeela, askozgehiago baldintzatzen gaituzten egoerak ba-

direla, egun horietan ametsak itxuratzea lor-tzea ez zela zoriontasunaren bermea.

Eguraldi ona egin zigun duela hamahiru ur-teko ekain hartan. Ostirala zen, azken eguna,eta Donostiako campuseko belardian, eguz-ki goxoak arindu zituen, gaupasaren bat tar-teko, oka egiteraino estutu nintzen egun ho-riek. Hamahiru urte igaro badira ere, egunhauetan eskoletako hormek antzeko sentipe-nak bizi dituztelakoan nago; presio erabaki-tzaileak margotuak izan direla. Agian, eraba-kien hondarretatik ere etorkizuna eraiki daite-keela ikasi beharko genuke.6

xxxx x x x x x iritzia 15

Basanderiek asanblada fe-ministako kide Ainhoa Airari ego-kitu zaio hil honetan galdereierantzutea.Belaunaldi berri eta freskoasumatzen da Basanderie-ken. Borrokatzeko eta gauzak aldatze-ko gogoz eta grinez gaude.Emakumeen borrokan nolaikusten duzu sexualitatea?Elementu guztien oinarria da se-xualitatea, eta sexualitatea aska-tasunez bizitzeko, beharrezkoada ahalduntzea.Zeintzuk dira egunerokoandituzun plazerezko uneak?Jatea asko gustatzen zait.Zer behar da ondo ligatzeko?Gustura eta libre sentiaraziko zai-tuen konexio sano bat.Basanderiek taldearen logo-ari erreferentzia eginda,gezi asko botatzen al dituAinhoak?Baietz uste dut. [Kar, kar, kar].Eta punteria ona al du?Bai. Konexio sanora jotzeko abi-lezia berezia dut.

Erotikan Plax!x x xhaizea egiguren-edurne mendizabal (Arremanitzeko kideak)x x x

zintzoa, aukera berdintasuna ber-matzen duena, indibidualismoaalbo batera utzi eta irekitzera au-sartuko ginatekeena, aniztasunaaberasteko bide moduan ulertu-ko dena...Noizko transmarikabollofesta feminista bat herrian?Nahi duzuenean! Une egokia izandaiteke, eta erabaki ausarta litza-teke.

Zerk berotzen zaitu?Ispilu aurrean jartzeak, baita nireburua bero irudikatzeak ere.Basoan ala hondartzan?Basandereok indar berezia dugubasoan.Laztanak jasotzeko gorputzatal bat?Lepoa eta bizkarra.Usain erotiko bat?Dutxatu osteko lurrun usaina.6

xxxAINHOA AIRAx x x

x x xErotikan Plax! Sexu eta bikote aholkularitza:Sindikatu Zaharra, 2. solairuawww.azpeitikoudala.eus/sexu 688897920Hitzorduak, hilabetea: ekainaren 20an (16:00-19:00) eta 9an eta 30ean (10:00-13:00).

Monogamiak ito egiten algaitu?Ni, pertsonalki, bai. Noizko gaihorri planto?Aldarrikatzeko oihu bat?Gure gorputzak ezagutzera, en-tzutera eta askatzera goaz! Goraalu askeak!Nolakoa litzakete zuk irudi-katutako mundu erotikoa?Eskatzen hasita... Mundu alaia,

Adina. 19 urte.Jaioterria. Errenteria.Bizitokia. Azpeitia.Lanbidea. Tabernaria etaikaslea.

IrudiakharrapatutaPasioz bizi du argazkigintza Irene Larrañagak.Objektiboaren bestaldean hartutako hainbat irudirekinbilduma osatu du Uztarriak. 9 Irene Larrañaga . A. Agirrezabala

mamia x x x x x x x x x klik!16

sBAKARDADEA.Lehen jaunartzean oparituzioten Irene Larrañagari bereaurreneko argazki kamera.Geroztik, argazkiak egiteariinoiz ez diola utzi dioazpeitiarrak. Larrañagarenesanetan, eguzkia sartzenhasten den momentuansortzen da argazkiak egitekoeguneko “unerikaproposenetakoa”.Donostiako PasealekuBerrian atera zuen goikoargazkia, duela bi urte.

klik! x x x x x x x x x mamia 17

sSALTOA.Kazetaritza ikasi zuen Larrañagak, eta bi hamarkadaz telebistan lanean aritu ondoren, gauregun argazkigintza ikasten dihardu “buru-belarri”, Bilboko Argazki Garaikide zentroan. Milakairudi ditu gordeta, eta haietako bat da hautatu duen hau: “Errealitatearen une bat harrapatueta enkoadratzea da argazkien sekretuetako bat”. Eider Romero dantzari hondarribiarrarensaltoaren momentuan eginiko argazkia da horren adibidea.

sNEW YORK.Etxetik gertu edota bidaietan, beti darama argazki makina berarekin. Modu batera edobestera, irudia eta komunikazioa dira Larrañagaren bizitzako ardatzak. Buenos Airesen,Formenteran... hainbat instant jaso ditu kamerarekin. Irudi hau, esaterako, New Yorkenjaso zuen, 2016an: “Munduan argazki gehien dituen hiria da New York, kalekoargazkigintzarako agertorikik ederrenetakoa”.

mamia x x x x x x x x x klik!18

HORMAK.Azken zazpi urteotan,hormetan jendeakidazten dituenesaldiak biltzendihardu Larrañagakargazki proiektubatean. Ezkerrekoirudia duela bi urteDonostiakozinemaldianateratakoa da.

s

X IZPIAK.Kaleko argazkigintzak “begirada zorrozten” duela dioazpeitiarrak. “Edozein ezustekok oparia dakar”. Donostian,Gipuzkoa Plazan, aurten ateratako argazkia.

s

LILIUM.Zenbaiti arretarik deitzen ezdioten gauza hutsaletanbestelako irudi zoragarriakbehatzen ditu Larrañagak.“Gauza txikien edertasunaerakargarri bihurtzen” deladio, eta horren lekuko daezkerreko zuri-beltzekoargazki honetan aurkituduen “lore baten perfekzioa”.

s

sGURUTZATU.Barakaldoko Baffest argazkilaritza jaialdian aukeratutakoproiektuaren argazkietako bat da urre koloredun takoiakdituen botin gorriak ageri direna. Azken lau urteetanmunduko hainbat hiritako kaleetan hartutako argazkiekinosatutako bilduma aurkeztu du Larrañagak aurtenBarakaldon egin den jaialdira.6

klik! x x x x x x x x x mamia 19

diren ildo nagusiak, eta Alde Zaharrean era-gin berezia izaten ari dira neurriok.

Ondasun Higiezinen Zergan –OHZ, gaz-telaniaz IBI esaten zaiona– etxebizitza hutseierrekargoa jarri zien Udalak aurreko agintal-dian, “gure ustez nahikoa garrantzitsua denneurria”, Labakaren esanetan. Zinegotziakdio “behar bat zegoela” etxebizitza hutsakmerkaturatzeko, baita etxe horiek alokairuanhartzeko eskaera ere. “OHZ igotzearekin ba-tera alokairurako laguntzak jarri ziren, etaurtez urte gehiago joan dira eskatzen lagun-tza horiek. Hor ere jasotzen zen Alde Zaha-rrarekiko diskriminazio positibo bat: lagun-tzak Alde Zaharreko etxe bat alokatzeko zire-nean, 250 euroko topea eduki beharrean,300ekoa zeukaten. Laguntza horien bitartezalokatu diren etxebizitza gehienak, erdiak in-guru edo, Alde Zaharrekoak izan dira, horrekinguru horrentzat izan dituen ondorio positi-boekin”. Alde Zaharrean pilatzen dira, izanere, etxe huts gehienak.

Agintaldi honetan, berriz, etxebizitza beha-rrak ezagutzeko azterketa egin du Udalak,“behar errealen gainean egiteko horiei eran-tzuteko ariketa”. Batetik, 700 herritarrei in-kesta egin zieten telefonoz; bestetik, hainbatdatu-base gurutzatu eta azterketa sozio-de-mografikoa egin ondoren, bere ondorioakplazaratu zituen Gaindegiak, Euskal Herrikoekonomia eta gizarte garapenerako behate-giak. Azterketaren bigarren ildo horretan

Berrituz bizituAsko aldatu da Alde Zaharra azken hamarkadetan,okerrerako. Beherakadari buelta ematen hasita dagoeladirudi, ordea. .Mailo Oiarzabal/Ainitze Agirrezabala/Julene Frantzesena

A spaldi utzi zion Alde Za-harrak Azpeitiko erdigune fisiko eta sozial na-gusi izateari. Herria hazten eta luzatzen ziho-an heinean, auzo berrietako etxeak betetzeneta Alde Zaharrekoak husten eta uzten hasiziren azpeitiarrak. Urteak dira, era berean,ozenago edo apalago, utzikeriaren ondorioeibuelta nola eman aztertzen eta ahalegintzendabiltzala erakundeak, bizilagunak eta eragi-leak. Alde Zaharra, biziberritzekotan zioen2001eko urtarrileko Uztarria aldizkariarenazaleko lerroburuak. Antzekoak dira ordukoeta gaur egungo kezka nagusiak, baina urte-ak ez dira alferrik joan, eta Alde Zaharrarigarai bateko bizitzaren parte bat bederen i-tzultzeko saiakerak fruituren batzuk eman di-tuela dirudi; bai, behintzat, erreportaje hone-tarako hitz egin duten askoren aburuz, zerhobetu asko dagoela ahaztu gabe.

Bizilagun berriak eta gazteak Alde Zaha-rrera erakartzea ezinbestekoa dela aipatudute batzuek eta besteek, eta Azpeitiko Uda-lak azken urteetan hartu dituen zenbait neu-rrik ere helburu hori izan dute. Azken bi agin-taldietan jorratutako etxebizitza politikaz hitzegin du Josu Labaka zinegotziak, ezarri nahiizan dituzten oinarrietaz. Etxe hutsen merka-turatzea bultzatzea, alokairurako laguntzakematea –Alde Zaharrean handiagoak–, be-harrak aztertzea eta, behar horietatik abiatu-ta, epe erdi-luzerako etxebizitza eskaintzagauzatzea dira landu dituzten eta lantzen ari Elizkalea astegun batean. x x xMaialen Etxaniz

mamia x x x x x x x x x herria20

Alde Zaharrari eskainitako atal bat zegoen.“Azterketa hori egitea nahi genuen, bestezenbait herritan ere alde zaharrak nolabait a-tzera gelditu direlako, ahalmen ekonomikogutxien dutenak soilik bizi diren leku bihurtu-ta, gazte gutxi, ume gutxi, adineko jendea eta,oro har, perfil zaurgarriena duen jendeare-kin”, azaldu du Labakak. Azpeitiko kasuan,ordea, “Gaindegiako aztertzaileen ezustera-ko, adin banaketari dagokionez, demografi-koki oso orekatua zen argazki bat ateratzenzen. Hori, behintzat, alde zeukan Alde Zaha-rrak. Jatorri aldetik ere, bertakoen eta etorki-nen kopuruak ikusita, nahikoa batez bestekoorekatuak ziren”. Guztira, Azpeitian 225 etxe-bizitza behar direla ondorioztatu zuten azter-ketaren emaitzak ikusita, eta alokairuaren al-deko joera indarra hartzen ari dela.

Emaitza horiek kontuan hartuta hasi dirapausoak ematen. “Etxebizitza hutsetatikabiatuta, eremu urbanoa eraberritzea” da ja-rraitu nahi duten printzipioetako bat, “etagaur-gaurkoz, Alde Zaharra da baldintza ho-riek gehien betetzen dituen eremua”. Joan

horregatik egiten dugu modu orekatuago ba-tean eraikitzearen aldeko apustua”.

BizilagunakAlde Zaharra “ez sinesteko moduan aldatu”dela dio bizitza guztia herriaren bihotzean da-raman Iñaki Lizasok (Azpeitia, 1935). Enpa-ran kalean jaio zen Lizaso Espainiako Gerra-ren atarian, eta, beraz, haren haurtzaroaguda hark zizelkatu zuen, bete-betean. Nola-nahi ere, mutil kozkorretako oroitzapen“onak” ditu: “Enparan kalearen puska batgurea zen: pilotan, futbolean... aritzen ginen.Orduan ez zen automobilik eta halakorik. Do-nostiatik Matxinbentara etorri ohi zen egurre-tara kamioi bat, eta hura bakarrik pasatzenzen. Garai hartan, Azpeitian 10.000 lagun in-guru biziko ginen; denak Alde Zaharrean.Besterik ez zen eta. Basazabalen txerri mor-doa zen, baita behiak ere. Txillarramenditikazokara jaisten ziren baserritarrek han lotzenzituzten astoak eta erosketak Irentzailerene-an egiten zituzten. Diferentzia izugarria dagogarai hartatik hona; ez sinestekoa!”.

Ezkontzeko garaia heldu zitzaionean, jaio-tetxetik ez zen metro asko urrundu Lizaso, Er-dikalean osatu baitzuten habi berria MilaOdriak eta biek. “Jaiotzez Odria baserrikoada Mila, baina zortzi urterekin Enparan kalerajaitsi zen bizitzera izeba baten etxera, kale ba-rrenean zen mojen eskolara joateko”. Bikote-ak lau seme-alaba munduratu zituen, eta,azken urteetan “gorputza ajeak” azaleratzenhasi arren, igogailurik ez duen eraikinean ja-rraitzen dute, hirugarren solairuan. “Esan ie-zaiozu gure andreari Loiolabiden-edo etxeberria emango diozula, baina ezta berehala-koan joango hemendik! Hementxe gaudegustura, hementxe ohitu gara eta”.

Aho bizarrik gabe hitz egiten du Lizasok.Lehen ez bezala, gaur egun, Alde Zaharreanbizitzeak “alde on gutxi” dituela dio. “Eroske-tak egiteko-eta lehen dena etxe atarian ge-nuen. Irentzailenekoa geure etxea izan da,baina hura ere itxi dute... Harategiak bai, betietxe aurrean ezagutu izan ditugu, baita okin-degia ere. Baina erosketak egiteko eskerrakorain BM hor dugun. Garai batean bai, AldeZaharrak erraztasunak eskaintzen zituen bi-zitzeko, baina, gaur...”. Alde Zaharreko bizila-gunei dagokienean ere, “giroa majo aldatu”da Lizasoren esanetan: “Lehen, kalera ziho-an etxepeko edonori eskatzen genion gatzaedo behar genuena ekartzeko. Hartu-emanhori galdu zen, ordea! Etxeko ateak zabalikizaten genituen beti; giltza jarrita izaten ge-nuen atean. Baina badira urte batzuk ateak

den urte bukaeratik hona, zazpi eraikin zaharerosi ditu Udalak Alde Zaharrean, eta horie-tako bost eraberritzeko eta haietan etxebizi-tza sozialak eraikizeko asmoa azaldu du. La-bakak dio lanean jarraitzen dutela Alde Zaha-rreko etxe huts eta zaharkituei irtenbideaemateko. “Baina bat-batean Udalak AldeZahar osoa erostea eta berritzea, ba ez.Modu mailakatuan eta eskaera dagoen hei-nean egin beharreko kontu bat da”, zehaztudu, eta nabarmendu nahi izan du “urteetan,oso zaila” izan dela “Alde Zaharrean eragitea,esku pribatuetan zeuden jabetzak zirelako,eta asko sakabanatutako jabetzak ere bai,sarri”.

Eraikuntzaren boom-aren atzetik etorri zenkrisiak irakaspenak ere utzi dituela deri-tzo zinegotziak. “Gauzak berriz planteatu be-harra egon da; jarraitu daiteke lehen bezalaere, baina gutxienez, gauzak beste modu ba-tean egiteko aukerak mahai gainean jarri dira.Eta ikusi duguna da ezin dugula jarraitu he-rria eraikitzen ez dakit norantza, lehendikdaukaguna zaharkituta eta usteltzen utzita;

herria x x x x x x x x x mamia 21

mamia x x x x x x x x x herria22

ixten hasi ginela”. Auzotar guztiek elkar agur-tzen zuten garaia nostalgia handiz gogora-tzen du azpeitiarrak: “Lehen guztiok ezagu-tzen genuen elkar familiako izenez: gu Baxi-liotarrak, Irentzailetarrak... Oraindik ere esan-go nuke hasi Plaza Txikitik eta kale barrene-raino garai batean zein familia bizi ziren; gauregun, pentsa, ez dituzu ezta hamar ere eza-gutuko”. Plaza eraberritu dutenetik “jendepila ederra” biltzen dela han adierazi du,baina Alde Zaharreko gainontzeko kaleetakobizimodua “asko galdu” dela gaineratu du.

Alde Zaharrean bizitzearen alde onak etatxarrak balantzan jarri beharrik izan gabe, Li-zasok garbi du berriz jaio beharko balu, “he-mentxe izatea” nahiko lukeela. “Alferrik da;Sanjuandegi-eta ederrak izango dira, zaba-lak eta nahi duzuna, baina gu hementxegaude gustura, hemengotxeak gara eta!”.

Izatez Garmendikoa da Mireia Arregi (Az-peitia, 1977), eta Sanjuandegikoa Xabi Bi-kendi (Azpeitia, 1976), baina dozena urtepasa daramate Elizkalean bizitzen, udal sus-tapeneko etxe batean. Arregiren esanetan,gaztetan “beti Amaianean” egoten ziren, 15urtetatik Xabik han egin zuen-eta lan. Elkarre-kin etxea erostea erabaki zutenean, Alde Za-harrean finkatzea “egundoko erosotasuna”izan zela adierazi du bikoteak.

tzeko “gako bakarra” da jendeari bizitzerahara joateko “aukerak eskaintzea”. Herriankontua “belaunaldika” doala adierazi du:“Alde Zaharrera bizitzera etorri den azkenagurea izango zen, duela hamalau urte Udalaksustapeneko etxeak egin zituenean. Duelahogei urte ‘mundu gaztea’ Damaso auzoazen; gaur, berriz, izen hori Etxebeltz-Izarrakdu. Eta, orain, Alde Zaharra biziberritzekoegitasmoaren barruan, Udalak etxeak erosiditu eta ideiak baditu, baina Esklabetako a-tzean babestutako 129 etxe eraikitzen badi-tu, jendea hango etxeei begira izango da.Azken finean, belaunaldi gazte oso bat haraari zara eramaten. Beti esan izan dut, babes-tutako etxeak Alberdienea eremuan egin be-harko liratekeela eta libreak Esklabetako a-tzealde horretan. Bere garaian, Etxebeltz-Iza-rran BOEak egin zituztenean, azpeitiarren%90 zozketan izena emanda zegoen. Belau-naldi gazte oso bat han bizi da. Eta nik diot,herritarren %90 zozketa hartan sartzeko mo-duan bazen, zerbait gaizki dagoela. Eta,orain, Esklabetako atzean ere gauza bera pa-satuko da”.

23 urterekin utzi zuen Eneritz Manzisido-rrek (Azpeitia, 1992) Loiolabideko gurasoenetxea, hainbat lagunekin Santutxon bizitzenjartzeko. Azken bi urteak, berriz, Erdikalekologela bakarreko pisu batean daramatza.“Lanaldi osoan aritzen naiz, baina hala etaguztiz ere alokairua ordaintzeko Udalak ema-ten duen laguntza ezinbestekoa da”. Alde Za-harrean bizitzeagatik, ohiko laguntzaz gain,beste 50 euro jasotzen ditu hilero Manzisido-rrek, eta dio “aparteko babes hori ez balitz”ezingo lukeela pisu bat berak bakarrik aloka-tu. “Alde Zaharra hiltzen ari zen, eta Udalarenlaguntza horiek medio, gazte mordoa bizigara orain hemen”. Alde Zaharra biziberritze-ko Udalaren egitasmoak “oso egokiak” diraazpeitiarraren esanetan; izan ere, “zainduezean, pixkanaka husten joango da”.

Alde Zaharrean bizitzearen alde onez etatxarrez galdetuta, Manzisidorrek adierazi du,“Erdikalea oso bizirik” sentitzen duela: “Kale-an une oro jendea agurtzen joateak egundo-ko poza ematen dit, eta bi pausotara Orka-tzen egotea eta Alde Zaharreko saltokiek es-kaintzen dituzten erraztasunak eskura izatea,berriz, erosoa da oso”. Plaza oinezkotzeare-kin eta Alde Zaharra arratsaldez autoentzatixtearekin Udalak “bete-betean asmatu”duela gaineratu du. Balantzaren beste alde-an, berriz, alde txar bezala, Alde Zaharreanbizitzeak “askotan intimitate falta” izatea da-karrela aitortu du azpeitiarrak. “Etxera noiz

Alde Zaharreko bizimoduaz galdetuta,“autoa aparkatzeko zailtasunak” aipatu dituArregik. “Garajerik ez dugu. Soreasun hama-bi orduz doan aparkatzeko Alde Zaharrekobizilagunoi Udalak eskaintzen digun aukerahor dugu, baina ez dugu asko erabiltzen; betisaiatzen naiz kanpoan aparkatzen. Bizikletaerabiltzen dut asko”. Bikendiren esanetan,“gakoa ohiturak aldatzea” da. “Autoa gutxia-go hartzera eta oinez ibiltzera ohitzen zara”.

Bertan bizitzen daramatzaten hamalau ur-teotan Alde Zaharrak izan duen bilakaeraridagokionez, Arregik dio kaleak arratsaldezautoentzat itxi izana “hoberako aldaketa” izandela. Gainontzean, aipatu du bizitzeko “lekulasaia” dela Elizkalea. Bikendik gogoratu diokarnabaletan Mendizaletan izaten dela festa,baina hori “onartuta” dute. Saninazioetan,berriz, herritik “alde” egiten dute. “Dena ber-tan dugu, onerako eta txarrerako”. Bestalde,Arregik nabarmendu du “atzerritarrak ugari-tu” eta saltokiak ixten ari direla. “Pena azkenhorrek ematen du”. Bikendik garbi du saltokitxikiei eusteko “modu bakarra” jendea AldeZaharrera bizitzera “erakartzea” dela. “Noski,merkatalguneetara joateko ohitura hor dago,baina, gainera, auzoan jenderik ez bada bizi,alferrik da”.

Bikendiren aburuz, Alde Zaharra biziberri-

Iñaki Lizaso. x x xAinitze Agirrezabala Eneritz Manzisidor. x x xAinitze Agirrezabala

herria x x x x x x x x x mamia 23

sartzen zaren eta noiz ez, pixka bat kontrola-tuta sentitu izan naiz inoiz. Festa egun han-dietan, berriz, desatsegina da Alde Zaharre-an bizitzea, zalaparta handia izaten baita;baina, tira, jakineko egunak izaten dira”.

Nolanahi ere, Manzisidorren “asmoa” sus-traiak mendi aldean botatzea da. “Gazteanaiz, oso aktiboa, eta Alde Zaharrean neuretxokoa aurkitu dut. Komunitate txiki bat gara,baina urte batzuetako esperientzia izango dahemen bizitzearena”.

MerkatariakSaltoki txikiek erronka handiak dituzte aurre-an, eta Alde Zaharrekoak ez dira salbuespe-na. Erosleen ohitura aldaketak eta Interneteneta merkatalgune handien itzalak dituzte oz-topo nagusi herrietako dendek, baita AldeZaharrekoek ere. Denda batzuk itxi eta bestebatzuk ireki, merkataritzak “pixka bat behera”egin du Alde Zaharrean azken urteetan Ber-tan merkatarien elkartean diotenez, baina“joera orokorraren barruan” kokatu dute jai-tsiera. Saltokiei erreparatuta, moda dendaknagusi dira gaur egun Alde Zaharreko kalee-tan. Kaleak oinezkotzeak “estetika komertzia-la hobetzea” ekarri duela iritzi du merkatarienelkarteak, baina inguruan aparkaleku gehia-go eta “gerturatzeko erraztasunak” behar di-rela uste dute; Azoka Plazaren atzean egoki-tu duten aldi baterako TAO sistemaren mo-dukoen alde azaldu dira.

Alde Zaharrean azken urteetan hartu direnneurriek eragin positiboa izan dutela ustedute Asier Otaegik (Azpeitia, 1970) etaMaria Angeles Estevezek (Sarreaus, Ouren-se, Galizia, 1967) ere. Ingurua “pixkanakahobetzen” ikusten dute, eta bide horretan ja-rraitu beharra nabarmendu dute bi denda-riek.

esan, oraindik ere badago utzita, etxe zaha-rrak-eta nahikoa egoera kaskarrean daude.Baina ari da, pixkanaka”.

Joan dira ia hogei urte Alde Zaharra oinez-kotzeko lehen neurriak hartu zituztenetik. Or-duan bezala, harrezkero egin diren urratsenaurrean ere hainbat merkatarik plazaratu dukezka oinezkotzeak beren negozioetan izan-go zuen eraginarengatik. Otaegiren “gustu-rako”, aldiz, “trafikoa gehiegizkoa da orain-dik”. Trafikorik ez dagoenean jendea erraza-go joaten dela iruditzen zaio: “Nire dendara,behintzat, jendea oinez etortzen da, eta gus-tura antzematen ditut arratsaldeetan autorikez delako egoten; umeekin ere lasai etor dai-tezke, eta haiei kanpoan ibiltzen utzi ere bai,beraiek dendan dauden bitartean. Beste sal-toki batzuetako bezeroak, agian, errazagohurbilduko dira autoz; baina nire kasuan,behintzat, ez”.

Duela bi urte eta erdi ireki zuen gizonezko-en jantzi denda Otaegik Erdikalean. Txikitanbizitako etxepean du saltokia, familiaren loka-lean; negozio bat jartzekotan, “garbi” zeukantokia hori izango zela. “Orain artean, espe-rientzia ona ari da izaten, gustura nago”, dio.Dendaz gain, bizitokia ere Alde Zaharrean duOtaegik, eta begi onez ikusten ditu azkenal-diko aldaketak. “Beti bizi izan naiz hemen in-guruan, ikusi izan dut bilakaera, eta hobetzenari da Alde Zaharra. Lehen oso utzita zegoen,eta autoak ibiltzearena ez nuen ulertzen. De-siratzen nengoen oinezkotzeko, neuk nego-zioa ireki aurretik ere bai, lasai ibili ahal izate-ko”, azaldu du, plazak egin duen aldea nabar-menduz. “Kanpotik bisitan etortzen ziren la-gunek, esaterako, ezin zuten ulertu nola zite-keen herriko plaza bat horrela eduki. Orain,aldiz, gustura nago. Gero eta gehiago ari dahobetzen, etxeak-eta berritzen ari dira... Egia

Mireia Arregi eta Xabi Bikendi. x x xAinitze Agirrezabala

mamia x x x x x x x x x herria24

Hobekuntza bidean ikusten badu ere, jaki-tun da Alde Zaharrean oraindik etxe eta lokalhuts gehiegi dagoela. “Herria luze-luze eginda, Loiola aldera, eta gazte denak alde harta-ra joan dira bizitzera. Herri barruan, Azpeitia-ren erdigunea izanda, Azpeitiko jende gehia-go bizitzea nahiko nuke; merkataritza ere bi-ziago egongo litzateke horrela”. Azken urtee-tan hartzen hasitako neurrietan sakontzeabeharrezko ikusten du Otaegik, Alde Zaha-rrari bizi berria ematen jarraitzeko: “Hemenorain hasi dira etxeak berritzen eta gazteen-tzako alokairuan jartzen. Hori falta izan da au-rreko urteetan. Uste dut hori dela jarraitu be-harreko bidea; gaur egungo soldatekin, zailada gazteak etxe batean sartzea. Alokairurakoetxe gehiago behar dira, nire ustez”.

Orain arte egindakoari eustea da, gutxie-nez, Estevezek ere nahiko lukeena. Hamarurte daramatza umeen arropa dendan, Erdi-kalean; langile gisa hasi zen bertan, baina ja-beek denda uztea erabaki zutenean, nego-zioa berak hartzea erabaki zuen, duela zortziurte. “Esperientzia ona izan dut. Gogorra erebai, krisiarekin bat eginda, urte batzuk latzakizan direlako. Hain zuzen, horregatik erabakizuten uztea aurreko jabeek. Nik segitzea era-baki nuen, eta ez naiz damutu”, kontatu du.

Hamar urteotan Alde Zaharra aldatu egindela dio, “eta hobera”, batik bat itxura aldetik:“Uste dut orain gehiago zaintzen dela. Oraindela hamar urte, ia hutsik zegoen, eta itsusia-go ere bai, utzita, lokal huts askorekin...Oraindik lokal huts asko dago, baina badau-de pixka bat txukuntzeko egitasmoak ere,adibidez, lokal hutsetan jarri ziren argazki za-

ulertzen ditut. Merkatarientzat, behintzat, iru-ditzen zait egungo egoera egokia dela”. Denaden, bada kontu bat gehiago landu beharre-koa, Estevezen aburuz. Soreasuko lur azpikoaparkalekuaren onurak gehiago zabaltzeaeskatzen du, jende askok oraindik ez dituela-ko ezagutzen: “Batzuk etortzen dira dendarakexuka, ezin aparkatuta ibili direlako. ‘Baina,hortxe daukazue-eta parkinga!’, esaten diet,ehun metrora, txukun-txukun eta eroso. Ezdakit, niri hain erraza iruditzen zait... Eta kan-pokoek ez jakitea, beno; baina badago berta-ko jendea ez dakiena bost orduz doan dela,eta horrek asko harritzen nau”.

TabernariakBizitoki eta merkatalgune ez ezik, festa tokiaere bada Azpeitiko Alde Zaharra, eta horri lo-tuta, taberna gunea eta gau giroaren errefe-rentzia, “aspaldian asko jaitsita” dagoenarren, Intzeko Saioa Uriak (Azpeitia, 1991)nabarmendu duenez. Uria da AZTEren le-hendakaria; herrian dagoen ostalarien elkar-te bakarra Alde Zaharreko “hamar bat” taber-nak osatzen dute gaur egun. “Alde Zaharreangarai bateko giroa berreskuratzeko ahalegi-nak egiten ditugu, kontzertuak eta bestelakoegitasmoak antolatuta, giro pixka bat sortze-ko. Horrez gain, herriko kirol taldeak-eta la-guntzen saiatzen gara”, dio Uriak.

Oro har, ostalaritzaren egoera “nahikoatxarra” dela uste du. “Orain, uda garaian, iza-ten ditugu urteko unerik onenak, baina askojaitsita dago”. Txikiteoaren ohitura galtzekobidean, herriko gazteen joerak aldatuta etaasteburuetan urte luzez izandako mugimen-

harrena”. Garrantzitsua iruditzen zaio eginda-koari eta hartutako neurriei “jarraikortasuna”ematea. “Zaintzen jarraitu behar da. Ez dabakarrik zeozer berria egitea; hori ere bai,noski, negozio berriak jartzeko edo lokalakberritzeko laguntzak ematea, adibidez”, gai-neratu du.

Trafikoari dagokionez, egungo egoerare-kin –kaleak goizez ibilgailuentzat irekita etaarratsaldez itxita– gustura dago Estevez,erosleek “bi aukerak” dituztelako eskura. “Ni-retzat oso zaila da gauza bat ala bestea denonena esatea. Gauza batzuetarako hobea datrafikoa ibiltzea, eta beste batzuetarakohobea da itxita egotea. Orduan, bi jarrerak

Asier Otaegi. x x xMailo Oiarzabal

Maria Angeles Estevez. x x xMailo Oiarzabal

herria x x x x x x x x x mamia 25

dua galduta, formula berrien bila ari dira AldeZaharreko tabernariak. “Gazteek asko jotzendute Azkoitira. Agian, neure buruari harriakbotatzea izango da, baina Azkoitiak badu jen-dea erakartzeko hemen ez daukagun alde onbat, eta hori da beranduago ixten diren bi ta-berna izatea; horrek, nahi ala ez, erakarri egi-ten du jendea. Ezagutzen ditut azpeitiar askoparranda hemen egitea nahi zutenak, bainataberna denak lauretan ixten direla ikusita,Azkoitira joaten hasi direnak. Gero, modakere izaten dira, baina uste dut ordutegiek ereasko esan nahi dutela”.

Dena den, tabernariak lanerako eta formu-la berrien bila saiatzeko gogoz ikusten dituUriak. “Ari gara gauza berriak eskaintzeko la-nean. Pixka bat pentsatuz gero, eta gaztee-kin eta kaleko jendearekin hitz eginez gero...Hori egin beharreko gauza da, nire ustez; ezdut esaten galdetegi bat pasatzea, baina baibezeroei eta lagunei galdetzea, batik bat as-teburuetan ibiltzen direnei”. Gaueko mugi-mendua galdu den bezala hartu du indarrapoteoak, “baina jende helduagoaren arteanbereziki”, dio Uriak. Berritu ondoren eta trafi-koarentzat itxita, “plazak egundoko indarra”hartu duela iritzi dio; hango mugimendua be-heragoko tabernetara “ailegatzen da, bainaez da dena ailegatzen”, AZTEren lehendaka-riaren esanetan. “Dena den, egia da poteoakaskoz indar gehiago duela gaur egun. Bainagauekoa falta zaigu, bultzada hori”.

EtxegileaFernando Arakistain (Azpeitia, 1974) kontra-tista da, eta Alde Zaharrean eraiki berri di-

“Alde Zaharrak etxeak berritzeko beharra du.Sumatzen da mugimendua: Udalak etxeakerosi ditu, jendea ari da Alde Zaharrera bizi-tzera joaten, eta horrek guztiak poz ematendu. Ea bost bat urtean egoerak buelta ema-ten duen”, azaldu du.

Alde Zaharrean eraikitzeak baditu zailtasu-nak, baina horien gainetik Udalak eta Udal-tzaingoak emandako babesa eskertu dukontratistak. “Udalak asko laguntzen du, etaUdaltzaingoa lanerako prest agertzen dabeti. Izan ere, obrako edozein lan egitekokalea itxi behar izaten da. Saiatzen gara aha-lik eta eragozpen gutxien sortzen, herritarguztiok elkarrekin bizi behar dugulako”. Halaeta guztiz, Arakistainek ondo daki Alde Za-harrean eraikitzea beste edozein tokitaneraikitzea baino garestiagoa dela: “Alde Za-harrean lan egitea garestia da, makina bere-ziak-eta behar direlako”. Garestixeago erai-kitakoa merkexeago saldu behar, ordea. “Pre-zioak herriko zonaldera egokitu behar dira”.

Uste du herritarrek oraindik ere badituzte-la gune horretako etxeen gaineko uste ba-tzuk: “Jendea harrituta gelditzen da etxeakikustean: askok uste dute etxeak txikiak etailunak direla, zarata entzuten dela... baina ezda horrela. Desabantaila nagusia da garaje-rik ez dutela, baina ehun metrora dago Sore-asu”.

Arakistainek dio Alde Zaharra indar-tzen ari dela, eta hartutako hainbat neurrikhorretan eragin dutela. “Udala apustu handiaari da egiten; izan ere, agerikoa da Alde Za-harrak bultzada behar duela. Pena l i -tzateke indarrik gabe gelditzea eta hustea.Altxorra da, eta indartu egin behar dugu”.6

tuen etxebizitzen azken ukituetan murgildutadabil. Duela hamar bat urte erosi zuen orubebat Erdikalean, baina orduan “mugimenduaskorik ez” zegoela eta, eraikin zaharra botaeta hutsik utzi zuten lurzorua. Iaz hasi zeneraikitzen.

Ez da izan Arakistainek Alde Zaharreaneraikitzen duen lehen aldia; 2008an ere eginzuen zortzi etxebizitzako eraikin bat Erdikale-an. “Gure aitak beste etxe batzuk egin zituenbere garaian Enparan kalean, eta neu ere ani-matu egin nintzen”. Hark dioenez, etxegileekez dute nahi izaten Alde Zaharrean eraiki-tzea: “Niri gustatu egiten zait, erronka bat de-lako”. Arakistainek berebiziko garrantziaematen dio Alde Zaharra biziberritzeari.

Saioa Uria. x x xMailo Oiarzabal

Fernando Arakistain. x x xJulene Frantzesena

Mundua dantzanAreto dantzetarako sekulako afizioa dago Azpeitian.Dantzariak hilean behin elkartzen dira Sanagustinen,eta jendea probatzera animatu dute. .9 Ihintza Elustondo

Lotsati fama dute euskal he-rritarrek; inon ez dituzte gerria mugitzen etairribarrea ahoan irudikatuko. Baina Azpeitiraetorri besterik ez dago hori guztiz egia ezdela ohartzeko. Gero eta gehiago dira aretodantzetan aritzen diren herritarrak; ikusibaino ez dago hilean behin Sanagustin kul-turgunea nola betetzen den leporaino. Eus-kal Herriko Kuba txikia dirudi guneak. Hutsikegin gabe, han izaten dira Mikel Lasa matxin-bentarra, Angel Oiarzabal eta Irati Gurrutxa-ga urrestildarrak eta Iurre Gurrutxaga, NereaArakistain, Nerea Arregi eta Uxoa Ibarreta az-peitiarrak. Afizioa adikzio bilakatu zaien seiherritar baino ez dira horiek.

Badu zerbait Azpeitiak; inguruko herrietanziur ez dagoela areto dantzetarako halako afi-ziorik. Bi eskola daude herrian: Jose Mari Or-begozoren Dantzaki batetik, eta Angel Oiar-zabalena, bestetik. Ikasleak ere, barra-barra.“200 lagun baino dezente gehiago izangogara, guztira”, diote.

Zer gertatu da, bada, hainbeste jende ani-matzeko? Moda kontua izan daiteke, batetik.Baina, bestetik, zerbait aldatu dela uste duIbarretak: “Orain arte areto dantzak hel-duentzat zirela pentsatzen zuen jendeak, eta,orain, gazteentzako ere badirela ikusi dute”.Ikuspegi aldaketa horrek ekarri du, harenustez, gero eta gazte gehiago dantzara ani-matzea.

Areto dantza bezala ezagutzen diren arren, Nerea Arakistain, Angel Oiarzabal, Iurre Gurrutxaga, Irati Gurrutxaga, Mikel Lasa, Nerea Arregi eta Uxoa Ibar

mamia x x x x x x x x x kultura26

rreta (behean). x x xIhintza Elustondo

jatorri latinoamerikarra duten dantza batzuk –salsa, bachata eta txa-txa-txa– nahiz jatorriafrikarra duen kizomba dantzatu ohi dituzte.Lasak argi du dantza horien bueltan sortzendenak baduela zerbait erakargarria: “Probatuduenari gustatu egiten zaio. Ondo pasatzenduzu, jende berria ezagutzen duzu... Dena dupositiboa”. Irati Gurrutxagak ezagun batekesana oroitu du: “Dantzan ari garenean,denak barrez eta ondo pasatzen ikusten gai-tuela eta berari ere dantzan hasteko gogoasartzen zaiola esan zidan”.

Poz horren jatorria zein den badaki Ibarre-tak: “Dantzan ari zarenean, dena ahaztenduzu. Egun txarra izan baduzu, dantza pixkabat egin eta irribarre batekin joaten zara etxe-ra”. Arakistainen esanetan, ez da indibidualkidantzatzen den gauza bat, eta talde giro ho-rrek ere ondo pasatzen laguntzen du. Dantza“ihesbide bat” dela ondorioztatu du Iurre Gu-rrutxagak.

dute. “Mutilek beti gauza bera komentatzendute. Dantza arrimatuta egiten dugunez,pentsatzen dute ligatzera joaten garela.Baina nik ez dut horretan pentsatzen, ni dan-tzara joaten naiz. Dantzan pixka bat ibili gare-nok ez dugu begi horiekin ikusten, baina Sa-nagustinen bueltan egoten diren begi horiekhorrela ikusten gaituzte askotan”, azaldu duLasak. Irati Gurrutxaga ados dago: “Niri esanizan didate: ’Ez al dizu senarrak ezer esa-ten?’. ‘Zer uste duzue egiten dugula?’, eran-tzuten diet”.

Sanagustin: dantzarako espazioaAreto dantzetarako afizioa bai, baina espazionahikorik ba al dago horiek praktikatzeko?Dantzariek uste dute “sekulako aukera” delaSanagustin kulturguneak eskaintzen duena.Iazko urtarrilaz geroztik, hilean behin, ostiralbatez, areto dantzetarako musika jartzendute, jendeak dantza egin dezan. 23:00 al-detik hasita ordu txikiak arte, bertan aritzendira hainbat lagun gelditu ere egin gabe.

Oiarzabal dantza irakaslea izan zen egitas-moaren sustatzaileetako bat. Kezka bat tar-teko otu zitzaien hari eta Sanagustineko Eu-sebio Belokiri kulturgunea dantzaleku bila-katzea. “Jende mordoa ibiltzen da dantzan,eta horietako asko kanpora joaten ziren dan-tzara, hemen aukerarik ez zegoelako. Jende-ak esan zidan ederra izango litzatekeela he-rrian zerbait egitea, eta horregatik pentsatugenuen Sanagustinen dantzarako aukera es-kaintzea”. Dantzariek asko eskertu dute au-kera hori ematea; “zain-zain” egoten dira guz-tiak Sanagustin dantzaleku bilakatuko deneguna noiz iritsiko.

Denek azaldu dute “oso ondo” pasatzendutela Sanagustinen dantzan. Lasak dio “pa-rrandan bezalaxe” sentitzen dela, baina alko-holik edan gabe: “Gure mahaiak anoa-puntubaten antza izaten du, dena ur botilaz beteta”.Giro ederra sortzen den arren, pena ematendien gauza bat ere bada: beti betikoekin egi-ten dutela dantza. “Kostatu egiten zaigujende ezberdinarekin dantzan hastea; solturahori falta zaigu Azpeitian”, adierazi du Lasak.Dantzan ibiltzen ez direnak ere dantzara ani-matzea falta dela uste du Arakistainek.

Sanagustinera dantza egitera joaten dire-nean, gero eta kurioso gehiago biltzen delaohartu dira. Eta ikustea gustatzen zaien ho-riei guztiei, egitea are gehiago gustatukozaiela uste dute. Horregatik, horiek guztiakprobatzera animatu nahi dituzte. Lasak argidio: “Hastean ez dira damutuko, lehenagohasi ez izanaz damutuko dira”. 6

kultura x x x x x x x x x mamia 27

Zoriontasun sentipen hori kutsagarria delauste dute. Bat hasi, ondokoak ere probatuegin nahi, eta, azkenean, inguruko guztiakdantzan jarri ohi dira. Gainera, diotenez, ezdu axola ondoan zein duzun dantzarako.“Zure ama edo alaba izan daitekeenarekinegin dezakezu dantza. Oso adin desberdine-tako jendea elkartzen gara, baina, era bere-an, oso talde giroa dugu”, azaldu du Irati Gu-rrutxagak. “Bestela ezagutuko ez zenukeenjendea ezagutzen duzu dantzaren bidez. Es-kola batean elkartu eta zure bizitzako partebilakatzen dira”, erantsi du Ibarretak.

Dena den, lotsa ere sentitu izan duteladiote dantzariek; hasieran, batez ere. “Hasie-ran izaten dira lotsa eta konfiantza falta hori.Denborarekin, ordea, besteekin konektatzenduzu, eta disfrutatzen hasten zara”, adierazidu Lasak.

Lotsa hori tarteko, Beasainen hasi zendantza ikasten Lasa. “Beti gustatu izan zaitdantza. Parrandan ere beti matxinsalto batizan naiz. Bi urte pasatu nituen horretan hasi-ko nintzatekeela esanez, eta, azkenean, taile-rreko lankide batek eman zuen izena nireordez. Beti entzuten zidan gustura hasikonintzatekeela, eta egun batean etorri etaesan zidan: ‘Hi, urriaren 3an, 18:45ean has-ten gaituk’. Lehen ordu erdian pixka bat sufri-tu nuen: ‘Zertara etorri naiz ni hona?,’ pen-tsatzen nuen. Baina berehala pasatu zitzai-dan, eta ordutik aurrera, bizioa bilakatu dadantza niretzat. Hasi nintzenean aste guztiaYoutuben bideoak ikusten pasatzen nuen,eta hurrengo asteko eskola noiz iritsiko zainegoten nintzen”, oroitu du.

Dantzari guztiek uste dute asko direla La-saren antzeko egoera bizi dutenak; hau da,gustura hasiko liratekeen arren, ausartzen ezdirenak. “Ziur mutil pila bat daudela hasiko li-ratekeenak, baina jendeak esango duena-rengatik ez direnak animatzen”, dio Iurre Gu-rrutxagak. Neska batzuei ere gauza bera ger-tatzen zaiela uste du Irati Gurrutxagak. “Niriesan zidan batek: ‘Zer ederki egiten duzuendantza!’. Hastekotan bezala zegoela esanzidan, baina oso baldarra dela. ‘Besteak zergarela uste duzu!’, esan nion. Hastea da kon-tua”.

Lotsa kontuak aipatzean, aurreiritziek erezerikusirik badutela uste dute. Arregiren ara-bera, jendeak beti ikusi izan du dantza “nes-ken gauza bat bezala”. Mutil gutxi aritzen diradantzan. “Nik esaten dudanean dantzan na-bilela, inork ez du imajinatzen nik horretanibili beharko nukeenik!”, azaldu du Lasak.

Jendeak asko hitz egiten duela ere sentitu

jakiteko x x x x x x x x x ekainari begiratua28

Hamaikakoak plazaraUdazkenean iritsiko da Euskaraldia, hamaika egunez ahal denguztietan euskaraz egitearen erronkarekin. Azpeitian ekainaren22an izango da hamaikakoak aurkezteko ekitaldia. .Mailo Oiarzabal

Hamaika egunez ahal denguztietan eta ahal den guztiekineuskaraz egiteko erronkarekinbat egingo dute datorren udazke-nean Euskal Herriko ehunka he-rritan, milaka herritarrek. Horixeda Euskaraldia, eta azaroaren23tik abenduaren 3ra egingo da.

32 erakundek eta elkartek egindute bat Euskaraldia bultzatzeko,Euskal Herriko gobernuak etaerakunde publiko nagusiak burudirela. Euskararen erabilera in-dartzeko, ikusarazteko eta bul-tzatzeko egitasmoak aurrez Do-nostiako Egia auzoan edota La-sarte-Orian gauzatutakoak dituaurrekari eta abiapuntu. Euskaramenderatzen dutenek –Ahobiziizango direnak– lehen hitza betieuskaraz egitea, eta menderatuez arren ulertzen dutenek –Bela-rriprest– euskaldunak euskaraz

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xZer. Euskaraldirakohamaikakoen aurkezpena.x x xEguna. Ekainak 22(ostirala). x x xOrdua. 18:30x x xTokia. Plazan.x x xAntolatzailea.Euskaraldiaren Azpeitikobatzordea.

aritzera gonbidatzea dira, beste-ak beste, Euskaraldiarekin bategingo dutenek hamaika egunhorietarako hartuko dituzten kon-promisoetako batzuk.

Herriz herri ari dira Euskaraldi-rako ‘hamaikakoak’ aurkezten, to-kian-tokian egitasmoaren irudiizango diren lagunekin. Hamaikadira gehienetan, baina Azpeitianhamaikako bi osatzera doaz. Hila-ren 22an aurkeztuko dituzte.6

xxxEUSKARALDIAREN ZENBAKIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x

11 egun euskaraz. Azaroaren 23tik abenduaren 3raegingo da lehen Euskaraldia, Euskal Herri osoan.

2 hamaikako osatzea erabaki dute Azpeitian ahobiziekin etabelarriprestekin.6

1Voltaia etaDeus Ez taldeenkontzertuakIgande arratsaldea girotzeko,Voltaia eta Deus Ez taldeekkontzertu bana eskainiko duteKatapulta Tour Gipuzkoa2018ren barruan.x x xEguna. Ekainaren 10a(igandea). x x xOrdua. 19:00x x xTokia. Sanagustinkulturgunea. x x xAntolatzailea.Kulturaz kooperatiba.

2Sanjuanetakopilota jaialdiaUdako aurreneko festakospatuko dituzte aurten ereUrrestillan eta Oñatzen.Urrestillan, ohi dutenez, aurrekoasteburuan hasiko dira festaekitaldiekin. Urteroko pilotajaialdia izango da aurrena.Buruz Buruko txapelduna etatxapeldunordea, Jokin Altunaeta Aimar Olaizola, aurrez aurreariko dira Txikuri frontoian.x x xEgunak. Ekainak 15 (ostirala).x x xOrdua. 22:00 x x xTokia.Urrestillako Txikuri frontoia.

3AbesbatzakkontzertuanJulian Barrenetxeaabesbatzakoak herritarrenaurrean ariko dira hilaren 19an,Lazkaoko Kantakaabesbatzarekin batera emangoduten kontzertuan.x x xEguna. Ekainak 29 (ostirala).x x xOrdua. 19:00 x x xTokia.Sanagustin kulturgunea.x x xAntolatzailea. JulianBarrenetxea abesbatza.6

xxxBESTERIKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xAzpeitiko ekimenez informaziogehiago: uztarria.eus/agenda Udazkenean iritsiko den Euskaraldiaren irudia.

x x x x x x x x x x x x x x x xramon etxezarretax x x

Hala esaten omen zuenbeste hark, antekristoa belozipedoan etor-tzen ikusiko zutela, Aratzerrekan beheraUrrestillako zubian ziztu bizian hartzen buel-ta. Denbora eta leku guztietan egon da jen-dea aurrerabidearen beldurra modu horretanadierazi duena, kataklismoak eta apokalip-siak iragarriz. Belozipedoaren ondoren, txi-rrinda garbizalea hedatu baino belaunaldiaklehenago, bizikleta etorri zen... eta motorrak,kotxeak, aeroplanoak, trenak eta abarrak. Ka-taklismoa ez da oraindik kontsumatu, ez dabehintzat, eta dakigun arte, antekristorik azal-du.

Beasaingo CAFen gertatu zen atrakoa.Erakunde armatuak iritsi berri zen langileakordaintzeko nominaren dirua -dirua paperaeta txanpona zenean- harrapatu zuen. Sona-tua izan zen gertaera. Ez zegoen gaurko ko-munikazio modurik eta gaurko ikusentzunez-korik eta berri eta oihartzun guztiak ahoz ahoiristen zitzaizkigun. Hala iritsitakoa ofizialtzengenuen. Zurrumurruek zioten Goierri aldeapoliziaz gainezka zegoela eta gertakizunakkorapilatu ahala gainezkago. Ordura artehemen hauetan ezagutu gabeko despliegeaizan zen.

Gure etxepeko amona, bakarrik bizi zeneta ahal zuen eran biltzen zuen informazioa,ohi bezala leihoan zegoen. Leihotik leihorakoelkarrizketak eta agurrak ere oso ziren ohiko-ak, gaur leihoek pertsianaz ixteko balio dute,barrukoa estali eta bizi seinalerik ez emateko.Leihoko amona Beasaingo atrakoarenoihartzunaz ari zitzaigun hitz egin nahi genue-noi eta polizia oparotasunaz eta baliabideenikusgarritasunaz ari zitzaigula honela esanzigun:

– Aliketeroak (aliketeruek) omen zabiltzak.Ez nire anaiak eta ez nik ez genion ulertu,

eta aliketeroez galdetu genion. Haserretuegin zitzaigun, hari ez barrerik eta burlarikegiteko. Pena ematen zigun hura mintzeak,baina galdezka segitu genion jabetu ginen

“Aliketeruek”

x x xEz du esan nahi“natuultasuna” adieraztenduenaren bizkar barre etaiseka egin behar ez denik

arte, kostata, zer nahi zigun esan. Helikopte-roak esan nahi zigun.

Eragin zigun zera horiEz genion barrerik egin, mina benetakoa su-matzen baizitzaion, baina bai hizkera zaha-rrek eragiten zigutela zera hori. Trabena esa-ten zuten eta ez taberna, prantzesa eta ezfrantsesa, puula eta ez futbola, pestak eta ezfestak, pamatu eta ez famatu. Ez dakit zeindiren irizpideak, baina gaur egun azpeitieraz“natul” (natuul esango zuketen haiek) hitzegiteko eskuliburuan paradigma izango lira-tekeen irudipena daukat.

Ez du esan nahi “natuultasuna” adieraztenduenaren bizkar barre eta isekarik egin beharez denik. Begira bestela euskaldunon hiz-kuntza, kultura eta informazio eskubideeiarreta jartzeko abiarazi genuen telebista pu-blikoak zer bide hartu duen. Folklorizanteaeta baldresa, jatortasun atzerakoiaren kabibihurtu da. Esan daiteke gutxieneko kulturaeta hori duen herritarra baztertzeko eta igno-ratzeko bizi dela, “natul” baina.6

xxxx x x x x x iritzia 29

x x xHITZ GEZIDUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

.Egilea:Luma

x x xSUDOKUAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x denbora-pasa30

Margul,koloregabe

Eztabaidak

Loratzerabehartu

*Deitura

Ubel

Jarraitzendu

Lanabesmota

*Izena

Hankak

Gardenarennolakotasuna

Gizonizena

Erabatekoatsegina

Eraberean

(Infin.)Lortu

Itzuliak

Masurioa

Joan denurtean

Sartu

Kimikanaditua

Lehen biak

(Infin.)Ikasi

Uranioa

Erbioa

Zuhaitzmota

Kontso-nantea

Atzizkia

Ez eme

Kontso-nantea

Kontso-nantea

1000

Haur. hizk.,haurrak

2 piezatakobainujantzi

Etekin

Iridioa

Kontso-nantea

* Politikari azpeitiarra

Aiaransortua

Errepikatuz,gorotza

lehiaketa x x x x x x x x x jakiteko 31

nKnBnBnIn

POLEMIKAK

nLORARAZI

nZnMOREnABnM

EIDERnBIKINI

nZANGOAKnTIK

GARDENTASUNA

nIROnUnSAnIR

PLAZERAnIZAI

nAIARARRAnKA

x x xLEHIAKETAREN ERANTZUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xUZTARRIAREN LEHIAKETA: JEROGLIFIKOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJEROGLIFIKOEN SOLUZIOAK BIDALTZEKO EPEA. Ekainak 19 (asteartea) x x xNORA BIDALI ZURE ERANTZUNA. Perez Arregi plaza 1, behea (Azpeitia) edo

lehiaketakuztarria@gmail.com e-postara x x x IRABAZLEARI SARIA.Kutxillo urdaitegiaren produktu sorta x x xPARTE HARTZEKO BALDINTZA.Uztarria

Komunikazio Taldean bazkide izan behar da eta jeroglifikoen irudien azpiko galderei erantzun behar zaie.

2BIZKAIKO ATZEALDEA ERORI DA

x x x BAZKIDEAREN IZEN-ABIZENAK x x x HARREMANETARAKO TELEFONO ZENBAKIA

SUDOKUA

x x xUZTARRIAREN MAIATZEKO LEHIAKETAx x x x x x

IRABAZLEA

2

Arantxa Larrañaga

Uztarria Komunikazio

Taldearen bazkidea da

aldizkariko 205.

lehiaketaren irabazlea.

Kutxillourdaitegiak

emandako produktu

sorta irabazi du sari

gisa. Argazkian,

lehiaketaren irabazlea

Kutxilloren oparia

eskuetan duela.

x x xSOLUZIOAKx x x x x x x x

HITZ GEZIDUNAK

1

1

1 2AURREKO HILEKO JEROGLIFIKOAK

Aginte Alpinista

jakiteko x x x x x x x x x uztarria.eus32

x x xEFEMERIDEAKx x x x x x x x x x x

1448Arrasateri su. Arrasateri sueman zioten oñaztarrek, etaazpeitiar askok parte hartu zuten.

1790Zezenketarik eta herribazkaririk ez. Kontuan izanikunean zen egoera larria, herrikofestetan zezenketarik eta herribazkaririk ez egitea eta plaza ezixtea erabaki zuten.

2013Labakak, agur futbolari.Mikel Labakak futbolari izateariutzi zion.

x x xBIDEOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Txoriak uxatzeko metodoa.6

. Iturria: Azpeitiko efemerideak.Herria historian zehar liburua.x x xEgilea: Imanol Elias Odriozola.x x xArgitaratzailea: Uztarria KulturKoordinakundea.6

xxxELKARRIZKETAxxxxxxNaroa Aranbarri mendi txirrindularia

Neskak makalagoak garela diote, bainaniretzat disfrutatzea da garrantzitsuena”

x x x Igantzin (Nafarroa) jokatutakoVIII. Xabi Telletxea bizikleta jaitsierairabazi berri du Naroa Aranbarrik(Azpeitia, 2003). Nesken arteanohikoa ez den kirola bada ere, afi-zioa du, eta asko gustatzen zaio. Nondik datorkizu afizioa? Gazteagoa nintzela futbola gus-tatzen zitzaidan, eta horretanibiltzen nintzen. Denborak aurre-ra egin ahala, lagun batzuk bizi-kletan ibiltzen zirela ikusi eta ani-matu egin nintzen. Sarritan joa-ten ginen bizikletarekin Goenara,jauziak egitera eta. Saltsa horre-tan murgilduta, Arauntza alderajoaten hasi nintzen. Beasaingomutil batek, berriz, bide berriakerakutsi dizkit. Beti gustatu izanzait txirrindularitza, baina aitakesaten zidan horretan ez haste-ko, kirol oso gogorra zelako.Zertan datza kirol horrek? Mendi bideetako aldapetatik jais-ten gara, saltoak eta zenbait oz-topo igarota. Jendeak pentsat-zen du ez dela kirol nekagarria, al-dapan behera joaten garelako,baina sinetsi, nekagarria dela. Bi-zikletaren kontrola zure eskudago, eta frenatzeko eta buelta

hartzeko indar asko egin beharda besoekin.Non aritzen zara jauziak egi-ten?Igantzin eta Irrisarrilanden, esate-rako. Badira prestatutako ibilbi-deak ere, baina ez dira oso era-kargarriak. Espainian, aldiz, pistaaskoz ere hobeak dituzte, jauzihandiagodunak eta landuagoak. Entrenatzen al duzu?Ez askorik. Tarteka, Aizpurutxorajoaten naiz bizikletan. Hala ere,Arauntza aldera jotzen dutgehien. Baserrian jauzi bat pres-tatu zidaten, eta han ibiltzen naizpraktikatzen.

Zuk egiten duzuna ez daohiko kirola neska gazteenartean...Pena da aurkaririk ez izatea etakirol hori praktikatzen duen ema-kumerik ez izatea inguruan. Halaere, ez zait deserosoa egiten mu-tilekin batera lehiatzea; babesaere agertzen didate.Bizikletara animatzeko, zeresango zenieke neskei? Ez dela ohiko kirola, baina ederradela. Neskok makalago ibiltzengarela diote, baina niretzat disfru-tatzea da garrantzitsuena.6

Aranbarri bizikletarekin. x x xMaialen Etxaniz

x x xElkarrizketa osoa uztarria.eus-en

“

ANTONIO URBIETA autobus gidaria

1.Noiz hasi zinengidari lanetan?Orain dela 31 urte.2. Lan ordu txarrena?Gaua; nekea eta...3. Lanaren onena?Espero gabeko lekuetarairistea eta jende ugariezagutzea.

4. Pasadizorik bai?Bat edo beste lo geratzeasagardotegitik bueltan.5. Txutxumutxuenhabia da autobusa...Garai batean jendea elizankonfesatzen zen; orain,autobusean. Gu,badaezpada, isilik.

6. Lanetik kanpo,garraio publikoa edopribatua?Denbora dudanean, autoa. 7. Zer harreman duzutxirrindulariekin?Oso ona, baina pazientziabehar da.6

.Mireia Galarza

x x x x x x x x x jakiteko 33

Askotan, erosten eta jaten duena gauza batdelakoan egoten da kontsumitzailea, eta errealita-tea beste bat izan ohi da. Produktuen izenak tranpa-tiak izaten dira: natural, casero, artesano, sabor a,%100...). Eta horiek nahasmena sortzen dute.

Batzuetan, falta den hitza izaten da gakoa, etaerosketa egokia eta zentzuduna egiteko behar-be-harrezkoa da osagaien zerrenda eta produktuennutrizio etiketa irakurtzen jakitea. Nutrizio etiketanhurrenkera zehatz batean agertzen dira osagaiak.Lehendabizi ugariena eta kantitate baxuena duenaazkena. Gainera, komenigarria da produktuak duengantz mota, azukre, zuntz, gatz eta aditiboak azter-tzea.

Kontuan izan, produktu askoren elaborazioangantz begetalak erabiltzen direla eta hitz horren a-tzean koko eta palma olioak ezkuta daitezkeela.

Beste produktu batzuek “grasas trans” edo “gra-sas parcialmente hidrogenadas” edukitzen dituzteberen osagaietan, eta horiek gantz saturatuekbaino ondorio kaltegarriagoak eragin ditzakete osa-sunean.

Beraz, beharrezkoa da etiketak irakurtzea, bainahobe da irakurri beharrik ez izatea.

Jan produktu freskoak, garaikoaketa bertakoak!6

xxxx x x x x x x x x x xaitziber aizpurux x x

Nutrizio etiketak

Hasitakotokian bukatuHamabost urte eta gero, ‘Grebangaude!’ antzezlanari agur esan dioLakrikunek. Ia ehun plaza egin ditutaldeak obrarekin. .9Nerea Uranga

G reba aldarrikatuz aurre-ko mantalak oholtza gainera atera zituzten. Ezzen joan zen martxoaren 8a, ez. Izan zitekeenlasai asko, baina 2003ko maiatzaren bukae-ran estreinatu zuten Greban gaude! antzezla-na, Betharrameko aretoan. Emakumeentzakoikastaroen bukaerako jaian egin zuten lehe-nengo aldiz. Espreski ordurako gorpuztuzuten hiru garbitzaileren istorioak kontatzen di-tuen antzerkia Alaitz Olaizolak (Azpeitia,1975), Gurutze Eizmendik (Azkoitia, 1968)eta Idoia Urangak (Azkoitia, 1972). “Orduan niEmakume Mahaiko partaide ere banintzen,eta han sortu zen proposamena: ‘Lakrikun an-tzerki taldeko emakumeok zergatik ez duzueobra bat sortzen ikasturte bukaerako jaialdira-ko?’. Gurutze, Idoia eta hirurok animatu ginen,eta halaxe hasi ginen”, gogoratu du Olaizolak.Artean, Emakumeen Txokoa eta Jabetze Esko-lak sortu gabe zeuden herrian, eta Lakrikunantzerki taldeak ere lokal propiorik ez zuen.

Hiru aktoreak elkartu ziren, eta emakumee-kin zerikusia zuten gaiekin prestatu zuten an-tzezlana. “Jendeak kontatutako bizipenetatikabiatuta istorio batzuk geureganatu genituen,eta horiekin osatu genuen obra. Di-da sortugenuen, denbora asko pasatu gabe”. Hiru

pertsonaia ere sortu zituzten: Arantxa, Jaioneeta Elena. “Hirurek oso izaera desberdinadute, istorioak jarraipen bat izan zezan sortugenituen era horretakoak”, azaldu du Eizmen-dik. Esketxekin osatutako lan bizi-bizia eta al-darrikapenez betea egin zuten, eta gainera, el-karrizketetan noka baliatu zuten.

Emanaldi bakarrerako izan behar zuenlanak, ordea, estreinalditik arrakasta izan zuen.“Asko gustatu zen, eta jendeak obrarekin se-gitzera animatu gintuen, oso ondo pasatu zu-telako”, dio Eizmendik. Herriren batean antzez-tu ondoren, 2004ko Azpeitiko Euskal AntzerkiTopaketetan aurkeztu zuten. Soreasu antzo-kian 350 pertsona inguru bildu ziren antzezla-na ikusten, eta, gainera, Ikusleen Saria jasozuten. “Soreasun jende asko elkartu zen, etasaria guretzako bultzada handia izan zen, obragustatu zela berretsi genuen”. Artean hasieranzeuden, baina ikus-entzuleek obra gustuko zu-tenaren jakitun ziren Lakrikuneko hiru aktore-ak. “‘Hau da gure aukera!’, pentsatu genuen.Herriz herri eskaintzeko indarra eman zigun ja-sotako harrera onak”, gogoratu du Urangak.

Urte hauetan guztietan moldaketak izan dituobrak, batzuk bat-batekoak, baina baita hala-beharrez egindakoak ere. Behin, Orexara joan

1. Greban gaude! obrak hamar urte betezituenean, Iruñeko Nafarroako AntzerkiEskolan antzeztu zuten. 2. Hasierakourteetan, estreinalditik emanaldiz emanaldiatera duten pankartarekin. 3. Maiatzaren18an azkeneko aldiz egin zuten obraJabetze Eskolen jaian, Sanagustinen.

1

2

3

jakiteko x x x x x x x x x atzera begira: ‘Greban gaude!’ obrak hamabost urte34

Alaitz Olaizola, Idoia Uranga eta Gurutze Eizmendi azken aldiz ‘Greban gaude!’ antzezlana egin ondoren, Sanagustin kulturgunean. x x xNerea Uranga

ziren Greban gaude! antzeztera eta esketxberri bat sortuta etxeratu ziren. “Orexara iritsieta udaletxe azpian zegoen tabernara sartuginen zerbait hartzera, herritar bat hilzorian ze-goela kontatu ziguten. Guk, berriz, esketx batbeilatoki batean gertatzen zela esan genien.Arren, zati hori ez antzezteko eskatu ziguten,herriko jendea oso penatuta zegoelako. 40 mi-nutu-edo faltako ziren antzerkiaren ordurako”.Hamar minutuan beste istorio bat sortu, bialdiz entseatu eta beilatokiko esketxaren to-kian antzeztu zuten. “Funtzionatu egin zuen,eta sortu berri genuen hura antzezlanari gehitugenion. Horrek dezente luzatu zuen obra”.

Harrezkero, “ehun plaza ez, baina 80tikgora” egin dituzte. Frontoietan, antzokietan,antzoki txiki-txikietan, tabernetan, lurrean... ha-maika toki izan dute antzeztoki. Herri txikietaneta handietan eman dute Greban gaude!.

Beste bi obrarekin ere luzatu dute hama-bost urteotan Greban gaude!-ren soka, trilo-gia bat osatuz: Prest gaude! (2009ko azaroa-ren 21ean, Izarraitz frontoian estreinatua) etaNon gaude? (2014ko azaroaren 8an, Sorea-sun estreinatua). Egun, bi antzezlan horiekindabiltza herriz herri.

Bide luzea egitekoHamabost urte eta gero, Greban gaude!obra-rekin bukatu dute. “Gauza denek dute hasieraeta bukaera”, diote. Eta, abiapuntua bera nahiizan dute bukaera izatea; horregatik, azkenekoaldiz Emakumeen Jabetze Eskolen ikasturtebukaerako jaialdian egin zuten, joan denmaiatzaren 18an. “Obraren izenburua irakurri-ta, oraingo-oraingoa dela dirudi, baina kontubatzuk zaharkituta gelditu dira; esaterako, he-gazti gripea. Obraren sorreran puri-purian ze-

goen gaia zen, baina gaur egun ez gara akor-datzen gaitz horrekin. Obra aldatzea aukerabazen, baina horrela sortu zen, horrela izan daeta bere horretan utzi behar da”. Esketxak, el-karrizketak, pertsonaiak, aktoreak eta atrezzoahasiera-hasierakoak mantendu dituzte. Denaden, obrak berak luzeran eboluzio bat izan du:“45 minutu zituela estreinatu genuen, eta ordueta hogei minutu dituela bukatu da”.

Hasiera bezain “emozionantea” izan duGreban gaude!-k bukaera. Hamabost urteo-tan bidelagun izan dituztenak gogoan izan di-tuzte: “Teknikoak eta bestelako hainbat kontu-tan lagundu diguten guztiak eskertu beharre-an gaude”. Emakume gisa aldarrikapen batzukoholtzaratu zituzten, baina oraindik horiek gau-zatzeko bide luzea dago egiteko. “Guk horre-tan jarraituko dugu”. Azken emanaldia “goraemakumeen borroka!” esanaz agurtu zuten.6

atzera begira: ‘Greban gaude!’ obrak hamabost urte x x x x x x x x x jakiteko 35

x x xTELEFONO ZENBAKIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

UDALETXEA x x xAsteguna: 08:30-14:00 x x xLarunbata: 09:00-12:30 UDALTZAINGOA x x xEgun osoz

irekita egoten da ANBULATORIOAx x xEgun osoz irekita egoten da IGERILEKUAx x xAstelehena:

14:00-21:00 x x xBeste egunak:07:00-21:00 x x xLarunbata: 10:00-13:00 eta 16:00-20:00 x x xIgandea eta jai

egunak: 09:00-13:00 xxxKanpokoa: ekaina arte itxita KIROLDEGIA xxxAstegunak: 10:00-13:00, 15:00-21:00

x x xLarunbata: 10:00-13:00, 16:00-20:00 LIBURUTEGIA x x xAstegunak: 09:00-13:00, 15:30-20:00

xxxLarunbata: 09:00-13:00 xxxEkaineko azken astean, uztailean, abuztuan: 08:30-14:00. Abuztuko lehen

hamabostaldian itxita. GAZTELEKUA x x xAsteartea-ostirala: 17:00-20:30 x x xLarunbata: 16:00-20:30

x x xFARMAZIAK (ekaina)x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

LARRIALDIAK

112

sKANPOKO IGERILEKUA.Ekainaren 9tik irailaren 9ra arte egongoda zabalik, egunero (11:00-20:00). 18urtetik gorakoek 6,30 euro ordaindubehar dute; adin txikikoek 4,90 etalangabetuek eta jubilatuek 4,10 euro.

ODOL-EMAILEAK

Ekainaren 27an izango

dute hitzordua, 17:00etatik

21:00etara, anbulatorioan.

x x xGARRAIOAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x

ALDALUR 943 85 2587

EUSKO TREN 902 54 32 10

GUIPUZCOANA 943 85 11 59

PESA 943 21 26 99

PIPER ELKARTEA 943 85 25 87

TAXIAK 943 81 13 07

x x xautobusen ordutegi osoa:

www.uztarria.com/azpeitia/

autobusak

x x xORDUTEGIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xERABILGARRIx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x zerbitzua36

TOKI PUBLIKOAK

Udaletxea 15 72 00

Udaltzaingoa 15 13 13

Suhiltzaileak 112

Azpeitia Lantzen 15 71 83

Iraurgi Berritzen 026069

Nekazal Bulegoa 81 24 85

Iturritxiki Ludoteka 15 11 79

Txiki-Txoko Ludoteka 15 05 16

Gaztelekua / GIB 15 71 61

Lanbide 15 04 02

Kiroldegia 81 30 69

KIUB 15 72 01

Igerilekua 81 41 21

Emakumeen Txokoa 15 70 55

Ertzaintza-Azkoitia 0837 80

Baigera I 81 51 71

Baigera II 81 23 89

Epaitegia 02 51 91

Ekoetxea 81 24 48

OSASUNA

Anbulatorioa 0254 00

Anbulator. larrialdiak 02 54 01

Eguneko zentroa 15 74 96

Asepeyo 8144 00

Gurutze Gorria 85 32 97

DYA-Donostia 46 46 22

KOMUNIKABIDEAK

Uztarria 15 03 58

Hitza (Azpeitia) 81 38 41

Hitza (Zarautz) 8900 17

Azpeitian Zer? 080688

Erlo Telebista (Azpeitia) 81 53 35

Berria 943 30 40 30

Gara 943 31 69 99

Noticias (berriemailea) 687 60 50 06

DV (berriemailea) 610 81 29 12

Argia 943 37 15 45

Arrate Irratia 943 12 01 73

Euskadi Irratia 943 01 23 00

ETB 943 01 17 05

ALDERDI POLITIKOAK

Bildu 15 72 00

EAJ 81 55 70

Sortu 15 72 00

EA 81 00 11

Aralar 647 42 59 95

SINDIKATUAK

ELA 81 34 46

LAB 15 13 56

EHNE 81 39 28

KULTURA-EUSKARA

Sanagustin 10 52 20

Kultur Mahaia 674 16 56 84

Euskara Patronatua 81 45 18

Natul euskara taldea661 10 44 46

Udal Euskaltegia 81 19 47

Udal Liburutegia 15 71 95

Loiolako Liburutegia 8165 08

Kontseilua 943 59 12 00

Bai Euskarari 902 43 00 26

IKASTETXEAK

Iraurgi (Betharram) 81 16 68

Iraurgi (Milagrosa) 8163 80

Iraurgi (Jesuitinak) 81 22 49

Ikasberri 15 12 46

Karmelo Etxegarai 81 26 97

Urola BHI 15 02 28

Uztaro 81 31 90

BESTERIK

Xoxoteko aterpea 58 10 07

Eregi 943 08 06 88

1-7-12-19-26-30Alberdi (Azpeitia).943-815974

8-14-16-17-21Arrieta (Azpeitia).943-811274

2-3-4-11-22-25-28Aranburu (Azpeitia).943-811350

5-9-10-15-20-27Jacome (Azpeitia).943-080258

6-13-18-23-24-29Beristain (Azpeitia).943-811949

Alberdi (Azpeitia).943-815974

GAUEZ, URTE OSOAN

KARMEN CALZASBartzelona, Katalunia

Ikuspegiazabaltzen du kulturaniztasunak”

Katalan azpeitiartua da. Hizkuntzak askogustatzen zaizkio, eta herriko hainbatekintzatan parte hartzen du. “Saltserasamarra” dela dio berak. . Ihintza Elustondo

“

C aceresen(Espainia) jaioarren, berehala joan zinen Bartzelo-nara familiarekin, eta, egun, Azpei-tian bizi zara. A zer nahasketa! Egia esan, ondo etortzen da hori. Ikuspegiazabaltzen du kultur aniztasunak.Nolatan etorri zinen Azpeitira? Bizitzaren gorabeherak. Bartzelonan bizi gi-nenean, oporrak pasatzera Bidaniara joanginen senarra eta biok, bi urtez. Arratsaldeapasatzera Azpeitira etortzen ginen, giro onaegoten zelako. Eta begira zer izaten direngauzak; gero hona etorri ginen bizitzera!Ondo moldatu zinen aldaketara? Hasieran, gogorra egin zitzaidan Bartzelona-tik herri txiki batera etortzea. Baina beno, se-gituan hasi nintzen euskaltegian eta...Hasieratik argi zenuen euskara ikasibehar zenuela? Bai, oso argi. Bizilekuz aldatzean, uste dutkanpotarrek egin behar dutela esfortzua.Nola? Bertako kultura errespetatuta eta hiz-kuntza geurea izango balitz bezala maitatuta. Lortu al duzu euskara hainbeste mai-tatzea?

Bai, nahiz eta oraindik ez dudan guztiz ondomenperatzen. Gehiago jakin beharko nuke,ja 28 urte daramatzat hemen bizitzen eta.Baina ez dakit zaila den edo...Beste hizkuntzak baino zailagoa delaesango zenuke? Ez, ez da hain zaila. Alemana ere oso zaila da.Borondatearekin ikasten dira hizkuntzak,baina horretarako, esfortzua egin behar da. Zenbat hizkuntza hitz egiten dituzu? Itzulpengintza ikasi nuen; zehazki, frantsese-an eta alemanean espezializatu nintzen. Ziur-tagiriak dio itzultzailea naizela, baina honaetorri naizenetik ez dut lanik egin horretan. Ka-talana, gaztelania, euskara eta ingelesa erehitz egiten ditut, baina denak hala moduz...Euskarak ba al du zerbait berezia? Bai. Ez dakit zer, baina zerbait magikoa du.Agian, ez dakigulako nondik datorren edo... Herriko ekintza askotan parte har-tzen duzu, ezta? Bai, saltsera samarra naiz, eta parte hartzeagustatzen zait: Nagusilanen boluntario,Kantu Jiran, literatur jardunaldietan, mintza-praktikan, yogan... aritzen naiz.6

1

2

3

hementxe bertan x x x x x x x x x jakiteko 37

1. Karmen Calzas, Azpeitiko plazan. 2. Calzaseskuinean, Nagusilanekin boluntario zaharetxean egindako antzezlanean. 3. Calzaseuskaltegian hasi zeneko irudi bat, 1992koa;eskuinekoa da bera.

M util hori ere...Jexux Mari dek eta!”. Ezagutu hau berak ere.“Zu gure irakaslea izan zinen txikitan!”. Ondotxikitan ere! Lehen ikasle-taldekoa izan nuenJexux Mari ikastolan, Loiolan, nire lehen ira-kasle urtean. Eta Jexux Mariren ondoan zenbeti Andoni, eta han ziren Ismael, Alex, Axkio-la, Itsaso, Jone, Edurne, Izaskun, Xabier, Ro-berto, Amaia, Alazne, Arantxa bat, Arantxabi... 8 urteko neska-mutikoak orduan, 40 ur-tetik gora dira orain. “Ez ginen ikasten osoabilak, baina gaiztoak ere ez ginen, behin-tzat”. Kantua etorri zait gogora: “Ez naiz nigizon txarra, baina zer arraio, Fidel Castroizateko ez bainintzen jaio”. Horrelaxe gu, ezgaizto, ez txar. “Neu ere ez ninduan oso ira-kasle bapoa! Zer egingo diogu, ba! Orain da-kidana orduan jakin izan banu. Beti-betikoa:Gazteak baleki, zaharrak baleza. “Igeltseroari naiz, koinatuarekin. Ondo. Ez, ama hil zi-tzaigun”. Saiatua Kontxi. Bera baino handia-goa zeukan bihotza..

“Andre hori... Arantxaren ama dek eta!”. Zu-zenean joan zatzaizkio, ez zara jira-bueltakaibili. Zuzenean joan zatzaizkio eta eman diozubesarkada. Momentuan bertan ezagutu zaituberak ere. Lehen ikasle-talde hartako Aran-txaren ama. Maritere saiatua, kezkatua,garbo handiko emakumea. “Eta zuen Aran-txa?”, lehenengo galdera nirea. “Jardun zuenhan eta hemen lanean, baina aldi batekolanak beti, eta, azkenean, hartu zuten tabernagizonak eta biek, eta han dabiltza. Bateraafaldu genuen atzo, eta hura afaria prestatuzigutena! Espeziala!”. Eta garai bateko ikas-tolaren kontuak. Laxaroren esanak eta. “Ezaurreko muturrean, ezta atzekoan ere. Artal-dearekin batera dabilen bitartean, ez du kui-dadorik, aurrera egingo du Arantxak!”. Bideaegiten ari da, era batera nahiz bestera, bizi-tzaren legean. Eta Jexux Mariren amari besar-kadarik ematerik ez badaukat ere, besarkadabene-benetakoa eman diot Maritereri. “Hilzen gizona! Gizajoa!”.

Jexux Mari Maritere Luix

x x xHartu kotxea etapresentatu naiz Azpeitian.Garai bateko lagun zaharraomendu nahia dakar

x x x x x x x x x x x x x x x xmiel a. elustondox x x

“Akordatzen al haiz?”“Hor dek eta! Bera dek!”. Luix da. Jexux Mariikasle ibili nuen garaian, Maritere Arantxaikaslearen ama nuen garaian ondoan lankidenuen nuarbetarra, Luix. Jubilatu berri, azkenafaria du, harako Jesu Kristok bezala, azkenafaria. Hartu kotxea eta presentatu naiz Az-peitian. Garai bateko lagun zaharra omendunahia dakar. Orduko irakasle-lagunak ikuste-ko poza. Koplak ere eskribitu dizkiot. Zele-bratu beharra dago. Bizi gara, honaino aile-gatu gara!... Hogeita hamarren bat lagunmahai luze oso luze baten inguruan jarrita.Orduko irakasle-lagunik ez, ikasle ibili geni-tuenak dira orain irakasle, ikasle ibili nuenneska fin argia zuzendari. Izkina batean jarritakontu kontari eman ditugu orduak Luixek etabiok, 60 urte ere bai biok, ikasle ibili genitue-nen iji eta aja artean. “Akordatzen al haiz?”,eta “akordauko ez nauk be!”.6

iritzia x x x x x x x x x38